Ve Ki Thua

AI HOC GIAO THONG VN TI
BO MON HNH HOA VE KY THUAT
VE KY THUAT C KH
NHA XUAT BAN GIAO THONG VAN TAI

HA NOI 2007
Chng 1
CAC LOI BN V C KH
1.1 KHAI NIM
Ban ve la mot phng tien truyen thong gia cac nha ky thuat. Trong
nganh ky thuat c kh tuy theo yeu cau, muc ch can truyen thong ma
ngi ta e ra cac loai ban ve khac nhau.
1.1.1 Ban ve hnh chieu phang va ban ve khong gian:
-Ban ve hnh chieu phang hai chieu: la ket qua cua do phep chieu trc
phng (Orthogonal Projection) tc chieu vuong goc vat thc trong khong
gian xuong mat phang
-Ban ve truc o: la ban ve vat the trong khong gian 3 chieu dung phep
chieu song song. Trong ky thuat khong dung phep chieu phoi canh
(Perspective Projection) e bieu dien hnh khong gian nh trong kien truc.
Trc ay khoang 20 nam, ban ve phang c xem nh la ngon ng chnh
trong san xuat c kh va ky s, cong nhan, cac nha ky thuat ch lam viec
tren ban ve hnh chieu con ban ve ba chieu khong co gia tr ky thuat ch
dung e giai thch cho nhng ngi khong chuyen mon. Nhng trong nhng
nam gan ay, do s bung no cua nganh khoa hoc may tnh, s phat trien va
hien ai hoa cua nganh may cong cu ma ban ve ba chieu co mot gia tr ky
thuat tren cac may CNC. Ban ve ba chieu bay gi chang nhng danh cho
con ngi ma con danh cho may oc va gia cong chnh xac vi dung sai yeu
cau c ve tren ban ve ba chieu trong cac phan mem chuyen mon nh
Proengineer, Cimatron....
Trong pham vi ve ky thuat c kh chung toi ch tap trung vao cac ban
ve c kh chieu phang hai chieu co ien trong c kh e ren ky nang ve tay
va trnh bay ket cau c kh. Sau ay se ban chi tiet ve cac loai ban ve hai
chieu nay.
Hien nay tren the gii co 2 nhom tieu chuan chnh la tieu chuan
Quoc te ISO va tieu chuan My ANSI. Tieu chuan Viet Nam ve Ve ky thuat
c kh cua TCVN da theo tieu chuan quoc te ISO nen dung Phep Chieu
Goc Th Nhat (First Angle Projection) nh hnh 1.1 sau:
Hnh 1.1 V tr 6 hnh chieu trong Phep chieu Goc th Nhat cua Quoc te
ISO va Viet Nam TCVN
Con Anh My dung phep chieu phan t th ba (Third Angle Projection).

Theo cach nay quan sat vien ng tai cho va mot hnh hop lap phng
tng tng trong suot bao quanh vat ve, tren mat hop noi len cac hnh
chieu. Hnh chieu nam gia quan sat vien va vat bieu dien. Theo cach nay
th khi hop c khai trien phang th hnh chieu bang at tren, hnh chieu
ng at ben di, hnh canh nhn t trai th at ben trai... nh hnh 1.2
Hnh 1.2 Chieu trc phng Goc Th Ba kieu My
Tren mot so ban ve cua mot so nc tren the gii co ve ky hieu chieu kieu
Quoc te (Chieu goc th 1) hay chieu kieu My (Chieu goc th 3) nh sau:
Dau hieu chieu kieu TCVN- Quoc te Dau hieu chieu kieu My
Tren cac ban ve TCVN mac nhien dung phep chieu goc th 1 va khong ghi
ky hieu g ca.
1.2 PHAN LOAI CAC BA N VE PHANG C KH
1.2.1 Ban ve s o (schema)
Ban ve s o la ban ve phang bao gom nhng ky hieu n gian quy
c nham the hien nguyen ly hoat ong nh s o c cau nguyen ly may, s
o mach ien ong lc va ieu khien ong c, s o giai thuat cua chng
trnh tin hoc, ieu khien PLC. Th du s o mach ien nh hnh 1.3
Hnh 1.3a S o mach ien

Z2 '=30
Z3 =60
Z1 '=75 Z'3 =25
Z2 =15
Zc =20
Z5=20
n1
Z1 =15
Z4=25
Z'5 =1
Z6=100
Z'4
Hnh 1.3b S o he thong banh rang

Khi trnh bay en cac bo truyen, chung toi se a ra s o ong ve oi tng
nghien cu. S o ong may rat quan trong va quyet nh kha nang lam viec,
ket cau cua may sau nay. Trong s o may co the co bang thong bao ve ac
tnh ong hoc, ong lc hoc cua he tho ng.
1.2.2 Ban ve thao ri (explosive drawing)
Trong cac tai lieu ky thuat danh cho giai thch, quang cao, dung trnh
bay cho nhng ngi khong chuyen ve ky thuat thng ve kieu khong gian ba
chieu vi cac chi tiet a thao ri va ang ung v tr san sang lap rap.
Hnh 1.4 Ban ve thao ri
1.2.3 Ban ve lap rap (Assembly Drawing) hay ban ve ket cau (Structure
Drawing)
Da theo s o truyen ong a trnh bay tren, nha ky thuat dung
nhng kien thc chuyen mon co lien quan e tnh toan sc ben chi tiet may,
kinh nghiem cong nghe, dung sai lap rap, tham khao so tay ky thuat... e tao
nen ban ve lap rap hay ban ve ket cau.
Co the noi ban ve lap rap la s bieu hien mot cach cu the cac bo phan
may hay c cau, da tren kha nang cong nghe thc te, cua ban ve s o. Ban
ve lap rap the hien toan bo ket cau cua may va co y ngha quan trong, co ban
ve lap la co the co chiec may trong y tng va co the hien thc thc s trong
tng lai. Tai lieu nay tap trung vao cac cach bieu dien mot ban ve lap va
luyen ky nang oc ban ve lap cho sinh vien. Co nhieu bai tap ve ban ve lap
e sinh vien t nghien cu ky nang lap rap trong ieu kien cong nghe tai
nc ta.
1.2.4 Ban ve chi tiet (detail drawing, part drawing)
Ban ve chi tiet la ban ve rieng tng chi tiet trch ra t ban ve lap a
trnh bay tren vi nhng yeu cau rieng ve cong nghe san sang em gia
cong thanh chi tiet that. Ban ve chi tiet la muc tieu th nh sau ban ve lap ma
sinh vien c kh can nam bat.
T chi tiet trong khong gian 3 chieu (hnh chieu truc o) ngi ta bieu
dien chi tiet 2 chieu nh hnh 1.5 nh sau:
Hnh 1.5 Hnh ve chi tiet 2 chieu

va hnh chieu truc o 3 chieu
Trong pham vi tai lieu nay, chung ta tap trung vao hai loai ban ve chi tiet va
ban ve lap.
1.2.5 T le xch : Tr cac ban ve s o, tach ri co muc ch gii thieu th
khong co t le chnh xac , cac ban ve lap rap va che tao ieu phai ghi t le
trong o nho gan goc phai ben di cua khung ten. T le co the phong to hay
thu nho nham tan dung triet e dien tch t giay ve en 80%- 85%. Khong
the chap nhan mot hnh ve chiem cha ti 50% dien tch t giay va nh vay
no co the c ve trong giay kho nho hn. Hoa vien can tuan theo cac t le
tieu chuan nham bao am s can oi cua hnh bieu dien. Hnh ve co ghi t le
xch con giup cho ngi oc co the o va tnh c mot so kch thc neu no
khong c ghi trc tiep tren ban ve (thng la trong ban ve lap) Cac t le
tieu chuan cho 2 loai ban ve nh sau:
Tuy nhien cac t le nh 1:2,5, 1:4, 1:15, 1:25. 1:40, 1:75

hay 2,5:1, 4:1, 15:1, 25:1, 40:1, 75:1
c khuyen nen han che dung. So 1 the hien kch thc that va t le la gia
tr cua phan so em nhan voi kch thc that se c kch thc tren ban ve.
Hnh 1.6 va 1.7 trang sau trnh bay ban ve lap va ban ve che tao.
4 A 5 6 7 37
1
H8
H8
k7
k7
40
50
H8
k7
65
J7
12
h6 A-A
H7
A 40
k6
K7
12
h6
8 Than may 1 GX15-32

7 Lot o thau di 1 on g thau
6 Nap o 1 GX15-32
5 Lot o thau tren 1 on g thau
4 Ban h ran g 1 C40
3 Then ban g 1 C45
2 Von g gan g 1 Thep lo xo
1 Truc 1 C45
Stt Ky hieu Ten goi S.lg Vat lieu Ghi chu
Ngi ve Ngay
TEN BAN VE
Kiem tra Ky
AI HOC BAC H KHOA TL:

VAT LIEU
KHOA C KH S.ln g
Hnh 1.6 Ban ve lap

Rz40
84
64
0,04 A
4 14 6,5 14 38 o 0,05 A
o
1 45
8 12,7
R5
R5
15
193
40
Rz10
R5
R5
Rz10
133
+0,04
10
0,05
2 45
o ,01
+0
-0,08
5 mep vat 45
+0,06

70
244
218
50
A
2,5
Thn g hoa trc khi thi con g
Ngi ve Ngay
BAN H AI THANG
Kiem tra Ky
AI HOC BAC H KHOA TL: 1:1

GX 15-32
KHOA C KH S.ln g: 2
Hnh 1.7 Ban ve che tao

1.2.6 Cac giai oan trong qui trnh san xuat mot thiet b c kh:
Nh ta a biet e thiet ke va che tao mot thiet b ta can phai qua nhieu
giai oan:
1- Giai oan thiet ke
- Y tng ve san pham can thiet ke.
- a ra cac phng an. Cac ban ve s o
- La chon phng an tot nhat
- Tnh toan ket cau, ve ban ve lap
- Ve trch ra cac ban ve chi tiet e san sang em che tao.
2- Giao oan che tao
- Da vao ban ve che tao va ieu kien cong nghe, may dung cu ma cac
nha che tao trong xng c kh co ke hoach chnh sa ban ve chi tiet
(co tham khao y kien cua nha thiet ke).
- e ra quy trnh cong nghe che tao cho tng chi tiet (theo kieu n
chiec che tao th).
- Che tao tng chi tiet theo cac ban ve chi tiet va quy trnh cong nghe
a e ra.
- Da vao ban ve lap e lap thanh may.
- Chay th nghiem va chnh sa en khi may hoat ong on nh.
- Sa cha, hoan thien lai cac ban ve lap va chi tiet theo may che th
a chay thanh cong.
-Neu che tao hang loat th can sa cha lai quy trnh cong nghe cho
phu hp vi qui mo san xuat .
Trong pham vi tai lieu nay, cac ban ve eu xuat hien trong giai oan
thiet ke va xem nh san pham cua giai oan nay v ket qua cua viec tnh toan
trong giai oan thiet ke khong phai la cac con so ma phai hien thc thanh cac
ban ve.
1.3 YEU CAU CUA BAN VE LAP

Co ba yeu cau chnh cua ban ve lap.
1- Kch thc: Trong ban ve lap ngi ta khong ve chi tiet cac bo
phan tham gia lap ma ch chu trong bieu dien ket cau phan lap cang ro cang
tot, luon can ve them cac mat cat e ghi c kch thc lap, cac kch thc
u tien a ra ngoai hnh ve, neu khong c th rat han che ghi kch thc
ben trong hnh. Trong ban ve lap ch ghi ba loai kch thc sau:
- Kch thc bao: Cho biet khoang khong gian ma cac bo lap rap chiem
cho, bao gom kch thc dai nhat, rong nhat va cao nhat. Kch thc bao
khong co dung sai va thng co y niem phong chng khong can chnh xac
lam dung bo tr khong gian cho may.
- Kch thc khoang cach truc: cho biet khoang cach truyen ong, co
the chnh xac co kem dung sai nh trong khoang cach truc cua banh rang, truc
vt banh vt hay khong can chnh xac v co the tang giam nh trong bo truyen
xch, ai... th khong ghi dung sai. Khoang cach cac bu long nen thng khong
can ghi dung sai. Dung sai khoang cach truc cua bo truyen banh rang tra theo
h7 trong chng 3 Moi ghep hnh tru trn.
- Kch thc lap rap (assembly dimension): bao gom kch thc danh
ngha va kieu dung sai. Kch thc lap rap c trnh bay ro chng 3 Moi
ghep hnh tru trn.
2- anh so chi tiet: Trong ban ve lap co nhieu chi tiet may tham gia
lap rap v vay can anh so chi tiet e nh danh, nh vat lieu, so lng, ky
hieu trong ban ke at pha tren khung ten.
- Ky so chi tiet phai co o ln t 2 2,5 lan so ghi trong kch thc, ben
di phai c gach bang net c ban, ng thang noi ch vao chi tiet c
ve bang net manh, tan cung au ch vao chi tiet co moi cham tron cho ro, o
ln cham tron phu thuoc kch thc ban ve t 1 1,5mm trong cac ban ve t
A3 en A0. Ky so phai c anh trat t theo vong cung hoac ngc chieu
kim ong ho e ngi oc ban ve e tra cu. Khoang cach cac so nen cach
eu nhau va phan bo tren mot ng thang. Cac ng manh ch vao chi tiet
khong nen cat nhau nhieu.
3- Ban ke: Liet ke lai mot cach chi tiet cac so chi tiet a c anh
tren ban ve. Ban ke c anh so ngc t di len va noi dung gom so th
t, ten chi tiet, so lng, vat lieu, ky hieu (danh cho o lan, ren vt) va muc
chu thch co the noi tieu chuan hoac xuat x.
Nh ban ke ta co the anh gia gan ung c:
- Khoi lng toan may hay c cau.
- Gia thanh.
1.4 YEU CAU CUA BAN VE CHI TIET

Ban ve chi tiet (detail drawing, part drawing) hay con goi la ban ve che
tao c hnh thanh sau khi a co ban ve lap rap.
Do vay, ta thay ve ban ve chi tiet la bc sau cung cua giai oan thiet
ke, cung nh ban ve lap ban ve thiet ke cung oi hoi co kinh nghiem ve cong
nghe. Tuy nhien, mot ban ve che tao th co nhng yeu cau hoan toan khac
vi ban ve lap:
Yeu cau cua ban ve chi tiet:
Co 5 yeu cau cua ban ve chi tiet:
1- Kch thc: Neu trong ban ve lap ch yeu cau co ba loai kch thc
la kch thc lap rap vi kieu dung sai, kch thc khoang cach truc va kch
thc bao th mot ban ve chi tiet phai co ay u tat cac cac kch thc mot
cach chi tiet nh ten goi sao cho ngi khac khi oc ban ve co the ve lai
c hay co the cat phoi c tren kim loai. Ngoai ra, cac kch thc quan
trong thng la kch thc tham gia lap rap trong ban ve lap can phai co dung
H8
sai cu the. V du, moi lap tru trn trong ban ve lap ghi 30 th khi ve
k7
ban ve chi tiet lo ta phai tra dung sai cho kch thc lo 30H8 trong so tay
cong nghe che tao may va ghi 300,08. 0,08 la vung dung sai cua lo 30H8.
2- o nham be mat (Roughness)
e che tao mot chi tiet khong phai ch co kch thc la u ma con can
phai co o nham be mat. o nham be mat c chon da tren:
- Che o lam viec: o nhan bong cang cao (cang bong) th ma sat cang
giam nen be mat cac o trt khp tnh tien o nhan bong phai cang cao.
- o chnh xac: oan truc hay lo co cap chnh xac ve kch thc cang
cao th tng ng vi o nham cang cao. V du, be mat tru lap o bi, lap vong
pht (tieng Phap: Feurtre) th yeu cau o nham phai cao.
Tuy nhien o nhan bong cang cao th gia thanh san pham cang ln v
phai qua nhieu cong oan gia cong tinh nh mai, lan ep ton kem. Do vay viec
chon o nham phu hp phai co tnh hp ly, tnh cong nghe va phai phu hp
tnh trang cong nghe thc s.
Ky hieu va cac cap o nham thng dung:

