Uniwersytet Warszawski Wydziat Polonistyki MATERIALY DO CWICZER SERIA TRZECIA ‘OPRACOWANIA GRAMATYKA JEZYKA STARO-CERKIEWNO- I -SLOWIANSKIEGO Wyboru dokonala Halina Karas WARSZAWA 2001Br > | coyteinie SUMWERSYTET WARSZAWSKI ‘WYDZIAL POLONISTYKI $11,165.06 Komitet redakeyjoy “Anda K. Gua, Dano Knyse-Tomaszewskn, ‘Uncle Kenji selrear) ena Loaowits(preewodicrcs, ‘Alina NowikaJezows, ve Porayai-Poras, Suna Siti, Sunisiaw Tomals, Keaton Watakows TOM LXI sent Wiycanieperwse: 1954 ‘Wiydinie erie: 1958 © Copycght by Halna Kara, Warszawa 1985 Water Ninnjey town, sanieraaey mye opracowal lke podteer aikéw aladenickich jpeyka star-cerliewno-lominiskego oraz te: sw w sranakrypei pollonetyeene) 2 objaétieniaml slownikows haleéy do drug ser publkacukazujacseh ig pod wapdlnym te Tem Afterialy do ceiezei Ma on w zamerzeniy wydaey (7 autark swvbore) sii jako pomor dydaktvezna dla stadentow zaneraych Alot polekej OW. Tajgeinxgramatyi rye sare cerkewneslowndakiog (wra8 2 ‘ematamngramatyki porownamets jgaykOw slowiaéskich) w ob nym programe nsiceanin polorstycmego stanowla ute Wstgn Ge jeerkoznawstwes dachronirnege, (do gramaiyli isteryeane “peyla polekingo | histor Seva e2yk stato erlewarsiowiash nie jet wie doniym prasdiotem | eelem natceain, lees ma se ‘sé wprowadzeniyetudestow w cematvkg historseanojexykowa (pr slowiassla). Do tak rnacrnego skrdcenia | ograniceenis tematye: ego materialy susza nwa Uezba podsin proezaacn Preedoniot w dyke uniweneytecke) (1 temesr). W roiaske # Pomvinrem, sxcnginego 22uctena nabirasamodsien praca st Cente, htdrym nlezbgdne jet opraconaaie obejmeace eamentarne trdomos« gramatyé stao-cekiewno-slowiseie) na the port awcrym. Uigwane podrteaiki aladewicke 54 2 trudae | 2byt ttcaegilows, a skrypy napicane pezstgpnie 2 mle stodentach socanych «4 dla nich na og! sedosigne. Praadstaviony wor po ‘inten ulaewic st stdentom praygotewanese do obowigekowyeh {et | praeprowadzanvch spradziand4 Wer Cage plerwsza zawiere material teoretyceny, wylrany glownie 2 praeraaczonych dla studentow zaoczuychsheypidw gramatyki se ‘atorstwa. Fridelowny, Cx. Lapiaa (krypt torus) § J. Str ‘iiskiego (shrypt Krakowski), w” mneierym zahreie 2 podtecr ‘ow Ce, Barta 1 T. Brajershogo. W cael drug} zamieszczono ‘ybrane testy staro-cerkiewno-slowiaiskie w transkrypei pollne tycane (20 wapledéw edytorskich) 2 objatieniani slowaibow, opracowanymipraer autorke wyboru, komentareem do alektret ‘rudaiejsych form fonetyeanyeh gramatyeznych az éwicenia, ‘Tabele #allabetem eyrylickim | glpolcki orae reprodukcje tek stow ss. w eyyley zamiesczon0 ua sen toni, W tomie nai sig takie pytania koutole,secnglie praydatne prey powtarcani materiale “asrarok resciowa tom ject podportadkowana progranowi na CZESC I WIADOMOSCI WSTEPNE A. DEFINICIA JEZYKA STARO.CERKIEWNO-SLOWIANSKIEGO ‘Terminem ajenyk sa okredlamy jue 2 Sredaiowieeznvel naraexy bulgarsko-macedastch (x okolic Sa. Toni; dawna siowiaiska nazwa miasta: Solu), kre wystapilo w 2 pol. IX w. w funke majstarezoge liteackiog jaya Slowia. ‘Oprécs podanego termina pols Bteraturasawistycana, 2wlar- za literatura stasae}daby, wpromadhila wymienni terminy yjgzsk staroslowiagshi oraz ,jervhstarobuigars™ Uiyen ich obecti aa siechano 2 powodu sugerowanego preez nie zakrosu — zhyt szeo- igo w piorwszye, abet waskigo w drugim wad. "Termin -staro-cerkiownslowiack™ natombastrowaoczenie in formoje 6 ze faktach: © archaleznym charakterte jeva, 0 joro ierwotnym, wiqzanyz 2 rlgiaiTiturgiapraeznaczenin rae o Seo onione} dla calej Slowiadsasayany rl.6 1 resume, Cz: Lapis. ek stamcrbewnalowit B, POZYCJA JEZYKA SCS. W GRUPIE JEZYKOW ‘SLOWIANSKICH ‘yh slowiasshic stanowigjoday 2 grap indowaropeithie} ro- ‘ainyjeovkowe}. Opréczslowiaishch woeala do nich wigksaoié je ow Europy ora killa jzym poludaiono-zachosnie} A2{i(p. sehe sat rozpad jrskowe}prupy indosuropeiskie 15) Praer dlyg cat, prawdopodcbnie ot poceath I tysiacesa pane. dd polows Ttysigclecian.., geykislowiainkie tworzyly jen jerk zany praslowiaiskns. Tan wor jaykowy ma charakter cakowicie hipoververy, nie ostal bowier zawindezonY tadiym zapiser, re onstruue sl go jee na podstavie zaanych historyeznie jexy kw slowiaiskich. Ieayk praslovlaiski by! stetslnieblishi baltycie} rupie jeavkowe) (wylonily sie ¢ nin) nastgpniejeeyki Ltewak 1 Tesi ora ialkiy wymariveh plemion pruskch) i pre pewien czas tworry] wras 7 nia wapslnote jgykowg zwar baltoslowias hy. Ponato istieface w jezvkachslowiaihich sare eapadyezenia Jekeviaine poowalny wnioakowae, te musal on nawinza iciejge Jontakty » grup german rusk, iporetycena ojezyana Iudow posturajacyeh se jy klemn praso wins byl doreec Odes, Wisly 3 Daiepr. Oknio V was ale lowe « VIi VI, nastaisila espana prion slowiaikich hs seh, ach, a w kes na polidaie w kieranky Péinyspe alkaiskego, Pronmoseczene si udow elawiaiskic. spowedowane verostou ich leaby i potrzeban gospodarezymi, stanowigce fag ment process zwameyo w histor -wedrom Iudéw". doprowadzion do asabrnia wigs plemlennych wired Siow, ego regultatens hyo roves zschwiane Biioge setyhowe}. Wapdlny gay, kun — jal se przyuszeza — dotgd by] slabo aréiricowany, rzpadl si teraz ‘ma narse-r (dalekty). Zgrupowaly sie anew trach zasadnicryeh 2—- spolaei wschodnim, zachodrim i poluiniowym. Fopreez stomniowe rasta nie wylonly sig 2 nespolow tych xy slowinske (Oo wspélezdnieistncjcejpavki stowiskie. domo worn 1. Grupa jerykéw wschodaioslowiaiskeh: 2) jezyk rossi (Moskwa), 1) Jen Dialorusi (Mis), ©) jay ubraish (Kijow). Grupa ta prosiyis dlug okies wepélnege rozwoju, tot wymie. nione jez7ki wykaraig bardzo blskie pokrewiesstwo. Obeenie ror ‘sin se one w granicach ZSRRC, na terenie Rosyske), Hialorusie) FUkeatshi) Repsblik 26 aps jv rachodsiosloniainkich 8) jv polski (Warszawa), 1) Jeavk caesk (Praga), ©) jay slowacki (Bratystawa), A) jeayk goruoluiycki (Bodzin), 6) hayk dolaoluivek! (Chociebud) “ay pols, ees | slowack! reanija se w granicach slowia sich pais, Polski i Czocheclowaei?. Uaythowalkiem jezykOw fi yckich jest cogsé obywatel, NRD® samiesskuiqeych obtear na 2: ‘hod brags Nosy Ludehe). Do zespolu jezykiw zachodnies- ‘vaisichaalegal wemarty w polowie XVII w. jeevk polabshi (Pola fe zajnowall obszary nad dolng Laka) oraz dialekiy pomersie, ‘tory postogwal sip plemiona majgce swesiedziby nad dong W'- sla, dolng Odra oraz w szerokim pasie wadld wybracty Baltyku ad to wie Labs. Znacena cage tye plemion ulogla wezeme) germs Aizcl slowiniski 9a euarakter tychterenom wyrada sg w Hexnych sawach mieicomeh slowatshiogo pachodgonia 3. Grupa jervidn paldaiowoslowiaiskch a) jee slowesck (Lublana], 1) eayh serbsbo-chorwacki (Belgrad, Zagraeb), jay macedosshi (Shope), 4) jeayk buigaesi (Sofia) Tha Risa Halers Varna ( ) Da Careh Showa BK] Das eos RENTERs 1 Fredldons, Ce LepiceJeslarecerbicun sow ‘Try pierwsae 2 wymiosionych jzykéw istnija w gramicach Ju eostawit, Jevkebulgarsh jest jeaykiem narodowym miesziaicsw Bulgari. Jedaym 2e éredniowicanyeh bulgarsko-macedosinkieh ns reiy byl jeevh ss Mny zaliezamy réwale? do grupy poludsio ‘woslowiaiski). Ohszar, xa kldry dialokt tee wyatqpowal, ledy w pln. Grech, tn. poza obecuynigratieam) poltyeanviai Bulga Granicojezvkowe jednak ale musza j nie zavsze pokrywaja sip do- asine 2 granicani politycanymi. Poza tym w IX x. Slonianie byl tak sinieekspandujgeymi Zywiolem, te penetrowali bardzo aighoko teren Gree stanowiae nlemale ragroienie dla oad) sig pod protektoratem cary Bianca hellenistysovejkalturs Jezyk ses. — podobuie jak watystie uy slowisiskie — poche: {size vespclnego prasiowiafhiego pn. Goruje jednak nad innymi Jezyiami tym, Ye zostal 0 wiele wezesie} nit one zapisany:uastanito to bowiem jné w IX w. (,Kazania évigtokrayshie",pierwsey staro polski tekst cigely, pochodra 2 XIV .). Obscerne teksty prockazig ‘wcremne stain rozwojowe jeryka sc, hts ne sda jesrene bier zoyt daleko od stanu praslowiaishego, destareaja informe ae tylko jednym znarzeczy bulgarsko-macedoskch, ale réwnocae- ‘ae orentuja w prasowiasskich procasch I jawiskach jzykowveh Diatogo tet mina powiedziet, ie stadia nad jeykiem ses. — 022 ‘wicie po odrzuceniu wseyethich ech indyidualnych tog jv 4 rodzajem soudy zapustczane}'w prossloiésigajaca ep jv owe} wepsinoty praslowiafskie, a tym samym w praise Adie Kadegojeztkaslowiashiego. . HISTORIA MISS] MORAWSKIEJ Misia moras to eplot wydatzeh daisjowych. Ktdrseh arena byl stodkowa Slowiadseczyzna, Idea mix stanowila bezposredn impuls dla powstaniasiowiaskiego alfabous, a sam je) pravhiee wy wolal konieeznofé dakonania slowinishich prockiadw licznych tek stom Kturgicrnyeh oraz religiinyeh w szerszym tego slowa macemni, Proebieg in morawskie]znany jst ze tre! historycenyeh, wired ee ET sti ihre 6 térych wlepodledala poryeie aajmujetzw.logenda panoiska, éywoty Konstantyna i Metodego, ,apostoléw Slowiaésaczyany", rachowane w XVewinctych odaarh Jui w poczattach IX w. pojawity sg w dokumentach wariank fo intnionin Paistra Wielkomtorawabieg, Osrodek trgo wezesnafen Aaluego pafstwa anajdowal sie w doraecrn Morawy (dae centrum Gaochoslowaci), a granice jog sevbin sig roasterzaly, ober pod honiee IX w. Panonig ad Balatonom, Czechs, Lndyee, a zapewne te Sigs i paistwo Widlau tj, tren, na ktorvm lg dais Wide, San ddomiers, Tyuiee 3 Krakiw Pierwseym znansw £ histor Isieiem morawskim bs! Moje nastepca za jego — porhodacy 2 tee dymasti Mojmirydéw — Roseislan. Na lata jogo panowania (846-870) przypadlo poczatkowe stadium misji worawskie). Akeja ckrystianizacyjna rorwinela sg w Paistwie Wielkomorawskim dest weznie, Kerowana prtet arcyb- slupatwo salzburskie, nie byla pozbawiona aspekidw poltveznveh Roscislae, Meg poltske eachowslo dadenie do niezawisog, cy niu papioéa staranie © uzyskanie nlczalenoée réwnied w daieds tie koiielno-religine- Gay starania te sawiodly, ® postukiwanin inuego protektora rwrécl sie poprees poselstwo w 862 r. do eesarza DBizancjum Michala Il prosba ozorganizowanie ua Morawach misi slowiaiskin, casio hontymiowanie chrystinnizactpreez misjomares Slowiaisheh pray wivelu slowladshiego je, CCesarz Michal preyebyil se do pry Roseistawa tym bardze 4 misjechrzeeijaiskie Kerowaue przez Bizancjum aie wykiuczaly tudtisks jeevldw narodoweh w proces szerzenin now winry oraz ‘© Dturgchraecjashi), Podjqweay wige omy deca, ktGre) pen- hie nieobee byly ted wagledy pobityezne, cesarean glowayeh orga historéw mish na Morawach wyznaceyl Koustantyna i Metodeso Wybr byl trafty, bn to bowiem daiwinderet | oddaai swe} pracy risonarze, synowie praia x Salonika choe > pochodzenia Greer, to Jed iegle postu sie ty dialekiem slowiaiskin, ktdry ual Kontabtdw 2eSlowlanatsl gost zasiedijgevialw own czasle ‘okolice Salonik (Solutia). W 05 Konsantyn i Metndy > grap ucxiéw prayholi aa Mex10 1. Bideione Lapin, Jeg tar-certeone oust say, wioege tapenne 2 roby aieebedne w prowadzeaiu pracy mi: ‘xine Ksggl — ewangeliee, pealters i hyé mote dotad nie wstalone teksty ittngizae, Preeloione zostaly one ehstow greckeh na da okt slowiaiskianany Konstantvnewt i Metodema. Jezyk tych prev iad nazywamy dé staro-eerkiewno-lowiadskim. Ksigg!spsino 4 pomoea glagolis, tj specialnie dla patra Slowian stworzneno rez Konstantyma alabet 'W 2 pol, IX w, jnykislowinsiskichyly soe jeanne bardzo bi ‘Me, Lote fakt, de sposolomie Slowiaisrezyzny prowadac prac tiryina ns teenie sachodniorlowiatskim poral sie pray tym nararctem poludniowoslowiaiskim, nie tworrylzasaduiceyeh barier 1 procesie porozuniewanis sie. W slowiniskich yrakladach wpro ‘azono prandopodobnie tslke pewne taiany skladnione i slow tikowe, W ten spondh w tekstach zapitanyeh w narzeezu 2 akolc Solunia pojouily sig elamenty jeavkone, kid genetyeznie zwigzane tyly 2 narzecaem uaywanvm w doreecas Morawy Czasono granicr mini moraerkie) wy2naczaie daty 869-885. W clggu teh lat hsgie Rossa orar jogo aastenca Swiglopelk: ie sworayl warunksw sprayajacych je rorwojow,jahoiniek w umoe ie si thwila scans uzyskania calkowit) aatonomil praez Pat ‘wo Wielhomorawskie, Tymcaasein daalalnogé Konstantynai Meto dogo torayla se winéd trudnych okolieenoi,nereadko preery wana, framatscenyms wydarzenian. trys praebywa gcogo na Morawach Aiuchoweisina niemirckiege, zmienny stasunek papiéy | wladey Since) dota slowiatekie, nivelusaneposadenieo herezj, ho iecznsadbycla uigline} podiddy do Roya, dlugotrae ww diene Sintadego — to wybane fakts. Ke adaremaily navy rr 6} ms morawskie W500 remarl w Reymie Koastantyn, aa krtko praed émberca ‘wetgpinszy tam do klastorn i prepay zakonne ine Cyryla, Me tods yell na Morawy samotnie. Chot w Kaymie otrzymal sary Viskupi, to jednak wyroks godno‘é nic uehronila jo osoby i jeto Atiaainose! praod trudnoieiam i szykaxani. Data emiorei Metodego 8h 1 jest zarazem data upadku msi morawskil [Karis ie uanala wszmaczonego przez Metodego nasteper. Go into etme u raia, powierzajyc Morawy niemieckienn biskupow! Wichingowi ‘ie oslaniane) autoryietem Konstantyna | Metodego mist polaiono res, a okolo 200 duchownyeh obneadks slowiaskiegn wypedzon0 granie Moraw, Zaaledi oni schronienie gléwnie a terenie Crech, CChorwaci, Serb | Bulga, woregc tam ostodki lturg | pinion nictwa slowinckiogo. Licoba otrodksw warosla po prayieciu chr Seiden przez Ru w latach 03-280 [Na terenie Hulgari, Serbit Rus tung slowinisia wtewalta sie vod opicka Hizancjum, Obecnod® jervla slowiafskigo w litergi runoenila si, gly na Ue preerosty wlady évieekiej w 1054. do- salo do ta. schizmay wschoniej(odacaeni sig wschodnisj caeét chezeteijaistwa od Rayroy), 2 ej wynikn do powstania kaseiolow prawoslamayel7 bleghem coasy jes ts. prekrvcrs] swe plerwoine ‘any tligino-liturgicne,stajac sg rownlt jeykiom kanecari i teratury. «tym samy ham ns dhe wiki dostgp do tych dake dir ayia jpeyhom narodowym. Weeefic, bo jad w TX w., aac {snake do zapisow praenikae pewne wlatciwose Zywych jeryhw ne rodowrych. Sum tye winiciwotc okreiamy termine aredakcn” Maine 2-0 jnvku tekst zapisanyeh pry udziale wspornnianych Wwlaeiwode! uiywamy termims ,jezyk ceklewnesbowiagshi” wraz 2 Viitszym sprecyacwaniem redakei sbugarskie”,serbske™ hr shi” zalednode od ewig tokio & jody 2 yeh jer Chorwarfa | Canchy posostawaly w sforzereliginege i eywi zacyjneno oddzialyania Key, tote! na eh obszarae were w Funke) jayka hancelarymege i Uterackingo roapowazechaila. sig be cinu, Jedynie na Prepmorzu Chorwackim utrzymaly sig nieicane ‘aymskokatlickieparafic itargcensm jeevkiem slomiaiokin, kldre Dyly aajwierniejosmi driedsicarn ide minyje) Konstantyns | Me- todego, Réwnied w Ceechach i Chorwacii « eedaiowioczu istnily cited pitmiennictwa.slowinshiega, a powstajqre w ich tebsty pisane bly jpxpkiem cerkiewnoslowiickin redake caeskej” lub wshorwacki Zasigae plimicunictwa cerkiewnoslowiasshiego na teh trench rio modna jednak pordwnaé 2 jogo hulteroworeay i eywizacyina rola, hora odegralo w Bulga, Seri: ina Resi. Rela ta dorowanje2 Ca Lac, Sey arora rai laciny w paistwach slowisskieh objet zasiggiom kultury 23 Choduioearopeiskie}. D. ALFABETY SLOWIANSKIE, Powstanin pisma slowiniskiogo to fat. w ktorym rownied wyra ila sig eywiizacyjna rola mish slowinlski). Jak wile spoleczeistw, ‘ito niekiedy wysoko nawet raewinigtyeh, Slowinie nl pesiadali pi sma, Nielicenych rapiniw wyrazw slowiniskich dokony wane 23 po ‘moe alfabeta badé to greciego, ba lacliskgo (Gay Konstantyuow powierzono zorgasizowanie msi na Mora wack, stanal on preed rovlcensmi trudnodcia. Jedna e nich byla hha pewno west prektadu tekst 2 jeeyka greckingo pial acego Wislowiekows tradyei iteracky aa aupelnie od tym wagledom su rowy jeyk slowiadski, Dolaceaa sig do aie} podstawona trudnose teclinicena — Roniecznoféznalsienia sposobu wyraiena jrvka alo wiaskigo na pie, ‘Opracowaay praez Konstantyna pierwsay alfabetslowiadski tz lagoica [od glagol‘slowo") jest wyrazem erudyc,jezykomego ge hinezn | wyhitne umyslowose!twires. Pismo, na btde zlodvlosi¢ 38 liter, dokladnie nlpowladalo slowiaiski wyiaganiom fonstyernym i fonologicznym, Nie wylaaywalo siewolicse zalelnose od jakieno- holwiek zistniejacychalfabetsw. Ceerpiac howiem woory x greckie [lacie kurevwes, 2 graicnogo aysteme siuzgeago bizantyjskim serom eltaraym orse 2 alfabelow orientaluych, stworeyt Konstan tynalfabetoryginaay,indywidualay i jednoicestyizowan. Liter. cagsto abudowane na zasadsie symetri, powtarealy rive hombino ce hwadratu, hola tréjlata, Optéce podstawowe funk wyrazania flork hada litera mogla Le wyradaé etre (wyrdalano ja wiedy w {ekicie dodathowyta gnakam), prey czvin wartodé evr roslazgoaaie 2 porzadkien iter w alfabecc. ‘Glagoley ueywano na Morawach w okresie trwania mist slo- inthe) « nastepniezachowy ano jaw srediowiecznyeh czeskich ctodkach wirzymajqesch tang slowiadsky. Z pismem tym zazna jonili Konstantyn | Metody takie grove vezniéw w Pavoni, gdzie ‘atrzyral sg na dworze bsgca Kocela, podadajac do Rey. Po adeno aigne 18 ‘eagromienlu sisi morawskieglagoliceprzeszcepiono na Praymo: re Chorvackie ido Iti: tv emienia ona kratalt — prawdopod: tie pod wplywem pisma gotyekiego — praechodaae w trv. glagolicg Janciant. Verniowte Metodego promod slowiassk allabet do Bel ari i Macedonis w maredotskiej Ochrydzie (..) powstal rode pisniennictwa, kultywujary glagoice w sposdh szeregélnie taranny: Praypussces sig, iv wiele 2 zachowanych do dai zbythiw se, 2api sanyeh glagoieg tam wlasnie