Professional Documents
Culture Documents
Chiến Tranh Thế Giới Thứ Nhất
Chiến Tranh Thế Giới Thứ Nhất
Chin tranh th gii th nht, cn c gi l i cuc nhng v thng mi v cng nghip h khng
in th gii ln th nht, in th nht hay b tn hi g ln (t ra cn hn hn Php[3] ), v th v
nht th in, din ra t thng 8 nm 1914 n nhng mt ny h chin thng cuc Chin tranh
thng 11 nm 1918, l mt trong nhng cuc chin th gii ln th nht.[19] Khng c mt nc no tht
tranh quyt lit, quy m to ln nht trong lch s nhn s chin thng cuc chin tranh ny. Sau chin tranh,
loi; v quy m v s khc lit n ch ng sau Chin chu u lm vo tnh trng khng hong v nhng cao
tranh th gii th hai. tro dn tc ch ngha tri dy cc nc bi trn.[1]
Cuc chin tranh ny l mt trong nhng s kin lch in hnh l Nh K, bo tp phong tro Cch
s c nh hng ln nht trong lch s th gii.[1] y l mng Gii phng Dn tc rm r, a dn tc ny dn
cuc chin tranh c chin trng chnh bao trm khp dn hi phc, v buc phe Entente phi xa b nhng
chu u v nh hng ra ton th gii, li ko tt c iu khon khc nghit sau[20][21] khi cuc Chin tranh th
cc cng quc chu u v Bc M vo vng chin vi gii ln th nht chm dt.
s ngi cht trn 20 triu ngi vi sc tn ph v nh Trc y cc nc ni ting Anh dng t
hng v vt cht tinh thn cho nhn loi rt su sc v extquotedbli chin (Great War). Vi thp k sau,
lu di. Khc vi cc cuc chin tranh trc , ngi tn gi Chin tranh th gii ln th nht (World War
u chu phi chin u c trn chin trng ln hu I) mi c p dng phn bit vi cuc Chin tranh
phng. Ph n phi lm vic thay nam gii, ng thi th gii th hai.[22] Chnh nhng vn lin quan ti
s pht trin ca k ngh cng c nh hng n tnh Hip nh Versailles (1918) khin cho cuc Chin
cht chin tranh; c th thy s hiu qu ca xe tng tranh th gii ln th hai bng n.[23]
trong chin u k t cuc i chin ny.[2][7] Chin
tranh chin ho gn lin vi cuc i chin th gii ln
th nht trong thi gian u ca n.[8]
1 Mc ch
y l cuc chin gia phe Hip c (ch yu l Anh,
Php, Nga, v sau l Hoa K, Brasil) v phe y l mt cuc chin lp li trt t th gii mi,
Lin Minh (ch yu l c, Ooman, o-Hung v n lm sp bn ch hng mnh ca chu u v
Bulgaria). Cuc i chin m u vi s kin Hong th gii lc l quc Nga, ch c, quc
thi t o-Hung b m st, dn n vic ngi o - o-Hung v quc Ooman, lm thay i su sc b
Hung tuyn chin vi Serbia.[9][10] S kin ny c ni mt ca chu u v th gii. Tuy nhin mc d l cuc
tip bi vic Hong c l Wilhelm II truyn lnh chin m mu v khc lit nh vy nhng cuc chin
cho cc tng xua qun tn cng B, Luxembourg, v ny khng gii quyt c cc mu thun gc r v
Php, theo k hoch schlieen.[11] Hn 70 triu qun th gii mi m n to ra cn t chu u v th gii
nhn c huy ng ra trn tin, trong s c 60 trc cc vn v mu thun khc cn trm trng
triu ngi u chu, trong mt trong nhng cuc chin hn nh pht sinh nh nc theo ch ngha cng sn
tranh ln nht trong s sch.[12][13] Trong cuc chin ti Nga, ch ngha qun phit v ch ngha pht xt ti
tranh kinh hong ny, Php l nc chu tn tht nng , c v Nht, s chia ct, xm phm quyn t quyt
n hn c v hon ton b khnh kit, dn ti i bi ca cc dn tc Nhng vn s dn n bng n
ca bn h trong cc cuc chin tranh v sau.[14][15] Chin tranh th gii th hai. l l do mt s nh
Nhng trn nh khc lit nht trong cuc Chin tranh nghin cu cho rng Chin tranh th gii th hai ch
th gii ln th nht cng din ra trn t Php.[16] l s ni tip ca Chin tranh th gii th nht sau 20
Mt trn nh ng nh ca cuc i chin l ti nm tm ngh ly sc.
Verdun cng nm , khi qun c tn cng thnh c
Verdun ca Php, nhng khng thnh cng.[17] Song, Chin tranh th gii th nht xy ra gia hai khi lin
trn chin m mu nht l ti sng Somme (1916), khi minh qun s c hnh thnh sau th k 19: mt bn
lin qun Anh - Php nh bt phn thng bi vi qun l lin minh ba quc Anh - Php - Nga, hay c
c.[18] gi l khi hip c Entente ba bn (trong ting Php
entente c ngha l s ng thun, hip c) sau ny
Tt c nhng quc qun ch u sp trong cuc cn thm Hoa K v mt s nc khc tham gia; bn
chin tranh ny, n to iu kin cho ng Bolshevik kia l phe Lin minh Trung tm (Central Powers, hay
ln nm quyn ti nc Nga, v m ng cho Adolf cn gi l Lin minh ba nc) gm c, o Hung v
Hitler ln nm quyn ti c.[1] Tuy nc c thua . Tuy nhin sau chin u bn pha Entente ba
1
2 3 NGUYN NHN, BN CHT CHIN TRANH
bn nhng Lin minh Trung tm li c thm ng minh thng, cc hot ng chin s xen k vi ho bnh. Kt
l quc Ooman, Bulgaria. Trong khi vai tr ca cc cc chin tranh khng trit : thua trn th k ho c
ng minh chnh trong Entente ba bn kh ng u nhng b, ch vi nm hi phc tim lc ri li tham
trong vic gnh vc sc nng chin tranh th bn pha chin tip (in hnh nh cc cuc chin thi Napolon
Lin minh Trung tm vai tr cc ng minh chnh l I). Cc cuc chin ph thuc rt nhiu, nu khng
m nht hn, ch c c vai tr tr ct v thc t mu ni l phn ln, vo ti thao lc ca nh cm qun.
thun ch yu gy nn chin tranh l gn lin vi tham Cn t nay, k t chin I, ln u tin nhn loi
vng chnh tr kinh t ca quc c lc . Lc by chng kin mt kiu chin tranh lu di, quy m, hu
gi, hai cng quc qun s hng mnh nht ca chu dit. Chin s dn tri trn khp chin trng, khp
u l c v Anh.[24] c chu lc. Vai tr c nhn ca thng soi trong chin
tranh b hn ch m tim lc kinh t v ch, sc mnh
tinh thn ca quc gia ni ln l yu t quyt nh.