Ky hieu: co ba ky hieu o nham i kem vi gia tr c ghi pha tren,
mui nhon ch thang goc vao be mat gia cong nen ky hieu va tr o nham co
the xoay chuyen phu thuoc be mat ch nh.
Hnh 1.4 Cac ky hieu o nham be mat
Ky hieu la hnh anh cua ch r, ky t au tien cua t roughness
Gia tr o nham: c ghi pha tren ky hieu va bat au bang ky t R
(Roughness) va co mc o nham la:
Rz: sai so trong 5 iem danh cho be mat tho hoac ban tinh (tien,
phay...) hoac sieu tinh (ban ve Viet Nam khong dung mc sieu tinh).
Ra: o nhap nho trung bnh (average) danh cho be mat tinh qua mai, doa
Trong cac quy nh tieu chuan cua TCVN th co rat nhieu day gia tr,
nhng thc te cac xng c kh ch thng dung cac cap o nham sau t rat
tho en rat tinh theo 8 tr pho bien nh sau:
- RZ320: be mat rat tho khong gia cong, nh be mat thep can, vat uc.
- RZ160: be mat tho khong gia cong c, ch lam sach sau khi uc.
Thng dung khi co anh sach bang cc.
- RZ80: co gia cong c nhng rat tho, nh bao, phay tho, t dung.
- RZ40: be mat gia cong gia cong ban tnh nh tien, phay ban tinh rat
thng dung e ghi o nham chung goc phai ben tren ban ve chi tiet.
- RZ20: Gia cong tinh cao nhat co the co bang dao thep gio, hp kim
cng bang phng phap tien phay, bao hay xoc.
Ke t sau RZ20, ta phai gia cong tinh bang phng phap doa, mai va
dung tr chieu cao nhap nho trung bnh Ra e anh gia:
- Ra2,5: Mai tho hay doa bang tay
- Ra1,25: Mai ban tinh, doa may
- Ra0,625: Mai tinh, doa, anh nham tinh
3- Sai so hnh hoc va v tr tng quang
Sai so hnh hoc: la sai so cua chnh ban than be mat o, thng la dung
cho cac be mat tho. Tat ca n v eu tnh bang mm. Sai so hnh hoc bao
gom:
- o khong tron hay o oval: co ky hieu vi mui ten ch vao be mat tru
can ch nh o oval toi a 2,5mm. V du, co the dung ong
ho so (Phap: Comparateur Anh: Dial Indicator) e kiem tra
o oval, hoac tho hn co the dung thc cap o tm hieu ng knh ln nhat
va ng knh be nhat, o oval ch dung cho mat tho khong gia cong nh vat
uc, ren.
- o vat, o doc (Taper): v du, ky hieu 1:100 thng dung cho mat
nghieng va tnh bang tg cua goc nghieng, nhng c viet vi dang phan
tram, v du 10:100 tc tg goc nghieng la 0,1 goc nghieng khoang 5o45.
- o con: v du ky hieu 5:100 e ch tg cua goc con c viet di
D d
dang phan tram ta co o con = = 2 lan o doc, o con thng bieu
L
dien cho be mat con tho hoac tinh.
Sai so v tr tng quan: la sai so so vi mot mat chuan chon trc,
thng ay la chuan gia cong va c chon trc bang ky hieu ch A (neu co
nhieu chuan khac co the then B, C) trong khung vuong va ch vao be mat,
ng tam chon chuan bang mot dau delta.
Sai so v tr tng quan thng rat a
dang vi cac ky hieu cung dau mui ten ch
vuong goc vao be mat can ghi sai so tng
quan so vi mat chuan. Ta co the ke mot so
sai so tng quan thng gap trong c kh nh:
- o ong tam:
Tr 0,5 la khoang cach tam cua be mat
ch nh so vi tam chuan ky hieu la A.
o ong tam thng dung cho be mat
tho va co tr thng ln hn 0,5mm.
- o ao hng knh: la hieu so ban
knh ln nhat va ban knh be nhat cua be mat
tru ch nh; thng dung cho cac vat quay
nh banh rang, banh ai so vi tam hay mat
tru lo. Gia tr o ao hng knh thng c
cho bang 1/4 en 1/2 dung sai ng knh va ch o cho cac be mat a gia
cong tinh. Co the dung ong ho so e o o ao hng knh khi at au o
vao chu vi mat tru can o.
- o ao mat au: co cung ky hieu nh o ao hng knh nhng c
o doc truc va ta vao mat au chi tiet quay dung cho cac be mat a gia cong
tinh va rat thng dung cho cac vat quay nh banh rang, banh ai so vi tam
hay mat tru lo. Gia tr o ao mat au thng cung c cho bang 1/4 en 1/4
dung sai ng knh va ch o cho cac be mat gia cong tinh. Cung co the dung
ong ho so e o o ao mat au.
- o vuong goc: gia tr cua o lech so vi phap tuyen cua be mat tai
iem can o cho tnh bang mm tren 100mm chieu dai.
- o song song: gia tr khoang cach ln
nhat va be nhat emax - emin cho tnh bang mm
tren 100mm chieu dai cua mat, ng ch
nh va chuan.
- o oi xng: la sai lech ln nhat so
vi chuan ch nh A cua mat ch nh tren
chieu dai 100mm doc truc oi xng A.
Thong thng th:
- Mat tho, khong gia cong: dung o sai
lenh hnh hoc nh o khong ong tam va o oval.
- Mat gia cong tinh: dung sai lech v tr tng quan ma o ao mat au
va o ao hng knh la thng dung nhat. Co n o con th dung ca cho hai be
mat e tho va gia cong tinh.
4- Tnh chat c ly: thng ghi di yeu cau ky thuat. Tnh chat c ly
be mat hay the tch thng x ly bang c luyen hay nhiet luyen.
- C luyen: thay oi c tnh be mat gia cong, tang ben be mat bang cac
bien phap c hoc nh phun bi, lan nen, lan ep rung... hien ch mi c
nghien cu cha co ng dung nhieu nen t gap trong cac ban ve, neu co se
ghi chu cac ac iem cua no.
- Nhiet luyen: thay oi c tnh vat lieu bang cach thay oi nhiet o un
nong va lam nguoi theo mot quy trnh ky thuat nhat nh, co the ke en cac
bien phap sau:
Toi ( Trui): la bien phap lam cng vat lieu bang cach nung len tren
nhiet o ti han roi lam nguoi nhanh (nhiet o ti han tm c bang cach tra
bang gian o Fe-C khi biet thanh phan carbon va cac nguyen to quy cua vat
lieu) toc o lam nguoi cung phu thuoc vat lieu: Thep carbon lam nguoi nhanh
trong nc, thep hp kim lam nguoi cham hn trong dau. Can ghi o cng
(Hardness) sau khi toi. Thng toi la nguyen cong sau cung neu chi tiet
khong qua mai sau nhiet luyen.
Co ba n v o o cng:
- HB (Hardness of Brinelle): dung cho cac loai thep che tao may trong
c kh do Brinelle ngi Phap e ra bang cach ep vien bi toi cng tren be mat
can o. Dien tch lom cang be khi vat o cang ran cng. Thng thep sau khi
toi co gia tr HB t 250 300.
- HR (Hardness of Rockwell): co ba mc o khac nhau HRA, HRB,
HRC o bang cach ep mui con tren be mat. HRC thng ch dung cho dung
cu cat v gia tr o ran ln hn HB rat nhieu v du dao hp kim cng co the
at o cng t 60 65 HRC, ban ve c kh t dung o cng HR.
- HV (Hardness of Vikel): ep mui kim cng hnh thap len be mat can
o ch dung cho cac vat that cng nh gang trang, kim cng.
U (luoc): la bien phap lam mem vat lieu bang cach nung len tren
nhiet o ti han roi lam nguoi cham ngoai khong kh hay cham hn cung
nhiet o nguoi cua lo (nhiet o ti han tm c bang cach tra bang gian o
Fe-C khi biet thanh phan carbon va cac nguyen to quy cua vat lieu) toc o
lam nguoi cung phu thuoc vat lieu: Thep carbon lam nguoi nhanh ngoai
khong kh, thep hp kim lam nguoi cham hn cung vi lo. U hay luoc thng
dung cho cac vat a toi cng can lam mem e gia cong sa cha lai hoac lam
giam tnh don cac vat qua can nguoi nham tang tnh deo, thng luoc c
xem nh lam h chi tiet.
Ram: la bien phap lam du bt tnh cng cua vat lieu sau khi toi e
chong nt, tang tnh deo bang cach nung len di nhiet o ti han roi lam
nguoi t t cung lo (nhiet o ti han tm c bang cach tra bang gian o Fe-
C khi biet thanh phan carbon va cac nguyen to quy cua vat lieu) toc o lam
nguoi cung phu thuoc vat lieu: Thep carbon lam nguoi nhanh hn thep hp
kim.
Thng hoa: nham giam ng suat d cha trong chi tiet may hay phoi
sau khi tao e tranh dan n, thng nc ta khong nhiet luyen gang nhng
phai thng hoa phoi gang trc khi gia cong neu chi tiet can chnh xac (v
du: block may, bargue segment...) v neu khong thng hoa trc th sau khi
gia cong gang co the t thanh oi kch thc va ch on nh sau khoang 1 nam
tri. Co hai bien phap thng hoa:
- Thng hoa t nhien: e phoi gang trong kho hay ngoai tri khoang 1
nam trc khi em gia cong c.
- Thng hoa nhan tao: ta thay thng hoa t nhien khong hien thc v
phai ch i lau, khong ap ng c nhu cau san xuat nen ngi ta thng
dung thng hoa nhan tao cung tng t nh ram nhng danh cho phoi gang,
cha tng qua toi. Cung co the thng hoa thep trc khi gia cong.
Noi chung nhiet luyen th ton kem tang gia thanh san pham va sinh ra
nhieu phe pham. Can co nhieu kinh nghiem, thiet b nen nc ta thng t
dung tr trng hp che tao thay the hay sa cha.
5- Vat lieu va so lng
Vat lieu va so lng chi tiet gia cong thng phai ghi trong khung ten.
So lng chi tiet xac nh loai hnh san suat la n chiec, che th hay hang
loat nho ln hay hang khoi, no co the quyet nh phng phap gia cong va
anh hng rat nhieu en gia thanh san pham. Mot so vat lieu vi ten chuan
thng dung trong cac ban ve ky thuat nh sau:
Thep carbon che tao may: C30, C35, C45, C50
Thep hp kim che tao may: thep Crom 40Cr, thep mangan 45Mn, thep
lo xo 40Si...
Thep xay dng dung lam dan, khung, vo may: CT3,CT4, CT5.
Gang xam: GX 15-32.
Gang cau: GC.
Vat lieu phi kim loai nh cao su, da, amian...
1.5 QUY NH CHO BAN VE KY THUAT C KH TRONG TRNG
BACH KHOA
Hien nay, TCVN cha co quy nh thong nhat ve khung ban ve nen
moi nganh, nha may co quy nh rieng. Trong pham vi mon hoc Ve ky thuat
c kh tai Khoa C kh trng ai hoc Bach khoa, chung toi a ra mot mau
khung ten cho giay A4 ng co ong tap (chu y theo TCVN khong cho phep
A4 ngang) va A3 ng hoac ngang e co tnh thong nhat dung trong trong
mon hoc, tien cho bai tap ve nha va cac ky thi gia va cuoi hoc ky. Nhn
chung quy nh khung ten nay khong khac lam so vi cac nganh khac.
1.5.1 Tieu chuan khung ban ve lap rap
(Ch danh cho cac bai tap ve c kh tren giay A4 trong khoa)
140
10 20 45 10 30
5
4
3
2
6 6 6
1
Ngi ve Ngay
8
TEN BAN VE hay TEN TOAN MAY

Kiem tra Ky
8
TRN G AI HOC BAC H KHOA TL:

Ky hieu - Ten bo phan
16
KHOA C KH So lg:
8
20 30 25
65
Hnh 1.8 Khung ten ban ve lap cho bai tap tren giay A4
1.5.2 Tieu chuan khung ban ve che tao
140
Ngi ve Ngay
8
TEN CHI TIET MAY

Kiem tra Ky
8
TRN G AI HOC BAC H KHOA TL:

16
VAT LIEU
KHOA C KH So lg:
8
20 30 25
65
Hnh 1.9 Khung ten ban ve che tao cho bai tap tren giay A4
Chng 2
CAC MOI GHEP CHAT: INH TAN - HAN VA DAN
2.1 KHAI NIEM

Ghep chat hay ghep cng la bien phap lien ket cac bo phan
lai vi nhau ma khong cho chung co chuyen ong tng oi vi
nhau na. Co hai loai ghep chat:
- Khong thao c nh inh tan, han, dan.
- Thao c nh ren vt, then chot, vong gang.
Ghep cng cac chi tiet lai vi nhau nham cac muc ch sau:
- Tao mot khau ln hn, co hnh dang phc tap neu dung mot
chi tiet th kho gia cong hay khong gia cong c.
- De dang lap rap hn mot chi tiet.
- Phoi hp s dung vat lieu hp ly.
- Co the thay the mot phan neu h hong phan o, nen tiet kiem.
Tuy nhien, do co nhieu bo phan lap rap nen chi ph gia cong,
cong lap rap ln do o co the lam gia thanh san pham cao. Th du
vo case cua may vi tnh e ban tr 2 nap c ghep chat e khong
thao c con bo cot gia gio ap pedal xe ap la mot v du ro
nhat cua viec ghep chat nhng thao c. Trong chng nay ta ch
tap trung vao cac chi tiet lap cng khong thao c hay thao c
rat kho khan.
2.2 INH TAN (RIVET)

2.2.1 Mo ta
Co le inh tan ra i rat lau, tren 1000 nam v vao thi
Trung Co (Middle Age) tai chau Au a thay inh tan xuat hien
tren cac bo ao giap, ca sat cong thanh, nha th... Ngay nay, inh
tan van gi mot v tr quan trong trong cac moi ghep c kh mat
du dan dan c thay the bang cac moi han cao cap. Thap Eiffel
sn mau en cao tren 300m tai Paris hien dung lam ai truyen
hnh va phat thanh la mot niem t hao ve tao tac c kh cua Phap
va the gii vao cuoi the ky 19 la mot cong trnh ghep hoan toan
bang inh tan. Nam 1965, Nhat cung theo o che thap Tokyo cao
tren (500m) sn o va trang cung bang ket cau inh tan, nhng
khong noi tieng va co y ngha lch s bang thap Eiffel.
Hnh 2.1 Moi ghep inh tan thep

Hnh 2.1 the hien mot moi ghep inh tan. Hai bo phan lap
rap can khoan hay ot hai lo bang ng knh inh tan. inh tan
c che san mot au se c xo qua lo roi at khuon mu len va
dung bua tay hay bua may ap cho bien dang uoi inh tan thanh
mu au kia.
Hnh dang hnh hoc cua mot so loai inh tan sau:
Hnh 2.2 Thong so hnh hoc cua mot so loai inh tan
Bang 2.1 Thong so mot so inh tan mu tron thng dung
d 4 4,5 5 5,5 6 7 8 9 10 11 12 14 16
h 7 8 9 10 11 12 14 16 17 19 21 24 28
c 3 3,5 4 4 4,5 5 5,5 6 7 8 8 10 11
B 24 28 30 34
w 0,8 0,8 1 1
2.2.2 Tnh nang

Ghep bang inh tan la mot bien phap hu hieu va co o tin
cay cao nhat ch sau vat uc lien nguyen hnh. inh tan co the tao
s kn kht c dung trong noi hi (vao the ky trc). Nhng bo
phan can o on nh cao va khong thao lap cua cot cao the ngay
nay c ghep bang inh tan. That ra moi ghep inh tan co the
thao uc nhng rat kho khan, lau va ton kem neu ng knh
inh tan ln (t 10mm tr len) ta phai mai bo mot au roi dung
uc ot ra.
2.2.3 Phan loai va pham vi s dung
Co nhieu loai inh tan va cac bien the dung rong rai trong
may moc, i song. Co the chia inh tan ra lam cac loai sau:
a- inh tan sat thep: la dang c ban nguyen thuy co le ra
i trc tien, c che tao san mot au co hnh chom cau. Tuy
theo tai trong can ep hai mat lap ghep ma chom cau co the mong
hay day. Loai tai nang nhat mu la 1/2 hnh cau. Co hai cach tan la
tan nguoi va tan nong.
- Tan nguoi: danh cho ng knh di hay bang 10mm.
- Tan nong: khi ng knh tren 10mm nung o inh tan len
trc khi a vao lo e tang tnh deo, giam lc tan nhng gia
thanh at hn. Moi ghep inh tan co gia tr s dung vnh vien, o
on nh cao, chu c rung ong, khong can bao quan phc tap
nhng co mot so nhc iem sau:
- Nang suat kem: Ton nhieu cong sc cho khoan lo tren tam
ghep, ot nong o inh tan, lc tan ln.
- Tieng on rat ln, gay tac hai thnh giac cho cong nhan hay
nhng ngi chung quanh khi tan.
- Khoi lng moi ghep ln, nang do au inh, phan chap hay
tap ghep them (trong lng co the tang them 30%). au inh loi
gay can tr neu dung ghep vo tau se can nc va lam giam tai
trong chuyen ch cua tau. Tau Phap khi sang anh nc ta tai a
Nang eu la tau co vo ghep bang inh tan.
Hnh 2.3 Mot so loai inh tan
b- inh tan sat chm mot au: la mot cai tien cua inh
tan chom cau nhng phai phay, loe hay doa lo con tren mot mat
tam ghep nen ton cong sc nhieu ma lc ep yeu hn loai chom cau.
au con lai co the tan hnh chom hay tru tuy theo khuon mu.
Hnh 2.4 the hien inh tan chm mot au. inh tan nay cho mot
mat lap ghep ep nh trong moi ghep moyeu va vanh rang cua
banh rang th cap trong bo truyen nhong hu xe Honda.
Hnh 2.4 Ket cau mot so inh tan au chm, au co goc 90o
Bang 2.2 Thong so ket cau inh tan au chm

d 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 14 16 18 20
h 4 6 8 10 12 14 16 18 20 24 28 32 36 40
c 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 6 7 8 9 10
E 0,75 1 1,25 1,5 1,75 2 2,25 2,5 3 3.5 4 4,5 5
1,8 2,4 3 3,6 4,8 5
l 3 4 5 6 8 10
Ngoai ra con co loai au chm goc 60o.

c- inh tan rut bang nhom: dung ghep cac tam ton
mong, nhom di 1mm co hieu qua va nang suat cao nhat trong
cac loai inh tan. Can dung mot dung cu at biet la kem tan rut.
Hnh 2.5 the hien cau tao cua mot inh tan rut ang lam viec.
Kem xiet va rut cay tige (bang thep mem) doc co au hnh cau lam
ong nhom bien dang, loe ra va ep lay hai be mat lap rap. Tan
nhom rut tien li, nhanh chong, re nhng ch cho mot mat ngoai
ep, mat trong ni au ong nhom bien dang rat xau, ch dung cho
vat mong khong chu lc nh bang hieu cua may, khong dung ghep
trong c kh nang c.
Hnh 2.5 Ket cau inh tan rut nhom

d- inh tan da, simili, vai: la cac loai nut bang kim loai
(thng la ong) e trang tr, ket noi hai mieng da, vai. a dang
nhng tat ca eu phai ot lo thung tren mieng da, vai, hai phan
cua inh tan ghep hai mat c tan chat, gap m len nhau.
Vien cho cac lo tren tent, bat giup lo ben be mat, khong b xe
tet khi treo... Ket cau cac loai inh tan da, vai cho trong hnh 2.6.
1- Bat Da; 2- Khoen Nap Tan Tren; 3- ot Cone; 4- Khoen

Di; 5- e
Hnh 2.6 Tan tao khuy ong cho lo tren bat da
e thao cac loai inh tan da nay, ta co mai t phan gap m
cua khoen di.
2.3 HAN (Phap: Soudure, My: Welding)
2.3.1 ac iem
Han la bien phap ghep kim loai ma khong the thao c.
Han kh ra i t lau, con han ien mi khoang 100 nam nay va
a co nhng cai tien nhanh chong nham nang cao chat lng moi
han, nang suat, an toan, o on nh va tin cay... Ngay nay hau nh
han co the thay the 90% cho moi ghep inh tan. Ghep bang han co
nhng ac iem sau:
u iem:
- Nang suat cao nhat, khong phai khoan, ot.
- Kinh te nhat, nhat la han ho quang ien.
- Co the cat lng kim loai day en tren 300mm vi nang
suat cao nhat va gia thanh re nhat ma khong phng phap gia
cong c kh nao sanh kp (cat bang gio a).
- Co the thc hien tai hien trng, tren may ma khong phai
van chuyen, ga vat len may.
Nhc iem:
- Do phai nung nong nen lam h to chc kim loai, nha toi chi
tiet c nhiet luyen tot, hay gay bien cng vat lap ghep do nguoi
nhanh, b nt v khi lam nguoi nhanh...
- Gay bien dang, h hong hnh dang be mat nen tranh dung
cho cac chi tiet a gia cong tinh roi.
- oc hai, do khoi thuoc han xong len mat, ht vao mui. Ho
quang ien co nhieu tia X, tia am cc gay hai mat va lam bong da.
Nguy hiem khi lam viec tren cao.
- Han gio a neu bat can, chay ngc co the gay no bnh a,
bnh oxy no gay ton hai ve ngui va tai san.
- Chat lng moi han co ien thng khong cao, co nhieu vet
nt, lo bot nen ngay xa cac cong trnh quan trong nh noi hi ap
lc khong dam dung han, phai dung inh tan. Tuy nhien, ngay nay
nh cac phng phap han tien bo nen han la phng phap chu yeu
cho viec gia cong noi hi ap suat nh nhng bien phap kiem tra
hien ai bang sieu am....

Muc ch cuon sach nay la nham vao cach bieu dien moi han
nen viec mo ta thiet b va cong nghe han la khong can thiet. Tuy
nhien, gii thieu qua mot so phng phap han va pham vi s dung
th can thiet.
a- Han kh acetylen (han gio a) gom gio, oxy, a, kh a,
at en tao acetylen. Ch han vat mong, tole di 1mm bang gio
a, kim loai th ba a vao co the la sat hay ong. Ngon la gio
a cho nhiet o en 3000o trong khi nhiet o nong chay cua sat
thep khoang 1560o. e tranh oxit hoa moi han khi nhiet o cao,
ta thng nhung que kim loai vao bot han the e tay sach moi han
va ay khong kh ra khoi vung han. Mot u iem ac sac cua han
gio a la cat t kim loai day nhat, nang suat cao nhat nh a
trnh bay phan tren nh tan dung triet e tnh b oxid hoa khi
nhiet o cao cua thep .
b- Han ho quang ien: Do tnh c ma nam 1890 Elihu
Thomson, nha sang che noi tieng ngi My, a e cham mach cua
2 ban tu ien chai Leyden, sc nong lam dnh 2 day ien lai khong
tai nao thao ra c va nh vay han ho quang ien ra i vi vo
so ng dung lam thay oi bo mat the gii vao cuoi the ky 19.
Chuyen dung han vat day t 1mm tr len va co the han vat day
bat ky, cho moi han ben chac co the dungtrong che tao may. Tuy
nhien, chat lng be mat moi han (moi han co ngau khong) thng
phu thuoc tay nghe cong nhan hn la thiet b. Cac bien the cua ho
quang ien la han mig, mag, tig. Hien nay han vo tau, noi hi, cac
vat gia dung chu yeu la dung han ien. May han ien thc chat la
mot may bien the hieu the ra hai au mo han va vat han la 60V
e an toan, nhng cung o dong ien han rat ln toi thieu la 30A.
c- Han ap lc (ham bam) cho moi han ep nhat khong can
kim loai th ba, hai kim loai cua vat han t chay di nhiet o cao
3000o va b nen di ap lc nen t dnh nhau. Han bam co nguon
goc t han thu cong goi la han ren.
d- Han vay ong: Dung han cac vat mong, chu lc cao va
nhan ep, dung han noi li ca go bang cach nung cac thanh sat
nong o ep hai au vat han co nhung han the gia la mieng ong,
di tac dung cua nhiet va ap lc mieng ong chay ra va lam dnh
hai kim loai.
e- Han ch (hoac han thiec, han antimone (Anh:
Antimony)): Han vat mong, Block may bang hp kim nhom... ac
biet han ch ch chu nhiet thap di 150o, co the thao ra sau nay
de dang bang cach thoi nong chay moi han ch ma khong lam h
chi tiet. V du, han moi noi day ien, thung giai nhiet oto
(radiateur) han ch c bieu dien giong dan se trnh bay phan
sau.
2.3.3 Ve bieu dien moi han

ay la muc ch chnh cua chng nay. Hien nay, TCVN co
nhieu thay oi so vi tieu chuan trc ay cua ISO nen chung toi
trnh bay ca hai loai e sinh vien de tham khao.
Hnh 2.6 Chi tiet c ghep bang han

