-BASINLI HAVA EBEKELER-

1- Bernoulli Denklemi

Bir akkann boru iindeki hareketini inceleyelim. nce akkann sv

olduunu yani, basn deitike akkan younluunun deimediini ve akkann
boruyu tamamen doldurduunu kabul edelim. Ktlesi " m " olan akkan boru

iinde hareket ederek 1 No' lu konumundan 2 No' lu konumuna gelmi olsun. Akkan
ile d ortam arasnda enerji alverii yok ise srtnmesiz ortamda hareket iin
enerjinin sakm kanununa gre aadaki banty yazabiliriz.

2 2
mv mv
p V + 1 + G h = p V + 2 +Gh
1 2 1 2 2 2

BENOULLI denklemi olarak bilinen bu banty pratik mhendislik almalarnda

kullanabilmek iin akkan ile boru i yzeyi arasndaki srtnmenin de gz nnde
bulundurulmas gerekir. Boru ile gaz arasndaki mekanik srtnme, bir ksm enerjinin
s enerjisine dnp d ortama kamasna neden olmaktadr. Akkan tarafndan
tekrar kullanlamayan bu enerji, kaybolmu enerji olarak deerlendirilecek ve
BENOULLI denkleminin sa tarafna ilave edilecektir. Srtnme nedeniyle oluan bu
enerji kaybnn bykl; boru uzunluu ve akkann kinetik enerjisi ile doru
orantl, boru ap ile ters orantl olacaktr. Orant katsays " " ise boru srtnme
katsays olarak isimlendirilecektir. Bu aklamalardan sonra BERNOULLI denklemini
u ekilde geniletmek mmkndr.

2 2 2
mv mv l m vort
p V + 1
+ G h = p V + 2
+Gh +
1 2 1 2 2 2 d 2

Bu bantda ktle, arlk zerinden gsterilecek olur ise bant;

 2 2 2
G v l G vort
G v
p V + 1
+ G h = p V + 2
+Gh +
1 2 g 1 2 2 g 2 d 2 g

G
eklini alr. Eitliin her iki taraf G ile blnrken, = olduu gz nnde
V
bulundurulur ise;

2 2 2
p v p l v v
1
+ 1 + h = 2 + 2 + h + ort
2 g 1 2 g 2 d 2 g

denklemi elde edilir. Bu denklem yardm ile 1 ve 2 noktalar arasndaki basn fark;

v2 v2 2
2 1
p = p p =
1 2
2 g
( l vort
)
+ h2 h1 + d 2 g

olur. Eer boru ap deimiyor ise; v1 = v2 ve vort = v olur. Bu durumda bant;

( )
2
l v
p = h h +
2 1 d 2 g

eklini alr.Bunlara ilave olarak bir de boru yatay vaziyette ise; h2 = h1 olacandan
2
l v
p =
d 2 g
olur.

2- Reynold Benzerlik Kural ve Ak Rejimleri;

Aratrmalar bize grnts ve dayand mekanik esaslar asndan farkl iki

ak rejiminin mevcut olduunu gstermitir. Laminer akm, akkan molekllerinin
birbirini kesmeyen dzenli
yrngeler zerinde hareket
ettii ak rejimidir (ekil a).
Trblansl akm ise; molekl
yrngelerinin birbirini kestii,
kk trblanslar olutuu
dzensiz bir ak rejimidir
(ekil b). Bir akkann ok kk apl boru iinde ve ok dk hzla hareketi
laminer akm olarak balar. Akkann hz artrlp, belli bir vkrt hz zerine
kldnda ak dzeni bozulmaya, molekller birbirine karmaya ve trblanslar
olumaya balar. Ak rejimi artk trblansl akmdr. Ayn sonucu ap daha byk
olan borularda da elde etmek mmkndr. Ancak bu defa, trblansl akma geii
belirleyen vkrt hz daha kk olur. Akkan tr deimedii srece, laminer
akmdan trblansl akma geildiinde " vd " arpmnn sabit kald tespit
edilmitir. Ayn deneyler baka akkanlarla tekrar edildiinde; " vd " arpmnn
kinematik vizkositesi () yksek olan akkanlarda kk, kinematik vizkositesi dk
vd
olan akkanlar da ise byk olduu grlmtr. Ama gene de ( = Sabit ) olduu

grlmtr. Bu deere bulucusunun ismine atfen REYNOLD says denmitir.