2 Quy m, tnh cht Trn chin trng v kha cnh thun tu qun s y
l mt cuc chin tranh c cc c trng hin i:
qun i l qun i ng o. Ln u tin trn th
gii chin tranh theo chin thut i hnh tn mt
khng cn cc khi qun lc xp hng tn cng v
phng th theo i hnh vung dy c rt c trng
ca mi cuc chin tranh trc y. Cuc chin tranh
ny c trng p o bi hnh thc chin tranh trn
a m in hnh nht l h thng chin ho tr thnh
phng tin phng th chnh yu, thnh quch pho
i khng cn vai tr phng ng quan trng na.
Cc bn phng th trong chin ho vi h thng sng
my, dy thp gai, bi mn v trn a pho dy c
vi chin tuyn ngn i gia hai pha i ch. Chin
tranh trn a hay chin tranh chin ho thi k
thng c tnh cht l rt kh tn cng v rt d phng
th nn chin tranh c din bin chm chp t nng
Cc nc tham chin ti chu u. Hnh dng tiu bang Illinois ng t c cc chin thng qun s dt khot. Kt cc
nm bn tri c th so snh din tch. chin tranh ph thuc vo s chu ng do dai ca cc
bn i khng i vi gnh nng chin tranh tiu hao
Khi Trung tm (Central Powers) tng lc.
Khi Lin minh (Entente Powers)
Trong lc lng Hip c, Anh-Php v Nga chia s
Cc nc trung lp
gnh nng chin tranh tng i ng u trong khi
V kha cnh chnh tr qun s y l ln u tin th phe Lin Minh ch c th trng cy vo nc c l
gii bit n mt kiu chin tranh tng lc, chin tranh ch yu.
ton din. Chin tranh din ra khng nhng c lit trn
b, trn khng, trn bin m cc bn thc hin bao vy
bp nght kinh t ca nhau, nh vo ch v bn lnh 3 Nguyn nhn, bn cht chin
chu ng ca dn tc, th thch tim lc kinh t v
sc mnh tinh thn ca i phng. Cc cng quc
tranh
nh quc Nga v c bit l quc c tht
bi v sp khi qun i ca h cn ang trn t i 3.1 Nguyn nhn trc tip
phng, khi qun ch cn cha xm phm lnh th
ca mnh, m h thua trn v x hi kit sc khng Xem bi chnh: V m st thi t o-Hung.
th kham ni chin tranh mt kiu chin tranh tiu
hao vi cng cc cao. S vic i cng tc (ting c: Erzherzog, ting Anh:
Chin tranh th gii th nht din ra theo mt kiu Archduke) Franz Ferdinand ca o Hung b mt phn
chin lc chin tranh hin i. Trc y chu u t dn tc ch ngha ngi Serbia tn l Gavrilo Princip
tng c cc cuc chin theo lin minh nhiu nc m st ti Sarajevo vo ngy 28 thng 6 nm 1914 c
nh Chin tranh K v Ty Ban Nha, Chin tranh K v coi l khi ngun ca cuc th chin ny, nhng thc
o, Chin tranh By nm, Chin tranh Napolon, v.v ra ch l git nc trn ly. Chin tranh l phi n
Nhng nhng cuc chin c kt qu chin tranh ph ra do mu thun gia cc quc gia ca cc bn chn
thuc vo mt hoc vi trn nh ln c tnh quyt mui v cc bn tham chin t lu chun b chin
nh din ra trong 12 ngy ti mt im quyt chin tranh gii quyt cc mu thun i khng vi nhau
hoc mt vi chin dch trong vi tun hoc mt vi v phn chia li th gii.
3.1 Nguyn nhn trc tip 3
Transilvania vn ang b kim sot bi o-Hung lp, song thi ca y in, cng vi Ty Ban
v gy nh hng ln cc nc Balkan khc. Nha, li kh ng h c v mt l do: th ch dai
Romania cn mun ginh ly vng Wallachia khi dng vi Nga trong lch s, ch yu v lnh th
tay ngi o-Hung. Phn Lan. y in cho cc tu chin v tu
ngm c ng qun ti cc cn c hi qun ca
Bulgaria: L nc mnh nht vng Balkan. y in.
Bulgaria nung nu tham vng phc th sau chin
tranh Balkan ln 2 bng vic i li quyn li an M: Khi cn mang tn Ph, Ph a
Macedonia v bn o Tiu . qun tn cng an Mch v thng ln trong chin
tranh Schleswig. T , an Mch lin tc th hn
Hy Lp: Mun chim li nhng vng t mt Ph v sau l c, nn tuy tuyn b trung lp,
di tay ngi . Chim o Sp v chim li c song an Mch vn ngm ng h Anh. m na
Constantinople. l xch mch vi y in cng khin an Mch
B o Nha: eo Anh, khng mun chia th thm th ch vi c.
trng cho c.
Na Uy: L mt vng quc c lp nhng l thuc
B: Ging Anh nhng do t thuc a, nn chp y in, Na Uy t ra ng h y in hn so
nhn trung lp. Song sau khi c xm lc B, vi cc nc khc. Khi xy ra nguy c chin tranh,
nn B tuyn chin. Ngoi ra B cn mun ginh Na Uy v y in tuyn b trung lp, nhng
ly phn cn li ca vng Wallonie khi tay ngi ng h c.
c.
Ba T: Ba T, di s lnh o ca triu i
Serbia: L nc mang nng ch ngha dn tc Pahlavi, lin tc b chu u chn p. Tuy nhin,
nht vng Balkan. Serbia mun gii phng ton triu nh y li b chnh ph y in, mt
b Balkan, ch yu l Bosnia, Croatia v Slovenia nc thn c, khng ch. Ba T mun i li
khi tay o-Hung. quyn li chnh ng, song do b y in kim
sot nn lin tc gp kh khn.