Khong co s phan biet phng phap han, neu muon ch ro
phng phap han co the ghi them trong yeu cau ky thuat hoac
trong chu thch cua ban ke chi tiet.
Theo ISO th:
- Vat mong di 5mm khong can vat mep, co the han trc
tiep sau khi kep chat hai vat can han bang eteau, km bam...
- Vat day 10 en 20mm th moi chi tiet c vat mot ben vi
goc vat 30o nghieng vi ng ngang.
- Vat day tren 20mm th moi chi tiet c vat hai mep goc
o
30 mat tren va di
- Bat buoc hai vat phai ep sat nhau trc khi han e: Bao am
chnh xac kch thc mong muon, truyen c ien.... Be day moi
han cung toi thieu cung bang be day mong nhat cua mot trong hai
vat han.
Hnh 2.7 trnh bay ky hieu moi han theo TCVN trc ay
Hnh 2.7 Trnh bay tieu chuan cac qui cach bieu dien moi
han
trong he ISO va he TCVN trc ay
Hnh 2.8 trnh bay tieu chuan ve moi han theo TCVN
hien nay, nhan xet ta thay khong qui nh ro rang ve ieu
kien vat mep va o kht cua 2 vat han. Hien nay han ho
quang ien phap trien them phan kh bao ve, day thuoc bao
ve moi han va ien cc khong chay de dang cho t ong hoa,
ieu khien t ong bang robot cung nh bao ve cho cong
nhan han tot hn nh:
- Tig : ien cc khong mon vi lp kh Argon hay Helium
bao ve.
- Mig: ien cc an mon c may cap lien tuc vi lp kh
Argon hay Helium bao ve.
- Mag: ien cc an mon c may cap lien tuc vi lp kh
CO2 bao ve.
- FCAW: Han day loi thuoc c cap lien tuc khong co
kh bao ve, ong day thuoc han chay se bao ve moi han.
Hnh 2.8 Trnh bay tieu chuan cac quy cach bieu dien
moi han trong he TCVN hien tai
2.4 DAN
2.4.1 Mo ta
Dan la phng phap de dang ghep chac hai be mat ma khong
phai khoan lo hay lam thay oi to chc ben trong... Tuy nhien, moi
ghep khong the chu lc ln va ieu kien lam viec khac nghiet nh
hai phng phap tren. Dan cung c xem nh moi ghep khong
thao c
Dan kim loai bang keo dan sat. Keo nay la mot dang keo
epoxy tron san gia rat re tren th trng nhng mau ong cng
nen thng phai dung het sau khi khui. Nen dung keo epoxy cha
pha gom 2 hu hay tube rieng A va B (keo AB). Moi dan thng
ch chu lc tnh, on nh va de b tach, t neu vat chu uon be
hay rung ong manh.
ac biet dung keo dan ai det la mot bien phap cao cap va
chat lng nhat hien nay, nhng ay la bien phap dan vat phi kim
loai: Day ai det c cat xien kho ngang e tang dien tch tiep
xuc, cac th vai bo phai c tc ra va an vao nhau theo th t
gia la lp keo. Bnh thng keo gom hai chat ng trong lo khac
nhau ke t khi pha chung theo t le 1:1 th mi bat au ong cng.
Toi k nhat la luc dan hai be mat lai cong venh tach ra nen phai
co mot loai ga kep ac biet gom hai ma kep bang ren trai chieu,
thi gian kep ep ai co the thay oi khoang 48 en 72 gi tuy loai
keo, ai va be day ai. ai dan nh vay th tiet dien dan hi day
hn cho bnh thng va neu co t th ai se t cho khac.
Han ch va dan co cung mot kieu bieu dien: ve bang net am
gap hai lan net c ban (1,2 3,2mm) vien theo canh muon bieu dien
moi han.
Hnh 2.9 di ay trnh bay quy c ve moi dan hoac han ch
theo TCVN.
Hnh 2.9 Moi dan bang keo hoac han ch theo TCVN
Khi han hay dan theo ng bao kn th ve mui ten ch vao
moi dan hoac han, phan uoi co ky hieu mot vong tron man h nh
hnh 2.10.
Hnh 2.10 Moi han ch hoac dan kn (giap vong)

Chng 3
MOI GHEP HNH TRU TRN
DUNG SAI CHE TAO VA LAP GHEP
3.1 KHAI NIEM MOI GHEP HNH TRU TRN

Moi ghep hnh tru trn la moi ghep c ban c ban nhat trong
c kh co the cho cac che o lam viec khac nhau theo mot yeu cau
nhat nh. Trong c kh cac nha cong nghe chon hnh tru tron e
lap rap v nhng ly do sau:
- Cong nghe che tao mat tru truc va lo a hoan thien, co the
at o chnh xac va o nham cao (bong loang). ng tron de che
tao nhat v co nhieu bien phap gia cong tinh nh khoan, khoet,
dao, mai tru ngoai, mai lo.
- ng tron n gian, co t thong so nhat (ch co kch thc
ng knh), con hnh vuong co nhieu thong so hn (kch thc 4
canh, 4 goc...) do vay, ng tron de che tao va kiem tra hn cac
hnh khac.
Moi lap tru trn xuat hien hau het trong cac ket cau c kh
nh moi lap gia truc va lo banh rang, banh ai, truc vi vong
trong o lan, lo vi vong ngoai o lan. Then va ranh tren truc tren
lo...
3.2 DUNG SAI CHE TAO VA LAP GHEP

Dung sai o lng la mot mon hoc quan trong trong chng
trnh c kh, chng nay khong co tham vong trnh bay ve van e
ln nay ma ch trnh bay nhng khai niem c ban va ng dung
trong ve ky thuat c kh giup sinh vien nam bat , ghi va oc c
kch thc vi kieu dung sai trong ban ve lap va kch thc vi
dung sai trong ban ve che tao.
Dung sai (Tolerance): ngha ngoai i song la s dung th.
Trong ky thuat, dung sai la sai so cho phep cho mot kch thc
trong mot vung nao o luc che tao. Neu kch thc at c trong
vung dung sai, ta noi kch thc nay at yeu cau. Tieu chuan
TCVN quy nh dung sai che tao va lap rap nh sau:
Dung sai che tao: ch quy nh cho mot kch thc che tao
quan trong nao o, khong phai kch thc nao cung co dung sai v
lam tang mc o phc tap va gia thanh chi tiet ma khong can thiet.
Dung sai che tao co the oi xng (symetrical) v du mot kch
co dung sai ghi 100 0,15 th cac kch thc nao trong khoang
99,85 en kch thc 100,15 eu at yeu cau. Nhng a phan
cac kch thc trong c kh co dung sai bat oi xng (deviation)
nh sau: 100 00,,0815 vay cac kch thc ng knh nao trong
khoang 99,85 100,08 eu at yeu cau.

Kch thc co dung sai bao gom hai yeu to:
- Kch thc danh ngha: theo v du tren th: 100 la gia tr
ten goi e de nh vung kch thc, khong phai kch thc that.
(Chu y: kch thc ng knh phai co trc).
- Vung dung sai (n v: mm) gom:
Sai lech gii han gia tr tren .
V du: tp = +0,08
Sai lech gii han gia tr di .
V du: tm = 0,15
Gia hai gii han tren va di la vung dung sai
t = tp tm = 0,08 (0,15) = 0,23
3.3 CAP CHNH XAC

Ta thay vung dung sai cang hep ngha la sai lech gii han
tren va sai lech gii han di cang gan nhau th chi tiet cang kho
che tao, o chnh xac cang cao. Do o, ta co khai niem ve cap
chnh xac che tao. TCVN quy nh co 15 cap chnh xac t cap cao
nhat la 0 en cap 14 la cap thap nhat. Cap chnh xac phu thuoc
trnh o ky thuat cong nghe va thiet b gia cong cua tng quoc gia,
tng vung va hang san xuat. Hien nay, cong nghe Viet Nam co the
at cap chnh xac cao nhat la 6 nh che tao trong phong th
nghiem cac trung tam ky thuat cao, cac c s chuyen mai cot may,
len code cylindre vi may chuyen dung... nhng thc te ngoai san
xuat thng ch at cap 7 hoac 8. Do truc co be mat ngoai
thng de che tao hn lo co be mat tru trong nen trong cung mot
ieu kien cong nghe (trong mot nha may, quoc gia...) th o chnh
xac lo thng chon thap hn truc mot cap. Th du cap chnh xac lo
la 8 th cap chnh xac truc la 7.
3.4 PHAN BO VUNG DUNG SAI

Ta thay vi hai chi tiet truc va lo c che tao vi cung mot
kch thc danh ngha, nhng dung sai va cap chnh xac khac nhau
co the phoi hp e tao nen cac kieu lap ghep khac nhau ta goi la
dung sai lap ghep vi cac che o lap ghep khac nhau.
Phan bo v tr cua vung dung sai so vi kch thc danh ngha
c TCVN chia lam 26 mien dung sai anh so t A en Z tuy
thuoc vao truc hay lo va cap chnh xac. Bang 3.1 gii thieu s
phan bo mien dung sai cua truc va lo cap chnh xac 8. Mien dung
sai lo c quy nh viet bang ch in A, B, ... Z, mien dung sai truc
c quy nh viet bang ch thng a, b, c ... z. Con so ke ben la
cap chnh xac.
Bang 3.1 Phan bo mien dung sai cua he truc
(truc c s: ch thng) va he lo (lo c s: ch in)
3.5 HE THONG LO VA HE THONG TRUC

Tieu chuan ve dung sai lap rap hnh tru trn cua TCVN co
thay oi nhieu qua tng thi ky. Hien nay, TCVN da tren tieu
chuan quoc te ISO. e de dang tao che o lap rap gia truc va lo,
ta can chon mot trong hai yeu to truc hoac lo lam chuan, thay oi
dung sai cua yeu to kia ta co the at c che o lap rap mong
muon. Co hai he thong:
1- He thong lo
Thng c dung va chiem en 90%- 95% cac moi lap trong
c kh v lo la mat tru trong, kho che tao chnh xac va at o bong
cao nh truc nen khi chon lo lam chuan, ta co the thay oi dung
sai truc de dang at che o lap rap mong muon. Trong he thong
nay, mien dung sai cua lo luon la H co sai lech gii han di bang
0 sai lech gii han tren luon dng va phu thuoc cap chnh xac. V
du, vi kch thc 100H8 th kch thc lo chuan la 100+0,15. Lo
tieu chuan de dang thc hien nh doa ( li doa Phap: Alesoir
Anh: Reamer) a dc tieu chuan hoa t lau.
2- He thong truc
t c dung hn va ch chiem khoan g 5%- 10% cac moi lap
trong c kh v ly do a neu tren. Trong he thong nay ta chon
truc lam chuan, thay oi dung sai lo at che o lap rap mong
muon.
He thong truc ch c dung khi mot truc ong thi lap vi
hai chi tiet lo vi cac che o lap khac nhau.
V du 3.1 Chot piston (Axe) xe gan may 10 phai lap trung gian
(cho xoay) vi lo thanh truyen (Phap: Bielle; Anh: Connection rod)
va lap chat vi lo piston c trnh bay nh tren hnh 3.1 di ay:
1- Vong gang chan Axe (s. lg 2); 2- Piston; 3- Thanh truyen, 4: Axe
Hnh 3.1 Moi lap axe piston vi lo piston va lo thanh truyen
Axe piston c che tao co lo gia cho nhe.
V du 3.2 Moi lap gi then bang va ranh tren truc va tren lo

cung theo he truc v ly do noi tren. Vi knh thc danh ngha be
rong then la 12 th then lap chat tren ranh truc vi kieu dung sai
H8
nh sau: 10 va lap trung gian chat vi ranh tren lo theo kieu
h7
K7
10 . Ta thay ieu nay phu hp vi thc te v truc ( be nhang
h6
B cua then) c che tao de dang vi cung mot kieu dung sai 10h7
tren may mai phang. Neu dung he thong lo th khong the che tao
mot kch thc then 10 vi hai vung dung sai khac nhau.
Trong he thong nay, mien dung sai cua truc luon la h co sai
lech gii han di am, sai lech gii han tren bang 0 va phu thuoc
cap chnh xac. V du, vi kch thc 100h6 th kch thc truc
chuan la 100 0 0,022 . Hnh 3.2, moi lap then bang 10 8 gia truc va
then vi ranh tren lo va ranh tren truc theo he truc .
Hnh 3.2 Moi lap then bang 10 8 gia truc va then

vi ranh tren lo va ranh tren truc theo he truc . kch thc
38 em ra ngoai truc c ve nam ngang theo TVVN cu hay
ISO xem ep va de oc.
3.6 CAC CHE O GHEP HNH TRU TRN

Do yeu cau s dung trong thc te ma co ba kieu lap ghep
hnh tru trn vi cac mc o phan bo cua cac vung dung sai khac
nhau gia truc va lo .
1- Lap chat (lap co o doi)
Khi ng knh truc ln hn ng knh lo:
- Trong he thong lo vi mien dung sai lo chuan la H (lo c s)
th khi lap chat mien dung sai cua truc se la k, l, m, n...z
- Trong he thong truc vi mien dung sai truc chuan la h (truc
c s) th khi lap chat mien dung sai cua lo se la K, L, M,
N...Z
2- Lap trung gian
Khi kch thc truc va lo gan tng ng nhau:
th khi lap trung gian mien dung sai cua truc se la g, h, i, j.
c s)th khi lap trung gian mien dung sai cua lo se la G, H,
I, J.
3- Lap long
Khi ng knh truc nho hn ng knh lo:
th vi che o lap long mien dung sai cua truc se la a, b, c,
d, e, f.
c s) th vi che o lap long mien dung sai cua lo se la A, B,
C, D, E, F.
3.7 CACH GHI DUNG SAI TRONG BAN VE LAP

Trong ban ve lap ch nhng kch thc lap rap gia hai bo
phan mi c cat rieng phan e bieu dien kch thc va ghi kieu
dung sai. Kch thc co kieu dung sai lap ghep trong ban ve lap
gom ba phan: Kch thc danh ngha chung cua hai thanh phan
lap rap, ke tiep la mot phan so ma t so ch vung phan bo dung
sai cua lo (ch in), theo sau la cap chnh xac cua lo con mau so ch
vung phan bo dung sai cua truc (ch thng) theo sau la cap chnh
xac cua truc. Ta can chu y en mot so ac iem sau:
- Vung dung sai lo luon t so va ghi bang ch in.
- Vung dung sai lo luon mau so va ghi bang ch thng.
- Thng vung nao co mien dung sai H la thuoc he thong o
(H in tren t so: he lo, h thng di mau so: he truc). Phan ln
theo he lo nen co H in tren t so.
- Neu dung sai lo (t so) khac H ma dung sai truc mau so la
h thng th chac chan kieu lap theo he truc.
- Khi ca hai vung eu co ky hieu H va h ca th phai xem xet
cac kch thc lien quan va dung kinh nghiem cong nghe e xet
xem la he truc hay he lo ma 90% trng hp la he lo.
- Cap chnh xac cua lo tren t so luon thap hn cap chnh xac
cua truc di mau so mot n v v lo kho che tao at chnh xac
cao bang truc nen ta phai ha xuong mot cap. V du:
H8
40 la moi lap chat va vi kch thc danh ngha 40
k7
trong he lo, cap chnh xac truc la 7 cao hn cap chnh xac lo la 8
mot n v.
H8
40 la moi lap long va vi kch thc danh ngha 40
f7
trong he lo, cap chnh xac truc la 7 cao hn cap chnh xac lo la 8
mot n v.
M8
25 la moi lap chat vi kch thc danh ngha 25
h7
trong he truc, cap chnh xac truc la 7 cao hn cap chnh xac lo la 8
mot n v.
H8
45 la moi lap trung gian vi kch thc danh ngha
h7
25, cap chnh xac truc la 7 cao hn cap chnh xac lo la 8 mot n
v, cha xac nh c he truc hay lo nhng xac xuat he lo cao hn.
n8
25 , ghi kch thc sai (v sao?).
h7
H8
K7
n8
h7
H7
k8
K8
n7
h8
K7
3.8 CACH GHI DUNG SAI TRONG BAN VE CHE TAO

Da vao kieu dung sai ghi tren ban ve lap ta tra so tay ky
thuat dung sai lap rap hay theo bang dung sai 3.3 phan cuoi
chng nay e xac nh dung sai cu the cua kch thc nay cua
truc hoac lo ghi tren ban ve chi tiet.
H7
V du: 25 la kieu dung sai ghi tren ban ve lap th tren
k6
hai ban ve che tao truc va lo ta phai:
- Trong ban ve lo: tra dung sai 25H7 trong bang dung sai
3.3 cho lo va ghi kch thc cu the la 25 0,021 cho lo.
- Trong ban ve truc: tra dung sai 25k6 trong bang dung sai
cho truc va ghi ghi kch thc cu the la 25 00,,015
002 cho truc.
Hnh 3.3, trnh bay kch thc trong ban ve che tao cua cua
H7
truc va lo cua moi lap tru 40 va ranh then B= 12 tren lo va
k6
truc nh sau:
Hnh 3.3 Trnh bay kch thc trong ban ve che tao
H7
cua truc va lo cua moi lap tru 40 va then. Chu y theo
k6
TCVN mi kch thc 40 em ra ngoai at nghieng theo
ng kch thc th khong c ep va kho oc.
Khi ghi dung sai vao kch thc ban ve che tao, ta t oi t
n v m cho tren bang thanh mm.
Mot iem can chu y la cong nghe tai nc ta hien nay o
chnh xac ch mi at en 0,01mm tc la tren 10 m. Nen cac gia
tr dung sai cho di gia tr nay hoac ghi en le phan ngan co tnh
chat tham khao. o chnh xac gia cong tai nc ta trong vong 50
nam qua khong tang len ang ke nen thi iem hien nay, mac
du co nhieu trung tam cong nghe cao nhng cha phat huy c
nhan lc, cong nghe va thiet b.
Mot vai thuat ng thng dung trong san suat tai nc ta va
tren the gii:
- Dem (Phap Dixieme: 1/10mm)
- Cong nghe Viet Nam TCVN at o chnh xac 0,01mm (tc
la Centieme)
- ISO Cong nghe the gii (ai Loan, Trung Quoc, Singapore,
An o...) o chnh xac 0,001mm cong nghe micron
- c, Nhat, mot so nc chau Au at o chnh xac
0,000001mm = 109m cong nghe Nano
- My at 1012m cong nghe Pico a can thiep vao noi tai
nguyen t v 1 Amstrong 1 = 1010m.
Bang 3.2 trnh bay dung sai lap ghep hnh tru trn cho mot
so kieu va kch thc thng dung trong pham vi trng hoc c
trnh bay sau ay:
MOI GHEP HNH TRU TRN DUNG SAI CHE TAO VA LAP GHEP
Bang 3.2 Dung sai cho truc va lo cap chnh xac 6,7,8 cho cac knh thc t 10 en 500
trong he lo (Lo c s): Dung sai co n v m
KTDN Lo c s TRUC
H7 c8 d8 e8 f7 g6 h6 j6 k6 m6 n6 p6 r6 s6 u7
1-3 +10 -60 -20 -14 -6 -2 0 -6 +4 +6 +8 +10 +12 +16 +20 +28
0 -74 -34 -28 -16 -8 -2 0 +2 +4 +6 +10 +14 +18
>3-6 +12 -70 -30 -20 -10 -14 0 +6 +9 +12 +16 +20 +23 +27 +35
0 -88 -48 -38 -22 -12 -8 -2 +1 +4 +8 +12 +15 +19 +23
>6-10 +15 -80 -40 -25 -13 -5 0 +7 +10 +15 +19 +24 +28 +32 +43
0 -102 -62 -47 -28 -14 -9 -2 +1 +6 +10 +25 +19 +23 28
>10-18 +18 -95 -50 -32 -16 -6 0 +8 +12 +18 +2 +29 +34 +39 +51
+0 -122 -77 -59 -34 -17 -11 -3 +1 +7 +1 +18 +23 +28 +33
>18-24 +21 -110 -65 -40 -20 -7 0 +9 +15 +21 +28 +35 +41 +48 +62
0 -143 -96 -73 -41 -20 -13 -4 +2 +8 +15 +22 +28 +35 +41
>24-30 +69
+48
>30-40 +25 -120 -80 -50 -25 -9 0 +11 +18 +25 +33 +42 +50 +59 +85
0 -159 -119 -89 -50 -25 -16 -5 +2 +9 +17 +26 +34 +43 +60
>40-50 -130 +95
-169 +70
>50-65 +30 -140 -100 -60 -30 -10 0 +12 +21 +30 +39 +51 +60 +72 +117
0 -186 -146 -106 -60 -29 -19 +7 +2 +11 +20 +32 +41 +53 +87
>65-80 -150 +62 +78 +132
Chng 5
-196 +43 +59 +102
>80-100 +35 -170 -120 -72 -36 -12 0 +13-9 +25 +35 +45 +59 +73 +93 +159
0 -224 -174 -126 -71 -34 -22 +3 +13 +23 +37 +51 +71 +124
>100- -180 +76 +101
120 -234 +54 +79
54
bang 3.2 (tiep theo)
3
KTDN Lo c s TRUC
>120- +40 -200 -145 -85 -43 -14 0 +14 +28 +40 +52 +68 +88 +117 +210
140 0 -263 -208 -148 -83 -39 -25 -11 +3 +15 +27 +43 +63 +92 +170
>140- -210 +90 +125 +230
160 -273 +65 +100 +190
>160- -230 +93 +133 +250
180 -293 +68 +108 +210
>180- +46 -240 -170 -100 -50 -15 0 +16 +33 +46 +60 +79 +106 +151 +282
200 +312 +77 +122 236
>200- 0 -260 +109 +159 +304
225 +332 +80 +130 +258
>225- -260 +113 +169 +330
250 +352 -242 -172 -96 -44 -29 -13 +4 +17 +31 +50 +84 140 +284
>250- +52 -300 -190 -110 -56 -17 0 +16 +36 +52 +66 +88 +126 +190 +367
280 -381 +94 +158 +315
>280- 0 -330 +130 +202 +402
315 -411 -271 -191 -108 -49 -32 -16 +4 +20 +34 +56 +98 +170 +350
KTDN Lo c s TRUC
>315- +57 -360 -210 -125 -62 -18 0 +18 +46 +57 +73 +98 +144 +226 +447
355 -440 +108 +190 +390
>355- -400 +150 +244 +492
400 0 -489 -299 -214 -119 -54 -36 -18 +4 +21 +37 +62 +114 +208 +435
>400- +63 -440 -230 -135 -68 -20 0 +20 +45 +63 +80 +108 +166 +272 +553
450 -537 +126 +232 +490
>450- -480 +172 +292 +603
500 0 -577 -327 -232 -131 -131 -40 -20 +5 +23 +40 +68 +132 +252 +540
55
Bang 3.3 Dung sai cho truc va lo cap chnh xac 6,7,8 cho cac knh thc t 10 en 500
56
trong he truc (Truc c s): Dung sai co n v m
Truc c LO
KTDN
54
s h6 D8 E8 F8 G7 H7 J7 K7 M7 N7 P7 R7 S7
1-3 0 +34 +28 +20 +12 +10 +4 0 -2 -4 -6 -10 -14
-6 +20 +14 +6 +2 0 -6 -1 -12 -14 -16 -20 -24
>3-6 0 +48 +38 +28 16 +12 +6 +3 0 -4 -9 -13 -17
-8 +30 +20 +10 +4 0 -6 -9 -12 -19 -24 -28 -32
>6-10 0 +62 +47 +35 +20 +15 +8 +5 0 -4 -8 -13 -17
-9 +40 +25 +13 +5 0 -7 -10 -15 -19 -24 -28 -32
>10-18 0 +77 +59 +43 +24 +18 +10 -6 0 -5 -11 -16 -21
-11 +50 +32 +16 +6 0 -8 -12 -18 -23 -29 -34 -39
>18-30 0 +98 +73 +53 +28 +21 +12 +6 0 -7 -14 -20 -27
-13 +65 +40 +20 +7 0 -9 -15 -21 -28 -35 -41 -48
>30-50 0 +119 +89 +64 +34 +25 +14 +7 0 -8 -17 -25 -34
-16 +80 +50 +25 +9 0 -11 -18 -25 -33 -42 -50 -59
>50-65 0 +146 +106 +76 +40 +30 +18 +9 0 -9 -21 -30 -48
-19 +100 +60 +30 +10 0 -12 -21 -30 -39 -51 -60 -72
>65-80 -32 -48
-62 --78
>80-100 0 +174 +126 +90 +47 +35 +22 -10 0 -10 -24 -38 -58
-22 -120 -72 +36 +12 0 -13 -25 -35 -45 -59 -73 -93
Chng 5
>100-120 -41 -66
-76 -101
Bang 3.3 (tiep theo)
LO
55
Truc c
KTDN
s h6 D8 E8 F8 G7 H7 J7 K7 M7 N7 P7 R7 S7
>120-140 0 +208 +148 +106 +54 +40 +26 +12 0 -12 -28 -48 -77
-68 -117
>140-160 -50 -85
-25 +145 +45 +43 +14 0 -14 -28 -40 -52 -68 -90 -125
>160 -180 -53 -93
-93 -133
>180-200 0 +242 +172 +122 +61 +46 +30 +13 0 -14 -33 -60 -105
-106 -151
>200-225 -63 -105

