Doanh nghip Vit Nam n nhn trng ti nh th no trong bi cnh hi nhp kinh t

quc t hin nay ca t nc

Lut s, Tin s Phm Lim Chnh

1. - Doanh nghip Vit Nam bit n trng ti nh mt phng thc hu hiu gii
quyt tranh chp thng mi quc t t u nhng nm 1960 khi m Vit Nam thnh
lp hai t chc trng ti bn cnh Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam: Hi
ng Trng ti Ngoi thng nm 1963 v Hi ng Trng ti Hng hi nm 1964. n
nm 1993 hai t chc trng ti thng trc ny c hp nht thnh Trung tm
Trng ti Quc t Vit Nam (vit tt ting Anh l VIAC) nh ngy nay.
2. - Nhng trong sut nhng thp k 60, 70 v 80 va qua thng mi quc t ca Vit
Nam ch yu c tin hnh bi cc doanh nghip nh nc Vit Nam vi cc i tc
cng l doanh nghip nh nc ca cc nc x hi ch ngha trong khun kh Hi
ng Tng tr Kinh t (khi Comecon). Vic tranh chp thng mi t cc hp ng
mua bn hoc trao i hng ha c gii quyt trong khun kh iu kin chung giao
hng, mt loi hip nh thng mi song phng m thi Vit Nam k vi mi
nc XHCN. Theo hip nh ny tranh chp c mang ra xt x trc Hi ng Trng
ti Ngoi thng ca nc c tr s ca b n. Vic thi hnh phn quyt trng ti cng
c thc hin thng qua hip nh tng tr t php song phng gia Vit Nam v
cc nc XHCN thi . Trn thc t mt vi tranh chp pht sinh nhng u c
gii quyt ch yu thng qua thng lng v ha gii (gim gi hng khi cht lng
khng t yu cu ca hp ng, giao hng b sung khi giao hng thiu .. .) m khng
cn n trin khai t tng trng ti theo ng ngha ca n.
3. - Doanh nghip Vit Nam ch thc s bit n trng ti khi Vit Nam m ca kinh t t
nm 1986 v pht trin nn kinh t th trng vi nhiu thnh phn. T nm 1990
doanh nghip Vit Nam khng ch bao gm doanh nghip nh nc m cn mt s
lng cc doanh nghip dn doanh ngay cng tng, c thnh lp di dng cng ty
c phn, cng ty trch nhim hu hn, cng ty hp danh v doanh nghip t nhn. Bn
cnh , u t nc ngoi cng pht trin mnh, gp phn pht trin thng mi v
u t Vit Nam.
4. - Trong bi cnh pht trin kinh t v hi nhp ca Vit Nam v nht l trc ngng
ca Vit Nam sp gia nhp T chc thng mi th gii WTO th vn gii quyt
tranh chp thng mi quc t bng trng ti ngy cng thu ht s quan tm thc s
ca Doanh nghip Vit Nam.
5. - Mt hp ng thng mi quc t thng khc hp ng thng mi ni a hai
im c bn: chn lut p dng v chn c quan x l tranh chp.
Vic chn lut no iu tit hp ng v chn trng ti no x l tranh chp l ty
thuc vo s tha thun gia hai bn, nhng thng thng cho thy:

- Nhng hp ng ln hoc hp ng m pha i tc nc ngoi bao gi

cng mun chn lut nc ngoi hay lut quc t lm lut p dng v mt t
chc trng ti thc s quc t nh Ta n Trng ti Quc t ca Phng
Thng mi Quc t (vit tt ting Anh l ICC) xt x tranh chp pht sinh
t hp ng.
 - Cn i vi nhng hp ng nh hoc va hoc v s tin li, tn km
chi ph kin tng th cc bn thng chn VIAC lm ni xt x tranh chp pht
sinh v i khi cng chn lut Vit Nam lm lut p dng.

6. - Doanh nghip Vit Nam n nhn trng ti nh th no? iu ty thuc vo v tr

ca h trong tranh chp thng mi: h l nguyn n hay l b n. Vn ha kinh
doanh hay s ng x ca h cng th hin r hn khi h vo v tr b n. Chng ta
hy phn tch mt s trng hp di y hiu r quan h gia doanh nghip Vit
Nam v trng ti.

