Professional Documents
Culture Documents
BuyukUstaMimarSinan BROSUR
BuyukUstaMimarSinan BROSUR
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
4 5
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
Sahne byk usta Sinann Bildiimiz; tanmadan bir terakki olamayacadr. te Sinan nce
kendimize sonra da btn dnyaya tantmak onu sevenlerin boy-
nunun borcudur. Zira inanyoruz ki bilmeden sevmek olmaz.
Proje
ehzade
8 Mehmet Camii, Fatih 9
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
Y eni Bir Turizm Rotas Olarak Byk Usta Mimar Sinan isimli pro-
jemiz 2014 yl Kresel Turizm Merkezi stanbul mali destek
program kapsamnda stanbul Kalknma Ajans tarafndan fonlan-
Turlar adl turistik rnn retilmesi yoluyla stanbulun ve Mimar
Sinann itibarnn artrlmasna katkda bulunmaktr. Proje ile stan-
bul, kresel kltr turizmi rekabeti erevesinde elini glendirecek
m olup, 01 Temmuz 2014 tarihi itibaryla Trkiye Turing ve Oto- yeni bir rne sahip olacaktr. Esasen mimarlk merakllarna hitap
mobil Kurumun koordinasyonunda yrtlmeye balanmtr. edecek olan bu yeni kltr turizmi rn ile sosyo-ekonomik d-
zeyi yksek, bu sebeple ehre katks daha fazla olacak olan turist
Projenin genel amac, stanbul ve Mimar Sinan a ilikin pozitif alg- kitlesi hedeflenecektir.
nn glendirilmesine katkda bulunarak stanbul iin yeni bir kltr
turizmi rn yaratmaktr. stanbul turizminin ciddi bir kmaz olan Tarih Yarmada ve belli
bal antsal yaplara (genellikle Topkap Saray, Ayasofya ve Sulta-
Yeni Bir Turizm Rotas Olarak Byk Usta Mimar Sinan Projesi, nahmet Meydan ile Kapal ar) odaklanan meknsal younla-
2014-2023 stanbul Blge Plannda Yaratc ve zgr nsanlaryla, mann proje sayesinde nne geilmesi amalanmaktadr. Sz ko-
Yenilik ve Kltr Kenti, zgn stanbul vizyonu dorultusunda ya- nusu hedefin gereklemesi durumunda ise, ehrin drt bir yannda
ynlanan Kresel Turizm Merkezi stanbul Mali Destek Programnn bulunan Sinan eserlerini yerinde grmek iin stanbula gelen tu-
Turizm sektrnn gelitirilerek stanbul un dier kresel turizm ristlerin mevcut kal srelerinin artmas kanlmaz olacaktr. eh-
merkezleri ile rekabet dzeyi yksek bir cazibe merkezi haline ge- rin dier blgelerini grme imkn neticesinde turistlerin lkemize
tirilmesine katkda bulunmak olarak ifade edilen genel hedefi er- maddi katks ciddi boyutta ykselecektir.
evesinde ve blge btnnde turizm eitliliinin artrlmas ve
turizmin btn yla yaylmasnn salanmas ncelii temelinde Proje faaliyetleri erevesinde;
Mimar Sinann ve eserlerinin dnya apnda tannrlnn artrlma-
sna hizmet etmeyi amalamaktadr. Mimar Sinann stanbulda bulunan 200den fazla eserine ait
envanter bilgileri gzden geirilmi,
stanbul Kalknma Ajans ile Trkiye Turing ve Otomobil Kuru- Yenileme almalar biten ve tekrar kullanma kazandrlan/zi-
munun e finansmannda, stanbul Kltr ve Turizm l Mdrl- yarete alan eserlere ait veriler yenilenmi,
nn ortakl ile Trkiye Seyahat Acenteleri Birlii ve stanbul Sz konusu eserlerle ilgili mevcut kaynaklar ele alnarak eitim
Rehberler Odasnn paydalnda hayata geen projemizin, hedef mfredat hazrlanm,
gruplar kresel lekte mimarlk merakllar ve turist rehberleri ola- Eserlere ait verilerin gncellenmesini ve dorulanmasn m-
rak tanmlanabilecek iken, nihai yararlanclarn ise stanbul turizm teakip, turizm rn olarak acentelere sunulacak olan Mimar
sektr ve ehir sakinleridir. Sinan Gezi Rotalar oluturulmu,
Proje ekibi ve stanbul Rehberler Odas tarafndan ortaklaa se-
Mimarlk, ehir plancl ve sanat tarihi asndan ok nemli bir ilmi 80 yetkin turizm rehberi, Mimar Sinan eserleri konusun-
yere sahip olan Mimar Sinan ve eserleri, belirli akademik evreler da teorik ve pratik eitimlere tabi tutularak kendilerine katlm
dnda yeterince tannmamaktadr. Eserleri, grkemli kltrel miras belgesi verilmi,
varlklar olarak korunmakta ve ziyaret edilmekte olsa da ziyareti- Mimar Sinan ve ada olan mimarlar hakknda uluslararas
lerin zihinlerinde henz bilimsel verilere dayanan bir Mimar Sinan alanda faaliyet gsterecek bir a oluturulmasna ynelik a-
algs olumu deildir. Mimar Sinann Osmanl corafyas apndaki lmalar gerekletirilmi ve farkndalk yaratlmas salanm,
drt yze yakn eserinin yarsndan ou stanbulda bulunmaktadr. Uluslararas medya mensuplar ve yabanc akademisyenler-
Bu durum, Mimar Sinann ve eserlerinin tannrlnn artrlmasnda den oluan gruplara, eitim verilen rehberler eliinde tantm
stanbula zel bir avantaj salamaktadr. Proje sonucunda kentimi- amal pilot geziler dzenlenmitir.
ze ve Mimar Sinann ahs ile eserlerine duyulan kresel merak ve
ilgi glenecektir. Proje takvimimiz, 01 Temmuz 2015 tarihinde tamamlanm olup,
Mimar Sinan eserlerinin korunmas, turizme kazandrlmas ve ulus-
Proje, Mimar Sinandan yola karak kendi deerlerimizden yeni bir lararas alanda tantlmasna dair almalar ise Trkiye Turing ve
deer yaratma almasdr. stanbulun en nemli deerlerinden Otomobil Kurumu bnyesinde srdrlmektedir.
biri olan ve hali hazrda turizm asndan laykyla deerlendirilme-
yen Mimar Sinann ve eserlerinin zn oluturduu Mimar Sinan
10 11
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
Mimar Sinan
12 13
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
Seferlere itiraki Sinann grg ve bilgisini ok gelitirmi, kendisini Geti bu demde cihandan pr-i mimrn Sinn.
