Professional Documents
Culture Documents
7700
7700
sinh), s phn chia nghim ngt khc gia c 1(a) Mary sold the book to John (Mary
php v ng ngha khng cn na. bn cho John cun sch)
Nu l thuyt chun dng khi nim xen t 1(b) John bought the book from Mary (John
vng (lexical insertion), tc l thay th cc ph mua cun sch ca Mary.
hiu nh N, Adj, V, bng cc t trong t V mt nh x ci bin n gin t ng
vng, th ng ngha hc to sinh dng khi ngha n cu trc mt nn khng ci bin no
nim t vng ha (lexicalization). T vng ha c th lm thay i ngha, bt c th d no
l qu trnh lch s ca s bin i ng ngha, m s ci bin lm thay i ngha s l mt
trong ngha gc c th c suy ra t cc thch thc su sc i vi ng ngha hc to
yu t ring bit ca n. Cc biu thc c t sinh. Nhng th d nh th tn ti, th d:
vng ha y s to nn mt n v ng cc cu b ng bao gm cc lng t phc tp
ngha mi. Th d: dng t man (ngi n trong ngha khc vi cc cu ch ng tng
ng) thay th cho cc ngha t ngi, ng. Th d:
trng thnh, ging c; dng woman
2(a) Many men read few books (Nhiu
(ngi n b) thay th cc ngha t
ngi c vi cun sch)
ngi, trng thnh, ging ci.
2(b) Few books were read by many men
T tng dn dt ca ng ngha hc to
(Vi cun sch c nhiu ngi c).
sinh l khng c s phn bit v nguyn tc
gia cc qu trnh c php v cc qu trnh ng Lakoff (1971) gii quyt vn ny
ngha. bng cch b sung cc quy tc tng qut
(global rules), n c kh nng th hin cc s
Ng ngha hc to sinh quan nim:
khi qut ha gia cc du hiu on ng
(1) Ci cp c php thun ty ca cu khng cn k nhau. Cc quy tc tng qut bo
trc su c t ra trong cun Cc bnh din m tnh hp thc ca cc phi sinh trong
ca l thuyt c php ca Chomssky nm 1965 chng khng ch quan h vi cc biu hnh
khng tn ti; cy gn k trong lch s ci bin m cn quan
h vi tt c s phi sinh ca cu.
(2) Nhng trnh hin ban u ca cc phi
sinh l cc trnh hin logic, chng ging ht Th d (2a-b) b iu khin bi quy tc
nhau t ngn ng ny sang ngn ng kia; tng qut. Quy tc ny ni rng nu mt yu t
logic c phm vi rng hn yu t khc trong
(3) Tt c cc bnh din ca ngha u c
trnh hin ng ngha th cn phi t trc trong
th th hin hnh thc du hiu on ng. Ni
cu trc mt. ngh ny c cng dng cho
cch khc, S phi sinh ca mt cu l mt nh
php c gi thit cho rng cc ci bin gi
x ci bin trc tip t ng ngha sang cu trc
nguyn ngha ln gi thit cho rng cp c
mt.
php su nht l s trnh hin ng ngha vi
Cc cu nh (1a) v (1b) c chung mt ngha c duy tr v k thut.
vi c trng la chn ch ng c th ca sell
Ba phm tr m cc nh ng ngha hc
(bn) ng nht vi tn ng c th ca from v
to sinh chc chn c tn ti l cu, on ng
c th cho rng hai cu c cng mt cu trc
danh t v v t. Ba phm tr ny dng nh
su.
tng ng trc tip vi mnh , tham t v v
t logic. Logic ni kt c sp nhp vo lp
N.T. Gip / Tp ch Khoahc HQGHN, Ngoi ng 28 (2012) 75-81 77
semantic theory ca Katz and Fodor (1963) l L thuyt thuyt gii ca Katz-Fodor
mt l thuyt thuyt gii. Katz v Fodor v ra bao gm hai thnh t: t in, sau c gi l
mt ng r rng gia cc bnh din gii thch t vng (lexicon) v cc quy tc phng chiu
cu xut pht t tri thc ngn ng v gii thch (projection rules). i vi n v t vng, t
cu xut pht t nim tin vo th gii. Tc l h vng bao gm s c trng ha ci vai tr m
xc nhn s khu bit l thuyt ng ngha hc v n ng trong s thuyt gii ng ngha. Cc
ng dng hc. quy tc phng chiu th xc nh cc kt hp
Katz v Fodor thc y s lng ca cc n v t vng n nh th no mt
phn ny bng vic ch ra cc cu nh Our ngha cho cu vi t cch l ci ton th. Mc
store sells horse shoes (Ca hng ca chng ti t in cho mi n v bao gm mt phn ng
bn giy nga) v Our store sells alligator php ch ra phm tr c php m n thuc vo
shoes (Ca hng ca chng ti bn giy da c v mt phn ng ngha cha ng cc du hiu
su). Nh h ch ra, trong thc t s dng, ng ngha (semantic markers) v cc yu t
cc cu ny khng lng ngha, cu trc c phn bit (distinguishers) v cc gii hn la
gii thch nh giy cho cc con nga, cu sau chn (selectional restrictions). Cc du hiu
nh giy bng da c su. Tuy nhin, h ch ra ng ngha v cc yu t phn bit mi ci i
rng khng phi l vic lm ca l thuyt ng din cho mt bnh din ngha ca n v,
ngha: sp nhp s kin vn ha thun ty, c tng ng vi cc bnh din h thng v ngu
th tm thi, rng giy c ng cho nga nhin. Chng hn, mc bachelor bao gm cc
nhng khng ng cho c su v giy c du hiu nh (ngi), (ging c), (tr) v cc
ng t da ca c su ch khng t da (sng) yu t phn bit nh [ngi cha h kt hn] v
ca nga (v nu c giy ng t da nga th [ngi c trnh s hc hoc hc thc thp
chng ta gi l leather shoes (giy da thuc). L nht]. Nh th, mc t Katz-Fodor rt ging
thuyt ng ngha mun c trng ha c hai cu vi sn phm ca phn tch thnh t.