vd
Re =

Kinematik vizkosite yerine dinamik vizkosite kullanlacak olur ise;

g
= olduundan,

vd
Re = olur. Dier tarafta;
g

d
2 Q
Q = 60 A v = 60 v d v = dak
dak 4 15 d

ifadesi yukardaki formlde kullanlrsa;

Q G
dak dak
Re = Re =
g 15 d 462 d

bants elde edilir.

ok sk kullanacamz su ve havann eitli scaklklardaki dinamik vizkositesi

aadaki izelgede verilmitir.

Dinamik Vizkozite 106

Scaklk C 0 10 20 40 50 60 80 100

Su 182 133 102 66.5 57 47.9 36.3 28.8

Hava 1.75 1.79 1.85 1.95 2.0 2.04 2.13 2.22

3- Boru Srtnme Katsays

 Srtnmeler nedeniyle oluan basn dn hesaplayabilmek iin boru
srtnme katsays ( ) nn belirlenmi olmas gerekir. Boru srtnme katsayn
belirlemek amacyla bir ok aratrma yaplm ve ok sayda forml ortaya atlmtr.
Ancak; bu formllerin bir ksm ya ok dar kapsaml ve zel konular ele alan
aratrmalara dayanmaktadr veya formlleri temel bilimlerin koyduklar esaslar iinde
deerlendirmek mmkn deildir yahut ta formller daha yeni aratrmalarla sk sk
deitirilmek durumunda kalmlardr. Biz burada boru srtnme katsaysn
REYNOLD saysna bal olarak veren ve temel bilimlere ait formlleri bozmadan
kullanma imkan salayan aratrma sonularn kullanacaz.

3.1- Laminer Akmda Boru Srtnme Katsays

REYNOLD saysnn 2320 veya bu deerden kk olmas durumunda ak

rejimi laminer akmdr. Bu ak rejiminde, molekller aks istikametinde ve birbirine
paralel silindirik tabakalar zerinde hareket ederler. Tabakalar arasndaki srtnme
kuvveti yani, akkann vizkositesi basn dne neden olan tek etkendir. Boru i
yzeyinin durumu hi nemli deildir. HAGEN ve POSEULLE birbirlerinden
bamsz olarak yaptklar aratrmalar sonucunda, bu ak rejiminde boru srtnme
katsaysnn ;
64
=
Re olduunu bulmulardr.

3.2- Trblansl Akmda Boru Srtnme Katsays

Trblansl akmda molekller

sadece boru aks ynnde deil, boru
aksna dik ynde de hareket ederler.
Dolaysyla molekller birbirinin yolunu
keser veya kk trblanslar
olutururlar. PRANDTL tarafndan
ortaya atlan bir teoriye gre;
trblansl akma geildikten sonra
boru i yzeyine temas eden ince bir
tabaka iinde ak rejimi hala laminer
akmdr. Trblansl akmdan
etkilenmeyen bu tabakann kalnl
REYNOLD says arttka azalr. Bu
durumda laminer akm tabakasnn
boru i yzeyindeki przleri rtp
rtmemesi srtnme kayplar
asndan ok nemli bir olgudur. Bu
nedenle trblansl akmda srtnme
katsays; hidrolik adan przl,
hidrolik adan przsz ve gei
ortamlar iin ayr ayr ele alnp incelecektir.

3.2.1- Przsz Ortamda Trblansl Akm

 Boru i yzeyindeki przler laminer akm tabakas ile tamamen rtlyorsa
bu tr ak rejimi przsz ortamda trblansl akm olarak tanmlanr. Bu durumda
srtnme katsays boru i yzeyindeki przlerden etkilenmez. Ancak, srtnme
katsays yine de laminer akmdaki deerden byktr. nk; srtnme kayplar
sadece akkann i srtnmesi nedeniyle ortaya kmaz ayrca, trblanslarda
moleklleri hzlandracak enerjiye de ihtiya vardr. PRANDTL ve Von KARMEN
przsz ortamdaki trblansl akmda srtnme katsays 'nn hesab iin
aadaki forml vermilerdir.

