Kompozit Malzemelerin Darbe Hasarlarn

yiletirmeleri
Cansu Takran / Orhan Glcan, TUSA, Trk Havaclk ve Uzay Sanayii A.. / Selim Trkba, Gazi niversitesi, Mhendislik Fakl
zellikle uak, uzay ve otomotiv sanayinde son yllarda kullanm ciddi derecede artan kompozit malzemeler, kullanldklar yerlere gre farkl iddette darbeye maruz
kalabilmektedirler. Bu darbeler malzeme zerinde entik/kme oluturmakta ve malzemenin mukavemetini etkilemektedir. Bu deneysel almada 8 farkl tabakal
kompozit plaka farkl enerji seviyelerinde darbeye maruz braklm ve elde edilen entik/kme derinlikleri 2 hafta boyunca llmtr. Elde edilen lm sonularna
gre karbon tabakal kompozit plakalar darbeye maruz kaldktan bir sre sonra kendi kendilerini iyiletirmektedirler.
Giri
Kompozit malzemelerde metalik malzemelere gre younluun dk ve mukavemetin yksek olmas, onlar zellikle hafiiin istendii uzay sanayi, uak sanayi ve
otomotiv sanayi gibi ileri teknoloji gerektiren alanlarda vazgeilemez bir malzeme klmtr. zellikle elyaf takviyeli tabakal kompozit malzemeler, yksek teknoloji
gerektiren uak ve savunma sanayisinde arlkl olarak kullanlmaktadr[1-3].

Resim 1. kme derinlii lmnde kullanlan indikatr. Bu malzemeler

kullanmlar srasnda darbe hasarna maruz kalabilirler. rnein uan piste ini ve kalk srasnda yerden seken bir ta, kompozitten yaplm bir yapya arpabilir.
Byle bir darbe muayeneler srasnda malzeme ierisinde belirlenmesi g, gzle grlemeyen hasarlar oluturabilir. Genellikle tabakalarn birbirinden ayrlmas eklinde
karmza kan bu hasarlar malzemenin beklenen mukavemet deerinden ok daha kk deerlerde arza vermesine neden olabilir. Zaman ierisinde can ve mal
kayplarna neden olabilecek bu hasarlarn ve kompozit malzemelerin, bu hasarn ne kadarn kendi kendilerine iyiletirebildiklerinin laboratuar ortamnda incelenmesi
byk nem arz etmektedir.
Kompozit malzemelerin darbeye kar davranlar birok almada incelenmitir. Bunlara rnek vermek gerekirse; Evci ve Glge (2012) yaptklar deneysel almada
tek ynl E-cam, rg E-cam ve rg Aramid kompozit plakalarn dk darbe hzlarna kar tepkilerini incelemilerdir[4].
Akta ve arkadalar (2009) gerekletirmi olduklar almada yksek scaklkta dk hzl darbe uygulanm tabakal kompozit malzemelerin darbe sonras
dayanmlarn (CAI) incelemilerdir[5].
Gmez-del Ro ve arkadalar (2005) dk darbe hzlarnda ve dk scaklklarda CFRP tabakal kompozitlerin davranlarn incelemilerdir[6]. Hosur, Karim ve Jeelani
(2003) almalarnda VARIM prosesi ile retilen S2 cam/epoksi dikili/dikisiz kompozitlerin darbeye kar performanslarn incelemilerdir[7]. Aslan ve arkadalar (2003)
dk hzl darbe etkisi altnda fiber takviyeli kompozit malzemelerin boyutsal etkisi ve vurucu arlnn etkisini aratrmlardr[8]. Belingardi ve Vadori (2002) yaptklar
almada tabakal cam elyaf epoksi reineli kompozit plakalarn dk hzl darbeye verdikleri cevaplar incelemilerdir[9]. Milli ve Necip (2001) yaptklar almada farkl
E-cam/epoksi tabakal kompozit plakalarn davran, dk hzlarda (0,53-3,1 m/s) alminyum ucun darbesi altnda deneysel olarak incelemilerdir[10].
Deneysel alma
Tablo 1. Numuneler, Dizilim Sras, Tabaka Says, Uygulanan Scaklk ve Enerji

