OSCE MISSION IN KOSOVO, STOP OR CONTINUE

OSBE-ja sht nj ndr organizatat ndrkombtare e cila ndryshon nga institucionet e tjera pr
sigurin evropiane, mbeshtetjen q ka sjell ket dekaden e fundit, sepse ajo nuk sht krijuar q
t vepron mbi bazn e ligjeve ndrkombtare, por gjithmon sht konsideruar si nj organizm i
veant q kan uar n krijimin dhe organizimin e institucioneve t prhershme n nj shkall t
kufizuar (Gashi, 2008). N kt organizat gati t gjitha vendimet merren me konsensus t t gjitha
shteteve pjesmarrse. Mbshtetur n Kreu III t vendimeve t Helsinkit i cili kushtohet plotsisht
paralajmrimit e parandalimit t konflikteve, administrimit t tyre dhe zgjidhjes paqsore t
mosmarrveshjeve (duke prfshir ktu misionet e OSBE-s me synim mbledhjen e fakteve,
raportimin dhe ruajtjen e paqes), ku OSBE-ja drgoi n Kosov prfaqsuesit e saj q nga viti 1992
me qllim t parandalimit dhe zgjidhjes s konfliktit. Bashkimi Evropian e mbshteti kt mision
vzhgues, me objektiv promovimin e dialogut n mes qeveris serbe dhe prfaqsuesve t
Kosovs. Qllimi i ktij misioni ishte, mbledhja e informatave pr shkeljen e t drejtave t njeriut,
t ndihmoi n draftimin e legjislacionit mbi t drejtat e minoriteteve, lirimin e medieve dhe
zgjedhjet demokratike, pr t mbshtetur dhe ruajtur ligjin dhe rendin, pr t siguruar ndihm
humanitare dhe mjeksore, si dhe prkrahje pr refugjatt.
Misioni vzhgues i OSBE-s u mbshtet dhe u sigurua nga forcat e NATO-s t cilat ishin
stacionuar n Republikn e Maqedonis, e cila drejtohej dhe komandohej nga prfaqsuesi i
komands s ushtris Franceze n kuadr t Aleancs. Kjo forc, mbshtetur n autorizimet e saj,
ishte planifikuar q t reagoj nse paraqitet krkesa n procesin e trheqjes s misionit t OSEB-
s nga Kosova. Ky ishte misioni m i madh t cilin OSBE-s, e ka marr q nga themelimi i saj.
Zyra qendrore e misionit u vendos n Prishtin, prfaqsime t misionit n pes qytete t Kosovs,
si dhe hapi disa zyra fushore. Terrori mbi popullsin nga forcat ushtarako-policore dhe paramilitare
arriti pikn kritike kur kto forca m 15 janar 1999 n fshatin Reak, komuna e Shtimes, vran e
masakruan 45 fshatar t paarmatosur t t gjitha moshave dhe gjinive (Ukshini, 2008). Kt
veprim, shefi i misionit vzhgues t OSBE-s n Kosov e kualifikoi si gjenocid (masakr) dhe
krkoi nga organizmat ndrkombtar ndrhyrje t menjhershme pr t ndshkuar Beogradin pr
mosprmbushjen e prgjegjsive t parashikuara n mandatin e kij misioni. Nga ky moment puna
e misionit n terren u vshtirsua, ndrsa autoritet e Beogradit edhe publikisht e shpalln Uillian
Vokerin person t pa dshiruar n kt mision, duke e akuzuar pr qndrim t njanshme n ann
e shqiptarve dhe i dhan ultimatum q pr 48 or duhet ta largohet nga Kosova dhe nga territori
i Jugosllavis s mbetur (Ukshini, 2008) Kur marrveshja Hollbruk-Millosheviq nuk arriti t
jetsohej si dhe trgjedia dhe masakrimi i popullats s pafajshme u dnua menjher nga t gjith
mekanizmat relevant ndrkombtar si nga sekretari i prgjithshm i Organizats s Kombeve t
Bashkuara z. Kofi Anan, BE, OSBE-ja etj. Reagime kishte edhe nga personalitete t ndryshme botrore si
p.sh: Presidenti amerikan Bill Klinton deklaroi se: Kjo sht nj vrasje e paramenduar, e kryer q t
mbjell frik te njerzit n Kosov dhe nj shkelje evidente e detyrimeve t cilat pala serbe i ka marr me
marrveshjen e tetorit. Pas masakrs s Reakut komuniteti ndrkombtar filloi t lviz me hapa konkret
drejt zgjidhjes s statusit t Kosovs. Tani t gjitha palt si OKB-ja, OSBE, dhe NATO nga 30 janari i vitit
1999 kishin rn dakord se duhej t merrej nj vendim politik pr zgjidhjen e shtjes s Kosovs.