gsterme kabiliyetini ve ileri grlln ortaya koyma imkan
salamtr. Sleymaniye Klliyesinin, kbleyi esas aldmzda, sol ayakucun-
daki trbesinde medfundur ve muhteem bir esere atlan mtevaz
Kann Sultan Sleymann 1521de Belgrad, 1522de de Rodos se- bir imza gibidir.
ferlerine yenieri piyadesi olarak katlm, daha sonra da atl sek-
banlara seilmitir. Moha Meydan Savana (1526) katlan Sinana Tarihsiz vakfiyesi mal varl ve nesliyle ilgili sorulara k tutmakta-
acemi olanlar yayabal verilmitir. Akabinde kapkulu yayaba- dr. Buna gre hanm Mihr kendisi hayattayken vefat etmi, olu
s olmu ve zemberekiba tayin edilmitir. 1532de Alman, 1534te Mehmed Bey ehid olmutur. Vakfiyeye gre neeli iki kz ve iki to-
Irakeyn seferlerinde gsterdii baarlar ile dikkat ekmitir. Ancak runu ile devam etmitir. On sekiz ev, otuz sekiz dkkn, araziler, ev
son seferindeki bir baars zerine dikkatleri iyice zerine ekmi- yerleri, bahe, kaykhne, suyolu, deirmen pek ok mal varln ve
tir. 1537de haseki olarak Korfu seferine, 1538de de Bodan seferine 300.000 ake vakfetmitir. Fakat Sinan asl yaatan ve alar tesi-
katlmtr. Bu sefer srasnda Prut nehri zerinde kurduu kpr ile ne tayan ise mimar olduu yzlerce eserdir.
ordunun karya gemesini salamtr. Sinann on gnde yapt
14 15
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
Mimar Sinann ina ettii eserlerin says ile ilgili farkl listeler ve-
rilmektedir. Ancak dneme ait kaynaklarn karlatrlmasyla ona
ait eser listesini 452ye kadar ykseltmek mmkndr. Ama bu lis-
teyi onun mr yannda yayld geni corafyay, devrin ulam
ve teknolojik imkanlar ile stlendii grevleri dikkate alarak de-
erlendirmek gereklidir. Yaklak 100 yl mr sren Mimar Sinan
bu kadar eserin her birisini bizzat kendisi ina etmemi, ayrntlarla
birebir ilgilenmemi, baz yaplarn sadece planlarn izmi, proje-
leri deerlendirmi, Res-i mimrn; Mimarba olarak sreleri yar-
dmclar vastasyla denetlemi ve ynetmitir. Bu durum Osmanl
mparatorluunun organizasyon baars kadar Mimar Sinann
yneticiliini, organizatrln, sevk ve idaredeki baarsn da
gstermektedir. Ayn zamanda, Sinan anda da onun takdirini
kazanm, yksek seviyede i yapabilen onun nezaretinde vazife ifa
eden baka mimarlarn da varln gstermektedir. Dvud Aa ve
Sedefkr Mehmed Aa bunlardan sadece ikisidir.
16 17
Mimar Sinan Trbesi, Sleymaniye
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
Mimar Sinann
stanbulu
B u liste, mimar Sinann stanbuldaki eserlerinden gnmze ula- 35. Cami, Medrese, Hamam
an ve zgn halini koruyan yaplardr. EKL Vakf tarafndan 36. Mihrimah Sultan Klliyesi (skdar):
hazrlanan liste alfabetik olarak sralanm, hangi ilede bulunduklar 37. Cami, Medrese, Sbyan Mektebi
da yanlarna parantez ierisinde yazlmtr. Klliyelere tek numara 38. Mimar Sinan Aa/ Mimar Sinan Mescidi(Fatih)
verilmi birimleri o balk altnda sralanmtr. Klliyeyi de oluturan 39. Molla elebi (Fndkl) Camii (Beyolu)
yaplar tek tek sraladmzda stanbulda Sinandan gnmze ula- 40. Saray Mutfaklar (Topkap Saray Fatih)
an yap says yz gemektedir. 41. Nianc Mehmet Paa Klliyesi (Fatih):
42. Cami, Trbe
1. At Meydan brahim Paa Saray(Fatih) 43. Pertev Paa Trbesi (Eyp)
2. Atik Valide Nurbanu Sultan Klliyesi (skdar) : 44. Piyale Paa Camii (Beyolu)
3. Cami, Medrese, Mektep, Tekke, maret, Darlkurra, Kervansa- 45. Rstem Paa Camii (Fatih)
ray, Darifa 46. Rstem Paa Kervansaray (Beyolu-Perembe Pazar)
4. Hrrem Sultan Hamam (Ayasofya, Fatih) 47. Rstem Paa Medresesi (Fatih)
5. Bali paa Cami(Fatih) 48. Rstem Paa Trbesi (Fatih)
6. Barbaros Hayrettin Paa Trbesi (Beikta) 49. Semiz Ali Paa Medresesi (Fatih)
7. Defterdar Mahmut elebi Mescidi (Eyp) 50. Sinan Paa Klliyesi (Beikta):
8. Evvelbent Paadere Kemeri (Kathane) 51. Cami, Medrese
9. Gazi skender Paa Klliyesi (Beykoz): 52. Siyavu Paa Evlad Trbesi (Eyp)
10. Cami, Trbe 53. Sokullu Mehmet Paa Cami Azapkap (Beyolu)
11. Gzel Ahmet Paa Trbesi (Fatih) 54. Sokullu Mehmet Paa Klliyesi (Eyp) :
12. Gzelce (Gzlce) Kemer (Sultangazi) 55. Trbe, Medrese, Darlkurra
13. Hadm brahim Paa Klliyesi(Fatih): 56. Sokullu Mehmet Paa Klliyesi (Kadrga, Fatih):
14. Cami, Trbe 57. Cami, Medrese, Tekke
15. Haseki Hrrem Sultan Klliyesi( Fatih): 58. Sultan Murat Kk (Topkap Saray, Fatih)
16. Cami, Darrifa, Medrese, Sbyan Mektebi, 59. Sultan Selim (I) Medresesi (Fatih)
17. Haseki Hrrem Sultan Trbesi (Sleymaniye) 60. Sultan Selim (II.)Trbesi (Fatih)
18. Havz- Kebir (Byk havuz) (Kathane) 61. Sleymaniye Klliyesi Sleymaniye (Fatih):
19. Hsrev elebi Ramazan Efendi Cami (Fatih) 62. Kanuni Sultan Sleyman Trbesi, (Hrrem Sultan Trbesi)
20. Hsrev Kethda Darlkurras Vefa (Fatih) Medrese-i Evvel, Medrese i Sani, Medrese-i Salis, Medrese-i
21. Hsrev Kethda Hamam (Ortaky) Rabi, Darlhadis, Darlkurra, Darifa, Dartbb, maret, Sb-
22. Hsrev Paa Trbesi(Fatih) yan Mektebi, Kervansaray, Hamam
23. Kapaas (Haramidere) Kprs (Beylikdz) 63. ah Huban Hatun Trbesi (Fatih)
24. Kara Ahmet Paa Klliyesi (Fatih): 64. ehzade Mehmet Klliyesi (Fatih):
25. Medrese, Trbe 65. Cami, maret, Kervansaray, Medrese, Sbyan Mektebi, Tabhane,
26. Kl Ali Paa Klliyesi (Beyolu) : Trbe
27. Cami, Hamam, Sebil, Trbe 66. ehzadeler Trbesi (Fatih)
28. Kovuk (Eri) Kemer (Eyp) 67. emsi Ahmet Paa Klliyesi (skdar):
29. Malova Kemeri (Gaziosmanpaa) 68. Cami, Trbe, Medrese
30. Mehmet Aa Klliyesi (Fatih): 69. Tophane (Kurunlu) Mahzeni (Beyolu)
31. Cami, Trbe 70. Uzun Kemer (Eyp)
32. Mesih Mehmet Paa Camii (Fatih) 71. Valide Sultan Hamam (skdar)
33. Mesih Mehmet Paa Trbesi(Fatih) 72. Zal Mahmut Paa Klliyesi (Eyp):
34. Mihrimah Sultan Klliyesi (Edirnekap): 73. Cami, Trbe, Medrese (I), Medrese(II)
20 21
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
Mimar Sinann
Yaplar
M odern mimarinin nl isimlerinden Le Corbusier bir sylei-
sinde; Sen tala toprakla bir eyler yaparsn o bir yapdr. Ama
birden bir ey yreime dokunur, ah ne gzel derim. te o mima-
ridir. der.
