Professional Documents
Culture Documents
Bai Giang Vat Lieu Ky Thuat Dien Chuong 2 Vat Lieu Ban Dan 04
Bai Giang Vat Lieu Ky Thuat Dien Chuong 2 Vat Lieu Ban Dan 04
Bai Giang Vat Lieu Ky Thuat Dien Chuong 2 Vat Lieu Ban Dan 04
http://mientayvn.com/Tai_lieu_da_dich.html
Gmail: frbwrthes@gmail.com
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 33
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 34
Electron
trong cng
Hnh 2.1 S hnh thnh vng nng lng trong cht rn
Cu trc vng nng lng trong VLBD
Cc vng nng lng trong cht rn c th b chim y, chim mt phn hay b
trng. Vng nng lng cao nht b chim bi electron ha tr v vng cao hn
quyt nh tnh dn in ca cht rn. Vng ha tr cha nhiu in t b chim y
v vng pha trn tip ngay sau l vng dn. vt liu dn in vng dn khng
c in y. Cc electron d dng b chuyn t vng ho tr ln mc nng lng
cao hn tr thnh electron t do v tham gia vo qu trnh dn in.
vt liu cch in vng ha tr b chim y, vng cm c gi tr ln c vi eV,
do vy cc electron kh c kh nng vt qua vng cm tham gia dn in.
vt liu bn dn in cu trc vng nng lng tng t nh vt liu cch in
nhng vng cm hp hn c 0,1eV n 1 eV. 00K chng l cht cch in.
nhit trong phng cc electron c th thu c nng lng nhit ln
chuyn ln vng dn v tham gia vo qu trnh dn in. iu khc nhau gia s
dn in ca kim loi v bn dn l khi cc electron chuyn ln vng dn th ng
thi to ra vng ha tr cc l trng (Hnh 2.2).
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 35
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 36
a/ c bn
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 37
2.4
Nsi =
a3
Hng s tinh th ca Silic l:
a= 5,43 A0
Vy: N (Silic) = 4,997. 1022 nguyn t/ cm3
Nu 2 nguyn t trong c bn khc nhau th cu trc gi l cu trc Sfalerit (hay
blenzo km). Cc VLBD: GaAs, AlAs, CdS thuc cu trc ny. GaAs c cu
trc tinh th sfalerit c bn c 2 nguyn t. Trong 1 l Ga, cn 1 l As. Bn
nguyn t As bao quanh 1 nguyn t Gali, 4 nguyn t Ga bao quanh 1 nguyn t
Asen.
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 38
2 W
g
V n = n.p = N .N exp( )
i C V
kT
Wg
(NC, NV bin thin chm theo nhit , coi nh khng i bn cnh exp( )
kT
Wg
hay: n = N .N . exp( )
i C V
2.k.T
*
2.m kT
y: N
C
= 2( e
2
)3 / 2
h
2.m kT
v N
V
= 2( h
2
)3 / 2
h
Trong : me v mh l khi lng hiu dng ca electron v l trng
(S chuyn dch trong gii hn tinh th mt cch hn lon hoc di tc ng ca
in trng ngoi theo hng nht nh, electron lun lun chu tc ng ca
trng tun hon trong tinh th; a khi nim khi lng hiu dng, cho kh nng
vit nn chuyn ng ca cc in tch t do trong bn dn ging nh chuyn ng
ca cc ht in tch khng tnh ti trng tun hon ca li tinh th.)
T : i = nen + pep = eni (n + p )
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 39
Wg
Hm T 3/2
tng chm hn hm exp( ) . Trong php tnh gn ng c th xem
2kT
W
g
AT3/2 = const bn cnh exp( )
2kT
Chn cc gi tr ca nhit T(K) = 100; 150; 200; 250; 300; 350; 400; 600. Tnh
gi tr A
3/2
23
6,28.1,38.10 3/4 66 3/4
A = 2 (m .m ) = 5,53.10 .(m .m )
n p n p
(6,625.10 34 )2
Wg
exp( ) 4,5.10-39 1,5.10-25 6,4.10-19 2,6.10-15 1,3.10-12 1.10-10 2.10-9 4,5.10-6
2kT
ni(m ) 1,5.10-5
-3
9,9.10-2 6,3.105 3,5.109 2,3.1012 2,4.1014 5,5.1015 2,3.1019
*VLBD c tp cht
tng in dn sut ca Silic, Germani ngi ta cho vo nguyn t khc c ha tr
III hoc V. Nguyn t ny gi l tp cht, coi nh l cht kch thch vi s lng rt
nh. Ty theo loi in tch no (m hay dng) m VLBD c tp cht c phn
loi l loi n hay p.
*VLBD loi n
Nu cho vo Silic (hoc Germani) mt s lng ca nguyn t c ha tr V, v d
Antimony (Sb). Nguyn t Sb c 5 electron ha tr, s thay th nguyn t Silic, n
lin kt vi 4 nguyn t Silic gn nht bng cch trao 4 electron. Cn 1 electron d,
gn nh c t do chuyn ng xung quanh li mang in tch dng ca nguyn
t Silic vi bn knh ca qu o rt ln.
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 40
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 41
= e.Na. + e.Na.
p p i p
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 42
1 2 1
p = = 10 [ ]
Suy ra in dn sut: m
Tnh i :
19 19
i = e.ni (n + p ) = 1,6.10 .2,5.10 (0,39 + 0,19)
1 1
= 1,45[ ] << = 100 [ ]
i p
m m
p i 100 1,45 21 3
Suy ra: Na = = 19
= 3,8.10 [m ]
e 1,6.10 .0,19
p
in dn sut do electron trong vng dn bng
19 19
e.ni .n = 1,6.10 .2,5.10 .0.39 = 1,56 chim t l 1,56% tng in dn sut.
