KURUMSAL KAYNAK PLANLAMASI

(ERP) SSTEMLERNN MALYETLERE VE LETME

PERFORMANSINA ETKLER1
Y.Do.Dr. Volkan DEMR

Ar.Gr. Ouzhan BAHADIR

ZET

letmelerde entegre edilmi kurumsal kaynak planlamas (ERP-Enterprise Resource Planning

Systems) sistemleri kullanm giderek yaygnlamaktadr. Yazlm sistemleri kullanmnda ERP
sistemlerinin neminin artmasnn en byk nedeni, ERPnin iletme faaliyetlerinin etkinliini
artracana inanlmasdr. Genellikle iletmeler ERP sistemlerinin, vekalet maliyetlerini, bilgi
maliyetlerini ve d iletiim (ilem) maliyetlerini azaltarak performanslarn iyiletirmesini
beklemektedir. Ancak bu iyilemenin salanmas iletmelerin ERP sistemlerinden saladklar finansal
kazanmlar rekabet ortamnda dk fiyatlarla tketicilere yanstabilmeleri ve iletmelerin yeni
sistemlere uyum salayabilmesi gibi artlara baldr.

Anahtar Kelimeler: ERP sistemleri, vekalet maliyetleri, bilgi maliyetleri, d iletiim maliyetleri,
iletme performans

ABSTRACT

In companies, usage of integrated ERP systems becomes widespread. The biggest reason of the
augmentation of the importance of ERP systems in software systems is the belief that ERP will
increase efficiency of operations. In general, companies expect that ERP systems should improve their
performance by decreasing agency costs, information costs and external communication costs
(transaction costs). However, existence of this improvement depends on conditions such as the ability
of reflecting financial benefits of ERP systems to costumers by lower prices and the adaptation of
companies to new systems.

Keywords: ERP systems, agency costs, information costs, external communication costs, company
performance

1
Bu makale, Muhasebe-Bilim Dnyas Dergisi, (ISSN:1302-258X) Muhasebe retim yeleri Bilim ve
Dayanma Vakf (MDAV), Cilt:8, Say:3, Eyll 2006 , s.57-70 de yaynlanmtr.

T.C. Galatasaray niversitesi, Meslek Yksek Okulu, Muhasebe Blm

T.C. Galatasaray niversitesi, Meslek Yksek Okulu, Muhasebe Blm

1
1. GR

Gnmz iletmelerinde bilgi teknolojilerine aktarlan kaynaklarn iletmeye deer yaratp

yaratmad tartlabilmektedir. Kurumsallam iletmeler bilgi teknolojilerine aktardklar

kaynaklar, ngrlen bir zaman periyodunda iletmeye deer yaratr duruma getirirken;

henz kurumsallamay baaramam iletmelerde bilgi teknolojilerine aktarlan kaynaklar

israf nitelii tamakta ve iletmelere daha fazla sorun olarak geri dnmektedir.

letmelerin bilgi teknolojileri kurarken baarl bir muhasebe bilgi sistemini ama edinmeleri,

kullanlan bilgi teknolojilerinden en fazla fayday elde etmelerini salamaktadr. ekil 1.1

baarl bir bilgi sisteminin kurulu aamalarn gstermektedir.

Bunun tam tersi olarak, sadece retim, sadece datm ya da bu departmanlar gibi

organizasyonun tmnn deil de belirli bir ksmnn baarsnn artrlmas amacyla kurulan

bilgi teknolojileri iletmeler iin fayda salamamaktadr. Bu durum uygulamada yanl

kurulum, hatal uygulama gibi kavramlarla ifade edilmektedir. letmelerde muhasebe bilgi

sisteminin deer yaratabilmesi iin bilgi teknolojilerinden faydalanmas gerekmektedir. Bilgi

teknolojileri ise yazlm ve donanm olmak zere iki aamada incelenebilir. Kurumsal kaynak

planlamas (ERP-Enterprise Resource Planning Systems) sistemleri; bilgi teknolojilerinin

yazlm (gl donanmlara sahip) ksmn oluturmaktadr.