Sinana kadar 16 ayr trde 477 adet yap yapmak kimseye nasip ol-
mamtr. Yapmlarnn zerinden 500 yla yakn sre geen Sinan
yaplarndan 120yi akn gnmzde de kullanlmaya devam edil-
mektedir. Gnmze kadar bu eitlilikte ve sayda yap yapmak
kimsenin baard bir i de deildir onun dnda. Yap teknolojisi-
nin ve mhendislik zmlerinin hzla gelitii amzda dahi bu
mmkn deildir.
22 23
Ayasofya Haseki Hrrem Sultan Hamam, Sultanahmet
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
lamaktayz. zellikle daha sonra III. Mehmed adyla tahta geecek Sinan yaplar merkezi plana daha uygun, mekan blen elamanlarn
olan ehzadenin 1582de yaplan snnet dnnde Sultanahmet minimize edildii, tayc ayaklarn yap eperine alnd mhen-
Meydanndan geen esnaf alaylar srasnda grdmz, byk dislik zmlerini de ierir.
ebatl Sleymaniye Camii maketi, yaplarn izimden ziyade maket
ile yapldn gsterir. XVI. yzyldan gnmze kalan baz yap Gnmze kadar yaplan aratrmalarn byk ounluunda Si-
planlar mevcutsa da ekseriyetle maket kullanld kabul edilmekte- nan yaplar mimari olarak deerlendirilmitir. Deinilmesi gereken
dir. Mimar Sinann eitiminin bir blmnde ince marangoz olarak bir konu da bu yaplarn lojistik sorunlardr. Ayn dnemlerde Ba-
almas bu gr destekler mahiyettedir. tda yaplan yaplarn yapmlarnn gerek finansman gl ge-
rekse lojistik sorunlar nedeniyle yz yl, hatta iki yz yl srdn
Sk sk karmza kan bir baka soru da Sinann Ayasofyadan etki- hatrlatmak isterim. Tek bir yap olarak dnlen Sleymaniyenin
lenip etkilenmedii, onu gemek iin alp almaddr. Elbette cami, sekiz adet medrese, hamam, trbeler ve geni bir alan kap-
Sinan gibi mimar Ayasofyadan etkilenmi ve yapy detayl olarak layan bir dzenleme olduunu ve 1550-1557 tarihleri arasnda yedi
incelemi, yapm sorunlarn aratrmtr. Bunun aksini dnmek, yl gibi ksa bir sre iinde tamamlanm olmasnn arkasnda yatan
Sinan gibi bir dehay kk grmektir. Bat kaynakl baz izim ve organizasyon baarsn aratrmak gerekmektedir.
fotoraflarda Ayasofyann gnmzde var olan drt minaresinin
rtulandn, yokmular gibi gsterildii grrz. Buna karn Prof. Dr. mer Ltfi Barkann yapt aratrmalar gstermektedir ki
grsellerin hemen hepsinde 1509 depremi sonras byk lde bu caminin yapm iin stanbulda bulunan baz kolonlarn yan sra
hasar gren Ayasofyaya Sinan tarafndan yaplan mdahalenin, her Msr ve Baalbekten bazlar 26, bazlar 73 ton arlnda kolonlar
iki cephesindeki Sinan yapm destek duvarlarnn varln grrz. getirilmitir. Dikkat eken bir dier husus da imparatorluk merke-
Anlalan bu destekler yapyla o kadar btnlemilerdir ki, sansr zinden bu kadar uzakta bulunan yerlemelerde bu tr malzemenin
uygulayanlarn ou tarafndan orijinal elemanlar olarak alglam- bulunduunun kaytlara gemi olmas ve envanterinin olduudur.
lardr. Ayasofyaya bu tr bir mdahalede bulunmu bir mimarn on- Dnemin ulam aralar ve ykleme artlar gz nne alndnda
dan etkilenmemesi ve onu grmezden gelmesi mmkn deildir. Sinann lojistiin ne byk bir baar olduu anlalabilinir.
Mimari yap iine alnan k orannda baarldr. Mimari k ile var Mimar Sinann yaplarn ve yapm yntemlerini tanmak bizim g-
olur denir; aydnlk bir yap izleyiciyi daima etkiler. Sinann Ayasof- revimizdir. Ancak, bu konuda yeteri kadar aratrma yaptktan ve
yadan hemen hemen bin yl sonra yapt yaplarda ayn geleneksel bilgi sahibi olduktan sonra onu tantmak imkanna sahip olabilece-
malzemelerin (ta-tula-ahap) kullanlmasna ramen ok daha imizi unutmamamz gerekir.