lun lm qun i c, o phi chin u trn hai mt hng tiu dit Php, v ngi c sp sa ginh c
trn khng th huy ng tng lc lc lng kh d cho chin thng quyt nh chm dt chin tranh. Nhng
mt chin thng quyt nh trong chin tranh. Mt trn khi i su vo t Php, cc v ch huy qun c c
pha Nam c tm quan trng thp ch yu vi mt lc nhiu sai lm. ri, trong trn sng Marne ln th
lng qun i nh b v ch c ngha khu vc. Mt nht vo thng 9 nm 1914 qun c nh bt phn
trn pha Nam li phn nh thnh cc chin trng: thng bi vi lin qun Php - Anh. n c phi
Mt trn -o i chi ca qun o ti vng bin lui binh v c th, qun Php qu kit qu nn khng
gii hai nc; chin trng Balkan: lin qun c, o th truy kch, nn c hai on qun khng bn no c
Hung, Bulgaria chng Serbia v v sau c tr gip ca th ginh th thng phong. Chin tranh trn mt trn
Anh, Php cho Serbia; chin trng Trung Cn ng: pha Ty dn i vo hnh thc chin tranh chin ho
Lin qun Anh, Php ch yu l Anh chng Ooman; (Stellungskrieg), v tnh hnh c th trong sut bn nm
chin trng Kavkaz: Nga chng Ooman. chin tranh.[25][26][27] Trn nh k tip ti Aisne cn
khc lit hn c trn sng Marne, din ra t ngy 13
cho n ngy 28 thng 9 nm 1914. C hai bn u mt
4.1 1914: c phi chin u trn hai mt hng ngn binh s, nhng ri y vn l mt trn chin
trn bt phn thng bi.[28]
4 thng 1 nm 1915) sau trong nm 1915, 1916 Chin trng Trung Cn ng: qun Anh lin
v cho n tn cui nm 1917 khi Nga sp v tip chin thng qun Ooman v chim Baghdad
cch mng, qun Nga ti Kavkaz lin tip nh lui (Iraq) thng 3 nm 1917 v t chc thnh cng
qun Ooman, tin ln chim x nay l Armenia. chin dch Sinai v chin dch Palestine chim
V ngi Armenia theo Chnh thng gio c cm Jerusalem vo thng 12 nm 1917.
tnh vi Nga nn chnh quyn quc Ooman
thi hnh chnh sch dit chng ngi Armenia Chin trng o: ti chin trng ny cui
lm gn 1 triu ngi Armenia cht, c chn ng nm 1917 khi cch mng n ra Nga, khng cn
ln trong d lun chu u v th gii v chin mt trn pha ng, qun c o c tip vin
I. mt lc lng hng hu trong c cc n v
xung kch ca c lm nng ct, t chc chin
dch Caporeo (26 thng 10 nm 1917) v thng
4.3 1917 Nm bn l li vang di tiu dit 6 vn v bt gn 30 vn qun
. n Anh, Php phi cu vin lp phng tuyn
Nm ny l nm bn l ca chin tranh: Ti mt trn c th ti sng Piave. V th trn dng li y
pha ty, lin qun chuyn sang tn cng. Chin tranh cho n ht chin tranh. Tuy thng li ca c,
tu ngm khng hn ch trn bin, Hoa K tham chin o ti Caporeo rt to ln nhng vai tr th yu
chng c. Cch mng ti Nga lm nc ny ri b ca mt trn o khng lm o ln th chin
chin tranh. lc ca chin tranh v thc lc ca phe Trung
tm cng khng cho php pht trin thnh qu.
Mer
E
D
Blanche
SU
tnie
Bo
de
lfe
Go
nde
Finla
e de
Golf
ESTONIE
altique
LETTONIE RUSSIE
Mer B
LITUANIE
NE
AG
L EM
AL
POLOGNE
UKRAINE
M
er
Ca
'
Mer dv
sp
AUTRICHE- Azo
ie
ROUMANIE
Mer Noire
SERBIE BULGARIE Mt trn pha Ty: Lin qun Anh, Php nm
quyn ch ng chin trng, trong nm 1917 ti
ALBAN
er
N
CRTE CHYPRE 0 100 200 300 Miles
2 ln qun c, kt qu: vi s thng vong 50 vn Anh thot him ho cht i. Nhng i ph li,
v tht bi v ngy nay trn ny c gi l l tu ngm c p dng chin thut ni ln nh m
m ca Nivelle. n cui nm 1917 phng tuyn extquotedbl: hm i Anh ch hiu qu chng tu ngm
c ti mt trn pha Ty vn cha th ph v ni. khi chng b pht hin di mt nc hoc b ni ln
ban ngy. Khi vo ban m tu ngm c ni ln bi
ln vo on tu vn ti th Hi qun Anh khng bit
4.3.2 Chin tranh tu ngm khng hn ch, Hoa K
cch lm th no. y l chin thut rt hiu qu ca
tham chin
c v nu chin tranh ko di cha bit kt qu s th
no: Cc tu ngm c lun theo st cc on convoy
Sau ny nhiu nh nghin cu Anh cng nhn Anh
ca Anh nhng thay v tn cng, chng ch n m
thc t trn nguy c thua trn nu chin tranh tu
ni ln bi ln vo on tu vn ti, p mn c ly gn
ngm ca c hiu qu hn na. Ban u c trng
v dng pho ln lt tiu dit tng chic mt. Mt
cy vo hm i tu ni ca mnh nhng hm i c
thm ho cho hnh thc convoy ca Anh.
khng th ua tranh c vi hm i hng hu ca
Hi qun Hong gia Anh nn nhim v bp nght kinh
t Anh c giao cho hm i tu ngm rt ni ting
ca c. c chy ua vi thi gian xy dng lc lng
tu ngm v s dng chng hiu qu nh ph tuyn
vn ti bin quan trng sng cn i vi Anh.
nh c lit v vi vic qun M tham chin, qun c trong cuc i chin th nht, v cng l thng li ln
b chn ng vi thng vong trong khong thng nht ca phe Entente trn Mt trn pha Ty k t sau
ba v thng t l gn 30 vn ngi. trn sng Marne ln th nht.[45] Sau my tun tin
cng thng li ngy 21 thng 8 qun Anh t chc trn
Sng Somme ln th hai nh lui tp on qun s 2
ca c v v tr ca phng tuyn Hindenburg l phng
tuyn bt u chin tranh. n cui thng 9 sau cc c
gng bt thnh lin qun dng li tuyn Hindenburg
v ti y sau cch mng ti c, qun c u
hng.
ri, Mahias Erzberger buc Foch phi c cc iu t duy phng th trn a vi chin thut tn cng lc
khon ca tha thun ngng bn. Vo ngy 11 thng hu. Vi hnh thc phng th trong chin ho c chiu
11 nm 1918, cng chnh ti toa tu ha c nhn ca su vi h thng dy thp gai, bi mn v cc ha im
Foch, ngng bn c k kt gia hai bn.[46] sng my c th, pha sau c pho binh ym tr, th
Ngy 28 thng 6 nm 1919 cc nc thng trn k chin tranh c s mt cn i rt ln gia tn cng
hip nh ho bnh vi c l Hip nh Versailles vi v phng ng extquotedbl: trong khi qun phng ng
cc hn ch ngt ngho cho s pht trin sau chin vi v kh hin c c th d dng b gy cc cuc
tranh ca c (phi n thng 10 nm 2010 nc c tn cng ca i phng: cc sng my trong cng s,
l ct, pho binh v bi mn dy thp gai gy cht chc
mi hon thnh xong khon chin ph nng n cho
cuc chin ny.[47] ) V cc hip nh ho bnh cng rt ln cho cc cuc tn cng ca k binh v ln sng
ngi ca b binh i phng, v nu mt tuyn phng
c k kt gia phe thng trn vi tng quc gia thua
trn l o, Hungary v Bulgaria. n nm 1920, phe ng th cng c thi gian c th nhanh chng ko
qun d b ti lp tuyn mi pha sau. Ngc li qun
Entente k kt Hip nh Sevres vi Sultan Mehmed
VI theo quc Ooman phi chu v cng thit tn cng thng rt lng tng v vi hy sinh rt ln
mi c th nh chim c cc tuyn phng th ca
thi.[48] y l mt n ging nng n vo quc
Ooman.[49] chin th nht kt thc. ch v cng khng c phng tin v phng cch
pht trin tn cng. Trong nm 1915 qun c chc
thng phng tuyn Nga v tn cng thng li nhng
l do s qu km ci v x hi, kinh t v t duy
5 c im chin tranh trong th qun s lc hu ca Nga so vi c. Vi cc qun i
chin th nht c trnh pht trin tng ng nh Anh, Php, c
th s mt cn i tn cng phng th ny dn n
chin th nht ln u tin trong lch s th gii tnh trng chin tranh chin ho lu di n nh khng
l mt cuc chin tranh hin i, tng lc, ton din ai dt im ni ai m ch p dn i phng tng t mt
v c s dng v kh hy dit hng lot, l cuc chin (mt cuc tn cng tin ln c 10 20 km c
tranh vi y chin tranh trn b, trn khng v coi l thng li). Kt qu chin tranh ph thuc vo sc
trn bin. Cc nh nghin cu qun s nh gi cuc chu ng do dai ca cc bn i vi sc nng lu di
chin trn b ca chin tranh ny l chin tranh vi ca chin tranh.