2
 B L G H T Y A L A R IN IN
T A N IM L A N M A SI V E
S ST E M A M A L A R IN IN
B E L R L E N M E S

D O N A N IM H T Y A L A R IN I Y A Z IL IM
V E R T A B A N I
T A N IM L A M A V E E K P M A N H T Y A L A R IN IN
G E L T R M E
ELD E ETM E T A N IM L A N M A SI

K O N T R O L M E K A N Z M A S IN IN ,
L E T M SS T E M N N V E
D O N A N IM IN V E R T A B A N I L E
B T N L E M E S

K U L L A N IC IL A R IN E T M

U Y G ULA M A
D E K L K L E R N N
Y A P IL M A SI V E
S S T E M N T E S T E D L M E S

Y A P IL A N D E K L K L E R N
V E V E R M L L N
G Z L E M L E N M E S

ekil 1.1: Baarl Bilgi Sistemi Kurulma Aamalar

Bilgi teknolojilerine dayal Muhasebe Bilgi Sistemi kurulumunun baarl bir ekilde

gerekleebilmesi iin iletmelerin ERP sistemlerine olan ihtiyacnn tm organizasyon

birimleri baznda iyi tespit edilmesi gerekmektedir. Aksi halde iletmelerin ihtiyalarndan

fazla teknolojik yapya sahip, etkin olmayan kaynak kullanm sz konusu olabilir ya da

kullanlacak ERP sistemi iletmelerin ihtiyalarna cevap vermeyebilir.

almamzn amac; Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP) sistemlerinin, muhasebe bilgi

sistemlerinin nemli bir ktsn oluturan maliyetlere ve iletme performanslarna yaptklar

etkileri incelemektir.

3
2. ERPNN TANIMI ve KAPSAMI

Kurumsal kaynak planlama sistemleri (Enterprise Resource Planning Systems-ERP),

iletme faaliyetlerini ve karar alma srelerini desteklemek amacyla kurulan; bnyesinde

eitli yazlm rnlerini barndran sistemlerdir. almamzda Kurumsal Kaynak Planlamas

kavram, bu kavramn ingilizce isminin ksaltmas olan ERP ile ifade edilmektedir. ERP

sistemleri tedarik zinciri ynetimi, stok ynetimi, retim ynetimi, mteri ilikileri ynetimi,

finansal muhasebe, maliyet ve ynetim muhasebesi, insan kaynaklar ynetimi ve bunlar gibi

dier veri tabanl ynetim faaliyetlerini birbirlerine entegre etmekte ve bu faaliyetleri

otomatikletirmektedir (Hitt, Wu ve Zhou, 2002; 72). Dier bir deyile, ERP iletme ii

entegrasyonu salayarak i srelerini iyiletirmekte ve bylece de yeniliki bir i stratejisi

olarak ortaya kmaktadr (Hunton, Lippincott ve Reck, 2003; 146).

ERP sistemleri rgt bnyesindeki faaliyetlerin yrtlmesini destekleyen standart uygulama

programlar sunmaktadr. Teorik olarak, iletmenin deiik fonksiyonlar ortak veri ileme ve

iletiim tabanyla entegre edilmektedir (Kennerley, Neely, 2001; 104). Ayrca, deiik alt

departmanlardan gelen bilgiler birletirilmekte, depolanmakta ve snflandrlarak

yneticilerin kullanmna sunulmaktadr. ekil 2.1 ERP sistemlerinin temelini oluturan ve

deiik iletme fonksiyonlarn entegre etmeyi salayan ortak veri ileme tabann

gstermektir:

4
 Yneticiler ve Dier
Bilgi Kullanclar

Raporlama
Uygulamalar
Finansal
Uygulamalar
Sat ve Datm
(Lojistik)
Uygulamalar
Ortak Veri
Mteriler Sat gc Taban retim (Back-office) Tedarikiler
Uygulamalar
Geri Birimlerin
Hizmet yneticileri
Uygulamalar
Stok ve ve iiler
Satn Alma
nsan Uygulamalar
Kaynaklar
Ynetimi
Uygulamalar

alanlar

ekil 2.1: ERP Sistemi ve letme Fonksiyonlar

Kaynak: Thomas H. Davenport; Putting the Enterprise into the Enterprise System,
Harvard Business Review, July-August 1998, s. 124.

Birok iletmede ERP sistemlerinin ilevlerini yerine getiren yazlm sistemleri bulunmasna

karn, standartlatrlm ve entegre edilmi ERP yazlmlar giderek yaygnlamaktadr.

Yazlm sistemleri kullanmnda ERP lehine yaanan bu deiimin en byk nedeni, ERPnin

iletme faaliyetlerinin etkinliini artrdna inanlmasdr. rnein, ERP sistemi kullanlan

bir iletmede, bir sat personeli blgesindeki siparii girdii zaman, sipari ilemi e zamanl

olarak iletme ii ve iletme d dier fonksiyonel alanlarda da grlmektedir. Sipari, retim

birimlerinde ve stok seviyelerinde anlk deiim yaratmakta ya da sat faturasnn

hazrlanmas, mterilerin kredi deerlendirmesinin yaplmas ve tedarikilere yeni sipariler

geilmesi gibi ilemleri tetiklemektedir. Otomatikletirmeyi salamasnn yannda, ERP

5
sistemlerinin doru ve zamannda bilgi salama zellii yneticilerin ve alanlarn karar

alma srelerinin iyiletirilmesine de imkn vermektedir (Hitt, Wu ve Zhou, 2002; 72). ekil

2.2 muhasebe bilgi sisteminin unsurlarn gstermekte ve ERPnin muhasebe bilgi sisteminin

bir paras olarak karar alma srelerine etkisini ortaya koymaktadr.