2.1.2. S ph thuc nhit ca mt cc ht mang in
*V tr mc Fermi trong VLBD c tp cht
Hm phn b Fermi-Dirac p(w) cho bit xc sut in t chim mc nng lng w
no .
1
p (W ) =
W W F
1 + exp
kT
Trong : k = 1,38.10- 23 [J/K] Hng s Boltzmann
WF : Nng lng Fermi
1
Vi W = WF: p(W ) = c lp vi nhit (mc nng lng Fermi l trng
2
thi nng lng m xc sut chim trng thi nng lng bi mt electron
ng bng 1/2)
S phn b ca electron v l trng c trng thi nng lng cho php ph thuc
vo v tr ca mc nng lng Fermi. Xc nh c v tr ca mc Fermi ta xc
nh c s ht mang in c th c ca s dn in.
*Mt ht mang in trong bn dn
xc nh s lng cc in tch t do trong bn dn cn ly tch phn theo nng
lng tch s ca hm mt phn b cc mc nng lng S(W) v xc sut chim
cc mc ny p(W) .Vy:
n = ne = Se (w).p(w).dw = NC exp[(wg wp ) / kT]
WC
Tng t, ta c:
W
V W
F]
p = S (w)[1 p(w)].dw = N
p V
exp[
kT
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 43
*
2.m kT
y: N
C
= 2( e
2
)3 / 2
h
2.m kT
v N
V
= 2( h
2
)3 / 2
h
Trong : me v mh l khi lng hiu dng ca electron v l trng
V tr mc Fermi trong VLBD tinh khit
Ta c: n = p = ni
31
Gi thit rng : m = m = m = 9,1.10 kg
e h e
th Nc = Nv = 2,5. 1025 m-2
Vy: n = p Wg WFi = WFi WFi = Wg/2
Mc Fermi trong VLBD tinh khit nm gia vng cm.
*V tr mc Fermi trong VLBD loi n
nhit thp hoc c mt tp cht ln:
nhit thp, nng tp cht donor b ion ha bng nng ca electron:
Pd = n. Mi donor b ion ha c th xem nh mt trung tm va chim c mt
l trng. Khi nng ca cc donor ny xc nh c:
Wd WF
Pd = Nd exp( )
kT
Wd W Wg W
F F
Pd = n Nd exp( ) = Nc exp( )
kT kT
Chn trc ta ti Wv = 0 th Wg = Wc ta c:
Wd W Wc W
F F
ln Nd + ( ) = ln Nc ( )
kT kT
Wd + Wc 1 Nd
WF = ( )+ kT ln
2 2 Nc
T= 00K mc Fermi nm gia mc cho Wd v b di ca vng dn
nhit cao hoc mt tp cht nh:
Trong trng hp ny Nd<< Nc. Ta tnh c
Nc
WFn = Wg kT ln
Nd
Nc
nhit phng T=3000K gi tr kT ln 0.01 0.02 (eV) ; WFn <Wd
Nd
nhit rt cao mc WFn gim xung mc WFi ca VLBD tinh khit
*V tr mc Fermi trong VLBD loi p
Lp lun tng t ta tnh c Fermi trong VLBD loi p
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 44
Na
W = Wv kT ln
Fp
Nv
0
- T=300 K WFp nm gia mc nhn Wa v nh vng ha tr WV
- Nhit cao s lm WFn tng v pha WFi = Wg/ 2
Wd Wg/2
18
Nd=10 1014 1016 Na=1018
1014 1016
Wg/2 Wa
0
0 TK 0 T0K
Hnh 2.10 V tr mc Fermi trong VLBD
V d: Hy tnh mt electron trong Silic nu mc Fermi cch di mc vng
dn mt khong 0,2 eV nhit phng.
Gii:
Ta bit mc Fermi trong VLBD c tp cht loi n c xc nh bi h thc:
NC
W = W kT ln
F g
Nd
Nc Nc 0,2
T : kT ln = 0,2(eV) ; ln = = 7,69
Nd Nd 0,026
.4
Nd = Nc exp(7,69) = Nc.4,57.10
28 .3 25 .3
Vi Nc = 2,5.10 (m ) th Nd = 1,14.10 (m )
V d: Mt thanh Silic tinh khit c pha tp cht loi n, in tr ca n 200C
gim xung 1% gi tr in tr ca thanh Silic tinh khit. Tnh khong chuyn dch
ca mc Fermi khi v tr ban u ca n.
Gii:
Nd c th xc nh t gi tr ca in dn sut: n = 100.i
e.Nd. = 100.e.n ( + )
n i n P
+
n P
Nd = 100.n .
i
n
Wg
Bit rng: Ni = Nc. exp
0,052
W
n + P g
Vy: Nd = 100. .Nc . exp
0.052
n
Khong di ca WF khi v tr ban u ca n bng:
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 45
W
g Nc 1,1
n
kT ln = 0,55 0,26ln + = 0,128(eV)
2 Nd 100 n + P 0.052
( )
0,128
So snh vi mc nng lng vng cm: = 12%
1,1
2.1.3 C ch ca s khuych tn v s chuyn dch ca ht mang in
Khi khng c in trng ngoi t ln cng c th c dng in chy trong vt liu
do gradien nng ht mang in trong tinh th
Xt mt vch c b dy x , b mt A
dp
P(x) l p sut ti x, P + .x l p sut ti X + x , chnh lch p sut l:
dx
dP dP
P(x) P(x) + .x .A = .x.A
dx dx
N
P dP
P+ x
dx
x
x x+ x
x
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 46
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 47
ln n
3
2
1/T
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 48
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 49
Khi chm tia sng c chiu vo mng tinh th ca VLBD th mt phn nng
lng nh sng s b hp th. Ty theo cu trc vng nng lng ca tng loi
VLBD m xy ra cc c ch hp th khc nhau:
- Hoc lm cho electron nhy t vng ha tr ln vng dn in to ra cp ht
dn.
