FILOZOFIJA I KNJIEVNOST (vebe 2016/17)

Monika Jovanovi, konsultacije petkom 17:30 18:30 u kabinetu 355.

monikajovanovic@hotmail.com

Cilj kursa

Cilj kursa koji je da se studenti upoznaju sa savremenim strujanjima u filozofiji umetnosti

i filozofiji knjievne interpretacije, kao i da se osposobe da samostalno razmiljaju i piu
o problemima koji su predmet kursa.

Nain polaganja ispita

Ocena koju e student dobiti na ovom seminaru vredi 30% ukupne ocene iz ovog
predmeta i ona je funkcija tri stvari: 1) kvaliteta druge, zavrne verzije seminarskog rada,
2) zalaganja na asu, 3) razlike u kvalitetu izmeu prve i druge verzije seminarskog rada,
kao i opteg progresa u bavljenju pitanjima na seminaru.

Plan rada po nedeljama

I as 4.10. Razgovor o kursu, dogovor o lektiri, pravljenje plana

II as 11.10. Novi studenti, razgovor o kursu, diskusija o objektivnosti u estetici

III as 18.10. Predavanje Majkla Votkinsa

IV as 25.10. Definisanje knjievnih rodova, tumaenje i vrednovanje knjievnih

dela. U kakvom su meusobnom odnosu ovi pojmovi? Tekoe oko definisanja pojma
umetnosti/poezije/tragedije/romana. ta znai raspolagati kategorijalnim knjievnim
pojmom? Kakva je uloga definicije u tumaenju i vrednovanju knjievnog teksta? U
kakvom su odnosu tumaenje i vrednovanje knjievnog dela?

Definisanje pojma umetnikog dela Vitgentajnova ideja porodinih slinosti,

Vajcovi otvoreni pojmovi, Vajsmanovi porozni pojmovi

Platonova potraga za definicijom kao potraga za merilom

1
Realna definicija izdvaja sutinska svojstva za odreenu klasu stvari odnosno nune i
dovoljne uslove za primenu odgovarajue pojmovne rei (concept-word, Frege)

Ekstenzionalna adekvatnost i eksplanatorna snaga

Definisanje pojma poezije Vordsvort

Definisanje pojma romana Evgenije Onjegin, Adolf

Estetike teorije kanonskog tipa, kao to je Poetika, daju jedinstven odgovor na

pitanje kako definisati, tumaiti i vrednovati neko umetniko delo.

V as 1.11. Definisanje pojma traginog Kralj Edip ili Antigona, Hamlet ili Otelo,
Ana Karenjina ili Portret jedne dame (u kontrastu sa Gospoom Bovari). Magbet.
Tragino u Jadima mladog Vertera. De li termin tragino ima jedinstveno znaenje? Da
li znaenje termina tragino ima istorijski kontinuitet?

Albin Leski Grka Tragedija

Aristotel o strahu i saaljenju Retorika

Isaija Berlin Koreni romantizma

(Zdenko Lei Teorija knjievnosti)

VI as 8.11. Knjievno vrednovanje kao instanca estetikog vrednovanja. Estetiko

vrednovanje i estetika vrednost/knjievno vrednovanje i knjievna vrednost. U emu se
sastoji knjievno vrednovanje? Kakav je ontoloki i epistemoloki status vrednosti nekog
knjievnog teksta? Da li je knjievna vrednost nekog teksta njegovo (inherentno)
svojstvo? Kako uoavamo knjievnu vrednost nekog teksta? Da li sudovi oblika X
poseduje izuzetnu knjievnu vrednost imaju objektivno vaenje? Tradicionalni pojam
lepote, okretanje ka subjektu (Hjum i Kant) i savremeno dispozicionalistiko shvatanje
estetike vrednosti (Kendal Volton). Ontoloki i epistemoloki status knjievnih kvaliteta.
Knjievni kvaliteti i estetika svojstva. Razmatranje teze da knjievni kvaliteti poivaju
na vanestetikim svojstvima knjievnog teksta na nain anomike supervenijencije. ta
podrazumeva ova teza: koje su njene semantike, a koje njene epistemoloke implikacije?
Uloga ukusa u uoavanju knjievnih kvaliteta. Vrednosni i supstantivni knjievni
kvaliteti. U kakvom su odnosu vrednosno, estetiko i vanestetiko u knjievnosti?
Distinkcija vrednosno/deskriptivno i objektivnost knjievnih kvaliteta (univerzalno
vaenje sudova ukusa).