R K E T V E
D I V E R T A B A N I
K ARAR DESTEK
S S T E M

Y N E T M B L G S T Y N E T M
F A A L Y E T B L G SS T E M
S ST E M B L G S S T E M

G R U P K A R A R IN A
E T K SS T E M
R A P O R L A M A SST E M

ekil 2.2: Muhasebe Bilgi Sisteminin Unsurlar ve ERP

META (bilgi teknolojileri ve onlarn mevcut kullanm durumlar ile ilgili pazar aratrmalar

yaynlayan uluslararas bir irket) tarafndan 1999 ylnda yaplan uluslararas bir aratrmaya

gre ERP sistemi kurulumunun ortalama maliyeti yllk 15 milyon dolar ve ortalama kurulum

sresi 23 ay olarak tespit edilmitir. Benzer aratrmalar, 1998 yl itibariyle Fortune 1000

irketlerinin %70inin ERP sistemlerini kurduklarn ya da kurmakta olduklarn ve ERP

pazarnn yllk ortalama %35 bydn ortaya koymutur (Poston ve Grabski, 2001; 272).

ERP sistemlerinin kurulumlar, yksek para ve yksek i kaynak yatrm gerektirmekte ve bu

anlamda byk bir risk oluturmaktadr. Dier gelitirme projeleriyle kyaslandnda, ERP

sistemlerinin kurulumlarnn gerekletirilmesi ve tamamlanmas daha zor projeler olarak

kabul edilmektedir. Bu zorluun bir blm iletme fonksiyonlarnn yeniden tasarlanmas ve

6
ERP yazlmna uyumlatrlmas gibi sistemin kendisinin gerektirdii deiimlerden; bir

blm ise bu projelerin ynetimsel karmaklndan kaynaklanmaktadr. ERP sistemleri

paket yazlm programlar olmasna karn, proje maliyetinin byk bir blm (yaklak

%60) yazlmn kurulmas ve firmaya uyumunun salanmas gibi konularda dardan alnan

danmanlk hizmetlerinin maliyetinden olumaktadr. Dolaysyla, kurulum baars iletme

iindeki uzmanlarla danmanlk hizmeti sunan uzmanlarn becerisine bal kalmaktadr.

(Hitt, Wu ve Zhou, 2002; 73).

ERP kurulum projeleri yksek maliyet ve yksek baarszlk riski ierseler de, genellikle bu

projelerin iletme performansn olumlu etkileyeceine inanlmaktadr. Kurulum zor ve

belirsiz bir sre olduu iin, kurulumda baarl olan iletmelerin ERP konusunda isteksiz

olan ya da benzer deiimleri yapmakta zorlanan iletmelere gre bir rekabet avantaj

kazanmalar ve piyasa deerlerini artrmalar beklenmektedir.

3. ERPDEN BEKLENEN FAYDALAR

ERP sistemlerini kuran birok iletme (ortak veri taban sayesinde) kurumsal bilgi bankas

yaratarak fonksiyonlar aras bilgi tutarszln azaltmay amalamaktadr. ERP sistemleri

sayesinde, veri kaydetme ve veri ileme srecindeki hatalar azalmakta; alanlar karar alma

srelerinde kullanacaklar bilgilere annda ulaabilmektedirler. ERP sistemleri, ayn zamanda

iletme iindeki bilginin paylalmasna imkn vererek fonksiyonlar aras entegrasyonu

kolaylatrmakta ve gncellemeleri otomatik olarak gerekletirmektedir. Bu zellikleriyle

ERP, maliyetlerde azal salamakta ve karar alma faaliyetlerini iyiletirmektedir (Poston ve

Grabski, 2001; 272).

7
Yaplan aratrmalar, ERP sistemlerinin iletme performansn artracana inanldn ortaya

koymutur. zellikle iletmeler ERP sistemlerinin;

Maliyetleri azaltmasn;

Karar alma srecine destek olmasn;

Daha gvenilir ve hzl bilgi ak salamasn;

letme fonksiyonlar arasnda entegrasyonu salayarak mteri tatminini artrmasn;

letme iinde ve tedarik zinciri boyunca bilgilere kolayca ulamay salamasn ve

E-ticareti mmkn klmasn beklemektedirler (Poston ve Grabski, 2001; 273).

