Napredni telekomunikacijski

protokoli i mree nove

generacije

Ostvarenje kvaliteta usluge

 Sadraj predavanja
Potreba za kvalitetom usluge
Istorija QoS
Gradivni blokovi QoS
Triple-play QoS arhitekture

NTPMNG - QoS 2
 Potreba za kvalitetom usluge
IP
najbolja dostupna (best effort) usluga
nema garancija
osim za (ne) gubitak paketa (TCP)
Triple-play
usluge koje trae odreeni nivo:
propusnosti
ukupnog kanjenja
varijacije kanjenja

NTPMNG - QoS 3
 Poslovna strategija
SLA
ugovovoreni kvalitet usluge
Prioritetizacija saobraaja
ka pojedinim korisnicima
ka pojedinim DSLAM
po servisima

NTPMNG - QoS 4
 Oversubscription
Ne koriste svi korisnici sve dostupne
kapacitete istovremeno
Operatori dimezioniu mreu prema
ovome
nema kapaciteta za sviju istovremeno
U posebnim situacijama (Nova godina, ...)
moe se desiti da nema dovoljno
kapaciteta
tu nema pomoi, neko nee dobiti uslugu
NTPMNG - QoS 5
 Sadraj predavanja
Potreba za kvalitetom usluge
Istorija QoS
Gradivni blokovi QoS
Triple-play QoS arhitekture

NTPMNG - QoS 6
 Istorija QoS
Prvi IP RFC (791)
prioritet paketa u zaglavlju (IP precedence)
111: Network Control
110: Internetwork Control
101: CRITIC/ECP
100: Flash Override
011: Flash
010: Immediate
001: Priority
000: Routine
NTPMNG - QoS 7
 IP tip usluge (ToS)
8 bitno polje u zaglavlju
IP Precedence prva tri bita
naredna tri za:
kanjenje
propusnost
pouzdanost
preostala dva se ne koriste

NTPMNG - QoS 8
IP ToS polje

NTPMNG - QoS 9
 Integrisane usluge
Garantovanje resursa izmeu dvije take
RSVP
slanje zahtjeva za resursima
pravljenje rezervacija na ruterima na putu
ne skalira dobro
Danas vie za uspostavljanje MPLS LSP

NTPMNG - QoS 10
 Diferencirane usluge
Novi pristup koritenju prvih 6 bita ToS
DSCP (DiffServ Code Point)
Klasifikacija pakete na osnovu podataka iz
zaglavlja
na osnovu toga upisuje se DSCP
Na osnovu vrijednosti DSCP tretman
paketa na ruterima
PHB (Per Hop Behavior)

NTPMNG - QoS 11
DSCP polje

NTPMNG - QoS 12
 DSCP vrijednosti
podijeljeni po grupama
EF (Expedited Forwarding)
grupa najvieg prioriteta
najvei zahtjevi na QoS
AF (Assured Forwarding)
etiri klase
onda drop precedence

Prva tri bita na mjestu IP Precedence

uglavnom imaju isto znaenje
kompatibilnost unazad
NTPMNG - QoS 13
 DSCP - Precedence
Neka oprema (CPE) podrava samo IP
Precedence
markiranje
Poklapanje DSCP i Precedence vrijednosti
vrlo korisno
omoguava koegzistenciju stare
(Precedence) i nove (DSCP) opreme

NTPMNG - QoS 14
 DSCP - Precedence
PHB Klasa DSCP Drop Integer Binarno Preced
priority vrijedn. ence
Best efort
AF 1 AF11 Niska 10 001010 1
AF 1 AF12 Srednja 12 001100 1
AF 1 AF13 Visoka 14 001110 1
AF 2 AF21 Niska 18 010010 2
AF 2 AF22 Srednja 20 010100 2
AF 2 AF23 Visoka 22 010110 2
AF 3 AF31 Niska 26 011010 3
AF 3 AF32 Srednja 28 011100 3
AF 3 AF33 Visoka 30 011110 3
AF 4 AF41 Niska 34 100010 4
AF 4 AF42 Srednja 36 100100 4
AF 4 AF43 Visoka 38 100110 4
NTPMNG - QoS 15
EF EF 46 101110 5
 CAC - Call Admission Control
Kontrola uspostavljanja konekcija
ima dovoljno resura
moe
nema dovoljno resursa
ne moe

NTPMNG - QoS 16
 Sadraj predavanja
Potreba za kvalitetom usluge
Istorija QoS
Gradivni blokovi QoS
Triple-play QoS arhitekture