1

( )
= 2 log Re 0,8

3.2.2- Przl Ortamda Trblansl Akm

REYNOLD says arttka laminer akm tabakasnn kalnl azalr ve nihayet

boru i yzeyindeki przler tamamen ortaya kar. Ortaya kan przler srtnme
kayplarn daha da artrr. PRANDTL, COLEBROOK ve NKURADSE 'nin
aratrmalarna gre, przl ortamda katsays REYNOLD saysndan bamsz
olup, " k/d " ile gsterilen rlatif przllk oran ile deimektedir.

1 d d = Boru ap [m]
= 2 log + 1,14
k k = Prz Boyutu [m]

Borularn przllk oran retildikleri zamanki deerlerinde kalmaz. Boru i

yzeyinde meydana gelen paslanma veya akkan madde iindeki kat maddelerin
keltileri przllk katsaysnn zamanla artmasna neden olurlar. Maden
iletmelerinde kullanlan basnl hava borular zerinde yaplan aratrmalar,
kullanm sresi 11 yl getikten sonra przllk artnn durduunu ve prz
boyutunun k = 0.16 mm ile maksimum deerine ulatn gstermitir. Yaplan
hesaplamalarda gene de gvenli blgede kalabilmek iin k = 0.20 mm olarak
alnmas tavsiye edilmektedir. Basnl hava ebekelerinde rastlanan ak rejimi
ounlukla przl ortamda trblansl akmdr.

3.2.3- Gei Ortamnda Trblansl Akm

Trblansl akmda, REYNOLD says arttka boru i yzeyine temas eden

laminer akm tabakas kalnlnn azald daha nce belirtilmiti Prz tepeciklerinin
laminer akm tabakasn delip ortaya kt dnemler przsz ortamdan przl
ortama gei ortam olarak tanmlanmtr. Bu ortamda srtnme kayplar sadece
rlatif przllk oranna bal deil ayrca; akkann vizkositesine, prz tepelerinin
geometrik ekline ve prz tepeleri aras mesafeye bal olarak deimektedir.
 Boru Durumu Prz Boyutu [mm]
*Bakr,Alminyum,Cam Teknik adan przsz 0.0015 'e kadar
ekme borular
* Dikisiz ekme elik boru -Yeni 0.02.......0.05
-Kullanmdan sonra temizlenmi 0.15..... .0.20
-Ksmen pasl ve kavlam 0.40 'a kadar
-Olduka kavlam 3 ' e kadar
* Galvanize elik boru
kaliteli Yeni (Basnl hava borusu gibi) 0.07.......0.1
vasat Yeni (Basnl hava borusu gibi) 0.1...... ..0.15
* elik borular
Basnl hava borusu Kullanlm 0.15.......0.20
Dikili elik boru -Bitml, yeni 0.02 0.05
-Kullanlm, hafif pasl 0.15........0.5
Su atm borular 1.0 3.0
(Olduka pasl ve kavlam)
* Pik Borular Yeni, bitml 0.1 0.15
Yeni, bitmsz 0.25.........0.5
Kullanlm, pasl 1.0...........1.5
Kullanlm, kavlakl 1.5............3.0

3.2.4- Trblansl Akm iin Ortak Forml

Gei dneminde srtnme kayplar zerinde etkili olan faktrlerin oalmas

ve bunlardan bazlarnn (tepeciklerin geometrik ekli ve tepecikler aras mesafe gibi)
tanmlanmasnn zor olmas nedeniyle aratrmalar gittike zorlam, mhendislik
almalar hassasiyeti iinde bu konudaki aratrmalara devam etmenin de yararl
olmayaca sonucuna varlmtr. COLOBROOK ve WHITE przl ve przsz
ortamlar iin verilen formlleri birletirmi ve bu yeni formln gei dnemini de
yeterli hassasiyetle temsil edebileceini gstermitir. Trblansl ak rejiminde boru
srtnme katsaysn veren ortak forml;