Dier taraftan, Fortune 500 firmalar zerine yaplan bir aratrmada, ERP sistemi kuran

iletmelerin stok maliyetlerinin ve personel maliyetlerinin azalmasn; retim ve sipari

ynetimlerinin etkinlik kazanmasn; bilgi ak srelerinin ve i srelerinin iyilemesini

bekledikleri sonucu ortaya kmtr (Poston ve Grabski, 2001; 273).

Gattiker ve Goodhue ise ERP sistemleri kurulumundan beklenen faydalar drt ana grupta

incelemektedir. Gattiker ve Goodhueya gre ERP;

letme faaliyetlerini standartlatrarak ve entegre ederek alt birimler arasndaki bilgi

akn iyiletirmekte,

Ynetim faaliyetlerini merkeziletirmekte,

Bilgi sistemlerinin maliyetini azaltmakta ve

Etkin olmayan srelerden etkin srelere geii salamaktadr (Gattiker ve Goodhue,

2000; 105).

8
4. ERP SSTEMLERNN MALYETLERE ETKS

ERP sistemlerinin genellikle i koordinasyon maliyetleri ve d iletiim maliyetlerini azaltarak

iletme performansna olumlu katk salayacana inanlmaktadr.

4.1. Koordinasyon Maliyetleri

koordinasyon maliyetleri yneticilerin kendi kiisel karlar dorultusunda hareket

etmelerini engellemek iin alnan nlemlerin maliyetlerini (vekalet maliyetleri-agency costs)

ve bilginin rgtsel hiyerarinin alt kademesinden st kademesine ulatrlmas iin katlanlan

maliyetleri kapsamaktadr. Tablo 4.1 vekalet maliyetleri ve bilgi maliyetlerinin trlerini

gstermektedir.

Tablo 4.1: Vekalet Maliyetleri ve Bilgi Maliyetleri

Vekalet zleme Maliyetleri
Koordinasyon Maliyetleri Balanma Maliyetleri
Maliyetleri Bilgi leme Maliyetleri
Bilgi Maliyetleri Bilgi Eksiklii Maliyeti

4.1.1. Vekalet Maliyetleri

letme sahiplerinin iletmedeki karlarn korumakla grevlendirilen profesyoneller,

genellikle kendi karlarn en st noktaya karma hedefine ynelmektedirler. letme

sahipleri ise profesyonellerin bu davranlarn engellemek iin motivasyon szlemeleri

hazrlamaktadrlar. Motivasyon szlemeleri, profesyonellerin iletme performans

dorultusunda dllendirilmelerini salayarak profesyonellerin kendi karlarna gre hareket

etmelerini engellemeyi amalamaktadr.

9
Vekalet maliyetleri, motivasyon szlemelerinin maliyetlerini (profesyonellere verilen

dlleri) ve profesyonellerin alma abalarnn ve katma deer yaratmayan faaliyetlerinin

izlenmesi iin gerekletirilen faaliyetlerin maliyetlerini kapsamaktadr. (Poston ve Grabski,

2001; 275-276). Bilgi sistemleri, profesyonellerin faaliyetlerinin izlenmesini kolaylatrarak

profesyonellerin davranlar hakknda bilgi edinme maliyetini azaltmaktadr.

ERP sistemlerinin kurulmas srelerin otomatikletirilmesini ve alan sorumluluklarnn

elektronik ortama tanmasn salayarak profesyonelleri izleme maliyetlerinin azalmasna

neden olacaktr. ERP sistemlerinin tek bir veri tabanna ulam kolaylatrmasyla, yneticiler

alanlarn hareketlerini etkin biimde e zamanl olarak izleme imkanna ulaacaklardr.

Sonuta bu durum, ek izleme faaliyetlerine olan ihtiyac ortadan kaldracak ve alanlardan

kaynaklanan hatalar azaltacaktr (Poston ve Grabski, 2001; 275-276).

Genellikle ERP sistemleri izleme faaliyetlerinin verimliliini artrmakta ve alanlarn

hatalarn azaltmaktadr. letmenin profesyonel ynetim kadrosunun izlenmesi iin katlanlan

maliyetlerin azalmas ise genel ynetim giderlerinin azalmas sonucunu douracaktr. Fabrika

iinde ise; ERPnin retim denetilerine olan ihtiyac ortadan kaldrarak retimde alanlarn

izlenmesinin maliyetini azaltaca ve bu ekilde genel retim giderlerinde ve dolaysyla stok

ve satlan mamul maliyetinde azala neden olaca beklenmektedir (Bknz. Tablo 4.2).

