IUGOSLOVENSKI STANDARD: crn OPTERECENJE VETROM SA OBAVEZNOM ‘Osmovni principt | osradnjoni werodinamiakl pritizak vetrs Prinenont od 1962-03-27 (Osnave proraéuns graéevinskih konstrukelja ‘Bases for design of structures, Wind foxds on structures, General principals and the mean serodynamic wind pressure 535 aw 12 13 M4 18 SADRZAL Predmet standarda | podrutjs primens . . Vezs ta drug standards... esse + Opti preled proraduna optereéena vetrom + Datinieijetozrak Osrednjeni eerodinemitki pritisak vetra Opite odredbe. 6. Fsthe konstantevarduhe Brain vets Ontte . mo Osredejavanje ortine etre... Pomatn’ period oxednjene brane vata... Unies} hrapavost terena na opterecenie vetrom Uticaj topogratije terena na breinu vera. . - Osnovne brine vetrd «soe Prostorna Korolacje brine vetre Predmet standarda i podrudje primene vim standarcom uterduju se osnovni principl proraéuna optereéanja vetrom gradavinsklh konstruket” io, niihovlh konstrukeionih delova i elemenata konstrukcije. Opteretenje vetrom gradesinskih konstrukelja rezultat jo sadejswva aerodinamithog pritiska vetra, koefi- cijenta aie if pritiska I Tzlotene povrSine konstrukelje |v tom smi oval standard ima podrudie vatnos- 13 definisano tabelom 1. ‘Ovg| standard odnosi s¢ na konstrukele od sles ‘napregnuitog betona, drvata,opeke | kamene, €ih materifal: Eelike, botone, acmlranog betone, pred- Ovo) standard ne odnosl sa ne konstrukelje L2radens od wakstinih | alénih materiale (preumetske kan strukelje), Konstrukelfe od plestiénih mass, gume | materliela koll predstavilju nlihavu metavinu. (vai standard ne odraduje natin madetskog iptivanja konetrukee, standardinia’ JUS U.C7.111 — Osnove proratuna gradevinskih konstrukelja, Opteretenje vetrom. Dinamigki koeficl- Jont i sorodinamigki petiak vetra JUS U.C7.112 — Osnove proratuna. gradevin ‘tom agrada konstrukclja, Opteredenje vatrom, Opteredanje ve: Tadanje na ah jezik SAVEZNIZAVOD ZA SIANDARDIZACHU *JUS U.C7.113— Osnove proraéuna gracevinskih konstrukeija! Opterecenje vetrom, Optereéenje ve- ‘rom ontalh konateukelje JUS AAI.100— Stendardna atmostera JUS UH2.110— Coliéne konstrukeije ze nofenie antens, Proradun, konstruisarje | izvosenie JUS U.00.001 ~ Projektovanje | tzvodenje drvanth Konstrukeija, Materijall za izradu drvenih konstruk- ja {tehnitki uslovl Opsti pregied proraéuns optereéenja vetrom. (ptt proraéun optareéanja vetrom Opteretenie vetrom avih gradevinskih konstrukei[a ftratunava se po optim lsrazime (1) u tabeli 2 LUpteretenje vetrom po farazima (1) deluje w pravcu duvanja vetra — pravac x. U zavisnost! od krutostl onstrukefe (videti JUS U.67.111) optereterja vetrom mof se spol {kao optereéene upravno na pravec delovanj vetra = prava y il kao torzione optereani. ‘Tobela 1 — Podrutje vatnostl standards Vist Konstrukeife po nament _ [UMalal faktor na opteretenje vetrom" ‘Aerodine- | , Obllk | loZene migkt peti: [konstrukelje| povetina Vere a drugion Propisina? ‘requlide: Praviinik 0 vehnl- {kim normativima za op- toragenje drumskih mosto- ma rogulifa: Pravilik o tehnl- {kim merama za optereéa- nije Balezniékih mostove | propuste U vezi sa: JUSU.H2.110 2eleznitki