2
VII as 15.11. Fikcionalnost i moralnost. Razgovor o filmu Roenje nacije Dejvida
Grifita, koji emo prethodno pogledati kod kue (umesto romana The Clansman Tomasa
Diksona). Izlaganje o Nieovom shvatanju morala. Voltonova definicija estetike
vrednosti. Stanovite Noela Kerola. Razgovor o argumentima koje iznose Volton i Tener
u debati o fikcionalnosti. Hjumova koncesija relativizmu u ogledu O merilu ukusa i
razilaenja koja nisu neduna.

VIII as 29.11. Vrednosni sudovi i kritiki razlozi. ta su kritiki razlozi i kakva je

njihova uloga? Da li su kritiki razlozi podloni uoptavanju? Provera na primerima iz
knjievnosti. Kritiki razlozi i mogunost estetikog opravdanja. Da li knjievni kvaliteti
na koje se pozivamo u kritikim razlozima (psiholoka uverljivost likova u nekom
romanu, motivisanost radnje neke drame, lirska istota neke pesme) poseduju inherentnu
pozitivnu odnosno negativnu polarnost? Provera na primerima iz knjievnosti. Siblijevo i
Berdslijevo stanovite.
Prvo emo proi kroz primere iz filozofske literature, zatim u dati odreen broj
svojih primera (bilo bi dobro da pogledate film Pria o dva grada po noveli arlsa
Dikensa), da bismo, polazei od lektire koju ste predloili, razmotrili jo neke primere.
Stereotipnost i indivualizovanost likova Balzakovi monomani, Dikens, Molijer, roman
naravi kao anr, ekajui Godoa, Proces, Stranac
Fantastini elementi - Balzakova agrinska koa i Traenje apsolutnog, na jedan nain,
1984 i Vrli novi svet na drugi, Majstor i Margarita i Faust na trei
Igre reima, kalamburi Laza Kosti i ekspir
Melodramski efekti ia Gorio (Balzakov Hristos oinstva) i bludnice zlatnog
srca. Orkanski visovi (alternativno Prohujalo s vihorom). Pria o dva grada
(alternativno Kazablanka ili Trei ovek).
Didaktiki elementi Dostojevski teza i antiteza Mihail Bahtin Polifonijski roman
Dostojevskog.
Tragino/komino kao prednost i kao nedostatak.
Tragino i komino u kombinaciji Hamlet, Magbet, Mletaki trgovac, Don Kihot

IX as 6.12. Relativistiki i antirelativistiki pristup vrednovanju knjievnog teksta.

Relativistiki i antirelativistiki pristup tumaenju knjievnog teksta. Da li adekvatna
interpretacija knjievnog tiva mora biti istinita ili je dovoljno da ona bude koherentna,
plauzibilna, zanimljiva? Kako odrediti smisao knjievnog teksta? Interpretacija i
pripisivanje supstantivnih i vrednosnih knjievnih kvaliteta. Interpretativni relativizam
Dozefa Margolisa.

3
X as 13.12. Koliko je odriva teza da knjievne kvalitete (psiholoka uverljivost,
filozofska dubina, koncentracija izraza) knjievnom tekstu uvek prispisujemo tek poto
smo ga (ispravno) protumaili? U emu se sastoji najbolji relativistiki argument? U
emu se sastoji najbolji antirelativistiki argument? ta neku knjievnu interpretaciju ini
adekvatnom? Pojam interpretativne zajednice Stenlija Fia. Vilijam Fokner, Rua za
Emili.

