GIMNAZIJA MUHSIN RIZVI kolska 2014/2015. god.

KAKANJ

Ime i prezime uenika: Denita kulj

Izborno podruje: Matematiko-informatiko
Odjeljenje: IV5

MATURSKI RAD

iz

INFORMATIKE

Tema: Raunanje zapremina vertikalno postavljenog i horizontalno

poloenog valjka

Mentor:
Sead Deli

Kakanj, aprila 2015. godine

SADRAJ:

1. Uvod .................................................................................................................2

2. Izvoenje formula ............................................................................................3

2.1. Vertikalno postavljen valjak ....................................................................3

2.2. Horizontalno poloen valjak ....................................................................4

2.2.1. Prvi dio ..................................................................................................5

2.2.2. Drugi dio ...............................................................................................6

2.2.3. Trei dio ................................................................................................7

3. Dijagram toka ..................................................................................................8

3.1. Vertikalno postavljen valjak ....................................................................8

3.2. Horizontalno poloen valjak ....................................................................9

4. Program uraen u Pascal-u ............................................................................12

5. Zakljuak .......................................................................................................17

1
1. UVOD

Geometrija je dio matematike koji se bavi prouavanjem osobina i meusobnih odnosa

prostornih oblika tj. geometrijskih tijela, povrina, linija i taaka. U svom prvobitnom
znaenju geometrija se shvatala kao nauka o figurama, o uzajamnom poloaju i razmjerama
njihovih dijelova, i takoer o transformisanju figura.

Razvoj geometrije se moe podijeliti u 4 vremenska perioda:

1. period nastanka (V vijeka stare ere)

2. period sistematskog izlaganja (antika Grka)

3. analitika geometrija (od nastanka kapitalizma u Evropi)

4. izgradnja neeuklidskih geometrija (do danas)

U ovom maturskom najvie emo se susretati sa jednim geometrijskim oblikom i jednom

figurom posmatranom na dva naina, a to su krug i valjak.

Krug je skup taaka u ravni koje se podjednako udaljenje od jedne take koja se naziva centar
kruga.

Valjak predstavlja oblo geometrijsko tijelo ogranieno sa dva kruga, istog poluprenika koji
lee u paralelnim ravnima, i zakrivljenim omotaem.

Oblast koju usko veemo sa geometrijom je trigonometrija koju emo iskoristiti u izvoenju
formula.

2
 2. Izvoenje formula
Valjak moemo posmatrati u dva sluaja kada je vertikalno postavljen i horizontalno poloen.

2.1. Prvi sluaj vertikalno postavljen valjak:

slika 1 slika 2

U prvom sluaju trai se zapremina svakog i-tog dijela ako H, visinu valjka, podijelimo na n
H H
dijelova, dakle h= ; hi= i= h i , pri emu je i = 1,2,3,..,n.
n n

Opa formula za raunanje zapremine valjka je proizvod baze i visine tj. Vvaljka = r2 H ,
prema svemu prije navedenom za raunanje i-tog dijela gdje se mijenja samo visina valjka
koristimo formulu Vi= r2 h i = i r2 h .

Za prvi dio valjka formula je V1 =r2 h i formulu za raunanje nekog i-tog dijela se moe
napisati na sljedei nain Vi = i r2 h => Vi=i V1= V1+V1+...+V1 , zakljuujemo
da program radi na principu sabiranja poetne zapremine onoliko puta koliko iznosi broj i.

To sve moemo zapisati krae na sljedei nain:

Vvaljka = r2 H

H
h= => Vi = i r2 h ( i = 1,2,3,..,n)
n

3
Vvaljka = r2 H = n r2 h

2.2. Drugi sluaj horizontalno poloen valjak:

U ovom sluaju raunamo zapremine svakog i-tog dijela kada je valjak poloen i to izgleda
ovako :

slika 3

Za ovakav valjak zapremina oznaenog dijela se rauna na isti nain kao u vertikalno
postavljenom valjku tj. proizvod baze i visine (u ovom sluaju duine valjka), a kao baza
uzima se dio kruga koji pripada oznaenom dijelu.

Zbog oblika baze i poloaja valjka ovaj zadatak se sastoji iz 3 dijela u programu, prvo se
rauna zapremina do dijela kada je visina manja od polupreniku tj. h<r, zatim ako je h=r
(baza je pola kruga), i na kraju kada je h>r . Program prestaje raditi kada izrauna zapreminu
za h=2r tj. kada je baza puni krug.Razlog zato se mora raditi na ovaj nain je da se pod
korijenom ne bi nala negativna vrijednost i u nazivniku 0. Poznato je da korijen iz
negativnog broja ne pripada skupu realnih nego skupu imaginarnih (kompleksnih) brojeva, a
broj podijeljen sa 0 je beskonano.

U narednom dijelu su izvedene formule.