- Hoc ion ho cc nguyn t tp cht, lm xut hin cc loi ht tng ng.
- Hoc trao i nng lng gia cc lng t nh sng (photon) vi dao ng
nhit ca mng tinh th (phonon).
- i vi VLBD cu trc vng nng lng c nhiu cc tr (GaAs), nh sng c
th lm electron nhy t y vng nng lng ny ln y vng nng lng cao hn.
VLBD pht quang
Khi mt electron mc nng lng ban u W1, chuyn di xung mc nng lng
thp hn W2 th c hin tng pht quang. Nng lng nh sng c pht ra bng
hiu ca hai mc nng lng:
c
hf = W1 W2 = h
Khi mt electron vng dn tc hp trc tip vi l trng vng ho tr, th hiu
ca hai mc nng lng chnh l nng lng vng cm.
c
Wg = h
g
T y,ta c:
hc 1,24
g = = (m)
Wg Wg (eV)
g l bc sng ca nh sng c pht ra.
V d: GaAs c Wg = 1,44eV, th nh sng c pht ra c bc sng bng:
1,24
g = = 0,86 m
1,44
C hai loi vt liu bn dn: l vt liu bn dn trc tip nh GaAs v vt liu
bn dn gin tip nh Si, Ge. vt liu GaAs electron ti hp trc tip vi l trng,
nng lng ca electron trc tip chuyn i thnh quang nng, nh m t trn
th trn hnh 2.15a. vt liu Si, Ge th ngoi s bin i nng lng cn c s
bin i ng lng xy ra ng thi nh m t trn hnh 2.15b
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 50
Hnh 2.15
a) S ti hp trc tip ca electron vi l trng trong vt liu bn dn trc tip.
b) S ti hp v s bin i ng lng trong vt liu bn dn gin tip.
Hiu sut pht sng ca vt liu bn dn gin tip rt nh, nng lng c
chuyn i thnh nhit nng l ch yu.
h
Electron b mt ng lng c gi tr bng: , a l hng s tinh th. ng
a
lng ca nh sng c pht ra bng:
Wph hf h
pph = mc = = = (2.1)
c c
So snh ng lng b mt vi ng lng ca nh sng c pht ra :
ong lng b mat cua electron h / a
= (2.2)
ong lng cua anh sang h/ a
nh sng mt nhn thy c c 10 -6m v hng s tinh th c
a 10 -10m, th t s (2.2) l:
h 10 6 m
= = 104
a 10 10 m
Con s ny ni ln rng ng lng ca nh sng c pht ra ch l mt phn rt
nh ca ng lng b mt ca electron.
it pht quang (LED)
it pht quang (LED) l mt tip gip p-n lm vic vi in p phn cc thun,
electron c phun vo pha p v l trng vo pha n. Nhng ht thiu s ny ti
hp vi nhng ht a s trong vng trng. vt liu bn dn trc tip, qu trnh
ti hp l qu trnh ti hp c bc x. Cn vt liu bn dn gin tip th hiu sut
pht quang rt thp, nng lng gii phng ch yu l nhit nng.
Vt liu bn dn trc tip l GaAs. Ngoi ra, cn c nhng vt liu khc: GaxAl1-
xAs; In0,53; Ga0,47As; In0,52Al0,48As; InGaAsP; GaAsP. Nhng vt liu c nng lng
vng cm ln l ZnSe, ZnS, SiC, AlInGaP v GaN.
Cn ch rng cc hp kim nh GaAlAs v GaAsP tr thnh vt liu gin tip vi
mt s t l thnh phn .
Di y l phn tm tt ca cc vt liu dng ch to LED.
Tn vt liu Nhn xt
In1-xGaxAsyP1-y; x = 0,47y c mng tinh *C mng tinh th ph hp vi InP
th ph hp mng tinh th ca InP. *C di nng lng bc x rng, c
2
Wg = 1,35 0,72y + 0,12y , eV th t t 0,8eV n 1,35eV.
*Cng ngh vt liu hon ton tin
tin c th ng dng trong vin
thng.
GaxAl1-xAs *C mng tinh th ph hp vi
Wg = 1,43 + 1,25x, eV GaAs
x 0,35 *Cng ngh vt liu hon ton tin
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 51
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 52
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 53
iu kin hp th nh sng l:
hfmin Wg
Tn s nh nht fmin ng vi bc sng nh sng ln nht max :
c
h wg
max
max
hc
=
( )(
6,625.10 34 Js . 3.10 8 ms )
Wg Wg
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 54
P P. 1
Quang thng : = = ( 2 )
hf hc sm
Trong P: Cng sut nh sng trn n v in tch, W (Vi P cho quang
m2
thng tng tuyn tnh theo bc sng ); cng i su vo vt liu, cng sut nh
sng s suy gim, v suy gim theo hm s m c s e, c th vit:
P(x) = P(0).exp(-x)
: P(0): Cng sut nh sng trn b mt ca vt liu, x = 0
1
: H s hp th ( )
cm
x: B dy vt liu tnh t b mt (cm)
T cng c th vit:
( x ) = (0). exp( ax )
nh sng c hp th vo lm sinh ra nhng cp electron l trng. Mc sinh
ra in tch k hiu l GL ( 1 3 ) v c nh ngha bng h thc:
m
.P( x ) 1
GL = = . ( x ) ( )
hf s.m 3
T s sa nh sng ti so vi nh sng hp th l
I ti
= 1 exp( L )
I hapthu
B dy L cn thit phi c ca vt liu hp th nh sng l
1
L>
3 1
Si c h s hp th = 10 cm , b dy cn thit i vi Si l L > = 10 3 cm = 10m
4
GaAs c h s hp th = 10 cm , b dy cn thit i vi GaAs l
1
L> = 10 4 cm = 1m
V d: H s hp th nh sng gn b cc vng nng lng ca GaAs bng
104/cm v ca Si bng 103/cm. Hy tnh b dy cn thit ca GaAs v ca Si nu
nh sng hp th bng 90% nh sng ti?
