ANALZ NSAN 2017 SAYI: 197

DNYADA VE TRKYEDE
YENLENEBLR ENERJ
ERDAL TANAS KARAGL, SMAL KAVAZ
ANALZ NSAN 2017 SAYI: 197

DNYADA VE TRKYEDE
YENLENEBLR ENERJ

ERDAL TANAS KARAGL, SMAL KAVAZ

COPYRIGHT 2017
Bu yaynn tm haklar SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum
Aratrmalar Vakfna aittir. SETAnn izni olmakszn yaynn
tmnn veya bir ksmnn elektronik veya mekanik (fotokopi,
kayt ve bilgi depolama, vd.) yollarla basm, yayn, oaltlmas
veya datm yaplamaz. Kaynak gstermek suretiyle alnt
yaplabilir.

Uygulama: Hasan Suat Olgun

Bask: Turkuvaz Haberleme ve Yaynclk A.., stanbul

SETA | SYASET, EKONOM VE TOPLUM ARATIRMALARI VAKFI

Nenehatun Cd. No: 66 GOP ankaya 06700 Ankara TRKYE
Tel: +90 312 551 21 00 | Faks: +90 312 551 21 90
www.setav.org | info@setav.org | @setavakfi
SETA | stanbul
Defterdar Mh. Savaklar Cd. Ayvansaray Kava No: 41-43
Eyp stanbul TRKYE
Tel: +90 212 395 11 00 | Faks: +90 212 395 11 11
SETA | Washington D.C.
1025 Connecticut Avenue, N.W., Suite 1106
Washington D.C., 20036 USA
Tel: 202-223-9885 | Faks: 202-223-6099
www.setadc.org | info@setadc.org | @setadc
SETA | Kahire
21 Fahmi Street Bab al Luq Abdeen Flat No: 19 Cairo EGYPT
Tel: 00202 279 56866 | 00202 279 56985 | @setakahire
 DNYADA VE TRKYEDE YENLENEBLR ENERJ

IINDEKILER

ZET  7
GR  8
DNYADA YENLENEBLR ENERJ LE LGL GELMELER  12
TRKYEDE YENLENEBLR ENERJNN DURUMU  18
TRKYE AISINDAN YENLENEBLR ENERJNN NEM VE GELECE  26
SONU VE NERLER  28

setav.org 5
ANALZ

YAZARLAR HAKKINDA

Erdal Tanas KARAGL

stanbul niversitesi ktisat Fakltesi ktisat Blmnden 1992 ylnda derece ile mezun oldu.
Yksek lisansn Connecticut niversitesinde tamamlad. Doktorasn ise 2002 ylnda ngilte-
rede York niversitesinde D Borlar ve Ekonomik Byme likisi ve D Bor teleme Riski
konusu zerinde tamamlad. Ekonomik byme, savunma ekonomisi, d borlar, bor krizleri,
IMF stand-by anlamalar, enerji ekonomisi, kamu harcamalar, sosyal yardmlar ve yoksulluk ko-
nularnda yaynlar bulunmaktadr. Halen Yldrm Beyazt niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi
ktisat Blmnde profesr olarak almaktadr.

smail KAVAZ
Gazi niversitesi Ekonometri Blmnden mezun oldu. Yksek lisansn Leicester niversitesinde
tamamlad. Doktora eitimine Ankara Yldrm Beyazt niversitesi ktisat Blmnde enerji ala-
nnda devam etmektedir. Enerji ekonomisi, d ticaret, ekonomik byme alanlarnda almalarn
srdrmektedir. Ankara Yldrm Beyazt niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi ktisat Blmnde
aratrma grevlisi olarak almaktadr.

6 setav.org
 DNYADA VE TRKYEDE YENLENEBLR ENERJ

ZET

Yenilenebilir enerji, lkelerin enerji ihtiyalarn yerli kaynaklarla karlayarak da ba-

mllklarnn azaltlmas, kaynaklar eitlendirerek srdrlebilir enerji kullanmnn
salanmas ve enerji tketimi neticesinde evreye verilen zararlarn en aza indirilmesi a-
larndan son derece nemli bir yere sahiptir. Bugn dnya genelinde tketilen enerjinin
yaklak yzde 20si yenilenebilir kaynaklardan elde edilmektedir. Mevcut durumda fosil
yaktlara olan bamllk yksek dzeyde olmasna ramen yllar itibaryla yenilenebilir
enerjinin kullanm oranlar giderek artmaktadr.
Son yllarda global trende ayak uyduran Trkiyede de yenilenebilir enerji alannda
nemli ilerlemeler kaydedilmektedir. 2016 ylsonu itibaryla Trkiyenin yenilenebilir
enerji toplam kurulu gc yaklak 35 GW olarak hesaplanrken, toplam elektrik reti-
minin ise yzde 35i yenilenebilir kaynaklar tarafndan karlanmaktadr. Bu kurulu g-
cn byk ounluunu hidrolik enerji oluturmaktadr. Rzgar ve gne gibi modern
yenilenebilir enerji eitleri olarak tanmlanan kaynaklarn oranlar ise yllar ierisinde
artmasna ramen henz tatmin edici seviyelerde deildir.
Trkiye bulunduu corafi konumu ve jeopolitik yaps nedeniyle btn yenilene-
bilir enerji kaynaklarndan faydalanma imkanna sahiptir. zellikle hidrolik, jeotermal,
rzgar ve gne enerjisi potansiyelleri bakmndan AB lkeleri ile karlatrldnda,
Trkiyenin son derece elverili bir konuma sahip olduu grlmektedir. Ancak bu kay-
naklardan yararlanma oran dk seviyelerdedir. Bu durumun nnde birtakm eko-
nomik ve hukuki kstlar olsa da gelimeler memnuniyet vericidir. Trkiyenin gelecek
planlamalar ve zellikle 2023 hedefleri kapsamnda yenilenebilir enerji konusuna ayr
bir nem vermesi bunu kantlar niteliktedir. Bu dorultuda atlan admlar neticesinde
Trkiye mevcut yenilenebilir enerji potansiyelini deerlendirmeye ncelik vermektedir.
Bu analiz
dnyada
2023 ylnda elektrik tketiminin bugne oranla yaklak iki kat artaca tahmin
yenilenebilir
edilmekte ve elektrik retiminde kullanlan yenilenebilir enerji paynn (hidroelektrik enerji
dahil) ise en az yzde 30 olmas hedeflenmektedir. Trkiyenin elinde bulunan yenile- kaynaklarndaki
nebilir enerji potansiyelini daha etkin ve verimli bir ekilde kullanmas adna zellikle gelimelerin
son dnemde yaanan olumlu gelimeler, gelecek hedeflerin gerekletirilmesi anlamnda yan sra hem
katk salamaktadr.
Trkiyenin
mevcut
Uzun vadede Trkiyenin enerjide da bamll ve enerji faturasn nemli lde
durumunu hem
azaltacak olan yenilenebilir enerji, milli gelirden istihdama, yatrm alanlarndan evresel de gelecek
faktrlere, enerji arz gvenliinden kaynak eitlendirmesine kadar birok alanda da son hedeflerini
derece nemli faydalar salayacaktr. Bu sayede Trkiye enerji ticaretinde merkez lke incelemektedir.
olmann yannda enerjide kendi kendine yetebilen bir lke konumuna gelebilecektir.

setav.org 7
ANALZ
GR
1973 ylnda meydana gelen birinci petrol kri-
zinin ardndan enerjinin nemi tm dnya l-
keleri tarafndan daha iyi anlalmaya balanm-
tr. Bu tarihten sonra lkeler enerji kaynaklarn
eitlendirme ve alternatif enerji kaynaklar kul-
lanma noktasnda nemli admlar atm zellikle
enerji ithal eden lkeler enerjinin srdrlebilir
kullanm adna eitli politika araylar iine
girmilerdir. 2000li yllara gelindiinde alterna-
tif enerji araylar byk bir ivme kazanm ve
yenilenebilir enerji konusundaki almalar art-
maya balamtr.
Yenilenebilir enerjiyi doal kaynaklardan
elde edilebilen ve kendini srekli yenileyebilen
bir enerji kayna olarak tanmlamak mmkn-
dr.1 Yenilenebilir enerjiyi dier enerji eitlerin-
den ayran en nemli zellik doal bir ekilde
kendisini yenileyebilmesi ve yok olmamasdr.
Bunun yan sra yenilenebilir enerji eitleri ev-
reye zarar veren karbon salnmnn azaltlmas,
yerli kaynaklar olduklar iin ithal edilmeye ihti-
1. What is Renewable Energy?, Australian Renewable Energy
Agency, http://arena.gov.au/about-renewable-energy, (Eriim tari-
hi: 21 Eyll 2016).
8 setav.org
ya duyulmamas ve bu sayede enerji konusunda
da bamlln azaltlmas gibi hususlar asn-
dan olduka nemlidir.
Yenilenebilir enerji kaynaklar balca g-
ne, rzgar, jeotermal, hidrolik, biyokt-
le, dalga ve hidrojen enerjileri olarak grup-
landrlmaktadr. Gnein bu enerji eitlerinin
byk bir blmnn ana kayna olduu ve
bunlara dolayl veya dolaysz etkisinin bulundu-
u sylenebilmektedir. Hatta fosil yakt olarak
bilinen kmr, petrol ve doalgaz da esasnda
gne enerjisinin ekil deitirmi halleridir. Bu
nedenlerden tr gnei dnyann en nemli
enerji kayna olarak tanmlayabilmek mm-
kndr. Aada yenilenebilir enerji eitleri ve
bunlarn kaynaklar listelenmektedir (Tablo 1).
TABLO 1. YENILENEBILIR ENERJI EITLERI VE
KAYNAKLARI
YENILENEBILIR ENERJI ENERJININ KAYNAI
EITLERI
Gne Enerjisi Gne
Rzgar Enerjisi Rzgar
Jeotermal Enerji Yer Alt Sular
Hidrolik Enerji Nehir ve Akarsular
Biyoktle Enerjisi Biyolojik Atklar
Dalga Enerjisi Okyanus ve Denizler
Hidrojen Enerjisi Su ve Hidroksitler
Kaynak: BBC 2
Yenilenebilir enerji kaynaklar bu denli ge-
ni bir potansiyele sahip olmasna ramen, dnya
genelinde tketilen enerji eitlerine bakldnda
ilk sray petrol almakta ardndan srasyla kmr
ve doalgaz gelmektedir. Yenilenebilir enerjinin
toplam birincil enerji tketimi3 ierisindeki pay
ise sadece yzde 9,5 (hidroelektrik ve yenilenebi-
lir toplam) kadardr (Grafik 1).
2. Renewable Energy Sources, BBC, http://www.bbc.co.uk/sc-
hools/gcsebitesize/geography/energy_resources/energy_rev2.shtml,
(Eriim tarihi: 22 Eyll 2016).
3. Birincil enerji, enerjinin ilem veya dnm geirmemi, doa-
da bulunan hali olarak tanmlanabilir.