1 2,51 k
= 2 log +
Re 3,72 d

3.2.5- Basnl Hava Borular iin zel Forml

Basnl hava borular olarak elik borular kullanlmaktadr. ebekedeki basn

deerleri ise, baz zel haller hari, 7-8 at civarndadr. BEL; FRTZSCHE ' nin
maden ocaklarnda kullanlan basnl hava borular zerinde yapt aratrma
sonularn deerlendirmi ve Re 150000 d olmas halinde boru srtnme
katsaysnn aadaki zel formlle hesaplanabileceini gstermitir.
-0,148 -0,0561
= 0,0539 Q veya = 0,0561 G
hN h
4- Basnl Hava Borularnda Srtnme Kaybnn Hesab

ap deimeyen borularda srtnmeler nedeniyle oluan basn dnn,

2 v [m/s]
l v 3
p = ort [kp/m ]
d 2g 2
p [kp/m ]

bants ile hesaplanabilecei daha nce belirtilmiti. Bu bantnn, basnl hava

mhendislik hesaplarnda daha rahat bir ekilde kullanlabilmesi iin baz
dnmlerin yaplmas gerekir. Pratik uygulamada kullanlan borular dairesel
kesitlidir. Borudan geen havann hzndan ok, bir saatte borudan geecek hava
miktar QhN deeri bilinir. Borudan geen havann hz ile saatteki debisi arasndaki
iliki;
3 2
Q [m /h] = 3600 [s/h] A [m ] v [m/s]
h

eklinde yazlabilir. Kullanlan borularn aplar [mm] birimi ile belirtilmektedir. Bu

durumda borunun kesit alan:

d
2 d [mm]
A= 6 2
4 10 A [m ]

olur. Bu deer yukardaki formlde yerine konup, v ekilirse;

4 10 Qh
6
v= [m/s]
3600 d 2

olur. p 'yi veren formlde boru ap " d " ile boru uzunluu " l " nin birimlerinin ayn
olmas gerekir. Pratik uygulamada boru ap [mm] ve boru uzunluu [m] birimleri ile
verildiinden birimleri eitlemek iin formlde 1000 arpan kullanmak gerekir. Ayrca,
bu formlle hesaplanan basn farknn birimi [kp/m2] dir. Pratik uygulamada ise daha
ok [at] = [kp/cm2] birimi kullanlmaktadr. Bu dnmn yaplabilmesi iin de
formln 10000 'e blnmesi gerekir. Bu aklamalardan sonra;
2
1000 1 4 10 6
p = l Q2
2 9,81 10000 3600
d
5

l 2
p = 637,55 5
Q
d

forml elde edilir. Bu formln pay ve paydas zgl arlk ile arplrsa
2 2 2
" Q = G " olur ve forml;
h h
 l [m]
2 d [mm]
l G 3
p = 637,55 h
[kp/m ]
d
5

G [kp/h]
h
p [at]

eklini alr.

Yukardaki bant akkan tr ne olursa olsun belirtilen birimlerle tm

akkanlar iin kullanlabilir. Bundan sonra akkan tr "hava" olarak saptanp forml
biraz daha deitirilecektir. Basnl hava mhendislik hesaplarnda hava debisi;
havann normal artlardaki (760 mmHg basn ve 0 C scaklk) hacmi cinsinden
belirtilir. Buna gre;
2 2 2 2 2
G =Q =Q 1,293
h hN N hN

dir. Basnl hava ebekelerinde basn farklarnn ok kk olduu ve hava

scaklnn sabit kald kabul edilir. Yani; srtnme nedeniyle basn deiirken
hava hacmi izotermik olarak ( pv = sabit ) deiir. Bu durumda;

1000 p
= ort
ort 29,27 T

yazlabilir.Yukardaki iki forml,

2
l G
p = 637,55 h
d
5

formlnde yerine konursa;

2 2
l Q 1,293 29,27 T
p = 637,55 hN
d
5
p 10000
ort

2
l Q
p = 3,12 5
hN
T
d p
ort

forml elde edilir. Basn, borunun iki ucu arasnda sadece srtnmeler nedeniyle
dorusal oranla deiecei iin,

p +p
p = 1 2
ort 2
yazlabilir.Bu ifade ile yukardaki forml;

l [m]
d [mm]
2 2 l 2 3
p p = 6,23 5
Q T Q [Nm /h]
1 2 hN hN
d
p [at]
o
T [ K]

eklinde ifade edilebilir.