mostovl Konstrukelje 2a nolenje antena Dirnafeet Dizalies Nosadi dizalien Aashiadni tornjevd Rezervou Dalekovodt U veal se JUS M.01.080 U veel sa Praviinikom ‘0 tehni¢kim normatl- vima za lzgrednju ned- zomnih elektroenerget- skih yodove 1) ct” = defininano standardime 2a optere¢enie vetrom; ,,—"" definisano drugom tehnigkom reguiativom 2) Ukolike Jo tehnicka rogulativa fz kolone e doneta pre stupanjs na snagu ovog standards, merodayna su odred-| bbe ovog standerde. 3) Ukeliko je tehni¢ks regutativa iz Kolone e doneta posle stupanje na snaguovog standerda, merodavne su odred: * be32 Opteratenja vatrom pojedinih vrsta konsteukel}e Opteretenje vetrom pojedinih vrste konstrukeija: konstrukelonih delove, delova obloge, glavnih nose: , Gih sistema, odnosno Konstrukcija u celini lzradunava se prema standardima JUS U.C7.112 1 JUS U.C7.113; 10: po JUS U.C7.112: opteredenje vetrom agrad: = p0 JUS U.C7.113: opteredenje vetrom svih ostaih konstrukci 4 Definicija i oznake 41 Definisje 41a Verar 8} umeteorolotiom smisly — horizontaino, ill priblitne horizonteino varduino strujanje u amtosterl ) u gmislu mehsnike fluida — turbulentao vazdutro stevlenie; 1) kao opterecenje — dingmitko opteretenie sluesinog karaktera (stohertcks poremetsjne sila), koje se, u neginu proraéuna po ovom stendardy, tretira kao kve: zistatitko, # deluje u horizontalnim raynims 4) umatematiskom smisly — stacionaran, sutajen proces,opessz afioynesu0y 216180, zuveonsnr eitzonsnr (et) [yma] ‘27H %oeM> cenacxernd vil “v.9. 7H % =m cwonen duspamdg ures sor (ou) Cuyna] 75.72 b HF nas xesnud pypIuRUIpO.ay at 70) ie =Db tte 9g = ae) ena yess purcwg enon, | enn wupeag su2ig aunou | 2UA0UH0 eluen atpre | euaim alyes6 | 10 epoyed Bou | -ttsposso Bos ena " -odsye soyeg | -odon soryey | -aemod soryes |-vawasn soryey | euszaq eusourg | -npzea eunsng, = = = sy Nt eth yl. | 0 seen aucsuyep ms eunfoy n apps up YLAOURD‘lf>yAsUOY UpyEUARPE won espera uNpRs0:d Bago polo ~ Z HEGELvetrom — opterecenie svin konstrukcije dato lzrazima (1) Iz tobe ie sadejstva vide uticaia peedstavilenih odgovaralutio fizitkim velidinama, Pregled utleaje det je temom: UTICAJL NA OPTERECENJE KONSTRUKCIJA VETROM ‘OSNOWNA BRIA wae BRZNA VEIRA TOPOS RAFIIA TERENA. rinaravosr | [oustarte Hnaravost] TERMS, CGRADUENTNA SNA WATERUAL MODUL ELASNENGSTT KONSTAUKCLE KOEFICUENT PRIGUSENIA KRUTOST OSCILOVANIA KONSTRUKCUE ume | (BREE TSE wun Konstruxcie | [RENOUSOY BRD ‘STROWMALOY BROD Dipti ) [kg/m?} 3 c D 1.2250 12133 42017 1,190 1 1.1787 qae73. 1.1860 1.1448 1.1337 11226 ANZ Osrednjona braina vetra v,, #4 povratnion perlodo‘n T [god] | u tadkt na visit z (m] Iznad tarane, cane: ena 38 Vig y._ deta je sledetimn izrazom: Yentan™ hy Mo, g090 IVE 5 IDS, vg Ky “8 es] = Projektna osowne brzins vetra, u metrima po sekundl; = faktor vremenskog Intervals ostednjavanja t (t.832); — faktor povratnog periode T, (1.5.3. = osnovna braina vets (t, 5.3.6), u metrima po sekundu; = parametr hespavort terena (tabela 6); | — visine posmatrane toéke izned terena {tekués koordinatal, u mettima; kooticijent hrapavost! tarans (tabela 6): faktor topogeatije terene (x, 6.35, slke 