NTPMNG - QoS 17
 Gradivni blokovi QoS
Klasifikacija
Oznaavanje (marking)
Ograniavanje brzine (rate limiting)
Kontrola ekanja (queuing)
Rasporeivanje (scheduling)

Arhitektura rutera
koja ovo omoguava
NTPMNG - QoS 18
 Klasifikacija
Prepoznavanje atributa saobraaja
Na osnovu kojih se svrstava u neku klasu
Najee su to podaci iz (raznih) zaglavlja
paketa
Uobiajeno je da se to radi na rubu mree
CPE (oprema kod korisnika)
PE (rubni ruteri operatera)

NTPMNG - QoS 19
 Nain klasificiranja
Po vie polja
komplikovanije i sporije
obino na rubu mree
Po jednom polju (BA Behavior agregate)
jednostavnije i bre
obinu unutar mree

NTPMNG - QoS 20
 Polja za oznaavanje
DSCP
MPLS naljepnica polje EXP (3 bita)
VLAN 802.1P polje (3 bita)

NTPMNG - QoS 21
Oznaavanje 802.1Q i S-VLAN

NTPMNG - QoS 22
 Oznaavanje
Oznaavanje klasificiranog saobraaja
Dalje procesiranje, na slijedeim ruterima,
na osnovu (male, jedno polje) oznake
DSCP
EXP (MPLS)
802.1P (VLAN)

NTPMNG - QoS 23
 Ograniavanje brzine
Rate-limiting, traffic policing
Ograniavanje brzine kojom paketi ulaze
(izlaze) u mreu
ukupno
po klasama

NTPMNG - QoS 24
 Kanta sa etonima (token
Brzina punjenja vezana sa dogovorenom brzinom
bucket)

Paket
Smanji broj etona za jedan
Dovoljno etona? Da Izvri radnju za dogovor (obino poalji paket)

Ne

Ne smanjuj broj etona u kanti

Izvri radnju za prekoraenje (obino odbaci paket)
NTPMNG - QoS 25
Brzina punjenja vezana sa
dogovorenom maksimalnom brzinom Brzina punjenja vezana sa dogovorenom brzinom

Najvei burst
Dogovoreni burst

Paket

Dovoljno etona? Da Dovoljno etona? Da

Smanji broj etona u obje
kante za jedan
Oboji paket zeleno
Izvri radnju za dogorene

Ne Ne
Ne smanjuj broj etona ni u jednoj Smanji broj etona u naj. burst kanti za jedan
kanti Oboji paket uto
Oboji paket crveno Izvri radnju za unutar granica
Izvri radnju za prekoraenje
NTPMNG - QoS 26
 Bojenje paketa
Redoslijed odbacivanja
crveni
uti
zeleni
Interno oznaavanje (bojom) unutar rutera

NTPMNG - QoS 27
 Oblikovanje brzine
Kanta sa etonima ne moe sprijeiti
rafale (burst) paketa
Za fino oblikovanje kanta koja curi (leaky
bucket)
Alternativa hijerarhijsko oblikovanje
brzine
neke klase garantovana brzina
neke prostala brzina
ali moe i sve ako se ne koristi
NTPMNG - QoS 28
Hijerarhijsko ograniavanje
brzine
Konfigurisano da video ima prioritet
nad best-effort ako totalni protok
dostigne 8Mb/s

NTPMNG - QoS 29
 Ureivanje ekanja
Queueing
Nema guve nema ekanja
Ako je guva
moe li neko preko reda?
ima li vie redova za vie klasa?
Ako vie nema mjesta u redu
da li se odbacuju novo pristigli?
da li se izbacuje neki od onih ve u redu?

NTPMNG - QoS 30
 RED - logika
Odbacivanje paketa signalizira (budue)
zaguenje konekciji
TCP kontrola zaguenja smanjuje prozor
Manje paketa dolazi u mreu
Sprijeava se zaguenje

Bolje je izgubiti manje paketa ranije nego

vie kasnije
NTPMNG - QoS 31
 RED odbacivanje
Vjerovatnoa odbacivanja paketa Pa

TempP = MaxP (avgDonjPrag)/(GornjiPragDonjiPrag)

Pa = TempP/(1 brRedTempP)
Pa

brRed broj neodbaenih

stavljenih u red
1
paketa koji su doli
dok je red bio izmeu
dva praga ProsDu

DonjiPrag GornjiPrag
NTPMNG - QoS 32
Vjerovatnoa Weighted RED
odbacivanja
Crveni uti Zeleni
paketi paketi paketi