GRAFIK 1. DNYA BIRINCIL ENERJI TKETIM
ORANLARININ KAYNAK BAZLI DAILIMI (2015,
YZDE)
Kaynak: BP Energy Outlook to 2035
GRAFIK 2. KRESEL NIHAI ENERJI TKETIM ORANLARININ ENERJI EITLERINE GRE DAILIMI (2014, YZDE)
Kaynak: REN216
Dier taraftan 2014 yl itibaryla kresel
nihai enerji tketiminde4 yenilenebilir enerjinin
pay yzde 19,2 olarak gereklemitir. Bu oran
2015 ve 2016 yllarnda da artmaya devam ede-
rek yzde 20 bandn am bulunmaktadr. Fosil
yaktlarn nihai tketim ierisindeki pay yaklak
olarak yzde 79 ve nkleer enerji ise yzde 2,5
kadardr (Grafik 2). Bu durum dnyada tketilen
enerjinin yaklak olarak bete birinin (1/5) yeni-
lenebilir kaynaklardan karlandn gstermekte-
dir. Bunun yannda fosil yaktlarn toplam nihai
enerji tketimi ierisindeki oran ise olduka fazla-
dr. Dnyann fosil yaktlara olan bamll hala energy-outlook-2016/bp-energy-outlook-2016.pdf, (Eriim tarihi:
st seviyelerde olmasna ramen son dnemlerde
4. Nihai enerji tketimi, birincil enerjinin dntrlmesi ile elektrik
enerjisi halinde veya olduu gibi tketilmesi biiminde tanmlanabilir.
setav.org
DNYADA VE TRKYEDE YENLENEBLR ENERJ
yenilenebilir enerji alannda yaplan yatrmlar ve
teknolojik ilerlemeler sayesinde temiz enerji de
diyebileceimiz yenilenebilir enerjinin tketim
oranlar giderek artmaktadr. Bu balamda 2016
ylsonu itibaryla kresel nihai enerji tketimi ie-
risindeki yenilenebilir enerji paynn yzde 20-21
bandnda olmas beklenirken 2017 ylnda ise bu
orann artmas ngrlmektedir.5
Kresel lekte tketilen toplam yenilenebilir
enerjinin yaklak olarak yzde 9u geleneksel biyo-
ktle denilen ve piirme-snma gibi amalar do-
rultusunda kullanlan enerji kaynaklarndan kar-
lanrken yzde 10,3 ise modern yenilenebilir
enerji kaynaklarndan elde edilmektedir (Grafik 2).
Yaklak yzde 10 olan modern yenilenebilir ener-
ji kaynaklarnn kullanm ierisinde ise biyoktle,
jeotermal, gne, rzgar, hidroelektrik ve biyoya-
kt gibi kaynaklardan elde edilen enerji eitleri
bulunmaktadr. Modern yenilenebilir enerji eit-
lerinin nihai enerji tketimi ierisindeki paylarna
bakldnda ise s enerji elde etmek iin kullan-
lan yenilenebilir enerji kaynaklarnn yzde 4,2 ve
hidroelektrik enerjisinin yzde 3,9 ile ilk sralarda
yer ald grlmektedir.
5. BP Energy Outlook 2016 Edition, British Petroleum (BP),
https://www.bp.com/content/dam/bp/pdf/energy-economics/
7 Kasm 2016).
6. Renewables 2016 Global Status Report, Renewable Energy Policy
Network for the 21st Century (REN21), http://www.ren21.net/status-
of-renewables/global-status-report, (Eriim tarihi: 8 Kasm 2016).
9
ANALZ

GRAFIK 3. KRESEL ELEKTRIK RETIMINDEKI YENILENEBILIR ENERJI ORANI (2015, YZDE)

Kaynak: REN217

Yllar itibaryla yenilenebilir enerji kullan- kaynaklardan elde edilmektedir. Bu orann yz-
mnn dnya genelinde hzl bir ekilde artt de 16,6lk ksm hidroelektrik santralleri, yzde
grlmektedir. Dier taraftan yenilenebilir ener- 3,7si rzgar, yzde 2lik ksm biyoenerji, yzde
jinin nihai enerji tketimi ierisindeki art oran- 1i fotovoltaik gne sistemleri ve yzde 0,4 ise
lar yeterince tatmin edici dzeyde deildir. Bu jeotermal ve dier yenilenebilir enerji kaynakla-
durumun balca nedenleri gelimi ve gelimek- rndan salanmaktadr (Grafik 3). Dier taraftan
te olan lkeler asndan ele alnacak olursa; ge- fosil yaktlarn ban ektii yenilenebilir olmayan
limi lkelerde enerji talebi yava bir ekilde art- enerji kaynaklarnn kresel elektrik retiminde-
makta ve halihazrda var olan altyapnn ve enerji ki stnlkleri devam etmektedir. Bu stnl
tketim alkanlklarnn deitirilmesi zaman azaltmak adna zellikle kurulum maliyetleri ve
almaktadr. Gelimekte olan lkelerde ise enerji fiyat rekabeti noktasnda yenilenebilir enerji eit-
talebi hzl bir ekilde artmakta ve fosil yaktlar lerinin tevik edilmesi olduka nemlidir.
bu talebi karlamada nemli bir rol oynamakta- Teknolojik ilerlemeler, finansal gelimeler
dr. Buna ilave olarak yenilenebilir enerji kaynak- ve yeni pazar imkanlar rzgar ve gne (foto-
lar ile elde edilen enerjinin fiyatlandrma asn- voltaik) bata olmak zere yenilenebilir enerji
dan fosil yaktlar ile rekabet edebilmesi mevcut kaynaklarn kullanarak elektrik retimi ile ilgili
durumda pek mmkn grnmemektedir. Bu maliyetleri azaltc etki yapmaktadr. zellikle
bakmdan yenilenebilir enerjinin toplam enerji ky blgelerindeki rzgar ve gne enerjisi kulla-
tketimi ierisindeki paynn artmasnn zaman nm, dsallklar hesaplanmadan bile fosil yakt-
alaca ngrlmektedir. Ancak dnya genelin- lar ile maliyetler asndan rekabet edebilir hale
deki lkeler, hkmet politikalarn yenilenebilir gelmektedir.8 rnein rzgar enerjisi Brezilya,
enerji kullanmn artrma ve bu alandaki tekno- Kanada, Meksika, Yeni Zelanda, Gney Afrika,
lojilerinin gelitirilmesi ynnde yapmaktadr. Trkiye, in, Avusturalya ve ABD gibi birok
Bu durum yenilenebilir enerji kullanmnn yay- lkede ebeke bazl enerji asndan en uygun
gnlatrlmas asndan nem arz etmektedir. maliyetli seeneklerden biri olarak deerlendi-
Yenilenebilir enerji dnya elektrik retimin- rilmektedir.9 Ayrca su, jeotermal ve biyoktle
de de nemli bir yere sahiptir. Toplam kresel
elektrik retiminin yzde 23,7si yenilenebilir 8. Adnan Z. Amin, The Falling Costs of Renewable Energy: No
More Excuses, The Huffington Post, 26 Kasm 2016.
7. Renewables 2016 Global Status Report. 9. Renewables 2016 Global Status Report.

10 setav.org

enerji kaynaklarndan elde edilen elektrik re-
timi baz zamanlarda fosil kaynakl retimden
daha avantajl olabilmektedir. Bunun artrlmas
anlamnda uygun koullarn yani kaliteli kaynak-
lar ve gvenli bir dzenleyici yapnn meydana
getirilmesi olduka nemlidir. Dier bir ifadey-
le yenilenebilir enerjinin fosil yaktlarla rekabet
edebilmesi adna bu sektrde kurumsallama ve
tevik sistemine nem verilmesi gerekmektedir.
Dnyada yenilenebilir enerji asndan du-
rum bu ekilde iken tkettii enerjinin byk
bir blmn dardan temin eden Trkiyede
zellikle son 15 yllk dnemde yenilenebilir
enerji alannda ciddi ilerlemeler gze arpmak-
tadr. 2002 ylnda yenilenebilir enerji kaynaklar
kurulu gc 12 bin 277 MW olan Trkiyenin
2016 yl itibaryla bu gc yzde 172 orannda
artrarak 33 bin 352 MW seviyelerine kard
grlmektedir. Yenilenebilir kaynaklar kullanla-
rak elde edilen elektrik retimi 2002 ylnda 34
milyar kWh iken 2015 ylnda bu rakam 84 mil-
yar kWh dzeyine getirilerek bu alanda ciddi bir
ilerleme gerekletirilmitir.10 Ulusal Yenilenebi-
lir Enerji Eylem Plan kapsamnda Trkiyenin
2023 yl iin toplam enerji tketimi 1,2 trilyon
MWh olarak tahmin edilmekte ve bu tketi-
min 252 milyar MWhlk ksmnn yenilenebilir
kaynaklardan karlanmas ngrlmektedir. Bu
ilerlemeler gz nne alndnda Trkiyenin
2023 hedefleri kapsamndaki toplam enerji tke-
timinin en az te birini (1/3) yenilenebilir ener-
ji kaynaklarndan karlamas adna nnde son
derece nemli bir srecin olduu sylenebilir.
Trkiyenin enerjide da bamll yzde
70 civarndadr. Bu orann ilerleyen dnemlerde
artabilecei varsaym altnda yerli ve yenilene-
bilir enerji kaynaklarnn kullanlmasn tevik
etmek kanlmaz bir hal almaktadr. Bunun ya-
nnda enerjinin verimli bir ekilde kullanlmas
da zellikle Trkiye gibi enerjiyi dardan satn
10. 2017 yl Bte Sunumu, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl
Strateji Gelitirme Bakanl, 8 Aralk 2016, https://goo.gl/ssbm-
Dq, (Eriim tarihi: 27 Kasm 2016).
setav.org
DNYADA VE TRKYEDE YENLENEBLR ENERJ
alan lkeler asndan olduka nemlidir. Enerji
verimliliinin artrlmas kaynaklarn daha etkin
bir ekilde kullanlmas, enerjide arz gvenli-
inin oluturulmas, mal ve hizmetlerin daha
tasarruflu ve az maliyetli bir ekilde retilmesi
ve evreye verilen zararn azaltlmasna sebep
olmaktadr. Trkiyede 2001 ylndan itibaren
karlan kanun ve mevzuatlar ile enerji sekt-
rnde yeniden yaplandrma ve liberalleme s-
reci balamtr. Bugn de yenilenebilir enerji
kaynaklarndan elektrik retimi ve bu retilen
enerjinin verimli ve etkin bir ekilde kullanl-
mas adna birok dzenleme yaplmaktadr.
Bu dzenlemelerin ana hedefi enerjide da ba-
mlln azaltlarak yerli kaynaklarla retimi
desteklemektir. Bu dorultuda zellikle elektrik
retiminde kullanlan fosil kaynakl yakt mali-
yetlerinin azaltlmas hedeflenmektedir.
Trkiyede elektrik enerjisi retim aamasn-
da kmr ve doalgaz kaynaklarnn stnl
bulunmaktadr. Bunlarn ardndan ise barajlar ve
hidroelektrik santraller vastasyla elektrik reti-
mi gelmektedir. Rzgar, gne, jeotermal ve dier
enerji kaynaklarnn elektrik enerjisi retiminde-
ki paylar ise yzde 10u gememektedir (Grafik
4). Genel olarak toplam retimin yaklak yzde
35lik ksm yenilenebilir enerji kaynaklarndan
karlanmaktadr.
GRAFIK 4. TRKIYENIN ELEKTRIK ENERJISI
RETIMININ BIRINCIL ENERJI KAYNAKLARINA
GRE DAILIMI (2016, YZDE)
Kaynak: ETKB
11
ANALZ