81 8) dnjenie brzine votre v,, +z leratunava se osrednjent aerodinamieki pritsak vetraq.,, 7. «+ (t-6.4). Fluktuirajudi deo braine vetra v, fz formule (S) utiée na formiranje dinamigkog koefiljenta G iz formu- |e (3), preko udarnog koeficijenta g | intenaltets turbulencije vetra |. Uderni koe icijent g iarateva udernost (mahovitost) vetrs | u proraSuny 4a Il vsvaj ill lzragunava prema , standardu JUS U.C7.111 Intenzitet turbulenciie verre | J2 odnos standardnog odstupanio, a, Sratne vatra vlc. t) od osrednjens wrednost v,(2) braine vetra, u ts&kl prostora na visin! 2 lznad terens: 1 u ovom standardy feratunava sei:sea: 2 ° } ~ pana rapt et a « Profil vars je dijgram promene Interziteta osredrjene br2ing VewS Yi 7,~ PO Visi! 2 itned terena, Dat Js faktorom eksporicije K, = (2/10) tz formule (6) | principljeing prikazan slikom 3. Gradijentna visine xq J one visina podev od Koje, nave, osredojena brzine vera vx. ime konstantnu edeost Vqy.2q° Vredpont gradiantnih visa xq (ex poledina vrata hrapavoaitrana, date wu tubal 5, Brzina vetra vit) [en/s) 1=96005= 1h ' Vremenski interval osrednjavanja “| ‘Osrednjena brzina w intrvalu (t,. 82] h Na sil jet ‘Ut — biting vetra kao funkelja vremenat Yq, o8rednjena braina Yq — Hluktulrajudi deo braine vetra ven ty Las Yq SAV at tH Sliks 2 ~ Deo jednog anemogratskog zaplse vetra | definiija breine vet Tabsle 5 — Preglad faktora hrapavost! terens | gredijentnih visina Gradijenine Klasa hropavesttorana Perametel hrapavont terena ae > ag A \Volike vodere uzburkane povstine, (mora, jezera) Oworeni, ravai tereni Sumoviti terenl, industiske zone385 nde” Yim.Taag ™ Kone. tg dIa . I tabele 5 Gracijentna ving Yam. 10° V8 Te =m 3.10'Ke ‘Osredinjens brzina vetra ne visini 2 Izned terene [om/s} Mn ‘Slika 3 — Dijagram promene intanzitets osrednjene brzing vetra po visini iznad tarene $32 OsrednjavanJe brzine vetre 5.3.2.1 Osrecnjons brains votra v,, odreduje se na sledeti naéin: 1) prikupe sa anemogratsk! zapisi nejmanje 16-goditn)ih sniman|s; 21 odrede se, anslizom ekstreme, godilnil maksimumi osrednjenih braina vetra, ze t = th — interval injavanje (tka 2), 24 svaku godinu snimanja; 23) vrednostl oxecrenih brzing vetra iz 2) korgulu s0_ukoliko Je potrebno I svode ne vradnost koje od- ‘govaralu ravnom tersnu (Klass hrapavostl 8 — videti sliku 4) ina referantnw visinu od 10 m (videt sl ku 3); Korekcija se izrafunsva primenom formula (10): 4) le niza vrodnost i 3) odrede se, primenom Fiter-Tipitove (Fisher-Tippet) distribueletpa 1 —fot- mule (116) vrednosti v8 5 49 [m/s]. 28 powrstni period od T godina {videti 5.3.9). 4 53:22 Utolko je prlkom projektovinis dotfon podatk o osnovro] bran vtra Vn, 4p 8 dusim vremen skim [ntervalom osrednjevanjat, [¢], onda #0 t; svod! ne t = 1 h pomodu taktora vremenskog Intervals osrednjavanja &, dstog odnotom: (9) %m.3 600,10 Zs poled Kat rapmvortterene (1.84.4) srednont magus raturat formu (10) othe Uiesihe & Obale ve velkevodene pontine, kaw hrapaon A: KA = 1408 5° (108) *Qtvorent tereni, kbs heapevost 8: . af (108) Urbane zone, klsa hrapavost! C: KE = 2,048 8 -170085 (106) gde je uvek: 36S t, <3 600s1204, = 