aydnlk ve ferah olmas aradan geen bin yln geliimidir. stelik
24 25
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
Rotalar
26 27
Atik Valide Nurbanu Sultan Camii, skdar
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
1. Rota
Mimar Sinann, raklk eserim dese de ustal kadar, en ihtiaml
Osmanl asrnn Muhteem Sleyman ve muktedir kadn Hase-
ki Hrrem Sultann hznnn abidesinin nndeyiz Evet, buras
ehzade Klliyesi Kanuni Sultan Sleyman ile Hrrem Sultann
evlat acsnn abideye dnt klliye Camisiyle, kervansara-
yyla, imaretiyle, tabhanesiyle, mektebiyle medresesiyle, Trbeleriy-
le, haziresiyle
Ve Sleymaniye Klliyesi
28 29
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
Darulkurra, Darlhadis, Hamam, Trbe rana doru yola kyoruz. Kendisi ehzade Mehmed Klliyesin-
de trbesinde medfun Rstem Paa klliyesine ineceiz. neceiz
Sadece mimari bir eser deil, imparatorluun zirvesi ve zeti Sa- diyorum nk Sleymaniyenin eteklerinde, Haliin kenarnda
dece Sinann, Sultan Sleyman deil bir imparatorluun, Osmanl ina edilmi. Sleymaniye Camii ehir siluetinde tepede yer alrken,
asrnn sembol Siyasi, itimai, iktisadi, dini, sanat, eitimi, bilimi, Rstem Paann camisi onun altna yerletirilmitir. Cami, stan-
teknolojisi, mhendislii, mimarl, tasarmcl, istihdam ettii in- bulun en youn geleneksel ticaret blgesi, Tahtakalenin ortasnda
san mozaii, lojistii, sal, tbb, sosyal devlet yaps, ehir planla- yer alyor. Mimarisi, inisi ve stanbul siluetine tesir eden mevkiiyle
mas ile imparatorluun ifadesi stanbulun seyrine doyum olma- Rstem Paa Klliyesi en nemli sadrazam yaplarndan birisidir...
yan aheseri Muhteem Yzyln ve Muhteem ehrin sembol
30 31
2. Rota
Eypteyiz. smini HZ. Peygamberi Mekkeden Medineye hicretinde
evinde misafir eden sahabeden alan semt Fatih Sultan Mehmet,
stanbulun fethinden hemen sonra bu sahabenin kabri zerine bir
trbe sonra da yanna adyla anlan bir klliye yaptrmtr. Eyp
Sultan trbesi Osmanl Devletinin en nemli dini merkezi olmu,
sultanlar tahta ktktan sonra kllarn burada kuanm, ordular
sefere kmadan nce ve sonra burada dua etmitir. lim ve devlet
adamlar da Eype zel bir nem vermi, burada adlarn yaatacak
eserler yaptrmlardr. Eyp Sultan gnmzde de en nemli ziya-
ret merkezi olup toplumun farkl kesimlerinin buluma noktasdr
Sulan Sleymann olu ehzade Mustafa cellatlarnn elinden kur- sinin sa/ Vatan caddesi tarafna, Mesih Mehmed Paa Klliyesine
tulduunda onu yakalayp cellatlara teslim eden kii olarak hret doru yneliyoruz. Hrka-i erif Camiine de yakn olan Klliye, Ya-
bulmutur. vuz Selim kavandan saa doru inerken Eski Ali Paa Caddesi
zerinde yer alyor. Bani Hadm Mesih Mehmed Paada buradaki
II. Selimin kz ah Sultann kocas... kisi de vefat ettikten sonra va- trbesinde medfun.
siyetleri gerei yaplan klliyenin cami, trbe ve iki medresesi du-
ruyor. ah Sultan ve Zal Mahmud Paann efsaneleen sevgilerinin Yolumuzun ucunda stanbul l Emniyet Mdrlnn yanndaki
hznl bir hatras olarak da hatrlanan klliye Zal Mahmud Paa Akemseddin Caddesi ile Koca Sinan Caddesinin kesitii nokta-
adyla anlsa da ikisinin ortak eseridir. daki mescid bizi bekliyor. Bu mescid imdiye kadar gezdiimiz ve
bundan sonra ziyaret edeceimiz nice klliyenin aksine Mimarm-
Eypteki yolculuumuz Feshane dura karsndaki Defterdar zn kendi adna tayor. Banisi de kendisi olan Mimarba Sinan Aa
Mahmut elebi Camii ile son bulsa da gzergahmz devam ediyor. Mescidi bu ynyle dier eserlerden bir hayli farkl bir zellik tayor.
Yolumuzun devamnda Edirnekap Mihrimah Sultan Klliyesi var Nice baninin adn yaatan esere imza atan Mimarmz kendi vakf-
nn eseri olan ve hayr defterini ak tutacak bu mescidi ina etmi.
steyen arala gidebilir, ancak biz biraz da gayret edip Ayvansa- Buradan sonra bizi, Fatih Belediyesi binasnn yanndaki air Cem
raydan Edirnekapya doru stanbul surlarnn kenarndan yrme- Sokaktaki trbesinde Hsrev Paa bekliyor. Bugnk son duramz
yi tercih ediyoruz. Sahile yakn, sahabeler haziresi olarak da bilinen ise, 300-500 admlk mesafedeki Bali Paa Klliyesi... Bu klliyenin
hazireyi ziyaret ediyoruz. Burada stanbul kuatmasna katlan, tr- tamamlanmasnda da eine byk bir vefa ile bal bir hanmn,
beleri Fatih devrinin hatrasn yaatan sahabe trbelerini ve fethe Hma Hatunun katks byktr.
katlan trbedar Toklu Dede haziresine uruyoruz. Hemen st tara-
fndan Bizansllarn en nemli saraylarndan birisini Tekfur Sarayn Evet, bugnk gzergahmz burada sona eriyor. Ne kadar ok y-
grdkten sonra Erikapya doru yrymz srdryoruz. rdk, ne kadar ok eser grdk ve tarihle ne kadar da youn bir
Buradaki hazire, sahabe makamlar ve Erikapdan sonra Edirneka- temas kurduk deil mi? imdi dinlenme ve dnme vakti
pya doru sur yolculuumuz devam ediyor.
34 35
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
Mimar Sinann
Banileri
Vezir baniler ise unlardr: Sofu/ Bosnal/ Hac Mehmed Paa, Hadm
brahim Paa, Pertev Mehmed Paa, Ferhat Paa, Mesih Paa ve Ni-
anc Mehmed Paa.
Barbaros Hayreddin Paa, Sinan Paa, Piyale Paa, Ulu/Kl Ali Paa
ise denizciler yani Kaptan- derya olan Sinan banileridir.
38 39
Sleymaniye
Kl Trbesi
Ali Paa Klliyesi,Tophane
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
3. Rota
Silivrikapdayz Topkap Zeytinburnu istikametinde, stanbul sur-
larnn nnden ilerleyip Silivrikapdan giriyoruz. Silivrikap ve Hi-
saralt caddelerinin bulutuu noktada bizi karlayan bir Sinan
yapsnn; ikinci vezirlie kadar ykselen Hadm brahim Paann
Klliyesinin nndeyiz Geriye cami ve trbesi kalm bir klliye
40 41
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
Vakit ilerledi, epey yol yrnd ancak gezimiz bitmedi. Son dura- Klliyeye girerken aslnda byk bir mimarn imzasn tayan eser-
mz Osmanl tarihinin en kudretli sadrazamlarndan Sokullu Meh- lerinde, bir hanm sultanla kudretli bir vezirin imar dnyasndaki
met Paann Kadrgadaki Klliyesi. Klliye Sultanahmet Meydanna yolculuk iin zor bulunabilecek zengin bir dnyann kapsndan
yakn bir yerde Sultanahmet Meydanndan Kadrga ynne doru ieriye adm atyoruz . Ayrlrken o dnyaya veda ediyor gibi olsak
400 metre mesafede da gnn btn birikimiyle birlikte byk bir donanm ve tarihi biri-
kimle donanm oluyoruz.