-109 -150
-29 +170 +100 +50 +15 0 -16 -33 -46 -60 -79
>225-250 -67 -123
-113 -169
>250-280 0 +271 +191 +137 +69 +52 +36 +16 0 -14 -36 -74 -138
-126 -190
>280-315 -78 -150

-32 +190 +110 +56 +17 0 -16 -36 -52 -66 -88
-130 -202
>315-355 0 +299 +214 +151 +75 +50 +39 +17 0 -16 -41 -87 -169
-144 -226
Chng 5
>355-400 -93 -187
-35 +210 +125 +62 +18 0 -18 -40 -57 -73 -98
-150 -244
>400-450 0 +327 +232 +165 +83 +63 +43 +18 0 -17 -45 -103 -209
-166 -272
>450-500 -109 -229

-40 +230 +135 +68 +20 0 -25 -45 -63 -80 -108
-172 -292
57
Chng 4
MOI GHEP THAO C: REN VT
4.1 KHAI NIEM
Ren vt la mot moi ghep khong the thieu c trong cac ket
cau c kh. Ra i cach nay tren 100 nam, ren vt c dung vi
hai muc ch chnh la kep chat va truyen ong. Ngoai ra, ngi ta
con dung no cho viec ieu chnh, ieu khien... Trong pham vi mon
hoc, chung ta tap trung nhieu vao muc ch chnh la van e kep
chat, truyen ong cung c ban mot t cuoi chng. so vi cac
moi ghep inh tan , han va dan th moi ghep ren vis co u the hn
ac iem co the thao c va dung c nhieu lan.
4.2 CAU TAO REN VT

Ren (tieng Phap: Filet, tieng Anh: Thread) c hnh thanh
khi mot tiet dien phang co chuyen ong ta tren ng xoan oc tru
hay ng xoan oc non, tiet dien nay phai cha truc cua mat tru
hay mat non va co the co hnh tam giac, thang, vuong, than khai,
tron vi cac cong dung khac nhau, S hnh thanh ng xoan oc tru
va non c trnh bay nh hnh ve 4.1 sau ay:
Hnh 4.1 Hnh thanh ren tren mat tru va mat non
4.3 REN KEP CHAT

Dung ren vt e kep chat co tac dung nh moi ghep inh tan
a ban chng trc. Moi ghep ren vt co o on nh cao tuy
khong bang inh tan nhng co u iem la co the thao lap ra c
va dung c nhieu lan. Tiet ien ren kep chat luon la hnh tam
giac e tang ma sat phong moi ghep t thao ra.
4.4 HAI HE THONG REN

Trong he thong o lng quoc te ISO va cac nc co co tieu
chuan da tren ISO nh TCVN cua Viet Nam, tiet dien ren la hnh
tam giac eu, goc nh 60o, con trong he Anh (ANSI, GB...) tiet
dien ren la tam giac can goc nh 55o.
- Ve sc ben th ren quoc te do co tiet dien ay ln hn nen
ben hn ren Anh.
- Ve s kn kht th ren Anh vt troi hn ren quoc te do goc
nghieng nho hn nen c ac biet dung trong he thong ong hi,
ong nc, dau. He quoc te khong co tieu chuan cho cac loai ren kn
kht va chu ap lc nh ren Anh.
4.5 BU LONG, VT, AI OC VA EM

Phan nay ban sau ve mot so thuat ng hien nay ngi ta
thng lam lan ngoai thc te cung nh trong trng hoc. La sinh
vien, c hoc chnh quy, ta nen phan biet ro cac ten goi nham
tranh nham lan va chnh sa cho th trong luc lam viec sau nay.
1- Vt (Phap: Vis; Anh: Screw)
Vt la t c Viet Nam hoa t tieng Phap
Vt bao gom bat c bo phan nao co ren ben ngoai , con
hnh dang au vt khong quan trong. Cac chi tiet trong hnh 4.2
di ay eu co ten chung la vt.
1- Vt cay (Phap: Goujon, Anh: Stud)

2- Vt au luc giac (Phap: Vis a tete prismatique, Anh Hexagonal head srew)
3- Vt chm au bang xe ranh (Phap: Vis a tete fendue, Anh: Slotted head screw)
4- Vt au tron chong xoay (Phap: Vis a tete Goutte du Suif, Round clocked head screw)
5- Vt chm au loi parker (Phap: Vis a tete fraisee bombee, Anh: Philips round head screw)
6- Vt luc giac chm (Phap Grover, Vis a six pans creux, Anh Hex screw)
Hnh 4.2 Mot so loai vt thng gap
That ra hnh dang vt rat a dang, cac dang au vt se trnh
bay sau. Ta ch can da vao nh ngha e nh danh vt.
Hnh 4.3 a/-Vis: tru co ren ngoai,b/- ai oc: lo co ren trong

2- ai oc (Phap: Ecrou; Anh: Nut)
Ngoai th trng con goi la oc hay tan la bat ky chi
tiet nao co ren ben trong. Hnh dang ngoai cua ai oc khong
quan trong. Cac chi tiet trong hnh 4.4 di ay eu co ten chung
la ai oc.
1- ai oc em canh; 2- ai oc luc giac; 3- ai oc tron
Hnh 4.4 Cac loai ai oc
3- em (Phap: Rondelle; Anh: Washer)

em con goi la long en do t
Rondelle cua Phap, la mieng thep
mong hnh vanh khan co the lam
1
bang thep thng. Hnh dang ai oc
th a dang:
- em thng (Flat Washer):
tron trn. 2
- em venh (Lock Washer)lam
bang thep an hoi co xe ranh.
- em canh: vong ngoai co dap 3
canh cach eu hay don 1 pha, vong
1- em thn g
trong lo co ca .
2- em ven h; 3- em can h
Hnh 4.4 Cac loai em

em la bo phan trung gian lot gia be mat lap ghep va au vt
hoac ai oc dung che ch, bao ve be mat tranh co sc, ma sat troc
sn, xi hay lun nt khi mat lap ghep la go, nha. Trong mot so
may hien ai em thng che tao gan dnh chung vi ai oc e
tien dung, nhng mat i mot phan chc nang v theo nguyen tac
em khong c quay theo vt hay ai oc khi ang xiet hay thao
moi ghep. Thng be day em khoang 0,08 0,15 ng knh nh
ren d va co ng knh ngoai khoang 2,2d. Cac chi tiet trong hnh
4.4 la mot so t em thng gap. Rieng em venh day nhat (0,10d
- 0,15d) nhng ng knh ngoai lai nho (1,8d). V sao?
4- Bu long (Phap: Boulon, Anh: Bolt)

Bu long la mot bo gom ca ba bo phan vt, ai oc va em
nen khi mua bu long th phai oi t nhat la co u vt va ai oc
(hien nay tren th trng Viet Nam em thng ban rieng). Bu
long co the ket hp vt va nhieu ai oc va em khac nhau tuy
yeu cau s dung.
4.6 HNH DANG AU VT

Do phuc vu cho nhieu nhu cau khac nhau ma au vt co nhieu
hnh dang a dang e co cong dung khac nhau. Thng chieu cao
au vt thng bang 0,7 ng knh nh ren.
Sau ay ta se giai thch cong dung va mot so dang au vt
thong dung.
- Vt au tam giac eu: sc ben rat kem, loai nay khong dung
trong c kh ma ch dung cho cac tu ien e an toan tranh nhng
ngi khong chuyen mon thao m tuy tien v co u iem la khong
co canh oi nao song song nen khong the dung cha khoa thong
thng (Phap: Cle, Anh Wrench) hoac mo let (Phap: Molette, Cle
anglais, Anh: Adjustable wrench) e m.
- Vt au vuong: ay la loai au co sc ben tot nhat, lc van
rat manh, kho b tuon tron, nhng goc xoay phai en 90 o mi xoay
cha khoa lai c ma trong may moc von chat choi nen rat t
dung trong c kh ngoai tr nhng ni rong rai, can lc xiet ln
nh vt xiet u dao tren may tien, tay van mam cap may tien, vt
etau may phay... Vt au vuong c ac che dung trong cac ket
cau sn nha thep, dam cau, cot ien cao the, ni rong rai ngoai
tri nen bulong khong c bao quan trong dau nht de b r set,
khong thao rap thng xuyen, sau mot thi gian lau mi m. Tuy
nhien hien nay tren th trng Viet Nam loai nay thng hiem
nen nhieu ket cau xay dng cung dung loai au luc giac pho thong.
- Vt au ngu giac eu: ay cung la dang ac biet khong co
hai canh oi song song nen khong dung Cle hay mo let m ma
phai dung cha khoa ac biet. Hien nay, vt ngu giac ch dung
rieng cho nganh thuy cuc trong cac tru nc cu hoa mau o gan
tren le ng (Anh: Hydrant). Cac vt nay phai lam bang ong
thau tranh r set, de m, con cac nap ay ong cu hoa bang gang
cung co num ngu giac.
- Vt va ai oc luc giac eu: la loai pho bien thng dung
trong ky thuat hay i song.
- au vt xe ranh (Slot): hien nay t dung trong c kh cung
nh go v lc xiet khong ln, de treo ranh.
- au vt Parker (Phap: Parker, My Philips): gom co hai ranh
sau tren mat au vt. Loai nay dung tournevis (Anh: Screwdriver)
au Parker e van. Mang tnh tham my va cho lc xiet tng oi
manh hien c dung thay the cho vt au xe ranh.
- au vt luc giac chm (Phap: Grover; Anh My: Hex) cho lc
xiet ln ben hn ca loai au luc giac ngoai. V luc giac chm trong
lo nen thng b ong bui, dau m nen phai ve sinh trc khi van.
Dung khoa van luc giac chm (Alen) nho gon, nhng de b that lac.
- au vt dang ac biet:
Tors Pozidriv
Tors Tamper Proof Clutch
Reed-Prince
t thay dung nc ta, co trong mot so may moc ien t, tat
ca dang au vis c trnh bay nh tren hnh 4.5.
5- Slot, 6- Parker, Anh Philips; 7- luc giac chm; 8- torx; 9- pozidriv
10- clutch; 11- reed-prince; 12- torx-tamper-proof
Hnh 4.5 Hnh dang au vt

4.7 HNH DANG AI OC
ai oc t co hnh dang a dang nh au vt, thng co cac
kieu sau:
- ai oc luc giac: loai pho bien nhat thng ca hai au eu
c vat 30 45o e tien dung, ng cong tren 6 mat ai oc hay
au vt luc giac la ng hyperbol, nhng trong ve ky thuat ta thay
bang cac cung tron e de ve. Chieu cao cua ai oc thng bang 0,8
ng knh nh ren.
- ai oc 12 canh co bien dang ac biet cua vai hang oto co
cle chuyen dung e m (v du ai oc cot cac tambour banh xe cua
hang Toyota).
- ai oc em canh: ai oc tron xe 4 hoac 6 ranh vong mat
tru thng loai nay dung chung vi em cach dung khoa phong
long moi ghep ren, mot canh cua ai oc c be vao ranh. Ngi ta
co the dung cle co co (hai loai au cng va loai co khp lac) e
van.
- ai oc tron hai lo: cac lo tron nho tren mat au phai
dung cle ac biet co hai chot e xoay. ai oc nay thng dung cho
cac may, dung cu tuy ong nh may mai cam tay may ca li cat
fibe.....
- ai oc tron kha nham: khi lc xiet khong can ln lam co
the xiet bang tay hay kem nh trong bo o co xe ap.
-ai oc canh chuon hay bien the co lo xo cay quay: co the
van bang tay nh ai oc van cot banh xe ap ua, hay cot xiet yen
xe..
4.8 REN QUOC TE VA REN ANH

Hien nay co hai he thong o lng tren the gii nen cung co
hai he thong ren quoc te va Anh.
1- Ren quoc te dung kep chat: co tiet dien la tam giac
eu, goc nh 60o. Trong he thong quoc te ren vt c ac trng
bang ng knh nh ren ghi sau ch M in (M: viet tat cua
Metric la he met) ke tiep la dau x, sau o la bc ren. Bc ren
la khoang cach hai nh ren ke nhau. Rieng ren bc ln hay con
goi ren tieu chuan th viec ghi bc khong bat buoc. Thong so ke
tiep la chieu dai vt c tnh t co vt en cuo i uoi vt (khong ke
chieu dai au vt) nhng du co ren suot hay co ren mot phan cung
tnh tron chieu dai than vt. Neu vt quoc te ng knh la d = 20,
bc ren la p = 2,5 chieu dai la L = 80 th c ghi kch thc nh
sau: M20 2,5 80. Chieu dai ren cung khong bat buoc phai ghi nhat
la ai oc hay cac vis ac biet. Gon nhat la M20.
2- Ren Anh dung kep chat: co tiet dien la tam giac can,
goc nh 55o. Ren Anh ra i trc va co u iem nh trnh bay
phan tren. Trong he thong nay ren vt c ac trng bang ng
knh nh ren theo he inch, thng dung dang phan so thc theo
truyen thong cua Anh, ke tiep la dau x, sau o la con so ch so
ren trong 1 inch. Ngi Anh khong o trc tiep bc ren ma ch
tieu chuan so bc ren trong 1 = 25,4mm. Thong so ke tiep la
chieu dai vt c tnh t co vt en cuoi uoi vt (khong ke chieu
dai au vt) nhng du co ren suot hay co ren mot phan cung tnh
tron chieu dai than vt. Chieu dai vt cung dung he inch. Neu vt
ren Anh ng knh la d = 6,35 = 1/4, so bc la 25, chieu dai la
L = 2 th c ghi kch thc nh sau: 1/4 25 2, vt nay gan
tng ng vi M6 1 50 trong he quoc te. Ren Anh xuat hien
trong ve ban ve theo tieu chuan Anh My nh ANSI, GB ngay ca
ngay nay Uc von trong khoi Lien hiep Anh nhng tieu chuan AS
lai dung he met. Trong c kh Viet Nam ren Anh thng dung
trong cac he thong ong dau va kh can kn kht ma ren Quoc te
khong the thay the c
4.9 CACH VE QUI C REN VA GHI KCH THC REN

QUOC TE
4.9.1 Cach ve qui c ren
Do ren co hnh dang phc tap, la ng xoan oc nen trong ve
ky thuat, theo TCVN ta ch ve qui c ren theo nguyen tac sau:
oi vi vt
- nh ren ve bang net c ban.
- Chan ren bang net lien manh (mot so tieu chuan khac tren
the gii ve net manh t khuc)
3
- Khoang cach t chan ren en nh ren bang lan bc
2
ren tc 0,866p nhng rat kho nh nen TCVN quy nh ng knh
chan ren bang 0,85d ng knh nh ren.
Hnh 4.6 Gia cong tien cac loai ren
Hnh 4.7 Kch thc moi ghep bulong
Hnh 4.8 Kch thc moi ghep vis

oi vi ai oc neu ve ri mot mnh th ve net c ban cho
ng knh trong (chan ren) va net manh cho ng knh ngoai
(nh ren), vay:
- ng chan net c ban.
- nh ren ve net manh.
Khi ve mot moi lap gia vt va ai oc th u tien cho vt
- Tiet dien ma vt va ai oc bat au tiep xuc phai ve net c
ban t nh en chan ren.
- Khi cat ai oc net gach vat lieu phai tron ven len en het
phan ren ai oc.
Ve ren tiet dien mat au ca vt va ai
Ren ve cung tron net manh ln hn 3/4 vong tron, cung bieu
ren thng khuyet phan t th 3.
ng knh nh ren va bc ren thng chon theo tieu
chuan e tien che tao. Ngoai cac dung cu cat ren nh hnh cho
ren trong la taro (Phap : Taraud, Anh: Tap) va ren ngoai la fide,
ban ren (Phap Fillere, Anh: Dice) dung cho cac ng knh nho
hn 16, cac ren ng knh ln c che tao bang tien tinh hoac
tien tho sau o sa lai bang taro hay ban ren.
4.9.2 Cac kch thc ren quoc te thng dung
ng knh ren kep chat quoc te co bc tieu chuan (bc to)
pho bien co kch thc t 4 30mm thng dung, c ghi trong
bang 4.1 di ay:
Bang 4.1
ng knh Bc ren Ghi kch ay u Ghi tat
nh
4 0,5 M4x0,5 M4
5 0,75 M5x0,75 M5
6 1 M6x1 M6
8 1,25 M8x1,25 M8
10 1,5 M10x1,5 M10
12 1,75 M12x1,75 M12
14 2 M14x2 M14
16 2 M16x2 M16
18 2,25 M18x2,25 M18
20 2,5 M20x2,5 M20
22 2,75 M22x2,75 M22
24 3 M24x3 M24
27 3,25 M27x3,25 M27
30 3,5 M30x3,5 M30

Trong san xuat cong nhan va ky s eu thuoc long cac kch
thc tren v vay ta can thuoc e tien dung trong ve ky thuat cung
nh ap dung sau nay.
4.9.3 Cach ghi kch thc moi ghep ren
Theo cong thc:
Md p L
trong o:
M- the hien he met, he quoc te
d- ng knh danh ngha nh ren
p- bc ren, neu ren bc ln thuoc ban tren co the bo qua
thong so nay, con cac loai ren quoc te co bc tuy cung tieu
chuan nhng khac vi bc tren la eu phai ghi ay u.
L- chieu dai vt tnh t sau co vt en het phan tru than vt du
vt co ren suot hay ren mot phan cung tnh nh nhau (H.4.2)
- Neu ren trai th co ghi them cc chu v du: M12 1,5 60 ren
trai hoac chu vi au vt hoac ai oc co tien ranh nho (Hnh.4.8).
V du, ren bougie xe gan may M10 bc nho la 1mm, chieu
dai phan ren la 20mm phai ghi u M10 1 20.
Ren M8 bc 1,25, dai 60 co the ghi M8 1,25 60 hay M8 60
eu c.
V du, ng knh nh ren cua vt la 16, bc vt la 2 th ta

ghi kch thc theo ng knh nh nh sau M16 2 hoac M16
eu c v ren M16 bc 2 la bc ln, tieu chuan. Ghi kch
thc lo ren cung tng t va luon luon ghi tren ng knh nh
ren (ay ren tren lo). Khi the hien moi lap gia vt va ai oc
phai u tien cho vt c trnh bay nh trong cac hnh cac
trang sau.
4.10 REN PHAI VA REN TRAI: CONG DUNG VA CACH

PHAN BIET
a phan ren vt c che tao theo chieu thuan goi la ren
phai, khi che tao ren phai bang cach tien th truc phoi phai quay
theo chieu thuan (t tren xuong hay ngc chieu kim ong ho khi
nhn vao mat au mam cap, con ban xa dao chay thuan t phai
sang trai. Tien ren trai th co mot chuyen ong ngc lai.
Phan biet:
e biet ren trai hay phai, ta at truc vt thang ng, nhn
thay ng ren quan len theo chieu phai la ren phai con ng ren
len theo chieu trai la ren trai.
Ren phai (thng gap) van xiet chat vao theo chieu kim ong
ho, con ren trai ngc lai.
e phan biet ren trai thng tren au vt ngi ta tien mot
ranh vong thanh cac hnh qua tram nh tren hnh 4.9 hay ghi kch
thc co phu chu:
V du: M10 1, 5 ren trai
Hnh 4.9 Phan biet ren phai, ren traim neu ch noi ren th mac
nhien la ren phai
M12x1,75x50
Hnh 4.10 Bu long ren trai va em be