36008 k,386. Klara hrapavortlterena © (urbane zone) J—— B [otvorent tereni) A (vallke vodens povitine) — ' at 1min. 30s 3s Sllka 4 = Ounos ovrednfone braine vetrs (indeks m) 28 Interval osrednjavenje t, ne 10 m tenad terens | ‘otedniene brzine vetra u Intervalu 1h findeks 3 600) na 10 rm iznad terena.s zavisnostl od ty {catia nrapevort rena, 8 iC Povratnl period osrednjene brzine verre Powrin! period veire je vremenski period od T [god] w home de oxredajene bring vetrs vp,» Ot Jedenput dostignut Poteebno trejanje meteorolotkih opstanja | natin ekstropolacje rezultata definsant wu ut. 6.32.0. . Vers osrednjene brzine vetrt vi, g9., 58 Povratnim perlodom T = 60 god. | osrednjene braine vetra Yoy7-2 8 Povrainim periodom T [god] data je taktorom povratnog periods ule saupin kell se mote obtat tke 8. 1st T 5 10 50 100 500 {0s Slika 5 — Odnos osrednjenth braina vetra #8 verovatnaéom pojave Jednom u T gadina IT = 60 godina\Vrednosti powratrih periods T [god] odreduju se na jeden od sledeta dva nadine: 1. fe tabele 6, ih 2, Ie odgoversjuce tehnigke regulative xa pojedine vrste konstrukcie. — Povretni period vetra T [god] za pojedine vrsie konsteukolje I objekata Poledinaéne konstrukelfe, objekt! Elektrane Termoeiektrane Noklearoe elektrane Skole [eomice Pozoritta Biotkopt ‘Sporstkl ebiekt! Industrlske zgrede sa skupocenom opremom Muzefi sa izuzeino dragocenimn zbirkamna, z unanove Z grace jovnih graaikih sual ‘Nacionaine bibtioteke Stambene agrede Hotell Restoran! Biblioteke “Administrative 297 ‘Komunaini objekti Industriiske zgrade Depo! ‘Skiadidta skupocene opreme ‘Skladiite osim onth pod 23) Stotne stale Hangarl putni¢ke avijecie Hangari ratne avieeiie Hangari aviaeie leva slut Hangerl priveedne evince ‘Konstrukclje 2a notenie aniena Delekovodi Ingenjerski | Dizaliee wi ‘Nosaél staze dizalica Dimnijact Silosi [a] ]=]e]s/2]8[e]e BunkeriNestavak tabele 6 Konstrukelje Pojedinadine konstrukeije, objekti b Rashid wore Intenjersk) Industrijska postrojenja cobjektt Rezervoar! Objekti za zabaw, hez publike (vrtuljci, to¢kovi, gondole i i.) rum mento bee seobraele Zelexnitki mostovi bez saobrataja Felathl mostoi ber wobratae Drumkl mortvi ma sagbraairm Zeleenie montov sa sacbraiar Petatki mostovi sa saobracajem Transporinl montov! Privrerenl oblekt Montate, grace ©) Dato wJUS U.H2.110 ~ Callens konstrukele za notenje ante, Pejektovans | trvocerje, 21 agtanaPeinikor o whalekin merene x lard asderma lath Yodo. 3 Su powemim paiodom T = 50 gad. ak odgovrd ute whoitkem rnsathom ints dual ocatens. Utica] hrapavost! terens na opterecenie vetrom ‘Tereni su susan u tl Klase heapavostl: — Klass hrapavonti Aivellke vodene povetine {mora | jezera), mirne I urburkane; ~ klasa hropevont B: oni 42 retkim pojedinagnim preprekeme: drveéer, kutema I s.: — klasa brapavonti C:4umovitl pred, Industiiska zone, urban! kompletk|. gradovi. Utica} hrepavost! terena na profil vetra (slike 3) obuhvaten je faktorom eksporicjs K, (videt! formulu (61) gde su parametet hrapavosti b 1 a dati tabelom 5, Faktor ekapozicile K, | Intenzitet turbulencije | formule (8b)) predstavjeni su stikom 7 K,-Vb 7 ay Ukoliko #8 