powstalo, ‘Unnany 2a mlodsay, drug alfabetstowiaiski powstal w mnie ja sayeh oboicrnoiclach. digo nazwe ocyrylea™ (se. kurilovica)naley interpretowae jako wsrat piety: wobee postaci Nonstantyns-Cy- ‘ula. Tworea eyryliy jst nieznany, podobabe jak niernane pozostaja tmieice czas je] powstania Jasne jst natomlast dro cyl: jas nnn greckilfabetuacialny (dude Kiterypism greckiego). Gloski la téryeh brakowalo odpowiednikéw graicenyeh w alfabecle greckim, ‘anaczono wprosse2onvn w kezaleie itera glagolickim. Litery a bets eyrvlckiogu posal townie’ wartoséeyfrowa:jednak pre suniecia © obrebi allsbete, 2wiggane 2 zastosowaniem iter greckich do potrze foneryisloniacke) spowodowaly pewne zaklGcene po raadko w ukladzie wartose eyfrowyeh, Fakt ten oraz wspomniane ‘evradne nawiqzanie do glagolicy znane gnstaly za argummenty pre ‘mawiajace za starszndstwem glagoliy w roziegle}dyskusli ua temat chronolagt owstania alfabetdw slowiaiskich Cyryiea pojawila sig jut w IX w. WX w. roxpraestrzeula Uuigari, enajdujac tam oparcie w powseechne} zaajomoseialfabetn reckiego, Kiry lak bardzo praypominala. W cieseqey sig opie, atéw ulgarskicl eyrlickim odrodku pistienniceym w Presa powstaly zapewne zachowane do dais zabytki se. pisane cvrliy, Dopiero w XII w, rospowszechnila sie eyrica w Macndoni, stan td zak praestla do Seri Boda, gdzie aabrala nowych form gras veh, worzqc tw. bosancaice,Takie na Rus cerslica bya alfabotem fanujacyin, wpromadonvm praey duchowiedstwo bulgarsie, kite stale powolane praes Bizancjum do krzewienia tam chranicjas Podstawa wspslcasinie istaieignge alfabets rryisiege,bialorsMw rk sorcerer dons shicgo i ukraliskiego oraz bulgarskiego, maceoiskiego i serbskiego Uy cyrvien. Inne narody slowiaiskie praystosowaly do sweich po- tel jesykomych alfabetInciski. Rétnice w prayjetyas rodzaju pi: sma wyznacraja mpraina granice mig Slowiauami pozostajqeyin) 1 krgpn cywiliscyjnych wplywén Binancjum i zachodnie) Earopy E. ZABYTKI KANONU SCS. ‘rédlem posnatis jgevka se. #4 zachowane obszerne teksty rel tine. Oryginaly preekladdw slowiaiskich, dokonanych w IX w. praez, Konstantyaa | Metodego oraz prae? ich najblésaych wspdlpracow niko, nie prtetewaly do naczveh czaséw. Odvaleziono natomiast rehopiey 2 Kosiea X w. oraz 2 XI w., bedaee wiernymi Kopiam wspo- risianyeh onyginalow, Scisly zwigzek tekstOw ss. x relia (Tira ich sakralny charakter powstrzymywaly preed dokonyanien: nian awet w warstwie jes kowo gramatyesue) a ym samym stanowia do dais ewarancjedoklednoécl odpinu, Choe wige onporzadzamy reko pisami pochodzacymi dopiero t X-XI w., to zawarte w nich fakty Jezskowe reprezentnja stan azodny 2 IX w Zaps tokstow ses, z X-XI w. oben sig narwa Kanon16 1 Frideloons Cs Lepcs,eoh starcetienesonns Pytania kontrolne 1. Podaj definice jezyka staro-cerkiowno slowiadiskiegD, w fis ponzcuegsl exlony’ terminw qstarecerkiownslowiaise "2 Wymios grupy jpeyhowe pockodzenia indocuropeiskiego rd szcoegdg uwage ta grape jay baltyekih 3. Zdelniy) pojede jenrka prasiowialskiegn I podaj preyeeyny roxpadu jezykowe) wspslvoty prastonisishig “4. Whmied jecyki wachodaioslowiadskie | odseuaj na mapie ob sear objely tym evan 5, Wy jeevki zachodnislowiaishie | odezukaj na mapie ob sar objely tym jzvan. 16. Wes jens poludniowoslowiadskietodkzka) na magi ob sar objets tym jeayhamisanajdé teren, na Kisry w Sredaiowicezu roowial si dalek nanwany pone} igzvkiem ss. 7. Praedstan wodartenia historveane, stenowigce the mis mo samshie. ' Seharakteryra desl 8, Okredl case trwanis us padi 1, Preedstaw ronwsj itu skowiaiskiej po 885 1, wraz x jogo Lonsekwencjam eviizaeyn mi. 11. Seharaktersej alfabetglagolick i podaj geoeraficany zasog Jogo wystqpowania 12, Seharaktervzujalfbet cynic | yoda) goopraicany zasgg jogo wostepowania 13, Poiaj wybrave argumes lagi. 11, Dsezego zaaiomoé gramatvk gavka see eet nierbcna dla addego studinjqcego Ktrqkoliek 2 flog sowiatshick? Ronstantyna | Metodego morawkej i podaj obobicznae! ej ty prarmawiajace za starseeistwem 1, Frindelowna, Cz. Lapice, Seay stanecerkicwno-slowioi “Torus, 1983.5. 5-18, FONETYKA A. SYSTEM FONETYCZNY JPZYKA STARO-CERKIEWNO-SLOWIANSKIEGO. WOKALIZM Samogloski praedinie i tylne.Samoqloski ja ses. zalednoieh fod wplywu. jaki wywieraly ma nastgnajace preed nlm spélglosk oraz ze wegiedu na pouiomy rach jezvka,dzila sie ua prized tylne, Samogloski przednie powodowaly zmighcroic (spalata rowanle) poprmedaajaryeh spsiglosek, Naleialy do nich: #,«, ¢. Samogloski tylnenie wywieraly wplywu ua artulace po: prendzajgcrch spélsiosek. Nalealy do ui: yu, «9. & ‘Samogloski wysokie, rede i niskie. Ze wesled na pionowy ach jaya samoploshi ss, dziea sig na Wy sokiess, yu Sred nie 6660, 9, 8orae niskie: 6 ai 1. Sith, Potwene windomix remain ‘Tablica samoglosek staro-cerkiewno-slowiniiskich [ Pionowy] Posiomy rach Jeevan uch jezvka | prondnie | tye [Fxgiobe x iene | ego | eae a a Artykulacia glosek su, «0, a: Samogtosk’ i, ua « byl prandopodobnie wymawiane tak samo jak w je. pol. Samogloaka « nulala arykalare niceo woisza of pol. Samogloska y la wy: ian jako dytong lab podobaie ak deisnize roe. “Artykulacja gloski é Ses. glosa ¢ byla prawdopodbnie = tmogloska nish, praia, wytnawiana jako sterokiee zlione w ar. tla do (ta po spdlglonce gk). Samoglorki nosowe. W jz. ss. pez samoaloseh asa wy stepowaly réwnie! dwie samoglorki wosowe: prominin ¢ amma cana w zabsthach eyylickih Bera A oraz tylaa g oraczana « ‘anythach cyglickich itera X. Samozlosk! te wystepowaly a kotes ‘wyrazu oraz wewsatrz wyranéw prord spoleloskami, Pred samogto shai edpewiadaly im polaczenia ery en, om, on loczas w jezyku staro-cerkiewno-slowiasiskim. W ju ses. wensthie samoglask bly prawdopodobnie diugiei krdt ie, tak jak » koicowe) fazie rozwoju jz. ps. Ornacza to, de np. obo. dt ego 4 moglo wystepowa’ d kréthie. obok ¢dvgioge —~ « kre ING. Zabyth ses. dostarezaje jednak 2byt malo pewnyeh danvel na ‘mat storks ilceasom ‘Tak zwane ,jery” w jezyku staro-cerkiewno-slowinfiskim W jez. se. apres dlugich i kothich wvstgpowaly ted divie samgto- shi aredulowane (cwane te pélsamogioskami).kidre pod waglgdem loczasowsm byly krdtsze of normalayeh samoxlovek krtkich, Byly tow. jery (nazma pochoda od naz odpowiednich iter s, aw al bce cyrvlichim). Jer przed i, wvmawany 2apewn jako dé posredni migday Krétkim Ta é posible ja inne samoplosk pra he mighey! poprandzajace spiigeski Jer tylny a, wymawiany 1 Jak déwigh poiredni migdey krdtkim 36, nie wywieral wplyw na poprntajgee spigloa ery slabe i mocne, Jory byly wymawiane nigednolicie, W zaleénasi od poaye w wsrasin mogly byé wymamiane nis krdeq (slabe)) lub nigco dhe} (mocni]). W2wigakn 2 tym mowimy 0 slabe} 1 mocne} pozyeji jeréw. der wystepujgey w slabej poryt nazywamy jerem slabym, aw moere} pozyei— jerem mocuym. Jey sabe oznacta sie w transkrypei jer’ mocne — ne Saba pozyeja jerdw. Jory slalve-wystgpowaly w nastepu ineveh ponycjars a) W walese wyrazdw wieleylabowyeh, np. clone, dm, rads, don, ots, 1s) W aylabie majdujce sie pro sya Ktdra zawierala samo: flock pelng ng nit jon, np. menonge, barat ©} W svlabie wystepuaesj pond slabg, kt Gra zaierala jer mocny, an. deren Shires Mocna posycia jeréw. Jery mocne vystgpowaly w naste ninevch ponyciac: =) W syabie, po kidre) uastgpowala sylabs 2 jerem slabym, np, dene tpn, sen by) W nicicznyeh wyrazach jodnosylabowyeh, ap. w zaimikach ty ‘9, (bierik 1. po. od ona) iw rpjnibn np Tec, ale’ ©) W poczathowej sylabie akeentowaney ap. ee ‘eoen okay), tote (por. tos. ea ‘tdciows'. Zanik i wokalizacja jeréw. Oslaieniejerdw w pouye{i sa ‘oraz wzmocnienie ich w poryeii moene} daprowadzilo do tego, 4 W pewnym okresie rorwojowym jgzyiOw tlowiaiskich jery zea sajacesig-w slabet poavei przstaly bye wsmaviane (uleghy 2 niko, resdukeji},natomias jry wystqpulgee w posyeii mocne) zwokalizowaly sig, tan, de zamlas nich aaceqte wymawiaé ww rmoglesk pelne, mp. hb 0. W rahytiach ss. cxgsto train sig napisy Swindeeqce zaniku jor w slab pony 1) W wiela wyrazach opaszcrano jery majduace sie w poayei (por. to.20 42 Stratis, Foden wadomote : ramatssesnhe slabs, np. ‘mowgo——aamiast mnogo hi amas ta a0 zamiast to 1) W aiektrych zabythach trafiaja sig preyklady pomieszania sabyehjoréw proednieh 2 tyymi. up smsnogo alas: moo west amiaa! asian fwleni——zamlast, ales Tego rodzaju zapsy swiader, 0 tym, 2e w okresie kopiowania danych zabythow jey sabe nie byly wymawiane. Te same zabytki aewierciedlajg proces wokalizac jew: mor nego prendnego w ¢ (u > ©) oraz mocnege tylnego wo (» > 0) Swiadezs o tym sastgpajae rapt ed eaminnt — nde brncen—satnnst mace dens zamast dane some zalnst Sonanty. W jpe. ses w fanke) samoglosek wystqpowaly rom niet spélgloski pélotwarce (sonorne) r, yr, I leh samogloskowa funkcia polgals na tym, 4 xpilglosk’ te mole stsnowie ofrodek ‘sviaby, poiobue jak ap. we mspélexesuyt jezyku caeskim (por. cxe sie Rr kak’ st “Smier@, ole will). Table spgloski nay wary Sonantami. W jez ses. stialy sonanty tylne (twarde) orm ‘zape w tranckrypai 1, (a w allabecie eyrvlickim najezgcie) on, Bu) oraz sonauty praedsie cznaczane w transheypel 11" (w alfabece yrvickim najeapice} po, av). Sonantypraednie, podob Jak ne samoglosk prcdnie, mipiczyty popraedzajace spialosi Ornaczanie sonantéw w zabythach. W zabythach ses. 50 nanty eanaczania za pomocg polgrze liter pba, pi aa. Te same polgcaenia ter moglyrowaied ouaczaé due pon: p> on + 4 ‘+ a, 1+ 1, ali polacreia spiglose r, Unie bedqcyeh sonantam’ 2 jorem prasdnin Tub eyinym, Str foe eat arco soma a Ses. polaczeniom pi, aby ph. mid spSlgloskan, omacza- Jey sonanty,odpowiadaje polskie polacznia ghosek or, er), i so, be, np sex. gralo pol. gardo re toersch orate Jieré he vol sian wena fdsane funy Ses polgcniom ph, ah, pay a, arnaczajaeym r+ 4 1+ a r+ 1+ « migdey spdiglosiam exipowiadaj polskie polgczene {2 fe (ej a. se tre pols brew les (dopeniaes 1 mn.) A atom w wyrazach grdo,wrcs, emer, vioks wystqpowaly 60- nanty W otoczeniu dwch spéighosek | transirybujemy je Jako oro, errs, emr'o, oka, natomiast w takieh wyrazach jak Arms, slice samy do eryaienia 2 polaczeniami e+ 1+ wi transkeybyjemy je jako ram, shea ‘Struktura sylaby w jezyku staro-cerkiewno-slowiadskim, W je. es, godnie 2 ogdnoslowindsla tendencig do unikania. 20 tmkdigtveh sylab (tj. ¥lab zakosczonyeh epélgioska) wszystkie sy Jab bylyotwarte (1, zahoiczone samogloskg) Np. soditi Sedat [Nie oxnacza to, fe hada sylaba shladala se tylko 2 Jodie) sp loski polgcaonej x samogloig. W obrebiesylab mogly ted wysteno ‘vat shit’ spgloskowe, ale ich Icaliwoi? byla ogranizona pewny mi regulami, Mianowicie w obrgbiesylaby byly modiwe mastepace po- Jceenia spigioees a) Suezdinowa + awarta, np. babo-pot, stat, 20-ede:2 4: Stet, Pitre winded: yomat see >) Scxelinowa + pélorwarta(sonorna) lub np. se-pes, zo erecy, sours, 20-2 ) warts + pélotwasta (sonora) lob vs ap. dréro, get press, quo-zis 4) Srcelinows + ewarta + pélotwarta (sonora) lub v, np. stro: sm, ole-dot, we skeen, abo ‘Akcent w jezyku staro-cerkiewno-slowiafskim. Alcent ¥ jerk sce. byl swobod ny, tm. ie nie byl awiazany 1 oktesiong ‘yay (Jak np» jaye polkim. w kideyms pada 2 reguly na drag ‘abe od osce, Iub w jeepkw coekim, w Kttym akeent pada na fylabe poceathowa) oraz ruckom, tn. de mag! sie przenosié w rite formach lego samego wyravy 2 jedneslaby na inn. KONSONANTYZM Zaséb spélgloskowy jezyka staro-cerkiewno-slowiasiskiego Jervle see ial nastepuace splat eS J fan ome |e mts ST pF pene [e ve el] | iene a iL | Spélgloski twarde, migkkie i amiekezone. Spilglosk! is! nojxvkowe & gz byly tho twarde, bez odpowiedaikow mick ick. Spdigosk te mogly wvstepowné wylaczieprand samoglorkani vine Wyjathowo w wsrazach pochodzenia obcegw magia wyste ovaé gloska 4” (= rmighczone ), 1p. APE (= ang’ln) Spt foto a arene donate a AMEPEON' (= log’eons) Ib mighczone f), 51,21 e*bply mighie(palataine) poniewad prey ich wymawiania jervk abliéal sig do. podniebienia tarde (lac. platumn). Mogly ove wystgpowa tarda prod #3 ‘mogloskam) preednin, ja | tslnymi. Spdgoeki te powstaly w wy niko zmighzenia spolgiose tlao}gaykowyeh preezsamoglosk pred nie Inb » wyniku rowoju rééayeh spélgloseh twardych pod wply- ‘wom j (por 4. 44-49), Spéiglosk m. vb, 54 & nw ponyedl pred samoglosk {yl bylytwarde a prod samogloda przdnig lekko 2miekezoue {spalatalizowane). Spélgloska J Spdleisia fpierwotnie nie wystqpowala w jx ach slowiashich. W jez. ses pojawiala sl wylacanie w wyrazach ‘obcogo pochodzens, np. PAPHICEM greckio —_pharssioe UNM) freckie —Pilippow PUHME' reckie ——_phoiaike Spéigloski piotwarte | W jez ss. speloki péloswarte 11 Pwystgpomaly w dméch fankejach 1) W funkel spélgloskowe}, np ola Swola’ reo ‘radio? brete—“hrew sisca—tes’ ——rylestyba’ —olrake “copie, slugs’ 1) W funk samogloskowej (12m. sonanty, por. s. 20-21), mp. res ‘wierakh" grin garde’ efbe will Sonanty wystqpowaly w otoczeni dwéch spglsek. Symbolic ne prayito ounacead je waoramt tt, lt tr ff w Ktbrych kate ‘omnacza dowalna spélgioske. A wie, jell mowimy, 4 up. w wy ‘sie BULBE' (w transkrypei ok) wystepujegraps ff oxnacra {o. de » symbolu 171 pierwseemy 1 odpowiaa spéigloska #, po kt "3 evan Fo ne naa sig pork kodpowiadarna 5. Peden, C2 Lapis ea sar certeune owas vrka 4. Strutyisi, Pedstavowe wiadomosei = gramatyt “eavke stervcerkicunersiowsishicge, vwyd. IT popr-i azup., Krakéw 1901, 5. 22-20, B, ELEMENTY FONETYKII FONOLOGH HISTORYCZNES PODSTAWOWE TENDENCJE ROZWOJOWE, FONOLOGI PRASLOWIANSKIEI ‘Wyodrebnienie sig jezyka praslowiaiskiogo, Wodrybnin- ni sig javkowe)gxupy praslowinsskie) 2 weacinieise) wapsinots je zykowe) indocuropeishie}(popraea wspéleotebaltoslowiadsia) zi zane bylo saeregiem mnian glosowsch. Mouna mdi o trzech ten eacjack rexwojowvch, ktdrych dialanie doprowadzilo do wylonis nia se jpzvka praslowiniskieg: 1) twigzanle oczasu 2 barw samogloski, tzn. dadnodé do za tniany rine jlofcowya:(loceas) na jakoiowe (artykulac 1) pane sla ota ©) prawo korelacpalatalnois, ten, endeneje do ujednoicania siglo sktadnikow ylay Wiasciwie wszystkie prasloniaiskie premiany glosowe winds sie » dsialaniem wymienionych tendenci rozwojowyel. Procesy prastowiaiiskie w jer. ses. Jerk sts had deindaicay skuiki proeeséa dokonanyeh na gruncie wspélnoty praslowiafishie bas Let kontynuuje prasbadowy system fonologicznogo uzaleznion, ‘od wymienionych tengenci rezwojowsch, bowen ie dzialanie prae- Jawino se na rodeych etapach rorwojajezvkow sloiasskich, takse po roopadain pel. wapslnoty ey owe Ploneniy one onaaps hate 2 2WISZANTE ILOCZASU Z BARWA SAMOGLOSKI Precbudowa indocuropejskiege system wokalicanego Jezyk prasioniaski rorwinal sig 2 dialkiw Indocuropejshich, la kusrych prey sig system pigea par foneméw samoglosko ‘xych nfdnigcveh sig Voezasom (rédnies Uogiowa): 3 — iy — & & 8.0 ~ 6.4 —£ By! to wige system daimsecionemowy, oparty 1a fonologicene opozyel iloczasowe dha sta. Drialanie praslowiniskich tendencjt do usuwania réinic isco inych na race ric jakociowych doprowaciila do pracksttalenia system indoeuropejhiego o pgcio barwach i dwich dlugasciach w system praslowiaiski o ofmin barwach, oparty na opoaye)iartyky lacy.ne (akoiciowe):praedaiatyna. rian bedace wynikiem dsatania omawiane) tendenc 6 do beze widocane pray anetawienie preykladéw 2. payka sc, rae >it avth jzvksw indoeuropekieb, w ktorych podatme procesy nie do enywaly 6 [FETS PALS see i] mp tae vider, pl. “vides, ss. wd pie. "E> pal "uses n] mp. Bt. Tnas, pa. "lawn, es. ln pie FES pal Py ems 9] up. Bt. sams pl. Paya, sos. ams [ie $8 pal tS nee] ap. lit ids, ps. tbs, ses. med; [Bie TE pal. *e > ses. @] np. Bt, sedot, pl. ‘eed, ve. sbi [Die FES pol Se > see e] up. ac. vBho, pal. twee, ses, ven Fa> ses a]mp. la. (g)nctus, pil. Yen cs. eat: np. lac, Beals, pel Yoko, ses. oko np. lac. mater, sl. *mat, ses. mati jap lac. atta, ps, totus, ss, othe.20 1. Preto Lapis, eh ancrbeme dow 7 glee praindowuropeiskch ervk prastowiaiski kontynvaje wige tylko f 6 6 poturtale ulegly zmmianom jakosciowyrm. Trzeba tet oda ete lost pralowladskie, kidte powstalyzindoearopejskich ‘lusich, byly take dlugie w jexviku prastowiatiskim (i a, 9,6). Te ‘atomiast, kre powstaly ze. hrothich — w jezyku praslowiafskim bad rachowaly smo} hrdithosé (0, e), bad legaly daze) redake Hnezasone}, stage sig pélkrtkim! (>, »). W tiektSryeh pracach preyimaje sg, 2m jay pst nie hyo si swoglosk’ luge) anikrtie oburwie , poniewaé i. pary fonemsw a oraz 8 — & splymely najperw w jig pate &— Ai dopiero po VII w. td powstalo 0 Prayjeie ego posladu wymaga rewiz Jyh wanawanych falc min. nega istaleni grup Tor, ToT rT, off, a prxigeia grup Yar, Tall, bet, aL. |W prandstanionym systemic brakuje aloski bowen ie. > sl. 2 > pale Zmiany te ake spowndowaly wtraty fovea v w Jevka proslowiniskim, bowiem Iuka zostala wypeiona praez now ‘ pochodzace ¢ dyfiongde. Brak ts rvnied samoptosek nosoweh, rych powntanie wigge si x dzialaniem prawa evlab otwariyc Apofonia Zamtapienie — na gruncie prasloniaiskie — indoruropejskich rine lciowyeh prac jakoécowe wplvmelo take na ukla funk- ‘Gonaliych alterna wokalicensh, Stare obocznose sarnoglosowe. Siteaiace doy praindoeuropelskie- ary sig © nawee apofonia ( eee). Obocenase te preesaly jvkw praslowiadskim ewolucke Zwiazana procbndowa calgo indocuropelskiego system: amughe- Showego. W dalsrym rezwoyn poneczersue zy