Sokullu Mehmet Paa ayn zamanda II. Selimin kudretli kz smihan
Sultann kocas Bu klliye de her ne kadar Sokullu adyla anlsa da Seyahatimiz bittiini gre imdi bir ay molas ster sahile inelim,
sadece onun eseri deil, smihan Sultanla ortaklaa yaptrmlar. ister Sultanahmet Meydanna doru gidelim ama yarn Sultanah-
Dolaysla Sokullu ve smihan Sultan Klliyesi olarak anlmas daha met Meydannda bulumay ihmal etmeyelim
doru Hayatta birleen, eser inasnda ortak olan bu ikilinin ne
yazk ki dnyadaki son meknlar ayr Paa, Eypteki Klliyesinin
trbesinde, smihan Sultan Ayasofya Camiini avlusunda babasnn
trbesinde
42 43
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
4. Rota
Sultanahmet Meydanndayz. Dier ismiyle At Meydan.. Bir baka
ismiyle Hipodromdayz Aslnda buras mparatorluklarn, ihtia-
mn, trenlerin meydan lenlerin, yarlarn sahas Bir o kadar
da isyanlarn meydan Buras imparatorluklarn merkezi, Roma ve
Osmanlnn Meydan Bu meydandan byk ihtiam ierisinde
nice imparatorlar, sultanlar geti. Niceleri tahtn buradan atelenen
veya burada alevlenen isyanlarla kaybetti. Bu meydann tarihi, bir
anlamda imparatorlar ve imparatorluklar tarihi imdi de yle deil
mi? Romann ynetim merkezi Byk Sarayn kalnts, dikilitalar,
Sultanahmet Klliyesi, Ayasofyas vb. ile dnyann en byk iki im-
paratorluunun, Romann ve Osmanlnn tarihi srlarn gizlemeye,
ihtiamn solumaya, hatrasn yaatmaya devam etmiyor mu?
Ayn asrda, ayn mekanlarda, ayn olaylarda fail, meful ve ahit ola-
rak yer alm, ancak yan yana olmaktan ok kar karya olmu iki
kiiden, bu dnyada kaybedenin sarayndan kp, kazanm gz-
kenin hamamna yneliyoruz. be adm tede Hrrem Sultann
hamam bizi bekliyor.
44 45
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
Ayasofya Camiinin avlusunda II. Selimin trbesindeyiz. Bu trbede Muradn odas ve sarayn mutfaklar, Sinann mimarisinin saraydaki
42 sanduka bulunuyor. II. Selimin yannda ei III. Muradn annesi hatralar
Nurbanu Sultan, kzlar, oullar ve torunlar yatyor. Buras mimarisi
kadar hattyla, inisiyle, ince ve tefekkr bir anlayla planlanan z- Bugnk son duramz yine bir Sadrazam yaps ki rakipten biri-
gn bir sanat eseri Bu dnya yolculuunun son mekan lmn sinin saraynda balayan yolculuk ikincisinin Rstem Paann med-
sanat Sanatn lmle hayat buluu resesinde sona eriyor. stanbul Lisesinin bulunduu Trkoca Cad-
desinden sonra girilen Hoca Han Sokann devamndaki Rstem
Buradan ehzadeler Trbesine geiyoruz III. Muradn drt olu Paa Sokana bakan kapdan Rstem Paa medresesine giriyoruz...
ile bir kznn trbesi III. Murat ve III. Mehmetin trbelerinin de Paann trbesi ehzade Klliyesinde, camisi Eminnnde, med-
Ayasofyann bahesinde olduunu hatrlatmakla yetinelim. resesi burada
Ayasofyadayz artk mparatorlarn taht, sultanlarn hayali ma- Bylece bugnk gezi sona erdi.. Ksa bir alanda ama Tarihin, ama
bed Kuds kurtarmak niyetiyle yola kp stanbulu igal edip bir ehrin tarihinin deil ayn zamanda ki byk Dnya imparatort-
ehri yamalayan, kymetli eyalar kaldrmak iin atlarla, katrlarla luunun tarihinin merkezinde bir yolculuk oldu.. Ve gittiimiz Her
girdikleri, yk tayamayanlar boazlayp olduu yerlerde braktk- yerde Sinan bizimle idi Belki de kulaklarmza fsldamak istedii,
lar ve harabeye evirdikleri mabed ehri fetheden ve Fatih unva- saltanatn sanatla kaim olabilecei, yani kalclnn sanatla sala-
nn alan Sultan II. Mehmedin ise yenierisinin bir tan krmasna nacayd Nice han, hakan, sultan sadrazam, onun izgisinde ve
bile gnlnn raz olmayp uruna askerini yaralad mabed imza att eserle manevi yaamn srdrmyor mu?
46 47
5. Rota
skdardayz Sur ii stanbulun en gzel seyredildii, en gzel
panoramik fotoraflarnn alnd yerde
48 49
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
metre solumuzdaki emsi Paa Klliyesine halk arasndaki ismiyle skender Paa Camiini trbesinde yatan banisini ziyaret ediyoruz.
Kukonmaz Camiine yryeceiz. Deniz havasn soluyarak Vaktimiz varsa ki, mutlaka olmal, boazn bu harika manzarasna
biraz daha yryerek elik etmeliyiz. Ama yol uzun, Beykoza ge-
Bir merakls anlatmt Onlarca yldr bu camiyi gren bir yerde eceiz. Sahil boyunca ofrmze rica edelim de acele etmesin.
oturuyorum kubbesine bir kuun konduunu grmedim dorudur Gzlerimizle de olsa, biraz manzarann ve tarihin tadn karalm
banisinin isminden ok kukonmaz diye anlyor zaten. Gerekten
muhteem Sinan eserlerinden birisinin daha avlusundayz. Ve tabii Beykoza ulatk ama yorulduk da Biraz dinlenelim, terimizi ata-
stanbulun da huzurunda Yzne bakmaya cesaret edemiyor- lm Nerede mi? Tabii ki bir Sinan eserinde Odaba Behruz Aa
sanz banz kaldrn da gzlerinizi alamayacanz stanbulu da Beykoz Hamamnda
uzun uzun seyredin. nk hibir yerden bu ehir skdar sahilin-
den grnd kadar gzel seyredilemez. Gn doumundan bat- Gezi bitti Gn akam oldu Gnein boazn zerine saln
mna Gece yarsndan gn ortasna burada seyretsek, araba yerine bir tekne veya motor bulsak, biraz
daha boazn derinliklerine uzansak ve stanbula boazdan dn-
Bir de Sinann ehircilik anlayn deerlendirin bu sahilde S- sek nasl olur?...
