YILDIZ TEKNK NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

TRKYEDE YAT VE KK TEKNE MALATI

YAPACAK YEN TERSANE ALANLARININ YATIRIM
UYGUNLUU VE YER SEM AILARINDAN
NCELENMES

Gemi naat ve Gemi Makinalar Mh. Ceyhun HAZNEC

FBE Gemi naat ve Gemi Makineleri Mhendislii Anabilim Dalnda

Hazrlanan

YKSEK LSANS TEZ

Tez Danman: Prof. Dr. Ahmet Dursun ALKAN (Yldz Teknik niversitesi)

STANBUL, 2009
NDEKLER

Sayfa
SMGE LSTES ............................................................................................................................ vi

KISALTMA LSTES .................................................................................................................. vii

EKL LSTES ...........................................................................................................................viii

ZELGE LSTES........................................................................................................................ ix

NSZ ............................................................................................................................................ x

ZET .............................................................................................................................................. xi

ABSTRACT .................................................................................................................................. xii

1 GR ........................................................................................................................... 1

2 DNYADA YAT VE KK TEKNE NA SANAY ....................................... 2

2.1 Genel Bak ............................................................................................................... 2

2.2 Dnyada Zenginlik ve Yat Talebi likisi ............................................................... 5
3 TRKYEDE YAT VE KK TEKNE NASI GENEL
DEERLENDRMES ............................................................................................... 6

3.1 Blgelere Gre Deerlendirme ................................................................................ 6

3.1.1 Marmara Blgesinde Bulunan Yat ve Kk Tekne malatlar.......................... 6
3.1.2 Tuzla Sahil Blgesinde Bulunan Yat ve Tekne malatlar .................................. 7
3.1.3 Yalova Blgesi.......................................................................................................... 8
3.1.4 Kocaeli Gebze ve Orhanl Sanayi Blgeleri ....................................................... 8
3.1.5 Ege Blgesinde Bulunan Yat ve Tekne malatlar............................................... 9
3.1.6 Antalya ve Kocaeli Serbest Blgelerinde Bulunan malatlar............................. 9
3.1.7 Yat ve Tekne malat Yan Sanayisi........................................................................... 9
3.2 GZFT Analizi .......................................................................................................... 10
3.2.1 Gl Ynler........................................................................................................... 10
3.2.2 Zayf Ynler ............................................................................................................ 11
3.2.3 Frsatlar .................................................................................................................... 12
3.2.4 Tehditler................................................................................................................... 12
3.3 Yat ve Kk Tekne malat Sektr in nerilen Tedbirler............................. 13
3.3.1 dari Dzenlemeler.................................................................................................. 13

ii
3.3.2 Hukuki Dzenlemeler............................................................................................. 14
3.3.3 Mali Dzenlemeler.................................................................................................. 14
3.3.4 Teknolojik Dzenlemeler ....................................................................................... 15
3.3.5 Eitsel Dzenlemeler.............................................................................................. 16
3.3.6 Kltrel Dzenlemeler............................................................................................ 16
3.4 lgili Mevzuat .......................................................................................................... 16
3.4.1 Gezi Tekneleri Ynetmelii ................................................................................... 18
3.4.2 Tersane, Tekne mal Ve ekek Yerlerine letme zni Verilmesine likin Usul
ve Esaslar Hakknda Ynetmelik le Getirilen Dzenlemeler ............................. 18
3.4.2.1 Mevcut Tesisler....................................................................................................... 18
3.4.2.2 Kalite Standartlar ................................................................................................... 19
3.4.2.3 alanlar................................................................................................................. 19
3.4.2.4 Gemi na Sanayi, GS Veri Taban ...................................................................... 19
3.4.2.5 nceleme, Tespit ve Denetleme Komisyonu.......................................................... 19
3.4.3 Tersane Kurulma ve letme Aamasnda Yer Alan lgili Kurum/ Kurulular... 20
3.4.3.1 Maliye Bakanl..................................................................................................... 20
3.4.3.2 Bayndrlk ve skan Bakanl............................................................................... 20
3.4.3.3 evre ve Orman Bakanl ..................................................................................... 20
3.4.3.4 alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl ................................................................. 21
3.4.3.5 Ulatrma Bakanl DLH naat Genel Mdrl............................................ 22
3.4.3.6 Belediyeler............................................................................................................... 22
3.4.3.7 Valilik ...................................................................................................................... 23
3.4.3.8 Denizcilik Mstearl........................................................................................... 23
3.5 Tersane Yatrm Rehberi ........................................................................................ 24
4 YER SEM KRTERLER..................................................................................... 26