slowiaiskle pr Prowausily w aktese adziedicronych obocanoée sobie wlaiciwe Piuians, a ponadtn wstworguly alternacje wo. Funke obocznoiel wokalicanych jay indoearopelskin spre svndzaly sig do modyfkact morflogiczne) badé semantyezne} ws ise pokrewuyeh. Tak up. ohoranosé ello deeydowala o odréénieain tematéw casowai i rezowaiba, natomiast obocenest shiva do wyratania crysnose jednokrotan)& widikrosne). W ujecia og6 rym anoina moni obocznodciach lociowyeh (rééaceiloczase) ley Jong baton. n ‘ras jakocion yh (s6iice barws). Oto wadninnze obocznoici a> fonican, ta. drindciczone peor eek pratowinst (s.) x pain eropehige: 3 ofciowe [|= (2 pe. 6 3} —np, sci | shat: gor || gars || (epi. |) — up. pleat septate: 1 IE Ce ple] )— ap, Bar birt 1 IL ¥ (pe. 6 [| 8) —mp. posi [| pola; exsni || so-nyzati ') jakoiciowe || o(2 piel] 6) — ap berg || setors: ve vi: 5 Iku (2 pie. fou) — np. seg muti Poniewa kaids « wymienionych glosek moth wystqpowaé w ‘bocznoi 2 innymi.prerto wytworayy si funkconalaeciggh a: ternacyne, 1 Muiyel majesty ies eee [ETAT ee Tree] powstaty 2 pie: 5 |||] 8] #16 [| 8 po we SEinyeh jeaKOWT pa, amlanach glosowyeh. Calose tego ciqes bal Sogo fragmenty oda deem w ses. formach pokrewnyeh, xp. re |) fesrient | zrebat || eke || pro-ote, Ine indoouropeskie obocanose! samogloskowe ea grace pr slowiaskim uleely modyfiacjon. zwiazanym 2 procesami otwiera jacvmi sylahy: monoftongisacje dyftongdw. powstasiem noséwel i retatezy evap typa “er, "ol PRAWO SYLAB OTWARTYCH Innowacje jezykowe, Prawo sylab otwartyeh pajawito sig jes con w oktesie wspalnoty prasloviaskie| fankejonomalo we wszys ‘ch jeovlachslomiaishich ad do XI-XU w. Zgodnie # tym prawern siewodiwe bylo spéighskowe zabodczenie splay, hada sylaba i Fiala byé ntwarta, ten. kocayé sig samoplosky, Prawo to odegrale istotng tole w rezwojo sssteméw Tonologicznych jgeyhow slowiai Shieh: pod jege wplvwem aa gronciepraslowiagskim dokonalo si ele proceso jezvhowych: 2) powstaly samorloski uowe: 1) dsftong)ulegiv monoftonsizah2s 1. Fremn,CsLapts, eh stare crkee ori «) dokonala si metateza grup naglosowych torT’, "olT- (94°7- War; 4) dokona ‘Tee, "TT: ‘) tanikly praistowiashe spéiloski wyxlocowe £) uproicily se geupy spdlgloskowe ‘Tandencig do atwieraia aylb maton takie urasndnié ronwdj rap 25 (C2. speak jotacyzowane). Powstanie samogiosek nosowych Prrodslowiadshie polqceeia gloskowe type: samogloskaustna + séigioska nosova w pozyelt przed spsluloska badd w wyglosie st nowy splaby samkoigte i Jako taki byly sprasene 2 pa. prawers slab otwartych. Stad dalsy ieh rorwij — warunkowany konieee noicig otwarca sylaby — dokonal sig w ten spossb, i= grup, w Iaéryeh skladae anajdowals sit samoplonka preednia (6, 18, im), povetals nosdwka preednis ¢ natominst + grup zerajneveh samoglosig yng (an, on, am, om, un, umn) tworeyla sig nosiwka tylna o, PrayKads: sree. pénte— aes plas HL rank — ses, phe: Ti. dit — ses. deals s.nem. gant — ses. gas st.pras. mensa— ses mes: gre. ompos — ses 9h PPovibne procesy dokonswaly sig takin w wyrazach nieslowiaishch, Jeez 2aposyezonveh Stalem. hining — ses. kangys sLnin. plerming — ses. penege Poigeznia:samoglosia esta + splghoska nonowa rachowywaly sie ber tmiany w polotenis praed samogloskami, gdv? nastgpuigea Samoglosia otwiralasyabe Nowy szereg alternacyjny. Uzaleaienie mawoju grup typa ‘on, enod porye w wyratiespomowalo powstaniefunkcjonalnych oboczuoie: samoglosks nosows — spélgloska ustna + spélgteska rosa, ep, ie praestania grup typu "Tor, "Tal, (Tar. TaIT), enn ont onl storys 29 Dip semere ale: Mlp sme (< semen) sroma ale: ka (< "zvonke}; os. rasp ale: beak. rspeti(< * pint); Jom dung” ale: braok: det (< *dumti) Jeli uwzeedniésmiany, jim na grancie ps logy samogloski pie, to fankejonalae oboeztoée gloskowe warenkowane powstaniem fsdwok moda sprowadzié do nastepujaeych sorepou 1. raed ep Jn, en, am, ir, er, sm 4 alterna 2 { 2. wyelose ponyell pra samo 1. praed pla on om 4 alterna 2 [ 2. w wyglosie pony preed ramon! Monoftongizacin dyftongéw Oisiedsicrone 2 indoeuropeskigo dyftong joe, a0, 00 © poladeni prondspdigloela badi w wygtosie Byly spraecone 2 prawem sylah otwartych i dlatego ulegaly monoftongzaei cyl prejéia ® Jecdnogiosk. Natoriastw poloienin praedsamogloska dyitongi to2- pada sig w ten spossb, fe samoglonka porostawaln w rslabie po raed, natomiast element iezgloskotwérczy (I, 1) praylaczal sig do sylaby mastepae}, praechodage pray tym w edpowiadajacy mi wink spslgleskowy, ten. > j, 8 voe. snaios — amign; grec. Folda — se. ol; grec. tol, to, sok — 565 mi fo; it hreloar — ses. lie; lit. roudas — ses. rd gree. peiamot — sc. Hrd +) w polotenlu praedsamogloska: secs pit @ < of praed spiel. € pit, ale: py (oj zachowato sie W svlabie otwarte} preed samoploka ¢ *poi) scx. cbne ( < ai: “cna, ale: ji (aj nachowlo si— pred samoglosk: “kat Giocki € oraz + powsale z dyongow w odréénieniu od € i é ochodogeych ze. € 1 nazywamy & drug oraz i drug (i) [Nowe alternacje. Odmienny’ rorwé) dyongéw w zaleanate) od Poictenia w wyrazie odrwierieda sig dia) w optinoslowiatskich sbocmnosciach samogiesck powstalych x monofongizad dytongow w poioienia preed spélploska bad w wyplosie z polgezeniamt glo- sek niegdy tworeqymi dyfiong. a zachowanymi preed samogioska, ‘Tracbs ted pamiglaé o tym, i samogioski dyongicane moply ne ‘uncle pruindoeuropeskim wehodzié w normalne oboeznol x in+ ‘mi samoploskami. Jef uwegldnimy oba te momenty, to v ey Ss. stierdzimy nastgpujgce oboemae zapoczatkowane procesem ‘moneftongizaqi dyfongéw: Suter Joye ep an-cracon owas a 2); I} oj |] 05 [lai I) ® i — cigg ten sprowadiza sie do pie inocznote dyftongiw | oi: elski i € powstaly 2 tyeh dyfiongsw tv evlabe samlnigt},natomiat 15, 0 aj pozostaly w otwarte) (pray aym + < ie 7) np, el, wep [| pov [| wensca pty, pe || napot (heaok) | napjat: gost (Dip), gostne(M.Lma.) || gost (+ < "i oat (ML): b) it ev Il ov av |] |] y — ten cig jst wanker pie pocznaée en || oy; gloska w Gu) powstala 2 ey, on, au w syle tie ramus); natomiast e, ox, av pouostaly w sylabie otwart nip pli, plore | pleats || pists drove, astro || sakravens | ryt sy (u< 04 w gulabiezamkriete), snort (oF < on w sylabie ‘wart. syn [» < 8) || ayn (9 < 8) "T Friedeldwna, Cz, Lapicz,Jesykstar-cerkicuno-slowiansk, “Toru 1983,» 27-3 Motateza polaczelt typu tort, tolt, tert, telt W Jeevku sce. wystepowaly polacsenia skladajce sie ze spl shi piynne) rab U samoglosig a, ¢ ap. brave “owe, lato “lato” trea brzeg, mich “maleko'- Take polgcaenia, wystqpujace w otocie aio duch spolgloseh, prryjeto oenaceaé symbolasi tra, et, tre tet,» kt6rych txsdemn # odpowiada dowolna spdllosia: k pet > fp estawienie sos. wyranéw zawlerajacyeh w swym sklade props ru ly 7, lw otoczenie dwéeh spélglasek 2 odpowiedaimi wyre ‘ami insych jezykwslowiadinkich pouwala na wyciagnigcie pewnyeh winks secs. krmme polskie frvwe——roslskie wopoea ato sloto onaomeSit foetyy arcerbscunsstovnitns 38 2 4 Sats, Foto wndomode: gramath jee lava lowe enn ‘regs rag Genes snlcko smlcko osono Powrésve zstawienie porwal stwierdné, te stato-cerkiwno ato wiaiskim (x wite poluinlowoslowiaiskim) polaczeniom type tat Het, tre, Ht odpowindaia polskie (a wige zachodionowiaishie) trol, tot, tet (foutycznie: tet), et — exyli polacenia mm, to, 124, lew otoczeniu dwich apélgloek — oraz roryehe (4. wichod nigslowiaishie) grupy toro, ol, fret — ceyspolgcaea ore, oo, Réwmoceeinie pordwnanie powyissych wyraxiw 2 xpaviednii ‘yrazam! inne. nislowiaskichjerphiw indowuropejskich dowo- {zi de slowiaiskie polaczonia: plvana + samogtosis (tm, le, “oité) oraz plynna w otoczenis dich sanogloss (tj ro, ol, ee) 4 wtérne es, ava pol brows ros. wopona Ti, barw ito oto desomo—niem. Gold lave lowe rasoma Ti gale bye feser Soper wien. Berg sale mieko moano Mile ‘Werazy ltewakie bard, sara, gave oraz niece Gold, Berg Mick wskazujg nao, fe v nieslowiaishich jevkach indoearope. ‘hich, «-wige prawdopodobaie riwnied w je. pie slomindskio po- Taceeniom: plynna + samogloska w otocaeni ditch spélglonek od powiadaly polacienia: samoglosia + plynna. Na te) podsawe lonstranje si odpowindnki ps. w postac: "ort, "tl, "tert, tell Wwige ss. frase < pr "koro, nes. slat < ps “20s, Orégn pe ‘hen, es lo < ps. * ete it. W ps. polaczeniael type tor, tl, tert, tell wystpowaly slaby zamkaiete pram rif: *hor-ve, “zt, thers, metho Likwidacie ‘yeh zambaigtye vlab dohonywaly st rozmaice w nh gruparh Jey slowiniakich \W grupie poludniowoslowiaiski do ktrejualeéal rownied ees es, uasqpowala metateza ali praestaw ka ze walluéenien tamoglosk: Nort > "ira > trat. oll > "Uot > tlt, "tert > ‘ret Stet, “tlt > tet > Wet, (0 > a, €> & por & 2526.) dag rem slaby pierwotnie zambiete przez r; I stawaly sig otwartyii (cakoiczonymi na e, é): pe thorne > tee, brave sotto eto there rege metho lek W grup zachodnioslowiashiejnastgpowala réwaiedprrestauha tort > to, *tolt> tt, Mert > t(zlet elt > Het ale ex wadaie- na samogiosk, w wyniku cago réwaiet powstawalasylaba otwarta 1 mlesce dawne, zaminietepreez rub I pe thorsa > pol, frome Seabto aloe sheng raeg(o) metho ‘mle W grupie wschodnioslowiniskie) ps. polgeemiom "ior, "tl, uri, “elt odpowiads tow. peinoglos: toot, flat, tere, ktry réwaied doprowadall do zaianysylaby zamnigte na otwarta Ds horte > 108. no-povea bs nae ster Gepeele) meb-ko aoaone Rozmaitarealizace ps. polgene tort, tll ter, tld w rébnyeh slowiasskich grapach jrskoweh dowods, de metateza (przestawka) \ grupie poludniows- 1 eachodnioslowiadskie] oraz peluogoe « gre bie wschodaioslowiaske) mialy mijee jek po roopadie wapslnoty psa zy eapoly jashowe:poludsiowy,zachodal | wiehodni. tym, 4 tswinko to blo ywe joneze w IX W. ne, make ‘indy’ polski waz hl ros. wepoas,bulgatsk xpas pochodzacy4 4 Sih, Paliovonewinemassgramatgi ee fo imienian Karola Withogo (amatl w KU r-2. 6). Niemickie Ker! stale parte proce Slowinn jako ps. "kore (ic. d > po por. 25), More w rinyeh faykach slowiasskich rorwinelo sc aun 2 ‘rormojens ps. grape tor Rozw6j prastowiniskich polaczeii “or “al. ja pais al my wana ow ‘toca dich spglone, ab vai © nage pred pdt sami, Ornacrany je aymbiam er all w Kérgel fomatea do ‘olny splglonkPogeena te rOvaied tery samba yay ities pda ak grapy tort tl tree mete W ja panapitaw nich pontine el > lt se wsiliaen eee eee W jeaykich zachodsio 1 wachodtioslowiaiskich ps. naglosowe ‘ors, *oltrozviaiy sig dwojako, « zaletnoit nd davine inion ‘is Jee pe ial de intonarfe: aketow (romuqca— HK.) i cvrkumfleksowg (opadajaca—H. K.). Grups tert ‘ole pod ac akutowg proncly we. rackodnio- | wachvinioslowlas W rut, da. 4 pod letonaeis exrkunieksow —w rot fo. Pt Pe tale Ps “arava > pol. redo, ros. pans > pol. lane, rs, ane > ol remy (staropolekie roan Pe Mallets > pol dale om, anor Geneza abocenosei re: o. la al r+ 4. Polacvnia wr, oer el vysgpuiace poze samogleskami si weguly uniaie, oniewal tej poovell ne zaloeulyprawa otwarte) spay, stad pe Phy ebony System oni jks ar cebemmesowai = Grupa en praedsamoplosia 6 zostajererdzielons pomigey die sasitinie splay, x Rhryel ada est otwarta | dlstego aie legs smetateci, ae: pe "era Grupa er pra spilglosia wehodel w ska popreedzajgce},s2 mig} svaby, eo pomovije je metateng. Podob ie > ees réng De tyrostors > ses. protons ale be sone > gen, ren pe tycoons > gee, posorra le Bs. Stork sem sek pe onet > sen, roth ake ps fondle > ate lo To roumaite traktowanie ps. polacan or, a, er, ef w aaletno {ei od tego. ay wystqpovaiy one prov spslglosk. cay ted rnd ‘amogiorka, doprovaéaile do ponstania w pokrewnyeh wyrazach | formar obocanose! re: ar, de ol x22 er 2 el np. rao ona bers br, Mati lu”: kg Kine’, ml mle: ey Staro-cerkiewno-slowiaiskie polgezonia tra, tlt te. tet ne bedace wynikiem retatery. W jez ace oprdce wyzaac zara Jacvel grupy ta, tet, te. et pochodaace 2 pr "tort, “tal, “tert, “elt wystepowaly rowaled take, w kideych re, lyr, Ue mleday spa loam kontynoy stan ps. W wyrazach tego iypu ses. upou a, et. rt, Ht odpowiudaje taki same potyzeniaw inayeh jeykach Slowiaishie jindowuropeshich. Np. "brats > ses rts, pol bat ros Spam: ac, fatr ps telabe > tex sabe, po. slaby, ro, enabuas Ps teleps > Ses. sépe. po. Sepp, tox. exe i, slept “wary? 4, Struiyiski, Podstawowe wiadomoses = gramatyhijesyke Haro-cerkiewnonstowiariatiego, smyd IT popr i ueup. Krakow 1991, 5. 5-80Pailin, Ce Lapis, est are cerkicens Zanik spéiglosek wyglosowych, Realizacja tondenchi do otwieraniasylab byt zanik wszysthich praedslowiaishichspéigisek wyglosowyeh: it vidbas — pol. oko — cs. e/a, lac, hosts — pal. gost a.nd. sini — pol. eynn, Proc rosthi i pray: ob, of bes, oes, raz (ai) nie byly wyrazam se ‘modienymi i jako probity Iqcayy sg = mastqpujgeym’ wyrazami, np. obo-racpce ob ons ps ‘Zmiany w grupach spéigloskowyeh ‘W awigzku 2 opdhoslomiaisk tendencig do otwierania sy ws! sigpowanie grup spéiglskowyeh w jeayky Cyryla{ Motodego hyio bardzo ograniczone;realizowane byw 2asadi tylko te grapy, kite sie tworzyly splay zambnite, ten. te, kre nalialy do edn) sy labs. Inne natomiast grupyjesteze w oktesie praslowiasslim wleg!y 2mianom powodujacym otwarce sylahy, Najopdiej méwige zmiany te sprowadzaly sie do tech typ 8) uprosczenia (jina ze spéigesek — xwykle popreedeajaca svarta — ulegala zanihowi:*dadns > dams} ») exymilae i dysymilace (np. *dade > dase — 3 06, p cx ter.) ©) zmlany w polacamack 2 Nie} podano bardzie) szczagélowy’ pranglad antian w grupach spélgloshowch, pray’ eaym amiany w polgczeniach 2 j sa omowione Inez « procesan paltalcacy nym Uproszezenia grup spélgloskonych, 1) tank spgosk praedniogeykonej lub wargowe| peaed s ® Siessi > joni (2Ip cx. tr.) por fate, te Séitms > Gian (1 08, sory) por. eat, dh > steeds > vasa (108. anrvstu) por, rely be topsa > ose (por. it. apse) bs arebst > grése (1 aorystu) — por. grb-g, 1) sank spilghsek awartych preed nosowyni eomenty ove onan x Sosimtngti > ostongti — yor. suet dk Fungdugt > uveuati — por wight, pu > thapuptt > kangti — por, bapa bn *eapebngti > soganoti — por. soppbati bom tobumté > ont fda > m_*pledmen > pleme — — por. plod, plait tm trertmern > emg ko > sn *blskngti > Whongti — por. blsk, Miaka-t ©) rank spélgiosek zwartyeh proed palotwart " mein > mele >I a vedio > wets ~ yor: melg (1 Ip ez te} — por. vey (1 Ip ex. te.) Uproszcrenie grup th dl > bjelo tylko Slowian poludaiowyeh i veschodnich;u Slowian zachodaih (jeryk polski) erupy te pozostaly 4) uproszezeniegeupy be > b by >) Sobvolke > oblate; *obsortti > obra ©} uprosacaenia grup 2 glo | pe ‘tepti> tei (be20k.) — por. tep (1 Ip 2. ter.) De > Mgrebti > ret (hezok.) — por. ge (1 Ip eer), “ ns > St (hezok.) — por, sing (1p ext £) grupy ke. gt poxye praed samoglosham’ szeregy tshego (nie amigheza ney wlgaly proszeznin woOoN *penkia > pets ‘vats’ — por. thewyme >t Bt, penktae RoWaw 1 elena, Ce Laps, Je are-ekiane sow i) inianyw grup ds wigzaly sie 2 nastgpstwem po tej grupie satel lub speiglosk 4+ spiglnin >= *rbkste > réate (2 Ip aorysty, rs por, reg (1 ip eter) 4+ samogloska. > kx > x "relsome > rézame(I Ima sorysts) W uigciu szerszym zmiany to wig sig 2 preeehodreniem prain owaropejskiego s po i, wr, Eg ale proed samoglonky » 2 np. Fie. "tees > pel. (ace) lies, Praktyeaaie wjgevkw praslowininki 1 > zo kadde) samogiosce oraz po 7k , natomiastzachowalo sig po inaveh spdiglokach ‘Acymlacje | dysy mite amet > enti — por, mete (1 Ip ete.) Sst Medi > vesti— po. ved (2 Ip cz ters) asus Nowe grupy spéigloskowe. Oniiione zniany grapach spl sloskowych dotyezs jpavka ses. W innyeh jeevinch — a takie po ‘okrese lagers (po IX w.) ey es. —lorytyeh grup ksztalto- waly ig nacae; po zai jerdw oraz po dkonani sig prenstawek w vupach typu *orT-, *TorT pojawiiy si uowe grupy spsigloskowe. tére ale alegaly jt uprosteenin, np. dlans (< *dols), dmg (< inn), de (< dane), Po zaniku jerow modline ted stay si procesy evmilacyjne,kiGrepraed tarikiom jordw dokonytealy se wylacznie ‘0ayabiegu prayimktw — praedrosti raz, ber-, rut i (bea jer ‘ wyelonie).2 wyraaan sxcaynajacyin sie spits a _Bezakonje (Ber zakonije): soy (< bes; 1b) = praed spiel. beads. > 2. mp. isptat (< t-paet) ©) ahiegprevimlowo-prasdrostkowego = 2 naglowow'yn § wars ‘owal upodobnienie oraz Seiggnigie teh dwight: rs > ss > 8, np. resypali (= rasypat 1) prted ¢ naglosowsm prayimkowo-pracdrosthowe 2 ubezd wigcenialo sig, asymilowalo, a w koicu grupa si upraseczala: zi > > A> Ayap. radi (< ruetn; Blames omc foo x ©) polaconia: prayimnkowe : + lub ¢ naglosowe siesialy sig ‘odpowinini: 28 > bdi 28 > Ry ap. it (< isi), ge (seedije = por. eo) {)« grapuch e, 27 pojawial {sdrati,tedroley obok: ert, ior PRAWO KORELACII PALATALNOSCI ‘Uwagi ogéine, Tendencja do ujednolicania eslaby pod wale dem mighhote! je} sktadnikiw funkcjonowala zaréeno w odniesenie do sameglosek Jak 1 do epslglosek. W veyniku je) dtialania doko nal sig proces palatalizacispolglosek twardyeh oraz praesunigele ku procdowi wilt samnogioacko artykulac ie praedai), Zjawina tex pelng caywistseigobjawiaja sig w odmianack raecanwniksw i zaim: kw twardo- i miotematon'yeh;pamigtage 0 tym, moina predze) i skateczie} opanowaé pamigciowo te odmiany, gis? na podstamie ‘odmiany twardotematowe) moina odtworayé oimiane mighhotema tov, Migkezenie spéiglosek pracr samogloski reedu praedniego Spdlgloski warde predaiojezvkowe i wargowe pod wplywom 53 rmoglosek prasdnict +. ¢, 4, ¢ stawaly sig apalatalizowane fish emigkenone. ap. aie abe ee awe sala Inacasjzachowywaly sie spélgosk tylnojezykowe kg, Ktrew poryci pred samoglosky prtednig ni (Tho logy zmipkezeni ale Takéeproesuwaly sw artykulacy hu preodow jay extn}, skuthiem tego > élub c'g > lab 92 > dub »° Proces ten nos maze palatalizacji Spolgiosek tylnojgzykowyeh, Pierwsza palatalizacia fg, . Proce: pierwsze} palate lizac}i apélglosek tylnejezykowych k, , 2dokonal sie na#0 Peis, apes Tap are erioan- dos runcie ps, {zostal odzwierciodlony proce wenyathie jgavkislowins fie. Polegal on na przeiely 4g, = proed xamogloskans proedaims BOG e er hwe he kN ‘ Batheemarl> & x7 ‘ Ne img: mei (< tg rok: rece (< tree) drapes dra (< dru) Boge ast (< "he ass) sure: ub (< Smt) dus: due (< "dur Splglonki kg, x prond praechodsly normalniew & 5, & po yeh 6, > 0 (tev, pregls prastowiski — HL K.)