XI as 20.12. Specifinije razmatranje relevantnosti intencionalnih faktora. Odnos

semantikih namera autora (onoga to je autor nameravao da saopti odnosno izrazi) i
smisla knjievnog teksta. Kako odgovoriti na pitanje ta neki segment knjievnog teksta
(epizoda u nekom romanu, strofa neke pesme ili sl) znai? Savremeni spor izmeu
zastupnika aktualnog intencionalizma i zastupnika hipotetikog intencionalizma u
filozofiji knjievne interpretacije. ta je osnovna razlika izmeu ovih stanovita?
Osnovne teze i glavni argumenti uesnika u ovoj debati. Koje stanovite je intuitivno
prihvatljivije? Koje od dva stanovita o prirodi knjievne interpretacije je plauzibilnije i
zato? Mogunost kompromisnog reenja, neke vrste interpretativnog kompatibilizma.
Jedno mogue reenje: alternativno shvatanje namera. Sematike namere autora kao
dispozicionalna psiholoka stanja sa propozicionalnim fokusom. Heuristiki znaaj
biografije za odgonetanje smisla knjievnog teksta.

Konsultacije - Formulisanje teme seminarskog rada i njegovi elementi: teza, argument i

struktura rada. ta je cilj pisanja seminarskog rada i kako taj rad treba da izgleda? Gde
nabaviti i kako odabrati relevantnu literaturu? Kako biti u toku sa aktuelnim deavanjima
vezanim za temu? Filozofski skupovi i konferencije. ta je apstrakt za CFP? Seminarski
rad kao proireni apstrakt.

Literatura na srpskom:

1) Leon Kojen, Estetiki kanoni i kritiki razlozi u Umetnost i vrednost, Beograd:

Filip Vinji, 1989, str. 7-41.
2) Leon Kojen, Istina, interpretacija i vrednovanje u Umetnost i vrednost, Beograd:
Filip Vinji, 1989, str. 41-76.
3) Kornelije Kvas, Pojam interpretativne zajednice Stenlija Fia Zbornik Matice srpske
za knjievnost i jezik, ISSN 0543-1220. - Knj. 49, sv. 1/2 (2001), str. 197-210.
4) Monika Jovanovi, Namere i interpretacija, Theoria 4, 2013, str. 33-46.

4
 Dodatna literatura:

1. Definicija

1) Wittgenstein, Ludwig. Philosophical Investigations. Oxford: Blackwell, 1953.

2) Weitz, Morris. The Role of Theory in Aesthetics. The Journal of Aesthetics and Art
Criticism 15 (1956): 27-35.
3) Dickie, George. "The Institutional Theory of Art" u Theories of Art Today (ed. Noel
Carrol), Madison: University of Wisconsin Press, 2000, 93-108.
4) Levinson, Jerrold 1979. Defining Art Historically, British Journal of Aesthetics, 19:
232-250.

2. Objektivnost

1) Sibley, Frank. Objectivity and Aesthetics, Approach to Aesthetics: 71-88.

2) Tanner, Michael. Objectivity in Aesthetics, Proceedings of the Aristotelian Society,
Supplementary Volume, 42, 1968, 55-72.
3) Goldman, Alan H. 1990. Aesthetic Qualities and Aesthetic Value, The Journal of
Philosophy, 87: 23-37.
4) Goldman, Alan H. 1993. Realism about Aesthetic Properties, Journal of Aesthetics and
Art Criticism 51: 31-37.
5) Levinson, Jerrold 1994. Being Realistic about Aesthetic Properties, The Journal of
Aesthetics and Art Criticism, 52: 351-354.

3. Kategorije

1) Sibley, Frank. Aesthetic Concepts. u Frank Sibley, Approach to Aesthetics, edited by

John Benson, Betty Redfern & Jeremy Roxbee Cox, 1-23. Oxford: Oxford University
Press, 2001.

5
2) Sibley, Frank. Aesthetic and Non-aesthetic. u Frank Sibley, Approach to Aesthetics,
edited by John Benson, Betty Redfern & Jeremy Roxbee Cox, 33-51. Oxford: Oxford
University Press, 2001.
3) Walton, Kendall. Categories of Art. The Philosophical Review 79 (1970): 334-367.
4) MacKinnon, John E. 2001. Aesthetic Supervenience: For and Against, British Journal
of Aesthetics, 41: 59-75.

4. Moral

1) Walton, Kendall. How Marvelous! Towards the Theory of Aesthetic Value. The Journal
of Aesthetics and Art Criticism 51 (1993): 499-510.
2) Walton, Kendall 1994. Morals in Fiction and Fictional Morality, Proceedings of the
Aristotelian Society, Supplementary Volumes, 68: 27-50.
3) Tanner, Michael 1994. Morals in Fiction and Fictional Morality, Proceedings of the
Aristotelian Society, Supplementary Volumes, 68: 51-66.
4) Carroll, Noel. "Art, Narrative, and Moral Understanding" u Aesthetics and Ethics: Essays
at the Intersection (ed. Jerrold Levinson), Cambridge: Cambridge University Press, 1998,
126-160.