Gii: Bit rng t s nh sng ti v nh sng hp th c xc nh bng:
I ti
= 1 exp( L )
I hapthu
1
: : H s hp th( )
cm
L: B dy cn thit (cm)
T s ny bng 90%. T , c th xc nh b dy L
-L = ln(1-0,9 ) = ln 0,1 = -ln10 = -2,3
2,3
L=
2,3
i vi GaAs: L = 4 = 2,3.10 4 cm = 2,3m
10 / cm
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 55
2,3
i vi Si: L = 3
= 2,3.10 3 cm = 23m
10 / cm
Diot quang:
Khi chiu nh sng vo tip gip p-n, nhng cp electron l trng c sn sinh
v to ra dng in gi l dng quang in.
Dng quang in c xc nh bng:
IL= eA(Lp+Ln)GL( A )
: e: in tch ca electron
A: Tit din ca it (m2)
Lp, Ln : Chiu di khuch tn ca l trng ca electron (m)
1
GL: Mc sn sinh in tch do nh sng, ( )
sm 3
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 56
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 57
Hnh 2.21 Hiu sut ln nht ca pin mt tri lm bng Si, Ge, GaAs, CdS
Trong thc t, hiu sut ca pin mt tri lm bng Si nm trong khong 10%-25%.
Mt Pin mt tri bng Si c din tch 200 mm2 c th c hiu sut bng 15% cho
cng sut 10 mW vi in p 0,6 V di nh sng mt tri ban tra. Nhng nu
dng nhiu pin, mi pin c ng knh 50 mm, ghp ni tip v song song thnh
mt b pin cho c cng sut n 1 kW vi in p 28V.
in p khng ti ln nht ca pin mt tri:
kT I
U OC = ln1 + L
e IO
UOC c gi tr thng ng vi nng lng vng cm, i vi Si, UOC 0,5V
Dng quang in IL c xc nh bng:
IL= eA(Lp+Ln)GL ( A )
Dp Dn
Dng in bo ho I0 c xc nh: I0 = I0A = e n 2i A + (A)
L p .N d LnNa
trng thi ngn mch (U=0) c dng in ln nht, dng in ngn mch:
( )
I = I SC = I L I D = I L I 0 e 0 1 = I L
ID (dng in it ) c xc nh bng:
eU
I D = I 0 exp 1 (A)
kT
Cng ca dng in ngn mch c vi chc miliampe.
V d: Hy tnh in p khng ti ca pin mt tri bng Si c nhng thng s sau
y: (nhit T = 300 0K)
Tit din : A = 1,0 cm2
Mt nhn Na = 5.1017/cm3
Mt cho Nd = 1016/cm3
H s khuych tn ca electron Dn = 20cm2/s
H s khuych tn ca l trng Dp = 10 cm2/s
Thi gian ti hp ca electron n = 3.107s
Thi gian ti hp ca l trng p = 10-7s
Dng quang in IL = 25mA
Gii:
in p khng ti ca pin mt tri c xc nh:
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 58
kT I
UOC = ln (1+ L )
e I0
: I0 l dng in bo ho.
Dp Dn
I0 c xc nh theo: I0 = I0A = e n 2i A +
L p .N d LnNa
1
Bit rng L = (D) 2 , t :
Dp D 2 1 Dn 2 1
1 1
2 Dn 2 .
+ .
p
I 0 = en1 A + = en1 A
1
( D ) 2 .N (Dn n ) 12 .N a N N
n
p
p d a
d
-19
10 12 1
10 2
1
20 2 1
I0 = (1,6.10 )(1,38.10 ) .(1) 7 . 16 + 7 17
10 10 3.10 5.10
I0 = 3,296.10-11 A
in p khng ti ca pin mt tri:
25.10 9 25.10 3
UOC = 0,026 ln (1+ ) 0,026 ln = 0,52 V
3,206.10 11 3,296.10 11
C th dng ng c tnh vn-ampe (U-I) ca pin mt tri nh th trn
hnh 2.22
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 59
eU
P = UI L UI 0 exp 1
kT
Cng sut c gi tr cc i khi:
dP dU
= 0 =U + I
dI dI
dU U
T =
dI I
Ni cch khc, c cng sut pht ra ln nht, th nghing ca ng ph ti
bng vi gi tr m ca dc ca ng c tnh U-I ti im cng tc, nh din
t trn hnh 2.22b.
Cng sut ln nht l:
Pmax=UmIm (23)
Cng sut ny nh hn gi tr UOCISC. Cng sut ln nht c m t bng din tch
hnh ch nht trn th Hnh 2.23.
Hiu sut ca pin mt tri: l t s ca cng sut in do pin mt tri pht ra so vi
cng sut nh sng m pin hp th. Nu pin mt tri lm vic ti u, th hiu sut
c tnh nh sau:
Pmax U I
= 100% = m m 100%
Pin Pin
Pin l cng sut ca nh sng mt tri chiu ln pin mt tri
UmIm
H s in y: F f =
U oc I sc
H s in y cng ln, chng t rng gi tr ca cng sut ln nht, UmIm cng
gn vi gi tr UocIsc. H s in y thng c gi tr khong 0,7.