cng ngh ca th k 20 v vi t duy chin thut ca
th k 19 vi phng thc tin hnh chin tranh lc
hu nh nhau thng vong cc k to ln m hiu qu
chin u rt thp. Ngc li chin tranh trn bin v
trn khng mang tnh cht rt cch mng vi hnh thc
chin tranh khc rt xa vi cc cuc chin tranh trc
y, v sau ny c chin th hai pht trin ln
mc cao hn.
B binh Romania
Cng trong chin tranh ny xut hin cc hnh thc bo v bn ngoi ca tu chin. Bin php ny ban u
chin thut nh chim chin tuyn ch v pht rt hiu qu v khi tu ngm cn rt th s mang
trin tn cng trn c s v kh hin c v th hin c t ng li v ng li cht lng khng cao hay
sng chi nht l chin thng vang di ca phng bn trt, nn tu ngm thng ch bn ng li vo tu
din qun Ty Nam ca Nga di s ch huy ca tng chin i phng, cn tiu dit tu vn ti th bng
Aleksey Alekseyevich Brusilov ti Galicia thng 6 nm cch ni ln dng pho bn. Vi s bo v ca on
1916 chng qun o Hung: vi mt qun i Nga tu chin trong convoy th vic ny khng thc hin
yu km, lc hu, mt tinh thn sau trn thm bi nm c na. Sau tu ngm c i chin thut: cc
1915, nhng vi s chun b k lng, qun Nga tu ngm i thnh by ln khi pht hin on convoy
chc thng chin tuyn o Hung v tn cng t th thay v tn cng chng bm theo ch tri ti th ni
trn din rng nh bi qun i o Hung. Tuy nhin ln bi ln vo on convoy v ln lt h th cc tu
sau khi rt kinh nghim qun phng th cng khc vn ti, chin thut ny v sau vn p dng cho c
ch c cc chin thut mi ny v hnh thc chin chin II Vic nh vn ti v m bo vn ti din ra
tranh chin ho vn l ch o v bt bin. Ch n quyt lit v rt nng ng t hai pha. tng cng
khi xe tng xut hin v pht trin th hnh thc chin sc p ln nc Anh, c hai ln tuyn b chin
tranh chin ho ny mi bt u lng lo v n tranh tu ngm khng hn ch khng chp nhn trung
chin th hai n t r s bt lc trc sc tn cng lp ca bt k tu ca quc gia no, tu ngm c bn
c ng v cuc chin tranh chin ho cui cng trn c vo tu M ch hng cho Anh l nguyn nhn
th gii l cuc Chin tranh Triu Tin. Hoa K tham gia chin tranh chng c.
Trong chin I ln u tin xut hin mt loi binh
chng mi l khng qun tc chin trn tri. V l loi
5.2 Chin tranh trn bin, trn khng hnh mi trang b cn rt th s nn chin tranh trn
khng cha c ngha ln v cha th gy c tc
Chin tranh trn bin ca th chin th nht din ra rt
ng ln n kt qu chin tranh. Tuy nhin n cng
quyt lit v c gi l trn chin i Ty Dng ln
c cc hnh thc chin u m ngay sau chin tranh
th nht n mang tnh cht hon ton mi so vi cc
c cc bn tch cc pht trin l khng chin ca
cuc chin tranh trn bin trc y: Cuc chin ny
cc my bay cnh c nh nh nhau; tn cng mt t
bo hiu chm dt thi i cc trn hi chin ln ca
ca my bay i vi lc lng mt t; nm bom tm
ca cc armada c in (hm i mt nc). Vic bao
xa vi cc zapperlin, trinh st bi my bay hoc khinh
vy kinh t nh ph giao thng trn bin c thc
kh cu.
hin mt cch hiu qu hn bng phng tin chin
tranh rt mi l tu ngm. V trong cuc chin ny tuy
lc lng Hi qun c cn thua xa Hi qun Hong 5.3 Cc v kh mi
gia Anh nhng lc lng tu ngm c khi vi k
thut hin i lm rt tt cng vic nh ph vn ti chin th nht cho thy cc th v kh mi vi
bin ca Anh, c lc lm pht sinh nn i nc hiu qu hu dit rt mnh.
ny.
V kh ho hc l c sn ca chin I: ln
u tin loi ngi s dng v kh ho hc nhn
to mt cch t v quy m ln vi cc dng ho
cht c khc nhau t loi t nguy him nht l hi
cay hay cht lm chy nc mt n loi kh nguy
him hn nhng khng cht ngi ch loi khi
vng chin nh hi m tc, Yprit (gy l lot da
v ly tn theo a im din ra trn tn cng ho
hc l Ypres) v cao hn na l hi ngt clo v cc
cht gy t vong khc nh phosgene. chng li
v kh ho hc cc bn s dng phng tin rt
hiu qu l mt n phng c. Vo cui k chin
tranh vic s dng v kh ho hc gim hn v cc
bn s leo thang rt nguy him ca loi v kh ny
Qun c Sedan, Php nm 1917 v vic dng chng nhiu khi phn tc dng (gi
i chiu th t hi qun mnh) v thi k vic
i gian u chin tranh cc tu vn ti ca Anh i t pht tn tc nhn ho hc cn th s ch yu da
do khng c bo v nn b tu ngm c nh m rt vo gi.
nhiu di hnh thc sn mi t do. hn ch thit
hi do tu ngm, Anh p dng bin php convoy Sng my: l loi v kh tuy ra i t trc th
(on h tng): cc tu vn ti i theo on ln di s chin nhng trong th chin th hin r uy
5.3 Cc v kh mi 15
Tu ngm U16 ca c
Nga vo cuc Cch mng thng Mi vi s thng nn tng cc phong tro cng sn v phong
li ca ch ngha cng sn. iu khin cho cc tro ch ngha x hi ny n v pht trin rt
nc phng Ty v cng lo s v phng s lan mnh m chu u v trn th gii.
rng ca ch ngha cng sn, lm ny sinh nhng
mi nghi ng lin tc ln nhau gia cc nc ny
v Lin X gn nh sut c th k 20. chin I 7 Nhng bi hc chnh tr ca Th
kt thc cng l s m mn cho th lc pht xt
ln ngi ti nhiu nc trong bi cnh x hi bt chin th nht
n nh ti v c. Nh vy chu u sau cuc
chin c s chia r r rt v mt chnh tr gia
cc th lc cng sn, pht xt v phng Ty, to
b phng cho mt cuc th chin mi.