5- Basnl Hava ebekeleri iin Pratik Formller

Daha nceki konularda boru srtnme katsays iin iki ayr forml
verilmiti. COLEBROOK ve WHTE tarafndan gelitirilen forml ile 'nn
hesaplanp yukardaki formlde kullanlmas olduka klfetli bir itir. BEL tarafndan
sadece basnl hava ebekeleri iin gelitirilmi formln kullanarak zme
daha kolay ulamak mmkndr. Boru iindeki basnl hava scakl yaklak 18 C
= 291 K olarak alnrsa, BEL 'in
-0,148
= 0,0539 Q
hN

forml ile yukardaki forml,

2 2 0,148 l 2
p p = 6,23 0,0539 Q 5
Q 291
1 2 hN hN
d

2 2 l 1,852
p p = 97,7 5
Q
1 2 hN
d

ekline dntrlebilir. Bu formlden de yararlanarak,

0,54
p2 p2
1 5
Q = 0,084 2
d
hN
l

ve
0, 2

0,37 l
d = 2,5 Q 2 2
hN
p p
1 2

formlleri yazlr.
6- Armatrlerin Srtnme Direnleri

Bir basnl hava ebekesi dz borular ve bu borular birbirine balamaya

yarayan dirsek, T dirsek gibi balant elemanlarndan oluur. Ayrca vana, srg gibi
elemanlar ebekenin dzenli bir ekilde altrlmasna yardmc olurlar. Genel olarak
armatr olarak isimlendireceimiz bu elemanlar havann ak ynn deitirir ve
trblansa neden olurlar. Armatrlerde oluan enerji kayb akkann kinetik enerjisi
ile orantldr. Orant katsays diren katsays olarak isimlendirilecektir.
Armatrlerdeki enerji kaybnn neden olduu basn d:

2
mv
p V =
2

2
v
p =
2 g

forml ile hesaplanr.

Dz borularda srtnme nedeniyle oluan enerji kayb ve bu nedenle

meydana gelen basn dnn kinetik enerji ile de orantl olduunu daha nce
belirtmiti.

2
l v
p = ort
d 2g

Bu benzerlikten yararlanp armatrlerin neden olduu basn dne eit basn

d oluturan dz boru uzunluu hesaplanabilir. Bu durumda:

l
=
d

olmak zorundadr. Bu ifadedeki l armatr kadar basn d oluturan dz boru

uzunluudur. Biz bu uzunlua ilgili armatrn edeer uzunluu diyeceiz ve
edeer uzunluu aadaki forml ile hesaplayacaz.

l = d
e

eitli armatrlere ait diren katsaylar aadaki izelgelerde verilmitir: Bunlar

yardm ile ilgili armatrn edeer uzunluklar hesaplanabilir. Bir ebeke kolundaki
armatrlere ait edeer uzunluklarn ebeke geometrik uzunluuna ilave edilmesi ile
armatrlerin neden olduklar basn d dz borunun neden olduu basn
d ile birlikte hesaplanm olur.
 Yuvarlak dirseklerin diren katsaylar :

R= 2d 4d 6d 10d

= 90 Przsz 0.14 0.11 0.09 0.08

Przl 0.30 0.23 0.18 0.15

= 45 Przsz 0.09 0.08 0.075 0.07

Przl 0.19 0.17 0.15 0.13

Keli dirseklerin diren katsaylar

30 45 60 90

Przl 0.17 0.32 0.68 1.27

Przsz 0.11 0.24 0.47 1.13

90 lik krkl dirsek

Boru ap 200 300 400 500

1.8 2.1 2.2 2.2

Birleik 90 lik dirsekler

= 90 lik dirsein 2 kat = 90 lik dirsein 3 kat = 90 lik dirsein 4 kat

Gei elemanlar

= 2,0 = 0,7 ( Dz boru )

= 1,4 ( Krkl boru )
 Kavak Balantlar ( Ana kol boru ap = Tali kol boru ap)