5. Vrednovanje

1) Beardsley, Monroe. On the Generality of Critical Reasons. Journal of Philosophy 59

(1962): 477-486.
2) Sibley, Frank. General Criteria and Reasons in Aesthetics. u Approach to Aesthetics,
edited by John Benson, Betty Redfern & Jeremy Roxbee Cox, 104-118. Oxford: Oxford
University Press, 2001.
3) Dickie, George. Beardsley, Sibley, and Critical Principles. The Journal of Aesthetics
and Art Criticism 46 (1987): 229-237.
4) Bergqvist, Anna. Why Sibley Is Not a Generalist After All. British Journal of
Aesthetics 50 (2010): 1-14.
5) Kirwin, Claire. Why Sibley Is (Probably) Not a Particularist After All. British Journal
of Aesthetics 51 (2011): 201-212.

6
 6. Interpretacija

1) Wimsatt W. K. Jr. and Beardsley M. C. Intentional Fallacy, The Sewanee Review, Vol.
54, No. 3 (Jul. - Sep., 1946), pp. 468-488.
2) Hirsch, E. D. Jr. Objective Interpretation, PMLA, Vol. 75, No. 4 (Sep., 1960), pp. 463-
479.
3) Margolis, Joseph. Robust Relativism, The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 35
(1976), 37-46.
4) Barthes, Roland. From Work to Text u Textual Strategies: Perspectives in Post-
Structuralist Criticism, Ithaca: Cornell University Press, 1979. (ed. Jouse V. Harari).
5) Fish, Stanley. What Makes an Interpretation Acceptable u Is There a Text in This
Class?, London: Harvard University Press, 1980.

7. Namere

1) Levinson, Jerrold. Intention and Interpretation: A Last Look. u Intention and

Interpretation, edited by Gary Iseminger, 221-256. Philadelphia: Temple University
Press, 1992.
2) Iseminger, Gary. Actual Intentionalism vs. Hypothetical Intentionalism. The Journal of
Aesthetics and Art Criticism 54 (1996): 319-326.
3) Stecker, Robert. Moderate Actual Intentionalism Defended. The Journal of Aesthetics
and Art Criticism 64 (2006): 429-438.
4) Levinson, Jerrold. Hypothetical Intentionalism: Statements, Objections and Replies u
Jerrold Levinson, Contemplating Art: Essays in Aesthetics, 302-314. Oxford: Oxford
University Press, 2006.
5) Davies, Stephen. Authors Intention, Literary Interpretation, and Literary Value. British
Journal of Aesthetics 46 (2006): 223-247.
6) Levinson, Jerrold. Defending Hypothetical Intentionalism. British Journal of Aesthetics
50 (2010): 145-156.

7) Stecker, Robert and Davies, Stephen. The Hypothetical Intentionalists Dilemma: A

Reply to Levinson. British Journal of Aesthetics 50 (2010): 307-312.
8) Carroll, Nol. Art Interpretation: The 2010 Richard Wollheim Memorial Lecture. British
Journal of Aesthetics 51 (2011): 117-135.

7
 Seminarski rad - teme:

1. Definisanje pojma umetnosti esencijalizam i antiesencijalizam

a) koje uslove treba da ispuni adekvatna realna definicija?
b) na kakve tekoe nailazimo kada pokuamo da definiemo pojam umetnosti
odnosno pojam umetnikog dela?
c) ta je uloga definicije?

2. Definisanje pojma knjievnosti i specifinih stilskih i anrovskih pojmova

a) koje zahteve treba da ispuni adekvatna realna definicija?
b) na kakve tekoe nailazimo kada pokuamo da definiemo pojam
knjievnosti/poezije/romana, itd?
c) ta je estetika teorija kanonskog tipa?

3. Objektivnost suda: Knjievni tekst X poseduje knjievni kvalitet Y.

a) debata izmeu Frenka Siblija i Majkla Tenera.
b) debata izmeu Alana Goldmana i Derolda Levinosona.
c) kontinuitet/diskontinuitet izmeu ovih debata.