Uluslararas Enerji Ajansna (IEA) ye lke-
ler arasnda Trkiye, elektrik retiminde yenile-
nebilir enerji kaynaklarnn kullanm asndan
13. srada bulunmaktadr. Trkiyenin 2023
hedefleri arasnda tahmin edilen elektrik tke-
timine paralel olarak elektrik retiminde yenile-
nebilir kaynaklarn (hidroelektrik dahil) paynn
en az yzde 30 seviyelerine karlmas yer almak-
tadr. Bu dorultuda yaplan almalar ve yllk
gelimelere bakldnda 2023 hedeflerinin yaka-
lanabilecei grlebilmektedir. Tm bunlarn ya-
nnda TEAn tahminlerine gre 2023 ylnda
Trkiyenin elektrik talebinin bugne oranla iki
kat artarak 500 milyar MWa yaklaaca ve bu
talebi karlayabilmek adna halihazrdaki toplam
kurulu gcn 100 bin MW olmas gerektii var-
saym altnda, yenilenebilir enerji kaynaklarnn
kullanm ile ilgili yzde 30luk hedefin tutturul-
mas bir planlamadan ziyade zorunluluk halini
almaktadr.
DNYADA
YENLENEBLR ENERJ
LE LGL GELMELER
IEAnn verilerine gre 2014 yl itibaryla dn-
yada yenilenebilir enerjinin toplam enerji tke-
timi ierisindeki pay (hidroelektrik dahil) yak-
lak yzde 20 olarak hesaplanrken bu orann
2016 ylnda yzde 22 ve 2020 ylnda ise en az
yzde 26 olmas ngrlmektedir. Dier bir ifa-
deyle 2020 ylna gelindiinde dnyada tketilen
enerjinin drtte birinin (1/4) yenilenebilir enerji
kaynaklarndan salanaca tahmin edilmektedir.
Bu nedenle bata ABD, in, Japonya ve Hindis-
tan gibi fosil kaynaklardan yoksun olan ve ihtiya
duyduu enerjiyi dardan ithal ederek karla-
maya alan birok lkenin yenilenebilir ener-
jiye dnk nemli yatrmlar gerekletirdikleri
grlmektedir.
Yenilenebilir enerji yatrmlarnn artma-
snn bir dier sebebi de enerjinin arz gvenlii
ve srdrlebilirliini salamaya ynelik politi-
kalardr. Ayrca yenilenebilir enerji teknolojisine
yaplan yatrmlar ve devlet desteklerinin katks
ile bu alana olan ilgi giderek artmaktadr. Bu sa-
yede yksek ve pahal teknoloji gerektiren yenile-
nebilir enerji projelerinin maliyetleri azalmaya ve
kullanm yaygnlamaya balamaktadr.
Dnya genelinde yenilenebilir enerjiye olan
yatrmlar incelendiinde 2015 yl itibaryla
inin bu yatrmlarda ba ektii grlmekte-
dir. ini ABD, Japonya, Birleik Krallk ve Hin-
distan takip etmektedir (Tablo 2).
11. Renewables 2016 Global Status Report.

TABLO 2. YENILENEBILIR ENERJI ALANINDA YILLIK YATIRIM,

NET KAPASITE ARTIRIMI VE BIYOYAKIT RETIMINDE DNYADA LK BE LKE
1 2 3 4 5
Yenilenebilir Enerji ve Yaktlara olan Yatrm in ABD Japonya Birleik Krallk Hindistan
Yenilenebilir Enerji ve Yaktlara olan Birim
Moritanya Honduras Uruguay Fas Jamaika
GSYH Bana Yatrm
Jeotermal Enerji Kapasite Art Trkiye ABD Meksika Kenya Almanya/Japonya
Hidrolik Enerji Kapasite Art in Brezilya Trkiye Hindistan Vietnam
Gne Fotovoltaik Sistem Kapasite Art in Japonya ABD Birleik Krallk Hindistan
Younlatrlm Gne Enerjisi Sistemleri
Fas Gney Afrika ABD - -
Kapasite Art
Gne Kollektr Kapasite Art in Trkiye Brezilya Hindistan ABD
Rzgar Enerjisi Kapasite Art in ABD Almanya Brezilya Hindistan
Biyodizel retimi ABD Brezilya Almanya Arjantin Fransa
Etanol Yakt retimi ABD Brezilya in Kanada Tayland
Kaynak: REN21 11

12 setav.org

GRAFK 5. LKE BAZINDA HDROLK ENERJ KAPASTE ARTII (2015, GW)
25,0
20,0 19,4
15,0
GW
10,0
5,0
2,5 2,2
0,0
in Brezilya Trkiye
Kaynak: IHA12
Dnya genelindeki resmi daha net gre-
bilmek adna yenilenebilir enerji eitlerinin
lkeler dzeyindeki kapasiteleri ve 2015 yl iti-
baryla kapasite artlarn ayr ayr incelemekte
fayda vardr.
Hidrolik Enerji
Hidrolik enerji suyun ak ve d hz sayesinde
elde edilen bir enerji eididir. Dier bir ifadeyle
hidrolik enerji, su enerjisinin elektrik enerjisine
dntrlmesi yoluyla elde edilmektedir. Mali-
yet asndan dier yenilenebilir enerji eitlerine
gre daha avantajl olmasndan tr hidrolik
enerji dnya apnda kullanlan en yaygn yenile-
nebilir enerji kaynadr.
IEA Hidrojen Program Yrtme Komite-
si bata olmak zere eitli kurulular ile ABD,
Japonya ve Almanya gibi lkeler hidrolik enerji-
nin kullanm ve maliyet sorunlarnn zlmesi-
ne ynelik aratrma ve almalar yapmaktadr.
zellikle Amerika ve Gney Dou Asya gibi
blgelerde meydana gelen kuraklk problemi
hidrolik enerji retimini olumsuz olarak etkile-
mektedir. Bu dorultuda hem evre hem de sr-
drlebilir enerji temini asndan hidrolik enerji
olduka hassas bir yere sahiptir.
12. 2016 Hydropower Status Report, International Hydropower Asso-
siation (IHA), https://www.hydropower.org/sites/default/files/publicati-
ons-docs/2016%20Hydropower%20Status%20Report_1.pdf, (Eriim
tarihi: 16 Ocak 2017).
setav.org
DNYADA VE TRKYEDE YENLENEBLR ENERJ
1,9
1,0 1,0 0,7 0,7 0,6
Hindistan ran Vietnam Malezya Kanada Kolombiya
2015 ylndaki 28 GWlk art ile kre-
sel hidrolik enerji kapasitesi yaklak 1.064 GW
olarak gereklemitir. Dier bir ifadeyle dnya
elektrik enerjisinin yzde 16,4 hidrolik enerji
tarafndan karlanmaktadr. lke baznda ise in
toplam kapasite ve 2015 ylndaki kapasite art
bakmndan ilk srada yer almaktadr (Grafik 5).
Dier yenilenebilir enerji kaynaklarnda
olduu gibi hidrolik enerjide de lkenin dnya
zerinde bulunduu corafi konumu olduka
nemlidir. zellikle engebeli araziler ve sulak
blgelerdeki lkeler bu enerji eidinin potan-
siyeli asndan avantaja sahiptir. Bu zellikleri
bnyesinde bulunduran Brezilya, Trkiye, Hin-
distan, Vietnam ve Malezya gibi lkeler de hid-
rolik enerji bakmndan nemli kapasite artlar
gerekletirmektedir.
Gne Enerjisi
Gne enerjisi yeryznde en yaygn bulunan
yenilenebilir enerji kaynaklarndan biridir. Bu
enerji eidinden elektrik ve s elde etmek iin
faydalanlr. Dier taraftan fotovoltaik panel
kullanm fosil yakt tketmekten daha maliyet-
li olduu iin yeryzne gelen gne enerjisinin
yalnzca yzde 0,04 insanlar tarafndan kul-
lanlmaktadr.13 Ancak son dnemde gerekle-
13. Javid Mohtasham, Review Article-Renewable Energies, Ener-
gy Procedia, Say: 74, (2015), s. 1289-1297.
13
 ANALZ

tirilen gne enerjisi retim ve depolama tek-
nolojilerindeki ilerleme ile birlikte maliyetlerin
hzl bir ekilde dmesi bu alandaki yatrmla-
rn saysn artrmaktadr.
Trkiyenin enerjide da bamll yzde 70 Trkiye takip etmektedir (Tablo 3). Grld-
civarndadr. Bu orann ilerleyen dnemlerde
artabilecei varsaym altnda yerli ve yenilene
bilir enerji kaynaklarnn kullanlmasn tevik
etmek kanlmaz bir hal almaktadr.
Gne enerjisi piyasasnn zellikle 2014
ylndan sonra yzde 25lik bir byme kay-
dettii grlmektedir. 2015 ylnda gne
enerjisinde 50 GWlk bir kapasite art ger-
ekletirilmi ve kresel lekte toplam 227
GW kapasiteye ulalmtr. Blgesel lekte rinin yaygnlatrlmas asndan olduka nem-
gne enerjisi kurulu gcnde en fazla kapasite
Avrupa ktasnda bulunurken, onu Asya ve Ku-
zey Amerika takip etmektedir (Grafik 6). Dier
taraftan dnya genelinde en fazla gne foto-
voltaik sistem kapasitesi srasyla in, Alman-
ya, Japonya, ABD ve talyaya aittir (Tablo 3).
Kii bana den gne fotovoltaik sistem ka-
pasitesi bakmndan ise 2015 ylnda Almanya
ilk srada yer alrken in, Japonya ve ABDnin
nemli kapasite art performans sergiledikle-
ri grlmektedir. Bunun yannda gne ener-
jisinden s elde etme kapasitesi asndan ilk
sralarda bulunan in, ABD ve Almanyay
zere in gneten enerji retme ve bun-
dan yararlanma asndan olduka nemli bir
noktadadr. Ancak hala fosil yaktlara olan ba-
mll lkenin yzde 100 yenilenebilir enerji
kullanma amacn baltalamaktadr.
2015 yl younlatrlm gne enerji sis-
temleri kapasite artnda Fas 160 MWlk ka-
pasite artrm ile ilk srada yer alrken Gney
Afrika (150 MW) ve ABD (110 MW) ikinci ve
nc sralarda bulunmaktadr (Tablo 2). Yo-
unlatrlm gne enerjisi toplam kapasitesi
bakmndan ise spanya ilk sradadr (Tablo 3).
2015 yl younlatrlm gne enerjisi sistemle-
li bir dnem olmu ve toplam kapasite bu yldaki
40 GW termallik artla beraber 435 GW termal
dzeyine ulamtr.14
14. International Energy Agency Solar Heating and Cooling Prog-
ramme, IEA, https://www.iea-shc.org, (Eriim tarihi: 27 Eyll
2016).

GRAFK 6. GNE ENERJS KURULU GCNN BLGELERE GRE DAILIMI (2015, GW)