Q = Ana kol toplam debisi = Ana kol diren katsays

a
Q = Tali kol debisi = Tali kol diren katsays
t t
Q = Ana kol debisi
a

Q /Q 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0

t

Kol Ayrm ---- 0.68 0.50 0.38 0.35 0.48

a
0.04 -0.06 -0.04 0.07 0.20 0.33 45
t

Kol Birleimi ---- -0.38 0 0.22 0.37 0.37

a
0.04 0.17 0.19 0.09 -0.17 -0.054
t

Kol Ayrm ---- 0.88 0.89 0.95 1.10 1.28

a
0.04 -0.08 -0.05 0.07 0.21 0.35 90
t

Kol Birleimi ---- -0.4 0.08 0.47 0.72 0.91

a
0.04 0.17 0.41 0.51 0.60
t
" - " iareti basn art demektir

Vana ve srglerin diren katsaylar

Boru aplar [mm]

50 100 200 300 400
Normal Vana 5.0 5.4 6.3 7.0 7.7
Ke Vana 3.3 4.1 5.3 6.2 6.6
Serbest akm vanas 1.0 0.6 0.6 0.6 0.6
Srg 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3

Ani Kesit Deimesinde diren katsaylar ( A1= Byk kesit ; A2=Kk kesit)

A /A 0.1 0.2 0.3 0.4 0.6 0.8 1.0

2 1
0.46 0.42 0.37 0.33 0.23 0.13 0
BASINLI HAVA EBEKE HESABI

Basnl hava ebeke hesaplarnn amac; basnl hava tketicilerine, onlarn

istedii basn ve miktardaki havay iletecek ebekeyi boyutlandrmaktr. Basnl
hava maliyeti yksek olan bir enerji trdr. Bu nedenle, basnl hava ebekeleri
boyutlandrlrken hem teknik, hemde ekonomik adan detayl almalarn yaplmas
gerekir.

stenilen miktar ve basntaki havay iletecek ebekenin boru apn, keyfi

olarak belirlenen ekonomik kriterlere dayanarak semek teknik adan mmkndr.
Kompresr enerji maliyetinin dk olmas istenirse kompresr mmkn olan en
dk basn ve kapasite ile altrmak gerekir. Bunun ebeke asndan anlam,
ebekedeki basn dn en kk seviyede tutmak, yani byk apl borular
kullanmaktr. ok byk apl borular kullanldnda galeri ve kuyularda borular
deyecek yer bulmakta sorunlar ortaya kar. Ayrca, malzeme ve skp-takma
iilik maliyetlerindeki artn kompresrn tasarruf ettii enerji maliyetinden ok fazla
olduu tespit edilir. Bu sorunlarn nlenmesi, kk apl boru kullanmakla
mmkndr. ok kk apl borular kullanlr ise bu defa basn dleri ok artar,
ebekenin ortalama basn ykseldii iin hava kaaklar da ok fazla olur. Tketilen
hava miktar ve basn deimedii halde kompresr daha fazla havay daha fazla
basna sktrrken enerji maliyetleri ar derecede artar. Ekonomik adan biribiri
ile elien bu maliyetlerin dengelenmesi ve teknik hesaplamalar iin esas olacak
temel krterin ortaya konmas gerekir.

Basnl hava ebekelerinin ekonomik adan doru bir ekilde

boyutlandrlmasna imkan veren iki yntem mevcuttur. Her iki yntem de iletme
tecrbelerine dayanmaktadr. lk yntem daha ok maden iletmelerine ynelik olup,
ebekedeki basn d miktarnn mertebesini belirlemektedir. Buna gre basn
d;

Kuyu ve ana galerilerde p = 0.1 at / 1000 m

Pano yollarnda p = 0.2....0.3 at / 1000 m

olmaldr. Genel kullanma ynelik olan ikinci yntemde ise, boru iindeki hava hzn
mertebesi belirlenmitir. Buna gre, normal artlardaki hava miktarna bal olarak
boru iindeki hava hz,

vN = 10 -- 15 m/s

olmaldr. Bu deer gerekir ise,

vN = 20 -- 40 m/s

deerine karlabilir.

Birinci yntemde verilen deerler incelendiinde; uzun mrl, geni hacml

ana galeri ve kuyularda basn dnn kk, dolaysyla boru aplarnn byk
tutulduu, buna karn ebeke mrnn ksa olduu dar hacml pano yollarnda ise
basn dnn byk tutulup kk apl borular kullanma imkannn saland
tesbit edilir. Birinci ynteme benzer sonulara ulamak iin, ikinci yntemde de kuyu
ve ana galerilerde dk hzlar, pano yollarnda ise yksek hzlar seerek ebekeyi
boyutlandrmak gerekir.