leymaniye ile emsi Ahmed Paa klliyesi arasndaki orana, kar-
lkl durua ve Boazdan girie oluturulan ehir siluetine Bir de
Sinansz stanbul tahayyl edin. Geriye ne kalyor Burada biraz
soluklanalm, tefekkr edelim Bir yudum ay ielim, doyasya s-
tanbula ve bir anlamda Sinana bakalm. Sinan dnelim
Evet imdi geriye dnyor ve 300 metre geride bizi bekleyen Mih-
rimah Sultan Klliyesine gidiyoruz. Hatrlayacaksnz, Edirkapda da
Mihrimah Sultann klliyesini ziyaret etmitik Rivayet odur ki, Si-
nan bu iki eser arasnda denizin iki yakasnda olmalarna karn bir
iliki kurmu. Yln bir vaktinde gne sabahleyin birinin ufkundan
doarken dierinin ufkundan batarm. nanmyorsanz gzleyin
nanyorsanz denk gelebilirsiniz
50 51
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
Dnya Miras ve
D
nya miras szlemesi
Temel amac insanln zihninde barn devamll dnce-
Mimar Sinan sini kltr, eitim ve bilim yoluyla yaratmak ve srdrmek olan Bir-
lemi Milletler Eitim, Bilim ve Kltr Kurumu UNESCOnun 1946
ylnda yazlan kurulu anlamasn oluturan ilk 20 lke arasnda
Trkiye de bulunmaktadr.
bozulmamlk yani btnlk gstermesi ve koruma ve ynetim UNESCO Somut Olmayan Kltrel Miras kategorisinde Trki-
koullarn salamas gereklidir. yeden 12 adet varlk dnya miras listesindedir Meddahlk Gelenei
2008,Mevlevi Sema Treni 2008,Karagz 2009,Nevruz 2009,Aklk
Dnya Miras listesine girmek iin kltr varlklar iin (6) alt, doal Gelenei 2009,Geleneksel Sohbet Toplantlar 2010,Krkpnar Yal
varlklar iin (4) drt adet stn evrensel deer lt tanmlan- Gre Festivali 2010,Alevi- Bektai Riteli Semah 2010,Geleneksel
mtr. Dnya miras listesine girebilmek iin bunlardan birine sahip Tren Kekei 2011,Mesir Macunu Festivali 2012,Trk Kahve Kltr
olmak gereklidir. ve Gelenei 2013,Ebru Sanat 2014.
Bir mimari kltr varlnn anlam kazanabilmesi iin gereken ve Dnya miras listesinde olan Sinan yaplar
onun gerekliini, deerini ve btnln kantlayan tm zellik- Mimar Sinan otobiyografileri olarak tanmlanan Tezkiretl Bnyan
leri olan zgnlkile varln konum, tasarm, malzeme ve iilik da 344 yap, Tezkiretl Ebniye de 378 yap, Tuhfetl Mimarin de
zellikleri asndan iinde bulunduu kltr alannn bozulmam ve ise 423 adet yap Mimar Sinan tarafndan yaplm yaplar olarak
tahrif edilmemi bir belgesi olmas istenir. lk yapmndan gnmze gsterilmitir. Her tezkerede olan kaytl yaplarn toplam says
yaplarn bnyesinde yer alan ve yapnn kimliini oluturan tarihsel 477 dir. Her tezkerede grlen yap says ise 312dir.
katmanlar, zgnlnn bileenleri olarak kabul edilir.
Sinann tasarlayp ina ettii, onard, ya da ona yaktrlan 477 ya-
Dnya Mirasna aday kltr varlklarnn iyi korunmu olmalar, bo- pnn , 29u saptanamayan; 172si yangn, deprem ve imar faaliyetleri
zulma srelerinin denetim altna alnm olmas istenir. Dnya Mi- sonucu yok olan, 49u daha sonra klasik dnem mimarisinden farkl
ras Listesine nerilen tm varlklar btnlk koulunu salamaldr. tarzda yeniletirilen; 23 harabe, 204 ise zgn 16. Yzyl biim ve
Btnlk testiyle doal veya kltrel varln niteliklerinin tam ve slubunu koruyarak zamanmza ulaan yaplardr.
eksiksiz var olup olmad irdelenir.Mimari mirasn yapsal ve mima-
ri olarak bir btn tanmlamas ile miras olma durumunu belge- Dneminin malzeme, teknik , estetik deerini en st dzeyde ie-
leyen tm unsurlaryla var olmas durumudur. Btnlk varln fi- ren ve gnmzde de mimarlk, mhendislik ve ehircilik asndan
ziksel durumu yannda, somut olmayan ynlerini de kapsamaktadr. zgn ve stn evrensel deerler tayan bu yaplar iinde Dnya
Miras Listesinde kaytl olan yalnzca iki yap grlmektedir. Bu
Trkiye de dnya miras listesinde yeralan varlklar yaplar Bosna-Hersekte, Viegradda olan Sokollu Mehmet Paa
UNESCO Somut Kltrel Miras kategorisinde Trkiyeden 13 adet Kprs (1571-1577) ile Edirnede olan Selimiye Cami ve Klliyesi
varlk dnya miras listesindedir. 1985 stanbulun Tarihsel blgeleri (1569-1575) dir.
(stanbul surlar, Sultanahmet arkeolojik park, Zeyrek, Sleymani-
ye),1985 Greme- Kapadokya milli park, 1985 Divrii Ulu Camii ve Sokollu Mehmet Paa Kprs alt adet stn evrensel deer l-
ifahanesi,1986 Hattua,1987 Nemrut Da,1988 Xanthos Leto- tnden ikisini tad (ii,iv), ayn zamanda zgnlk, btnlk
on,1988 Hierapolis Pamukkale,1994 Safranbolu Kenti, 1998 Troya deerleri ile koruma ve ynetimine sahip olduu iin 2007 ylnda
Arkeolojik sit alan, 2011, Edirne Selimiye Cami ve Klliyesi, 2012 Dnya Miras Listesine girmitir.