Kaynak: Dnya Enerji Konseyi

14 setav.org
 DNYADA VE TRKYEDE YENLENEBLR ENERJ

TABLO 3. YENILENEBILIR ENERJININ LKELER BAZINDA TOPLAM KAPASITE AISINDAN SIRALAMASI (2015)
1 2 3 4 5
ENERJ
Yenilenebilir Enerji (hidrolik dahil) in ABD Brezilya Almanya Kanada
Yenilenebilir Enerji (hidrolik dahil deil) in ABD Almanya Japonya Hindistan
Kii Bana Yenilenebilir Enerji Kapasitesi
Danimarka Almanya sve spanya Portekiz
(hidrolik dahil deil)
Biyoenerji retimi ABD in Almanya Brezilya Japonya
Jeotermal Enerji Kapasitesi ABD Filipinler Endonezya Meksika Yeni Zelanda
Hidrolik Enerji Kapasitesi in Brezilya ABD Kanada Rusya
Hidrolik Enerji retimi in Brezilya Kanada ABD Rusya
Gney
Younlatrlm Gne Enerjisi spanya ABD Hindistan Fas
Afrika
Gne Fotovoltaik Sistem Kapasitesi in Almanya Japonya ABD talya
Kii Bana Gne Fotovoltaik Sistem
Almanya talya Belika Japonya Yunanistan
Kapasitesi
Rzgar Enerjisi Kapasitesi in ABD Almanya Hindistan spanya
Kii Bana Rzgar Enerjisi Kapasitesi Danimarka sve Almanya rlanda spanya
ISI
Gne Kollektr Kapasitesi in ABD Almanya Trkiye Brezilya
Kii Bana Gne Kollektr Kapasitesi Avusturya Kbrs srail Barbados Yunanistan
Jeotermal Is Kapasitesi in Trkiye Japonya zlanda Hindistan
Kii Bana Jeotermal Is Kapasitesi zlanda Yeni Zelanda Macaristan Trkiye Japonya
Kaynak: REN21

leri teknoloji gerektiren gne enerjisi, fay-
dalanma asndan dk seviyelerde kalmasna
ramen zellikle son yllarda bu alandaki yat-
rmlarn artmas ve teknolojik maliyetlerin d-
meye balamas ile giderek yaygnlamaktadr.
lkelerin yenilenebilir enerji kaynaklar arasnda
gnee ayr bir nem verdikleri grlmektedir.
Bu dorultuda gne enerjisinden elektrik ret-
mek adna nemli kanuni dzenlemeler ve tevik
mekanizmalar gelitirilmektedir.
Rzgar Enerjisi
Rzgar enerjisi yenilenebilir enerji kapasitesi
asndan en geni kullanma sahip kaynaklarn
banda gelmektedir. Ayrca rzgar enerjisi elek-
trik retiminde nemli bir etkendir ve elektrik
talebini karlamada gelien bir role sahiptir.
2015 ylnda Danimarkann toplam enerji reti-
minin neredeyse yars rzgar enerjisi tarafndan
karlanmtr. Almanyann baz blgelerinde bu
oran yzde 60a kmaktadr. Uruguay, Portekiz,
rlanda ve spanyada ise yzde 15 civarlarnda-
dr. Dier taraftan dnyann en byk rzgar
enerjisi reticilerinden biri olan ve bu enerjiyi
d piyasalara satan ABDde lke ierisinde rz-
gar enerjisinden retilen elektriin oran yzde
4,5te kalrken, inde ise bu oran yzde 3,2 ci-
varlarndadr.15 lkeler yllar itibaryla elektrik
retiminde rzgar enerjisi kullanm oranlarn
giderek artrmaktadr. IEA verilerine gre 2050
ylna gelindiinde dnya zerinde kullanlan
elektriin yzde 18lik ksmnn rzgar enerjisi
tarafndan salanaca tahmin edilmektedir.16
15. BP Statistical Review of World Energy, British Petroleum,
http://www.bp.com/en/global/corporate/energy-economics/statis-
tical-review-of-world-energy/renewable-energy/wind-energy.html,
(Eriim tarihi: 28 Eyll 2016).
16. Technology Roadmap: Wind Energy-2013 Edition, Inter-
national Energy Agency (IEA), https://www.iea.org/publications/
freepublications/publication/Wind_2013_Roadmap.pdf, (Eriim
tarihi: 28 Eyll 2016).

setav.org 15
ANALZ

GRAFK 7. LKELERE GRE RZGR ENERJS KURULU GC (2016, GW)

Kaynak: GWEC 17

Bu ngrye ulamak iin halihazrdaki Rzgar enerjisi 2016 ylnda zellikle Av-
toplam kapasite sekiz ila on kat artrlmal ve bu rupa ve ABDde enerji retim kapasitesi bak-
alandaki yatrmlara hz verilmelidir. Bu balam- mndan nc bir kaynak olmutur. Kii bana
da OECD yesi olmayan lkeler rzgar tribn den rzgar enerjisi kapasitelerine bakldn-
imalatnda lider olan inin nderliinde rzgar da ise AB lkelerinin ilk sralarda yer aldklar
enerjisi iin uygun altyap ve styap almalar grlmektedir (Tablo 3). Kresel lekte 2016
yapmaktadr. inin ardndan imalat alannda pa- yl iin rzgar enerjisi kapasite art 54 GW ve
zar pay bakmndan srasyla Danimarka, ABD toplam kapasite ise yaklak 486 GWtr. 19
ve Almanya gelmektedir. Dier taraftan Afrika, Bu rakamlarla beraber zellikle rzgar ve g-
Asya ve Latin Amerika blgelerinde yeni pazar- ne gibi modern yenilenebilir enerji kaynaklarnn
lar oluturulmaktadr. Ksacas birok lke rzgar elektrik retim noktasnda artk daha fazla tercih
enerjisini uygun ve dk maliyetli bir enerji kay- edildikleri grlmektedir. Dnya piyasalar hidro-
nana dntrmek adna ura vermektedir. lik yerine rzgar ve gne enerjisi sistemlerinden
Rzgar enerjisi kapasitesi bakmndan in faydalanarak elektrik retme ynnde hamleler
ilk srada yer alrken onu srasyla ABD, Al- yapmaktadr. Bu da gstermektedir ki ilerleyen
manya, Hindistan, spanya ve Birleik Krallk dnemlerde bu alanlardaki maliyetler hzl bir bi-
takip etmektedir (Grafik 7). 2016 yl kapasite imde drlecek ve modern yenilenebilir kay-
art bakmndan ise yine in yaklak 23 GW naklar olarak tanmlanan rzgar ve gne enerjisi
ile getiimiz yl en fazla geliim gerekletiren ile elektrik retimi daha da yaygnlatrlacaktr.
lke olarak bu alanda da liderlii almtr.18 G-
rld zere kresel rzgar enerjisi sektrnde Jeotermal Enerji
in hem kapasite hem de kapasite art bak- Yer kabuunun baz blgelerinde younlaan s-
mndan ba ekmektedir. cak su, buhar ve gazlarn oluturduu ve kayna
17. Global Wind Statistics 2016.
s olan jeotermal enerjiden dk maliyetli ol-
18. Global Wind Statistics 2016, Global Wind Energy Coun- mas, evreye zarar vermemesi ve enerji arz g-
cil (GWEC), 10 ubat 2017, http://www.gwec.net/wp-content/
uploads/vip/GWEC_PRstats2016_EN_WEB.pdf, (Eriim tarihi:
10 ubat 2017). 19. Global Wind Statistics 2016.

16 setav.org

GRAFK 8. JEOTERMAL ENERJ LKE KAPASTELER (2015, MW)
4.000
3.567
3.500
3.000
2.500
1.930
MW
2.000
1.500 1.345
1.069
973 944
1.000
665
500
0
Kaynak: GEA 21
venliine salad katklardan dolay lkelerin
corafi yaplarna bal olarak yaygn bir ekilde
faydalanlmaktadr. Jeotermal enerjinin iklim ko-
ullarndan etkilenmemesi, rzgar ve gne gibi
hava artlarna baml olan dier yenilenebilir
enerji kaynaklarna gre bir avantaj olarak de-
erlendirilmektedir. Bunun yannda temiz ener-
ji retimi noktasnda fayda salayan jeotermal
enerji sayesinde evreye ok dk miktarlarda
karbon salnm gereklemektedir. Bu neden-
lerden tr jeotermal enerji lkelerin zerinde
ciddiyetle durduu ve kullanlmasn tevik ettik-
leri bir yenilenebilir enerji eididir.
Kresel lekte jeotermal enerjiden elektrik
retim oran yaklak yzde 0,04 civarndadr.
IEAnn yapt tahminler dorultusunda ise
2050 ylna gelindiinde toplam elektrik retimi-
nin yaklak yzde 3,5i jeotermal enerjiden elde
edilecektir.20 Bu rakamlar nda sahip olduu
avantajlara ramen jeotermal enerjiye yeterince
yatrm yaplmad ve faydalanma orannn d-
k seviyelerde kald sylenebilir.
20. Technology Roadmap-Geothermal Heat and Power, Inter-
national Energy Agency (IEA), (2011), http://www.iea.org/pub-
lications/freepublications/publication/Geothermal_roadmap.pdf,
(Eriim tarihi: 17 Ocak 2017).
setav.org
DNYADA VE TRKYEDE YENLENEBLR ENERJ
637 607
533
205 204
109 97 56 42 40 29 27 15 8
2015 ylnda 13,2 GW olan toplam jeotermal
enerji kapasitesine yaklak 315 MW miktarn-
da bir kapasite artrm gereklemitir. Dnyada
jeotermal enerji kapasitesi bakmndan ilk srada
ABD yer alrken onu srasyla Filipinler, Endonez-
ya ve Meksika takip etmektedir. (Grafik 8).21
Trkiye ise genel kapasite bakmndan se-
kizinci srada yer almakla birlikte 2015 ylnda
gerekleen kapasite art bakmndan ise dn-
yada ilk sradadr (Tablo 2). Trkiyenin bu ka-
pasite art yukarda bahsedilen 315 MWlk ar-
tn neredeyse yars kadardr. Trkiyeden sonra
global lekte en fazla kapasite artn srasyla
ABD, Meksika ve Kenya gerekletirmitir.
Genel olarak scak su turizmi noktasnda
faydalanlan jeotermal enerji zellikle son d-
nemlerde gerekletirilen yatrmlar ile birlikte
enerji retiminde de kullanlmaya balanmtr.
Dier yenilenebilir enerji eitleri kadar yaygn
bir kullanm alanna sahip olmamasna ramen
zellikle iklim artlarndan etkilenmemesi nede-
21. 2016 Annual US&Global Geothermal Power Production Re-
port, Geotermal Energy Association (GEA), http://geo-energy.org/
reports/2016/2016%20Annual%20US%20Global%20Geother-
mal%20Power%20Production.pdf, (Eriim tarihi: 16 Ocak 2017).
17
ANALZ
niyle srekli bir enerji kayna olmasndan dolay
jeotermal enerji lkelerin kullandklar enerji e-
itleri arasndaki yerini almakta ve bu yeri gide-
rek salamlatrmaktadr.
Biyoktle Enerjisi
Son dnemde biyoenerji retimi baz lkelerdeki
enerji talebini karlama ve evreci amalar do-
rultusunda artmaya devam etmektedir. Ancak
sektr zellikle son zamanlarda baz piyasalarda-
ki dk petrol fiyatlar ve politika belirsizlikleri
nedeniyle birtakm zorluklarla karlamaktadr.
Isnma, enerji ve ulam gibi birok alanda fay-
dalanlan biyoktle enerjisi yeryznde tketilen
toplam enerjinin yzde 14n oluturmaktadr.
Bu orann yzde 4 hidrojen ile ilem grm
bitkisel yalar, yzde 22si biyodizel yaktlar ve
yzde 74 de etanol yaktlardan meydana gel-
mektedir.22 Dnya genelindeki biyoktle enerjisi
retimine bakldnda ABDnin yzde 46 ile
birinci, Brezilyann ise yzde 24 ile ikinci srada
olduu grlmektedir (Tablo 2).
Dnya biyoyakt retimi 2015 ylnda yz-
de 0,9 orannda artarak 2000 ylndan beri en
yava byme orann gstermitir. Etanol yakt
retiminde 2015 ylnda yzde 4lk bir art
gzlemlenirken biyodizel retiminde ise nemli
retim blgelerindeki d sebebi ile yzde 4,9
orannda azalma gereklemitir.23
IEAnn yapt projeksiyonlarda 2050 yln-
da biyoenerji retiminin bugnk retimin
katna kmas ngrlmektedir. Bu balamda
biyoktle enerjisinin dnya elektrik retiminin
yzde 7,5ini veya ulamda kullanlan yaktn
yzde 27sini karlama potansiyeline sahip ola-
bilecei tahmin edilmektedir.24
Ticarileme ve teknoloji alanndaki ilerle-
meler biyoenerji retiminde olduka hassas bir
22. Renewables 2016 Global Status Report.
23. BP Statistical Review of World Energy.
24. Technology Roadmap-Bioenergy for Heat and Power, In-
ternational Energy Agency (IEA), (2012), http://www.iea.org/
publications/freepublications/publication/2012_Bioenergy_
Roadmap_2nd_Edition_WEB.pdf, (Eriim tarihi: 28 Eyll 2016).
18
yere sahiptir. Bu adan bakldnda tarife ve
dier ticari kstlarn azaltlmasnn, biyoenerji
alanndaki ticaretin zenginletirilmesi ve dn-
yann farkl blgelerindeki talebin karlanmas
asndan olduka nemli olduu grlmektedir.
Bunun yannda lkeler arasndaki uluslararas i
birliinin ve teknolojik yatrmlarn artmas dn-
yadaki biyoktle enerjisi potansiyelinin daha iyi
kullanlmas ve retimin gelimesi noktasnda
son derece kritik bir etken oluturmaktadr.
TRKYEDE
YENLENEBLR
ENERJNN DURUMU
Trkiye yenilenebilir enerji potansiyeli bakmn-
dan olduka iyi bir corafi konumdadr. Ancak
yenilenebilir kaynakl enerji retim seviyesi d-
k miktarlardadr. Potansiyel ve yararlanma
arasndaki makasn bu denli ak olmasnn al-
tnda maliyetler ve yasal dzenlemelerdeki ek-
siklikler gibi birok etken yatmaktadr. lkenin
enerjide da bamllk oranlar gz nnde bu-
lundurulacak olursa mevcut yenilenebilir enerji
potansiyellerinin kullanma kazandrlmas uzun
dnemde Trkiye asndan olduka nemli bir
hal almaktadr.
Trkiyede zellikle 2009 ylndan sonra ye-
nilenebilir enerji konusunda nemli gelimeler
kaydedildii grlmektedir. Trkiyenin yenile-
nebilir enerji retimindeki toplam kurulu g
kapasitesi 2009 ylnda 15,5 GW iken 2015 yl
itibaryla bu rakam 31,7 GW seviyelerine getiri-
lerek bu alanda gzle grlr bir ilerleme yaan-
mtr.25 2016 ylsonu itibaryla ise Trkiyenin
yenilenebilir enerji toplam kurulu gc 34,2
GW olarak kaytlara gemitir.26
25. Energy Policies of IEA CountriesTurkey 2016 Review, In-
ternational Energy Agency (IEA), (2016), https://www.iea.org/
publications/freepublications/publication/EnergyPoliciesofIEA-
CountriesTurkey.pdf, (Eriim tarihi: 15 Ekim 2016).
26. Trkiye Elektrik Sistemi Kurulu ve Yakt Cinslerine Gre
Kurulu G, TEA, www.teias.gov.tr/yukdagitim/kuruluguc.xls,
(Eriim tarihi: 10 ubat 2017).
setav.org
 DNYADA VE TRKYEDE YENLENEBLR ENERJ