projektovani objekat naiazi u zoni terena sa dve hrapavosti 2%, onda se iabor mero: davne hrapavosti obavija po kriterljumima datim slikom 8.2 389 brapavost 1" epineimeionied 14, > 5 km -5km Dd, >600m_ Slika 6 — |2bor merodavne hrapavosti na terenu sa dve hrapavosth 7 Utica] topografije terena ne brzinu voir. Ukoliko 49 projaktaven! objekat nelazl ns brdovitam teranu mora so uzeil u obzir povecanie brzine vetra. Ako s# ne respolate rezultatims merenje na konk’etno} fokac]| mogu se korlstit sledetlorlblignd {roti 2a povetanje faktora eksporicije K, preko faktora topografijetorena S,. slIka 8. Faktor ekspozicije ima vradnost K?: 7 bt 140s. + (= Soe OSE ‘ade tu parametri topogratije dati tabelom 7.Faktorekposice KE Intentte turbulence |, Kategorie hapavstt rena atenorla braperonl eran A + be) ce 10 0,286 ca On Cx 0,139 9198] 0134) DE 2.083, 0129) 9st 0.15 ef sneni iva 2a proracun |, je no z = h/2, ade Joh = visina objokta Slika 7 ~ Faktor ekspozicle | lntenzicet turbulencje391 bela 7 — Parametri topogratie terena (Obiik brotuike 2 Dyodimentionalne grbine (ska 8a) Dvodimenzionaine kosine (ska 8b) ‘Trocimenzionalni, osnosimetritn| brezuljel (ike Bo) 1) woe H/L > 0,5, u formull (14) regunat! so W/L = 05, Za objekte kojl se nalaze unutar doline (sika 9) Koriste 58 vrednost faktora topografije Ix slike 9. ties} topogratje terena na fntenitet turbuleneije vetra obraden je y t.5.3.1. a) Profil votra na ravnom terenu Profil vetra na brefuljkastom terenu ‘Slike 6 ~ Profil vetrav,, {2} na: a} grbint ii brezuljku, b) kosinl =09 a » 0 s.-18 ) paraletne o+t Slika 9 ~ Faktor topograf doiine, (grube vrednosti)392 538 Projektas~Oenovaa’Brzins vetra ‘Aerodinamidkl pritisak vetra Te formule (3), ednosno profil vetre dat formulom (6), laratunsve #823 svaky konsteukiju polazeti od osnovne braine vtra v8 + 59: Osmowna braina vetra vB, +. Je bsredniena (orosedna u tatki) brcine vets lindeks wn"? w Thinterve |, koja mote biti prekoratena jednom u T godina { indeks ,.T" dobijen iz anemografskih zapita pri Visini instrumenta od 10 m (indeks 410"? lanad posmatranog teena (vided! sky 3)],merena ne zie anom mestu tokor najmanje 15 godina, na terenu koji odgovers kasi hrapavosti 8 (t.63.4). \Vrednost projektne osnovne brzina vetra odreduje s2 na jedan od sledeta dva natina: 1) emecenjem brine vetra ne tokacj! na kojo] se mala projektovanl objekat | enemografskim beletenjem | analizom po 1.5.32, 2) koritéenjam vrednost! osnovnih braina vet iz slike 10 MN fz tabela, anu braine vetee v Kojo] #8 nelai posmetran| objeket, Napomens: 1. Podnotje objokts Je tatka prosoka vartikaine ose konstrukale fil njenog ostonca sa te- renom Il gomjom ivicom temelja, eko su ov! fznad teen 2. Blita odredenje osnowne brzina vetra za tratono mesto dobilee Iz tabele8.Ze sve masta fadmortkom vsinom pacnotjeobjekte > 1 000 ptmba abut 1,55 ,9335°0/5, tukoliko tabalom 8 nije data tania vrednost. Projekina osnovna brzinavotra ,, «4g leratunava so possbno za svakl objekat Iz formule: , uzimajuti u obzir geografsku Yraom*e “kr “¥8,s0.10 [v8] us) ws cag’ Sah bran SW Berti’ okg nh Sivan unin’. bin t= 3600811 t# 96008 k, = faktor