Max. vjer.
odbacivanja

Limit reda ekanja

Prioritet odbacivanja zavisi od boje

Nije lako odrediti koeficijente
najee iskustveno (na osnovu saobraaja)
NTPMNG - QoS 33
 Pitanje UDP
UDP ne odgovara na odbacivanje paketa
Vremenski zavisne aplikacije (VoIP, VoD)
esto koriste UDP
Ne preveliki meuspremnik (buffer)
poveava jitter
sjetite se odlaganja reprodukcije
Odvojiti od TCP, u poseban red, ako je
mogue

NTPMNG - QoS 34
 Rasporeivanje
Scheduling
Odreivanje koliko paketa iz kog od
redova ekanja e biti poslano (i kad)
Sve prethodno je bilo uzaludno bez
rasporeivanja
Saobraaj najvieg prioriteta
strict priority, LLQ ili Expedited Forwarding

NTPMNG - QoS 35
 Cikliko (Round-Robin)
rasporeivanje
vie klasa
cikliki provjerava redove po klasama i
posluuje po jedan iz svake klase (ako ima
u redu)

dolasci vrijeme

paket na
obradi

odlasci vrijeme

NTPMNG - QoS 36
 Primjer
DSLAM sa 100 korisnika povezan sa BNG
Svi imaju po 15 Mb/s
Link od BNG do DSLAM 1Gb/s
Radi pravednosti bie
1000 Mbs / 100 korisnika = 10 Mbs po kor.
Ako ih je manje ipak e brzina svakog
pojedinanog biti ograniena na 15Mb/s

NTPMNG - QoS 37
 Cikliko rasporeivanje sa
teinskim faktorima
Weighted Round-Robin
opti oblik ciklikog (Round Robin)
svaka klasa u svakom ciklusu dobiva koliinu
usluge proporcionalnu njenom teinskom faktoru
klasa i sigurno
dobiva wi/(wj)
klasifikacija
dolazaka link propusnog
opsega

odlasci

NTPMNG - QoS 38
 WRR
Omoguava razliite (izlazne) brzine za
razliite klase
Primjer
Unutar S-VLAN
razliiti C-VLAN razliiti teinski faktori
Za VLAN po servisu
razliiti teinski faktori za razliite servise

NTPMNG - QoS 39
 Prioritetno rasporeivanje
Strict priority, Low Latency Queuing (LLQ),
Expedited Forwarding
Prioritetni saobraaj minimalno ekanje
alje se paket iz reda koji ima najvei prioritet
red visokog prioriteta
(ekaonica)
dolasci vrijeme

dolasci
paket na
obradi

klasifikacija odlasci
link vrijeme
odlasci
red niskog prioriteta (server)
(ekaonica)

NTPMNG - QoS 40
 Prioritetno rasporeivanje
Cikliko rasporeivanje alje
best-effort pakete

Resporeiva prekida
normalni rad i opsluuje
VoIP saobraaj

NTPMNG - QoS 41
 Hijerarhijski QoS

Rasporeivanje po vie nivoa

korisnik, DSLAM (ili servis)

NTPMNG - QoS 42
Hijerarhija QoS rasporeivanja
Saobraaj ulazi u
redove ekanja sa
vrha

C-VLAN oblikuje na
brzinu DSL porta

S-VLAN oblikuje na
propusnost putanje do
DSLAM

NTPMNG - QoS 43
 Za N:1 arhitekturu
Saobraaj ulazi u
redove ekanja sa
vrha

IP interface prilagoava
oblikuje na
brzinu DSL porta

VLAN nivo oblikuje na

propusnost putanje do
DSLAM

NTPMNG - QoS 44
Arhitektura rutera

NTPMNG - QoS 45
Prespojna struktura bez prioriteta
Dolazni interfejsi
Neprioritetizirana
prespojna struktura Odlazni interfejsi

Saobraaj objedinjen Cikliko

u jedan tok rasporeivanje meu
dolaznim VoIP
saobraaj kasni
VoIP

Best-effort
NTPMNG - QoS 46
 Prespojna struktura sa
prioritetima
Dolazni interfejsi Odlazni interfejsi
Prioritetizirana
prespojna struktura

Struktura daje prioritet

Best-effort podaci se VoIP saobraaju nad
buffer-uju u ulaznom drugim tipovima
VoIP
modulu
Best-effort
NTPMNG - QoS 47
 Sadraj predavanja
Potreba za kvalitetom usluge
Istorija QoS
Gradivni blokovi QoS
Triple-play QoS arhitekture