GRAFK 9. 2015 YILI TRKYE YENLENEBLR ENERJ KAYNAKLARI DAILIMI (GWH, YZDE)

GWh Yzde

Biyoktle * 1.241,1 1,48

Rzgar 11.652,5 13,93

Gne 194,1 0,23

Barajl 47.514,1 56,80

D. Gl ve Akarsu 19.631,8 23,47

Jeotermal 3.424,5 4,09

Toplam 83.657,9 100,00

GWh Yzde

Yenilenebilir Toplam 83.657,9 31,9

* Endstriyel Atk Hari Trkiye Toplam 261.783,3 100

Kaynak: TEA

Trkiyede yenilenebilir enerji alannda ya-
plan yatrmlar bir nceki yla oranla yzde 46
orannda artarak 2015 ylnda 1,9 milyar dolara
ykselmitir. Trkiye bu yatrmlarla yenilenebi-
lir enerji alannda ngiltere, Fransa ve Hollanda
ile birlikte 1 milyar dolar eiini aan drt Avru-
pa lkesinden biri olmutur. Buradan hareketle
Trkiyenin zellikle son yllarda yenilenebilir
enerji alannda ok nemli ilerlemeler kaydettii
sylenebilir.
2015 yl itibaryla Trkiyenin toplam ener-
ji kaynaklarnn yaklak olarak yzde 32sini ye-
nilenebilir kaynaklar oluturmaktadr (Grafik 9).
Bu orann byk bir ounluunu hidroelektrik
enerji kaynaklar olutururken en dk pay g-
ne enerjisine aittir. Dnyada modern yenilene-
bilir enerji retiminin hzla artt bir ortamda
Trkiyenin de bu alanlarda gelime gsterme
gereklilii yadsnamaz bir gerekliktir. Bu do-
rultuda devlet ve zel sektr tarafndan konulan
hedeflere paralel olarak yenilenebilir enerji po-
tansiyelleri deerlendirilmekte ve yatrmlar ya-
plmaktadr.
Trkiyede nmzdeki dnem iin yenile-
nebilir enerji politika ve stratejileri balca u e-
kilde sralanabilir:
Fosil yaktlara olan bamll ve buna
bal riskleri azaltmak amacyla yenilenebi-
lir enerji retim ve tketimini tevik etmek
Yenilenebilir enerji kaynaklar (hidroelek-
trik dahil) ile elektrik retiminin payn en
az yzde 30 seviyelerinde tutmak
Tarm sektr potansiyellerinden daha faz-
la faydalanlarak biyoyakt enerjisi kullan-
mn artrmak
Mevcut yenilenebilir enerji kaynaklar ile
yaplan retim miktarlarn artrmak
almann bu ksmnda Trkiyede faydala-
nlan yenilenebilir enerji kaynaklar ve bu kay-
naklardaki mevcut durum ayr ayr incelenerek
yukarda bahsedilen konular daha ayrntl bir
ekilde aktarlacaktr.

setav.org 19
ANALZ
Hidrolik Enerji
Hidrolik enerji suyun ak veya d hz netice-
sinde g kazanmas ve bu gcn elektrik ener-
jisine dntrlmesiyle elde edilen bir enerji
eididir. Ayrca hidrolik enerji temiz ve dk
maliyetli bir yenilenebilir enerji kayna olmas
nedeniyle sera gaz salnm ve fosil yaktlara olan
bamll azaltc etkiye sahiptir. Trkiyenin
teorik hidroelektrik potansiyeli (tm doal ak-
n yzde 100 verimle deerlendirilebilmesi) 433
milyar kWh, teknik olarak deerlendirilebilir
potansiyelin (teorik potansiyelin teknolojik ko-
ullara gre deerlendirilebilmesi) 216 milyar
kWh ve ekonomik potansiyelin (teknik potansi-
yelin ekonomik olarak deerlendirilebilmesi) ise
140 milyar kWh/yl olduu hesaplanmaktadr.
Dnya genelinde elektrik retiminde en yaygn
kullanm alanna sahip yenilenebilir enerji kay-
naklarndan biri olan hidrolik enerji Trkiyede
de mevcut elektrik talebini karlama noktasnda
en fazla katky yapan yenilenebilir enerji kayna-
dr (Grafik 4).
2000 ylnda 11 bin 175 MW olan hidrolik
enerji kurulu gc 2016 ylsonu itibaryla yakla-
k yzde 140 orannda artarak toplamda 26 bin
681 MW seviyelerine ulamtr (Grafik 10). Bu-
nun 19 bin 558 MW barajl ve 7 bin 123 MW
ise akarsu tipindedir. 2023 hedefleri kapsamnda
GRAFK 10. TRKYENN HDROLK ENERJ KURULU G GELM (2000-2016, MW)
30.000
25.000
20.000
MW
15.000
12.240 12.578 12.645
11.672
11.175
10.000
5.000
0
2000 2001 2002 2003
Kaynak: TEA
20
hidrolik enerji kurulu g kapasitesinin 36 bin
MW seviyesine karlmas ngrlmektedir.
Trkiye hidrolik enerji bakmndan olduka
yksek bir potansiyele sahiptir. Bu durumu ener-
ji retim aamasnda avantaja eviren Trkiyede
yenilenebilir enerji kaynaklar arasnda en byk
pay hidrolik enerji kaynaklarna aittir. Hammad-
de olarak su enerjisinden faydalanan hidroelek-
trik sistemler (HES) dier yenilenebilir enerji
kaynaklarna gre daha dk maliyet oranlar-
na sahiptir. Buna ek olarak hidroelektrik, paha-
l elektrii ucuza retme imkan sayesinde fiyat
dengeleyici bir rol stlenmektedir. Tamamen yer-
li ve yenilenebilir bir kaynak olan hidrolik enerji
lkenin zellikle elektrik retimi anlamnda en
fazla katk yapan kaynaklar arasndadr.
Gne Enerjisi
Trkiye corafi konumundan tr gne enerjisi
bakmndan yksek bir potansiyele sahiptir. Tr-
kiyenin gnelenme sreleri sene ierisinde dei-
iklik gsterse de yllk olarak yaklak 2 bin 738
saattir (Grafik 11). Ortalama olarak gnlk 7,5
saat gnelenme sresine sahip olan Trkiyenin
Almanyadan yzde 60 daha fazla gne nlarn-
dan yararlanma olana vardr. Ancak 2015 yl
kurulu g kapasite art bakmndan Alman-
yann binde 6s kadar bir ilerleme kaydedilmitir.
26.681
25.867
22.289 22.749
19.620
17.137
15.831
14.553
13.394 13.828
12.906 13.062
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
setav.org
 DNYADA VE TRKYEDE YENLENEBLR ENERJ

GRAFK 11. TRKYENN AYLIK BAZDA GNELENME SRELER (SAAT)

12,0
11,3
10,8 10,7

10,0
9,2
9,1

8,0
7,5
6,9
6,3
6,0
5,2 5,2

4,1
4,0 3,8

2,0

0,0
Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk

Kaynak: YEGM

GRAFIK 12. GNE ENERJISI TEKNIK POTANSIYELININ AVRUPA LKELERINE GRE DAILIMI (GWH/YIL)
200
189

180

160
147 144

140

120

100
84
80 71 69 67
57
60

40 30
25 23 22 20
20 16 15 15 12 11 10 10 9 9 9 8 7 5 5 5 5
0

Kaynak: Viyana Teknik niversitesi-Enerji Ekonomisi Grubu 28

Trkiyenin gneten elektrik retim po- Elektrik retiminde gne enerjisi teknik
tansiyeli yaplan hesaplamalar dorultusunda en potansiyeli 189 GWh/yl olan Trkiye, bu alanda
az 500 bin MW olarak tahmin edilmektedir.27 kendisine en yakn lkeler olan spanya ve Fran-
Dier yenilenebilir enerji kaynaklaryla karla- sadan yaklak yzde 30 daha fazla potansiyele
trldnda gne Trkiyede en fazla potansiyele sahiptir (Grafik 12). Trkiyenin yeryzndeki
sahip enerji kaynadr. 2016 ylsonu itibaryla corafi konumu gerei yl ierisindeki gneli
elektrik enerjisi toplam kurulu gcnn yaklak gn saysnn fazla olmas, teknik adan bu denli
79 bin MW olduu gz nne alndnda gne yksek bir potansiyele sahip olmasnda en byk
enerjisindeki potansiyelin retime dntrl- etkenlerin banda gelmektedir. 28
mesinin nemi bir kez daha anlalmaktadr. 28. The EU Project BETTER-Introduction to Modelling Fra-
mework, Vienna University of Technology-Energy Economics
Group, 15 Mays 2014, http://better-project.net/sites/default/
27. Kemal Gani Bayraktar, Gne lkemizin Enerji Geleceidir, files/Introduction%20to%20the%20modeling%20framework_
Enerji ve Maden Dergisi, Yl: 5, Say: 13, (Nisan-Haziran 2016), s. 50. TUWIEN.pdf, (Eriim tarihi: 30 Kasm 2016).