Balanma maliyetleri (bonding costs); alanlarn yneticilerine faaliyetlerini raporlarken

harcadklar zamann ve sarf ettikleri abann maliyeti olarak tanmlanmaktadr. (Gurbaxani

ve Whang, 1991; 62). rnein, bir sat personelinin maaza mdrne gnlk sat

faaliyetlerini raporlamak iin harcad zaman ve abann maliyeti balanma maliyeti olarak

nitelendirilir. ERP sistemleri raporlama srecini otomatikletirmekte; sat personeli ve

10
ynetim kadrosunun raporlama faaliyetlerine ulamn kolaylatrmaktadr (Poston ve

Grabski, 2001; 277). Bu ekilde ERP sistemleri pazarlama sat ve datm giderlerini ve

genel ynetim giderlerini azaltmaktadr. Fabrikada ise, iilerin ve alanlarn raporlama

faaliyetlerine ulamn kolaylatrarak genel retim giderlerini ve dolaysyla stok ve satlan

mamul maliyetini azaltmaktadr (Bknz. Tablo 4.2).

4.1.2. Bilgi Maliyetleri

rgtsel hiyerarinin en alt kademesinde bulunan alanlar yerel bilgiye dierlerine gre

daha kolay ulaabilmektedirler. Eer tm kararlar veklet maliyetlerini azaltmak iin st

dzey yneticiler tarafndan alnrsa, bilgiyi hiyerarinin st kademelerine tamak gerekecek

ve bunun da bir maliyeti ortaya kacaktr. rnein, bilginin iletilmesi iin katlanlan iletiim

maliyetleri ya da bilginin iletilmesinde ve iletiimde gerekleen gecikme ve aksaklklarn

maliyetleri bilgi maliyetlerini oluturmaktadr. Organizasyonda bilginin iletilecei kademe,

bilginin sahip olunduu kademeden uzaklatka bilgi maliyetleri artmaktadr. Bununla

birlikte, karar alma srecini rgtsel hiyerarinin alt kademelerine brakmak, ortaklar ve

profesyonel yneticiler arasndaki amalar farkl olduu iin sorun olacaktr.

ERP teknolojisi karar alma srecinde gerekli kurum ii bilgileri karar alclara zamannda ve

doru bir biimde sunduu iin, bilgi ileme maliyetleri ve yetersiz iletiimden kaynaklanan

frsat maliyetleri azalacaktr. Maliyet azallar pazarlama, sat ve datm (lojistik)

giderlerinde, genel ynetim giderlerinde ve genel retim giderlerinde (dolaysyla stok ve

satlan mamul maliyetinde) ortaya kacaktr (Bknz Tablo 4.2).

11
4.2. D letiim Maliyetleri-lem Maliyetleri

lem maliyetleri iletmenin kendisiyle i yapabilecek olanlar aratrmak, fiyat ve alveriin

dier ynleri hakknda anlama yapmak ve anlamann yerine getirilme koullarn salamak

amacyla yapt harcamalardan oluur. Aslnda, retimde kullanlacak girdilerin d

kaynaklardan salanmas; piyasa bilgisine sahip olunmas, corafi olarak dank bulunan

satclarla iletiimin kurulmas, girdilerin tanmas ve stoklarn elde tutulmas gibi lojistik

maliyetlerini ortaya karmaktadr. ERP, piyasa bilgisine ulamada ve bu bilgiyi ilemede

maliyet etkinlii salayarak, iletmeler aras bilgi paylam ve karlkl izleme imkn

yaratarak piyasa ilem maliyetlerini azaltmaktadr (Poston ve Grabski, 2001; 278).

ERP sistemleri gvenilir ve kolayca ulalabilir veri taban oluturarak bilgi arama, stok

tama, stok bulundurma, satclarla iletiim maliyetleri gibi maliyetleri azaltmaktadr (Bknz

Tablo 4.2).

12
Tablo 4.2: ERP Sistemlerinin Maliyetlere Etkisi
Kaynak: Robin Poston; Severin Grabski; Financial Impacts of Enterprise Resource
Planning Implementations, International Journal of Accounting Information Systems,
2001, Vol. 2, s. 276.
Maliyet Tr ERP Etkisi lgili Maliyet Kategorisi
Koordinasyon Maliyetleri
Veklet Maliyetleri
zleme Maliyetleri Ynetsel izleme maliyetlerini azaltr. Genel Ynetim Giderlerini,
rn ve bilgi hata maliyetlerini Genel retim Giderlerini
azaltr. ve dolaysyla Stok ve
Ynetsel raporlama maliyetlerini Satlan Mamul Maliyetini
Balanma Maliyetleri azaltr. azaltr.