Cong dung:
Ren trai co the dung e tendeur trong bo tang giam lc cang
day cap, kep ep (ban kep dung ep khi dan ai).
Cong dung chnh cua ren trai la phong long cho moi ghep
ren. Nguyen tac e moi ghep ren khong thao ra c la chieu quay
vt hay ai oc khi lam viec phai ngc lai chieu ren. V vay ren
trai c dung khi van tren vat phai quay theo chieu kim ong ho
luc lam viec. V du, cot pedal ben phai luon co ren trai v pedal
phai quay theo chieu kim ong ho. Nap che lp (libre) xe ap co
chieu ren trai, nap nha xiet au cot quat treo tng eu ren trai
v quat quay cung chieu kim ong ho (v sao chon chieu nh vay?).
Tuy nhien, trong may mai cam tay v ta thng quen vi ren phai,
lai can thao lap nhieu nen cac nha san suat luon thiet ke cho a
mai quay ngc chieu kim ong ho e co the dung ren phai khoa
a. Nen han che dung ren trai v ngi s dung khong quen thao
tac siet, m, de nham va viec che tao kho khan, hn na gia
thanh at do khong co dung cu cat che san nh taraud, ban ren
nh ren phai.
4.11 REN BC TO VA REN BC NHUYEN, PHAM VI

S DUNG
Bnh thng cac bulong dung kep chat tren th trng eu
dung ren bc to tieu chuan theo bang 4.1 nen khi mua vt hoac
bu long ch can noi ng knh va chieu dai, mac nhien la ren
bc to. Ren bc to ch dung cho cac ket cau tnh, kho ng the bao
am phong long khi rung ong. trng hp nay co the dung ren
bc nhuyen hay ren trai.
Phong long: Ren nhuyen bc nho (thng la bu long ngoai)
dung e phong long cho cac thiet b chu rung nho khi lam viec.
Nang cao o an toan do phong long hieu qua.
V du, ai oc tac ke (Taquet) dung xiet cac banh oto vao mam
truc xe eu dung ren nhuyen. Ly do ren nhuyenco goc nang ren
(goc xoan) nho nen kho thao long theo nguyen ly o doc cang
nghieng cang de t thao ra theo trnh bay nh trong Giao trnh
Nguyen ly may, ta co:
p
tg
d
Ta thay khi bc p cang be th cang be, moi ghep kho
tuot ra.
Giam lc xiet: trong cac c cau cao eu dung ren tam giac
bc nhuyen e giam nhe lc tac ong cua tay va tang lc thao,
tat nhien co li lc th co hai cho quang ng v so vong quay
phai nhieu. V du: cao da, cao volant xe gan may, kch oi oto eu
thng dung ren nhuyen v ly do giam lc.
Tuy nhien, ren nhuyen th sc ben kem hn ren to khi cung
ng knh danh ngha, nen khi dung ren bc nho can quan tam
viec tnh ben sc chu cua ren: ngi ta dung vat lieu tot va be day
ai oc ln co nhieu vong ren lam viec lam giam ng suat tren ren.
4.12 REN SA CHA - VT CAY

Quan sat ng knh va bc ren quoc te pho thong cho tren
bang 4.1, ta co the nhan xet rang ng knh ren la so chan (M6,
M8... tr M5, M27). Do khi thao m nhieu lan thng ren b mon,
ng knh vt nho lai, con lo ai oc rong ra, moi ghep ren de b
long tuot, do vay can phai co bien phap phong tranh hay sa cha.
Vt mon co the de dang thay bang vt mi nhng lo ren trong may
ma b mon th viec thay the nguyen vo may mi rat ton kem nen
ngi ta co the dung mot trong hai bien phap sau:
1- Vt cay (Phap: Goujon, Anh: Stud)
La mot vt tru khong co au, hai au vt cay eu co ren phai,
co oan gia trn khong ren ngan cach (Hnh 4.11). Mot au se
c van chat en het ren tren lo a c taraud tren vo may. Khi
xiet van vt cay co the dung dung cu chuyen dung, mo lech rang
dung van ong tron hay co the dung hai ai oc bloque chat vi nhau
khi van vt cay vao th van ai oc tren con thao ra van ai oc di.
Do vt cay gan lien tren lo vnh vien nen phan ren tren vis mon
con ren tren lo vo may v thong thao m nen con nguyen. Vt co
the che tao bang vat lieu tot, t mon va khi co mon th co the
thay vt cay mi. Vt cay thng dung khi moi ghep ren thng
thao m. V du, vt tac ke (taquet) banh oto, cac cay tige doc xiet
block may, au culasse tren xe gan may, oto eu la vt cay. Ket cau
vis cay c trnh bay nh trong hnh 4.11 va 4.12.
2- Ren sa cha
Ngoai ra khi lo ren tren vo hop a mon ta co the dung ren
ac biet e sa cha thay v khoan lo lam lai ren khac ng knh
to hn nhng bc khac hn. Ren sa cha c che tao va ban
tren th trng (khong pho bien, ch co cac ca hang ln co ngi
biet dung) nham muc ch thay the cac lo ren a mon. Theo
nguyen tac ren sa cha co ng knh ln hn ren hien dung 1
n v va phai co cung bc. V du, ren sa cha M7 1 dung e sa
M6 1, M9 1,25 dung e sa cho M8 1,25, nhng can phai mua
ung loai taraud sa cha.
Bang kch thc ren sa cha thng dung cho tren bang 4.2
Bang 4.2
ng Bc Ghi kch ay
knh nh ren u
7 1 M7 1
9 1,25 M9 1,25
11 1,5 M11 1,5
13 1,75 M13 1,75

15 2 M15 2
17 2 M17 2
19 2,25 M19 2,25
21 2,5 M21 2,5
23 2,75 M23 2,75
25 3 M25 3
28 3,25 M28 3,25
31 3,5 M31 3,5

Hnh 4.11 Cau tao va qui trnh che tao, lap ghep vis cay.
Hnh 4.12 Vt cay trong lo bt
4.13 CHE TAO REN VT

Co hai cach che tao ren vt trong san suat la che tao nho th
nghiem hay sa cha va che tao ai tra hang loat ln.
4.13.1 San suat nho n chiec hoac sa cha
Neu ren bc ln, tieu chuan va ng knh nho hn 16mm
ta co the dung dung cu nh hnh san chuyen dung e che tao ren
bang phng phap cat got. o la Taraud dung tao ren trong lo va
ban ren (Fillere) dung tao ren ngoai tren mat tru. Ket cau
Tareaud va ban ren ve tren hnh 4.13.
Hnh 4.13 Khoan, doa (Alesoir, Reamer), loe, Taraud va

Fillere (ban ren)
1- Taraud
Vi mot ng knh ren tieu chuan, hien nay taraud c che
mot bo gom hai cay taraud: cay cat tho, co vat nhieu au cat
khoang 70% va cay taraud tinh cat 30% con lai. Trc ay mot bo
taraud cua Phap co ti 3 cay. Taraud co uoi vuong, c quay
bang can taraud. Can co the ieu chnh lo kep hnh vuong mot
pham vi nhat nh e kep c uoi vuong cua mot so taro.
2- Ban ren (Filiere)

Ngc lai, moi ng knh vt ch can co mot ban ren, nhng
co the chnh chieu sau cat bang mot vt chnh. Ban ren c at
trong o co can e xoay.
Khi cat ren bang taraud hay ban ren ta can tra dau nht cho
trn va quay ti khoang hai vong th phai quay lui khoang 1/2
vong e be t bt phoi ra cho nhe. Taraud va ban ren can at
thang goc vi be mat lo.
Vi ng knh vt va ai oc ln hn 16mm kho lam ren trc
tiep bang taraud hay ban ren v ng knh ln, chieu sau cat to,
lng cat ln, ngi ta thng tien tho ren tren truc hoac lo sau o
taraud hay filliere sa lai cho chnh xac.
4.13.2 San xuat hang khoi
Ngay nay e nang cao nang suat, chat lng va ha gia thanh
san pham ngi ta san xuat bu long bang phng phap gia cong
khong phoi, can rang vt bang ban can, taraud may ren ai oc. au
vt luc giac va ai oc c dap, gia cong va xi ma tren mot day
chuyen khep kn. ieu nay lam ha gia thanh san pham ca chuc
lan va san pham at o chnh xac va chat lng cao cho nen trong
ky nghe che tao may moc, bu long thng mua ve rap ch khong
che tao ngoai tr co hnh dang at biet hay ren vt tren vo may
th mi che tao bang cat got bang tareaud va ban ren.
4.14 KET CAU REN LO SUOT VA REN LO BT

Do mui tareaud luon b vat con e de a vao lo luc mi
tareaud nen khi ta van tareaud gan cham ay lo bt th ren con
cach ay mot oan khoang 0,8 lan ng knh danh ngha ren, qui
c ve ng va khi van vt vao th ay cua vt khong the sat kht
ay lo khoan ma phan gii han ren nay thng cach ay khoang
0,8 lan ng knh danh ngha ren. Do o, ren tren lo bt thng
kho che tao va at tien hn ren lo suot nhng mot so ket cau do
vach thanh qua day hay tranh x hi, dau, ngi ta van dung ren
lo bt. Cac ket cau ren lo bt va suot va cac loai vis c trnh bay
tren cac hnh 4.14 va 4.15 trang sau.
Trong san xuat, do yeu cau nho gon hay vi ly do ac biet
nao o, ren co the gia cong en sat ay lo bt vi ieu kien vat
lieu cua lo mem (thau, nhom nha hay oi khi gang - rat hiem)
phai dung taraud ac biet c mai bo oan vat au.
Hnh 4.14 Mot so ket cau ren, lo ren
Hnh 4.15 Mot so loai vis va ai oc

4.15 REN TREN MAT CON - VT CON
Co hai dang ren con dung cho go va dung cho kim loai:
4.15.1 Ren con dung cho go nha va tole mong
Mui nhon c dung e am thang vao lo go, nha nh lc
xiet van cua tournevt ma khong can phai khoan lo trc e tien
dung. Tuy nhien, neu dung e xiet tam tole kim loai mong th can
khoan trc lo nho (ch can ln hn mui vt) khi van vao vt se t
nong lo ra va lam tao ranh ren tren lo.
Mot iem can lu y la goc nh ren vt van lo rat be (di 10 o) tiet
dien ren rat mong, phan ranh rat to do sc ben go kem hn kim
loai cua vt. e tang nhanh nang suat lap rap, hien nay co loai vt
van tole au co san mui khoan ch khoan mot lan tren may khoan
cam tay co au kep vis at biet.
4.15.2 Ren con dung cho kim loai e bt kn hay xa gio:
Hnh 4.16 Vt cone xa gio

dau thang
Tiet dien ren van la tam giac can goc nh 55o theo he ren Anh
c dung vi hai ac iem: kn kht va thao lap nhanh. Tuy nhien,
mat ren con rat kho che tao nen gia thanh cao, at tien, can can
nhac ky khi dung phai co doa con va taraud ren cone khong thay
ban tren th trng Viet Nam . a phan trong san xuat hang khoi
mi dung loai ren con nay. Ren con dung trong cac nut xa au tuy
hien nay rat hiem, ngi ta thng dung ren tru va an toan va re
tien, de che tao hn. Vis cone c dung trong mot so ket cau ac
biet th du ro net nhat cua ren con la vt xa gio trnh bay nh tren
hnh 4.16. Vt xa gio dung xa bo khong kh tron trong ng ong
dau thang ma bat ky he thong thang (phanh) thuy lc nao cung co.
Khi can xa khong kh trong ra, ta m nap nha che bui pha tren
ra, dung cle m au luc giac mot t, ong thi ap hay bop can
thang e Piston ay ti, khi o khong kh va dau theo ranh vong lot
vao lo doc truc vt va thoat ra. Ch can xiet nhe co the khoa ng
thoat lai. Vt xa gio tiep xuc vi dau thang nen phai lam bang vat
lieu tot nh thep mangan tranh an mon va r set. Thng vis xa gio
at tren cao nhat cua he thong dau.
Ta thng gap ren con tren cac vis cone dung van go va vis
cone au co li khoan ch dung mot lan e khoan xiet cac tam tole
mong(
Ket cau vis con co au khoan ve tren hnh 4.17:
Hnh 4.17 Vt co au mui khoan

Ngoai ra do ly do tham my va lc xiet khong ln lam mot so da72u
vis co the che cau co co nganh vuong e chong xoay khong can gi
khi van ai oc c trnh bay nh tren hnh 4.18.
Hnh 4.18 Bu lon au tron chong xoay
4.16 CAC BIEN PHAP PHONG THAO LONG MOI GHEP
REN
u iem cua moi ghep ren vt la co the thao la p c de
dang, nhng ay cung co the la nhc iem v no co the t thao
long ra trong luc hoat ong do nhieu nguyen nhan ma chnh yeu la
rung ong. V vay, phong long luon la moi quan tam cua cac nha
ky thuat v khi ren t thao se tao nen nhng nguy hiem tram
trong luc lam viec nhat la trong oto, can cau va cac thiet b san
rung. Co nhieu bien phap phong long vi mc o t thap en cao
c trnh bay trong mot so bien phap di ay:
4.16.1 em lo xo khoa (Locked Washer)
Dung em venh la bien phap n gian, re tien nhat thay v
dung em thng, ta thay bang mot loai em an hoi lam bang
thep lo xo e khi xiet ep xuong, em tao mot lc cang do c truc lam
tang ap lc tren mat ren va v vay tang lc ma sat lam can vt khi
thao ra. Co ba loai em lo xo:
- em venh: lam bang thep silic co tnh an hoi cao, c
xe t vi goc 60o hng trai giup ta de van ai oc vao va hnh
thanh nem chan kho thao ra. e bnh thng em venh nh ten
goi se venh len va khi xiet chat em mi phang. Chu y ng knh
ngoai cua em khoang 1,8 ng knh nh ren va b ai oc che
kn tranh nguy hiem cho ngi van hanh khong b canh xe cao
xc. Hnh dang em venh c trnh bay trong hnh 4.11. Ket cau
em venh va vt au tron c trnh bay tren hnh 4.18
- em lo so da: em co dang con nh ve pha tren khi e
t nhien va se dep lai khi van chat e tao lc cang doc truc tren
ren.
- em canh nho co bong: Mat em c tao thanh nhng
mau go va b ep xuong khi van chat vi chieu trai lai chieu thao ra
cua ai oc. Tren xe Jeep lun dung rat nhieu em nay vi vt 1/4.
4.16.2 em be mep
Co hai loai:
- em be co ca: dung cho mot ai oc n co ca cam vao lo
nho khoan tren mat lap ghep, loai nay t thay c trnh bay tren
cac hnh 4.19
- em be co the dung khoa mot ai oc n hay khoa hai hay
nhieu ai oc vi nhau tren mot em ln th du cap em khoa 2 ai
oc tren da xch sau vao um tren xe gan may.
4.16.3 Ren bc nho

Ren bc nho co kha nang phong t thao do goc nghieng
nho co trnh bay phan tren. Thng ren kep chat ban pho bien
tren th trng la bc ln, ren bc nho dung trong cac thiet b
chuyen biet nh oto, can cau. Thn g loai ren nay at tien do
khong c che tao ai tra ma chuyen biet cho mot loai may nao
o.
4.16.4 ai oc top au
au vt co mot oan ngan trn, co phay ranh nho, con ai oc
cung co phan au tien mong lai va khong co ren. Khi xiet chat ai
oc roi dung uc, ap lom phan vanh mong au ai oc sau xuong
ranh phay tren truc. Khi thao ra cung dung uc doc nong phan bop
lom len trc khi van ra. Loai ai oc nay ch thay dung tren mot
so hang oto nh Peugeot, Deawoo, Kia... dung xiet chan mam banh
xe tren truc. Ket cau ai oc top au va vt au tron t khoa c
trnh bay nh tren hnh 4.20.
1 2 3
1,75d
0,7d
d
15
62
15
0,15d
0,8d
4
0,3d
5
M14x2
5 ai oc M14x2 CT3
4 em be 1
3 Vis M14x2x50 1 M14x2x50
2 Thep tam 1 CT3
1 Thep tam 1 CT3
Ngi ve Ngay BU-LON G KHOA
Kiem tra Ky BAN G EM BE

KHOA C KH S.ln g
Hnh 4.19 Boulon va em be co ca cam vao lo khoan san tren

mat nen e phong long.
1 2 3 4
M14 2
5 em 1 CT3
4 ai oc be 1 CT3
3 Vis khoa au tron 1 CT5 14 2 60
2 Thep tam 1 CT3
1 Thep tam 1 CT3
Stt Ky hieu Ten goi S .lg Vat lieu Ghi chu
Ngay
MOI GHEP BOULON
Kiem tra Ky

KHOA C Kh Ky hieu
Hnh 4.20 Vis au tron t khoa va ai oc top au

4.16.5 Hai ai oc Blocque
Thng dung trong san xuat th nghiem, loai ton khong gian
chieu truc va kong kenh khong tham my. Sau khi xiet chat ai oc
tren ta gi chat no va co van ai oc di ra en mc nang tay. Luc
thao ra th gi ai oc di va m ai oc tren trc.
4.16.6 ai oc chot che
Thng dung nhieu trong san xuat hang khoi ln, cho o an
toan cao. Tren truc khoan mot lo nho va lap chot che (Phap:
Groupille) (con goi la chot bi). Khi van ai oc co xe 6 ranh tren
au (Phap: Anh: Castle nut) vao chat va van lo tren truc lot vao
mot ranh tren au ai oc, ta xuyen chot.
V tr va lc xiet co the thay oi trong goc 600. Ket cau ai oc chot
che cho tren hnh 4.15.
4.16.7 ai oc em canh
Dung nhieu trong cac ket cau can khoa ai oc ma khong co
khong gian e xuyen chot che, cho o an toan cao tng ng vi
ai oc chot che. ai oc em canh dung nhieu trong may nh xiet
noi ly hp ma sat trong xe gan may, trong o bi long cau hai day
loai co ong lot (Phap: manchon, Anh: Bush). Ket cau ai oc em
canh cho tren hnh 4.21.
- ai oc hnh tron, xung quanh co xe 4 en 6 ranh tuy kch
thc ng knh ln hay nho. Co hai dang ai oc khac nhau, co
be day thng mong hn loai luc giac, be day khoang 0,5 0,6d
ng knh ren.
- em canh c dap bang thep thng co so canh ngoai
bang so ranh tren ai oc cong 1, v du ai oc co 4 ranh th dung
em co 5 canh cac canh co the phan bo eu tren chu vi hay tap
trung trong mot goc. Lo em co 1 g loi ra e lot vao ranh nho
phay san tren truc.
au tien a em vao trc v g em lot vao ranh phay tren
truc nen em khong the xoay tng oi so vi truc. Van ai oc
bang cle co co hay ong en khi chat va co mot canh cua em trung
mot ranh tren ai oc, ta dung uc hay tourvis be canh lot vao ranh
v vay ai oc b khoa khong the xoay tng oi so vi truc.
4
5
2
35H8/k7
M30x20
5 Then ban g 1 CT3 TCVN

4 Ban h ran g 1 Thep 45
3 em can h 1 CT3 TCVN
2 ai oc 1 CT3 M30
1 Truc 1 Thep 45
Ngi ve Ngay
AI OC EM CAN H
Kiem tra Ky

KHOA C KH S.ln g
Hnh 4.21 Khoa bang ai oc em canh

4.16.8 Dung chieu ren trai vi chieu chuyen ong
Chieu ren trai vi chieu chuyen ong cua truc co tac dung
khoa hu hieu v neu khi ong lc quan tnh cung la lc xiet ren
them. Khi ang quay, neu co vat ca sat len ai oc th chieu lc ma
sat cung co xu hng xiet them ai oc. Nh phan gii thieu ren
trai co trnh bay: ren trai dung phong long trong moi ghep cot
pedale ben phai xe ap, lp xe ap, ai oc nha xiet au canh quat,
cao volant xe gan may... Dung ren trai v chieu quay cua truc cung
chieu kim ong ho. Tuy nhien, cac nha ky thuat thng han che
viec dung ren trai v th thng quen vi ren phai nen tren may
mai cam tay v co the chon chieu quay cua da mai ngc chieu
kim ong ho nen ai oc tron dung khoa a co ren phai.
Tren truc cot may xe gan may au ben trai pha volant chieu quay
truc ngc chieu kim ong ho nen dung ren phai e khoa con truc
au ben phai co gan bo ly hp quay theo chieu kim ong ho thay v
dung ren trai ngi ta thay bang ai oc em canh co ren phai. Noi
chung trong ky thuat ngi ta han che dung ren trai
4.16.9 ai oc xe
Loai nay rat t dung v ch dung c cho ai oc that ln,
dung trong may cat kim loai. Tren ai o c co phay mot ranh vuong
goc vi truc e tao o an hoi. Tren mat ai oc co khoan lo va
tareaud cho mot vt nho dung siet ep cac mat ren lai sau khi van
ai oc chat. Phai ni long vt trc khi thao ai oc ra.
4.17 REN VT DUNG TRUYEN ONG