setav.org 21
ANALZ
EKIL 1. TRKIYE GNE ENERJISI POTANSIYELI ATLASI (GEPA)
Kaynak: YEGM (http://www.eie.gov.tr/MyCalculator/Default.aspx)
Trkiyenin 2014 ylnda yaklak 40 MW
olan kurulu g kapasitesi 2015 yl itibary-
la yzde 519 artarak 249 MWa ykselmi ve
2016da ise 830 MW seviyesine ulamtr.29
Gne enerjisinin toplam kurulu g kapasitesi
iindeki pay bu son rakamlar erevesinde yak-
lak yzde 1 olarak gereklemitir. Trkiyede
2010 yl ncesine kadar gne enerjisi genellikle
binalarn atlarnda termal gne sistemleri ad
altnda su stma amacyla kullanlrken, 2010 y-
lndan itibaren gne paneli sistemlerinde bir b-
yme trendi gzlemlenmi ve gne enerjisinden
elektrik retimi noktasnda almalar hz kazan-
mtr. Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Plan
erevesinde 2023 yl iin stma ve soutma ih-
tiyacnn en az yzde 15inin yenilenebilir enerji
kaynaklarndan salanmas amac dorultusunda
gne enerjisinin daha etkin, verimli, teknolojik
ve yeniliki bir biimde kullanlmas gerekmek-
tedir. Bu adan Trkiye corafi konumunun
avantajlarn en iyi biimde kullanmak ve en ksa
zamanda gne enerjisi kullanmn yaygnlatr-
mak zorundadr.
Trkiyenin u anki toplam elektrik ihtiya-
cn karlayabilmek adna 790 km uzunluun-
29. 2017 Yl Bte Sunumu, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl.
22
da bir alana yaylacak gne panellerine ihtiya
vardr.30 2023 yl brt elektrik talebinin 500
bin MW olaca ngrs altnda Trkiye tm
gne potansiyelini kullanmak kouluyla 2023
ylna gelindiinde elektrik talebinin tamam-
n sadece gne enerjisinden karlayabilecektir.
Ancak mevcut imkan ve maliyetlerin bu ngr-
nn gereklemesine olanak salamayaca ak-
tr. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl (ETKB)
tarafndan yaplan tahminler 2019 yl iin gne
enerjisinde 3 bin MWlk elektrik retimi ger-
ekletirilmesi ve bu rakamn 2023 ylnda 5 bin
MWa ulatrlmas ynndedir.
Trkiyede gne enerjisi potansiyeli bak-
mndan Gneydou Anadolu Blgesi ve Akdeniz
Blgesi ilk sralarda yer almaktadr (ekil 1). Di-
er taraftan lkenin en az gne alan blgeleri ise
Marmara ve Dou Karadenizdir. Trkiye gne
potansiyeli bakmndan son derece elverili bir
konumda bulunsa da gne enerjisinden fayda-
lanma noktasnda birtakm zorluklarla kar kar-
ya kalmaktadr.
Bu zorluklarn en banda finansal ve tek-
nolojik kstlar gelmektedir. Yerli retimin ar-
30. Solar PV Atlas: Solar Power in Harmony with Nature, WWF
Report, (2012), http://awsassets.panda.org/downloads/solar_atlas__
low_res__final_8_jan_2013__1_.pdf, (Eriim tarihi: 23 Kasm 2016).
setav.org

trlmas adna farkl tevik sistemlerine ihtiya
duyulmakla birlikte finansal artlar iyiletiril-
melidir. Bankalarn teminat koullarn, sigorta
irketlerinin ise polie koullarn dzenlemele-
rine ihtiya vardr. Ayrca sektrde yaanan b-
rokratik ilemlerden kaynakl skntlarn gide-
rilmesi gerekmektedir. Dier taraftan sektrde
kalifiye i gcne ihtiya vardr. Bu dorultuda
eitli dzenlemeler ve eitimler yaplmaldr.
Rzgar Enerjisi
Trkiye taraf denizlerle evrili bir lke olmas
nedeniyle rzgar enerjisi potansiyeli bakmndan
olduka nemli bir konumdadr. Trkiyenin he-
saplanan rzgar enerjisi potansiyeli 88 bin MW
civarndadr ve bu potansiyelin byk ounlu-
u Ege, Dou Akdeniz ve Marmara blgelerin-
de bulunmaktadr (ekil 2). OECD lkelerinin
geneline bakldnda en yksek rzgar enerjisi
potansiyeline sahip olan lke Trkiyedir. Teknik
potansiyel bakmndan Trkiye; Almanyann
yaklak 7 ve spanyann ise 2 kat daha fazla po-
tansiyele sahiptir. Buradan hareketle Trkiyenin
elindeki potansiyeli btnyle ve etkin bir ekil-
de kullanarak bugn Almanyann rettii rz-
EKIL 2. TRKIYE RZGAR ENERJISI POTANSIYELI
Kaynak: Meteoroloji Genel Mdrl31
31. Trkiye Rzgar Atlas, Meteoroloji Genel Mdrl, https://www.mgm.gov.tr/arastirma/yenilenebilir-enerji.aspx?s=ruzgaratlasi,
(Eriim tarihi: 20 Mart 2017).
setav.org
DNYADA VE TRKYEDE YENLENEBLR ENERJ
gar enerjisinin yaklak 7 kat daha fazla enerji
retebilecek kapasitesi bulunmaktadr. Ancak
toplam kurulu g kapasiteleri asndan Trkiye
bu lkelerin ok gerisindedir. rnein Almanya,
Trkiyeden yaklak 8,5 kat daha fazla toplam
kurulu gce sahiptir.
Potansiyelin yksek olmasnn yannda bir
lkede rzgarn hznn fazla olmas da rzgar
enerjisinden faydalanma noktasnda nemlidir.
Trkiyede rzgar hz ortalama 7,5 m/s olarak
hesaplanmaktadr (ekil 3). Bu zellii ile Tr-
kiye yine birok lkeye gre rzgar enerjisi re-
timinde nemli bir avantaja sahiptir.
Trkiyenin 2006 ylnda sahip olduu 59
MWlk rzgar enerjisi kurulu g kapasitesi
2016 ylsonu itibaryla 6 bin 81 MW seviyeleri-
ne gelmitir (Grafik 13). Bu rakamn 2002 yln-
da 18,9 MW olduu ve 14 yl ierisinde rzgar
enerjisinde hzl bir ilerleme gsterildii hesaba
katlarak 2023 yl iin hedeflenen rzgar enerjisi
toplam kurulu g kapasitesinin (20 bin MW)
gerekletirilebilecei sylenebilir. Halihazrda in-
as devam eden 61 Rzgar Enerji Santrali (RES)
bittiinde toplam 1.868 MWlk bir kapasite art-
nn daha gereklemesi hedeflenmektedir.
23
ANALZ

EKIL 3. TRKIYE GENELI ORTALAMA YILLIK RZGAR HIZ DAILIMI

Kaynak: Meteoroloji Genel Mdrl32

GRAFK 13. TRKYE'NN RZGR ENERJS KURULU G DEM (2016, MW)

7.000

6.081
6.000

5.000 4.694

4.000
3.630
MW

3.000 2.760

2.261

2.000 1.806

1.320

1.000 792

364
59 146
0
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Kaynak: IRENA

Grld zere birok lkeye gre yksek Jeotermal Enerji

rzgar enerjisi potansiyeline sahip olan Trkiyede
elektrik retiminde rzgar enerjisinin pay dk
seviyelerdedir. Bu durum balca sebepleri mali k-
stlarve teknolojik eksikliklerden kaynaklanmak-
tadr. Bunun yannda birtakm projelerin orman
izinleri nedeniyle gerekletirilememesi, yine baz
projelerde kamulatrmalarn yrtmeyi durdur-
ma kararlaryla ilerleyememesi ve brokratik en-
gellemelerin azaltlamamas rzgar enerjisi ile elek-
trik retiminin nndeki balca sorunlardr.
Yer kabuunun eitli blgelerinde toplanan s-
cak su, buhar ve gazlardan elde edilen bir enerji
eidi olan jeotermal enerji az maliyetli ve ev-
reci bir yenilenebilir enerji kaynadr. Trkiye
corafi ve jeopolitik konumu nedeniyle bu ye-
nilenebilir enerji kaynann yaygn olarak bu-
lunduu bir blgede yer almaktadr (ekil 4).
Maden Tetkik ve Arama Genel Mdrlnn
(MTA) yapt hesaplamalara gre Trkiye top-
lam 31 bin 500 MW termal s potansiyeline sa-

32. Trkiye Rzgar Enerjisi Potansiyeli, Meteoroloji Genel Mdrl, https://www.mgm.gov.tr/FILES/haberler/2010/rets-seminer/2_

Mustafa_CALISKAN_RITM.pdf, (Eriim tarihi: 20 Mart 2017).