4
2.2.1. Prvi dio (r>h) :

Pfigure =Pisjeka-Ptrougla
2 2
r 2
Pisjeka= = r 2
360 2
2
=r
Ptrougla=2k(r-h)

Pfigure= r2 - 2k(r-h)
i r
h= (i=1,2,3,...,n)
n

k2=r2-(r-h)2

k= r 2( rh)2

slika 4

tg =
k
= r 2 (r h)2 arctg
rh r h

r 2(r h)2
=arctg
( r h )
r 2(r h)2
Pfigure=r2 arctg ( r h ) - ( r 2(r h)2) ( rh )

Vfigure=Pfigure L

[ (
Vfigure r 2 arctg r 2(r h)2 ( r 2 (r h)2 ) ( rh ) L
rh ) ]

5
2.2.2. Drugi dio (r = h) :

P kruga 2
Pfigure= = r
2 2

Vfigure= Pfigure L

r2
Vfigure= L
2

slika 5

6
2.2.3. Trei dio (r < h):

Pfigure=Pkruga Podsjeka

Pkruga= r 2

Podsjeka=Pisjeka P ABC

r2 2
Pisjeka= =
360
2
r 2
2

Pisjeka= r2

P ABC =2 m h

slika 6

i r
h= (i=1,2,3,...,n)
n

m2=r2 h2 => m= r 2h2

tg =
m
= r 2 h2 arctg
h h

r 2h2
=arctg
( h )
2 m h
Podsjeka= r2 2 = r2 m h

r 2h2 ( r 2h 2) h
Podsjeka =r2 arctg ( h )

7
 [
Pfigure = r2 r 2 arctg ( r 2h2 ( r 2h 2) h
h ) ]
Vfigure =
{ [
r 2 r 2 arctg ( )
r 2h 2 ( r 2h2 ) h
h ]}
L

3. Dijagram toka

3.1. Vertikalno postavljen valjak:

Poetak
1

r, L, n
i:=i+1
= 3.14

i n
i:=1
DA
2

Vi = i r2 h
NE

Kraj

Vi

8
 1

3.2. Horizontalno poloen valjak:

[ (
Vfigure r 2 arctg r 2(r h)2 ( r 2 (r h)2 ) ( rh ) L
rh ) ] (*)

r2
Vfigure= L (**)
2

Vfigure =
{ [
2 2
r r arctg ( h )
r 2h 2 ( r 2h2 ) h
]}
L (***)

Ovim formulama pridruene su zvjezdice koje e biti iskoritene u sljedeem dijagramu

umjesto formula radi preglednije sheme.

9
 Poetak

r, L, n
= 3.14

i:=1

h:=i*r/n

i:=i+1

h<r
DA
NE
2 1

10
 1
2

h=r Vfigure (*)

DA

Vfigure (**) Vfigure (*)

NE

Vfigure (***)
Vfigure (**)

Vfigure (***)

h>r
NE
3

DA

Kraj

11
 4. Program uraen u Pascal-u

program maturski(Input,Output);

var r,L,V,V1,V2,V3,h:real;

var i,n:integer ;

const pi=3.14;

begin

write('Unesite poluprecnik baze valjka r=');

read (r);

write('Unesite visinu/duzinu valjka L=');

read(L);

write('Unesite broj na koliko dijelova zelite podijeliti valjak n=');

read(n);

writeln('');

writeln('************************* VERTIKALNO POSTAVLJEN VALJAK

**************************');

writeln();

writeln(' ***** ');

writeln(' * * ');

writeln(' * * ');

writeln(' ** ** ');

writeln(' * ***** * ');

writeln(' * * ');

writeln(' * * ');

12
writeln(' * * ');

writeln(' * * ');

writeln(' * ***** * ');

writeln(' * *');

writeln(' * * ');

writeln(' ***** ');

v:=0;

for i:=1 to n do

begin

h:=i*L/n;

V:=v+r*r*pi*L/n;

writeln('Zapremina ',i,'. dijela VERTIKALNOG postavljenog valjka je V=',V:5:2,'

h=',h:5:2);

end;

writeln('');

writeln('************************* HORIZONTALNO POLOZEN VALJAK

**************************');

writeln('');

writeln(' ****************** ');

writeln(' * * * ');

writeln(' * * * ');

writeln(' * * * ');

writeln(' ****************** ');

writeln( ) ;

for i:=1 to n do

begin

h:=i*2*r/n;

if h<r then

13
 begin

V1:=(r*r*arctan(sqrt(r*r-sqr(r-h))/(r-h))-sqrt(r*r-sqr(r-h))*(r-h))*L;

writeln('Zapremina ',i,'. dijela HORIZONTALNO polozenog valjka je V=',V1:5:2,'

h=',h:5:2);

end

else

if r=h then

begin

v2:=(r*r*pi/2)*L;

writeln('Zapremina ',i,'. dijela HORIZONTALNO polozenog valjka je V=',V2:5:2,'

h=',h:5:2);

end

else

begin

V3:=(r*r*pi-(r*r*arctan(sqrt(r*r-(h-r)*(h-r))/(h-r))-sqrt(r*r-(h-r)*(h-r))))*L ;

writeln('Zapremina ',i,'. dijela HORIZONTALNO polozenog valjka je V=',V3:5:2,'

h=',h:5:2);

end;

end;

readln(r);

end.

14
slika 7

15
slika 8

16
5. ZAKLJUAK

Iz svega ranije uraenog zakljuujemo da se zapremina svakog i-tog dijela vertikalno

postavljenog valjka veoma lake rauna nego zapremina horizontalno poloenog valjka. Ona
se mora raunati iz tri dijela.

Kada bi se zapremina svakog i-tog dijela horizontalno poloenog valjka runo raunala to bi
bio veoma dug proces, dok raunar to radi u nekoliko sekundi. Time moemo uvidjeti veliki
znaaj raunara i programiranja.

Ovo je bio izazov za isprogramirati, a sljedea je elipsa koja je specifina sama po sebi.

17