Vy hiu sut c th tnh bng:
(U oc I sc ) F f
= 100%
Pin
Cng sut ca nh sng mt tri khong 1kW/m2 thi im ban tra ng xch
o.( nh sng mt tri vo ban tra ng xch o c gi l nh nng AM1;
AM l vit tt ca t air-mass ; AM1 tc l air-mass 1)
Dng in ngn mch Isc:
Isc=IL
IL l dng quang in, nh xc nh:
IL= eA(Lp+Ln)GL
L p = (D p p ) 2 v Ln = (Dn n ) 2
1 1
M
Do :
(
I L = eA (D p p ) 2 + (Dn n ) 2 GL
1 1
)
Nh vy, pin mt tri c hiu sut ln, th pin phi c b mt A hp th nh sng
ln, mt khc phi c ch to bng vt liu m tui th ca in tch phi ln, s
ti hp ca in tch tng i nh.Vt liu bn dn gin tip nh Si c t l ti hp
ca in tch nh.
V d:
Mt pin mt tri c din tch 1cm2 v dng quang in IL = 25 mA, dng in bo
ho 300K: I0 = 3,66.10 -11A.
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 60
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 61
n2
2/ Gc ti hn: i 1max= sin 1 ( )
n1
3/ S m: i lng ( n 12 - n 22 ) 1 / 2 gi l s m; k hiu NA(numerical operture):
(NA) = ( n 12 -n 22 ) 1 / 2
4/ Gc m: A = sin 1 [( n 12 - n 22 )1/2 ]
*Khi nim v h thng thng tin bng si quang dn
Trn hnh 3.24 l s h thng thng tin bng si quang dn.
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 62
Hnh 2.24 Nhng b phn trong h thng thng tin bng si quang dn.
Tn hiu (ting ni, s liu ) c m ha thnh tn hiu nh sng. Qu trnh trn
c thc hin nh b m ha v ngun nh sng. Tn hiu ( nh sng ) c truyn
vo si quang dn, si quang dn l thnh phn cha kha lm cho vic thng tin
bng nh sng c th thc hin c. Trong khi tn hiu c truyn dn theo si
quang dn, c th cn phi chuyn vo nhng knh khc, iu ny cn b ng ct
mch. Khi tn hiu c truyn dn n im cn thit, c tch sng bng b
tch sng quang hc. Tn hiu c khuych i v c thu nhn.
Tn hiu quang b suy gim trong qu trnh c truyn dn cn t nhng b
chuyn tip ti sinh tn hiu quang.
*Cng ngh ch to si quang dn:
Cng ngh ch to si quang dn l cng ngh ngng t ha hc ca hi (Chemical
Vapor deposition CVD). Mt hn hp khi c thi qua mt b mt c nung
nng n nhit cho cht kh tc dng hoc ngng t trn b mt to
thnh mt lp bm cht trn b mt. Cng ngh ny trong vic ch to si quang
dn c m t trn hnh 2.25
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 63
BCl3
U
Hnh 2.26 Hin tng nhit in
Nu bn dn loi p, th u b t v c nhit nng ngoi nn mt s ln cc in
t s i t vng ho tr sang mc nhn ca tp cht.T u nng bt u c s
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 64
z
Bz
O
V
x Jx
y
Ex
Ey E
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 65
v n = n 2 .Ex .Bz
2 2
Vy: .E = e(p. n. )E .B
y P n x z
2 2 2 2
Ey e(p. n. )E .B e.(p.P n.n )
P n x z
R = = = 2
H
JxBz .Jx .Bz
2 2 2 2
e(p.P n.n ) p.P n.n
m = e(p.n + n.P ) nn RH = 2 2
= 2
e (p.n + n.P ) e(p.n + n.P )
V d: Mt thanh Germani 10mm 1mm 1mm t trong mt t trng 0,2 T. in
p t trn 2 u chiu di l 1mV, dng in 43,6 A. in p Hall o c l
UH=7,8 V. Tnh linh ng in t n.
Gii:
in trng Hall:
6
7,8V 7,8.10 3
Ey = = 3
= 7,8.10 V/m
1mm 10
6
I 43,6.10 2
Mt dng chy theo chiu di: Jx = =
6
= 43,6A / m
S 1.1.10
Theo nh ngha, hng s Hall:
3
Ey 7,8.10 4 3
RH = = = 8,89.10 m / As
JxBz 43,6.0,2
1 21 3
Mt ca electron: n= = 7.10 m
e.RH
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 66
3
1mV 1.10
in trng theo chiu di x: Ex = = = 0,1V / m
3
10mm 10.10
J 43,6 1
in dn sut: = x = = 436(m)
E 0,1
x
linh ng in t:
4 4 2
n = RH. = 8,9.10 .436 = 3880,4.10 = 0,39m / Vs
Kim nghim: = n.e. n nn
436 2 2
n = = 21 19
= 38,88.10 = 0,39m / Vs
ne 7.10 .1,6.19
Wc Wc
Wv Wv
0 x 0 x
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 67
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 68
2.2.2 Germanium
Germani c mu bc, khng tc dng vi khng kh, nc, HCl, H2SO4 long. N
rt him trn qu t. C mt trong nhng hp cht GeO2, GeS2, GeCl4. Trong qu
trnh sn xut kim loi mu, ta c th thu c Germani nh mt sn phm ph
GeCl4 + 2H2O = GeO2 + 4HCl
GeO2 + 2H2 = Ge + 2H2O
Cc phng php tinh ch Germani cng tng t nh tinh ch Silic
Kt qu iu ch ha hc nguyn liu ban u cho ta tetraclorua giecmani, tip tc
iu ch thnh ioxyt giecmani (GeO2) di dng bt trng. ioxyt giecmani c
kh trong l hydro nhit 650 oC -700oC thnh giecmani c dng bt xm.