Konsensusi ndrkombtar vendosi datn 20 shkurt si afatin prfundimtar pr realizimin e gjith
marrveshjeve ndrkombtare pr Kosovn nga Milosheviqi (Bashkurti, 2008). N kt kontekst, Masakra
e Reakut dhe gjykimi i drejt i saj nga ambasadori i OSBE-s n Kosov, Voker ishte ngjarje kye,e cila
ndikoi n thirrjen e nj Konference Ndrkombtare pr Kosovn, n Rambuje t Francs (Bajrami, 2002).
Kosova n ket fund shekull ishte br problemi m i madh ndrkombtar q donte zgjidhje pr tu
zgjidhur drejt. shtja q ngjalli m s shumti debate, dyshime, kundrshtime, dilema e
refleksione n fund t shekullit njzet, padyshim ishte shtja e Kosovs (Buja 2007). Politikat
publike t OSBE-s dhe diplomacia publike ndrkombtare e ndryshoi kursin e qndrimit
ndrkombtar ndaj Kosovs (Bashkurti, 2008). Deklarata bri q t v n lvizje faktorin
ndrkombtar dhe diplomacin e vendeve perndimore t shtyr sidomos nga diplomacia
amerikane. Pasqyra e vrtet e paraqitur nga Walker, demaskimi i regjimit serb dhe stigmatizimi
t Milosheviit nga mediet e fuqishme ndrkombtare ishin pasqyra m e mir pr at se far
sht duke ndodhur m t vrtet n Kosov. Pas dshtimit t prpjekjeve ndrkombtare pr t
gjetur nj zgjidhje, 19 mars 1999, kryesuesi i OSBE-s norvegjezi Knut Vollebek urdhroi
trheqjen sa m t shpejt t ktij misioni, sepse e vetmja alternativ mbeti zgjidhja e imponuar me
forc.
Pr Kosovn Rezoluta 1244 e Kshillit t Sigurimit t OKB-s e dat 10 qershorit 1999 shnoi
prfundimin e lufts, largimin e forcave policore serbe dhe vendosjen e trupave t KFOR-it. Kjo
rezolut sht e lidhur pothuajse trsisht me shtjen e siguris, q vjen prej mandatit t Kshillit
t Sigurimit pr Ruajtjen e Paqes dhe t Siguris Ndrkombtare (Rezoluta, 1244). Puna e
Misionit t OSBE-s n Kosov sht themeluar nga nj vendimin Nr. 305 t Kshillit t
Prhershm t OSBE-s, m 1 korrik 1999. Duke ju prshtatur kushteve t reja q u krijuan n
Kosov pas prfundimit t lufts, si dhe aprovimit t Rezoluts 1244 (1999) t Kshillit t
Sigurimit t Kombeve t Bashkuara, Kshilli i Sigurimit prcakton se OSBE-ja do t operonte n
kuadr t UNMIKU-t dhe se roli i saj do t jet udhheqs n shtjet q kan t bjn me ndrtimin
e institucioneve, t demokracis dhe t drejtave t njeriut. OSBE, mbshtetur n dokumentin final
t Hesinkut mori vendim q n prmbushjen e misionit t saj t fokusohet n kto fusha
(glossary.omik@ osce.org):

Mbrojtjen e t drejtave t komuniteteve, duke prfshir arsimin, gjuhn, kulturn, jo-

diskriminimit dhe t drejtave t prons;
Reformn e qeverisjes komunale me qllim t prmirsoj cilsin e shrbimeve dhe
pjesmarrjes s publikut n vendimmarrje;
Sundimit t ligjit dhe t drejtave t njeriut, monitorimit brenda komunave, gjykatat dhe
policin;
Mbshtetje n zhvillimin e mtejshm t institucioneve t pavarura q punojn me t drejtat e
njeriut, sundimin e ligjit dhe zgjedhjeve;
Bashk-koordinues n prpjekjet anti-trafikim;
Prmirsimin e procedurave t Kuvendit dhe rolin mbikqyrjes mbi ekzekutivin, si dhe
pjesmarrjen e t gjitha komuniteteve aty;
Zhvillimin e mtejshm t siguris publike, duke prfshir policin, doganat, shrbimet
korrektuese, dhe brigadat e zjarrit dhe shptimit dhe forcimin e rregullatorve t medieve
elektronike.