24 setav.org

EKIL 4. TRKIYENIN FAY HATLARI, VOLKANIK VE JEOTERMAL ALANLARI
Kaynak: YEGM 32
hiptir.33 Bu zellii ile Trkiye, Avrupada birinci
ve dnyada ise yedinci srada yer almaktadr.34
Jeotermal enerji kurulu gc yllar ierisin-
de nemli bir geliim gstermitir. 2002 ylnda
17,5 MW olan kurulu g 2016 ylsonu itiba-
ryla 821 MW seviyesine gelmitir.35 Bu rakamn
2023 hedefleri erevesinde 1.000 MWa ula-
trlmas ngrlmektedir. Trkiye jeotermal s
enerjisi kapasitesi bakmndan dnyada inin
ardndan ikinci srada (Tablo 3), 2015 yl kapa-
site art bakmndan ise ilk srada yer almaktadr
(Tablo 2). Buradan da anlalaca zere Trkiye
jeotermal enerjide potansiyel ve kapasite art
bakmndan dnyada nemli bir yere sahiptir.
Jeotermal enerji arz gvenliine salad kat-
k, dk maliyet gereksinimi ve evreci bir kaynak
olmas nedeniyle enerji retiminde tercih edilen
bir unsur durumundadr. Bunun yannda 2007
ylnda karlan Jeotermal Kaynaklar ve Doal
Mineralli Sular Kanunu ile jeotermal alannda ilk
ciddi kanuni altyap almalar balatlm ve bu
sayede jeotermal enerji ile ilgili yatrm yapanlarn
saysnda ciddi bir art meydana gelmitir.
33. Jeotermal Enerji Aratrmalar, Maden Tetkik ve Arama Ge-
nel Mdrl (MTA), http://www.mta.gov.tr/v3.0/arastirmalar/
jeotermal-enerji-arastirmalari, (Eriim tarihi: 20 Kasm 2016).
34. Trkiyede Jeotermal Enerji, Yenilenebilir Enerji Genel Mdr-
l, http://www.eie.gov.tr/yenilenebilir/turkiyede_jeo.aspx, (Eriim
tarihi: 22 Kasm 2016).
35. 2017 Yl Bte Sunumu, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl.
setav.org
DNYADA VE TRKYEDE YENLENEBLR ENERJ
Biyoktle Enerjisi
Trkiyede gnden gne artan bir seyir izleyen
biyoktle enerjisinin kullanm genel olarak
snma ve piirme gibi geleneksel tekniklerden
olumaktadr. lke genelinde potansiyeli yk-
sek olan biyoktle enerjisi dier yenilenebilir
enerji eitlerine nazaran kullanm asndan
daha geri plandadr. 2016 ylsonu itibaryla Tr-
kiyenin biyoktle enerjisi kurulu gc yaklak
467 MW seviyelerinde bulunmaktadr.36 Bu
dorultuda 2023 hedeflerinde 2 bin MW ola-
rak belirlenen biyoktleye dayal enerji retim
miktarna ulamak adna tevik mekanizmalar
yeniden ele alnmal ve gerekli tedbirler devreye
sokulmaldr.
zellikle ky kesimleri orman bakmndan
zengin olan Trkiyenin bu ormanlardan elde
edilebilecek toplam atk miktar yaklak olarak
4,8 milyon ton yani 1,5 MTEPdir (ekil 5).
Yine ormanlarda kurulabilecek gazlatrma te-
sisi kapasitesi ise 600 MW civarndadr. Dier
bir ifadeyle sadece Trkiyedeki orman kaynakl
biyoktle potansiyeli bile tam anlamyla kulla-
nlacak olursa halihazrdaki toplam biyoktle
enerjisi kurulu gcnden daha fazla bir kapasi-
teye ulalabilir.
36. Trkiye Elektrik Sistemi Kurulu ve Yakt Cinslerine Gre
Kurulu G.
25
ANALZ
EKL 5. TRKYENN ORMAN VARLII HARTASI
Kaynak: Orman ve Su leri Bakanl37
Buna ilave olarak tarla ve bahelerdeki
toplam kullanlabilir atk miktar 15,3 milyon
ton ve bu miktarn sl deeri ise 303,2 PJ yani
7,24 MTEPe eittir. Bu rakamlar Trkiyenin
olaanst bir biyoktle potansiyeli olduunu
kantlar niteliktedir. Ancak Trkiyede henz
modern teknikler kullanlarak biyoktle enerjisi
retimi gelime aamasnda olmas ve nceliin
dier yenilenebilir enerji kaynaklarnn finans-
manna verilmesinden tr bu alanda pek fazla
ilerleme kaydedilememitir.
TRKYE AISINDAN
YENLENEBLR
ENERJNN NEM VE
GELECE
Trkiye asndan yenilenebilir enerji kaynak-
larn gelitirmek ve yenilenebilir enerjinin di-
er enerji kaynaklar arasndaki payn artrmak
enerji kaynaklarn eitlendirmek, yabanc
kaynaklara olan bamll azaltmak ve bu sa-
yede enerji arz gvenliini salamak adna son
derecede nemlidir. Bu noktada Trkiyede ye-
nilenebilir enerji sektrnde yaanan gelimeler
memnuniyet vericidir. Halihazrda mevcut olan
yenilenebilir enerji kapasitesi ve hesaplanan
toplam potansiyel gz nne alndnda Trki-
26
yenin gelecekteki hedefleri tutturabilme imka-
n olduka fazladr.
Trkiyede 2023 hedefleri kapsamnda 34
bin MW hidroelektrik, 20 bin MW rzgar
enerjisi, 5 bin MW gne enerjisi, 1.000 MW
jeotermal enerji ve 1.000 MW biyoktle enerji-
si retilmesi planlanmaktadr (Tablo 4). Bu he-
defler dorultusunda 2023 ylna gelindiinde
Trkiyenin elektrik enerjisine olan talebinin en
az yzde 30unun (hidroelektrik dahil) yenile-
nebilir enerji kaynaklar tarafndan salanmas
planlanmaktadr. Bu hedefin gerekleebilmesi
iin yenilenebilir enerji kaynaklarna yaklak
olarak 60 milyar dolar yatrm yaplmas n-
grlmektedir.38 Trkiye yenilenebilir enerji
alannda 2023 hedeflerine ulamak ve bu hedef-
leri ilerletmek adna mevcut tm yenilenebilir
enerji yatrmlarn faal hale getirmek zorunda-
dr. Aksi halde bu hedefler sadece rakamlardan
ibaret kalma durumundadr.39
37. Orman Atlas, Orman ve Su leri Bakanl, https://www.
ogm.gov.tr/ekutuphane/Yayinlar/Orman%20Atlasi.pdf, (Eriim
tarihi: 25 Kasm 2016).
38. Mehmet Melikolu, The Role of Renewables and Nuclear Energy in
Turkeys Vision 2023 Energy Targets: Economic and Technical Scrutiny,
Renewable and Sustainable Energy Reviews, Cilt: 62, (2016), s. 1-12.
39. Trkiye Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Plan, Enerji ve Ta-
bii Kaynaklar Bakanl, (Aralk 2014), http://www.eie.gov.tr/du-
yurular_haberler/document/Turkiye_Ulusal_Yenilenebilir_Ener-
ji_Eylem_Plani.PDF, (Eriim tarihi: 25 Kasm 2016).
setav.org
 DNYADA VE TRKYEDE YENLENEBLR ENERJ

TABLO 4. YENILENEBILIR ENERJI KAYNAK BAZLI ENERJI RETIMI VE HEDEFLER (MW)

Yenilenebilir Enerji Kayna 2015 2017 2019 2023
Hidroelektrik 25.526 28.763 32.000 34.000
Rzgar 5.660 9.549 13.308 20.000
Gne 300 1.800 3.000 5.000
Jeotermal 412 559 706 1.000
Biyoktle 377 530 683 1.000
Kaynak: ETKB

Sz konusu hedefler kapsamnda 2023 yl Trkiye yenilenebilir enerjinin kendisi iin

iin brt elektrik retimi srasyla hidroelek-
trikte 91 bin 800 GWh, rzgar enerjisinde 50
bin GWh, gne enerjisinde 8 bin GWh, jeo-
termal enerjide 5 bin 100 GWh ve biyoktle
enerjisinde ise yaklak 4 bin 500 GWh olarak
tahmin edilmektedir. Bir dier ifadeyle yenile-
nebilir enerji kaynaklarndan toplamda 159 bin
GWh gibi bir brt elektrik retimi elde edilme-
si planlanmaktadr. Bu miktar 2023 iin hesap-
lanan toplam brt elektrik tketim miktarnn
(yaklak 500 bin GWh) yzde 32sini olutur-
maktadr. Ksacas 2023 ylnda Trkiyede t- nilenebilir Enerji Kaynak Alanlar (YEKA) art-
ketilen toplam elektriin yaklak te birinin
(1/3) yenilenebilir enerji kaynaklarndan elde
edilmesi ngrlmektedir. Bu hedeflerin tuttu-
rulabilmesi iin zellikle rzgar ve gne ener-
jisi ile elektrik retimine byk nem verilmesi
gerekmektedir.
Gerek corafi konumu gerekse jeolojik ya-
ps bakmndan btn yenilebilir enerji kaynak-
larnn kullanlmasna uygun bir yerde olmasna
ramen Trkiyenin yenilenebilir enerji alannda
kullanlan teknoloji asndan gelime gstermesi
icap etmektedir. Trkiyede yenilenebilir enerji
sektrnde kullanlan donanmlarn geneli ya-
banc kaynakldr. Bu durum lke ekonomisi
asndan yksek maliyetli olmakla birlikte yeni-
lenebilir enerji retiminin nnde kstlayc bir yaygnlatrlmas son derece nemlidir. Trkiye
engel olarak durmaktadr. Trkiyenin yenilene-
bilir enerji sektrnde planlanan hedeflere ula-
mas ve bu sektr gelitirmesi iin bir an nce
daha dk maliyetli yerli teknolojiye ynelmesi
gerekmektedir.
ne denli nemli olduunun farkndadr. zellik-
le AR-GE noktasnda yaplan ve yaplacak proje-
lere finansal destek salanmaktadr. 2016 ylnda
yenilenebilir enerji projeleri iin Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanl tarafndan toplam 5 mil-
yon 70 bin lira denek ayrlmtr. Ayrca Dnya
Bankas gibi eitli uluslararas finans kurulular
da yenilenebilir enerji projelerine destek vermek-
tedir. Bu dorultuda yllk yatrm programlarna
yenilenebilir enerji projelerine verilecek destekler
eklenmi ve bylece byk potansiyele sahip Ye-
rlmaya balanmtr.
Trkiye yenilenebilir enerji potansiyeli
bakmndan olduka iyi bir corafi
konumdadr. Ancak yenilenebilir kaynakl
enerji retim seviyesi dk miktarlardadr.
Yenilenebilir enerjinin evre kirliliini n-
leme noktasnda da olumlu katklar bulun-
maktadr. Karbon salnm ve kresel snma
hususlarnda yenilenebilir enerji kullanmnn
gibi youn bir ekilde fosil yakt kullanan lkele-
rin bu konuda gerekli hassasiyetleri gstermeleri
adna 2015 yl sonlarnda Pariste 21. Taraflar
Konferans (COP21) gerekletirilmi ve evre
duyarll ile ilgili metinlerde anlamaya varl-

setav.org 27
ANALZ
mtr. Trkiyenin yukarda bahsedilen hedefleri
yakalamas hem bu anlamaya sadk kalmas hem
de evre kirliliini nleme noktasndaki kararll-
nn bir gstergesi olacaktr.
Trkiye yenilenebilir enerji kullanmnn
artrlmasna bal olarak birtakm avantajlara sa-
hip olacaktr. Bunlara ksaca deinmek gerekirse:
Yenilenebilir enerji alannda gerekletiri-
len ilerlemeler milli geliri artrc fayda sa-
layacaktr. Tesis saylarnn artrlmas ile
donanm ve hizmet temini sayesinde i
gc ve sanayi sektrlerinde olumlu geli-
meler yaanacaktr.
Yenilenebilir enerji kullanmnn yaygnla-
trlmas yllk yaklak 21 milyar metrekp
doalgaz ithalatnn nne geecektir.40 Bu
sayede toplamda 4 milyar dolar gibi bir ta-
sarruf salanmas amalanmaktadr.
Doalgaz ithalatnn azaltlmas ile fosil ya-
ktlarn evreye verdikleri zararn nne
geilmi olacaktr. Bu dorultuda karbon
emisyonu toplamda 47 milyon ton azalt-
lacaktr.41
Yenilenebilir enerji sektrnde yaplan ya-
trmlar sayesinde istihdam artrlacaktr.
Bu alandaki eitim ve eitli dzenlemeler-
le birlikte nitelikli i gc oluturulmas
desteklenecektir.
zellikle elektrik retimi anlamnda yerli
ve yenilenebilir kaynaklarn kullanlmas
Trkiyenin enerjide da bamllk oran-
larn azaltacak ve enerji arz gvenlii nok-
tasnda katk salayacaktr.
40. Trkiye Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Plan Enerji ve Ta-
bii Kaynaklar Bakanl, http://www.eie.gov.tr/duyurular_haberler/
document/Turkiye_Ulusal_Yenilenebilir_Enerji_Eylem_Plani.
PDF, (Eriim tarihi: 22 Aralk 2016).
41. Energy World Dergisi, Say: 2, (Nisan 2015), http://energyworld.
com.tr/
28
SONU VE NERLER
Enerjide da bamllk zellikle enerji ihtiyac-
nn byk ksmn dardan ithal eden lkeler
asndan bir handikap oluturmaktadr. Bu ba-
kmdan yenilenebilir enerji lkelerin enerji ihti-
yalarn kendi kendilerine karlamalarnda son
derece nemli bir role sahiptir. Trkiye statistik
Kurumu (TK) verilerine gre Trkiyenin
2016 ylnda gerekleen enerji ithalat bir nce-
ki yla oranla yaklak yzde 30 azalarak 27 mil-
yar 155 milyon dolar olarak gereklemitir. Bu
rakam 2012 ylndan itibaren srekli azalan bir
eilim gstermektedir. Bata petrol fiyatlarnda
yaanan d ile birlikte Trkiyenin enerji tica-
retinde merkez lke olma noktasndaki hamleleri
ve elindeki yerli ve yenilenebilir kaynaklar daha
etkin ve verimli bir ekilde kullanmas bu duru-
mun sebepleri arasnda saylabilir. Trkiyenin
nmzdeki dnemlerde petrol ve doalgaz ara-
ma projelerini hzlandrmas, kmr ve kaya gaz
arama almalarna nem vermesi ve yenilenebi-
lir enerji potansiyellerini bir an nce ekonomiye
kazandrmas gerekmektedir.
Trkiye gibi enerjisinin yaklak olarak yz-
de 70ini dardan ithal eden bir lkenin enerji
kaynaklarn eitlendirmesi olduka nemlidir.
Ayrca srdrlebilir enerji kullanm asndan
halihazrdaki kaynaklarn verimli bir ekilde t-
ketilmesi gerekmektedir. Bu noktada yerli ve te-
miz enerji retimi asndan yenilenebilir enerji
olduka nemli bir rol stlenmektedir. Bu konu-
larda bata Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl
(ETKB) olmak zere eitli kurum ve kurulular
gerek kanuni gerekse tevik mekanizmalar ala-
rndan youn almalar yapmaktadr.
Trkiyenin enerji politikas effaflk, gve-
nilirlik, i birlii, etkinlik, koordinasyon, yeni-
likilik ve liderlik prensipleri erevesinde olu-
maktadr. Bu balamda Trkiye gelecee ynelik
enerji politika ve projelerini gereki, gvenilir
ve salam temellere oturtmak zorundadr. Ye-
nilenebilir enerjinin uzun vadede Trkiyenin
setav.org