6.2 nh hng tm l - x hi
Chin tranh ng thi gy ra cc xu hng tm l - x
hi i nghch:
9 Ch thch
[1] Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts, World War I:
encyclopedia, Tp 1, trang 123
[6] Con s i vi chnh quc Php v cc thuc a [32] Ronald Pawly, e Kaisers warlords: German
commanders of World War I, trang 45
[7] David Fraser, e Grenadier Guards, trang 22
[33] Dennis E. Showalter, Tannenberg: Clash of Empires 1914,
[8] Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts, World War I: trang 2
encyclopedia, Tp 1, trang 1175
[34] Elite 078 - Trench Warfare WWI 1914-1916 NXB Osprey
[9] Nigel omas, Duan Babac, Armies in the Balkans 1914- tr 17
18, cc trang 3-4.
[35] Jonathan Martin Kolkey, Germany on the march: a
[10] Nigel omas, Duan Babac, Armies in the Balkans 1914- reinterpretation of war and domestic politics over the past
18, trang 19 two centuries, trang 98
[11] Samuel Lyman Atwood Marshall, World War I, cc trang [36] Anne Commire, Historic World Leaders: Europe (A-K),
51-58. trang 462
[12] Keegan 1988, tr. 8 [37] Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts, World War I:
[13] Bade & Brown 2003, tr. 167168 encyclopedia, Tp 1, trang 778
[14] Karl-Heinz Frieser, John T. Greenwood, e Blitzkrieg [38] David R. Shermer, World War I, trang 112
legend: the 1940 campaign in the West, trang 320
[39] Ronald Pawly, e Kaisers warlords: German
[15] Michael Adas, Essays on Twentieth-Century History, commanders of World War I, trang 52
trang 188
[40] Mahias Strohn, e German Army and the Defence
[16] Spencer E. Ante, Creative capital: Georges Doriot and the of the Reich: Military Doctrine and the Conduct of the
birth of venture capital, trang 28 Defensive Bale 1918-1939, trang 90
[17] Sir Alistair Horne, e Price of Glory: Verdun 1916, cc [41] David R. Shermer, World War I, cc trang 141-142.
trang 328-331.
[42] J. M. Winter, Blaine Bagge, e Great War and the
[18] Richard Evans, Disasters at Changed Australia, trang shaping of the 20th century, trang 112
29
[43] Carl Cavanagh Hodge, Encyclopedia of the Age of
[19] Conan Fischer, Europe Between Democracy and Imperialism, 1800-1914: A-K, trang 308
Dictatorship: 1900 - 1945, trang 109
[44] Ronald Pawly, e Kaisers warlords: German
[20] Patrick Howarth, Intelligence chief extraordinary: the life commanders of World War I, trang 53
of the ninth Duke of Portland, trang 42
[45] David R. Shermer, World War I, trang 209
[21] Michael Graham Fry, Erik Goldstein,Richard
[46] Leonard V. Smith, Stphane Audoin-Rouzeau, Annee
Langhorne, Guide to International Relations and
Becker, France and the Great War, 1914-1918, trang 157
Diplomacy, trang 146
[47] http://quocphong.baodatviet.vn/Home/QPCN/
[22] Sparknotes Chin tranh th gii ln th nht
lichsuquansu/Nhung-chuyen-thu-vi-ve-chien-tranh/
[23] Keegan 1988, tr. 11 20123/198395.datviet
[24] Dennis E. Showalter, Tannenberg: Clash of Empires 1914, [48] David W. Del Testa, Florence Lemoine, John Strickland,
trang 1 Government leaders, military rulers, and political
activists, trang 12
[25] Jonathan Martin Kolkey, Germany on the march: a
reinterpretation of war and domestic politics over the past [49] Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts, World War I:
two centuries, trang 190 encyclopedia, Tp 1, trang 779
[26] Heinrich August Winkler, Germany: the long road west, [50] B.V. Rao, History Of Modern Europe (1789-1992), trang
Tp 2, trang 304 201
[27] Jackson J. Spielvogel, Western Civilization: Since 1500 [51] Gerd Nonneman, Analyzing Middle East foreign policies
and the relationship with Europe, trang 220
[28] Henry William Elson, Modern times and the living past,
trang 657 [52] Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts, World War I:
encyclopedia, Tp 1, trang 878
[29] Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts, World War I:
encyclopedia, Tp 1, trang 113 [53] Adolf Hitler, Secret conversations, 1941-1944, trang 42
[30] Marc Ferro, Nicholas II: last of the tsars, trang 160 [54] Kenneth Mour, Martin S. Alexander, Crisis and renewal
in France, 1918-1962, trang 96
[31] Giles MacDonogh, e Last Kaiser: e Life of Wilhelm
II, trang 435 [55] Hew Strachan, e First World War: To arms, trang 163
20 10 TI LIU THAM KHO
[56] Henri F. Ellenberger, e discovery of the unconscious: Bass, Gary Jonathan (2002), Stay the Hand of
the history and evolution of dynamic psychiatry, trang Vengeance: e Politics of War Crimes Tribunals,
826 Princeton, New Jersey: Princeton University
Press, tr. 424pp, ISBN 0691092788, OCLC
[57] Wladyslaw Wszebor Kulski, De Gaulle and the world: the
248021790
foreign policy of the Fih French Republic, trang 262
Blair, Dale (2005), No arter: Unlawful Killing
[58] Richard Mayne, Douglas Johnson, Robert Tombs, Cross
and Surrender in the Australian War Experience,
Channel currents: 100 years of the Entente Cordiale, trang
68 1915-1918, Charnwood, Australia: Ginninderra
Press, ISBN 1740272919, OCLC 62514621
[59] Arno J. Mayer, Politics and diplomacy of peacemaking:
containment and counterrevolution at Versailles, 1918- Blumberg, Arnold bin tp (1995), Great
1919, trang 647 Leaders, Great Tyrants?, Westport, Connecticut:
Greenwood Press, ISBN 0313287511, OCLC
[60] omas B. Buell, John N. Bradley, omas E. Griess, 30400598
Jack W. Dice, John H. Bradley, e Second World War:
Europe and the Mediterranean, trang 31 Brands, Henry William (1997), T. R.: e
Last Romantic, New York: Basic Books, ISBN
[61] Frank Field, ree French writers and the Great War: 0465069584, OCLC 36954615
Studies in the rise of communism and fascism, trang 2
Cecil, Lamar (1996), Wilhelm II: Emperor and
[62] Christopher Houston, Islam, Kurds and the Turkish Exile, 1900-1941 II, Chapel Hill, North Carolina:
nation state, trang 126 University of North Carolina Press, tr. 176, ISBN