- Bp ‘6 Shik > phil > p, Shrgali> ace a Ps thei > ps. “best > ps. "besa > ses. bests struct > ps. tludl > ps. *alaiai> ses. lust Zanian geen roamed jako upodobnione eee od wae dem migkbosl. Dokonalo sono an grance praskwinfskinn (do VE-VI w.). jogo shuthidiedsicsa wizyse sash sloninii W wymik tego proce powstaly tay awe fonemy apdlgonkone ‘ras nowy seg aeriacyay Hl lt. 3 1 palatlizacn 2 Piernca palataliacn objea wsysthic inate polgcaia typ: sighs tvtojer howe samogoska peednia, zminiaje jew polqcena typ splglnka panda jx hovra + samogioska prin. W obrsis dokonywania si I alata zach isialy edna we jzvkeprasowiaskin flo! ao raed ‘ryt sighs tylnjeesRowe ne legly znkebezeait, a? Imoplsks- | wai byl pracnie. Wirotce po vstans proce {palataliac dons podporsadkowaly sie tendencj sya otwar ‘yeh ulegy tr mowotongiac, w mys cng postal glo proinie i. Te wlaine gon obeniezualaaly sie © pozve po ‘Winojevkowyek: Melp *bogci > bog, ina > *héna, “kuna ‘emia Sons fost a > Phisars, a wige powstala nows grupa: spélaloska tylnojezyhowa, + samogloska prendnia, W grupach tego typu dokonal sig proce I palatalzaci splelowek tslnojgevkowyeh: KN « *haine > cen: Bote > gle) Mey thoyoi > tng x7 (3) Map Yduzoi > duse Proves I alatalcai wiadenyo dalektaloym rSénicowanin sg Jeayka pratlonlafshigo. Mona ts mnie o dich grupach dalek {alive tachodniel 2 Yee) strony oraawschodni) | poiudiowe) Arle) Pods tabi wean roew slosh 2 kira mu acho dala aa na wachodsie }poludnin +” W grapie wechodie)§ po ‘dhiome; II palatalraca dokonal sg take w arapach kv, gv, vy, in in in a tachodsie te gray povstaly bee mia te (< *hwl) > poke hi on. war, cs. dle ‘Drugs palatlizasn mprowadila do system sp6lloskowego ty some fonemy migkie ora trey nome cboczno splgoshowe: kes i. al" (a zac, x mp. gd — rye, nage — ng, asa tare (pol masz) ‘Druga palatalzaca dokonswaa se ghwniew dwéeh wypadhac 1 Prac haciwhowymi oraz i (poehodzeniaéxftongiceneg): A) w Cip rece nage — nose, roku — ree: Bw Melp anes mic drage — drags 6) © Min rece. drape — drags A) w Mela vee. ms rage — deere 2. W formach rorkadil pra sufksam oraz 8) 25 Ips pomeg 1) 2 Ines pomos-ete Readie I palataliocie moda stwirdaé rizeniach pojedy caych sl cxar (kaiser) cn (Nip od ft). 1H palataliansja kg 1. Oba — cite) ndnone— procesr palaalitacyne 1 fotyaiego punkta wideala sq wpodabnienia pond wegdem mighose. dokomyjcrai sig w Keranky wstectnym Niekiniy ~acibolwie ipkonsekwentie — dokooswalosig mh cova spdglonh tying jezykowyeh w hanks postgpowyn:2 BK, peraairat k>e tombe > omen, igs bs(P) > +> 3(@) Shangge > kong D8 (8) tnze > ose Wynik tego procesu jest taki san, jak w palatalzaci I; nny jst tytho hieranek zmian oraz inne samogiesk je powod, ‘Trzcia palatalizaca wywarla dy wplyw na preesinigcin w de linac 1 TT raecaownikéw, bowie po zmighezonin tematyezayeh spdlglovek tylojezykowyeh wiele raeczowaikiw pierwotnie twardo- tematowyeh praealo do odmilany migkkie, Najezecie| eda to 26 ‘aownikirodz. meshiego 2 sullsami: uch (< 44k), -t01 (= tek), seg (< "exe), ce (< "ako. np. oes (< Yotakn), sagen (< * ek), kg (< *kangge) sede (< te thko) oraz rods, doishiego ¢ ‘ufthsami:-iea (< Mla), -bea (< Yea), (< "eat (] +e] "pole — pel “pole — ses. pote: Tee] 8) "hee pe thre — sy [Ee Ta] Ninn hay — per — as. [Teese “it — pt aj — ee ms nent fat Jot a Wentycany wplyw na & wywieraly palatalne&, 8, § po kxGrych > a, ap. théon> ease, *hegeti > bet, *eluzti > luda [ea ng po j prechodail w dyftong i, Tastgpnie Wr "rajoie (Mim) > *rajeis > brajice CESEs W jayku sc jw dalszym ciggu oddzialuie na nastgpuigce po nicj ramogloski skutkiom caego pl. naglogowe tie > sc. *Tmnieday samogloskami (taw. jinterwokalicena). W jxyku ses. wystgpnaeamigdzy samogloskami mode, lees nie mas, zane, to daje poczatek upodobnieni (asymilaci), a nastepnie éiggniect (tontrakji)sasindaaeych samoglonel [Hin a2 >a] “otajenti > otaanit > obanit [Hes eS aS a] doinmiege > dobmego > dobruage > dobrage Sa) treet og > raduts o¢ > raduts 5 [Bea > Bo Al “dobre [Bea > TST] *reteme > ae, pete pedis peso [ED aT > > g]*dotrajise> se. dabei dobre dobre [Bs i> >i] “pete [Ee Dae > ai > aT 5] "doajs > sce. dren dob | ddr, este (Dizon) > se. host | kosti|) owt || Kot ses, dodréjer obo dabrems: > ses peje | peizn | peice ‘ZLmiany epélgtoskowe w polgczeniach 2 j Pracksztaleenis grap spélgloskowsch «J ewiazane cracym oddzlalywaniem j na poprzedzajace spialosi fie to mialo ¥ zasadzie kiersnek wstoceny, & jngo wynik objawial sie zwy lew amanch artvkulacyjuveh spolglosek,raadaie} w postac slgloski wtraconej (| epentetyezne). Niektore procesy daly wynihw Fenn, Ce Laps, Je tarcertrno-sonno rsénicowane na obszaree lowiniskim, Etymologicenej obecnosd j ‘© formach deklisacyjaveh | Loniygacyjayel ale da sky wyhata® netyeznle, eer tylko morllegiemie, np. mga < *mongjos, dua < *dauxia, rity < trinio, puitg < “punto Zmiany grup 76) "9, #3) Wynik oddialywania j na tylnoje zyhowe kg, z byl taki sam jak rezultay 1 palatalizacilpowodowsne} praer samoglosk preodale k © pla > plaes — por. platati & $458 Slagle > Insu — por. Iga: » 5 Sdunja > dude — por. daze Rozw6j grup, sj Prasiowiaiskie grupy sj, 2 rozwinely sie Fndalioo na alm obsearze slowiaiskim: . 5 pile > pit (Ip ez tee.) — por. pet +h : $—teasip> vo (1p x er.) por, wat |W wyrik to) emiany powstaly owe obocenote! spigioskowe: sls oras a Roaw6} grup 1.1, Wesersopraslomtaiskle polaczenia nj, 1:1 jut na gruneleprastowiasskin amenity se w anighe v1 “honys > bon pole > pole ro 4ien 1 r Jota w tum wypadkw bvla prayeavne powstania tech nowyeh fonemow mighkch: wezainie} m+, [pra suntogloskami przednias hyiy tylko patmiekkie (zmiehe2one). Wolyw j na spélgioski wargowe. W creed wspileassnve yeeyh6w slowiasskich prasdowiaskie grupy pj. bjs mvj kom rnsowane prarz pT bP al’ 2 te. fepentetyconym (tracy) p pi) thay > bapa — por, begat » DPhp > tag — por tbc mb) > ms teria > zemly— por. aem v ST log > lowly — por, owt ment fone ono a Moins mnienaé, ie omawiaua smiana byla ogSinoslowiaisha. Poten: jodnak I epentetyezne zaniklo na poludniowym wechodsie (Bulaasia, Macedotia) oraz na psluoenyan zachodaie (w jezykowe) rapielechcke), Iuiyekie} oraz cesko-slowackie). Nieicane pray lady epeatezy spotylane w wytieaionyeh grupach tmaczylyty sig jako archaizmy, np. poh grobla,kropla: aszubskie konople, gra ble Natomiaat w polni tachowala sip epenteza w jnykach wechod rioslowiaiskich oraz w jpayku serbsko-chorwackim, slowedskim, a takie — cho® muni) konsekwentnie — w ses. W wynihu epenteny powstalyspélgloskowe wniany dosciowe: py bibl ral, li. por. kropl'a — kropiti. Rozw6j grup tj di. Jednolitem w cae} Slowiniszcryénie rox vwojowi spélgesk jotaryzowanyeh oméwionvech weaenie) przciv stawia sig arleowsny ronwé perwotmych *, ai “Tabela 7. Rozw6) grop *e, "8 Ota ee | Ta pao Te sat vii tise | ot ie ‘ri | Go) | ies) re “ m | + Nasiepstwem tech zmian 6 funkcjonalne obocenoéel glosek et: ‘mologicnveh x nowytai w formach i wyrazach pokrewnych: ses it mp. vette aba; sotly — salt Alzd, np. widens — wizde ol tlie mp. Aia-lo — seicea:achol-a — chog Alig mp. eda — wideg ros. l[tap. ceca — ceere; osomenie — se, Az, up. audvene — away, Wplyw j me grupy spélgloskowe. Praslowiaishie arpa sy, 9} daly prota w cal) Slowiadszcavénie |< "st, *5), foray 3j (< “ad), Yag)|: 2 assem jednak na obeearan phd -wach. (© sym take w jz. ss.) gvupy te uleghyodpodobaieniy (dveyailac) si a,as 1 Fda, Ce Lapis Jesh mann cerhrone sown aN +) >Home a7 wy $i > tp nent 7 W ton poss w jevach slowiniskich powstal nowy szeeg oboce- sc. stft oraz sls, mp. sett | t,t | it lid oraz 22d, np jet Pol (rs. 8 orae ake, mp. set || Swi zl oraz zits up. jas | eed rege || roche ‘Rozw6} grup l’ of Rezltat rorwojn pl. grap hts” 2niek ‘xonych priez semoglonkiprzedaie (praca yIko praee i ) jes, tak sam jak wn rozwoju polqezenia "1 WN Gees.) there pepaly) a7 © Geos.) np. Trekti— ses redti — pol mee —~ ros. peut *mogti — ses, mesti — pol. mie — 20s. 0. W grupe g'trzba zalotyé weaoiniisze upodobnienie pod weal dem dénigeznoici: gf! > Ht" dlatego rorwsj dwn etymoloiezai ror yeh grup "lg dal fonetycane ideutvezny wen: (c €). Prak teeny wakadnikiem genery nowych elosek 34 fnkcjonane obocr- Ses. Kat ng 8 mp. poke + pest (< “pekst), mage : mast (< * mot) pol k ce hub g 6m. pei: pee, may ms os. K€ ab gp. meney: news, aoa? os W podanich pravkladach etymologicane grupy ri gt nie byly zenne, lee postaly w wyutku abiegu du c2gstek-morflogir neh: tematu i sul bezokolianikowego -t; dlatego ss. st, pol. c, ros. € wystqpujgce w bezokolicanikach alterayja 2 eamym Flub o w Blamed onc ni 0 formach nebesotolicrnibowyeh. Jest natomiast At gt bly rdzenne wwedy oaltermacnch motza movie tylko teoretyeaic, gdyéerupy te tie wzzymwa sig lezaty bowie uprosncori, or. ups "pokt > pots oraz potiti se — poste se: Takieformy stowinske jak: ss. oft, pl not os No mona restawi lac, nox, nots (= wokts): pot ed noktura Oboeznoici spéighoskowe, Wsiany péleloseh sane wseys- kim prytom sloviaskin, thimacea sig wynikem oddzialyania jaa slsioski oraz procesamn!palatalzac spolgiowek tyinezyiow veh ‘Ota prveriad obocrnoie splglnkowych jee. sx: lj lle, mp. obo — off (Mow. — a7 (Melp): allele) up. druge — drase (Why) — drug (Mina); alle), mp. uze — dada — cut (Mn); “amps nosit — aio (1 Ip ete.) (5) sl], np. wosti — vodp (1 Ip ex.) (8) Astmp. erat’ — vad (1 Ip e. ter.) (0) aie. np. viet ~ vty (1 ip ex. ter.) (4) “ast np puss’ — pig (Apc. ter.) (8) “Akt np. ks — Bata; (3) el np. prigvositi ~ prigntdens; (a) elle, np. ropa — rose (7g)) “Hs, ap. ek — ress He) -als(t) np. mogg — most ("st") 3Unp. wart ee’ pe. ter): (*)) “iar, eela — ze (1 ip etx (4G) sil’ mp. eine — eg (1 i ce. ter. (9) an. jomg — pier (1 Ip ca ter) (m3) slp np. pti — kup (1 Yo cz er.) (*P)) BIT np. gubité — gud (Ap ex ter (*05) ‘iw np, jiti— jog (1 Ip ez ters (9) Pytania kontrolne 1. Poréwnae systemy samogloskowe wspdlezesnego jezyka pot Shingo oraz jesyka ats, Walazaé chednoic i éinice w sasobie (lof) foneméw oraz wich charakterystyce fonstycenofonologicene1, Fidelume, Chaps, eh sarcoma sonia 2. Welazaé rice i podobinsta w zakresio systems splgto skowyeh wspélezesnego jezvka polskiego | jer ses. Ktore spate hi ses, byly plho twarde? Ktdre tylko mighkie? Wyjaéniérétnice Inigday spéighoskam’ twardym, smigkezonymi i miki, “3. Wemieni {ome podstawowe prawa fonologprastowis sie) Jake prasloniaskie proces fonetyeane byl realizeis owveh praw? 4, Podaé ses odpowiedaiki forualne poskich wyraa6e: broda, proegrodai, sagrodzenie, ree, mes 5. Na podstawie ech Tonetyeznyeh okresié pravnalenoé dalek: talug ponldszye form: vrana — vorona — wrona; grad — gorod — nid — eur; vrattati — vorotat”— wraca; adda — sada —sadza; ‘stg — ftv — iste; notin —~ not — noe. 16, Na podstawieeechfonetyeanyc wskazaé formy wyrazowe ss. staroruske: vast, thn, volo, Eee, xotdenie, moron, mead, mraz, beregy, gratdanira, valna, xotenife,brégn, trove, porobe Okresié mocny i slay ponyeig jerdw w wyrazach: Tide — Iba: vs dis — ve dane: doprtali pornha, strat sto — ant, sibra, euburati —svbizal, xnbaty,suvueh — sevice 8. Ohjaénié alternacie spdlglaskowe w povanveh wrrazach strainnn, beg — bidity, 1x0 — aii, nora — nods, ‘nar, slags — slat, kenga roa — ry — roc igo leugge — lene 9, Wymieni spolztoski podlegajqce wplywow' j. W Jak! poss e one sme 10. Wriasnié oboeznasci spgioskowe w wyrarach: svétw — svédta; xoditi — xobdg — xotdenije: kapati — hapa; sadit sata ‘T. Friedelowna, Cz. Lapis, Jesu staro.cerkiowno-slowiaris ‘Tora 1993, 5 42-48 FLEKSJA ‘leks java ss. jst jeseue bardzo lisa stanowi prastowia skiemn. Chot dokoualy sig w nie} pewne stezegslowe procesy 2 ‘mienne dla gropy jzykiw poludnionoslowiatinkih, to jednak zach wala ona archaiezny charakter, przez eo jest niezykle pomioens w rkonstrukji tak fleksi praslowininkie, jak {lek kaidego x joy ‘ow slowiasshich w tej wezesne}faie, Kir) nie prockarajjestone rd pisene UUwage ninejza odnosi sig rwnieé do jryka polskingo, Zaajo- soit ragadnied Bela es. pozwala zrekonstruowaé fksjestaropel. sky 2 olresu wezeniejzego nié XIV w..htSregn pacha. ajstar se ciggle zapity polskie. Porwalatakie wy}adnié dokladnie} problem ‘epartycitkoicowek j istaienie form wyjgtkowyeh we wspelezesnym |eayku pola. Tak wige aul leks. naledy potrakiowad r= nocatinie jako preygotowanie do stuiw wakes historyczme) fle 1 polkis i jako uzruntowanie windomosei Hes wapélceesnego “ravi polskie, A. FLEKSJA IMIENNA Wstepne uwagi na temat ses. fleksji imienne} Fleksa imienna traktuje 0 adimanie inion, tn, receownikiw, praymiotnie, zaimhéw oraz Hexoballéw. Charakterdeklnaci sc byl archaicam, tendencje do je) uproszczena jmacze abe,2 4 Sirti, Polson windomose = prs jes Istnlaly try Tczby gramatyeene: esha pojedynezs(singularis) ‘mnoga (plurals) oraz podwjua (dualis), ktdra shudyle do oxnacza ia ddch os6b lub dwéeh raeeay. FunkeJonowala ona ns. Ue) same} acadzie co die poaostale lczby, a me na asada wyigtk, 'W rakresiekaide czy istial sedem praypadkw Bek jnveh: ‘mianowaik (nominativus) 5, narogdnik (instramentalis) dopelniac: (genetivus) 6. miejeownik (locativus) cenlowaik (ativus) wolac (vocativus) Derik (accusativas) Istuialy try rodzaje gramatyeare:rodzaj msi (genus mascul ‘um, dosh (genus fernninuz) §aljaki (genus neutram), TT. Friddléwna, Cz. Lapa, Jezyk sare-cerkiewno-elowianisi, “Torus 1982. 49-80. RZECZOWNIK Podstawa rorwojowa deklinacji rzeczownikowe) Dawne deklinacje tematyezne. Poristawe roewojow dla od imiany reeczownihdw w jezyku ses stanowi dedlinaja praslowiaiska “ostala ona odtiedzicaona. proce jgeyk wcansnopraslowiaiski je 2yka praindocuropejsiego, w ktérym podsial na typy deKinacyjne nie byl oparty na znaczeniu reeczownila, ani na jego rodzaju era rmatyeznym, eet na odpowiednich pryrosthach, 24 ktdrveh pomoca, ‘worzomo tematyraeczownihow od rézen Pravrosthi te byly nastgpujgce! Rascrowriki,ktdrych temat byl utworzony 2a pomucy, tego sie smogo prayrostia (lub grupy prayrosthaw © wepdinych evchach) od rieataly sig wediug okredlonego waora,exylitworzyiyjedng dekl- nacie. W awigakw 2 tym wyrdiniamy aastgpujaee deilinace prain ‘drops: 1) Deknaeja dawayeh tematow na |, Sytem ks en tre-crtcam owas s 2) Deblinacia dawayeh tematsw na ~ 58) Deklinacia davayeh tematow na -¥-, 4) Deklinacja dawnych tematow na +>, 5) Doklinacja dawnych tematow spélgloshowyeh ja [Na gruncie praslowinsskin w odsiedsczone} 2 jeryka prado ropeskiego deklnacli dosslo do wiele emian, Praadstawiny je ua praykladzic recrownika syn, ex. ay, slowac. syn, di. syn, gh sy ros. cum, Ukr. cu, bras. cam, big. eum sch. si, slower. sin < ps “sms It stds, sEPTOE. souns, oe. sunus,stind. sins < pie. * id ‘Temat tego rzeczownila byl utworzony of praindocuropedskiego rdzeia *sine za pomoca prayrostla tematycznego ~i- (wymieaneg0 1 dyftongiem -oy-, eu): str. By! to zatom dawny temat na -, fo btdrego w trace odmiany dodawano odpowiednie kosicduki Odsaiana racczownika sym w jezyk praindoeuropeskim wy data nastepen: Temat aes | prayros: | Kova teh [ein 7 (Daa: 7 eT Te [sun | ae Ms san] oy W [stm 09 LW jezvku praslowiaishim w odmianie ta} dosalo do zmian spo- vwodowanyeh prawem otwartejsyaby (por. s, 2788) oraz tendencia ‘do preechodzenia réinie Hodciowyeh w jakaiciowe (por. «, 25:25): 1) Deialanie prawa otwarte) sylaby doprowadailo do: 8) zaniku wylosowych spélglosek w MD, B (M "sins > *sin, D ‘asnous > *sinoy, D nit > * ini,4 4: Sai, Podlanone window romp a +b) monoftongizacit dytongém oy > u, af > iy ¥ D.C. AMS, W (D. *aimoy > sn, MEW *sunoy > sema, Csuneyel > stnew) ) praccia heteraxylabcanego dfiouga ew > ov w temacie C neu > *eun0e%) ‘Po dokonaniy wy lenionych aman paradygmintrerzownika suis yn" pracsatalal sw nactepujacy spel i ‘ian wyileiowy | Stax pam | sas ai-i-e —] D sn-ao-s [aia Cuno | —_stn-or- ia -at 2)Tendencja do praechodzenia réénic Hlogciowyeh © Jakoseiowe spowodowala: ‘a praccierdzennego 8 > y (Set > ey). 