Basnl hava ebeke hesabnn dayand nemli verilerden biri de hava

tketim miktardr. Aada baz basnl hava makinalarna ait hava tketim
miktarlar verilecektir.Mutlak hava tketim miktar [ Nm3/h ] veya spesifik hava tketim
miktar [ Nm3/BGh ] byklkleri ile verilen bu deerler 4 at alma basnc ve 20
C scaklk iin geerlidir. Makinann ykne, alma hzna, yana ve bakmna
bal olarak tabii ki bu deerlerden sapmalar olacaktr, ancak proje safhasnda
yaplan hesaplar iin genede kullanlabilir ortalama deerlerdir.

ebekeye verilecek hava miktar belirlenirken, ebekeden hava eken

makinalarn saysn ve bunlarn hava tketim miktarlarn bilmek yeterli deildir.
Bunlarn dnda ayrca e zaman faktr ( E ) denilen bir oran da bilmek gerekir.
E zaman faktr; bir makinann net alma sresinin, ocakta hava tketiminin en
youn olduu sreye orandr. Bu oran rnein vantilatr iin 1 'dir. E zaman
faktrnn iletmede yaplacak etdler ile tesbit edilmesi gerekir. Aada verilen
deerler ise ancak proje safhasndaki hesaplarda kullanlmaldr.

Motorlar: E = 0.25 - 0.35

Lamelli Motor < 10 BG 50 - 55 Nm3/BGh
Dz veya Eik Dili Motor 45 - 55 Nm3/BGh
Ok Dili Motor 35 - 45 Nm3/BGh
kiz Pistonlu Vin Motoru 45 - 55 Nm3/BGh

Motor trleri iin verilen tketim aralnda, o trn byk gteki motorlari iin kk,
kk gteki motorlar iin byk tketim deerleri seilmelidir.

Kaz Makinalar: E = 0.20 - 0.30

Martopikr 35 - 60 Nm3/h
Martoperfaratr ( 20 kg ) 110 - 240 Nm3/h
Martoperfaratr ( 50 kg ) 360 Nm3/h
Darbeli Sondaj Makinasi 600 - 700 Nm3/h
El matkab 100 - 200 Nm3/h

Pnmatik Dolgu Makinalar: E = 0.50

Dolgu Kapasitesi 120 m3/h 7200 Nm3/h
Dolgu Kapasitesi 80 m3/h 6000 Nm3/h
Dolgu Kapasitesi 40 m3/h 4000 Nm3/h
Dolgu Kapasitesi 30 m3/h 3500 Nm3
Dolgu Kapasitesi 7 m3/h 1000 Nm3/h

Havalandrma Makinalar: E = 1.00

Vantilatr 300 mm 120 Nm3/h
Vantilatr 400 mm 165 Nm3/h
Vantilatr 500 mm 190 Nm3/h
Vantilatr 600 mm 260 Nm3/h
Deiik Tr Makinalar:
Tulumba 350 Nm3/h
Vagon tici 60 Nm3/h
Bum 400 Nm3/h
Sinyal Kornas 10 Nm3/h
Basnl Hava Jeneratr ( 2 kW ) 350 Nm3/h
Basnl Hava Lambas ( 80 W ) 12 Nm3/h
Basnl Hava Lambas ( 40 W ) 7 Nm3/h

Byk ve dallanm ebekelerde hava kaaklarnn ocaa verilen hava

miktarna oran ortalama olarak %30-40 seviyesindedir. Bu nedenle, ebekeye
verilecek hava miktar belirlenirken hava kaaklarn da gzard etmemek gerekir.
Basnl hava ebekeleri zerinde yaplan aratrmalarda hava kaa miktarnn,
ebeke basn, ebeke uzunluu ve boru ap ile yakn iliki iinde olduu tesbit
edilmitir. Flan balantl ebekelerde hava kaa miktar aadaki forml yardm
ile hesaplanabilir.

QK = l d ( 0.36 p m 0.4)

Bu bantda:
QK = Hava Kaa [ Nm3/h ]
l = ebeke Uzunluu [ m ]
d = Boru ap [ m ]
pm = ebeke Basn [ At ]