atalhyk Neolitik Yerlemesi, 2014 Bergama ok Katmanl Klt-
rel Peyzaj,2014 Bursa ( Hanlar blgesi ve sultan klliyeleri) ve Cu- Kriter kapsamnda; jeostratejik neme sahip bir konumda yer alan
malkzk kpr tarihsel sre iinde Hristiyanlk ve slam arasnda; Balkan-
lar, Osmanl mparatorluu ve Akdeniz dnyas arasnda nemli kl-
trel deiime tanklk etmitir. Osmanllardan sonra Avusturya-Ma-
54 55
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
car, Yugoslav Federasyonu ve Bosna Hersek Cumhuriyeti olmak 1985 ylnda Dnya Miras alan olan stanbulun Tarihsel blgeleri
zere farkl siyasal ve kltrel glerce kpr onarm ve ynetimi (stanbul Kara Surlar, Sultanahmet Arkeolojik Park, Zeyrek, Sley-
gereklemitir olarak tanmlanmaktadr. maniye), iinde pek ok Sinan eseri mevcuttur. nemli klliyelerden
bir ou da dnya miras alanlarnda yeralmaktadr. rnein; eh-
Kriter kapsamnda ; Viegrad Kprs; deerleri ve baarlaryla in- zade Klliyesi Sleymaniye Dnya Miras Alannda, Kadrga Sokullu
sanlk tarihinin nemli bir aamas olan Osmanl Klasik dneminin Klliyesi Sultanahmet Arkeolojik Parknn iinde , Edirnekap Mih-
zirvesinin mimarideki ifadesidir olarak tanmlanmaktadr. rimah Klliyesi stanbul Karasurlar Dnya Miras Alannda koruma
band iinde yeralan nemli klliyelerdendir.
Edirne Selimiye Cami ve Klliyesi 2011de Dnya Miras olarak ilan
edilmitir. Tad iki stn evrensel deer ile Dnya Miras olmu- Dolaysyla Sinann dnya miras olarak ilan edilmi Sokollu Mehmet
tur. Bunlardan biri insanolunun yaratc dehasnn bir bayaptn Paa Kprs, Edirne Selimiye Cami ve Klliyesi ile ona atfedilen
temsil etmesi ki kararda Mimar Sinann yaratc dehasnn baya- stn evrensel deer ltleriyle dnya miras ilan edilmi alanda
pt olarak tanmlanmtr. yeralan stanbul Sleymaniye Cami ve Klliyesinin korunmasn-
da ulusal ykmllkler dnda, uluslararas boyutta tm dnyaya
kincisi insanlk tarihinde nemli bir aamay veya aamalar gsteren kar bir ykmllkler vardr. Osmanl mparatorluunun gcn
bir yap tr, mimari, teknolojik grup veya peysaj iin istisnai bir r- ve snrlarn gsteren mhrler olarak tanmlayabileceimiz stn
nek olmas dr. Kararda Selimiye Cami; kubbesi, mekansal konsepti, evrensel ltlere sahip Sinan yaplarnn Dnya Miras Listesi iin-
mimari ve teknolojik uyumu ile ehir peysajn talandran konumu, deki saysnn artrlmas ve btncl olarak bir ynetim stratejisi
insanlk tarihindeki nemli bir aamay, Osmanl mparatorluunun iinde tanmlanmas, korunmas ve tantlmas gerekmektedir. Bu
doruk noktasn temsil eder olarak tanmlanmtr. gereklemedii takdirde UNESCO Dnya Miras Listesinden Teh-
like Altndaki Dnya Miras Listesine oradan da listeden karlmaya
Mimar Sinann Dnya Miras listesinde ismi olan bu iki yaps dnda kadar giden yaptrmlar szkonusudur.
dolayl olarak listede olan yaplar da vardr. rnein stanbul S-
leymaniye Klliyesi (1550-1557) . stanbulun Tarihsel blgeleri olan;
stanbul surlar, Tarihi Yarmadann ucundaki arkeolojik park, Zeyrek
ve Sleymaniyenin UNESCO tarafndan 1985 ylnda Dnya Miras
Alan olarak tanmlanmasn salayan drt(4) stn evrensel dee-
rin ikisinde Sleymaniye Cami ve Klliyesi bu deerleri tayan
varlk olarak tanmlanmtr. Bu stn evrensel deerler Edirne Seli-
miye Klliyesinin seilmesini salayan deerlerle ayndr. Bunlardan
birincisi insanolunun yaratc dehasnn bir bayaptn temsil
etmesi ki burada Ayasofyada Sleymaniye Cami ve Klliyesiyle
birlikte bayapt olarak belirtilmitir.
56 57
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
6. Rota
Bugn denizciler gn aslnda Baka duraklara urasak da umu-
miyetle Kaptan- deryalarn/denizcilerin huzuruna kyoruz. Hem
de cihan titreten Osmanllar denizlerde zaferlere koturan, Os-
manl Asrnn denizcileriyle buluacaz.
58 59
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
stanbul silueti ve tarihi yarmadann panoramik grntsn iz- tarafndan Barbarosun nasl alglandn gstermesi asndan da
leyebiliriz. Karakyde tandk bir baninin eseri bekliyor bizi. Daha manidardr.
nce trbesine, camisine ve bir medresesine uradmz Kanuni
Sultan Sleymann sadrazam Rstem Paann Kurunlu Han olarak Yolun sana geiyor ve Barbaros Hayreddin Paann trbesini ziya-
da bilinen Kervansarayna uramay ihmal etmiyoruz. Sonra Top- ret ediyoruz. Burada sadece byk bir Osmanl denizcisi deil, yaa-
hane. Burada bizi bir baka byk Osmanl denizcisi Kaptan- Derya d ada dnyann en byk denizcisi yatmaktadr. Vefatna Mte
Kl/Ulu Ali Paa bekliyor. resl-bahr, 953 (Denizin reisi ld) tarihinin dlmesi bir hakikatin
ifadesinden baka bir ey deildi. Bu trbede bir ahs deil bir efsa-
Aslen Kalabriyeli Giovan Dionigi Galeni, papaz olmak zere Napo- ne zaman iindeki yolculuunu, akademik almalara, hikayelere,
liye giderken Osmanl denizcilerine esir dnce hayatnda yeni bir romanlara, iirlere, sinema filmlerine, belgesellere dizilere konu olarak
sayfa alr. Mslman olarak Ulu, daha sonra da baarlaryla Kl srdrmekte, hayatiyetini devam ettirmektedir. Onun stne yerle-
Ali adn alan Paa, nebaht hezimetinde donanmann kumanda tirilen kubbeyi ina etmek de Mimar Sinana dmtr. Aslnda trbe
ettii kolunu kurtarmasyla hakl bir hret kazanm ve hafzalarda burada yalnz deildi. Trbe Barbaros Hayreddin Paa tarafndan yap-
iz brakmtr. stanbul Tersanesinin geniletilmesi, donanma ge- trlan medresenin yanna ina edilmiti. Trbede ise kendisine Cfer
milerinin daha byk ve gsterili yaplmasnda rol oynayan, krek Paa, Barbaros Hayreddin Paa, Cezayirli Hasan Paa ve Barbarosun
ekmeyi kolaylatran ve hzlandran deiikliklere imza atan Paa hanm Bl Hatun elik etmektedir. Paann yaknlar ise Trbenin
Denizcilik bilimine de nemli katklarda bulunmutur. haziresine defnedilmiler. Trbenin hemen yan banda Byk bir
Barbaros Hayrettin Paa ant yer almaktadr. Denizcilik mzesinin
Hayata vrissiz veda eden Koca Kaptan banisi olduu, Sinann im- aralarnda hibir yap olmayacak ekilde burada alm olmas da bir
zasn tayan klliyesi iindeki trbesinde de yalnz yatmaktadr. tercihin ve ona hrmetin ifadesidir.