Ngoai viec kep chat, ai oc con c dung e truyen ong.
Nham giam ma sat tiet dien ren thng la hnh vuong, thang, tron
than khai hay ren Archimede tren mat au trong mam cap 3 chau.
Co hai loai truc vt truyen ong: Truc vt banh vt va vis mere ai
oc.
4.17.1 Truc vt, banh vt
Truc vt con goi la vt vo tan (Phap: Vis sans fin) la mot phan
cua bo truyen nay dung truyen chuyen ong quay tron eu gia hai
truc trc giao nhau.
Truc vt truyen ong khac vi vt kep chat nhng iem sau:
So au moi ren: Truc vt thng dan ong vi so au moi ren
co the ln hn 1 khong nh cac loai ren kep chat a ban phan
tren, ren kep chat co so au moi ren luon bang 1 con so au moi
ren truc vt thay oi t 1 en 6, nhng thng la 1. Khi so au moi
ren t he truc vt banh vt thng ch dan ong c chieu t truc
vt sang banh vt, chieu ngc lai b t dn g nh bo truc vt trong
bo len day an. Khi so au moi nhieu co the dan ong hai chieu v
du banh vt truyen cho truc vt trong bo compteur metre dung o
toc o va oan ng xe chay c.
Bien dang ren: e tranh ma sat bien dang ren truyen ong
khong the co tiet dien tam giac nh ren kep chat. Tiet dien truc
vt co dang than khai cua ng tron.
Bc ren: Bc ren truc vt truyen ong con goi la ren module
v phai an khp vi banh vt von la mot banh rang. Bc ren truc
vt thng la so thap phan v c tnh theo t = .m trong he quoc
te, trong o m la thong so a c tieu chuan hoa.
Bo truyen truc vt c ban ky phan cuoi v co dnh en
banh rang.
Trong he Anh cung co bo truyen truc vt banh vt theo he
ng knh Pitch tng ng.
4.17.2 Vt mere ai oc
(Mere tieng Phap la me, cai, nhng nc ta van dung quen t
nay)
Dung bien chuyen ong quay tron cua truc vt thanh chuyen
ong tnh tien eu cua ai oc theo phng doc truc vt vi ieu
kien ai oc khong quay theo truc vt. Cung co the truc vis ng
yen con ai oc va quay va tnh tien nh tren may th keo nen
MAN do Phap san xuat at tai phong th nghiem Sc ben vat lieu.
Co hai loai vt mere trt va vt mere lan:
1- Vt mere trt
Hai mat ren oi tiep cua vt va ai oc trt tng oi vi
nhau nen ma sat ln hn vt mere lan nhng de che tao , re tien
nen thng pho bien tren cac may truyen thong. Cac ac iem cua
vt mere trt thng goi la vt me.
Tiet dien: Ren vt co tiet dien vuong hoac hnh thang. Tiet
dien vuong co he so ma sat be nhat, hieu suat cao nhng kem ben
so vi ren tam giac cung kch thc va ng knh (Sinh vien t
tm hieu ly do) nen e tang ben cho ren ngi dung tiet dien hnh
thang mac du ma sat co tang len mot t nhng ben hn.
Bc ren: trong he quoc te bc ren cung tnh bang mm. V du:
bc ren truc vt mere trong may tien may phay la 5 hoac 6mm.
ai oc: thng e giam ma sat ai oc lam bang ong thau
c che tao nguyen ong trong may bao may phay e thc hien cac
chuyen ong tnh tien cua ban ga phoi, oi vi may tien ai oc
c cat lam hai na co the tach ra hoac nhap vao vis mere khi
cat ren tren may tien.
Truyen ong vt mere ai oc va truc vis banh vis ve tren
hnh 4.22 va hnh 4.23 la s o ai oc hai na dung tren may tien.
Hnh 4.22 Truyen ong vt mere ai oc va truc sis banh vis

M40x5 ren vuon g
Hnh 4.23 S o vt mere ai oc hai na trong may tien
2- Vis mere lan

Trong cac may cong cu CNC hay cac robot, thiet b hien ai
ngi ta thay vt mere trt co ien bang cac vt mere bi ch co ma
sat lan nen rat nhe, hieu suat cao, co the at 0,999 tiet ien ren
tren vt va ai oc co dang cung tron lom va van cha vien bi, co
hoc cha bi trong ai oc va cac bo phan chnh khe h rat tinh vi.
Gia thng rat at, do cac hang noi tieng nh SKF, NTN, Nachi
lam theo yeu cau at hang. Loai nay ta khong che tao c, ch
at hay mua ve dung.
Hnh 4.24 Ket cau vt mere ai oc bi
4.18 REN VT DUNG CHNH O CNG LO XO

Mot lo xo khi che tao xong co 5 thong so anh hng en o
cng lo xo o la:
- ng knh trung bnh lo xo D
- ng knh cong lo xo d
- So vong lam viec cua lo xo n
- Modune an hoi E
- Modune trt G.
Trong 5 thong so o ch co so vong lam viec la co the thay
oi con cac thong so khac hoan toan xac nh v vay e thay oi
o cng cua lo xo ta ch co the thay oi so vong lam viec cua lo
xo bang cach van lo xo vao mot truc vt ren cung tron co cung
bc va cung ng knh trung bnh. Vong lo so nao c van
vao ren th b kem lai va khong the co dan c va c xem la
khong lam viec. Cang van lo xo vao truc vt th so vong lam
viec cang t, o cng lo xo cang cao. Ket cau chnh o cng lo xo
bang ren c trnh bay trong hnh 4.25.
Hnh 4.25 Dung truc vt ren tron e chnh o cng cua lo

xo.
Lo xo va truc vt phai co cung bc
Cac dang Vis truyen ong nhieu au moi va ket cau lo ren
tru, cone c trnh bay nh tren hnh 4.26
Hnh 4.26: Cac dang vis nhieu au moi va cac dang ai oc cone.
Chng 5
MOI GHEP THEN - CHOT - VONG GANG
5.1 KHAI NIEM MOI GHEP THEN

Then (Phap: Clavette, Anh: Key, Latch, bolt) la chi tiet dung
e truyen chuyen ong quay va moment xoan gia truc va bo phan
gan tren nh banh rang, banh ai Khi lam viec, mac du moi ghep
gia truc va lo co o doi cung co tac dung truyen ong nhng then
van la bo phan truyen lc chnh. Khi lam viec then chu dap tren
be mat tiep xuc va chu ng suat cat tren mat cong giao tuyen. Co
rat nhieu loai then va nhng nha may ch chuyen che tao then nen
hien nay then la chi tiet tieu chuan, ch mua ve , ca sa ung
chieu dai roi lap ch t khi che tao.
Then la bo phan chu yeu truyen lc va moment xoan gia truc
va banh truyen ong gan tren truc co rat nhieu loai ma ket cau
c trnh bay nh tren hnh 5.1 sau:
Hnh 5.1 Mot so ket cau then
5.2 PHAN LOAI VA GHI KCH THC THEN
5.2.1 Then vat

ac iem: Hnh dang then phc tap nhat gom au then,
than co vat nghieng dung ong then vao va thao then ra, than
then hnh nem co o doc 1/100, tiet dien then hnh ch nhat 4 goc
c vat tron 4 goc. Then vat co nhng ac iem:
- Kho che tao then cung nh xoc ranh tren lo v ra nh then
cung co o doc 1/100. Then ch dung ghep cac chi tiet au
truc, gia than truc khong the dung then vat c.
- Then vat va truyen chuyen ong quay va co tac dung
chan doc truc nen truc co the khong can vai chan.
- Lc nem ln nen de sinh ra mat ong tam gia chi tiet lap
va truc, v vay khong the dung khi toc o quay cao hay chi
tiet quay qua ln va che o lap gia truc va lo phai chat.
- Then vat la loai then duy nhat tiep xuc het 4 mat then vi
ranh tren truc va ranh tren lo.
- Then vat la loai then duy nhat tiep xuc co 4 goc c bo
tron e de lap.
Pham vi s dung:
- Then vat ch dung trong san suat nho, thu cong.
- au then cha ra ngoai gay nguy hiem cho ngi van hanh
nen then vat ch dung khi toc o quay cham di 200
vong/ph, cac thiet b quay tay.
h
b
r
h
t1
d-t
Hnh 5.2 Trnh bay cau truc then vat

Bang 5.1 Cho moi quan he gia knh thc truc lo va then
vat (mm)
Kch thc Chieu sau
danh ngha then ranh then Ban knh
ng knh truc d Be Be cao Tren Tren lo ln
rong truc
b h t t1 r
T 5 en di 7 [5,7] 2 2 1,1 0,6 0,2

[7,10] 3 3 2 0,7
[10,14] 4 4 2,5 1,1
[14,18] 5 5 3 2,6
[18,24] 6 6 3,5 2,1 0,3
[24,30] 8 7 4 2,6
[30,36] 10 8 4,5 3,0
[36,42] 12 8 4,5 3,0
[42,48] 14 9 5 3,5
]48,55] 16 10 5 4,5 0,5
]55,65] 18 11 5,5 5
]65,75] 20 12 6 5,5
]75,90] 24 14 7 6,4
[90,105] 28 16 8 7,4 0,8
[105,120] 32 18 9 8,4
[120,140] 36 20 10 9,4
[140,170] 40 22 11 10,3
[170,200] 45 25 13 11,3
4
3
1:100
J8
36 H8 10
h7
k7
2
4 ai det 1 Vai cao su TCVN

3 Ban h ai 1 GX15-32
2 Then vat 1 CT5 TCVN
1 Truc 1 Thep 45
Stt Ky hieu Vat lieu Ghi chu
Ngi ve Ngay
MOI GHEP THEN VAT
Kiem tra Ky

KHOA C KH S.ln g
Hnh 5.3 The hien moi ghep then vat

5.2.1 Then bang
ac iem: La loai then co cau tao n gian nhat, tiet dien
then hnh ch nhat hoac hnh vuong, vi ba thong so: rong cao
dai (B H L) trong o kch thc theo chieu rong B quan trong
nhat, c tieu chuan hoa va phu thuoc vao ng knh truc.
Da theo ng knh D ma ta chon B va H cua then con
chieu dai then L c chon theo kinh nghiem hoac tnh toan bao
am sc ben dap va cat cua then. Chieu dai then khoang 4/5 chieu
dai moyeu nen sau khi tnh chieu dai then, ta co c chieu dai
moyeux
- Do then bang ch lam viec bang hai mat ben nen gia mat tren
cua then va ay ranh tren lo co khe h, then ch tiep xuc 3
mat.
- Bang 5.2 trnh bay cach chon kch thc then va cac thong
so khac nh chieu sau ranh tren truc cung nh tren lo theo
ng knh d cua truc.
- V nh then va ay ranh then tren lo co khe h nen ta co
the kiem chng trong bang rang chieu cao then h < tong
chieu cao ranh tren truc va lo t + t1.
l
t t1
Hnh 5.4 Thong so moi lap then bang.

Bang 5.2 Thong so knh thc mat cat cua then va ranh
then bang
Kch thc Chieu sau ranh then
ng knh tiet dien then Chieu sau Kieu 1 Chieu sau Kieu 2
truc
Be Tren Tren Tren
Be rong Tren lo
cao truc lo truc
d b h t t1 t t1
[5,7] 2 2 1,1 1
]7,10] 3 3 2 1,1
]10,14] 4 4 2,5 1,6
]14,18] 5 5 3 2,1 3,2 1,9
]18,24] 6 6 3,5 2,6 3,8 2,6

]24,30] 8 7 4 3,1 4,5 3
]30,36] 10 8 4,5 3,6 5,2 3,5
]36,42] 12 8 4,5 3,6 5,2 3,7

]42,48] 14 9 5 4,1 5,8 4,2
]48,55] 16 10 5 5,1 6,5 3,6

]55,65] 18 11 5,5 5,6 7,1 4
]65,75] 20 12 6 6,1 7,8 4,3
]75,90] 24 14 7 7,2 9 5,2
]90,105] 28 16 8 8,2 10,3 5,9

]105,120] 32 18 9 9,2 11,5 6,7
] 120,140] 36 20 10 10,2 12,3 7,4
] 140,170] 40 22 11 11,2 13,5 8,7
]170,220] 45 25 13 12,2 15,3 10
Chu y chieu dai then l thng chiem khoang 4/5 chieu dai
moyeu B (xem hnh tren). Vi ng knh truc cho trc, ta chon
tiet dien then b h theo bang tren con chieu dai then l c tnh
ben theo ieu kien dap va cat (xem phan giao trnh Chi tiet may)
chnh chieu dai l mi quyet nh chieu dai moyeux cua chi tiet lap
tren truc theo cong thc b = 5/4l. Do o banh rang, pulley co
moyeux hay khong la do chieu dai then l quyet nh.
Cach che tao:
- Co the che tao then bang bang cach mai tren may mai phang.
- Ranh then tren lo co the xoc va ranh phai suot het chieu dai lo.
- Ranh then tren truc co the phay ban g cach:
Dao phay ngon (ep, bao am o ben truc v khong co cung
ln phu) nhng nang suat kem, de gay dao.
Dao phay da co cung ln phu, giam ben truc, nhng nang
suat cao, gia thanh ha.
Thng phay ranh then tren truc bang dao phay ngon nen
ranh co hai au la hai cung tron, then cung c mai tron hai au
mot cach thu cong.
Noi chung then bang de che tao va gia thanh ha nhat trong
cac loai then.
Pham vi s dung:
- Then bang thng dung trong san xuat nho, n chiec, hang
loat nho hay san xuat th nghiem, rat pho bien nc ta. Sinh
vien se gap rat nhieu trong cac o an mon hoc hay luan van tot
nghiep trong trng ai hoc.
- Then bang khong the dung trong cac hop toc o co banh
rang di trt do s khong cng vng va o ong tam thap .
- Ket cau moi ghep then bang c trnh bay nh tren hnh
5.5 chu y phai ghi knh thc lap gi then vi ranh tren truc va
then vi ranh tren lo theo he truc. Then thng lap chat vi truc
va lap trung gian chat vi ranh tren lo. Luon co khe h gia mat
tren cua then va ranh tren lo theo kch thc trong bang 5.2.
5
3 J8
10
4 h7
35 H8
k7
2
M8 x 1,25
K8
10
h7
5 Ban h ran g 1 C45

4 Then ban g 1 C45 10x8x22
3 em ln 1 CT3
2 Vis M8x1,25x40 1 C45
1 Truc 1 C45
Ngi ve Ngay
TRUC LAP BAN H RAN G
Kiem tra Ky

KHOA C KH S.ln g
Hnh 5.5 Ket cau moi lap then bang
5.2.3 Then ban nguyet (Woodruff key)
ac iem:
Then co dang tru co tiet dien gii han bang mot cung tron va
mot day cung, tuy tiet dien cha en vong tron nhng van c
goi la ban nguyet.
Be day then thng mong, truyen momen xoan yeu, ong
thi chieu cao then ln, lam yeu truc nen then ban nguyet ch c
dung vi truc con va khong bao gi dung vi truc tru .
Then co tnh t la cao, nh cung cong di ay then nen de
lap rap, then co the chm hay nho au len xuong nh chiec xuong.
Then luon co khe h gia nh then va ay ranh nh then bang.
Then ban nguyet va truc con luon at tien do kho che tao
ranh ban nguyet tren truc va ranh nghieng tren lo nen ch c
dung khi co cac yeu cau:
- Can o ong tam cao cua chi tiet quay.
- Toc o quay cua truc rat cao >1500 vong /phut.
- oi hoi phai thao lap thng xuyen .
Cach che tao:
- Then ban nguyet c che tao san bang cong nghe keo, can, va
c ban ngoai th trng, hiem khi phai che tao then ban nguyet.
- Ranh then tren truc c phay bang dao phay da ac biet
(dao ong tien) vi cach an dao hng knh.
- Ranh then tren lo con c xoc suot vi o ga xoay e xoc
ranh song song mat con.
Pham vi s dung then ban nguyet va truc con:
- Trong ky thuat then ban nguyet va truc con i vi nhau
thanh mot bo.
- Truc con c dung trong san xuat n chiec cung nh hang
loat khi yeu cau o ong tam cao, toc o nhanh, co nhu cau thao
lap nhieu lan nh volant xe gan may.
- Chnh mat con khi xiet chat ai oc au truc cho kht mat
con lo th cung truyen c momen xoan nen be day then ban
nguyet khong can ln lam.
l
t1
h
t
R
Hnh 5.6 Cac thong so cua then ban nguyet
Hnh 5.7 Gia cong then ban nguyet

Bang 5.3 Trnh bay mot so kch thc then ban nguyet theo
ng knh ln truc con
Chieu sau ranh then
ng knh
Kch thc tiet dien then Chieu sau Chieu sau
truc
Kieu 1 Kieu 2
Be Be Ban Chieu Tren Tren Tren Tren

d
rong cao knh dai truc lo truc lo
Loai h R t t t1 t t1
Loai I b
II
]5,7] ]7,14] 2 2,6 7 6,8 1,7 1
3,7 10 9,7 2,8
2,5 3,7 10 9,7 2,7 1,1
]7,10] ]10,18] 3,7 10 9,7 2,7
3 5 13 12,6 4
6,5 16 15,7 5,5
5 13 12,6 3,5 1,6
]10,14] ]14,24] 4 6,5 16 15,7 5
7,5 19 18,6 6
9 22 21,7 7,5
6,5 16 15,7 4,5 2,1 4,7 1,9
7,5 19 18,6 5,5 5,7
]14,18] ]18,30] 5
9 22 21,6 7 7,2
10 25 24,5 8 8,2
11 28 27,3 9 9,2
Bang 5.3 ( tiep theo) Trnh bay mot so kch thc then ban
nguyet theo ng knh truc con
ng knh Chieu sau ranh then
ln ln truc Kch thc tet dien then Chieu sau Chieu sau
truc con Kieu 1 Kieu 2
Be Be Ban Chieu Tren Tren Tren Tren

D
rong cao knh dai truc lo truc lo
Loai I Loai b h R l t t1 t t1
II
]18,24] ]24,36] 6 9 22 21,6 6,5 2,6 6,8 2,3
10 25 24,5 7,5 7,8
11 28 27,3 8,5 8,8
13 32 31,4 10,5 10,8
15 38 37,1 12,8 12,8
]24,30] ]30,42] 8 10 25 24,5 7 3,1 7,5 2,6
11 28 27,3 8 8
13 32 31,4 10 10,5
15 38 37,1 12 12,5
16 45 43,1 13 13,5
17 55 50,8 14 14,5
]30,36] ]36,48] 10 13 32 31,4 9,5 3,6 10,2 2,9
15 38 37,1 11,5 12,2
16 45 43,1 12,5 13,2
17 55 50,8 13,5 14,2
19 65 59,1 15,1 16,2
24 80 73,3 20,5 21,2
]36,42] ]42,55] 12 19 65 59,1 15,5 16,2
24 80 73,3 20,5 21,2

Ket cau then ban nguyet va truc con c trnh bay tren
hnh 5.8.
M24x1,5
3
40
200
2
5 em M24 1 CT3
4 1 CT5
3 Then ban nguyet 1 CT5
2 Truc 1 C45
1 Ban h xch 1 C45
Ngi ve Ngay TRUC CON
Kiem tra Ky THEN BAN NGUYET

KHOA C KH S.ln g
Hnh 5.8 Ket cau then ban nguyet va truc cone
Cau hoi:
Cho biet chieu quay cua truc phai nh the nao (neu ng
nhn t phai vao au truc) e ren M24 1,5 co tac dung khoa chat
banh xch 1.
5.2.4 Then hoa (Anh: Spline)

ac iem: Thc chat cua then hoa la nhieu then bang, bo
tr cach eu tren mat tru tron cua truc khi mot then bang khong
u truyen lc ma nha thiet ke khon g muon tang chieu dai moyeu.
Trng hp nay neu dung nhieu then bang th ch ph gia cong cao
va do co nhieu then nen lam yeu truc nen ngi ta dung then hoa.
- Then hoa lam tang sc ben cua truc.
- Bao am o ong tam, truyen lc ln co the dung cho khoi
banh rang di trt trong hop toc o.
- Che tao kho, thch hp cho san xuat hang loat ln.
- Gia thanh cao, chat lng vt troi so vi then vat va
then bang.
Kch thc cua then hoa va truc a c tieu chuan hoa va
c trnh bay nh trong bang 5.4.
Bang 5.4
ng ng So Be ng ng So Be
knh knh then rong knh knh then rong
chan d nh D Z then b chan d nh D Z then b
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

Moi ghep loai nhe
23 26 6 6 56 62 8 10
26 30 6 6 62 68 8 12
28 32 6 7 72 78 10 12
32 36 8 6 82 88 10 12
36 40 8 7 92 98 10 14
42 46 8 8 102 108 10 16
46 50 8 9 112 120 10 18
52 58 8 10
Moi ghep loai trung
11 14 6 3 42 48 8 8
13 16 6 3,5 46 54 8 9
16 20 6 4 52 60 8 10
18 22 6 5 56 65 8 10
21 25 6 5 62 72 8 12
23 28 6 6 72 82 10 12
ng ng So Be ng ng So Be
knh knh then rong knh knh then rong
chan d nh D Z then b chan d nh D Z then b
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