enerji politikasnda oynayaca hassas rol gz
nne alndnda aadaki hususlara dikkat nnda kullanlan teknik ekipmanlarn yerli
edilmelidir:
Yenilenebilir enerji sektrnn uluslararas
kural ve dzenlemeler erevesinde dizayn
edilmesine zen gsterilmelidir. Dnyann
kresel bir ky olduu gnmzde yenile-
nebilir enerji sektrndeki deiimlere
ayak uydurmak adna bu alanlarda ilerleme
kaydetmi in, Almanya ve Danimarka
gibi lkelerdeki yasal dzenlemeleri ve ge-
limeleri takip ederek Trkiyeye uygun
olan kanunlar uyarlamakta fayda vardr.
zellikle yenilenebilir enerji sabit fiyat ga-
rantisi kapsamndaki fiyatlandrmalarn
daha yukar seviyelere ekilmesi gerekmek-
tedir. Birok Avrupa ve Kuzey Akdeniz l-
kesine gre Trkiyedeki fiyatlandrma se-
viyesi aalardadr. Yatrmclarn tevik Yenilenebilir enerji sektrnde yaanan
edilmesi ve yenilenebilir enerjinin fosil ya-
ktlarla rekabet edebilmesi adna hkme-
tin sabit fiyatlar artrmas gerekebilir.
Yenilenebilir enerji yatrmlar asndan
yksek kaynak potansiyeline sahip olan
Trkiye, bu potansiyeli deerlendirmek iin
eitli altyap ve styap almalarna nem Sektrde yaanan kalifiye i gc sorunu-
vermelidir. Mevcut tevik sistemi ve hukuki
yap erevesinde var olan dzenlemelerin
geniletilerek devam ettirilmesi gerekmekte-
dir. Bu sayede yatrm seviyesinde ciddi ar-
tlar grlebilecektir. Ayn zamanda top-
lam enerji tketimindeki kullanm oranlar-
n artrmak adna yenilenebilir enerjiden
faydalanma tevik edilmelidir. Altyaps uy-
gun yerlerde yenilenebilir enerji kullanm
zorunlu hale getirilerek yaygnlatrlabilir.
Trkiye yenilenebilir enerji yatrmlarnda
yabanc teknolojiye ihtiya duymaktadr ve
bu tarz yatrmlar maliyet asndan olduk-
a fazla yk getirmektedir. Bunun nne
setav.org
DNYADA VE TRKYEDE YENLENEBLR ENERJ
geebilmek adna yenilenebilir enerji ala-
retimleri tevik edilmeli ve bizzat devlet
tarafndan desteklenmelidir. Bu dorultu-
da zellikle rzgar tribnleri ve gne pa-
nelleri gibi yenilenebilir enerji donanmla-
rnn yerli retimleri kullanlmaldr.
Yenilenebilir enerji alannda yatrm yapan
kurulularn bu yatrmlarn devam ettire-
bilmesi adna ngrlebilir kamu politika-
lar ve siyasi istikrar gerekmektedir. Siyasi
ve ekonomik istikrarn olmad dnemler-
de yatrmlarn durmas kanlmazdr. Ye-
nilenebilir enerji gibi hassas sektrlerde ya-
trmlarnn devam edebilmesi ve yatrmc-
nn gelecek beklentilerini daha net olarak
belirleyebilmesi adna siyasi ve ekonomik
istikrar ortam son derece nemlidir.
brokratik engellerin giderilmesi gerek-
mektedir. Bu dorultuda yatrmclarn
lisanslama ilemleri, plan, proje ve yatrm
faaliyetleri asndan bavuru yaplacak
kurum saysnn en aza indirilmesine ihti-
ya vardr.
nun zmne ynelik dzenlemeler ve
eitimler artrlmaldr. niversiteler ve ye-
nilenebilir enerji sektrndeki kurulular
arasnda i birlii yaplarak ilgili alanlarda
belirlenen eksiklikler giderilmeli ve piyasa-
nn ihtiyalarna ynelik eitimler verilme-
lidir. Yine niversitelerin lisans ve lisanss-
t programlarnda bulunan yenilenebilir
enerji ile ilgili derslerin says artrlmaldr.
Yenilenebilir kaynaklardan retilen enerji-
nin iletimi ve depolanmas hususlarndaki
sorunlar giderilmelidir. Yenilenebilir enerji-
yi retmek kadar onu iletmek ve depola-
mak da zahmetli ve maliyetli bir itir. zel-
29
ANALZ
likle rzgar ve gne enerjisi retim alanlar
yerleim blgelerine nispeten uzak alanlar-
da kurulmaktadr. Buralarda retilen ener-
jinin ihtiya dorultusundaki ksmnn yer-
leim yerlerine ulatrlmas ve geri kalan
ksmnn da depolanmas adna doldurula-
bilir pil ve son yllarda gndeme gelen mo-
bil elektrik (elektrikli aralar iin) gibi tek-
nolojiler dikkatle incelenmelidir. Spesifik
olarak ABD, Almanya ve Japonyann bu
alanlara ciddi yatrmlar yaptklar ve bu
teknolojileri gelitirdikleri grlmektedir.
Trkiyenin enerjide da bamlln danmanlk destekleri ve vergi muafiyetleri gibi
azaltmas adna yenilenebilir enerji sekt-
rndeki verimlilik artrlmal ve yenilene-
bilir enerji kaynaklarnn dier enerji kay-
naklar ile finansal adan rekabet edebil-
mesi salanmaldr. Yenilenebilir enerji sis-
temlerinin kurulu ve enerji retim mali-
yetlerinin fosil yaktlara oranla yksek ol-
masnn nne geebilmek adna bu alanda
yaplan projelere devlet tarafndan daha
fazla finansal destek salanmaldr.
Yenilenebilir enerji yatrmlar evre etkile-
ri hesaba katlacak ekilde gerekletirilme-
lidir. Yenilenebilir enerji evreye duyarl ve
temiz bir enerji olma noktasnda oluka
nemlidir. Ancak rzgar ve gne gibi ye-
nilenebilir enerji sistemlerinin kuruldukla-
r blgelerdeki ormanlk alanlar tahrip
edilmeden bu sistemlerin aktif hale getiril-
mesi gerekmektedir.
Grsel, yazl ve sosyal medya yoluyla yeni-
lenebilir enerji hakknda daha fazla bilgi-
lendirme yaplmal ve bu konudaki farkn-
dalk artrlmaldr. Yenilenebilir enerji ile
ilgili bilinlendirme almalarna hz veril-
melidir.
Sonu olarak Trkiye corafi konumu ve je-
olojik yapsndan tr btn yenilenebilir ener-
30
ji kaynaklarn kullanma noktasnda uygun bir
blgede yer almaktadr. Bu dorultuda hkmet
tarafndan bu potansiyelden faydalanmak ad-
na gerekli tedbirler alnmaktadr. Dier taraftan
yenilenebilir enerji alanndaki teknolojik ilerle-
melerin bir an nce ele alnmas ve buna uygun
admlar atlmas gereklilii yadsnamaz bir ger-
ektir. Ayrca yenilenebilir kaynaklardan enerji
retiminin nnde birtakm finansal kstlamalar
mevcuttur. Bu sorunlarn stesinden gelebilmek
adna hkmet sabit fiyat garantisi, yatrm te-
vikleri, nemli uluslararas kurululardan destek,
yenilenebilir enerji projelerine finansal tevikler,
birtakm nlem ve politikalar gelitirmektedir.
lerleyen dnemlerde Trkiyenin yenilene-
bilir enerji alanndaki temel politikalar u ekil-
de zetlenebilir:
Yenilenebilir enerji retim ve tketimini
tevik edici nlemler alnarak fosil yakt
kullanmna olan bamll ve bu duru-
mun getirdii riskleri azaltmak
Kullanlan mevcut yenilenebilir enerji kay-
naklarnn kapasitelerini artrmak ve yenile-
nebilir enerji kaynak alanlarn geniletmek
Artan elektrik talebine paralel olarak elek-
trik retiminde kullanlan yenilenebilir
enerji payn en az yzde 30 seviyelerine
karmak
Tarm sektrndeki potansiyellerden daha
fazla yararlanmak adna biyoyakt kullan-
mn artrmak
Trkiye gibi tkettii enerjinin byk bir
ksmn dardan temin eden bir lke iin ener-
ji kaynaklarn eitlendirmek ve yenilenebilir
enerji retimini tevik edip artrmak bir zorun-
luluk halini almaktadr. Bu sayede 2023 ylna
kadar istikrarl bir enerji politikasyla koyulan
hedefler yakalanp gelitirilebilecektir.
setav.org
Y
enilenebilir enerji, lkelerin enerji ihtiyalarn yerli kaynaklarla karlaya-
rak da bamllklarnn azaltlmas, kaynaklar eitlendirerek srdrle-
bilir enerji kullanmnn salanmas ve enerji tketimi neticesinde evreye
verilen zararlarn en aza indirilmesi alarndan son derece nemli bir yere sahiptir.
Bugn dnya genelinde tketilen enerjinin yaklak yzde 20si yenilenebilir kay-
naklardan elde edilmektedir. Mevcut durumda fosil yaktlara olan bamllk yksek
dzeyde olmasna ramen yllar itibaryla yenilenebilir enerjinin kullanm oranlar
giderek artmaktadr.
Trkiye bulunduu corafi konumu ve jeopolitik yaps nedeniyle btn yenilenebi-
lir enerji kaynaklarndan faydalanma imkanna sahiptir. zellikle hidrolik, jeotermal,
rzgar ve gne enerjisi potansiyelleri bakmndan AB lkeleri ile karlatrldnda,
Trkiyenin son derece elverili bir konuma sahip olduu grlmektedir. Ancak bu
kaynaklardan yararlanma oran dk seviyelerdedir. Bu durumun nnde birtakm
ekonomik ve hukuki kstlar olsa da gelimeler memnuniyet vericidir. Trkiyenin ge-
lecek planlamalar ve zellikle 2023 hedefleri kapsamnda yenilenebilir enerji konu-
suna ayr bir nem vermesi bunu kantlar niteliktedir. Bu dorultuda atlan admlar
neticesinde Trkiye mevcut yenilenebilir enerji potansiyelini deerlendirmeye n-
celik vermektedir.
Uzun vadede Trkiyenin enerjide da bamll ve enerji faturasn nemli l-
de azaltacak olan yenilenebilir enerji, milli gelirden istihdama, yatrm alanlarndan
evresel faktrlere, enerji arz gvenliinden kaynak eitlendirmesine kadar birok
alanda da son derece nemli faydalar salayacaktr. Bu sayede Trkiye enerji ticare-
tinde merkez lke olmann yannda enerjide kendi kendine yetebilen bir lke konu-
muna gelebilecektir.

ANKARA STANBUL WASHINGTON D.C. KAHRE

www.setav.org