I. - Trng hp doanh nghip Vit Nam l nguyn n

7. - Trong trng hp doanh nghip Vit Nam tn trng cam kt hp ng, khng vi
phm ngha v hp ng trong khi m bn i tc nc ngoi vi phm hp ng v
phi chu trch nhim hp ng, tc l phi n b thit hi cho bn Vit Nam th doanh
nghip Vit Nam n nhn trng ti mt cch tch cc. y l mt ng x bnh thng
trong thng mi quc t.
v tr nguyn n, doanh nghip Vit Nam tham gia y cc bc t tng trng ti
ngay c khi trng ti tin hnh nc ngoi v vic theo ui t tng trng ti ph
hp vi li ch ca h, c li cho h.
8. - Phn quyt trng ti c tuyn bi cc trng ti ca VIAC hay ca trng ti nc
ngoi, ca ICC nhn chung u c thc hin thun li hoc bng s t nguyn thi
hnh phn quyt ca b n nc ngoi hoc bng cng ch ca ta n nc ngoi
khi ta n ny cng nhn v cho thi hnh phn quyt trng ti buc b n nc ngoi
phi tr tin n b thit hi cho doanh nghip Vit Nam thng kin. Rt nhiu phn
quyt trng ti ca VIAC c ta n cc nc ni c tr s ca b n cng nhn
v thi hnh. iu cho thy s hp tc hu hiu gia cc quc gia thnh vin ca
Cng c New York nm 1958 v cng nhn v thi hnh phn quyt trng ti nc
ngoi (sau y gi tt l Cng c New York nm 1958).
II. Trng hp doanh nghip Vit Nam l b n
9. - Trong trng hp doanh nghip Vit Nam vi phm hp ng, khng thc hin cc
ngha v quy nh trong hp ng v h vo v tr b n trong t tng trng ti th c
th khi qut ng x ca h nh sau:
- Nu trng ti tin hnh Vit Nam th doanh nghip b n Vit Nam cn tham
gia t tng trng ti ch yu v chi ph theo kin khng cao nh khi trng ti
c tin hnh nc ngoi.
- Cn ngc li, nu trng ti tin hnh nc ngoi th doanh nghip b n
Vit Nam hu nh khng c ng thi tch cc ng k no: h khng ch nh
trng ti vin, khng ng tm ng ph trng ti, i khi ch gi mt vi vn th
tr li trng ti cn nhn chung khng tham gia t tng, khng gi lun c bo
cha cho mnh, khng i d phin xt x trng ti, v khi phn quyt trong ti
c tuyn vng mt h th h cng khng t nguyn thi hnh phn quyt.
10. - Vic b n khng tham gia t tng trng ti, khng t nguyn thi hnh phn quyt
trng ti cng l iu d hiu, iu ny i khi cng thng xy ra i vi b n nc
ngoi. Nhng iu ng ni l Ta n nc ngoi ni c tr s ca b n nc
 ngoi bao gi cng tn trng Cng c New York nm 1958 v h xem xt mt cch
thun li vic cng nhn phn quyt trng ti ca VIAC v buc b n nc ngoi
phi thi hnh phn quyt. iu cho thy s h tr ca Ta n Nh nc trong vic
m bo thc hin phn quyt trng ti, em li cng l cho nguyn n Vit Nam
thng kin.
11. - Mc d Vit Nam gia nhp Cng c Cng c New York nm 1958 nhng
trn thc t cc cp Ta n Vit Nam vn cha xem xt thun li vic cng nhn
phn quyt trng ti nc ngoi buc b n Vit Nam phi tr tin bi thng thit
hi cho nguyn n nc ngoi. Cho n nay Ta n Vit Nam, trong mt vi trng
hp cn da vo nhng l do khng ly g l xc ng t chi vic cng nhn cc
phn quyt ca trng ti nc ngoi cho d l phn quyt ca ICC.
12. Thay li kt: Doanh nghip Vit Nam cn thn trng trong m phn, k kt hp
ng thng mi quc t. Khi k kt hp ng th doanh nghip Vit Nam cn tn
trng cam kt qua vic thc hin y cc ngha v theo hp ng. Khng nn v
gi hng ln sau khi k hp ng m mnh vi t cch l ngi bn hng t chi giao
hng hoc khi gi hng xung m mnh vi t cch l ngi mua hng t chi thanh
ton v t chi nhn hng dn n tranh chp thng mi v tranh chp ny phi
em ra gii quyt trng ti. iu ny cng thng xy ra tng t cc thng
nhn nc ngoi. Tuy hin tng ny l khng d trnh khi trong hot ng thng
mi thi kinh t th trng, nhng iu quan trng l vic t chi giao, nhn v t t
chi thanh ton phi c cn c php l trn c c tn trng o c kinh doanh.
Doanh nghip Vit Nam khng nn ch tham gia t tng trng ti khi mnh l nguyn n
m nn tham gia ngay c khi mnh l b n. Khi c phn quyt trng ti buc mnh phi
tr tin n b thit hi cho nguyn n nc ngoi thng kin th mnh cng nn t
nguyn thi hnh phn quyt, khng nn nu ra nhng l do ny hay l do khc t
chi thi hnh phn quyt cho d l do nht thi c cc cp Ta n Vit Nam chp
thun t chi cng nhn cc phn quyt ca trng ti nc ngoi. iu lm nh
hng n hnh nh tn trng cam kt ca doanh nghip Vit Nam cng nh tnh
nghim minh ca php lut Vit Nam, nht l trong bi cnh Vit Nam sp gia nhp T
chc Thng mi Th gii WTO.