Trong nhiu trng hp giecmani c iu ch trc tip t GeCl4 bng cch phn
tch hp cht ny nhit cao trong hi km. Bt giecmani c ra trong dung
dch axit v c thnh thi. Giecmani thi dng lm nguyn liu iu ch
giecmani c bit tinh khit bng phng php nng chy phn vng hay iu ch
trc tip n tinh th bng phng php ko nng chy.
sn xut dng c bn dn, thi giecmani c ct thnh phin mng, b mt ca
cc phin c ty ra loi tr cc khuyt tt lc gia cng.
in tr sut ca giecmani ty thuc vo nhit . Ngi ta nhn thy rng: trong
mt khong nhit nht nh, h s bin i ca in tr ca giecmani theo nhit
l m.
1 1
in dn sut ca giecmani thay i trong nhng gii hn rng t 10+3 . n
cm
1 1
10 2 . . iu ny c gii thch thng qua s tp trung ca tp cht v c
cm
tnh ring ca n.
Giecmani ha tan chm trong cht kim. nhit ln hn 200oC - 250oC,
giecmani phn ng mnh vi halogen.
Giecmani c dng sn xut cc b chnh lu dng in xoay chiu vi cc
cng sut khc nhau, cc loi transistor, giecmani cn dng ch ra b cm bin
sc in ng Hall v cc hiu ng t in o cng t trng, dng in,
cng sut, nhn i i lng trong cc dng c tnh ton k thut
Cc tnh cht quang ca giecmani cho php dng n lm transistor quang, in tr
quang, thu knh quang mnh (i vi tia hng ngoi), cc b lc quang hc, iu
bin nh sng v sng v tuyn ngn. Giecmani c hiu ng quang in c trong
trng hp hp th cc in t trung bnh v nhanh cng nh khi hm cc ht
nguyn t khi lng ln. V d, khi hp th ht s c xung dng in ko di
gm 0,5s, tng ng vi 106 in t. V vy giecmani c th dng sn xut cc
b m ht nhn.
Khong nhit lm vic ca cc dng c giecmani t -60oC n +70 oC, khi nhit
tng gn gii hn trn th dng in thun chiu trong diode tng ln 2 ln, cn
dng in ngc chiu th tng 3 ln. Khi lm lnh n -50oC -60 oC dng in
thun chiu gim 70% -75%. Dng c gicmani cn c bo v chng m ca
khng kh.
2.2.3 Silicon
Silic cha 29,5% trong khi lng v tri t, c tm thy di dng SiO2 trong
cc m (dng Silict).
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 69
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 70
Cc nguyn t tp cht nhm V (N, P, As, Sb, Bi) v st trong SiC lm cho n c
mu xanh v in dn loi n, cc tp cht trong nhm II (Ca, Be, Mg) v nhm III
(B, Al, Ga, In) lm cho n c mu da tri v in dn loi p. in dn ca tinh th
SiC nhit bnh thng dao ng trong phm vi rng, in dn ca tinh th SiC
dng bt ph thuc vo in dn ca cc ht nh ban u, kch thc ca cc ht,
mc nn cc ht , in trng v nhit .
Tnh cht ca tinh th SiC
in dn ca SiC khng tun theo nh lut m, nguyn nhn ch yu l khi tng
in p th xy ra qu trnh t gii thot in t t cc mi nhn v cnh sc ca
cc ht bt. Hin tng ny lm cho cc khe h c bt kn li v din tch tit
din in tr tng ln.
Trong k thut in SiC c dng ch to cc tm in tr phi tuyn ca chng
st van bo v ng dy ti in v cc thit b in; sn xut cc varistor in
p thp dng trong cc thit b t ng, k thut my tnh v dng c in trong xy
dng, dng trong cc l in nhit cao, sn xut cc b phn t trong n
inhitron... Varistor lm bng cc ht SiC ri rc khng n nh, d thay i c tnh
nn cc ht SiC cn gn cht bng cht kt dnh: varistor lm bng SiC c cht kt
dnh l t st gi l tirit; varistor lm bng SiC c cht kt dnh l thy tinh lng
gi l vilit.
Thng thng c tnh V-A ca varistor gn ng vi phng trnh:
U=A.I
y A, l cc hng s.
Cc in tr phi tuyn varistor c sn xut vi in p t 3V - 1500V, dng in
lm vic t 0,1mA -1000 mA. Trong k thut hin nay varistor c s dng rng
ri. N c dng n p, lm dp tia la in, nhn tn s, iu chnh s vng
hay i chiu quay ng c, iu khin mch xoay chiu bng in p mt chiu,
gii m xung theo bin , iu chnh nghe r ca thit b in thoi varistor
cng c dng rng ri trong my tnh.
Cacbit silic (SiC) tt hn nhiu so vi silic trong vic mang dng in trong mch
in t. Do vy, n c th gim lng ph nng lng trong mi thit b in t dn
dng hoc vn phng. Cacbit silic l mt trong nhng vt liu tuyt vi nht dnh
cho cc thit b in t cng sut cao.
N cng c th hot ng nhit cao hn so vi silic. iu ny ng ngha vi
vic cm bin lm bng cacbit c th lm vic c nhit cao hn nhiu.
Cc thanh silic c ch to t carbide silic, silic tinh th v cacbon. Chng c in
tr sut cao v chu nhit tt, c dng lm phn t t nng trong l in nhit
cao. Thit b t nng bng thanh silic c th dng trong cc l in vi cng sut
khc nhau, nhit ln nht n 1500oC.
2.2.5 Vt liu bn dn c lin kt dng AIIIBV
Tinh th bn dn c th c to thnh bng nhng nguyn t ca nguyn t ha tr
III v ca nguyn t ha tr V; k hiu l AIIIBV.