[63] Ivar Spector, e Soviet Union and the Muslim world,
0807822833, OCLC 186744003
1917-1958, trang 82
Chickering, Rodger (2004), Imperial Germany and
[64] Anne Sa'adah, Contemporary France: a democratic the Great War, 1914-1918, Cambridge: Cambridge
education, trang 39 University Press, ISBN 0521839084, OCLC
55523473
World War I., e Pacic Historical Review Declare Campaign Lost. Say Allies Can't Advance;
(University of California Press) 40 (1): 5776, ISSN Aack on Allied Diplomacy in Correspondents
0030-8684 Doleful Talk Passed by Censor, New York Times
Duy, Michael, Somme, First World War.com, truy Fraser, omas G (April nm 1977), Germany
cp 25 thng 2 nm 2007 and Indian Revolution, 1914-18, Journal of
Contemporary History (Sage Publications) 12 (2):
Dupuy, Trevor Nevi (1979), Numbers, Predictions 255272, doi:10.1177/002200947701200203, ISSN
and War, Indianapolis: Bobbs-Merrill, ISBN 00220094
0672521318, OCLC 4037624
Fromkin, David (2001), A Peace to End All Peace:
Eksteins, Modris (1989), Rites of Spring: e Great e Fall of the Ooman Empire and the Creation of
War and the Birth of the Modern Age, London: the Modern Middle East, New York: Owl Books, tr.
Bantam, ISBN 0593018621, OCLC 19455240 an 119, ISBN 0805068848, OCLC 53814831
analysis of cultural changes before, during, and
aer the war Fromkin, David (2004), Europes Last Summer:
Who Started the Great War in 1914?, New
Ellis, John; Cox, Michael (2001), e World War I York: Alfred A. Knopf, ISBN 0375411569, OCLC
Databook: e Essential Facts and Figures for All the 53937943
Combatants, London: Aurum, ISBN 1854107666,
OCLC 46506978 Fussell, Paul (1975), e Great War and Modern
Memory, New York: Oxford University Press, ISBN
Esposito, Vincent J (1997), 19001918, e West 0195019180, OCLC 1631561 on literature
Point Atlas of American Wars II, New York: Henry
Holt, ISBN 0805053050, OCLC 39644150 despite Gelvin, James L (2005), e Israel-Palestine
the title covers entire war Conict: One Hundred Years of War, Cambridge:
Cambridge University Press, ISBN 0521852897,
Evans, David (2004), e First World War, OCLC 59879560
Teach yourself, London: Hodder Arnold, ISBN
Gilbert, Martin (2004), e First World War: A
0340884894, OCLC 224332259
Complete History, Clearwater, Florida: Owl Books,
Evans, Leslie (27 thng 5 nm 2005), Future of Iraq, tr. 306, ISBN 0805076174, OCLC 34792651
Israel-Palestine Conict, and Central Asia Weighed
Gray, Edwyn A (1994), e U-Boat War, 1914
at International Conference, UCLA International
1918, London: L Cooper, ISBN 0850524059, OCLC
Institute, truy cp ngy 30 thng 12 nm 2008
59816503 b qua tham s khng r |original-
Falls, Cyril Bentham (1959), e Great War, New title= (tr gip)
York: Putnam, ISBN 0399501002, OCLC 8664179 Green, John Frederick Norman (1938), Obituary:
general military history Albert Ernest Kitson, Geological Society arterly
Ferguson, Niall (1999), e Pity of War, New York: Journal (Geological Society) 94
Basic Books, tr. 563pp, ISBN 046505711X, OCLC Haber, LF (1986), e Poisonous Cloud: Chemical
41124439 Warfare in the First World War, Oxford: Clarendon,
Ferguson, Niall (2006), e War of the World: ISBN 0198581424, OCLC 12051072
Twentieth-Century Conict and the Descent of the Halpern, Paul G (1995), A Naval History of World
West, New York: Penguin Press, ISBN 1594201005 War I, New York: Routledge, ISBN 1857284984,
OCLC 60281302
Fischer, Fritz (1967), Germanys Aims in the First
World War, New York: Norton, OCLC 1558559 Harrach, Franz, Archduke Franz Ferdinands
(original German title Gri nach der Weltmacht: Assassination, 28 thng 6 nm 1914: Memoir of
Die Kriegzielpolitik des kaiserlichen Deutschland Count Franz von Harrach, Primary Documents
1914/18) (First World War.com)
Fischer, Fritz; Jackson, Marian (1975), War of Hardach, Gerd (1977), e First World War 1914
Illusions: German Policies From 1911 to 1914, New 1918, London: Allen Lane, ISBN 0713910240,
York: Norton, OCLC 221830012 (original German OCLC 3174153 b qua tham s khng r
title Krieg der Illusionen die deutsche Politik von |original-title= (tr gip) economics
1911 - 1914)
Heller, Charles E (1984), Chemical warfare in
Fortescue, Granville Roland (28 thng 10 nm World War I: the American experience, 1917-
1915), London in Gloom over Gallipoli; Captain 1918, Fort Leavenworth, Kansas: Combat Studies
Fortescue in Book and Ashmead-Bartle in Lecture Institute, OCLC 123244486
22 10 TI LIU THAM KHO
Henig, Ruth Beatrice (2002), e Origins of the Hull, Cordell; Berding, Andrew Henry omas
First World War, Lancaster Pamphlets (n bn (1948), e Memoirs of Cordell Hull 1, New York:
3), London: Routledge, ISBN 0415262054, OCLC Macmillan, tr. 81, OCLC 228774232
59470456
Isaac, Jad; Hosh, Leonardo (7-9 thng 5 nm 1992),
Herbert, Edwin (2003), Small Wars and Skirmishes Roots of the Water Conict in the Middle East,
1902-1918: Early Twentieth-century Colonial University of Waterloo
Campaigns in Africa, Asia and the Americas,
Noingham: Foundry Books Publications, ISBN Isenberg, Michael omas (1981), War on Film:
1901543056 e American Cinema and World War I, 1914-
Herrmann, David G (1996), e Arming of Europe 1941, Fairleigh Dickinson University Press, ISBN
and the Making of the First World War, Princeton, 0838620043, OCLC 5726236
New Jersey: Princeton University Press, ISBN
Johnson, James Edgar (2001), Full Circle: e Story
0691033749, OCLC 32509928
of Air Fighting, London: Cassell, ISBN 0304358606,
Herwig, Holger H (1996), e First World War: OCLC 45991828
Germany and Austria-Hungary 19141918,
London: Arnold, ISBN 0340573481, OCLC Joll, James (1984), e Origins of the First World
60154404 War, London: Longman, ISBN 0582490162, OCLC
9852205
Heyman, Neil M (1997), World War I, Guides to