Deneylerde Hexcel firmas tarafndan retilen 100x150 mm boyutlarnda tek ynl AS4 karbon elyaf ve 8552 epoksi reine kullanlmtr. retilmi olan karbon prepreg
tabakal kompozit levhalar yzde 60 orannda elyaf iermekte olup farkl kalnlk ve oryantasyon alarndadr. Numuneler 213 C0 scakla ve yzde 40-60 nemlilie
sahip temiz odada retilmitir. Elle serilen levhalar 760 mmHg basnta 15 dakika preslenmi ve 180 C0 scaklk ve 6.9 bar basntaki frnda 5 saat sinterlenmitir.
Darbe deneyleri iin Instron Dynatup Model 9250 marka arlk drme test cihaz kullanlmtr. Numuneler 25 C0de farkl enerji seviyelerinde darbeye maruz
braklmtr (Tablo 1). kme derinlii ilemi Resim 1de gsterilen 0,01 mm hassasiyetinde ve 10 mm kapasiteli indikatr kullanlarak gerekletirilmitir. lk gn srasyla
2 saat boyunca 15 dakika aralklarla, daha sonra 2 saat boyunca 30 dakika aralklarla ve son olarak 1 saat sonra kme derinlii lm gerekletirilmitir. Daha sonra ilk
hafta sresince her gn ve son olarak ikinci hafta lm yaplmtr.
Tablo 2. entik Derinlii lm Sonular

Deney Sonular ve Tartma

ki hafta boyunca yaplan lmler sonucunda elde edilen deerler tablo halinde Tablo 2de, grafik olarak ekil 2de gsterilmitir.
ekil 1. entik derinlii-zaman grafii.

Tablo 2 ve ekil 1den de grlebilecei gibi, kompozit levhalarda darbenin uyguland andan itibaren iki hafta boyunca llen entik derinliklerinde 5. gnden itibaren
deime gzlenmemitir. Dolaysyla kompozit levhalarn darbenin uyguland andan itibaren kendi kendilerini iyiletirdii gzlemlenmitir. Bu rnek numuneler iin
meydana gelen iyiletirme yzdeleri Tablo 3te belirtilmi olduu gibi ila % 25 arasnda deiim gstermektedir.
Tablo 3. entik Derinliinin Azalma Yzdesi

Fakat burada una dikkat etmek gerekmektedir: herhangi bir sebeple kompozit malzeme darbeye maruz kaldnda, kompozit malzemede meydana gelen hatalarn da
kendini iyiletirdiini dnmek yanl olur. nk her ne kadar darbeye maruz kalm kompozit malzeme kendi kendini iyiletirip dardan gzle grlebilecek bir hata
kalmasa dahi, malzemenin iyapsnda meydana gelen hasar mekanizmalar, kendilerini korumakla birlikte malzeme iinde yaylmaya devam edebilir. Byle durumda
(gzle fark edilemeyen dk hzl darbelerde) malzemenin kullanlp kullanlamayacana dair inceleme yaplmaldr. Aksi halde bu hasar mekanizmalar malzeme iinde
yaylarak ciddi sorunlar ortaya karabilir.
Kaynaklar
[1] Abrate, S., Impact on laminated composite materials, Applied Mechanical Reviews, 44 (4): 155-190 (1991).
[2] Abrate, S., Impact on laminated composite materials:recent advances, Applied Mechanical Reviews, 47 (11): 517-544 (1994).
[3] Abrate, S., Impact on composite structures, Cambrige: Cambridge University Pres, NewYork (1998).
[4] Evci C, Glge M., An experimental investigation on the impact response of composite materials, International Journal of Impact Engineering, 43: 40-51 (2012).
[5] Akta, M., Karakuzu, R., Arman, Y., Compression-after impact behavior of laminated composite plates subjected to low velocity impact in high temperatures,
Composite Structures, 91:77-82 (2009).
[6] Gmez-del Ro, T., Zaera, R., Barbero, E., Navarro, C., Damage in CFRP due to low velocity impact at low temperature, Composite Engineering, 36: 41-50 (2005).
[7] Hosur, M.V., Karim, M.R., Jeelani, S., Experimental investigations on the response of stitched/unstitched woven S2-glass/SC15 epoxy composites under single and
repeated low-velocity impact loading, Composite Structures, 61; 89-102 (2003).
[8] Aslan, Z., Karakuzu, R., Okutan, B., The response of laminated composite plates under low-velocity impact loading, Composite Structures, 59; 119-127 (2003).
[9] Belingardi, G., Vadori, R., Low velocity impact tests of laminate glass-fiber-epoxy matrix composite material plates, Internal Journal of Impact Engineering, 27; 213-
229 (2002).
[10] Milli, F., Necib, B., Impact behavior of cross-ply laminated composite plates under low velocities, Composite Structures, 51; 237-244 (2001).
- See more at: http://www.otomasyondergisi.com.tr/arsiv/yazi/60-kompozit-malzemelerin-darbe-hasarlarini-iyilestirmeleri#sthash.3dZgitHo.dpuf