Veprimtaria dhe kontributi i OSBE-s n Kosov ishte tepr i rndsishm, sepse shoqria
kosovare kishte kaluar nga nj pushtim klasik e privuar n trsi nga jeta institucionale, kishte
nevoj pr mbshtetje nga bashksia ndrkombtare pr t ndrtuar dhe formuar institucione
demokratike. Si nj instrument i siguris nuk kishte pr objektiv prdorimin e mekanizmave
imponues ndaj institucioneve t Kosovs, por me prdorimin e mekanizmave bashkpunues midis
aktor t ndryshm vendor dhe ndrkombtar, t mbshtes zhvillimet politike ndrtuese t
siguris, demokracis preventive, siguria e mjedisit, si nj domosdoshmri e drejtprdrejt e
ngjarjeve q zhvillohen n Kosov (Bashkurti, 2006). Bazuar n ndarjen e prgjegjsive t
organizatave ndrkombtare n Kosov, OSBE u ngarkua pr drejtimin e aspekteve t
demokracis, t cilat prbnin nj nga shtyllat themelore t pas krizs dhe t vet perspektivs s
orientimit t ndrtimit t shoqris dhe t shtetit t Kosovs.
Misioni i OSBE-s ka luajtur dhe po luan nj rol t rndsishm n ndrtimin e sektorit t siguris
prmes bashkpunimit me Institucionet e Prkohshme Vetqeverisse t Kosovs, me theks t
veant ka mbshtet themelimin e instuticioneve me interes te veant pr shtetndrtimin e
Kosovs, si: Shrbimin Policor t Kosovs (tani Policin e Kosovs); Shrbimin e Zjarrfiksve
dhe t Shptimit, Shrbimin Korrektues dhe at Doganor t Kosovs, si dhe Institutin gjyqsor t
Kosovs, Inspektoratin e Policis s Kosovs. Pr t realizuar objektivat e planifikuara n fushn
e siguris, OSBE mbshteti IPVQ-t t hapi Qendrn e Kosovs pr siguri publike, edukim dhe
zhvillim, pr aftsimin e ktyre shrbimeve n Vushtrri. Gjithashtu, OSBE-ja po jep nj kontribut
shum t madhe edhe n fushn e legjislacionit, sidomos ktyre legjislaturave t fundit dhe n
mbikqyrjen e parlamentit. Pas shpalljes s pavarsis s Kosovs, perspektiva dhe mandati i ktij
misioni sht reduktuar n kshilldhnie dhe mbshtetje pr institucioneve n sektorin e siguris
dhe t drejtsis. Pra ndikimi i OSBE-s-BE-s dhe faktort ndrkombtar, kishin prpjekjet e
tyre dialoguese e paqeruajtse dhe nga mosinteresimi i Serbis pr t br sadopak kompromis me
paln shqiptare, ishin br domosdoshmri pr BE-n, pr t gjetur nj rrug qetsimi n rajon,
shtyri bashksin ndrkombtare t veproj me shpejtsi. Me t par kt realitet Kshilli i
Sigurimit i OKB-s, m 23 Shtator 1998 n nj mbledhje miraton Rezolutn 1199, (me abstenim
t Kins) q krkonte armpushimin dhe pohonte se: Nse nuk ndrmerreshin masat q krkohen
n kt rezolut, masat t tjera pr ta mbajtur apo rikthyer paqen dhe stabilitetin n rajon do t
shqyrtohen(Mason & King, 2007). Ky presion detyroi Misioni Verifikues pr Kosov, i
organizuar nprmjet OSBE-s, t niste dislokimin e mbi 2 mij vzhguesve t rinj t OSBE-s,
n t gjith Kosovn, ku n nntor t vitit 1998, pas trysnis s BE-s, Grupit t Kontaktit dhe
NATO-s si presione q ju bn s fundi Serbis nuk dhan shum sukses por disi relaksuan
monitoruesit ndrkombtar por jo edhe popllin kosovar. Shtrirja e ktij Misioni mori edhe nj