historic events of the twentieth century, Westport, Jones, Howard (2001), Crucible of Power: A History
Connecticut: Greenwood Press, ISBN 0313298807, of U. S. Foreign Relations Since 1897, Wilmington,
OCLC 36292837 Delaware: Scholarly Resources Books, ISBN
Hickey, Michael (2003), e Mediterranean Front 0842029184, OCLC 46640675
1914-1923, e First World War 4, New York:
Routledge, tr. 6065, ISBN 0415968445, OCLC Kaplan, Robert D. (February nm 1993), Syria:
52375688 Identity Crisis, e Atlantic, truy cp ngy 30
thng 12 nm 2008
Higham, Robin DS; Showalter, Dennis E bin tp
(2003), Researching World War I: A Handbook, Karp, Walter (1979), e Politics of War (n bn
Westport, Connecticut: Greenwood Press, ISBN 1), ISBN 006012265X, OCLC 4593327, Wilsons
031328850X, OCLC 51922814, historiography, maneuvering U.S. into war
stressing military themes
Keegan, John (1998), e First World War,
Hinterho, Eugene (1984), e Campaign in Hutchinson, ISBN 0091801788, general military
Armenia, trong Young, Peter, Marshall Cavendish history
Illustrated Encyclopedia of World War I (New York:
Marshall Cavendish) ii, ISBN 0863071813 Keene, Jennifer D (2006), World War I, Westport,
Hooker, Richard (1996), e Oomans, truy cp Connecticut: Greenwood Press, tr. 5, ISBN
ngy 30 thng 12 nm 2008 0313331812, OCLC 70883191 b qua tham s
khng r |seriestitle= (tr gip)
Hoover, Herbert; Wilson, Woodrow (1958), Ordeal
of Woodrow Wilson, New York: McGraw-Hill, Kennedy, David M (1982), Over Here: e First
OCLC 254607345 World War and American Society, Oxford: Oxford
University Press, ISBN 0195032098, OCLC
Howard, Michael Eliot (2002), e First World War,
9906841, covers politics & economics & society
Oxford: Oxford University Press, tr. 175, ISBN
0192853627, OCLC 59376613, general military Kenne, Lee B (1992), e First Air War, 19141918,
history New York: Free Press, ISBN 0029173019, OCLC
Hubatsch, Walther; Backus, Oswald P (1963), 22113898
Germany and the Central Powers in the World
War, 19141918, Lawrence, Kansas: University of Keynes, John Maynard (1920), e Economic
Kansas, OCLC 250441891 Consequences of the Peace, New York: Harcourt,
Brace and Howe, OCLC 213487540
Hughes, omas L (October nm 2002), e
German Mission to Afghanistan, 1915-1916, Kitchen, Martin (2000), Europe Between the
German Studies Review (German Studies Wars, New York: Longman, ISBN 0582418690,
Association) 25 (3): 447476, doi:10.2307/1432596, OCLC 247285240 b qua tham s khng r
ISSN 01497952 |originalyear= (tr gip)
23
Knobler, Stacey L bin tp (2005), e reat Mosier, John (2001), Germany and the
of Pandemic Inuenza: Are We Ready? Workshop Development of Combined Arms Tactics,
Summary, Washington DC: National Academies Myth of the Great War: How the Germans Won the
Press, ISBN 0309095042, OCLC 57422232 Bales and How the Americans Saved the Allies,
New York: Harper Collins, ISBN 0060196769
Lee, Dwight Erwin bin tp (1953), e Outbreak
of the First World War: Who Was Responsible?, Muller, Jerry Z (March/April nm 2008), Us
Boston: Heath, tr. 74pp, OCLC 8824589, readings and em - e Enduring Power of Ethnic
from multiple points of view Nationalism, Foreign Aairs, truy cp ngy 30
thng 12 nm 2008
Lehmann, Hartmut; van der Veer, Peter bin
tp (1999), Nation and religion: perspectives Neiberg, Michael S (2005), Fighting the Great
on Europe and Asia, Princeton, New Jersey: War: A Global History, Cambridge, Mass: Harvard
Princeton University Press, ISBN 0691012326, University Press, ISBN 0674016963, OCLC
OCLC 39727826 56592292
Silkin, Jon bin tp (1996), e Penguin Book of Tuchman, Barbara Wertheim (1966), e
First World War Poetry (n bn 2), New York: Zimmerman Telegram (n bn 2), New York:
Penguin, ISBN 0141180099, OCLC 37105631 Macmillan, ISBN 0026203200, OCLC 233392415
Singh, Jaspal, History of the Ghadar Movement, Tucker, Spencer (1999), European Powers in
panjab.org.uk, truy cp ngy 31 thng 10 nm the First World War: An Encyclopedia, ISBN
2007 081533351X, OCLC 40417794
Sisemore, James D (2003), e Russo-Japanese War, Tucker, Spencer C (2005), Encyclopedia of World
Lessons Not Learned, U.S. Army Command and War I. A Political, Social and Military History, Santa
General Sta College Barbara: ABC-Clio, ISBN 1851094202
Snyder, Jack L (1984), Ideology of the Oensive, van der Vat, Dan (1988), e Atlantic Campaign,
Ithaca: Cornell University Press, ISBN 0801416574 London: Graon, ISBN 0586206957 Connects
submarine and antisubmarine operations between
Southgate, Troy, e Fischer Controversy wars, and suggests a continuous war
Speed, Richard B., III (1990), Prisoners, Diplomats
Venzon, Anne Cipriano; Miles, Paul L bin tp
and the Great War: A Study in the Diplomacy
(1995), e United States in the First World War: An
of Captivity, New York: Greenwood Press, ISBN
Encyclopedia, Taylor & Francis, ISBN 0824070550
0313267294, OCLC 20694547
von der Porten, Edward P (1969), German Navy
Stevenson, David (1996), Armaments and the
in World War II, New York: T. Y. Crowell, OCLC
Coming of War: Europe, 1904-1914, New York:
164543865
Oxford University Press, ISBN 0198202083, OCLC
33079190 Westwell, Ian (2004), World War I Day by Day,
St. Paul, Minnesota: MBI Pub., tr. 192pp, ISBN
Stevenson, David (2004), Cataclysm: e First
0760319375, OCLC 57533366
World War As Political Tragedy, New York:
Basic Books, tr. 560pp, ISBN 0465081843, OCLC
Wiggin, Addision (29 thng 11 nm
54001282, major reinterpretation
2006), [www.dailyreckoning.com.au/
Stevenson, David (2005), e First World War and bretton-woods-agreement/2006/11/29/ Breon
International Politics, Oxford: Clarendon, OCLC Woods agreement] Kim tra giao thc |url=
248297941 (tr gip), e Daily Reckoning (Port Phillip
Publishing)
Stokesbury, James (1981), A Short History of World
War I, New York: Morrow, ISBN 0688001289 Wilgus, William John (1931), Transporting the A.