1b) pracicie & > a M, BUN (M-B *asud- > ene, N team > symm, ) prasicie Fo w koicinee N (Sain > synamas) Po dokonaniy prtedstawienyeh xian dosslo do dalzego prze- bvctaleenia odmiany (Sian woiieiony | Stax pazaieeay | Stan Koen ] ‘ isn as Tascam sunee [eyes Tain eat | eet | ge Mi rin-60-¢ | siare [aye Weun-ou-0 | suncn-o [are W ten sposdh wykastalel si w jeyke praslonlaskim zupete saowy uklad, We wstystich przypadkach doszio bowiem do periate rac, cay wldrnego podzialy na temat ayr-i koicowki tv, -0i Stem flop ey tare 55 yu, a ponadto w (1 N nastapila tew, absorpcia morflogicana, polegajaca w tym wypadki na wehlonigele praer kofeswhi cae) tamatu (w C dawnego prayrotia tematyconego -ey-,» N dawmege prayrostia tematyconego i). Powstal nowy paradygit, w Ktorym tema hoicy? si na sp6lgtos (syn), a wie — jak daaiej — na ogloskowy prayrosek tematycany (i, -uye itd). Nowe osietnki ‘te odmianie wyksctakily sig 1) x davenego prayrostha tematyeanogo (w MAb -# pe. se, evel (pi. © > es), Gag *suebrunces > pe ses. aera it "T. Brajerski, Jezvk taro-erhiewno-stowiai, Lenbln 1990,s- 95-100, ZAIMEK Zaimi nierodzajowe. Zalcearny do id ses zak osabowe 112 osobs, zaimek zwrotny oraz zaimbi pytaine dato, eto. Wye nione zaimki aie posada} hadcdwek rodzajowseh. odmieniaja sie praez praypadhi i Bezby. Zaimek zwrotay ponadt nie ma formy Nip nko Jogo forme podstawewa podajemy Blp sg) i— podobnie jak ‘alm ptane — form Inj Ipd Zaitnki oboe ‘Zaimek ewrotny 1 osoba 2 osoba boM an y = D mene, mune tebe see © med, mand, mi tebe eb B—meneymg tbe, te sebe, se N manein soboie soboi Mc maui mand tebe seve ly My w Das vas, © amy san Bo naeu, ay wasn, vy X nami van Me nary. vas68 1. dale Lis ep sacri dele kr Kenn ene emcee dein a bo Move = x ttm oly Meme anja a Me on oj CN nam vam Bs = mx ty D te Formy mi mg o9 m08 my, oy (Bn) 4 formy el c em ‘yezn, na hve te pal aboentndaniony Bot & by ‘alinki pytajne es ee Minto 0 eee ae Ipd MB ta ve te ‘eons, acme, em Ma Be B kage ao on i NX cen fine Me ham» em Koc feayjne 54 w wightaoiei te same, oo w odmianie za Iimkéw rodzajowych. Podobne oda posindaia talkie zaimki ae ‘obrelione, htorveh podstawg slowotwincra bvly keto ear neato, niko, nidstote, nia Zaimki rodzajowe. Zain te odmiesiain sig proes praypadki, licaby i rodzaje. Ten typ odmiany ject wlaciry wigkezgc ramakse sex wskaznjayeh: ts, ove, “i, pytajnych: Ayb, dake, weelednych; ite ("nse jak, niokreilonyeh: surah, same, dsieriawezych: mo nes, W zaleiuoie od charaklera tematy wsrinia sc zimki twat Aotematowe i zaimki mighkotematowe, Odmiana ich jest bardan po dobna,niewielkie rice sa spowodowane ezynniarnifonetyeziyni — wplywen ja kokedwki feksyjne “Zain twardotemstone maja w Mp w rods, meskim -s,¥ rode. nijakim «0,» rod. destin -a. Koseswhi wystepuja po epalgloslack twardyeh. Wade odmiany rods, mes rods, niki rode, dss boot to te D ogo tele c orm teil Bow bo ty Zaimki mightotematowe maja w Mlp w rodz, meskim kodcdiwky + ro. nijakim -¢,w rodz. desi -a. Kosicn i wystqpn po} Iub po spélilosce igh, pomstalej pray palatalznjaeym deialanie joty, War odmiany rods, maski rod. nijaki nod, deat Ip Mons (4h) one (tie) ona (53) D svez0 ee © ems je Bin (ti) ry te N Hin ee Me jem je be Moni (444) ous (*i3) omy (44) D sine ce Sime Bi he is y Hien Me Sina Ipd M_ ona ¢*}.a) one (*Hi) one (4) DMe iseTO____ 7 Finkle, Cx Lp oh renin oi. on Noche ye Sa a cx sim im Mack sea see Bop H ca > Seen é Scém, ‘Ten caso wystqnuigey zak wakaary (anaonycony) nn za B see Sea og howalperwotnyh form M w Zane) x rvech Desh Pike roe x scent Jel forms inne zim wskazajgege ona, one, ona, Ky opricz Me Sede Tego rozporzaza smodzeiny diana arta na waorze wardte- | matowym. Prrwotny M zachowal ig pyle 6 polar pry pd MH ste sei set Initia rae w polgcaein' partly =, pray coy w dri | Date segs ‘adn zai ig eharalter omantyeanyaaimha, staal se cn seta ralmkiem) zgladnsm, Formy zaimla ‘js po prasimback pray Ww taglosie ss do seg, ne s.r sems. Nags 1 powtal wektek ‘oderwania sip spSlgosk nod pravinlw "an “san town pete ws” razamal zaczyuajqeynl si ola lub samoglosk, ap. Then jer > Ae sien, "sen fin > sim, Toms jp > ne vn, W weynikt utalenia se wiére) granicy mipay wyrazami proyimk preybralypostae Ae, 4 zaimek "js natominst wyetepowaé eaceal protetyenym 1 w polyezenie 2 wsystkini previa, ‘Miecrana odmiana zaimkéw. [sais ses aim kre w od ‘mlanie migkkie) posiadaa Loach Helryine pochodaaen 2 dena ji warde) J lek, bad ted take, idee eagle form feksyayeh tworzypezy pomney koteswek eeczownikowyh 2) Zalmki mss sicy maja odmiane laczacacechy waorn Wwatdego 1 mighliegs. Pierwotnie nalialy ene do deblinai twardotemato- we ("vax "sks, po dokonanin tig ra8 IL palstalizgi sndigosek Iwlnojezskowych podporzadiowsly sie dellinach mighkotematenei, aachovujacjaduak e298 dawvaveh form Beksyinyeh rod ngs toda. ujaki rode, isk Ip Mie fice sie D icone sic-eie © siceme sie Bde sive seg N sictm siecle Me sicem: sexi 1) Zaima jel, Kole, seks, Lolie, drugs, msnoge maja od miane iceaca cechy deklinacirzecaownikowej ora twardotemalowe) dektinag zaimkowe) rods. meek rods, nlf) rodz. disk by Meike niko jelika D ieica jelicy c jen jelice Bo jee, jie jee N Jee-om jeicoje Me ieee jelice im Mle jake jliky D jalicea ¢ jalan Bjeliey ieee x ipo Me joke Ind MB jie ieee ieee Ditfe Selikew ex jlieeme rellug reeczowalkowe) de ‘asernatowe) (ro ek ©) lime jters, -0, -0 odmieni sie nai -osom.atown) (rode. ski alaSytem ayy ype saecrbcannsowanien 3 a 1. Fideliana, CLs, ak sare-cebirnordowniai PRZYMIOTNIK Ind MB dobraja dobréji dob Doe faba cx fbr jim Odmiana prosta prayaotaika, narywans réwniedniezbons lb recownikowa, jest identycana 2 odtang rode. meskiogo i ja iego -o-§ -jostematowyeh oraz reeczowaikdw rodz. 2erekiego i sje-tematowych. Praymiotniki w odnianie proste) wystepuje naj cic] w skladnione} fanki orzecauikow Inb okteset nie znanego. Die} rcczcwnika, Odmiana zloiona preymiotaikiw, nazywans rénnied zaimlows, Jest polaczeniom form w odnnianie rreczowniows) 2 odpowiedsimi formami dektinaeyjnymi zaimia *j, “ye, te. Peni on w tym wy padku funk rodzajni stojyeeen w postpoaycjl. W miare jak od ‘njana clofona trailacechy zstawienia, uabierajge chaakiors 10 stu, dokonywaly sig w ni) amiany prowadzace do -wproszezenia po svcoagsinych form, W wyniku tyeh aman nstalla se mastepaincn ‘odmiana ses przyiotnihow 2) odmmiana ewardovematowa; posiadajg je prayisotalki majace \ porlstamone foraie Mlp hoseswki 0, posplgloscetward od, meski eds, nijaki rod. desi BM dobrnie dabraje— dobraje D Aobresego dobre c sdobra-jexma dobre Bo dobre je Aobroie dobre ig N obry-jime dobre-fe Me bee jem. dobre Im Me dabei Gobeasa dobre D obey iixn © dobry jim B dobry-ie dobraie dobre N dor ji Me Aobrytnce ») odiana miqhhotematowa; posiadaja ja praymiotniki majace 1» podstawowe) forme Mp koicowki -s, - -« po j lub palatalne} spiglesce, Kira powstala prey wapdldsalaniy jotys rods, mek ro. jak pM painje ij D ka jogo © pei jeu Bo pkieie piieje pikes y pati jime Povo Me palijems, past lm Mpa Pilea nebee D esi o esi Bo pipe vied N Me pd MLB paka-ja pete pi DMe pain oN patina Praytoceone weory odnian polazin, be licane przymiotnikowe formy zloéone slegalysladceniv. Byla te tw. haplologi, Kura do- onala si » okesiepezedpismiennym i ktéra polegala ua odrzaeoni badd to w pri, hadi w zaimk — jedne) « dwéch po- dobnie bramigeych koicéwek, up. Nipin *hosomiime > boxy, (ips dabneje > dabei Ponado obserwje sg tendency do asymilact i Scigengcia (hom traci — HK.) samoglovek odziconych interwolalicang jota: Dipm/n dobraige > debruago > dobrago, Clpmn/a dobrujery > do. rum > dobro.m 1. rinelane, Ce Lapis, Je sere stoml 'W formach Mlpm sachoduié mode zmiana sv > po (dobryin), sv > -v (pie) albo wokalizacjajerow -436 > -oe(dobro}e) > = (pen). ‘Stopniowanie praymiotnikiw. Ses. przymiotniki moss wy: stqpomad w sopnin rownyin (gradus postivus), wyiseym (gradus fomparativus) lub najwrészym (gradus superiativus) Stopied wysey praymiatuikow ma posta‘ dwojaky 1) Temat praymiotnika praybiea w Mp zakoiezente~ (dla rodeaju meskiego,-¢ dla rodz,aijakingo, vai la rod. defsklogo, W praspadkach zaleinych wysgpae teat -i- ora hoicbwi fleksyine Faecaowaikowe debinach-jo- lub -jactematone), Praylady jure Mi Sic juinje, jus Dip Ss, juin drag, = Mp Arad, date, dradas Dip drazsia, drazuse statin spélgloska lege zmisnot palatallzrynym odpowia dajgeym poloteni prted iota 1b) Temat preyiniotaika praybiern w Mip zakofezenie 6 (24) dla rdzaju meskiego, -Ge dla rodzaje aljaiego, <8 (2) dla toda, ieiskioge, W przypadkach raleinych wystqpule temat -2 [-eje) ora Koicdwki Gekryine renczownihowe} deklinaci tocol temiat {pero 7 berokslicaita sali svalitt Podsial czasownikéw nn koniugacie. Podstawg podria ez snk ses. na kosiugare jest postaévematu czas teraiiejszczo Paya crnoumsone 9 ‘Temat czasu terainiejszogo byl réwny abo rizeniowi,albo rise iow: rozszerzoneuu za pomoca preyrostkéw tematycenyeh ot mor some, jo jes, Prayrstli te w postaci-0- -no-, -jo- wy gpowaly © 105-99, 13.08 pl pret, natomiast W postae ene ‘few poaustalych onobsch. rayrosthi 1. 08 9. 5 0s. pl. -o, -nor, -jo- 59 trudne do wy: ‘odrebniena, poniewaé ulegy one zaianom fonetyeznym. Pierwotnie losedwla L069 bylo m3. 08. ph nt Koicéwh te w polacre- alu 2 prayrosthiem tematycensm -o- prossaly w -¢ i -9le agodnie = ramen otwarte)sylaby (por s 27-88) foun, teem nents Ema) ‘deine > doa (00 + > 9) sujnin> eng m > Jo) Sow ph ‘neni > nengte (04 n> 9) tiem > dng (0+ m8 > QO) evans > sncpgte ot a> it) Ponyisze zmiany doprowadailo do zatarde plerwotnego pry: rota tematyraneg -o- formach I. os f-4-08 9. praes. Pesyeo- sek -no- zachowal sig w tvch osobach w postal -n-, prayrostek jo W hioktnyeh czasowsikach (o dzeniu zakojcronym na samogloske) sachowal Sew postae 3 Priyrosti temasycane t+, -ney o> wystepuce w pozostalyck osobach czasu teraicjzego (pora 1. sg. 3. pl.) zachowaly sie w tseadaie bea amian: 2 oe 1g need dvig-nes nace Czasowuik sce, deetimy na pigé koniugnci. Podtial ten jest axa ledniony od prayrosthow tematyeanyeh, na Ktére koicay sip temat 1. Do kouiugacji pierwsze} naleig cenowniki, ht mat ceany toradniejsaego hoexy sig na preyrotek <0: shea 1 Sentai, Paldawows wndemole srt Fk zaowmows st Nps Lag. nese 2.95, newt prayrostek 7 \ koa 2. Do koniugacii drugiej aletacrasowniki,krych temat cas terainicjsceg hofczy sina przyrostek -no- +e Nps sg. dvigang 2. dvig-ne Drayrostek 7 koicdwka prayrostel 7, Kodicowha, 3. Do koniugacii treeciej nalein caasowaiki, ktéryeh te mat czas teraénigiseago hoiczy sig na peyrostek -je- je. Nps 1osg. mag 25g. masjes prayrostek 7 hodeéwia prayrostek 7 \ kovedwka 4. Do Roniugacii cewarte) naleéy czasowniki, Ktérych temat czsu terasiejzego kosery sp na przvrostek i. Np 1g viddLo (< *vidip < *idg) 2 ag. vid preyzontok 7 koicéwha Caasowniki 1,2, 3.5 4 koniugaci byly tematy ez ne, bo ich tematy czacu teadninjizego skladaly sig #rdzeniarotseeznnego od. powiednim prayrostkiom tematycznsa, 5. Do komiugacji piate) nalezaly t2w. czatonriki ate matyczne, tj tabi, ktéryeh lemat ca teraéiejango by! rowny ‘dzeniowi nie poszerzonemu o inden prevrstek tematveens. Do ke iugaci te} w jez see, naleély eatery ceacomaiki Jesmu‘jestom’,berohlicaik by. bye besoin edict lead” jams ‘jem’, bezoklicanik:jas-ti Sl? dams ‘dan’, Werokoicnik: dati “ae CZAS TERAZNIEISTY adorn ee de tdci Fay ad ec per pipeline ag arbor main Re rarer rees a See 8) Koniogacia-0- 1 nen tone, fete: soba Singularis Plurals" Duals 1 ° m we 2 i ote sa 5 % ote Singularis Plurals Duis 1 9 os ve 2 4 te ta a es at ae Czasowaiki atematyeznemialy nastepujqee ofcdwh ex su eradnijsnego: soba “Singularis Plurals. Duis 1 a “a we 2 oi ae fa Fi te ate r-gte te Odmiana form ezasu teraéniejszege. Ceasownihi ses.» ext sie teraziejcaym odmienialy si nastepujaco: 1, Konlugacja 1. -0-: 8) mest, nese,nesest SineulasisPloralie ——Dualis Lace neem nevevé Anecets meegte — nemete2 1 Serta, Patio wants id carmmie ss 1) most, mogy, moses Singulariy”Plaralis Dali Lmog-y — mozem — moi-eve mores motete — mobeta Smeets moggt — mobete W caatownikach, bide pried prayrostkiem tematyeenym mialy spéigloskitylnojeryhowe fg, teat wystgpowal w dwéch postaciarh Dbocenyeh: rep neat pkg: pees, moa: moses Zrddlens te) obocznose! bylaplrwsza palazalizacia ky pod wplywem pray rostha tematyeanego -c. Palatalizaia nastqpowala we wenystkich Formack 2 wyjatRien 1s. 9g. ora 3 0 pla poniewadw tych dich cach preyrostek tematyceny wystqpowal pierwotnie w obocene} Dostact om, praed Ktrym spélgtoki bg nie wlegaly zmianie. 2 Koniugacja 2 nos: ne Adiga eign, dries SingularisPlarais Dale Ldvignre dvignesmy — dvigne-xé Zdvignesi dvigaete — dvieveta Sidvignets drigngty — dvig-vete 3, Ronlugacta 3. jo ee a) snat,suajg, majest Singularis Plurals Dale ana aajeny —mnajeve Samajesi mulete — zaajeta ) pinks, place, pares! Sogularis Plus Dualie Lplat-e —platemn —plabeve Plates platete — plabeta plaetn pleat. — plabete ©) daca, Ang, hase Singulasi” Phualle Dualit Lice lazem, — dazeve lates iabete — babeta Rlatet. ibe» aete |W crasowaikach 3. kosiugaci © zenin zakofezonym na samo los pravrstek tomatyeany jo: -je-nie legal rmnianoen: smasjeas Puerk, caren, [nacae) bylo 2 aasownikami, ktérych rdze ko a se ma spdlgloske. Spélgloski samliajqce rdzes wlegaly igh cena prose j wehodsacq w sklad prayrosta tematycanegn -jo: st skuthiem caogo > & g, 22 4 58> & dad > Hes ht > ita jw takcie tego process stale weblonigta przez syle iy gli: “tak jens platen lapse > obo, cel & Baird, Sdaajeott > dabei, tpinjens! > pikoed, Malradjeosi > tired, tmestje-dt > meted (por 8. 45-48), CCeasownik togo typa tradno czasem odréinié od czasownlhon oniugaci-e- ep. 2. osag. pele (ar: mote (0: €) plato (om) baieti (So: ie) ‘Troeba woweras braf pod unage form 1. 08. xg. W formie te caasowniki Honiugagi-e- + «- eachownlg plerwotna apélzloske twarda (oborzna do zmikezone} w dzusie) obi): 1. sg, pel, 2.96, pete L sg. mop-g, 2. sg; moteSi, natomiast crasowniki oniugacji jo-: je maja spéigtoski zmigkczone(prae:j) we wezyetkieh osoback: 10g. Ini, 29g. luted (por. heat) Jag, pao, 2, 6, plat-esi (por. plat) i 4. Roningacia 4 1) vosii, vo, 03 Singularis” Plurals Dual Lvorg — vorimy verve 2voeké — vorite — wapita Bvority vorgty — varite84 1 Sutin, Padtonows whadomat 1) breathe, bri Singularis Pherae Duals Lkrieg —kriéimy Waibive Dries Witte ita Qirieit, bsiegy baie te W crasowaiach tej honivgaciiprayrostelctematyezny ie prast sic 1. os og -p wynienal sip x2 (czy -i-g > +9) | powe- Adowal zmiany poprandzajacych spiglosehpraedstawione nas 1-18 Pred pozostalymi kofciwkami, rospocrynajeyii sig od spiglose, i- ne ulgalo znianom. Doprowadzio t dv obocznnscrénigych temat 10s. sg. od tematsw porostalye form: voip (= tin: tossing: + pend samogloska -9 prasilo w x, hidre spowodowalo amighczenie £na 9) wo poe spoek = ne logo zmin ni), raitp (< trate < twortigl: eral, Uubl-g (< *hubseg Mig: Cab. te W caasownllach, ktdrych ani koceyl ci nah, 4,2, we weavst Kit formach dochodaito do zmiany tylnojeevkowyeh w & & §, ye niewai glosktylnojzyhowe k, g. x praechodaly w &, 2, § zaréwno pod wplywem jjak 1 mp. krisp (< Mkt, por kris): fide {5 Thre) seg (< tals) aly (« tayacn), 5, Roniugaca 5, atematyezna 8) Buti, jess, sesh Singularis Ploraie Duals Ljerme jose jenn Dies Jeote Jota Siete etn jeote ) ant, jo, jst Singularis Plas. Dain Ljame jam 2jes Jane Janta Bjaty jade, ste tf ersronitene % 6) det, wom, et Singularis —Plarabis alin Lvems vem vee Deed viete vista Bvéets vider vite 8) dei, dam, dost Singularit —Plorais Dalle Ldsm dame dave des arte 8 dawts date CZASY PRZESZLE Imperfectum ‘naczenie i budowa. Imperfectum omaczalo czynnosé prae- c2la niedokonang, Tworayl sig od tematncenen passclego can sovriksw niedokoranyeh za pomoca prayrosthiw: es, dem, «ear Prayrosth te wystepowaly w 1, on 98 pli du, oraz w es. pl. W ‘poxostaiych formach wymienialy sig na -a®, -€08, "aa rzyrstek: -a2- wystgpowal w czasownikach, KtSrvch temat e263 praestlego hace sig =e lub -e np arecti — bora. Prevrostek - 6, €> 6 6 b) Koicowe spilglsli pb; t €, = & 9, rpraed prayrostkien: sorystn zankaly (por. s. 86.87) ‘c) Prayrostek sorystn -e- po spdlgloslach & gr. losky — wymienia sig na 2 Np. raed sano% 4. Stat, Palla windometes ena Aoryst Aoryst ‘Temat czas /Temat ezasu 7] 1 Temat exasu prossclego praeslegoPrayrosteh—_przeslego rowny Rewndiuiong aorystn te sreuhowana, dae sumoglosk, spélaloska iow wwyalosoug Aoryst Aoryst utworzony od podanych cxasownikiw (tan takich, k16- yeh temat casu przeslego by] réwny nzeniowi zakovczoneth nia spélgioske) nie mial form 2.1 3. os. sf. Zactqpowanc je formar aorystu postop 2. W ezawowrikach, Kétyeh temat czasu precsziego honery! si¢ aajalakolwiek camogloske s wyjathiem -. pity: rete aorystu -« proedestnoglosa wymienal ie 2. Np Inreti— “areme — borer realti — “aralins — W caasowaikach 0 temaciecrasu przesalego rakoficzony na -¢ aorystyezne ae uegalo nian. Np Yell ieee Deli — eee Odimiana. Aorsst ten odmienalsi-wastepngeo 1 Tematy spigoskowe 4) Temat czasu praeszlego na spdigoske p. bt 6 = i, es, nese tne Oscba Singulais Plurals Dials Lone Bison nteavd 2 (nese) iste sta (nese) ise ee ‘ey counts a ») Temat czasu prawtoge na spélglosky kg. r rest, rekp, resi Otoba Singulars Plurals Dials 1 ree rion: recov 2 rebe) rete rest (rece) reg rests 2, Tematy eamogloskowe 2) Temat ezasn przezlogo na samogloske using banat, berg, bees soba Singulars Plurals Duals 1. berms baraxcomn, —baras-ovb 2 bere yrasie—— byrasta 2 bara rate buraste ‘Temat ezasu proszlogo 1 et, pong, pest sobs Singularis Plurals. Duals 1 pee pesonm ———_pasove 2 pete esta ape Powe este Aoryst sygmatyeany drugi Budowa. Taw. aorystsyematycany dragi wore! sig od temabe ‘zasn pranszingorwnego rdzeniowizakoiczonems a spéigloske. Do teat rorszerzonego prayoatkiem -e-dodawauo prayrostek ooryata, Gry W 1. os. spl du praybiral postaé «rw 3.05. pl. ‘a ponostalych formach pozostawal no znieniony w postaci =x. Po rayrosthu aorystu eystqpowaly koicwid osobowe, ‘Odmiana. Aorystsygmatveony odmieniat iy wedlug poniszegose 4. Sit, knoe domes tn Patio cantons ss ret, nes, nese Ploralis ee eee Pleas, De 1. ne jes nel jem nes jose eae sean ee a 2 nes jente nea este nla jeste ee a are 3. neblsgen nny gts ela gt 3 (ame) soe neco-ta ope eee ee ere Aoryst ten séwaied nie mial wlasnyeh form 2.1 3.08 9 Teh 2 nelaforta nest jta—— nl jn nhc peuly odpowindnie formy anrystsasyematyconego 3. nla fate nea este nel orto (Cans pracesly stozony Czas zapraesaly Busdowa i znaczenie. Cras prema slofony skladal si ie slowu czasu praszlego czyunego dragiego ma lp, le, lo = form (zasu terainiejanpo slow peilkowen byt. Np. me 1m. nash, jes nea jesme 2. neo jes xodti sm, xodi Jeeme fxodla eeme 1, xedlo ess Czas precczly stoiony od etnsownikiw rirdokonanych mia) a ‘zene cease pracszego niedokonaneg (np. nels fear kaon. fo czasowniké dokosanvel mal rnactone cea pracstego dake ‘nancgo (ap. prinesls jams preyniosle ‘Odmiana. Czas przsry slodony odmieial sie nastepyjace nest, neap, need Masculine Femininuin—Neutrumn Singalais 1. wech fms nea jem elo asm 2 nec jst nea esi nes si 3. nela pty ten erty neo jst ‘zasu praesrlego czyanego drugiego na Budowa i znaczenie. Cras raprocaly skladal si x imiesiow a, lo orm imporfetam slowa posiliowego byt. Np. exam cx neti mata tae fonesa bésan. 