4. ta su knjievni kvaliteti i u kakvoj su oni vezi sa van-knjievnim svojstvima?

a) Siblijevi radovi o odnosu estetikog i vanestetikog.
b) kritike Siblijevog stanovita

8
 c) anomika supervenijencija.

5. Nedune i nedopustive razlike meu ljudima: granica Hjumove koncesije.

a) ta sve obuhvata Hjumov ustupak relativistima?
b) da li taj ustupak dovodi u pitanje Hjumov antirelativistiki projekat?
c) da li taj ustupak sugerie (ili ak zahteva) reviziju Hjumovog shvatanja
dobrog kritiara?

6. Moralna nedopustivost i knjievna vrednost: debata izmeu Voltona i Tenera

a) prikazati debatu
b) dovesti je u vezu sa Hjumovim stavom o moralnoj neispravnosti sa kraja
ogleda O merilu ukusa
c) kojoj strani u ovoj debati treba dati prednost i zato?

7. Moralna nedopustivost i knjievna vrednost: stanovite Noela Kerola

a) prikazati stanovite Noela Kerola
b) koliko je njegovo stanovite odrivo?

8. Knjievni kvaliteti i estetiki kanoni

a) pozivajui se na konkretan primer iz knjievnosti, ilustrovati partikularistiki
napad na estetiki generalizam
b) razmotriti kako bi generalisti mogli da odgovore na partikularistiki prigovor

9. Dva lica estetike optosti: esencijalnost i generalnost klasifikacionih knjievnih

termina
a) to preciznije odrediti osnovne teze esencijalizma, antiesencijalizma,
generalizma i partikularizma
b) pozivajui se na konkretne primere iz knjievnosti, razmotriti u kakvoj su
meusobnoj vezi ove distinkcije
c) pod pretpostavkom da smo esencijalisti, da li moramo biti generalisti i obrnuto?

9
10. Empiristiki pristup debati oko kanona: knjievna kritika i piecemeal
istraivanje
a) stvarni kontraprimeri, hipotetiki kontraprimeri, mogunost da se da
kontraprimer u emu je razlika i da li je ima?

11. Status hipotetikih primera u etici i filozofiji knjievne kritike

a) stvarni kontraprimeri, hipotetiki kontraprimeri, mogunost da se da
kontraprimer u emu je razlika izmeu etike i filozofije knjiene kritike i da li je
ima?

12. Kategorije knjievnosti

a) Voltonovu ideju o kategorijama umetnosti primeniti na konkretan primer iz
knjievnosti

13. Knjievne celine i njihove zakonitosti: kategorije umetnosti i kriteriji estetike

vrednosti
a)Voltonovu ideju u standardnim, kontrastandardnim i promenljivim svojstvima
dovesti u vezu sa Berdslijevim primarnim i sekundarnim kriterijima estetike
vrednosti
b) kakve posledice bi uoavanje veza izmeu ta dva stanovita moglo da ima na
debatu oko knjievnih kanona ?

14. Debata oko knjievnih kanona: na kome je teret dokaza?

a) da li je teret dokaza u ovoj debati na partikularistima ili na generalistima i
zato?
b) ta u ovom kontekstu znai dati dokaz?

15. Knjievne kategorije i ukus: da li knjiene kvalitete uoavamo neposredno?

a) Siblijevo shvatanje ukusa i Voltonova kritika u svetlu primera iz knjienosti

16. U emu se sastoji adekvatnost kritikog razloga?

10
 a) za sve uslove navesti primer iz knjievnosti

17. Istinitost i interpretativna prihvatljivost knjievne interpretacije: drugo je suvino

18. Istinitost i interpretativna prihvatljivost knjievne interpretacije: prvo je neizbeno

19. Istinitost i interpretativna prihvatljivost knjievne interpretacije: prvo je

nedostino

20. Hipotetiki intencionalizam i semantike namere pisca

21. Hipotetiki intencionalizam i semantike namere pesnika

22. Razumeti tekst i razumeti autora: ta dolazi prvo?

Ako tema o kojoj elite da piete nije na ovom spisku, javite mi se da se dogovorimo.
Ako se dvoumite oko izbora literature ili ne moete da je nabavite, piite mi.

11