takim tjetr t radhs, Millosheviq-Holbrooke (King dhe Mason, 2007), ku BE-ja mori
Premtimin e Millosheviit se ai do ti prmbahej ksaj Rezolute, e cila parashihte dislokimin e
Misionit verifikues t OSBE-s n gjith Kosovn. Qllimi i OSBE-s ishte udhheqja e misionit
verifikues, n Kosov vzhgimi i gjendjes n terren (Raporti OSBE, 1999).
Misioni i OSBE-s sht njri ndr misionet kryesor ndrkombtar, i prfshir n proceset, n
mbrojtjen dhe promovimin e t drejtave t njeriut n ndrtimin e institucioneve n Kosov. Ky
mision kishte pr objekt t saj kryesor zhvillimet politike ndrtuese t siguris, demokracin
preventive, sigurimin e mjedisit, si nj dshmi e drejtprdrejt e ngjarjeve q zhvilloheshin n
Kosov. OSBE-ja punonte pr stabilitet, mirqenie dhe demokraci. Prmes vlerave t prbashkta,
t dialogut politik dhe puns praktike, organizata mtonte t sillte ndryshime t qndrueshme n
Kosov. Misioni i OSBE-s n Kosov ka qen ndr operacionet m t mdha n teren q sht
marr ndonjher gjat historis s veprimit t OSBE-s. Kjo prezenc deri t shpallja e Pavarsis
ka t punsuar nj numr puntorsh ndrkombtar dhe puntor lokal kishte nj prfshirje me
t madhe si mision. OSBE-ja u themelua n qershor t vitit 1999 pas prfundimit t lufts dhe
heqjes s forcave serbe nga territori i Kosovs nga kshilli i Prhershm i OSBE-s, i cili vendosi
q OSBE-ja brenda shtylls s tret t UMNIK-ut, t marr rolin udhheqs prkitazi me shtjet
q kan t bjn me ndrtimin e institucioneve dhe demokracis. Ky mision ka pasur kompetenca
n pes fusha: T drejtat e njeriut dhe sundimin e s drejts; politikn e zhvillimit dhe edukimit;
demokratizimin si dhe organizimin dhe mbikqyrjen e zgjedhjeve
(http://www.osce.org/kosovo/13194.html). Ky mision mbarte sfidat ndr m t rndat n misionet
e saj n nj vend si Kosova, para dhe pas lufts drejt ndrtimit t ktij vendi, nga themeli si
politikisht e ekonomikisht, n ruajtjen e siguris dhe stabilitetit t brisht. Kto suksese dhe t
arritura mbolln t ardhmen e demokracis pr Kosovn nga ana e ktij misioni m jetgjat q
aktualisht vepron n Kosov para lufts dhe pas Pavarsis. Akti i Shpalljes s Pavarsis s
Kosovs, bri q misionit t OSBE-s, ti qartsohet roli i ardhshm vazhdues, ngase i duhej ta
dinte edhe nj fakt se prej vitit 1999, OSBE-ja ka qen si shtyll e tret e UNMIK-ut, si prgjegjse
pr ndrtimin e institucioneve demokratike dhe shumetnike n Kosov. Misioni i OSBE-s n
Kosov si nj element qendror i UNMIK-ut t rikonfiguruar, (Ban-Ki Moon, plani 6 piksh) q ky
zvoglim i UNMIK-ut (Organization for Security and Co-operation in Europe, Permanent Council,
Decision. No.305, PC.DEC/305, 1 July 1999) pas largimit prfundimtar ti jap hapsir m t
madhe OSBE-s dhe nj rol m t madh edhe n t ardhmen. Sot, roli i OSBE-s vazhdon t jet
aktiv n proceset e vazhdueshme dhe i domosdosshm pr nj t ardhme demokratike, n ngritjen,
prmirsimin e proceseve edukative dhe n monitorimin sa me t drejt t shum sektorve politik
brenda n Kosov, dhe si nj pasqyruese e proceseve t Kosovs drejt Europs.