1 tes bea roi i xodity bean Exod bia 1, xed bla Cras sapronszly onnaczal ceynnot® preesla, Mira wyprandzala prea. (Odimiana. Czas zapraeaiy odmiena! sig wastepuico: Mascuioutn — Feminimum — Neatrum Singulais reahy béwre neta béax —neslo bia twshs béaie —nesla hénie —neslo beabe neshy béate nes béade _nedlo boase Piura esi baxowe wes beaxoms nedla beaxome eal beasete nee bradote ela beaste teal bang nesly bax ela bdaya 1. Sirtts, Pdsomces vient eke Duals 1. nesla béasové—neslé biaxoné —aslé béaxoré 2 nesla binieta nen béaieta ned biadeta 3. nesla Héaieta ele béaiete nee béadete CZAS PRIYSZLY ‘Budowa. Cras prevetly wystepowal w jez cs. w dwéch posta- iach: jako czas prayszly prosty oraz jako czas przysaly slotony. 1. Funkejgezasu praystlege prostego pelilyformy eeasu tay nejsego czasownikow dokonanych. Np. ‘prnesti — 1. 0.9 praes. prinesg“przynions’ rnacgti — 1. os 5g. praes. nang “zaceng’ 2. Cras praystly slotony tworzy sig dwojako, Méal sig skiadaé 2): bezokoliznika edmierianego ceasownika polaczonege 2 ce sowie sem, naésng inh 2aste, np imams pitt piti — ——nacang pitt "bed pil, bed pie sotto pits 1) x imistown czasu prestlego czynnego drugiego I slows posi owes bd wp. esti — todo nests ‘prayniosg zoditi — bodp ail prayig ‘TRYB ROZKAZUISCY Budown, Tryb raskaryjacy tworay! sig od tematu czasu tera nijsmgo za pomocg prayrostia i, ktéry w caasownikach koniygacst soto} mos: -ne-proedkofedwkan 1-12. e6 lei du. wsmieaial si ue 7, aw czasowniach Koningac jo-:je- oraz ~i pozostawal ber aminn. W see. yb rorkaznjgey mia fray 2.13.0. oraz Lei tom phi, Fle cstotows dian, 4) Koniugacia -0- -¢ Singularit Plurals Dialis i nein newbve Desi neste eit Snei = 1) Koniugaela os: -ne Singulatis Plurals Dualis ie dvign ema dvien-eve Qadvigni —dvignéte—dvign-éta S.dvigri = = ) Koniugacia j= je (1) Rae eakonczony na samogloske: SingularisPlaralis— Dualis 1— anajium. maine Banaji—znajbte mma Sma — Be (2) Rates zakosczony na spéieloske: Singularis Plurals Dualis La plat-imn 2 plac platsite Bpti | — 3 4) Koningacia + Singularis Pirate —-Dualis 1 vorinn wore Bivori verte vorita Beet — & 1) Ceasownikiatematyeene (1) bys, jenna, jest Singularis Plas Dualis 2 ode —bed-bve gd bed-ete ax eta 3 bod 296 2 Sri, Pobtouowe wane «be (2) weet, ven, vei Singularin Plarale Duals 4 Vélime sive 2 viide vate wbdita vid e (3) st, jo, jas Singulasis” Plurais ——Drals La dvr jadseve Zits ade adit tet ci (4) dat, dam, dst Singularis Plerais Duals L- dain dadive dabde — dadite dada lank = STRONA BIERNA Budowa. Strona bier w jp. se. tworzyla si dojab: 1, Za pomocy raimia awrotmego s¢ dango do form strony cynne) odmienianege cxasoweli, Np. naresti —+ naréete “die nazwany 2. Za pomoca polgczenia form inivslowy biernego ezasu tera ejscego lub praezlego z odpowieduimi foram slowa posilkowego byes. heli — nesoms bodes “bez niesony* resume jes est nisin” spesti — stpasene jen ested abawions BEZOKOLICZNTK Budowa bezokolicznika. Brzokolcesiia w ja. ss, tworeyl se fo tematu ezaso prarsalegn za poxnocy prayrstia -t. Np. tot esti dione Peal wet ace Pekan cercuntioes fa CCeasonili, Krych temat ezarn peeseego hose! sie ma sp: losky lub 4, mialy bevokolcaik zabodczony nx =, eo bylo wy nikiem prejsia grup “Ki, -gt > (por. 6.48), np ‘Speb-ti > peti (por. poke, pebls) iopti > most (por. mog-e, mog- a6) Splgleek td heexyce temiat czas przesrlego wymienily sie proed prayroctkiem beenklicnika -tina sw wyriku dysymilacl (nor. 3.38). Np. "met > mest (por. meg, mete.) oedhti> veal (por. weg, vedeen-) 4, Strutyisk, Podstewowe wiedomode’ = gramaty Jeznhe starocerbicene-stovieskicge, wy IIL popr. 5 uz ‘Kraksw 1991,» 10-77, 93-102,os ih Baril, Pome dom ESLOWY CZYNNE (PARTICIPIA ACTIVI, A. Participium praesentis activi (Imiesléw czasu teraénicjszego ezynny) 1) Inieslow ten cworzony byl od temate prans!, key asst poszezegsinyeh formach ulegaaatarcu. Charakterystycanym ele mente (formantem) imieslowy w js. sex byl uf. gst lub -¢, ‘wystqpujacy we wzystieh formach z wyjathien N ag mi me W Jzyku polskim mnajdujemy tu odpowiedsik w postac su. gc 8 5. rose -ui- lub -a8¢- waghsinie aie Element ten powstal ‘wyniku pracksttalcenia dawnego ps sul oli -l-(por. praia 2) Jy 2 odmian flekeyjnyeh part. pracs. act. byls odimiana rreczowna: 1.1 n.odminil sig wediug de. mig (em >). £-4.—wedhig deki I igh] (io). Dobra jst xapamigha pu ‘vila odmiany,nianowicie 1 G sg wagediajgcecechy podobne 1 raleénaéi od typu odmiany czasowaila, od Ktdnego imislow jot uworzony. Zakoiczenia form zawiera pores tabelka Toning. HV TH) Roniag 1 mon] £ t_|mon| dE Ca [opate| -otee [oat [ate ata [ear] Niektéve prayhlady imiosowe: of honiog. 1m. x. nes me spec. mesg, Nesp od kong, Mem 1x. dein, igual £6. deiongiti, ding: od hosing. Vem. in. ay, agit, ng, ng ich — 6188p H ‘mittee icon jrrom olan Intatoon % (od byt, jesms, jens m. in, vedy, wédoita, £ wdodt, edt (od ‘eet, enn sim. m dady,dadgita,t. dadgét, dadodt (od dati, dams, das) mi. jady,jodosta, f.jadgti, jad (od justi, jams, ‘so Koning. TH: m. tn. anaje, anapata, f. aneoai, snejoie ruin, olagal' lagol ait, glaol ti, ago! gst od Koning, IV tin, ma’, mola, mol eit, mal'ete; mi. wide, widest, dedi, dey ') Odmiana zloéona (zaimows) part. pracs. act. polegs na po geen formy rzsczownikowe} » odpowiednig form zaimla anal rysenego, w myél tych samveh tasad co u praymlotaihow (20b. 5 71-72), np. N ag. m-nesyj (nea) G sg neseo-epo(-aago, -ag0), [Nag nesotie G9. neste ips forma sf bla r6waa forme A sg, mespstje Gg, jak. nesottajego (aap, ao, z0b,odiane Ei. a). W formie N pl. m. na =e, por. nesgite,zachowal si dad stare] oduiany spileloskowe) par, praes. act; rorn6) byl nastep jacy: tneeont-d(s) > tnenontcce > see. nenpste, forma slolona ‘neti. Ook tveh form wystgpay foray’ wyrdwnane do ek : resgi, neagi(nesgat, B. Participium praeteriti (perfecti) activi I (Iimiesléw cearn precetlego ezy2ny 1) 1) mieskw czasoprocstego stony czynn, tw. perry, two- ray sw jevk ps, | sce. 2 roguly od temate inf praez dodanie jjsnoge treech pokrewayeh suka, w raleénoic od charakters ‘wyelonu tematu: =r - || -s6, te [| tab (pr. s. 10, c); ror suerzenie © Wement -& wystgpowalo w 1. # od poczatika admin, {sod N sg, aatomast w 7, m,n dopiero od G sg W dagu v6: mmiany do posserzonegn temats dochodely kodcowki Beksyine we- dug waora dekinaci rrectownikdw migkkotematowych, mianowici we tim in. weding dekl aw r & weding dekl. I, podobaie jak ‘ odmianie part, praes, at, Colom uchwycenia poszcagsluych pod: tpn par. praet act. wetmiemy’ za punkt wyiéiaformy N i G #8, {tastepaie ble} stharakteryeajnns: pod wagledem morloiogcany porncaegéine povtypy poswiadezone jz. ss. Takoiczonia form wy}lowych part. praet. act, Ls nastgpujge:100 Gh Bert, Posiomovs windemede «gama Saar] — aa — ea iment | saakeme ep saa, siete mete mel gfe Pm eS a (ors | is [35 [set Seneca | oa 8) Sule -s | -9 yl dodawany do temats rownego rdzeniow, ‘akoiczonego na epélgoske, co prtewainic odnos: sg do kong, 1 np, mit ness, mesa, esas esas itp. W IHL ko. mi bye vomat inf. skéeony © -no np. tei a digs, diate, does eign itp. Czasownik V kouig. jest tworas! part. pra, at Td postaci zene) jad mm. jo, jase, (yaa, yg, Nine sularny ceasownike it, id dest waleiary do Koning, | worry part raet act. Pod abocznoge teat rdaeanego AN og Sd Gg. Sasa, N 9g st, G eg sda Niektore czacowniki [hong swore imiekiw od cape! roe se) wystqpujace) w formach prac. | wvinieniajace) sig capicin rizenna na samoglesky © ia np. N xq am. m_pma, por. praes jam, jomesis ink. jel yoerype = pocr'pa, por. pracs. pocrpy, craps, ink port < “perp < “pocerpti tzlake = int, po. ‘agodny temat w procs. inf leh < “eveley, isdeees < iselse, sues < tiweltt Ng. 14 jonas, porn, sna, 1D) Z suflsem -s, ac wedlug zaaady tematow spélghskowych ‘worzyly pat. praet. att. T pocanthow cearowniki # tater na olny -spraszadl w i oto niktsre pryklads: N og. m4 n= mal ‘vol ub w= Uhubi, erate <“oratin ort: N 6 fal dt < mols, (Blo < Fabio obok Fula < aha, erat < * ertiasi < Ported itp. po. forty ink. moi, biti, watt itp. Z biaglem ezasy cease 2 tenaten ~ pe vwseecnily sig fom 2 praytosthem -o, -ee, jak © czascmike 2 tematem samogioskowym (por aia). ©) Sule se, ts dochodail do tematow inf, na. samoglone, Id to rveung, bgdé tet sufaalng,np.: N xg. mim. boron Ty whe pho sched. | wanda sin : Insley wo Avigngee (por. win deignad tora spSlgoskowego),2nee, vide bam, dave wédevnitp:N sf arava, dvigngeat, evn, vided, Inns, dav, wédevnstitp. Tu taki 2 biegiom czas doszly formy of teat» (nierdzennego) 2 1V honing, tworzarepirwotnie ies wedlog tad ematow apélaloshowyeh(2ob. wyés)- npc N 5 1. i'n, motive, Fubion, maton tps Nag. mola, Uubio, rations 2) Odiman slotona part pra act-1 powstawala podobnie jak part praes act prayiniotv; mianawicie do form raeczomne} (rt) dochodail jazeze form zaika auaforyeznego:w awigzku + tym dokonywaly si odpowiedni rsaoy foetyezno-morflogiczne fp. N ag.m. nears > neni, nesy (te homoniniaz part. pra. at th. wyin, Gag. ms, nesajono > neasiaago > nesndage itp: Nf 1h messiee, G ag. agony form. Nop. nese, Cg, esas itp 4) Ze washed porinnawerveh warto walazaé na to, fo jeryh pols nie zachowal tak boratego zasobe form part. peaet. act. 1 jk jay se, @ preecinaie, zruhowal go do jane) tylko formy = cen imiesowy upresdaiegs proysiukowego (wooden) na acy (spol ey lb “xszy,» onary do imeem tzw. wspoleae Sango ms ge innijgingo apres imislows prevnitallowego 00: Imiennego na -gey, saee,-gee. W jeryki roeyjskim natomiast 2 ‘howal sig stan stansay, podobny cxeéci do stan ss. Istnigje ts Lowiem zaniwno iniestiw prayslinkouwy wprandni, obok wrpélee svego, =, = ak ted imesiow pexvimiotalzowy, odmienny’ jak Weak nes, a i inj ej Hh endo, ej, 2 ar icy, dew L ran. wstepaba wapne forma wsEstkich vodza}éw I. pod, acaywiicie nie tachowala sg ©. Participium praeterisi (perfecti) activi II ImiesLow czas preesaiego ceynny 1) 1) Imieskiw ezasu prosalego czy; tw deogi2 elementem - liminstw Lose, wya, low) twenty sig of tematy af. prtez do Akanie prayrontka -! wre 7 oping kveinky rodzajowg, jak ©02 hs Rain: Rabe windomolti grote praymiotaila odmiany reeczowne) typu twardego: rm. i'n. well ‘ell. 1, rd, wedlag dbl IL W jenyhu ss, podobnie jak w pozosta Iyeh jeevkachslomiaishichstartogo okrers, uéywana byla #reguly forma nominatiwu we wszysthich tech rodzajach gramatyezuyeh | trzech lezbach, a wige ly la, lo itd. Stan ten prendsawia nasty Pgce 2estauiene m. £ » ‘g-neils, nals nest, snala—neslo. snala ph mes, nati ney, snaly nesta, sale A, nesla, mola nese, male —nesle, sale .W jay ses. ps pat. pract at. I shudylo do tworzena form lotonych, prowde weryetkim ezagu praeszlego tzw. perfectum. np. reels jesme “ngsle’, nese jei “one tp; (enezexélowie) 0 (veh formach 20b. s. 91-95). Read imieslw ten wystqnaie » fankei ‘okreilajace) jako praydawka na wade prrymiotaila, badd to w formic raeczowng (nealozone)), bad tet zsihowe} (eladone)): wyjathowo pojavia sig w funk erzeczika. Z jeyia ses. mona by tu pray toceyé ign le, lo (od izgniti), srl, la, lo (sure), por. po praymuotaik agity, dasa itp 2) Ses. imieslowow’ na -i, lo, loodpowiada w jesvku poi, pododaie jak w rosyekim. forma crasu przeszlag w 3. por. po. ide, niona, naa, ros, née, wecaa, weeno, Wl mn, w jgesku pol skims riamy dwatodzaje: midi (-mskoouobows) i niosyr-nieme shoosobony), a w jezyku rosyjokim: wystepuje tylko jedna forma na warystierodaaje: weeat.Jezvk ss, jk windomo, zachowal waayst ie try rudzaje weding starego persia (por. wie) estawienie form rl 108 IMIESLOWY BIERNE (PARTICIPIA PASSIVI) A. Participium praesentis passivi (Lmiestow ezasu teraéniejszego bierny) Tnveslw caany leradniejvongo strony birrnej byl tworzony’ od te natu praes, pracr dodanie suflséw 2 elementem -m- wens 2 cco ‘widnimi kofcdwkami rodzajowymi, jak nastgpuje: -m, -ma, -mo, "Trecha od ratu dodaé, de imiraldw ten, podobaie jak imieslw bern ‘czas praeclego (por. dale) gl by utworrany tylko od taw. cra sowaikiw praechoduich (tranaytywayeh}, tod takieh, ktdre Igczyly sig 2 dopelnienlem iidszym, najczgcej biemikowym. Takich cxa- sownikiw hylo bardzo wiele » jeevku ac, podobaie Jak to jest do sik we wsaysthich jpayhach slowinsskich, Sts. | po part. prams. pass. wyhaznje wyradne podobieistwa do preymiotnla fodouenia sy jak preymiotal. tj. weding waoru rae ‘aownikowego dekl | twarde) (Fm, in.) i dol. IIL twardej (2. &) Jub wediug wzoru zlosonego (zaimkowogo). mp. N sg. m. nesoms Ib nesomje (nesomyjs). G sg. nesomna lab nesorajego (nese smaago,nesomago):X sg. nesome lub nesomaje, Gg. nesomy ib resomiti: N ag. x. nesomo lb mesomiose, G. eg. jak mR Insieslow tes td pela funkcje przydawl! lub feukeig ozs nika w konstrukefi bere} 2dania, np. sada pasomo stado pasione (pasyee si), slovo glagolajemoje slow powiedziane (wygloszone)’ ‘es axpsajem sot, @ drut espedayemi “eda 54 (bxWwaja, 2ostaja) shawn, a drudzy (inn) osadzen (potepieni itp. Ses imostow bieny czas terauiesaego oddajomy’w Jeevku pal sean najeeicie) praes imislow bierny cxase praeszigo (te mie sow prevmiotsiowy), co widaé w podaaych mye) pravkladach Jeaski slowiainkie w ogromne) wigktaoic! nie manja katogors tego imiesiown, Modna ts (lho wskazaé na pewne dady po imieslowie tego typu, np. polskie praymotniki zako‘iczone wa my. -me, -me zresziguirlicne, por. rackom, lakory, widomy, niewidamy — nie raz 1 funky sekandarng raeczota, por. acs, imieslowy redomsot a Bartle, Posevreswiodomole» srt ‘bok rekomaj (-). lakora bok lakomaye(-), wins lub widones ‘bok vidimaje lab vom (x) itp. W jgeyku ronyskim jst jose ‘ze dywa Jategoria imieslowu praymotnikowego bieruego na ~euiu, stats ap, nonaeand, abun ip B. Participium praeteriti (perfecti) passivi (lmiesléw czasu przeszlego bierny) Iiniestow ten még] byé utworrony od czasowniksw preschodaich 122 ponmoca sufkadw > elementem -n-lub -r dadawanych zasadniez0 do tematn int, rzadziej do tematn prams, Wyrénié tw traeba try podypy. pray exym diva pierwsze zawieraja element a treci = element £21) a -ne, ne, 2) -ene, ena, -ene, 3) l,l to. Omiwiny jet Kolejno bie 1) Sufls £praed ¢) Podobuie ens lazy sg 2 cematem rdzenaym ezascwnila Konig V ast: jadena, -ena,-eno,Z tym suis tworayly par, praet. pass ‘zacowiki Koning. TV 0 tenacie i, zarGwno w praes.,jaUfenp, val’, -ena, -cho < fevlicnsitd. (i pochodsi:tematyceueg0~i), rules, -eno, eno < “rodiene it. (4 < di), ublens, ena, eno < ‘ubiens id. b> Bip 3) Pray pomory suf, ts, to, -to byl tworaony inieslow of te imatu inf. réwuege rdeenioni, Kidry sig mode koicayé k=, - ey fy “APs ts ape pile, a, to, por pis rye, ta, 1, por drt Got, ta, “to, por. eat; jel, ta, lo, yor. iis probit - 10, por. probit: prosirts,-ta,-t, por. rostéti < “presen 1 prac. prostsry, 29. posted; trate = tt, to, -1o, por. tri < ther larg, tre itp 4) Niektére ceasowniki moqg, mieéinslow utworzony od dia riinyeh postaci tematyczayeh |» dwoma r6énymit preyrostiaml. 