Bilgi Maliyetleri Karar alma srecinin kalitesini artrr. Pazarlama Sat ve Datm
Bilgi leme Satlar artrr ve/veya maliyetleri Giderlerini, Genel Ynetim
Maliyetleri azaltr. Giderlerini, Genel retim

Bilgi Eksiklii Karar alma srecinin kalitesini artrr. Giderlerini ve dolaysyla

Maliyetleri Stok ve Satlan Mamul

Yetersiz iletiimden kaynaklanan
maliyetlerini azaltr. Maliyetini azaltr.

D letiim-lem Maliyetleri Bilgi arama maliyetlerini azaltr. Genel Ynetim Giderlerini

Stok tama maliyetlerini azaltr. azaltr.
Stok bulundurma (elde tutma)
maliyetlerini azaltr.
Satclarla iletiim maliyetlerini
azaltr.

5. ERP SSTEMLERNN LETME PERFORMANSINA ETKLER

ERP sistemlerinin, maliyetleri olumlu etkilemesi sonucunda iletmenin performansnn

iyilemesi beklenmektedir. Literatrde, ERP kurulumunun iletme performans zerine

etkisini lmeyi amalayan birok alma olsa da bu almalarn sonularnn birbirleriyle

tutarl olduu sylenememektedir.

13
Genellikle bilgi teknolojilerinin aadaki unsurlar sayesinde firma performansn artraca

iddia edilmektedir (Poston ve Grabski, 2001; 273):

Firma faaliyetlerinin lek etkinliklerini artrarak;

lem maliyetlerini azaltarak;

Karar alma srecinde kullanlabilecek bilgiyi zamannda toplayarak ve ileyerek;

alanlarn performansn etkin biimde gstererek;

letiim kanallarn dk maliyetle tutarak.

ekil 5.1 bilgi teknolojisi yatrmlarnn iletme performansn nasl etkilediini

gstermektedir:

Sat Art

Bilgi Faaliyet
Teknolojisi Giderlerindeki Karllk Art
Yatrm Azal

retkenlik
Art

ekil 5.1: Bilgi Teknolojilerinin letme Performansna Etkileri

Kaynak: Quing Hu; Robert Plant; An Empirical Study of the Casual Relationship
Between IT Investment and Firm Performance, Information Resources Management
Journal, Vol. 14, Jul-Sep 2001, s. 18.

14
Hayes ve dierleri yaptklar almada, ERP sistemleri kurulumunu tamamlayan iletmelerin

piyasa deerlerini artrdklarn ve yatrmclarn ERP kurulumu duyurularna sermaye

piyasalarnn olumlu tepki verdiklerini gstermilerdir (Hayes, Hunton ve Reck, 2001; 3-18).

Benzer bir ekilde Hunton ve dierleri bir iletmenin ERP sistemi kurulumu planlarn

akladnda, yatrmclarn ortalama kazan tahminlerini revize ederek iyiletirdiklerini

ortaya koymutur (Hunton, Lippincott, Reck, 2003; 166). Her iki alma da sermaye

piyasasndaki yatrmclarn ERP kurulumunun iletme performansn artracana

inandklarn kantlam; ancak bu performansn ne lde artacan aklamamtr.

Bu bilinmezlii ortadan kaldrmak iin Poston ve Grabski, ERP sistemlerinin yl boyunca

iletme performansn nasl etkilediklerini incelemilerdir. 1993 ve 1997 yllar arasnda ERP

sistemlerini kuran 50 iletmeden oluan bir rneklem kullanarak yaplan almada, finansal

performans lm arac olarak; Sat Geliri Bana Pazarlama, Sat ve Datm Giderleri,

Sat Geliri Bana Genel Ynetim Giderleri, Sat Geliri Bana Satlarn Maliyeti,

Sat Geliri Bana alan Says deikenlerini kullanmlardr. almann sonularna

gre ERP sistemleri kurulumunu tamamlayan iletmelerde Sat Geliri Bana alan

Saysnn ve Sat Geliri Bana Satlarn Maliyetinin yl boyunca azald ortaya

kmtr. Ne var ki, Sat Geliri Bana Pazarlama Sat ve Datm Giderleri ve Sat

Gelir Bana Genel Ynetim Giderlerinde herhangi bir iyileme tespit edilememitir (Poston

ve Grabski, 2001; 284-285). Bu durum, ERP sistemlerinin baz alanlarda kazanmlara yol

aarken, dier alanlarda maliyet artna yol amas ve elde edilen kazanmlarn etkisinin bu

maliyet artlaryla yok olmas olarak yorumlanmaktadr. ERP alanndaki bu almalara

paralel olarak, bilgi teknolojileri yatrmlarndaki artla iletme performans arasndaki

ilikiyi inceleyen almalarda da bilgi teknolojileri yatrmlarndaki artn performans

15
zerindeki etkisinin ok zayf olduu tespit edilmi ve bu olay retkenlik paradoksu olarak

adlandrlmtr (Grover, Teng, Segars ve Fielder, 1998; 59-141).