Edhe pse OSBE-ja n njfar mase ka qen neutrale ndaj Statusit t Kosovs, edhe ky mision ecte
hap pas hapi, duke ndryshuar, zvogluar rolin e tij pas Statusit, n ndryshimin dhe pozicionimin
n nj rreth m t ngusht t mbikqyrjeve t shtjeve t ndryshme n Kosov. Roli i OSBE-s,
pas Pavarsis praktikisht po adresohet m shum n aspektet n kshilldhnie dhe mbshtetje
pr institucionet dhe politikn e Kosovs, sidomos n forcimin e demokracis, e cila sht e nj
rndsie jetike pr perspektiven e Kosovs(Infopress, 4 tetor 2008). OSBE-ja edhe me tej do te
jet e nevojshme t luaj nj rol bashkpunimi me institucionet e Kosovs dhe ndihmuar partit
politike. Pozicionimi i OSBE-s, sa i prket bashkpunimit n Kosov, sot ka qasje ndihmesash t
proceseve angazhuese e bashkpunuese me EULEX-in, si dhe me organizata, misione europiane
t ndryshme t nevojshm pr Kosovn. Gjithashtu OSBE-ja do te ket rol pozitiv n vazhdim t
mandatit n Kosov q t ndihmoj edhe shum projekte t ndryshme n arsimimin e lart npr
universitete publike, n projektet njohse e arsimore t universiteteve, dhe do t vazhdojn edhe
pas zgjidhjes s statusit t ktij misioni. Misioni i OSBE-s ka qen dhe do t jet i nevojshm
edhe pr shum koh n ndrtimin e rendit dhe shtjeve me rndsi n Kosov deri te finalizimi
i proceseve drejt BE-s. Prandaj OSBE-ja her pas here sht n nj pozit t ndjeshme, (Kosova
Sot, 3. Shkurt 2009) por t vendosur q t vazhdoj t mbshtes, kontribuoj n prpjekjet e
Kosovs pr t vazhduar parimet demokratike, pr t ndrtuar nj shoqri transparente dhe pr tiu
prmbajtur praktikave t qeverisjes sa m t mir t pjestarve t komuniteteve n Kosov.
Mbikqyrja e proceseve zgjedhore, politike, pr t avancuar reformat n qeverisjen lokale,
reformave gjyqsore pr t gjith qytetart n realizimin e vizionit drejt Europs, n bashkpunim
m misionin EULEX do t jet nj shtytje e drejtprdrejt dhe garant pr t ardhmen europiane t
Kosovs. Prezenca e OSBE-se tash e shum koh ka br prparim t dukshm n drejtim t
mbrojtjes s t drejtave t njeriut dhe prgjegjsis q mbart mbi vete ky mision n drejtim t
mbrojtjs s liris s shprehjes nprmjet ndryshimeve t fundit t Kodit Penal. Nevoja dhe
prezenca e ktij misioni do jet nj domosdoshmri e vazhdueshme n suaza afatmesme pr t
prmirsuar edhe shum sektor me nj standard europian.