NTPMNG - QoS 48
 Triple-Play QoS arhitekture
Naini izvedbe

Granice povjerenja
Centralizovani BNG
Distribuirani BNG
ANCP (Access Node Control Protocol)

NTPMNG - QoS 49
 Granice povjerenja
Unutar njih se oznake klase (DSCP, MPLS
EXP, 802.1P VLAN) jednoznano tumae
Najee je to Autonomni sistem (BGP
AS)
moe i neto drugo
Paketi sa nepoznatim oznakama se
obino resetuju na oznaku 0

NTPMNG - QoS 50
 Granica prema korisnicima
Primjer
Triple-play korisnik
VoIP prioritetan sa limitom 200 kb/s
Ruter kod korisnika (RG) oznaava VoIP pak.
DSCP ExpForw (ili samo)
IP Precedence 5
BNG ograniavanje paketa od korisnika
VoIP preko 200 kb/s prioritet odbacivanja
Prava granica je BNG, a ne RG
NTPMNG - QoS 51
 Granica prema drugima
Take povezivanja na Internet
uglavnom sve to dolazi oznaiti sa 0
Take povezivanja sa treim stranama
uglavnom kao i Internet
osim ako ima neki ugovor/dogovor
pruanje usluge jednom korisniku preko vie
operatora (VoIP sa kraja na kraj)
VLAN

NTPMNG - QoS 52
 Granica prema serverima
Paketi koji ulaze u mreu od servera imaju
oznake
od servera
switch
prvog rutera

NTPMNG - QoS 53
 Nadprovajderi i peer-ovi
sa kojim razmjenjuje
Vezan sa komercijalnim
ISP Najbolje je ukloniti ToS
oznake (nulirati bajt)
Uklanja sve ToS oznake,
osim ako nema poseban
QoS ugovor sa njim

Serverska farma

Postavlja 802.1P bite na

switch-eve na osnovu porta
servera. Postavlja ToS bajt u
paketu pomou rutera.
Procjena prioritet na osnovu
802.1P polja.
NTPMNG - QoS
BNG dolazni
ita dolazne ToS i 802.1P
oznake. Moe primjeniti
ogranienje brzine po
klasama, ali obino ne dira
oznake.
54
 Pitanje promjene oznake
Da li davalac usluge treba da mijenja
oznake paketa koji ulaze u njegovu
mreu?
pogotovo ako je on samo prenosnik
U principu ne bi trebao, ako ne mora
Opet, te (vanjske) oznake mogu biti
protumaene unutar mree i uticati na
prioritete

NTPMNG - QoS 55
 Centralizovani BNG
Jedan BNG za sve usluge
Kontrolie brzinu od i ka DSLAM/DSL port
da ne pree mogue i dozvoljene brzine
buffer-uje da DSLAM ne odbaci
Jedno mjesto za kontrolu korisnikog
saobraaja

NTPMNG - QoS 56
Centralizovani BNG

NTPMNG - QoS 57
 C BNG sa servisnim VLAN
Identifikator porta ubacuje
se u PPPoE okvire. BNG
moe asocirati PPPoE sesiju
sa ID porta

Nakon to korisnik potvrdi

identitet, QoS profile je aktivan
za korisniku sesiju

NTPMNG - QoS 58
 Distribuirani BNG
Svaki servis na poseban ruter

NTPMNG - QoS 59
 ANCP
Access Node Control Protocol
Omoguava DSLAM da BNG-u dostavi
informacije o korisnikovoj liniji/DSL portu
Out-of-band
BNG moe dinamiki prilagoavati QoS
parametre
recimo ogranienje brzine

NTPMNG - QoS 60
 ANCP (1)

RADIUS server
primjenjuje
podrazumjevanu
(default) QoS
konfiguraciju
NTPMNG - QoS 61
 ANCP (2)
Brzine DSL porta se
BNG aurira dinamiki mijenja
QoS prilagoava

OOB ANCP sesija alje

novu brzinu porta ka
BNG

NTPMNG - QoS 62
 Zakljuak
Za ostvarenje QoS potrebno je
klasificirati saobraaj
oznaiti pakete
provoditi politike
ekanja
rasporeivanja
U triple-play BNG bitna uloga u sva etiri
elementa
Poneto CPE i jezgreni ruteri
NTPMNG - QoS 63
 Literatura
C. Hellberg, D. Greene, T. Boyes,
Broadband Network Architectures:
Designing and Deploying Triple-Play
Services, 2007, poglavlje 8, Deploying
Quality of Service

NTPMNG - QoS 64