28 34 6 7 92 102 10 14
32 38 8 6 102 112 10 16
36 42 8 7 112 125 10 18
Moi ghep loai nang

16 20 10 2,5 46 56 10 7
18 23 10 3 52 60 16 5
21 26 10 3 56 65 16 5
23 29 10 4 62 72 16 6
26 32 10 4 72 82 16 7
28 35 10 4 82 92 20 6
32 40 10 5 92 102 20 7
36 45 10 5 102 115 20 8
42 52 10 6 112 125 20 9
Cach che tao nh v lap rap va ghi kch thc.:

Co ba cach nh v truc va lo then hoa co anh hng en
phng phap gia cong va pham vi s dung then nay:
a/-nh v theo ng knh nh then hoa:
- ng knh nh kht con ng knh chan h.
- Truc de che tao v khi nh v ng knh nh th ng
knh ngoai truc c tien mai chnh xac.
- ng knh trong co the phay bang dao phay da cho nang suat
cao ma khong yeu cau o ong tam cao do co khe h chan then.
- Lo then hoa kho che tao chnh xac ng knh trong bang
phng phap xoc nen phai che tao lo bang phng phap chuot
(hnh 5.10)
- Nhn chung tuy kho che tao lo nhng khong can phay truc
then hoa bang phng phap bao hnh cao cap nen phng phap nay
van c chuong dung trong san suat hang loat nho hay hang khoi
ln. Trong san xuat nc ta, cac nha che tao thng dung cach
nh tam nay.
Hnh 5.9 Cac kieu lap then hoa
a) nh v ng knh ngoai; b) nh v ng knh trong
c) nh v mat ben
Hnh 5.10 Dao chuot lo then hoa (nh v theo ng knh

nh)
Cach ghi kch thc moi ghep then hoa khi nh tam bang
ng knh nh:
D xZ xD kieu dung sai lap rap x d xb
trong o: D- ky hieu nh tam theo ng knh ln
Z- so then; d- ng knh trong
D- ng knh ngoai kem theo kieu dung sai lap rap
hnh tru trn; b- be rong mot then.
b/-nh v theo ng knh chan then hoa:
- ng knh chan kht con ng knh nh h.
- Truc kho che tao v khi nh v ng knh chan th kho
phay chnh xac ong thi nhieu ranh.
- ng knh trong cua truc then hoa ch co the phay bao
hnh bang dao phay lan tren may phay chuyen dung nen nang suat
cao nhng gia thanh cung cao.
- Lo then hoa de che tao chnh xac ng knh trong bang
phng phap thong thng nh khoet, dao, mai, dung xoc co the
tao tng oi ng knh ngoai at yeu cau th ng knh nay h
nen khong can phai che tao chnh xac.
- Nhn chung tuy de che tao lo nhng can phai phay truc then
hoa bao hnh nen phng phap nay van t c dung trong san
suat hang loat nho, ch thch hp vi san xuat hang khoi ln.
Ngoai san xuat nc ta t dung cach nh tam nay.
Cach ghi kch thc moi ghep then hoa khi nh tam bang
ng knh trong:
d xZ xD x d kieu dung sai lap rap xb
trong o: d- ky hieu nh tam theo ng knh nho; Z- so then
D- ng knh ngoai; d- ng knh trong co kem them
kieu dung sai lap rap b- be rong mot then
c/- nh v theo hai mat ben then hoa:
ac iem:
Khi can truyen lc that ln, toc o khong cao, khong yeu cau
ong tam cao.
Vong nh va vong chan then hoa eu h ch co hai mat ben
la kht.
o ong tam rat kem.
Phai phan o that chnh xac e bao am o kn kht cua 2
mat ben.
Pham vi s dung:
Rat t s dung trong san xuat v o ong tam khong cao ma
gia thanh khong ha may v cung kho che tao.
Cach ghi kch thc moi ghep then hoa khi nh v bang hai
mat ben:
B Z D d b kieu dung sai lap rap then
trong o: B- ky hieu nh v theo mat ben; Z- so then
d- ng knh trong; D- ng knh ngoai; b- be rong
mot then
Co 2 cach ve then hoa:
Hnh 5.11 Moi ghep then hoa vi hai dang ket cau that va
ve quy c
3
2
4
1
b
140
70
Dx6x30x26x6
2 Vis M6x1x10
5
3
2
4
1
b
140
70
Dx6x30x26x6
2 Vis M6x1x10
5
1- truc then hoa 6x30x26x6; 2- banh rang; 3- fer khoa then

hoa
4,5- vis va em M6x1x10. Truc va banh rang co the quay
theo chieu nao?
Hnh 5.12 Moi ghep then hoa vi hai dang ket cau that va
ve quy c
.
Hnh 5.13 Moi ghep then hoa lo vi truc
a- Ve ket cau that
Bang cach cat mot tiet dien then, quay 90o quanh truc ng
cua no (goi la phng phap cat lat), giong cac ng giao tuyen ra
e ve tron mat tru cung cac canh vat.
b- Ve quy c
Theo TCVN, truc then hoa c ve quy c giong nh ren:
ng knh nh ve net c ban, ng knh chan ve ung kch
thc bang net manh.
Sinh vien t tm hieu v sao em khoa (fer) co the chan doc
truc c banh rang. Ket cau nay thay tng t au?
Ngoai then hoa dang then ch nhat con co then hoa bien
dang then hnh than khai nh banh rang, co tac dung nh khp
noi rang dung cho tai that nang.
c- Then tam giac (truc kha)
ac iem: Ch dung trong san suat hang loat ln, hang khoi.
- Co tac dung giong then hoa nhng co the ieu chnh xoay
tng oi mot goc nho.
- Momen truyen yeu hn moi ghep then hoa ch dung cho cac
bo phan do ngi tac ong khoang 100W.
- Tren than truc kha thng c tien mot ranh vong nham
cha bu long xiet ep va chan doc truc.
- Lo then tam giac thng xe m mieng va c kep bop lai
nh mot bu long co phng trc giao vi truc kha tam giac.
Che tao: trong san suat hang khoi truc kha co the gia cong
bang lan ep, phay lan hoac phay phan o.
Pham vi s dung: dung e chnh v tr goc cua chi tiet lap tren
truc nh gio ap khi ong, cang so, cang thang tren xe gan may..
Hnh 5.14 Trnh bay ket cau cua truc kha gio ap xe gan
may.
5.3 TRUYEN ONG BANG CHOT
1- Khai niem
Chot (Phap: Groupille, Anh: Pin) la chi tiet va dung truyen
momen xoan v chan doc truc. Tuy co nhieu cong dung nhng chot
khong c dung nhieu trong ky nghe nang v nhng ly do:
- Phai xuyen qua truc hay phai vat mot phan truc nen lam
yeu truc.
- Cong suat truyen thng be nen ch dung trong nhng thiet
b gia nh, van hanh bang tay.
- Tuy vay ket cau lai phc tap ch thch hp cho san suat
hang khoi, khong phu hp vi san xuat n chiet, che tao
th. Noi chung kho che tao.
- Trong cac may co ket cau a hoan thien th gia thanh chot
re do san xuat hang khoi.
2- Phan loai, cong dung, ve va ghi kch thc chot
Co the ke en mot so loai chot thng gap trong thc te:
a- Chot vat
Than chot hnh con, co vat phang mot mat, au nho co ren
lech tam e siet chot vao lo con chung. Chot va lo con thng
tranh dung trong san xuat n chiec v rat kho che tao nen ton
kem ch dung trong san xuat hang khoi v ket cau a hoan thien
va co bien phap gia cong phu hp.
Chot vat c dung co nh gio va cot gia xe ap nh ket
cau tren hnh 5.16
1 H8
25
j7
M5
5
Hnh 5.16 Chot clavette (chot cone vat phang mot mat
va co ren lech tam au nho)
b- Chot an hoi
Lam bang thep lo xo, cuon thanh dang hnh ong co tac dung
bung ra kht vi lo, tao ap lc tren be mat lap rap. Mat chot ch la
ong n gian nh khong co ren. Chot an hoi thng dung truyen
ong cho tay nam thay oi toc o trong may cong cu. Chot an hoi
co tac dung ep chat vao lo, at hn va tot hn chot tru trn. Chot
an hoi co ket cau trnh bay nh trong hnh 5.17.
Hnh 5.17 Chot ong an hoi
c- Chot an toan
Trong mot so ket cau can ngat chuyen ong khi qua tai tranh
h hong banh rang hay cac bo phan ben trong may kho thay the
ngi ta che ra chot an toan co sc ben yeu, at ben ngoai may,
cho de thay the. Khi qua tai chot se gay trc, ngat chuyen va bao
ve cac bo phan khac. Viec thay chot se de dang va nhanh chong.
Trong ky thuat ngi ta cung dung nhieu bien phap an toan khac,
nhng chot an toan n gian va re tien nhat. Hnh 5.18 the hien
ket cau chot an toan dung cho khp noi ong (se trnh bay trong
chng 7) truyen ong cho truc trn hoac truc vis mere may tien.
K7
h6
H7
k6
40
1 2 3 4
1- Truc truyen; 2- then bang; 3- khp noi ong; 4- chot an toan
Hnh 5.18 Chot an toan va chot ong

5.4 VONG GANG
5.4.1 Khai niem
Vong gang (Phap: Circle libre, Fer, Anh: O ring) la chi tiet
an hoi lam bang thep silic, c gai vao ranh tren truc hay tren
lo nham chan doc truc. Nhiem vu chu yeu cua vong gang la chan
doc truc, khong truyen chuyen ong quay c. Vong gang c m
ra nh kem m fer. Khi lap ung th vong gang phai quay c
trong ranh neu vong cng phai m ra lap lai v sai ky thuat.
- So vi dung vis hay ai oc chan doc truc, th vong gang gon
hn, ket cau ranh tren truc cung n gian va khong phu thuoc
chieu quay cua truc nh ren vis. Tuy nhien vong gang khong chu
c lc doc ln, oi khi khong an toan bang vis ai oc.
5.4.2 Phan loai va cong dung vong gang
a- Vong gang tren truc (Vong gang ngoai): ay la loai pho
bien, co hnh dang a dang, cach dung va cong dung a trnh bay
tren. Loai nho co 2 lo nho 2 lo tai dung kem m fer e bung ra khi
lap doc truc, vi loai vong gang co ng knh ln co the khong co lo
tai.
b- Vong gang trong lo (Vong gang trong): Tai nc ta t pho
bien hn vong gang ngoai, thng co trong cac chi tiet nho tron xoay
co the gia cong tren may tien. Trong cac vo hop toc o c che tao
ngoai quoc, viec dung vong gang trong cac lo e chan o lan la chuyen
bnh thng v ho san nhng thiet b gia cong manh nh may doa co
xch chay dao hng knh. Cac ket cau may thiet ke va che tao trong
nc khong nen bat chc theo kieu nay v nh vay kho thc hien va
khong co tnh cong nghe. Vong gang chan axe piston trong xe gan
may la vong gang trong, lam bang cong kem an hoi co be vong lo tai
dung chan khong cho axe chay cham vao thanh piston khi hoat ong.
c- Cach ve chung hai loai vong gang
Tuy co nhieu loai vong gang nhng quy c chung la cat
vong bang mat phang ngay mieng vong tao thanh hai phan oi
xng. Do vay mot tiet dien b cat cua vong c boi en (thc ra la
cac ng gach nhng qua be nen boi en) con tiet dien kia e
trang v la mieng vong.
Kch thc tieu chuan cua vong gang ngoai va vong gang
trong thng dung c cho trong bang 5.5 sau:
d1
r
R D1 n
b
Dk
d2
s m
Hnh 5.19 Cac dang cua vong gang ngoai

Bang 5.5a Tieu chuan vong gang ngoai gan tren truc
Truc Vong gang
Ban
g g Be Be g g g Be Ban
Be knh
knh knh rong rong knh knh knh rong knh
day tam
truc ranh ranh g ngoai trong lo ln nhat vanh
s lo
d d2 m n Dk D1 d1 b lo
R
12 11,5 1,1 1,5 13,6 11 1,7 1 1,8 7,2 2
15 14,3 1,1 1,5 16,8 13,8 1,7 1 2 8,5 2
17 16,2 1,1 1,5 19,2 15,7 1,7 1 2,35 9,7 2
20 19 1,1 1,5 22 18,5 2 1 2,35 11,3 2
25 23,8 1,3 1,5 27,8 23,3 2 1,2 2,95 14 2,5
30 28,6 1,3 1,5 33,2 27,9 2 1,2 3,45 16,4 2,5
35 33 1,7 1,5 38,2 32,2 2,5 1,5 3,9 19,3 3
40 37,5 1,7 2 44 36,5 2,5 1,5 4,75 21,8 3
45 42,5 2,2 2 49 41,5 2,5 2,2 4,75 24,5 3
50 47 2,2 2 54 45,8 2,5 2,5 5,1 27 3,5
55 52 2,8 2 59 50,8 2,5 2,5 5,2 29,5 3,5
60 57 2,8 2 65 55,8 2,5 2,5 5,7 32 3,5
65 62 2,8 2,5 70 60,8 2,5 2,5 5,7 34,5 3,5
70 67 2,8 2,5 76 65,5 2,5 2,5 5,85 37 3,5
75 72 2,8 2,5 81 70,5 2,5 2,5 6,35 40 3,5
80 76,5 2,8 2,5 88 74,5 2,5 ,2,5 7,85 42,5 3,5

d1
r
R D1 n
b
Dk
d2
d
s m
Hnh 5.20 Ket cau va cac loai vong gang trong lo
Bang 5.5b Tieu chuan vong gang trong gan trong lo

Truc Vong gang
Ban Ban
g g Be Be g g g
Be Be rong knh knh
knh knh rong rong knh knh knh
day ln nhat tam vanh
truc ranh ranh g ngoai trong lo
s b lo lo
d d2 m n Dk D1 d1
R r
26 27,2 1,3 1,5 27,8 23,5 2 1,2 2,8 10,8 2,5
30 31,4 1,3 2 32,2 27,5 2 1,2 3 13 2,5
32 33,7 1,3 2 34,5 34,5 2,5 1,2 3,4 14 3
35 37 1,7 2 37,8 37,8 2,5 1,5 3,4 15 3
40 42,5 1,7 2 43,5 43,5 2,5 1,5 4 18 3
47 49,5 2,2 2 50,5 50,5 2,5 2 4,5 21 3
52 55 2,8 2 56,2 56,2 2,5 2,5 4,6 24,2 3,5
62 65 2,8 2 66,2 66,2 2,5 2,5 5 29,2 3,5
72 75 2,8 2 76,5 76,2 2,5 2,5 5,6 34,5 3,5
Ket cau truc va lo dung vong gang c trnh bay nh tren

hnh 5.21 nh sau.
4 A 5 6 7 37
1
H8
H8
k7
k7
40
50
H8
k7
65
J7
12
h6 A-A
H7
A 40
k6
K7
12
h6
8 Than may 1 GX15-32

7 Lot o thau di 1 on g thau
6 Nap o 1 GX15-32
5 Lot o thau tren 1 on g thau
4 Ban h ran g 1 C40
3 Then ban g 1 C45
2 Von g gan g 1 Thep lo xo
1 Truc 1 C45
Ngi ve Ngay KET CAU O TRT
Kiem tra Ky VA VON G GAN G

KHOA C KH S.ln g
Hnh 5.21 Chan doc truc bang vong gang ngoai

Chng 6
O TRT VA O LAN
6.1 KHAI NIEM VA CONG DUNG O

O (Phap: Coussinet, Anh: Bearing): la bo phan cho truc
lam viec, o se tao phan lc goi ta chong va giup cho truc lam
viec ung theo che o thiet ke. Trong pham vi mon hoc ta ch xet
o la khp quay loai 5. Theo tnh chat lam viec ta co 2 loai o la o
trt va o lan. Theo tnh chat chu lc ta co 3 loai o , o chan va
o chan.
6.2 PHAM VI S DUNG CUA HAI LOAI O

Thong thng neu khong b han che ve khong gian, toc o,
vi ieu kien lam viec bnh thng ta nen dung o lan v o nay a
quoc te hoa, tieu chuan hoa, hieu suat cao nhat co the en 0,999,
re, de mua, de thay the, lap rap. Nhng trong mot so trng hp,
ta phai dung o trt, tuy hieu suat thap nhng o trt khong the
thieu c trong cac ket cau c kh.
a/-O trt:
Ta phai dung o trt trong nhng trng hp sau ay:
- Toc o truc quay qua cham hay qua nhanh. V du, o truc
ong c may may co ng knh 1/4 = 6,35mm rat be ma phai quay
toc o cao 9000 12000 vong/phut phai dung o trt v neu dung o
lan th moi vien bi rat nho lai phai quay toc o ln hn toc o truc
nhieu lan se sinh nhiet nhieu va mau mon . Th du truc motor may
may co ng knh =6,35mm dung bac trt rat ben.
- Tai qua ln lai co rung ong manh phai dung o trt.
- Lam viec trong moi trng bui bam, acid, muoi an mon
(may nghien hai san, can thuoc da).
- Ket cau truc khong lap c o bi th phai dung o trt vi
hai na lot o (bac lot cot truc khuyu, 2 na mieng).
- Ket cau can nho gon hoac khi hai o gan ke nhau, khong co
khong gian e lap o bi vi hai vong ngoai cua o cham nhau.
-Cha c tieu chuan hoa rong rai, ch co chuan rieng cua
tng cong ty vi vat lieu ac che nen at, kho tm mua va
thay the.
b/-O lan:
-Dung trong vong toc o trung bnh di 9000 vong/phut
-Tai trong trung bnh rung ong t
-Re tien, hieu suat cao
-O a tieu chuan hoa tren toan the gii vi ky hieu o de dang
mua va thay the&
6.3 O TRT (Bac thau; Phap: bargue Anh: ring)

6.3.1 Nguyen tac lam viec
Khi lam viec o chu ma sat trt nen hieu suat o trt =
0,80 0,90 thng thap hn o lan nhng ket cau nho gon, n gian
hn o lan. Tuy nhien can vat lieu chong ma sat nen o trt chat
lng tot thng rat at, hnh dang a dang t dang vong dep
(Bargue, ring) cho en dang ong dai (Manchon, bush), nguyen vong
hay hai na (cap mieng) . Hien nay ngi ta cha the tieu chuau
hoa o trt trong pham vi quoc te ma moi cong ty co rieng tieu
chuan cua mnh.
6.3.2 Phan loai
Co hai loai o trt:
1- O
Chu lc hng knh, a phan o trt la o , co cau tao n
gian nh mot ong tron khong co vai. Trng hp ket cau truc
phc tap nh truc khuyu, khong the long ong vao theo phng
doc truc, khong the dung o lan th lot o c che lam la hai na
(ngoai san xuat goi la hai mieng), mieng phai co vai chan . ay
cung la mot ac iem vt troi ma o lan khong the thay the c
o trt (xem hnh 5.10 chng 5).
2- O chan
Chu yeu chu lc hng knh, nhng cung chu c mot phan
lc doc truc v vay nen o trt chan phai co vai e van doc c
truc, lc ma sat thng ln hn o trt .
S o o trt:
6.3.3 Cau tao o trt

O trt bao gom hai bo phan:
1- Lot o (Bac trt; Phap: coussinet, bague Anh: bearing ring)
tiep xuc trc tiep vi co truc ang quay, de b mai mon nen c
lam bang vat lieu quy, chong ma sat va mai mon thng la ong
thanh thiec va mot nguyen to giam ma sat. Be day o trt khoang
2 5mm, neu chieu dai o ln hn 50 th thng ben trong khoet
lom, tao ranh dau va co lo cham dau hay cao m e boi trn.
2- o (Phap: Palier, Anh Support): Do at nen lot o
thng rat mong 1,5 4mm, co trng hp ch c xi ma mot lp
mong v vat lieu qu hiem. Lot o khong chu c phan lc ma ch
co tac dung lam giam ma sat, chong mon nen ben ngoai lot o con
c boc ben ngoai bang o bang gang hoac thep. Tren o co
the co vu m, cao m hoac n gian nhat la lo dan dau xuyen suot
tan lot o e boi trn cho vung trt.
Bac dau la mot dang o trt cao cap, o c ep lai t cac hat
thau sau o ngam trong dau mot thi gian e dau tham thau vao
trong, khi s dung dau se tham ra boi vung lam viec ma ngi
vabn hanh khong can boi trn. Th du bac dau trong quat Marelli
cua Y san suat co tuoi tho tren 50 ma khong phai boi trn.
6.3.4 Nguyen tac lap o trt va che o dung sai
Vong nao tiep xuc vi vat quay th vong o lap trung gian;
vong nao tiep xuc vat co nh th vong o lap chat.
Sinh vien t tm hieu ly do.
6.3.5 Tieu chuan o trt
Hien khong co tieu chuan cho bac trt, ch can chon ng
knh trong va ng knh ngoai la lo va truc chuan: 8, 10, 12, 15,
18, 20, 22, 25, 28, 30, 32, 35, 38, 40, 42, 45, 48, 50... e co the dung
cac loai dao khoan, khet, doa co san.
Rieng tng cong ty se co tieu chuan rieng cho nganh mnh
vi cach nh ma so rieng, kch thc rieng va co the che dung cu
cat rieng cho gia cong o trt. V du, cac hang oto eu co tieu
chuan va so hieu rieng cho bo mieng (hai na o trt) co truc
khuyu cua hang mnh.
4 A 5 6
2 H8
12
h7
A-A
1
H8
H8
S7
S7
50
60
H8
40
k7
A 8
1- truc ; 2- vong gang; 3- then bang; 4- banh rang; 5- o (bac) trt; 6- gia, o
Hnh 6.1 Ket cau cua o trt