1 tak, u ezasowniisw koniug. I pojawia sig emat rozszerzony © mor fem -ov, por. obok wyminionego jui wyis} deigens postaé deigne- sens (podzial morfemowy: doig-n-or-ens). Ceasownik ryt, Bre, [nytt move mieé obak imieslowa lrytstakie brane (ts obocznode dzenna yt). Obok formy Mane od kati < ‘oli, por. praes alg, ol’, rabwiadexona jot forma kol'ens < ‘boliens, a obok Iran od brat < *horti— forma bofene < oriens, por. prs. bor << therig, bores < "brie itp 5) Z sufksem ta -ens(-ns) obocanie wystepuia inieslowy ta ie jal bits bijens [dmens). por. bit, Big (b0), bes: prostret brostreiprostorens, por. protrti < ‘prostert, prostorg, prstoresi (abocenoici rdzeane =ré-<-er Jy posrate = poste 1 posarena, por. posret < ‘pasert, posarg, possess (obocamose ‘tenne jw); sens, ale oséte, por. si ‘sia’, ont ‘obsiae’, sp ijt, ont, ones; prolte|proijens prose), por. prot, polio (proli. peoies (pre) tp 6) Wazysthie omévione wy2e) podtypy imiestowu biernego od- ‘mienialy sig jak pryiaotaiki w dwojak sposdw, {j. wedlug odmiany rreczowne) { wedlug odmiany zaimkowe}, por N sg. m. nesena lib rnesenags (nese), Gs. nesena lub nesenajego(-ango,-ag0): Ns, Eo nesena lub nesenajs, Gs neseny lub nesenae N sg. neseno Jub nesenaje, G sg jak m. itp Part, pravt. pass mote pelné funkejeskiadaiong orzecenia (2 reguly forma niesloious) © koastrukci bienej zdaain oraz fark je przydamki (forma zlosona i nieslotona), np: blaéeny (Bazenyi) Grigor: postagjens Insts petriarze “blogoslawiony Graegore 10 patearehy’, blasen’ jest “blogosiawioni jest’, Dingseie srébsex privezans “ruajdaiecie érebie (ofl) praywiqzane’ i, 7) Ses. formnom imieslowy biernego coasu pramalege odpowiada envi polihim form’ knleslown ta. graymiotnkowego na ny, any 070, ane, any, cond, one) Ina, ta, np. ‘hing, -na. ne, niesiony, ona, -one, cnwalony, -ona, -one, =bis, “ia, te. 2ajety. ta, te, podria, La, te itp. Dawne formy niezio- iad ick enajdyjemy tothe © konstrabeach sal uetancwi106 Berta Paditenonewidomode spams bespediniotowych type miwions, prapnicsione, =robino, proyet, rospocset tp. Cz, Bartua, Padstanowe wiadomose’ = gramatgki sarocertewno- sown} na te porowneesys, Warszawa 1987, 91-07. IMIESLOWY — PODSUMOWANIE Iniesiowy w jeavke 22 podobni ak w eps. onde motina scharabteryaovaé nasepejgeo 1) wenyshie ieslowy byly dil nwigaane zlaegorn cra — or. im, ezasn tor. im. ezase prs. (inaae} w poeerv tie wep (esas) 2) wezystie imieslowy byly odmienne (jy plik ie. — or. i. payslowkowe) 8) mols wrstqpowaé w odie proste|(reczowniowe) iso sone} (zataowe 4) odmieialy signa opt wedlug delim -.,so-(r mga | nila) jo (dei) 5) inky zndaicowane rodzajowo (odmiana przez rodsaj), tk iets foray by wapslne (emer alah in, ceasu ter eryumego oraz im. easy peas. ezyaneg 1 [Nazwy imisiowsw sposoby ih tworzenisiuetre ponies (a te Inslown 120s 1 Fridetons Ci Lapis Jeo orcerbeene outa Pytanin kontrolne 1. Zalicr do odpowiednich dekinacii nastgpajgce resczowuik ‘otros, korists, ny, pilte,guonds, most, ss, Sena, gost, vole, naga, doms,brégs, nas. Odmiek: beg, dom, naga, gost 2. Zalie: do wlaiciuyeh grup w zakresie dekinac} spolgloskowe} nastepujaceraeczownik: s¢mg,yelens, zorgay, hose, play, ple, xy, dst, otro, nzo, obo. Zustand sig nnd eliktam te dekinac 1 eavk potekin. 8. Wylie nierodzajowe zaimki see, dakonaj ich Klasyi se ‘mantyezne, olmief zaimek az. 4, Poiziel na twardo-i migkhotematoweraimki odzajowe: taka bie, on, 00, sia, easaks, na, fej, nase. Odie saimki orm, soo zastandw sg, Ky typ odiiany wo si w enya polski 5. Kine x wamienioyeh form praymiotaika 4 proste (126 ‘coownihowe). Aste slodone (zalmowe) wlogee, mist, bose, mlado, ubogijem, bogus, bosgimi, lade, nistago, baat. 5. Odmie proes wszystkie przypadk i caby: leds otro, dobre “, Iogatee Sena, rie eyns, veikskamy, dot slow, 7. Police, podajac ses; ezebnik glowne, od I do 20;odmieh przez Tere glowny dese oraz icaebaik poregdkowy’ dese 5; Ustal vetaty czasn terainejzego i bezokolientke dla naste jaye czasownin: mong, monisi, routs prosg, posi, posi place, plage, lake: east, emai, eras gui, gniesi, git ving, vines, qybnetis muyjp, gjss, myl: mogg, moses, most sredp. ores, ret: Seng, Senes, gmat 8. Wyle) wymienione caasownill zalcr do odpowiednicl koniv asi 10, Odie ezacownik gmat, ienp, ened crasie teraéniejsrym 1 tybie roazujneym 1. Uinére mies aus teraéajsege czy sown myti, myjp, mest oraz ayingls, gyiny, aybnesi. Odmies imiesliw czasu teralnejango cryany jednego tyeh caasownikow rae wiaysthie rodaje,leaby | praypadki 12 Twa formy imperfecrum dis czasownika. mast, moyy yoda} pelag odminne, ‘Dierny da era Inston 109 13, Uonére waoysthie modliwe formy aorystu dla catsownikéw vet, arud, gees oraz git, rij, ais. Poa potng odmiane 14. Utwére formy imiesoww cane precsalego czynnego 1 dla czacownion gst. geo, ered: bit, Bip, bie: pros, prose, rossi. Poda} pelng odmiane dla wybranego czasownila. 15 Utwraiiesliw cans prasenlego ceynny MT dla ezasownin: mai, Seng, Senei; sé, wed, sii; aati, hadg, braded; pes, eho, pee 1. Zastors} odpowiednie suflkay tworzyeimieslowy case pra salego bierne dla czasownike: vrai, omit, roi: pst, pe, eee: bt, bj, ies; mii. nyig, mies; sari, svg, zones. "T. Fedelowna, C2. Laps, Jesykstro-cerkewno-slowiavist, ‘Toru 1983, «83-84,czEsé IL ZASADY ANALIZY 1 INTERPRETACII JEZYKOWEJ TEKSTOW SCS ‘Uwagi onsine Jezyk se, jst jeyiem marty, tiegeym tylko tlatach ‘atythim, zaiem jogo pornanie jst nine jodynie rave analig | eh tkstow. Testy tm Kanon ses. bade podstaw zaréune éa cxeiwapolnyeh jak | pray samodaiene); wade pornane fakts, ais | procesy jayhowe tezobavinne wakacaé w materiale tke ‘Analiza i interpretacia Dia uatwieni samodziine} pracy tester mina zapropone- wa pevion schetat ego analy Prete anatomy gmt, pila wc wy prsbowaé aehuyeié sens tekst — chodby pransaaaogig do Jezya plekingo badd roeyieknge | ON salsa jevhowa teksts musi dotyeayé stony fonetyeene-o- nologcen}, morgane skladnioweuz 1 Fidlioe, Laps, Ha star certi sowinkt — analiza fonetyesno-foplogiczna ma wykazaé stosunek form ss. do hipotetycanych praslowiaskich, a w wyjathowych wypadkach — praindororopssich CChovizi tu 0 wskazanie tych procesdw fouetveznyeh, kidre w ‘gu ewolucyjuyus ubsstaltowaly system ses. oraz powiqzani ie 2 ‘uzema tendencjami rozwojowym jezyka prastowiaskiego. Dastze ‘ene tych proces porwol je wyeafa, dag czemu wzyska sig star ‘20, tan odtworzone, rekonstrvowane formy praslowiaske, Inter pretacja (wyjadniane)seatyfoetyezne) wyrazu winna rawaze zak raat do wzyskania hipoteyczne) postacpraslowisskej ub nawet wezesnopraslowiaski) (tz. formy arokonstruowane)). Te wlaénic formy posiuig jako wyscione do sedzenia ew historycene i: 2yka polskiego na dalszym etapieslawistyezne edukacyi. Natoiast dluiym bigdem meryvoryeanym jest bexposrednie wigzanle rozwo}u ‘ge. oc. j paling, Waing czynnoicig pray rekorstrvowanis raz jest wskazanie { wylagnieniefunkejonalayeh obocanose gloskowyeh w formach po Irewnyeh, Niezbgne jest takie wyhorzystanie chothy elementarnyeh ddanych 2 gramatyhi poréwnawea)jeykéw slowiaskch,sprowadza- Jace sig-do poréwnania wyrazu 2 ego odpowiednikiem formalnvn (Gan. niekoniecznie-maczeniowym) w jez-up.rosyskim czy polski, Srezeediaie konecane jes to pray wylalnianin grup ypu 47 (*orT) — oraz *TieT (*TorT), a takie alan fonotyemyeh w grupach 2 j. Analza fonetyeono-fnolopicna winna zatem polegad na 4) Ustalenin wiaéiwe] wymomy glock cs. pray czym stressing ‘uwage tzcba zwréeié na wymowe jriw oras epélglosekmickhich 2mighezonych. Konwesjnalia wymaa tych damighéw nie make was iyé na ich interpetart fonologiezne. W wymowte nie realizaj si Intonaei ani Hoezarn, akeent natomistt podporzadkowyse sig eR Jom jaya polskieg. ) Okeedlenie porsei (slabe} 1 mocnej) jenn, weskazaniv mi tgpstw ich enentualnej rede bad wotalizaci. Sterene} wag ‘wymagaja ery napigte (tj. w porve praed j— H. K.) fc) Waslazania j wyjaénienio nastepuigeych © wkicie innowacyi ayhowyeh spowodowanych fankejonowanion prawa sylab otwar- Zann analy tere bus us cl: samoglasek nosomyeh, monoftongsw pochodseia dyfiongic: nego, souantsw. grup naglosowyeh 161°, I6T- oraz énédglosowveh Tra, THAT, TeeT, THT itp. W kaddyen wypadke wskanikiem ge recy ziawinha 9 fonkcjovalnealternacje, a takie odmiennoict rox: ‘wojome w eGlaych jaykach slowiaiekich, bd slowiainkich grape Jarkowyeh (por. e278), Unupelnioniem analizy system samogloskowego bedale wekazs- nie ewentualnyeh alternaciapofonicanyeb. Nierbedne 5 do tego win ddomoie’ dotyczace prachudowy pe. systema wokalcznego (tendencia fo wigeania Hloceash 2 bara — por. x 2527) 4) Wyiainionin processw warunkowanych prawem korelowania (wjedulicania) palatalnofel (igkosei skladnik6w sylaby. Mieick sip tu boda fakty zwigzane 2 oddzinlywaniem samoglocek. praedaich 1a popraedzajaer spélgloski, w tym procesy tw. I. Il 1} pata liza spiiglsek tylnojezykowych, Ponadio — oddziakywanie j na sastepnjace samoglosk ras na. poprasdaajgee spélglonk (process jotacyzacyjn). Ita rowed mecbgdna jest umlejetnose wyszukins tia fenkejonalnysh alteract wasniajaeych pochodzonie fat je ykowyeh oraz weryllacia asta proez wprowadzenie elementén ordwaawexych (por 38-40), 5. Tracha zasirze, iw pownych wypadhach nie ua sie wyjaénié jeeykowveh innowaci bez glebszych rekonstrakei do jaye prabal: toslosiaiskingo lub praindoeuropeiskigo. Mato mijsew weds £0 brak jest funkejonaluych alternoes oraz zndznicowania farmalnego ‘wyraza w jvc slowiadskich, np. w wyrasie Zena ne plaeaeryénie synchronicane) nie da sg wyjasniégeneay nagiosowe)gloski 2. Teo- retycanie moiline x4 dwie ekonstrakc}e: * gem oraz "fet. Je nomacinym wskadnikien prawidiowosel rosumowania by fe conalue alternacje g:# (por. bogs ~ fuze} ub 2:3 (por. vo ~ voz). lece te nie istic, gly proces, v whe ktétego powstalo Akon sg-w naglosie norfemn gléwaego i nbjal wsrysthie moive Formy pochoulne. Réwnied oba teoretyconie ealokone proces: 9+ (1 Palas.) oraz ++ j we wszysthichjervhach slowiaishich rozwingly sig ‘entyeanie, wlainie w glosky 3. Takie probiemy dads sie weiner Aopiero w myiku gies} ekoastrukeyhistorycane) prey wykorym4 7 Prieklane, Ce. Laps. Ie acho oi ‘tan svete) indoeuropejshiejbaay porswnaweae) np rstawienie form: grec. 701 ona’, lac. gents rodany prs: gena “Boa” po- wala uawnié « tym wrrasle wezeéinjt, proedslowinish rdzeh "gen. Sta jud wynika wniosekocaywist, i naghoowe fw wyrazie en pochods x Tpaatalizaci (g +), Podobne tradnoici pojawia se readko (por. gts, céne, owe, fonace ..) aw ich wyjainienia winion pomée prowadeaey cvicz bad tet sigengé naledy do slowaikow etymologicanych Niekiedy slowiafski material porswnawezy sie wlatwi rekon struc. gdy rabrakniealtemantow. Np. form sc nota rox. non, pol. noe... poawalaja pray jako tacretyeanie modlive rekonstrak je *noti, Tuobt lub aasret “nag, gdvé waxestkie te seoretyce: nis rorvasane waranty dalyby identycre nastepetwo, Possukivanie funkejonalnych obocranic w tym wad nie da rezultata, Zao zatem honiezne jst wyfce poza material slowiask’ | praytocr= nie prayklad6w = innych jezykow indoeuropelshich, ap. tot. nets ‘noe’ ew. nals ts gre. weg, woxras sla. nos, necie hiem, Nacht “te. Na te} podetawie mana js erekoustruowat forme _rasiowiasi: “nokts (por. polskie zapalycaone terminy: walter noltonasor, nokowisie »). Sp wowace praypadki, ktdrena cbecay wapie wiedey w age tle daa vig roztraygnaé | kore dotad nic rosaly radowalajaco objasnone nawet w opracowaniach specalstycanych, jak np. poche Aaeaiesloskl -¥ w haiodwen 2 Ip ce tet (ness, eval i. 6, Aualiza morologcena winna zmieret do 8) Wyodrebuiesia posceessinyeh cagic mows by) Wskazania wétdd copici mowy odmiennych form deklnaey yeh (imiemych) i honiugaryjnyeh (sownych, werbalnych) } Ustalenia dla form imiennych: rodeajn gramatyemeso, pry padi. lesb. tematn (ewardy ~ anh) Kosedwhd lekavne (czy Jes wiadeiwa,plerwotna, cx ted wt6rna, nova). Dla wyrazow vy Sepniacych % takicie w formach praypadkmych zaleznych nalety utwor1¥é (pod) forme podrtawaw, ‘an, Mp, Nate podstawie ‘yrs kiasyfue sip do odpowiednie) deRinac, prey cry wad sue jes okreflenie tematu hisioryezneo dane} formy (tent x =o asym snort eos us fh dey ye Ihde, péligloshow) i? wshazania debline- ‘ji wedi jj kelejnoéei orzadkowr), Dodatkowo dia preymioinlo. aly okreslié forme (prosta ery tlaiona) oraz stopie, Pry lee nilch obredla sie forme wedlug kryterium anaczetiowepn (glue, porzakowe,zhiorowe..|- Klasyikacjgzeaczeniowa stose sg take prty raimhach. Pray okteslani form wyrazowyeh naleiy pamitod ‘tz. synkretyzmie, polagajacyn na tym, 4 jedna forma feksyjua rode peln¢ funk ilka rétaych form, np. ses forme kasti moéna Interpretowa’ jako D, C. Me, Wip, M, B, Whnn oraz M, 8, Wipd, © jcnaznacenym okrefleniw dane} formy rawsze musi decydowat ented. ‘Wreracie — nivzaleinie od canaczenia houkretaych fort nalety tminé odtworayé aly paradygmat. 1) Okzelenia dla czasownikw: koniugac, czasu,osoby.licaby, rorzaju. Da imiesiowsw — rodzaj, ezby, praypadka, formy (pro- sta czy aloiona). W odniesieniu do czasownia dobrao jest uceyé sie ‘oraz form posstawowych: 2 Ip ex. ter. oraz bezokliceniba ic Zajmodé porwol. windcie okreié konigacg ceaownila, 7, Analizaskladni zdania winna ujawnié charakterystycane kon strujespotvlane » tebstach ss 8. Ostataigexyanoicq prey analiie (adania) ma byé procklad — mkeymaliie wieray, oez popeawny i sensowny. W tyeh wspad kak, Kiedy azalizowany tekst jst umaczeniom Pisma Sw, moéna dla woryfkaci wlasnych ustaloi — wykorzysta polskie prealady [Ewangei, nalepr) starare, np. J. Wag, dastgpne w preedrukach ‘onsriveh na ede kako +1809 r. Odpowtednie fragment po 2uaje si po omtaczeniach- np. Lk XI (33) = Evangel wedlog 6 Lhasa, onda, XU wins 3 1, Frieden, C3. Lapice, Jesu slary-cerbeeno-slowiarok, “Tora 193, e, 150-154,‘TEKSTY ; STARO-CERKIEWNO-SLOWIANSKIE Prasistawione poniie teksty (w transkrypli pélfonetyezne) p0- chodsa 2 dwich podrgeznikiw: ‘. Brajersiogo wleayk.starocer- ‘ewnosiowiaisk”, wyd, VIL, Lublin 1990 (Bra) 17. Friedelowny, Ce, Lapiea , ery stare-eekiewno slow", Toruh 1083 (Fried) ‘Se to teksty mormalizowane, tz. doprowadzone do Kasyern! ss, asta w jake) nie wystpuia w dadnym ses. rekopsi. Taki ze big ma ulstwié perwszy kontakt z jrpklem ses. Dolgzono talkie do exterech poceatkowych tekstéw slownictektrudnijstychwyreziw staro-cerkiewno-lowitskich, Transkypai tekstow ar 3-7 dokondla ‘Barbare Ter Tekst 1 (Braj 15) Ty jest Bors Supasy main Boge moj, pomoitaiky mas, zastiuren moje Ty jest dota nats. Ty, Bozo, vs véky prdbyraiel ‘te toa ne iskonaajts se. Ne idle ni ote indu 2e nadetaks. ‘Vaspeip Bogu vs tvoté mojem pojp Bogu mojems, doidet jesm. Vazdradujtn se-dus mojs 0 Boge Sapasé mojems. Prizw Bogs 5 om wragn moire sapasp se. Ve grésfay jesmn Velie sin erst ‘adi. Oqdo tmje josm, Bot. Crsgpalp ots grexy moizn Pokaip 5¢ mojego réxa.Ipovédaip spi milujp sg majemu Gospodinu. Bor. topubslets gy nai | my otypuitajemn. d?Bnikory nadinn, Boge radujets5¢ sv angelysrimi, Ponllyjeta gréuiky. ‘rurdradovat su, ‘ce = uredowat sie urs m: duck rial, prizow, el ek rayon weap, -t m= wg ur Slownicne! sxpasts, supa, tice = ratowad sg grim -a m= grasch elie praym. = wil byt joams, jet ex. = bye eo, ain = delecko otsigptl, pale cx. = odsignowat pola sap jeez. = ‘uceylé okt, ialowal ‘spovédat ap ji cz. = wymawat iloratis, up, esi er (Cel) = wabudei w kis Io nad soba Gospodim, a m. = pan tupac =us Ty Tie 9 Gwiczenia (Kara perwodrub: 1. Sind, pochedsi at w wyrazach pomotonia, safttonin ort vit, vit = byl Jem, l= Bye stoptijta? Ziedé wage na ake cdpowindsg i, formal ai Aly siigi = slant tie | mactenowo, pol. mock, edpuzeé, nafomint atone gla Ty, leh = mowie shone, ee m= slowo ‘obrtes’ wine ig pl ase — dawn area tsp. scry oj stoi = nae bots prey. = baby Si ‘cron Pani takie © poctach wprexipokrewayeh: cs ‘iii, vied, vid = wise to, tor A = cee tpt odpucie, pomol, pomogp, poate ‘poms, pomogs, pomodes: 2. Ustal pochodrenie spéglosek 2 ¢ ys’ c Aw wyrazach: ‘oot, Bote, nats, Boye, greta vali, gr, Sedo, dPssnikons, rte, Wiet pod uwage postat tych wyrazOw w ML ip. oraz wyrany ‘okrewns, np. deni ale dp. ‘3. Wiskat wysgpujgce w tkicie formy slows poitkowego by 4 Zrekonsinus} do. postacl prasiowiatskie} wyrar rage. Odpo- wade mu polskie sowo wig, w odmianie wre, eropt Hd, ro swicki oper (aamiast oezskiwane) posta apes) Jaki proces fone- ‘yeany zased! we tym wyraie? 5. Wiyblers x tekstu reeczownikinaletgce do delinaci otemato- we ‘Tekst 2 (Fried 90) ‘Lk VIL, 19-21 (Odwiedziny matki i bracl) Pridy ie kx demu (Ql. usu) mati brats jogo { ne motsaxy Decidovati x emu narodoms. I vazvatig jem glago te, jako ‘mall twa { bratnje toja vine stot, videtl tg notes. Ons $0, otwasiarn, reée in nim: mati mga'i bratnja moja shi so sly slowo bose i orgie je. Slownicne: rit, pridp, prided = pray ‘mati matore f= matks ‘rat, am. = brat ‘rate jf coll. = brain ‘mo8i, mogy, modedi = mbe Destovat,besbdup, ott, 084g xoitell = chcieé——narodn,-a m= raza lam, fotnveitat, ajo, aieli= of ard powiedzee vu prays. = na sewnatr, Feit, reko, rete = ree reece Komentars (Fried 90.82) 1, Praveestaj tekst {a podstawie podobielstw do jy. po: siego postara ig zorientowad w jego tre. 2 Ustal pray pomory slow tnaczenie nlezrozumialyeh wy. 6w. Pamitas, i» w slosnikw anajdzienz wseyethie wyrazy jednak ‘wystapia one tam w formach pedstawowych — wasystke imienne ‘opi mom manowniks,c2asowni bezokoles 3. W tekicie wystepuig rzeczowsikis Asus, mat, brainy, ne rod, aloo, Ustalae th frm flkayjne 20166 unage, do 2 Lontek ‘a wstia dia rarcrowaika slovo forma Blp (= Mip). Fortua nar oma ost Nip jst to beapreyimlowea,wiyta pod wplywem greek ‘luda forme aaraedniba persceyny (instrumentals canta) ° po: work tm Reorsownik bray posiada wylgeznie fry Ip, rw nied towaraystacr mw okreseria wystepujg © Ip. Jedaak zeaczrnic raecaownika jest zbiorowe wipes} nié deh brac' Por. stpol Po lucha, bracia mila. (Zale MstAi Bookie} pod krzyéem") oraz nierogulartt Aeksy'ng we wepSlezese} dma boat 1 W tekicie wyatgpuniliere anim,» tnyeh jeden posal sew kk rin formach Hlokayjye te 2aimek nierodzajowy120 ety moje tof ‘aim rodeajowe moe moja sea (Mls) Zwréé wage xa podobicistwo do zaimksw polsklek; nawet a: lek #5 “on® jeszcze tel reliktowo wystepe de (< "damien, do siego rok, ni to, nisi, Sprawé to, de formy siem, sina wyte ‘ula po prayimiku i prespomnij genexe naglosoneg ti w frac praypaidkéw zaleinych zaima "30 tie je. Prayimkowe polacronia 8 viemn, ke vis praetumaczracze)praea wspélezesne polskie “do nego. do nich’, poniewaé polskie hv jst jue bardzo archatcane 5. W cealym takicie wystapil zaledwie jeden prayuintaik bone; jest to praydawia prayiniotna rzecroveika slo, a atem jt 2 nity epracéona zwiazkiem.zgody i wystepule take w Blp rod. ni Jnkiero, Praymsotnil bons, baja, fo!xe mimo cewnetrenyeh poz row nie ma odmiany slotone. Wystgpaie w odmianie prot, sufks tin speluiafankeiedaierdameza, (. Najlcznej reprezentowana exec mow w Lekicin jest cea somal: Dr, pri, prides ‘moiti, mogg; moze beséivati, Desig, besdduest wuzvéstiti, véitg, née slagoat, glagol'g ago pride (aor. asyem. 