Esaretten Kaptan- deryala kadar ykselen Kl Ali Paa, Klliyesi
yanndaki emeyle pek ok seyyahn ilgisini ekmi, eitli gravr- Sabahtan beri hareket halindeyiz. imdi biraz ter atma vakti. Buy-
lere konu olmutur. run gezimizin son durana; Ortakydeki Hsrev Kethuda (Ortaky)
Hamamna
Fndklda ise bir baka Sinan eseriyle buluuyoruz: Molla elebi (Fn-
dkl) Camii.. Banisi Molla elebi olarak da tannan Anadolu kazaskeri,
devrin nde gelen ulemas arasnda yer alan Mehmet Vusul Efendidir.
Yolculuumuz sryor. leride, yani Beiktata iki Kaptan- Derya daha
bizi bekliyor. Sinan Paa ve Barbaros Hayreddin Paa.
60 61
7. Rota
SNAN KPRLERNN VE KEMERLERNN/SUYUNUN ZNDE
Bugn tarihi tanmlama ile stanbul (sur ii) ve Bild- selase (s-
kdar, Eyp, Galata) dndayz. Aslnda bugn suyu takip edeceiz.
Mimar Sinann su yaplarn gezeceiz. Kolay bir gezi deil. Yorucu
olacak, geni bir corafya zerinde dolaacaz. Bugn her zaman-
kinden daha ok sportif giyime ve yry ayakkablarna ihtiyac-
mz olacak. Dz yolda da yryeceiz, allar arasnda inili kl
yollarda da, tabi su kemerlerini yakndan grmek istiyorsak, adm-
layacaz. Hi olmazsa ve mutlaka Malova kemerine ulamalyz ki
hem Osmanl su medeniyetinin estetik dnyasna hem de Sinann
mimari dehasna farkl bir boyutta ahitlik edebilelim
62 63
Ye ni Bi r Tu r i z m R ot a s: B yk Ust a M im a r S in a n
Fakat Sadrazam Rstem Paa ve st dzey devlet yneticileri suyun olsa grmemiz nemli Ama Malovay yakndan grmeden, al-
getirilmesine kar karlar. nk ehre bol su getirilirse stanbula tndan geen sulara ayaklarmz dedirmeden olmaz. Gerek bir
gn artacan bunun da eitli sorunlara yol aacana inan- mhendislik ve mimarlk harikas Alibey Deresi zerinde yer al-
maktadrlar. Fakat Kann Sultan Sleyman suyun kendi vakf olarak yor. Arabadan indikten sonra yaklak bir kilometre kadar Alibeyky
ehre getirilmesinde kararldr. barajnn kenarndan, orman iinde, patika bir yoldan ilerleyeceiz
ve kemere ulaacaz
naat balar ama Suyun ve Sinann muhalifleri durmazlar. Mimarn
bu ite baarsz olacan, suyun yetersiz olduunu, hazinenin israf Gerekten harika bir su yaps. Ayrlmak kolay deil ama Sinann
olacan padiaha fsldarlar. Fakat Sultan sylenenlere karar ver- greceimiz baka su yaplar da bizi beklemekte. Kathaneye
meyip yerinde incelemeler yapar ve kararndan vazgemez. Byk geiyoruz. Havz- Kebiri ziyaret ettikten sonra Bykekmeceye
bir muhalefete ramen, Padiahn desteiyle 1554de balayan Krk- gitmek iin arabalarmza biniyoruz. Burada en gzel Sinan kpr-
eme sularnn inas 1563ten nce tamamlanr. lerinden birisinin zerinde yryeceiz. Osmanl kpr mimarisinin
gnmze ulaan en muhteem rneklerinden olan kpr, Mimar-
Bu konunun teferruatn Mimarmzn anlatmndan renmek iste- mzn dehasnn ve Osmanl mhendisliinin antdr.
yenler iin ncelikle Sai elebinin onun anlatmndan kaleme al-
d Tezkiretl-bnyna bakmasn salk veririz Ayrca Eyybnin Bykekmecedeki eski kprden halkn byk zorluklar iinde
Menkb- Sultn Sleymn Hn da bu konuda ayrntl bilgiler ih- getiini gren Kanuni Sultan Sleyman, Ba mimar Sinana bu-
tiva etmektedir. raya gzel bir kpr yaplmasn emreder. Ancak Zigetvar Seferin-
de (1566) vefat eden padiahn mr kpry grmeye yetmez.
Kemerburgazdayz Gezimize abidevi kemerlerle balyoruz. E- Gerekten bir mhendislik ve mimarlk harikas olan kpr II. Selim
rikemer, Kovuk Kemer (Mderris Ky Kemeri) ve Uzun kemer devrinde, 1567-1568de tamamlanr. Seyyahlarn byk beenisini
Bunlar arasnda Kovuk Kemerin farkl bir hikayesi vardr. eenin kazanan kprnn orijinal hali ve nostaljik grntleri gravrlerle
belittiine gre, Krkeme tesisinin btn blmleri Osmanl yaps de grsel olarak belgelenmitir.
olmasna karlk Kovukkemerin en alt katnn bir blm ile orta
katn ok kk bir ksm Ge Roma devrinden kalmtr. Geri kalan Nice sefere giden Osmanl ordusuna geit veren, bir o kadar za-
ksmnn ise Mimar Sinan tarafndan 1563-64de yapld ariv kayt- fer sevincine ve bozgun hznne de ahitlik eden Bykekmece
laryla ortaya konulmutur. Kprs, inili kl drt blmden olumu ilgi ekici bir mhen-
dislik eseridir.
Uzun Kemer ise 711 m. ki katl olup Krkeme tesislerinin en byk
yaps. st katta elli, alt katta krk yedi kemer vardr. zerinde Sinann imzasn tamasyla da dikkat eken bu kprden
geip Sinan eseri olan Kanuni Sultan Sleyman Sebili, Kervansaray
Burada ok fazla vakit geirme ansmz yok Hatra fotoraflar- ve Sokullu Mehmed Paa Mescidini ziyaret ederek gezimizi tamam-
mz da ektirdiimize gre ynmz Sultangaziye eviriyoruz. lyor ve ehrin merkezindeki konaklama mekanlarmza doru yola
nk Sinann en grkemli su yaps bizi bekliyor. kyoruz.
64 65
Piyale Paa Camii, Beyolu
68