6.3.6 Gia thanh
Khong phai v o trt co ket cau n gian ma gia thanh thap
hn o lan. Do vat lieu o la loai quy hiem, phai a vao nhng
nguyen to ac biet e tranh mai mon nen co khi o trt at gap
chuc lan o lan neu cung ng knh. V du bo bac trt hai na cua
co truc khuyu ngoai cua chnh hang oto len en ca 1000 ola.
6.4 O LAN (Phap: bargue rotative, Anh: roller bearing)
Hien nay, o lan dung rat pho bien trong ky nghe v:
- Cong nghe che tao o lan a hoan thien, chat lng tot, at
o chnh xac cao.
- Gia lai rat ha, v du o bi chan 6302 banh trc xe gan
may gia ch co 15.000 ong VN. Hieu suat o lan rat cao co the at
= 0,999. Nhieu loai o co bch che, nha san suat a tra san m
dung en khi nao h hong th thay cai mi, ngi dung khong can
quan tam en viec bao quan nh cham m...
- S o o lan:
6.4.1 Cau tao

Tuy theo loai o ma co ket cau khac nhau, vat lieu lam o lan
la thep hp kim ma nguyen to them chu yeu la crome. Neu c
bao quan tot o lan t khi b r set. O lan do cac nha may c kh
chnh xac chuyen mon san xuat, c nhiet luyen ma mai bong.
Noi chung, mot o lan bao gom 5 bo phan nh tren hnh 6.2 gii
thieu o bi (th trng mien nam goi la bac an, la mot loai o lan
ma con lan la vien bi).
5
1- vong ngoai; 2- vong trong; 3- vien bi, 4- vong cach; 5- nap che
Hnh 6.2 Cau tao mot o bi, vi ba cach bieu dien

Vong trong: la vong quan trong nhat, gan chat vi truc
bang mat tru lo c mai bong. Trong he thong ISO ng knh
vong trong c tieu chuan hoa se c trnh bay trong phan sau
va theo he met, mat tru ngoai cua vong trong la ranh lom dan
hng cac vien bi.
Vong ngoai: thng c lap trung gian vi vo may, cung co
the lap chat neu vach ngoai quay (um moyeux xe gan may).
ng knh ngoai cung c tieu chuan hoa tuy theo vong trong,
c o... vong ngoai cung c mai bong. Mat tru trong cua vong
ngoai co ranh cha bi.
Mot ieu chu y la vong trong va vong ngoai c che tao vi
cap chnh xac rat cao (cap chnh xac 0, 1, 2) nen khi o vong trong
va vong ngoai bang thc cap ta thay chan tron tuyet oi. Do vay,
khi mua thc cap ta thng dung o bi mi e kiem tra lai thc.
Vien bi: hnh cau c toi cng va mai bong. Mot ieu ang
chu y la so lng vien bi thng la so le e tranh sai so trung lap
v tr. Cac vien bi eu theo tieu chuan Anh My nen ng knh
thng la so thap phan.
Vong cach (Phap: Separateur, Anh: Separator): con goi la
re an: e gi khoang cach eu cho cac vien bi vi muc ch nh
tam vong trong va vong ngoai va nhat la tranh cac vien bi xep
kht nhau nh trong um xe ap v khi o toc o tng oi cua hai
be mat tang len gap oi gay mai mon. Trong o um xe ap v toc
o khong cao lam nen ngi ta muon n gian ket cau ma bo vong
cach. Vong cach co the lam bang thep mong dap nh hnh va tan
lai cung co the lam bang nha.
Nap che: hien nay, ngi ta co xu hng che o bi bt kn nh
co hai nap che nen mot so o con co the co hai nap che bang nha
hoac nap thep mong che khong cho dau m trong o chay ra hoac
dau boi trn trong hop t ben ngoai khong lot vao trong o. Rieng o
chuyen ngam trong dau (th du o 304 cot may) khong co nap che.
Tr nap che cac bo phan nh vong trong, vong ngoai, bi, vong
cach eu quan trong va quyet nh o chch xac va tuoi ben cua o.
6.4.2 Nguyen tac lam viec
O c ban san tren th trng do cac nha san suat che tao
san theo kch thc tieu chuan. Nha thiet ke phai tuan theo kch
thc cua cac o c che san sao cho phu hp vi yeu cau ky thuat.
Nguyen tac lap o lan ngc lai hoan toan khac vi cach lap o trt
a trnh bay trong phan tren: vong nao gan vi vat quay th lap
chat, vong nao gan vat ng yen th lap trung gian. Sinh vien t
tm hieu ly do hoac thao luan vi giang vien.
6.4.3 Phan loai
Tren th trng co rat nhieu loai o, tuy nhien co the chia lam
ba loai chnh:
1- O
Chu yeu chu lc hng knh nh cac loai o bi thng, o ua
tru, thng re tien nhat. Tuy nhien, loai o nay cung chu c mot
t lc doc truc theo nguyen tac: o lan chu c 70% tai trong
hng knh khong dung cua no. V du, mot o lan chu c tai
la Q = 10000N (trong so tay cho), neu phan lc thc s tac dung
len o la R = 8000N (do tnh ap lc khp ong) th tai d khong
dung cua no la Q R = 2000N va co kha nang chu c lc doc
nho hn 70%. 2000N = 1400N.
2- O chan
Gom o bi chan, o ua chan va o con, kha nang chu lc
doc truc ln hn o .
3- O chan
ay la loai o c thiet ke chu yeu e chu lc doc, loai nay
khong chu dc lc hng knh nen thng phai dung kem vi o
lan thng.
6.4.4 Tieu chuan ky hieu o lan
Ky hieu quoc te do ISO qui nh e nh danh mot o lan theo
qui tac sau ay:
Ky hieu o lan, huy hieu, ten cua nha san xuat thng c
khac sau tren mat au vong ngoai hoac khac tren nap che neu o
bt v vay khi lap ta phai quay mat o bi co ky so ra ngoai e tien
tham khao, thay the hay d tr san neu can phong xa.
Ky hieu o lan la mot chuoi so bnh thng gom 4 ch so cung
co trng hp ac biet ch hai ch so va nhieu nhat len en 7 ch
so c qui nh nh sau:
ng knh trong: hai loai
- Ch co ky so hang n v: dung cho o co ng knh t 1 9mm:
1 th ng knh trong la 1mm
2 ......... 2mm
......
9 ......... 9mm
- Gom hang hang chuc va n v:
00 ng knh trong la 10mm
01 ......... 12mm
02 ......... 15mm
03 ......... 17mm
04 ......... 20mm
05 ......... 25mm
.........
99 ......... 495mm
Ta co nhan xet t 04 tr len, ng knh trong bang hai ky
so cuoi nhan 5. T 00 03 phai nh.
- C o: c bieu dien bang ky so hang tram neu ng
knh o nho hn 10 va c bieu dien bang ky so hang ngan cho
cac o con lai. Ky so nay con phu thuoc vao loai o, kieu ky hieu...
c trnh bay trong cac bang phan sau:
C o quyet nh kch thc vong ngoai D, be rong o B.
oi vi o bi thng mot day th:
1- C ac biet nhe
2- C nhe
3- C trung
4- C nang
5- C ac biet nang
6- Sieu nang...
- Loai o: o ma ng knh trong di 10mm c ky hieu
bang ky so hang tram, con cac o con lai c dung ky so hang
ngan e phan biet cac loai o va co quy nh nh sau:
O bi thng (bac an)
Ky so hang ngan e trong khong co ky so nao khac la o bi
thng mot day, la loai re tien nhat.
V du:
- O 305 la o bi c trung, ng knh lo la 25mm
- O 35 la o bi c trung, ng knh lo la 5mm
Hnh 6.2 tren trnh bay o bi mot day.
O bi long cau hai day (bac an nhao)
- Ky so hang ngan la 1, ky hieu chung la o 1000: la o bi long
cau hai day th trng mien nam goi la bac an nhao. O bi long
cau hai day c dung khi truc co o vong, truc dai hay cac o
khong chnh xac, khong ong tam, hay at len cac be mat tho.
May moc san xuat Viet Nam thng phai dung loai nay v cac ly
do neu tren.
- Them ky so hang chuc ngan la 1, ky hieu chung la o 11000:
(so 1 hang chuc ngan la dang bien the) la ky hieu cua o bi long
cau hai day co ong lot (bac an nhao co manchon) cung dung nh
kieu long cau thng, nhng nh co ong lot con co xe ranh va ai
oc em canh, ta co the ni rong lo nh m ai oc ra, di o en ni
thch hp tren truc roi xiet co nh lai. O nay at tien hn loai
thng nhieu va dung e lap vao gia cac truc trn that dai (v du
trong may det).
30
25
1506 11505
Hnh 6.3 Trnh bay o bi long cau hai day khong co

ong lot (manchon) va co ong lot
V du:
1208 la o bi long cau hai day (do ky so 1 v tr hang ngan),
c nhe (do ky so 2 v tr hang tram), ng knh lo la 40 (do hai
so cuoi 08 nhan vi 5).
11208 cung la o long cau hai day nhng co manchon (do ky
so 1 v tr hang ngan va 1 ky so chuc ngan), c nhe (do ky so
2 v tr hang tram), ng knh lo la 40 (do hai so cuoi 08 nhan
vi 5).
Tng t cho hai o 1106 va 11505 nh trong hnh tren sinh
vien t tm ac tnh cua 2 o.
O ua tru mot day
Ky so hang ngan la 2, con neu co them cac ky so hang chuc
ngan la cac kieu ky hieu khac nhau cua loai o nay v du cac kieu o
ua tru:
2000 42000
12000 92000
32000
Ba so 0 tng trng ang sau la v tr cua hang tram (c o),
hang chuc va n v (ng knh trong).
- So 2 hang ngan ch loai o la o ua tru mot day, cac ky
so hang chuc ngan the hien them cac kieu khac nhau cua o ua tru
nay. O ua cung chu yeu chu lc hng knh nhng tai ln hn o
bi va gia at hn. Trong s dung, ta u tien chon o bi, neu khong
u mi chon o ua.
B
r
D2
D1
d1
d2
D
d
92000 12000 42000 32000 22000
Hnh 6.4 Cac ky hieu va ket cau khac nhau cua o ua tru
mot day
V du: Cac o 2305; 12305; 32305; 42305; 92305
eu la cac ten cua o ua tru (ky so 2 hang ngan), c trung (ky
so 3 hang tram) ng knh lo la 25 (do hai ky so cuoi 05 nhan 5).
O ua tru long cau hai day (o ua nhao)
- Kieu 3000: So 3 hang ngan ch loai o la o ua tru long cau
hai day, cac ky so hang chuc ngan the hien them cac kieu khac
nhau cua o ua tru nay. O ua long cau hay o ua nhao cung chu yeu
chu lc hng knh, dung nh o bi long cau hai day khi truc co o
vong, truc dai hay cac o khong chnh xac khong ong tam nhng
tai ln hn o bi va gia at hn. Trong s dung, ta u tien chon theo
gia thanh o. au tien chon o re nhat la o bi, neu khong u ap ng
tai th mi chon o ua. O long cau cung vay, neu o long cau hai day
bi khong ap ng c tai th mi dung o long cau hai day ua.
l
b b
30
25
D
D
d
Hnh 6.5 O ua long cau hai day khong co ong lot va co ong
lot
- Kieu 13000: O ua long cau co ong lot hay o ua nhao co
manchon cung chu yeu chu lc hng knh, dung nh o bi long cau
hai day co manchon.
V du: Cac o 2305, 12305, 32305, 42305, 92305
eu la cac ten cua o ua tru (ky so 2 hang ngan), c trung (ky
so 3 hang tram) ng knh lo la 25 (do hai ky so cuoi 05 nhan 5).
O bi chan: chu lc hng knh va lc doc truc
Ky so hang ngan la 6, co hai c
nhom ky hieu kieu khac nhau cho kieu
6000 la: 36000, 46000
Cung la o bi chan co mot so
thong so lam viec khac nhau. O nay co
the chu c lc hng knh va lc doc
truc nhng ch chu c mot chieu la
D
E
chieu ma tren vanh co ten hang san

xuat va ky hieu o. Chu y neu lap sai
chieu o bi chan se tuot vong trong ra
Hnh 6.6 O bi chan

khoi vong ngoai, bi va vong cach dnh vi vong trong.
Quan sat o bi chan tren hnh 6.6, o ch chan lc doc truc
hng chieu t trai sang phai, chieu lc ngc lai se lam vong
trong va bi se tuot khoi vong ngoai. Cung vi o con se trnh bay
phan tiep sau, o bi chan va o con la hai loai o duy nhat co the
thao vong trong va vong ngoai ra ma khong lam h o. Chu y mat
ben phai la mat chu lc doc co ghi ky hieu o tren vanh ngoai va
phai lap a ra ngoai
O con: chu lc hng knh va lc doc truc manh hn o bi
chan.
Ky so hang ngan la 7, co nhom ky hieu kieu khac nhau cho
kieu 7000 la:
- 207000 cho c ac biet nhe
- 7000 cho cac c khac nh nhe, trung, nang...
Cung giong nh o bi chan, o c
r
nay co the chu c lc hng knh
va lc doc truc nhng ch chu c
mot chieu la chieu ma tren vanh co
ten hang san xuat va ky hieu o. Kha
nang chu lc doc cua o con ln hn o
D2
D1
bi chan nhieu lan va c dung
D
d
B
trong cac ket cau chu lc doc ln nh
13 30 '
bo truyen truc vt, truc banh xe oto,

o
xe tai... Chu y neu lap sai chieu th

vong trong o con va ua con se tuot
vong ra khoi vong ngoai. Bnh thng T
vong ngoai co the thao ra khoi vong

Hnh 6.7 O con 7306
trong de dang va o con phai dung
mot cap nhng ch co mot o la chu lc doc con o con lai ch co tac
dung nang cao o cng vng va kh khe h doc truc.
O bi chan: (Bac an cha) 8000
Trong nhieu trng hp lc doc truc qua ln hay la lc chu yeu
tac dung len o con lc hng knh th khong ang ke nh truc
chnh may khoan, co xe ap, xe mo to, truc chong chong may
bay...Ky hieu 8000 loai o co mot lp bi va 2 mieng da , 1800 cho
loai 2 lp bi va 3 chen da. Tat ca cac bo phan eu co the thao
ri: cac mieng da va vong re mang bi (bi khong the thao ri
khoi re). Cang nhieu lp bi th tai cang ln, ma sat va o mai
mon cang nho (co 2 lp bi th toc o quay cua cac cua vong bi va
gia da cham lai giam o mai mon, tang o ben) nhng choan
cho va at tien hn. eu can quan tam la vong trong cua mieng
tren lap chat vi truc xoay th vong ngoai cua no h 1mm vi lo
con mieng di vong ngoai lap trung gian vi ay o khong xoay
hay xoay cham do ma sat e mon eu th vong trong h 1mm vi
truc. Mieng trung gian neu co trong o 2 lp bi hay 2 lp ua th
h vi truc va lo
O ua chan ( bac ua cha) 9000
dung cung muc ch nh o bi chan nhng mc o chiu tai doc ln
hn nhieu va at tien hn. Hnh 6.8 trnh bay cac loai o bi chan
va o ua chan
Hnh 6.8 trnh bay ket cau lap cac loai o bi chan 8000 va o ua
chan 9000: 1-Truc 2- Mieng tren (xoay vi truc) 3- Vong bi hay
vong ua cone ri. 4- Mieng di la91p trung gian vi vo hop.
5-Vo hop 6- Mieng gia
6.4.6 Nguyen tac lap o va che o dung sai

Nhac lai nguyen tac lap o lan hoan toan trai ngc vi o
trt: Vong nao tiep xuc trc tiep vi vat quay, vong o lap chat,
vong nao lap vi vat ng yen th lap trung gian.
Vay trong cac ket cau o truc quay th vong trong lap chat
v truc quay va ch ghi dung sai cho truc v du 25k7, khong ghi
cho lo v khong che tao lo o lan ma ch theo lo chuan co san. Vong
ngoai thng lap trung gian. V du, 52H8, khong ghi dung sai cho
vong ngoai o v o c che san khong phai gia cong. Sinh vien t
nghien cu che o lap o bi chan 6202 trong cac um banh xe
gan may va giai thch v sau che o lap lai chat vong ngoai va
trung gian vi vong trong?
Vai truc dung chan vong trong o: v be day cua vong trong
thay oi t 1,6mm (o 17) en 18mm (o 320) va vong trong thng
lap chat tren truc nen ng knh vai truc can phai nho hn ng
knh ngoai cua vong trong e co the cao o ra bang cao da ma
khong lam h en bi va vong ngoai. O c chnh doc truc nh
nap o, em calque va vt nh ket cau tren hnh 6.8 sau:
1- Truc ; 2- Vong chan dau; 3- O lan; 4- Vis ieu chnh o; 5-Bch chnh o; 6- Vong
gang trong lo (t dung); 7- O lan co nap che; 8- Bch ay lap ep hay ren.
Hnh 6.9 Ket cau o bi tren vo hop

a) Ket cau co ien dung o khong co vo che, boi trn bang m,
phai dung vong chan dau, chnh o bang bch, joint va vis.
Thng kha thi o nc ta
b) Dung vong gang 6 e chan o. t dung v khong co may doa
co xch chay dao hng knh e gia cong ranh tren vo hop.
c) Dung vong gang 6 e chan o. t dung. Nhng o co nap che
hien nay pho bien va khong cang vong chan dau, nap bch
dung che kn bang moi lap chat

Ve Ki Thua

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ve Ki Thua

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

AI HOC GIAO THONG VN TI

BO MON HNH HOA VE KY THUAT

NHA XUAT BAN GIAO THONG VAN TAI

Con Anh My dung phep chieu phan t th ba (Third Angle Projection).

Hnh 1.2 Chieu trc phng Goc Th Ba kieu My

Hnh 1.3a S o mach ien

Hnh 1.3b S o he thong banh rang

Hnh 1.5 Hnh ve chi tiet 2 chieu

Tuy nhien cac t le nh 1:2,5, 1:4, 1:15, 1:25. 1:40, 1:75

8 Than may 1 GX15-32

AI HOC BAC H KHOA TL:

Hnh 1.6 Ban ve lap

Thn g hoa trc khi thi con g

AI HOC BAC H KHOA TL: 1:1

Hnh 1.7 Ban ve che tao

1.3 YEU CAU CUA BAN VE LAP

1.4 YEU CAU CUA BAN VE CHI TIET

Ky hieu va cac cap o nham thng dung:

TEN BAN VE hay TEN TOAN MAY

TRN G AI HOC BAC H KHOA TL:

TEN CHI TIET MAY

TRN G AI HOC BAC H KHOA TL:

2.1 KHAI NIEM

2.2 INH TAN (RIVET)

Hnh 2.1 Moi ghep inh tan thep

c 3 3,5 4 4 4,5 5 5,5 6 7 8 8 10 11

2.2.2 Tnh nang

Bang 2.2 Thong so ket cau inh tan au chm

c 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 6 7 8 9 10

E 0,75 1 1,25 1,5 1,75 2 2,25 2,5 3 3.5 4 4,5 5

1,8 2,4 3 3,6 4,8 5

Ngoai ra con co loai au chm goc 60o.

Hnh 2.5 Ket cau inh tan rut nhom

1- Bat Da; 2- Khoen Nap Tan Tren; 3- ot Cone; 4- Khoen

2.3.2 Phan loai va pham vi s dung

2.3.3 Ve bieu dien moi han

Hnh 2.6 Chi tiet c ghep bang han

Hnh 2.10 Moi han ch hoac dan kn (giap vong)

3.1 KHAI NIEM MOI GHEP HNH TRU TRN

3.2 DUNG SAI CHE TAO VA LAP GHEP

khoang 99,85 100,08 eu at yeu cau.

3.3 CAP CHNH XAC

3.4 PHAN BO VUNG DUNG SAI

3.5 HE THONG LO VA HE THONG TRUC

V du 3.2 Moi lap gi then bang va ranh tren truc va tren lo

Hnh 3.2 Moi lap then bang 10 8 gia truc va then

3.6 CAC CHE O GHEP HNH TRU TRN

3.7 CACH GHI DUNG SAI TRONG BAN VE LAP

3.8 CACH GHI DUNG SAI TRONG BAN VE CHE TAO

>200-225 -63 -105

>280-315 -78 -150

>450-500 -109 -229

4.2 CAU TAO REN VT

4.3 REN KEP CHAT

4.4 HAI HE THONG REN

4.5 BU LONG, VT, AI OC VA EM

1- Vt cay (Phap: Goujon, Anh: Stud)

Hnh 4.3 a/-Vis: tru co ren ngoai,b/- ai oc: lo co ren trong

1- ai oc em canh; 2- ai oc luc giac; 3- ai oc tron

Hnh 4.4 Cac loai ai oc

3- em (Phap: Rondelle; Anh: Washer)

Hnh 4.4 Cac loai em

4- Bu long (Phap: Boulon, Anh: Bolt)