vremenskog Intervala ostednjavanis (formule (8) 1 (10) | slika 4);28 t= th» 3 600s, kat: ky = faktor povratnog perlods (formule (11) | slika 5);28 T* 60 god. ky = 1; T = porratnt period projektovanog objekta, u godinams, tebele 6),PRIVREMENA KARTA OSNOVNIH BRZINA VETRA (rvs) SFRI Vins010 ‘avan teres lass hrepavosti 8 Interval osrednjavania: fe 1h ‘powratn period: T= S0god. Viso.r0lVshza:394 537 Prostorna korelacija brzine vetrs Prostorna korelacija braine vetra Izratava se taktorom prostorne korelacije B, ti. brojam Koj! tzradave verovatnodu nastupenja Iatog udara vate g ~ v, (tatks 5.3.1 slike 2),u dve tedke Izlotene poring ‘Konstrukeije,u istom trenutku t. Faktor prostorne korelaciie 8 dat je u standardu JUS U.C7.111 | korist se za Izratunavanje dinamiekog kooficijenta G,. Tabet 8: Pale prices prt cmnownih bain ara ony PO Ped meteorobtki tank u (Ekstremne bezine vetre osmotrene ne meteorolotkim stanicarna Jugoslavje u pariodu 1951—1970. god.) Rec Nadmorika Geogratske Brine bro} STANICA ving, dutina vetra - oh fovenie 1. | Aldovieina 10 45°53" 19°54" 35 2. | Maribor 278 se'37" 18°39" ® 3, | Murska Sobote 184 seh" 19 4. | tyustiana 299 131" 2 5. | Koper 3 13°43 3 6. | Smano 452 18°07" 19 7. | Novo Meno 220 1st 16 8. | Patin 201 19°66" 16 a | Puls 30 eg 36 Voratdin® 167 10°23" 16 Zagred " 223 vera" 19 Bielovar vt 16°51" Daruver 161 Osijek 89 Slavonski Brod 88 Sicak 98 Kariovae nz Fijeka 120 Sen) 26 Mali Lotin, 53 23 Gospit 564 38 Zadar 5 28 Ogutin 28 Paco a Sinj 35 Kola 35 27, | Sibenik 30 28. | spin asta 35 29, 43'10" 19 30. «a's 19 a eats" 19 32, are x ubrovniic aaa 2[Nostavak tabole 8 Redat bro} STANICA, Butmir Sokolac Bihae Orvar Senskl Most Banja Luka sjce Livro Zeniea Tuzla Sarajevo Mostar Biles 43°60" a3's7" aa°ag" 44°23" 4a°ag 4stay" aatai 43°60" 48°13 arg 43°52" agra" A2e3" Pali” Sombor Kikinda Zrenjanin Novi Sad Sramske Miteovies Loznica Beograd, Vitae Veliko Groditte Smederevska Polanka Valjevo Titovo Utics Keagujevs Kraljevo Kevtevae Nib Dimitrovgred Vranje Pristina Pet Prizren SRBWA 46°06 4848" 45°51° 45°24" 45°20" 44°68" agaa" 4aas' 45°09" 44°45" aga 43°53" 4aa"y2" 44°22" 4a 43°52" 44°02" astaa asae 43°20" avo" 40°33" 42°39" 42°40" 4anng' 19°09" 20°28" 20°21" 19°51! 19°39" soa 20°28 2119" Pieag 22°33" Skopije Kiva Paianka - MAKEDONIA 238 601 41°58" 42°12"Tabela 8~nastavek ——-~ Redni Nedmorska | Geogratsks | Geogratska ro} STANICA vising, ficioa dutins 74, ; 326 ares" 2 78. 824 arta 22°51" 78, i 128 an25" 2216" 7. 60 1"00" 220" 7a. ona 4120" 2ite 73. Bas ar'os" 21°22" 80, 760 4v°07" 20°48" NA.GORA aatar Kolatin 42°50" Nikdié aztag Titoarad 43 7°26 Busia 2 aa Bar 1 47°06" Uleio} v7 ans" Herces Novi 9 av" 28" VISINSKE STANICE (PREKO 1.000 m) Kredaica 2014 20°29" ise ‘Kupres: 1190 44°00" ware Bjetstnica 2087 43°43" 1 Kalinovike 1073 43°31" 18°27" ‘Sjenica 1015 a"16" 20°01" Zistibor 1029 43°44" 19°43" Lazaropole raz | arta: 20a Zaviten 1694 4a°ag" 14°69" — abranjono ptirioarme loravem vinnctavanye, Tie oxnova ritfenia Resublckoy tarwiayata ya kultura SA SeOye br 4381/1402 ea 04 07 1974, ne pada va paved he VORA ‘Gramps Severn ted 2a Randardiasiy ~ Beograd