Hp cht AIIIBV l loi vt liu c trin vng, bi v n cho php la chn rng ri
cc tham s ca vt liu ban u (b rng vng cm, linh hot ht dn, ) to
ra cc dng c bn dn. Chng c cu trc sfalerit tng t vi cu trc ca kim
cng, ch khc l bn cht v kch thc cc phn t trong cu trc khc nhau.
Phng php ch yu c hp cht AIIIBV l cho cc thnh phn tc dng trc tip
trong chn khng hay trong kh tr.
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 71
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 72
Wg=1,43+1,25x.
Cn i vi GapxAs1-x : Wg= 1,424+ 1,15.x+0,176.x2
2.2.6 Dung dch rn trn c s lin kt dng AIIIBV
Nh bit, trong k thut ngi ta thng s dng nhng vt liu c cu trc
dung dch rn; khi hnh thnh dung dch rn th mng tinh th c bo ton nhng
chu k ca mng li thay i. Dung dch rn cho php m rng ng k s la chn
vt liu vi cc thng s vt l xc nh, iu ny lm tng kh nng ng dng ca
vt liu trong nhng dng c bn dn c th. iu c bit nht ca dung dch rn
l l kh nng c th thay i rng vng cm ca n bng cch thay i thnh
phn ca chng, vi s thay i ny th h s in mi, chit sut ca vt liu s
thay i v xy ra hin tng dch chuyn cc mc nng lng tp cht.
V D: dung dch rn GaAs1-yPy, AlxGa1-xAs (vi x v y c 0,3 0,4) c rng
vng cm c 1,7eV c dng ch to cc diot v laser pht nh sng ; cn dung
dch rn GaxIn1-xP (x=0.5 - 0,7) c dng trong ph mu vng xanh l cy.
Dung dch rn cn c ng dng rng ri trong vic to ra cc tip xc gia hai
bn dn c rng vng cm khc nhau v cc dng c bn dn trn c s cc tip
xc ny. Cc cp dung dch rn hay dng l: cp GaAs AlxGa1-xAs v cp GaSb
AlxGa1-xSb.
2.2.7 Vt liu bn dn (VLBD) c lin kt dng AIVBIV
VLBD dng AIVBIV c nghin cu nhiu nht l PbS. N thng c s dng
trong cc b tch sng ging nh cc bn dn c vng cm hp khc; nhng tnh
cht c bn ca cc bn dn loi ny c cho trong bng sau:
Bng 3.2 Tnh cht c bn ca bn dn dng AIVBIV
Bn Hng s Khi lng Nhit B rng linh linh
dn mng ring nng vng ng ng l
0 3
(A ) (mg/m ) chy cm in t trng
0 2
( C) 300 (m /Vs) (m2/Vs)
K(eV)
PbS 5,94 7,61 1114 0,39 0,06 0,07
PbSe 6,12 8,15 1076 0,27 0,12 0,1
PbTe 6,46 8,16 917 0,32 0,18 0,09
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 73
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 74
gia cng cc chi tit theo bn v, bo tn hiu nh sng, bo hiu khi c khi
v kim tra mc t chy nhin liu, dng trong my iu khin theo chng trnh,
trong cc thit b bo v t ng p bng khun lnh v cc my khc.
in tr quang c th mc trc tip vo mng chiu sng in p xoay chiu v mt
chiu, tui th ca chng khng nh hn 10.000 gi.
Cc sunfua cn c dng lm cht pht quang. Km sunfua c kch hot bng
ng cng l mt loi sunfua pht in. B rng vng cm ca ZnS gn 3,6eV, v
th n gn nh in mi.
Cc xit
ng oxit c mu thm ch c th l bn dn loi p. in dn ca ng oxit ph
thuc nhiu vo cc loi tp cht, nhit luyn v nhit .
Nhng dng c bn dn u tin l nhng chnh lu bn dn v t bo quang in
c iu ch t cc tm ng oxi ho vi b mt b ph mt lp xit ng. Khi
ch to chnh lu xit ng th ly mt phin ng bng ng tinh khit em t
vo trong l c mi trng xi ha vi nhit 1020oC -10400C trong khong 5 gi.
Sau a vo l th hai nhit 6000C v gi trong khong 10 gi.
Selen (Se)
Se c nhiu dng: dng v nh hnh, dng tan c, dng tinh th mu , dng
trong sut. Se thu c t cn ca vic tinh ch ng. Nu chiu sng Se trong thi
gian 0,001s th tnh dn ca n tng ln n 15 ln, nn Se c ng dng ch
to t bo quang in. Diot lm t Se dng tch dng in c tn s cao.
2.3 Cng ngh ch to VLBD
Trong phn ny s trnh by mt s phng php ch to VLBD: phng php ko
chy, phng php Czochralski, cng ngh epitaxi, mt s phng php ch to
tip xc p-n : cc khi nim c bn v quang khc, phng php cy ion, v cc
phng php lm sch trong cng ngh in t.
2.3.1 Phng php ko chy
Trong cng nghip Silic c ch to bng cch dng than cc kh xy trong SiO2:
SiO2 + 2C = Si + 2CO
hoc SiHCl + H2 = Si + 3HCl
Silic nhn c cha 2% n 5% tp cht. nhn c Silic vi sch cao ta
phi ra sch n bng phng php ra tinh th (cn gi l phng php ko chy).
Tp cht trong thanh Silic s ha tan trong pha lng (vng nng chy) v cng vi
chng di chuyn v pha ui ca thanh Silic, ct b u ny ta s c thanh Silic
tinh khit.
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 75
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 76
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 77
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 78
Hnh 2.37 So snh s phn b nng tp cht gia cy ion v khuch tn.
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 79
Ngun ion: dng kh AsH3; BF3, PH3 to Plasma p sut P=10-3 mmHg.
Dng in p DC khong 20KV tch ion dng ra khi Plasma.
Nam chm phn tch chn loi ion a vo ng gia tc.
ng gia tc cung cp nng lng cn thit ion c th chui vo lp b mt .