3m) ‘motaaxo (impert 3 lm) bestovati(hez0k.) vwzvitife (aor, 3 lm) slageloite (im. c2. ter. czynny Minn} stojetn (cz ter 32m) wide (Hexok.) otpite (im. cz. tr. ezyany;, Mina) = otal (im. ex. pre caynny T, Mien) + rebe (aor. asym. S19) 1 at (ca. tet 3 tn) 7 Slpdette (im. x. ter. cyan Mla) stot, sto}, stoi vidi, std, sigs otét, xoitg, sobs ott, vita, taj th rok, res vt, jos, je lpia, evi al Tey za ‘ott, wor'e, tori + Worgite (im, eter. eymay Mims) Poniewad ewangolia jest relarja adarteéprasalych, praewasia Ww tokicie formy ez. prasilogo. Niekte 2 nich preax ewe povorna ‘hieznoié + polskimi formami . ter. (rece), 8 nave prayenlegy (rid) sktaninje nas do wiyeis w prarkladsie takich wlaénie form, W isiese w oba wypadiach mary do eaynienia» formam norystu, kine tzaha tlumaczye“rekl, powiedaia; prayal’. Formy e2. ter, ‘mamy tylko tam, gdzie wystapila mowa pozorie zalezna (fo ati toa ritryjafeoja von ste, vidi te rotate. dw mata twojs bracia two! stoja ma zewnatz,cheae ce widele) mows niezaledns (mati moses bratryje maja sa spt slyette love hosxje ¢trorste Je mathe moja braéz molt c 9: shuchajacy slows Botego | wy Pniajacy je. Zauwad tradnogei w stosowani wiernago pracklagn ‘orm imleslowowyeh. Sc. formy felsyjne zmusten esteem niskindy zastgpowaé polska imielowami prevsiwkows i: glagl te “mo vwige. soles “chea’, otauésare ‘odpowiedziawsay’. Wyaika to 26 ruboienia zasobu fori imlaslowowych w jeu polski 1 exgicio ‘nego ich shortienia. T.W tokicie znajdule sie rune nsicene wyrasynisodmienne Sa to prayslwek vane, sp6jaik yoko, peeyimek Ax oraz partykils (Gwicaenia kontrolne (Fred 93) 1, Na podstawio tokstu usta zassh samoglossk ses, Porn) go skim systemem wokalczny, 2. Poda}genezg = w formach mozaarp (< *moscare),dosye. Jake eccze spéigiski powstaly w wyniku tego samego proces? ‘3. Odmies rzeezownik narods jakieeechy decyduo jogo pry naletnoici do deklinagi -o-tematowe)? 4 Odin zaimek * (one) w rods. meshina we weryethich troch Tierbach. Jakie poza nim zaimki mighhotematowe wystapily w tekm ety ‘Tekst 3 (Braj 20) Jan IX, 31 (2 poéfanika Bogs ne poshfsjetn, mate into bopotstice Jest vol jog sntvort, togo poset. Lak Giagolets Isust: (X30) ie () ndste na wy, po vase jests, (X21) Ite nésty se mano, na me jesty i Ze ne subirjety Ss ming, rastaajetn, (V8) Top (.) mirop, jeiie mérite, voamérgts vam, (Via5) Blagaj» (.) Sow ot biaajego fbrovfia sojege sf'dica iznotin blagoje, | zuiyh Sowdks ols rrlajego suirovilta svjego inosin, raloj; ots inbytake bo opdses fagolgtn ura jgo. (GS) Code me rove ,goepodi, goxpod", ne trots, jase glagoly? — OX8) Lisi jarviny imote i putcg nebesisky enéada, a sym Govééssinje ne imate lade gary podukloni, — 0.39 Nyné wy, fast, vundésngig stxklénicg FP bfudoms ofitgjee, » vangtrinaia vais pln aplt ayitemjo i aloby. — (W368) Niiniode pristew'ensa rizy nory ne pr stavTajets na ray vem, ae I de ni i novo razderets i ven no pributits sp pristavfemja,jde (ests) ot» novaego. I liniode ne valiviets ving nove vs mbry vetuxy, alte Ue ni, prosaiy ino noveje méxy, ito proljet» si mési pogybaot. Nv vino novo ‘7 mizy nowy vila | oboje sabudety sg. — (VIO) Veramj vi malé | va mnogE vérim jest, | nepraridimis va malé | ve smanoyé nepravsdums jst Slownictwo osha aj, ae = abo tworyé, caynit hae, poctuchat lagolat, Te Joti = sp = al, lez sbirati, ap, ae te op. = jel re bogosicy, 2 rastatati, sg -aei = ror. Bogs, poboény vole, ed = wala sntvort 9,1 = pln, auc, nisterye tira y £ = mara ety 1 ava, y 2. = stows Podlonii, np, ii = podioiy schronié pod ent ‘ny pray. teraz farses am. = faryzeuse vandduns praym. = zewng- temy stables, 22 = sklania bude t= mien ‘tat a sei = czy ent ‘yang prey. = wew: Cwiczenia (H. Kaas, pierwodruk) 1, Obredl pry jendw w nastepyyeh wyrazack: Bn, be ste, shige, wndionie, vrai, vir. 2. Wslai w tekicie goski pochodggce x palataizag splot ‘wlnckzykowych i usta, jak gloska spowodowala palatalzacp. Za- Sand sig, kre x paltlizaei zasela w danym worazie, Wet pod lavage recuist palatalizagi (pierwaze dala inny wynik ni drugs |m4 Tety ‘ezzca) ora Je) Kerunck (piorwssa i druga bly watecane, tea — postepows, ten. te sumoglosa migkezaca znajdowala sig pred soiioska tylnojerkowg, = nie po nie jak w wypadku palaal- Had analy: stakenico — spéeloska powsiale « palatalizagi to ¢ ch, mighcenie moglaspowodowaé tylko sam. predola | stolgea ‘raed c, poniewat c jest sam. tying i adolnoge! plataijgeyeh nie ‘ma. Jest to zatem praykad I palatlizaci (postepowel): stolinica (teen) NNicitére praykady sq trudniejse do objationia 20 wealedu na eve procey fonetyerne, kre zaely w daaych wyrazach. Do tych ‘awisk fonetyemych naleiy tev. preegios prasiowiafisi, tm. prae- fie & w o po E £4, Zatem grupy 6 fa fa ja 53 widene, pierwotne to & 32 W ft iz taka whdeg grapg fo mamy do exymienia np. w varie peiuigea, beeok. pouluit. Spéigoska i pochodzace + pa latalzagt majduje sig w otoczeniv du samoglosek tylych, = wie wnioek, ie jeina 2 nich jest widraa. Pamietalae o praeplosie prasio- wiafiskim motemy lawo wtalié, oto jest wtdene, pierwotnic bys ‘8, ktdre spowodowala paltalizaci 2. Modemy zatem proedstawié riany, Kiére dokoraly sie w omawianym wyrazie w nactepaney ‘sposbb: polit < pou < "polit 4. Zrekonsiruyj do postac! prasiowiniskich nastgpuiace wyrazy (@ tekst rasta, bagye, plavs, pamietaac, i w Jey polski (achodnioslowiafskin) odpowiadsa im formalnie (a nie zaweze se- ‘maniyeznie) wyrany: ronecad, Bog, gow. 4 Wiybier 2 teksty zak, nazwi je joked! ich forme, Oméw ince migdzy odmiang tward i migb zamkéw. 5. Wybierz x teksts praymiotniki okrosl typ odmiany (pros, ‘aw. reeczownikows ery zltona, zw. raimkowa). Na czym polegaly ‘nice migdzy tym odianami? 6 Zalice do odpowiednich doklinaci wystepuigce w tekicie r2e- czowniki. Wet pod uwage postaé M i D Ip (206. Slownictwo), tz. ‘oscsmbi obu preypadkiw, a takte spsigaske popraedsajgcy (tarda xy migkia) oraz rz rasezownika. Teta La 1. Zales do odpowiednich koriugeci wystgpaince ® tekiie za sowniki. Pamighay be temat crash teralziejsego otrevmajemy po tigen Korie 2. os Ip ex. Cer, nf ateori-8. Zen takie owage prey odrddnianiy kon. 1) TI na spéleloske poprendzaigcs koneswhe Thos Ipc. ter. (Qwarda cay mighia). Jed wystgpnje tu spdlgtoske ‘nigh to pochodsi ona 2 jotacyzariy np. psp (< *pisjom), a zatem, ‘easowsik naledy do koniugach Il jo) Tekst 4 (Fried 98) (Li ViIL, 2225) Bystade ein. ote damul iT (te sus) valéze ves Marable i uteneh jogo, | tebe im: prédéms aa ory poly Je Tera: i prado, (23) JadgStem de ive, usype lust; | wie burs ‘etrnnn vs jner I shonseavaaxg | vulaj 5 (24) Prstgpse In vusbuaie jp, slago'ghe: Nastavunie, nastavuaite, pogybnen. (nv #e, vuatavn, xaprétiwéerajoP'sennju morsskujeno j alee. 1 brat tising. (25) rete kx aimu: Kade vira vain; ubojavase Ze Gulisg se, elagolgite kx eebée Rxto ubo su jest, jako 1 vatrom velit {vode, i poslusajg jegu list, ruling, ze = weigé —_przeodony (o Chrvstuse) Korubti, am. = 160d poy bag 29, 165 = agh polv.-am.=polowa,strona, 2a brane sapréit, sapestg ti risungti ng, nel = zasnaé—daraé uti, dg, dest = 26 sfnenaje mornskoje = burza sstapie morse, navalaica Totcay sig, ginge ubojat se. -bojo,-Hii = prae lati ag -lajes ajo = ho- tranny sig, eke sig Iysaé sig tu: Bye Ww iebexpie. veld -Tg, isl = ronkarywac consti uit tg, 8h = daiwie nastaveaikx, 2 sig, posiniaeLe ety ‘Komentar (Fred 934) 1. Jen ots dina: (don) — Recczownik dann wystapil w Dh. loca formie nergoin) z Katycenym paradyzmatem rarezowsn rode. mvskiego : tematem na -en- Kotick -a (i) wlaicivn rt Di dean -tematowe tu af wast ako tw. dca 2, olése — Ceasownik ses. valésti unacey ‘wei’ | porbawiony’ Jest stlistycanago nacechowasin, ire wie sit polski 5: jadostems ie ims... ~ Zdanietlodone w werseie 23, zhodo- ‘ane 2ostalo pray ual Charakterystycenej konstrakjiskladiowe) sativus absolutur” (celowaik iezaleény). Pdroedne2danie okolce lowe cent posind oreaaiewyraone foray Cl ims er oda, meskiego, podmict 208 — forma Clm zaimka welaaujacege Poprawny preelad: ‘Kiedy za plyneli (ech 4. a jezere— Omylia, Winno bye: na jezre, Tak interpretac odaje I. Ulasayn, Wediug L. Mestyiskiga F.Slawskegy jet raalho wystqpujgca forma oboczna rode. meskiego Gwiczonia kontrol (Fred 94) 2. Geta geneogpalatanych spélglotk i grup spighskonyeh w asigpnjeevch wyrazack: b"— hora, t”-— jaded! emo, #~ bur B= prastop se, I~ glag ite 2. Cov spowodowane sa obocznoSd splalskowe w wyrazach Ke udenite:wéenicd k nastacane nastaaniee 3 One call yo, pod ine econ te me inasji : - 4 Fraomalngtadog fom peniniawsh (us) sree natin mr ean arts i ies 4. Odszuiaj w teil prayklad konstrulcjiskladniowe) dativun sbolatae’ : ; Tekoty ut ‘Tekst 5 (Braj 22) Ps. Sin. XXIV (XXV) (4) Poti tvoja, Gospodi, svat mii sesgames tvoime nauti mg, (3) Nastavi mg ma isting tvojg 7 mand rng, jako ty jesi Hog Supars mojs (6) Pomeni stedeotytvoje. Go- pod iralosti two, ko ot. Waka sgt. (7) Gréae unos moje evbisstva mojege ne pomiai, po wilt tvojei poméni me ty, Bl famigi' Wwojek radi, Gospodi Blags i prav Gospod. (22) lzbai, Bove lrail'a ots vusbes skrabuin jezo. Dokolé, Gospod, zabodes ing do Konsca, dost ot vraitajel ie tvujeot mene? Dokoé plate rvty vs dali moje, boltank vx =p'dac! mojem dant {noSte? L {Lt Pomia me, Bode, po veliedtmllest evojei i po mramogane Hadrotams teint. (Cl (Cll) 25, Ne vavedi mune vi prépolovensje dnsi moixy, ‘ve rody rodn lita Woja. IT 9. Gospodsne jest spasensje i na True oie blagoslovestennje tw} “Tekst 6 (Braj 27) AK, Samy, Mat, XI, (30), Ne sg s» manejo na me jesty i ne subirajjy se mvonojg rastatajer. (31) Temuteglagc'y vans uvaku grec i sulemnje otudasty ag dovékom, a duxovuncje xafenuje ne otwdastn sg Clovékorns. (32) Iie ate retet slow a ona dlovéeskajego, ott game, ite refeti-na duce svt, re obudaste sq jem a vas yok a ve gredoteje. (33) Tories Arivo dobre god jomu dro i vor drévo praxaéno | jgodg jem igulg, ot jugody bo drévo majety sp, (84) Plem aspire! Kako mosete dobro ghagolat Igkavi soit? Oty ihytala bo usta rave elagolajgts. (38) Blagun Sovéls ot Baga susqda inno Ses blagaj:tigharnje Covdk ot laws esoda anos Iolavaja (36) Glagoly te vam jako vas'ake glagols prazdany, jegoze aie lagolotn dove, vaadajgts o née slovo vy daa stun. (37) {Gen alovern bo svoiry opravadnill sq {ots slovess svoies asp *128 ‘Tekst 7 (Braj 28) K Zofey Mat VI 1) Ne emit, de ne cedent tpt.) ‘mate bo Sodom die, spe van, | ve sine mn mice, imergts vam. (3) Cito ie vididi spivca, ifs jests ve oc? bratra feo «bran ile jets vo tor ne fei (Li ako rele brat seem Orv | itary sacs in ode teen, se brane ve oct tems G) Licemér! I pve brace kee ice fae wl pus iw ore ata Wejege Zoges at. Vi. @) Tako ube mote sw: Otte nate es a nebeu, de eis spine to, (1 de prides csanstine te, da bots raat ako nance nn zm (0) 2080. als atajllaego ce) dai nate dra (2) Tota hat ey sake ino | my putes dfikoam ram, (2) tne ved natty napa, minus ny ob npr Jak tle es isan ila Slave vow vom Asin Objainienie skrétéw i znakéw ‘eee peda) soesat 130 bane sas san voi reyes sea dort Fede ramsey) res Skréty terminéw lacitiskich ‘Stop owas i ori. ‘potas Ayo samive, bers) in cd a ‘tiem (avon cana) re tao = ‘her snet (au prwmly pry momantalay) reg aaa Si, tee Siem nese ce) cen, {ph reno ‘cnn, Sonali eh warenowy) tsi ‘hoje pagina) iat ‘fs bw) W vole an ‘ua, fae pa) wen, ery, Piste, minimum, (roa fe peo it {star fox pels : Terabe Cem mvs (dopetnne) z< {ak pbarjey erate min eons ier Siremenany (argo) ‘ak polar choco sin eyo Imer aeperatmperutvs, (i rnkasac) q fl (gy ed oprnen) ore ‘pet Sipetectm, crue prety nedohonay) Upetezeay charac yan lah form ebying) Indes indicat dasa, (rs xmaene) "at lap Kye pe ag eactene wate a Intakes (Reektersit tak da samen np. fee ‘at rio smo. p< ert ‘trata, (ezasownikcgsitivy [ss amacani pry taba pos rch ‘mmc wlan dea me) ‘ut sloop ys sane #[osnacanie Sesser ria Si if arte arp isto we Slee intr, (emer eeny te Tite neepa) Fine ater, preceram (eme pee) io tng singel fab pc ‘oxen, (wae)2, again Informacje © podrecmikach jezyka staro-cerkiewno-slowiatiskiego (wybsr) Ce, Bartala, Podstwowe wiadomaics: gromaiyh staro-crbieine- -lowiaistie} mete porewnaweay, Warszawa 1987 Podngcaik obseeey i najbardsnjdostgpny. Charakteryzvie go Lonwersatoryiny spossb podania material, nie zante ele twiajacy povinzanie processe fonetyeanych 2 wywolujgcymi je tendencjani rozwojowymi jeri praslowiishego, Zaiera tes wor testa sown, T. Brajersi, Jesyk sarw-cerhicumne-stwiavs, Lublin 1990. Podrgcanik obseerns, stesuakono dostepny, eavierajney wicle Wiadomoéci sxcegélomyeh, polecany dla wseystkich, bide ‘hcg porlebié wiadomofc 2 tego takrost. Zawiera ted wybor tekstsw,éviczeniaj slownik w uklaiegniazdowsm, zapsany cvrvlicn, T. Friedelown’s, Cz, Lapiea, Jeph staro-cerkiewnosiowiariski, To- vi 1983, Skrypt da studentéw Stdium Zaocanego Fllslogti Polskie napisuny preystquni. Zawiera ed wor tekatw, pytania kon troine, slovak, sademcams terminclgicane | wekaedwhi me todyeane dis weracyeh si J. Strutyiski, Pasawowe wade -cerbcweno-slowiishieg, Krai 191 rama Jeep stare Sly praeqczony dla studentow floleipolkie, Zawiera tos ewiceeua, teksty i shown, Alfabety slowiatiskie s8 £¢8888seaceee 0 wradeeccusreusecersdiece : mi EEgeSS8Eeensecsee cs eesenneReprodukeje wybranych tekstw ses (0) Tem ar Canes am, er wa stvarnens om, tuna Ho (Te x rao nis, 4) Tu, Gn, at ao pac 5) Hat Toe ese (0) Menta ors my ee war acm Gaye es wan me Bg wen gee on) Keays ck aa ww (mcr men, (9) Hymns Bo were wrt wns eae ch (1) Ba pce sea. (1) Hoa cars eter sna (12) Ve tee wom, Bee (13) Ucn fan oat. (14) Hoa ea monte pe (5) Herta ck wa omg waren. (6) Eee esvawraey ars ome (17) a aru ‘anna, (1) Kare paers ce ch tne exon (1) Toner ‘TEKST: LC VI 18-21 (Odwiedsiny math bras) Nipnaa me meuoy®[¢j.weoyex] urn w pene ere, He Wenaica ecesonntw Ht WUC aipogomi', (20) m mngurcTOMA Ki ArONKNTS, AKO METH THON w epDTpAR HOD MIE cTOMT. eHAETH TA oraure. (21) Om me. orueuarars, peve xb fr: aT woe epireie been ert: crsmawreH ‘TEKST 2: LK VI, 2 (urza na moray) Bucrs me mo nanan ors aus? are [i j. wcove] nasge 1% vopach. Ww orvenmn ru, peve nik: pangs Mt aw nom, Sepa; wynmaa. (25) mnANE me mL, OFCARE HeONER: mE! ovpeesvo\n0 #3 EHR. H WexoMAYHNBAEA ch w MUNREA C4. (24) (25) pene ef: je aut aM oyEouMAN mE €8, rOKRMMNE ck, FnARALITE RE come 870 one ck META, SEO RETOUR ARIAT eNgE, H MEER Dedtnsele v= (65 140162, tte $8 198, 1 usta dupont, to Btn (G1 thom 3 Konagaet(§ 208) Imperativas (Gf 221201, he (La) () Hemera, fa, (4 ne ect een tpn eee ene a) Ht cine we EE wp a ona eve tn) Oyun ae safe — ort vee aH — fone (1) iy may eH pI 8 K. ) Brae fae oe OG a MRA Hee ECE EE Cowen 8 nr, Eeng oh ih ene IE (1) Ha are + hae ate ce me ae (4) Et rpc en eee ng ume pee — XXEY (XY) esenpenu ae pean x eas We Sew, — OV (CX) Sang, fT ww tier am He seme fea) Et te i RES SEN OT fe cams. os. Kate come eens tno a ete {| truer eayrs foes coe) A as omgmn t m E e TAS Sm () A fey run, mya umes aa (3) BATE a reser eget VE BE me ms, 108, Tee amet, 2) WAN HE ATE ‘ear, reo oy un ec, pnt eA) Ha lene er ee, mete seen, Ew ATA a —Deblinace nimkéw raiajouych (6 188169). Zcéone dela rermitnikiw (6 1178, Obey (F190, Cansownic fame (f 248) Mato den X31 [2] mamta rk oe scams, m2 ame ei ET WE Hp, 8 HHT, tage, tak, avers Hexen: (2K $0) We [0] wert wu, wo ek ver, (X12) Has mers 8 abe, seve Kcr, # Ewe ctapeR Ede, Ppcomer. (VE 3) Ta [Mom wane angen, qe tn, — (VTA) ree.) nme an eer canaries eeere meer em, {RUF rimen en ne caeeme tere cE tho OF Rew Hh Spis tresei oR marae ns ae 6) vot om gone can rent, ow » eye ome remem? — IN 0), Mee eee ww gee Cast , FARA ¢ MeCN HEMEL me TY ANON — (XT 8) He 1. Pla, Wham wae 4 1% oye, rmumANN cutee aM erm, 1 FARypAN A dia avers tri : scam sure «mck — (i) ane sacar ene 8 Ren ets ee sa ‘ meres ge ea; aT a a PATS ETC ian i wer : ‘owns ck mpc, est) er. anaes eons ne Deni dean : mts oer argu ae ae am pects omens ee use staan, fumen (0 1g, ani te ‘ aewajoae flog prantowinihie) “a mah yaork Pro ata putas ”Spirit Wolynes min podowe W pce 8). Pye ome 7 as ‘A Pisce Finda, Wate agama nina Rasch 7 4. Sty, Pdsonnrorwejor dent cemmntom) 1. Rj, Debaach ecowniows w 7 Pde, Zane Blais cura _ : Pela, Wate wg tts casa 4 Satya, Pod m ange ‘igs mss Pesinkrnit (Baas imitony Ini — podewmowanie UKs “TFs, Pain hn exe “as aly intrrtec yon sl ‘ein streetwise (Keenan | Snzena Inirmace podria jaya arocriomn owiilige iat sown F Rept tno a ear feaged eegee