Robertson ve Gatignon (1986; 1-12) ve Hitt ve Brynjolfsson (1996; 42-121) retkenlik

paradoksuna farkl bir bak as getirmilerdir. Onlara gre, bilgi teknolojileri

yatrmlarndaki art iletmelerin etkinliini artrmakta; iletmeler etkinlik artnn salad

finansal kazanmlarn rekabet ortamnda dk fiyatlarla tketicilere yanstmaktadrlar. ERP

kullanan iletmeler finansal kazanmlar elde ettike ve bu kazanmlar tketiciye yansttka,

ERP kullanmayan iletmelerin performans decektir. Tahmin edilecei zere, ERP kullanan

iletmelerin ERP kullanmayan iletmelerden yksek performans gstermelerinin sebebi,

ncelikli olarak ERP kullanmayan iletmelerin den performanslardr.

Hunton ve dierleri de benzer biimde ERP sistemlerini kullanan 63 iletmeyle bu iletmelere

finansal veriler asndan benzeyen; ancak ERP sistemlerini kullanmayan 63 iletmenin

finansal performanslarn karlatrmlardr. Aktif Karll, Sat Karll, Aktif

Devir Hz ve Yatrm Karllnn finansal performans lm arac olarak kullanld

almada; sonular Aktif Karll, Aktif Devir Hz ve Yatrm Karllnn ERP

kullanmayan iletmelerde ERP kullanan iletmelere gre daha dk olduunu ve aradaki

farkn zamanla arttn gstermitir. Ne var ki, ERP kullanan iletmelerle ERP kullanmayan

iletmeler arasndaki bu finansal performans fark, zaman ierisinde ERP kullanmayan

iletmelerde performans azalndan kaynaklanmaktadr (Hunton, Lippincott, Reck, 2003;

174-181).

16
Her iki almada da, ERP sistemlerinin etkinlik kazanmlarnn snrl da olsa var olduu

grlmektedir. Ayrca, ERP kullanmlarndan salanan kazanmlarn dk fiyatlarla

mterilere yanstldn ve ERP kullanclarnn rekabet avantaj yakaladklarn

gstermektedir.

ERP yatrmlarndan beklenen faydann elde edilebilmesi iin iletmenin yeni sisteme uyum

salayabilmesi ve sistem kullanclarnn eitilebilmesi gereklidir. Bunun iin de ERP

kurulumunun tamamlanmasnn zerinden belirli bir sre gemelidir. Nicalaou ERP

kurulumunu tamamlamalarnn zerinden 4 yl geen iletmelerin finansal verilerini

kullanarak yapt aratrmada, ERPnin uzun vadede iletme performansn olumlu etkiledii

sonucuna varmtr. Yatrm Karll ERP yatrmnn tamamlanmasndan 2 yl sonra;

Aktif Karllnn ise yatrmn tamamlanmasndan 4 yl sonra artt gzlenmitir. Dier

taraftan, sz konusu performans ltlerinin yatrmn tamamland ylda ve yatrmn

tamamlanmasn takip eden ylda azald belirlenmitir (Nicolaou, 2004; 95-101).

Bilgi teknolojileri yatrmlar ile iletme performans arasnda pozitif bir iliki bulmay

amalayan baz almalar ise; sz konusu ilikinin anlaml olmadn ortaya koymutur (Hitt

ve Brynjolfsson, 1996; 42-121). Dos Santos ve dierleri yeniliki olmayan teknolojilerin

firmann piyasa deerini ya da finansal performansn artrmayacan; yeniliki teknolojilerin

ise piyasa deerini ve finansal performans olumlu etkileyeceini iddia etmilerdir (Santos,

Peffers ve Mauer, 1993; 1-23). Bu iddialarn test etmek iin bilgi teknolojileri yatrmlarna

piyasann verdii tepkiyi lmler ve piyasann bu duyurulara duyarsz kaldn

belirlemilerdir. Bunun tam tersine, Peffers ve Dos Santos yeniliki bilgi teknolojileri

yatrmlar ve iletme performans arasnda pozitif bir iliki bulunduunu kantlamlardr

(Peffers ve Dos Santos, 1996; 92-381).