E. F. in Western Europe, 19171919, New York:
Strachan, Hew (2004), e First World War: Volume Columbia University Press, OCLC 1161730
I: To Arms, New York: Viking, ISBN 0670032956,
OCLC 53075929: the major scholarly synthesis. Winter, Denis (1982), e First of the Few: Fighter
orough coverage of 1914 Pilots of the First World War, Allen Lane, tr. 223pp,
ISBN 0713912782
Taylor, AJP (1963), e First World War: An
Illustrated History, Hamish Hamilton, OCLC Winter, Jay M (2005), e Experience of World
2054370 War I (n bn 2), Oxford University Press, ISBN
0195207769, topical essays; well illustrated
Taylor, John M (Summer 2007), Audacious Cruise
of the Emden, e arterly Journal of Military Zieger, Robert H (2001), Americas Great War:
History 19 (4): 3847, doi:10.1353/jmh.2007.0331, World War I and the American experience, Lanham,
ISSN 0899-3718 Maryland: Rowman & Lileeld, tr. 50, ISBN
0847696456
Terraine, John (1963), Ordeal of Victory,
Philadelphia: Lippinco, tr. 508pp, OCLC Country Briengs: Israel, e Economist, 28
1345833 thng 7 nm 2005, truy cp ngy 30 thng 12 nm
2008
Tuchman, Barbara Wertheim (1962), e Guns
of August, New York: Macmillan, OCLC 192333, Israeli Foreign Ministry, Ooman Rule, Jewish
tells of the opening diplomatic and military Virtual Library, truy cp ngy 30 thng 12 nm
manoeuvres 2008
25
11 Lin kt ngoi
Cc loi s liu ti ca chin th nht
Cc hnh nh v chin th nht bng ting
Nga
nh lu tr ca n c v Mt trn pha ng
26 12 NGUN, NGI NG GP, V GIY PHP CHO VN BN V HNH NH
12.2 Hnh nh
Tp_tin:1000_bi_c_bn.svg Ngun: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/95/1000_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%
BA%A3n.svg Giy php: CC-BY-SA-3.0 Ngi ng gp: File:Wikipedia-logo-v2.svg Ngh s u tin: is le: Prenn
Tp_tin:25cmMinenwerferCrewLoading.jpg Ngun: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/83/
25cmMinenwerferCrewLoading.jpg Giy php: Public domain Ngi ng gp: e Times History of the War Volume XVIII,
page 75, published 1919. Ngh s u tin: German Government
Tp_tin:Andex_sinking.jpg Ngun: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/04/Andex_sinking.jpg Giy php: Public
domain Ngi ng gp: Originally from en.wikipedia; description page is/was here. Ngh s u tin: Original uploader was Gdr
at en.wikipedia
Tp_tin:Atatrk_with_Turkish_flag.jpg Ngun: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Atat%C3%BCrk_with_
Turkish_flag.jpg Giy php: CC-BY-SA-3.0 Ngi ng gp: Tc phm do chnh ngi ti ln to ra Ngh s u tin: Segafredo18
Tp_tin:Australian_infantry_small_box_respirators_Ypres_1917.jpg Ngun: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/
34/Australian_infantry_small_box_respirators_Ypres_1917.jpg Giy php: Public domain Ngi ng gp: This image is available from
the Collection Database of the Australian War Memorial under the ID Number: E00825
This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information.
Ngh s u tin: Photo by Captain Frank Hurley.
Tp_tin:Austrianinf.jpg Ngun: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/af/Austrianinf.jpg Giy php: Public domain
Ngi ng gp: ? Ngh s u tin: ?
Tp_tin:Brusilov_Aleksei_in_1917.jpg Ngun: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/36/Brusilov_Aleksei_in_1917.jpg
Giy php: Public domain Ngi ng gp: This image is available from the United States Library of Congress's Prints and Photographs
division under the digital ID cph.3b20079.
This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information.
Ngh s u tin: Khng r
Tp_tin:Canadian_tank_and_soldiers_Vimy_1917.jpg Ngun: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/55/Canadian_
tank_and_soldiers_Vimy_1917.jpg Giy php: Public domain Ngi ng gp: is image is available from Library and Archives
Canada under the reproduction reference number PA-004388 and under the MIKAN ID number 3522713
Ngh s u tin: Canada. Dept. of National Defence
Tp_tin:CapturedMkIVFemaleTankInGermanService1918.jpg Ngun: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5e/
CapturedMkIVFemaleTankInGermanService1918.jpg Giy php: Public domain Ngi ng gp: Originally uploaded to nl Wikipedia
as nl:Afbeelding:Beutepanzer.jpg by nl:User:MWAK 2 June 2007. Ngh s u tin: Unidentied German serviceman.
Tp_tin:Carte_des_consquences_du_Trait_de_Brest-Litovsk.svg Ngun: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a8/
Carte_des_cons%C3%A9quences_du_Trait%C3%A9_de_Brest-Litovsk.svg Giy php: CC-BY-SA-3.0 Ngi ng gp: From the History
Department of the US Military Academy West Point - http://www.dean.usma.edu/history/web03/atlases/great%20war/great%20war%
20index.htm Ngh s u tin: historicair 22:59, 3 December 2006 (UTC)
Tp_tin:Civil_ensign_of_Austria-Hungary_(1869-1918).svg Ngun: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/11/Civil_
ensign_of_Austria-Hungary_%281869-1918%29.svg Giy php: CC-BY-SA-3.0 Ngi ng gp: Tc phm do chnh ngi ti ln to
ra Ngh s u tin: B1mbo
Tp_tin:Commons-logo.svg Ngun: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Commons-logo.svg Giy php: Public
domain Ngi ng gp: is version created by Pumbaa, using a proper partial circle and SVG geometry features. (Former versions
used to be slightly warped.) Ngh s u tin: SVG version was created by User:Grunt and cleaned up by 3247, based on the earlier
PNG version, created by Reidab.
Tp_tin:Flag_of_Belgium_(civil).svg Ngun: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.
svg Giy php: Public domain Ngi ng gp: ? Ngh s u tin: ?
Tp_tin:Flag_of_Brazil.svg Ngun: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/05/Flag_of_Brazil.svg Giy php: Public
domain Ngi ng gp: SVG implementation of law n. 5700/1971. Similar le available at Portal of the Brazilian Government (accessed
in November 4th, 2011) Ngh s u tin: Brazilian Government
12.2 Hnh nh 27