nh lng ngha s l mt l thuyt sp nhp tt Katz v ng s ca ng kt lun rng
c vn ha v kinh nghim ca ngi s dng tt c cc thng tin cn thit p dng cc
ngn ng. quy tc phng chiu c mt trong cu trc
Nh th, Katz v Fodor tha nhn su ca cu hoc ni cch khc l cc quy tc
rng thnh t ng ngha ca ng php c trch ci bin khng tc ng n ngha.
nhim gii thch y cc thuyt gii c th Gi thuyt rng cu trc su l u vo
ca mi cu, bt chp tri thc th gii c th duy nht cho cc quy tc ng ngha thng tr
gii hn th no s lng cc thuyt gii c ng ngha hc thuyt gii.
n nh thc t cho mi pht ngn bi nhng Tuy nhin, vn c nhng nghi ng v
ngi tham gia vo din ngn. cc quy tc ci bin khng c hiu qu ng
Katz v Fodor cng miu t v gii ngha. Chomsky th hin s nghi ng ny trong
thch kh nng ca ngi ni i vi (1) xc mt ch thch Cc bnh din ca l thuyt c
nh s lng v ni dung ca cc cch c mt php. ng nhn thy Everyone in the room
cu; (2) khm ph ra cc bt thng v ngha; knows at least two languages (Mi ngi trong
(3) quyt nh cc quan h m phng gia cc phng ny bit t nht hai ngn ng) v At least
cu; v (4) nh du mi c im ng ngha two languages are known by everyone in the
khc c vai tr trong kh nng ny.
N.T. Gip / Tp ch Khoahc HQGHN, Ngoi ng 28 (2012) 75-81 79
t thng qua s phi sinh ti cu trc mt. Do [5] Nguyn Thin Gip, Gio trnh ngn ng hc,
Nxb i hc Quc gia H Ni, 2008.
, cu trc chc nng cng c th c xc
[6] Nguyn Thin Gip, 777 khi nim ngn ng
nh cp ny. hc, Nxb i hc Quc gia H Ni, 2010.
Nh th rt ra mt kt lun l tt c cc [7] Nguyn Thin Gip, Ngn ng hc to sinh ca
quy tc thuyt gii ng ngha cn thit p dng N. Chomsky: i tng v nhim v, Tp ch
Ngn ng, s 5, 2012.
cho cu trc mt.
[8] Nguyn Thin Gip, Ngn ng hc to sinh ca
N. Chomsky: M hnh ngn ng th nht, Tp
ch Khoa hc Ngoi ng, i hc Quc gia H
Ti liu tham kho Ni, tp 27, s 4, 2011.
[9] Nguyn Thin Gip, Ngn ng hc to sinh ca
[1] Noam Chomsky, Nhng chn tri mi trong N.Chomsky: L thuyt chun hay m hnh cc
nghin cu ngn ng v thc, (Hong Vn bnh din, Tp ch Khoa hc Ngoi ng, i hc
Vn dch), Nxb Gio dc, H Ni, 2007. Quc gia H Ni, tp 28, s 1, 2012.
[2] Nguyn c Dn, Ng php to sinh, trong [10] Lu Nhun Thanh, Cc trng phi ngn ng
Ngn ng hc - khuynh hng, khi nim, lnh hc phng Ty, (o H Ninh dch), Nxb Lao
vc, Nxb Khoa hc X hi, H Ni, 1984, tr.96- ng, H Ni, 2004.
119.
[11] Nhng c s trit hc trong ngn ng hc (Trc
[3] Nguyn c Dn, Chomsky Noam, trong Ngn Thanh dch), Nxb Gio dc, H Ni, 1984.
ng hc - khuynh hng, khi nim, lnh vc,
[12] R.H. Robins, Lc s ngn ng hc, (Hong
Nxb Khoa hc X hi, H Ni, 1984, tr.168-172.
Vn Vn dch), Nxb i hc Quc gia H Ni,
[4] Nguyn c Dn, Avram Noam Chomsky: H Ni, 2003.
ngi c tr tu nht th gii, Tp ch T in
[13] The Linguistics. Encyclopedia, Edited by Kirsten
hc v Bch khoa th, s 5, thng 9-2011.
Malmkjar, London and New York, 1995.