Sau khi chnh hi t, chm tia ion s b lch di tc dng ca bn lch ngang X v
bn lch dc Y
Phin Si t lch khi tm sao cho cc ht trung tnh khng n b mt v c
t trong lng Faraday c th m c s ion.
Tia ion c iu khin n a theo gc nghing khong 70 so vi mt phng
ng trnh hiu ng knh.
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 80
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 81
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 82
Vic gim kch thc linh kin i hi mi trng lm vic cht lng cao hn.
Ngy nay IC trn c s MOSFET c di knh dn 0,20m cn phng sch class
0,1 loi b cc tp bn v lp xy t nhin bm trn b mt phin Si. Khi sn
xut cc qu trnh di chuyn phin Si phi c thc hin trong mi trng kh N2
v cng sch. Vn c t ra l lm th no kim sot c mi trng
trong khi ch to linh kin?
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 83
Trong mt modul ca qui trnh cng ngh nh trn, cc mng cch in hoc dn
in c to bi cc phng php khc nhau nh: xi ha; cc phng php lng
ng t th kh, APCVD ( atmospheric pressure CVD ); PECVD ( phasma-
Enhanced CVD), hoc cc k thut bc bay trong chn khng PVD to ra ng
dn kim loi. Cc mch t hp c hnh thnh trn phin bn dn qua cc cng
on s dng h quang khc (photolithography) v cht cm quang (photoresist).
Sau phin c chuyn n cng on hoc n mn (Etching) hoc cy ion
(Ion Implantation). Ti v tr n mn, cc mng in mi hoc dn in s c
ty b nhng phn khng cn thit, trong khi ti ni cy ion, cc ion nguyn t
As, P, B c a vo phin bn dn to ra cc linh kin. Sau khi lp cm quang
c ty khi b mt, phin Si cy ion c chuyn ti l khuych tn
(Diffusion) v loi b cc khuyt tt xut hin trong qu trnh cy ion.
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 84
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 85
Kch thc ht gim khi kch thc nh nht c trng cho cng ngh gim, thng
thng kch thc ht phi nh hn 10 ln kch thc nh nht c trng cho cng
ngh.
V du: cng ngh 0,2m CMOS yu cu ht c kch thc 0,02 m
Cc ht bn bm vo b mt phin bn Si theo mt s c ch sau:
- Lc lin kt tnh in, lc Van Der Waals
- Lc lin kt ha hc, lc to bi cc in tch kp.
Nh vy c ch lm sch c th phn loi nh sau:
- S ha tan
- Phn hy bng phn ng oxy ha ha tan
- Ty bng n mn cc cht bn ra khi b mt phin
- y cc ht bn ra khi b mt bng dng in
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 86
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 87
S dng knh hin vi qut hiu ng xuyn hm (STM) kim tra b Si, nhn thy
lp xt t nhin trn b mt Si c nh hng ln n phn gii: knh hin vi lc
nguyn t (AFM) cng thng c s dng xc nh nhm ca b mt sau
khi x l phin.
Lm sch lp xt t nhin
Trn b mt phin Si lun tn ti lp xt SiO2 t nhin, siu mng khng kim sot
c dy, lp xt ny c hnh thnh trong qu trnh cng ngh. Nhng nh
hng ca lp xit t nhin:
-Lm tng in tr tip xc
-Ngn cn qu trnh epitaxi
-Cc tp kim loi c th tn ti trong lp xit t nhin trong qu trnh ra mu.
-Lp xit t nhin ny khng th ty c
-y l ngun khuch tn kim loi vo bn dn hoc vo trong lp bin SiO2/Si,
to nn cc khuyt tt trong cc qu trnh cng ngh nhit cao. Lp xit t
nhin thng c xc nh bng phng php phn tch ph ca tia X ca cc in
t v Ellipsometry. Rt kh ng thi xc nh dy lp xt v chit sut khi
dy ny nh hn Amstrong. dy lp xt t nhin tng khi thi gian ra mu
trong nc kh ion tng.
Ta thy nguyn t xy trc ht ph v lin kt Si Si. trn b mt vn cn nguyn
t H. i vi b mt trong DI s b ph hy bi cc ion O2- hoc OH-, lin kt Si
H ch tn ti lp bin SiO2 /Si.
Mt phng php lm gim hiu ng trn l s dng mng loi kh bc th nht.
xy trong nc s nhanh chng khuch tn qua mng loi kh. Sau nng O2
gim xung. C th lm gim xy bng phn ng c s tham gia ca cht xc tc
Rb.
O2 + NH4 = 2H2O + N2
O2 +2 H2 = 2 H2O
Phng php khc l s dng N2 lm si bt lm gim p sut ca xy trong nc.
Bc cui cng ca qu trnh ra phin trc khi xy ha hoc epitaxi
Ngy nay, cng ngh epitaxi tr nn rt quan trng trong vic ch to linh kin c
tc ln nh High electron mobility transistor hoc linh kin trn c s SiGe.
Trc khi to lp xy cc ca, c n 74% c s sn xut s dng HF nh cng
on cui cng. L do: HF ty c cc tp kim loi cn st li v lp xit t nhin,
to b mt cht lng cao. S dng HF 0,5% 70 oC c th ty sch SiO2 i khi b
mt Si.
Mt s dung dch khc thng c dng ra phin trc khi xy ha hoc
epitaxi:
HF/IPA (iso propyl Alcolhol <1000pm)
HF (0,5%)/ H2O2 (10%) : H2O c th dng ty tp kim loi vi nng
1010 at/cm2 trong khong 10 pht.
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 88
Chng 2: VT LIU BN DN
BI GING VT LIU K THUT IN IN T Trang 89
Chng 2: VT LIU BN DN