17
6. SONU

ERP sistemlerinin veklet maliyetlerini ve d iletiim maliyetlerini azaltarak iletmenin

pazarlama sat ve datm giderlerinde, genel ynetim giderlerinde ve genel retim

giderlerinde (dolaysyla stok ve satlan mamul maliyetinde) tasarruf salamas ve iletme

performansnn bu maliyet avantajlarndan olumlu etkilenmesi beklenmektedir. Ancak, ERP

sistemleri kurulumunun iletme performans zerinde olumlu etkisinin ortaya kabilmesi iin

baz artlarn varl gerekmektedir. Bu artlar aadaki gibi zetlenebilir:

letmelerin ERP sistemlerinden saladklar finansal kazanmlar rekabet

ortamnda dk fiyatlarla tketicilere yanstabilmeleri ve bu ekilde finansal

performanslarn artrabilmeleri iin ERP kurulumunun zerinden belli bir sre

gemesi gerekir. ERP sistemlerinin kurulumlarnn ilk yllarnda iletme

performansn artrmalar beklenmemelidir.

ERP sistemlerinin maliyet avantajlar yaratabilmeleri iin sistem kullanclarnn

(iletme alanlarnn) eitilmesi ve iletmelerin yeni sistemlere uyum

salayabilmesi gerekir.

ERP sistemleri baz alanlarda kazanmlara yol aarken, yksek yatrm maliyetleri

nedeniyle elde edilen kazanmlarn etkisi yok olabilmektedir. Dolaysyla ERP

sistemleri entegre edilmeden nce, salanabilecek olas kazanmlar ve yatrm

maliyetleri karlatrlmal; olas kazanmlarn yatrm maliyetlerinden yksek

olmas halinde kurulum karar verilmelidir.

18
YARARLANILAN KAYNAKLAR

DOS SANTOS, B.; PEFFERS, K.; MAUER, D.C.; The Impact of Information

Technology Investment Announcements on The Market, Information Systems Resources,

Vol. 4, 1993.

GATTIKER, T.; GOODHUE, D.; Understanding The Plant Level Costs and Benefits of

ERP: Will The Ugly Duckling Always Turn Into A Swan?, Proceedings of The Thirty-Third

Annual Hawaii International Conference on Systems Sciences, January 2000.

GROVER, V.; TENG, J.; SEGARS, A.H.; FIELDER K.; The Influence of Information

Technology Diffusion and Business Process Change on Perceived Productivity: The IS

Executives Perspective, Information Management Journal, Vol. 34, 1998.

GURBAXANI, V.; WHANG, S.; The Impact of Information Systems on Organization and

Markets, ACM Journal, Vol. 34, 1991.

HAYES, D.C.; HUNTON, J.E.; RECK J.L.; Market Reaction to ERP Implementation

Announcements, Journal of Information Systems, Vol. 15, 2001.

HITT, Lorin M.; WU, D.J.; ZHOU, Xiaoge; Investment in Enterprise Resource Planning:

Business Impact and Productivity Measures, Journal of Management Information Systems,

Summer 2002, Vol. 19, No. 1.

HITT, L.M.; BRYNJOLFSSON, E.; Productivity, Business Profitability, and Consumer

Surplus: Three Different Measures of Information Technology Value, Management

Information Systems, Vol. 20, 1996.

HU, Quing; PLANT, Robert; An Empirical Study of the Casual Relationship Between IT

Investment and Firm Performance, Information Resources Management Journal, Vol. 14,

Jul-Sep 2001.

19
HUNTON, James E.; LIPPINCOTT, Barbara; RECK, Jacqueline L.; Enterprise

Resource Planning Systems: Comparing Firm Performance of Adopters and Non adopters,

International Journal of Accounting Information Systems, 2003, Vol. 4.

KENNERLEY, Mike; NEELY, Andy; Enterprise Resource Planning: Analysing The

Impact, Integrated Manufacturing Systems, 2001.

NICOLAOU, Andreas I.; Firm Performance Effects in Relation to the Implementation and

Use of Enterprise Resource Planning Systems, Journal of Information Systems, Fall 2004.

PEFFERS, K.; DOS SANTOS B.; Performance Effects of Innovative IT Applications Over

Time, IEEE Trans. Engineering Management, Vol. 43, 1996.

POSTON, Robin; GRABSK, Severin; Financial Impacts of Enterprise Resource Planning

Implementations, International Journal of Accounting Information Systems, 2001, Vol. 2.

ROBERTSON, T.S.; GATIGNON, H.; Competitive Effects on Technology Diffusion,

Journal of Marketing, Vol. 50, 1986.

20