4.1 Giri.......................................................................................................................... 27
4.2 Yntem .................................................................................................................... 28
4.3 Ana Kriterler............................................................................................................ 28
4.4 Baz Kriterlerin ncelenmesi .................................................................................. 32
4.5 rnek Bir Projenin Yer Seim Kriterlerinin ncelenmesi .................................... 35
4.5.1 Alapl Yat ve Tekne na Alan Fizibilite Raporu ................................................ 35
4.5.2 Alapl Yat ve Tekne na Alan Fizibilite Raporunda ncelenen Kriterler.......... 35
4.5.2.1 Ulam...................................................................................................................... 35
4.5.2.2 Nfus........................................................................................................................ 36
4.5.2.3 Finans ve Vergilendirme ........................................................................................ 37
4.5.2.4 Gc..................................................................................................................... 37
4.5.2.5 Kaynaklara Yaknlk ............................................................................................... 37
4.5.2.6 Rzgar...................................................................................................................... 38
4.5.2.7 Yapabilirlik Ortam............................................................................................. 38
4.5.2.8 Blgenin Deprem Durumu .................................................................................... 39
4.5.2.9 Deniz Dolgusu Durumu.......................................................................................... 39
4.5.2.10 Mendirek Durumu................................................................................................... 40
4.5.2.11 evresel Kirlilik Etki Deerlendirmesi ................................................................. 40
4.5.2.11.1 Kat Atklar ve zellikleri...................................................................................... 40
iii
4.5.2.11.2 Sv Atklar ve zellikleri ...................................................................................... 41
4.5.2.11.3 Gaz Atklar ve zellikleri ...................................................................................... 42
4.5.2.11.4 Tbbi Atklar ve zellikleri .................................................................................... 42
4.5.2.12 Alt Yap ve naat Birim Maliyetleri ..................................................................... 42
4.5.2.12.1 Etd ve Proje Giderleri ......................................................................................... 42
4.5.2.12.2 Arazi Dzenlemesi ve Hazrlk Yaplar ............................................................... 43
4.5.2.12.3 Bina naat Giderleri............................................................................................... 44
4.5.2.12.3.1 Ana Fabrika Binas ................................................................................................. 44
4.5.2.12.3.2 Yardmc letme Bina Ve Tesisleri....................................................................... 44
4.5.2.12.3.3 dari Bina ................................................................................................................. 45
4.5.2.12.3.4 Sosyal Tesisler......................................................................................................... 45
4.5.2.12.3.5 Kantar Binas........................................................................................................... 45
4.5.2.12.3.6 Beki Kulbesi........................................................................................................ 45
4.5.2.12.4 Ana Fabrika Makine ve Tehizat Giderleri ........................................................... 46
4.5.2.12.5 Yardmc letmeler Makine ve Tehizat Giderleri .............................................. 46
4.5.2.12.6 Montaj Giderleri...................................................................................................... 47
4.5.2.12.7 Tat Aralar........................................................................................................... 47
4.5.2.12.8 letmeye Alma Giderleri ....................................................................................... 47
4.5.2.12.9 Genel Giderler......................................................................................................... 47
4.5.2.12.10 Dier Giderler ......................................................................................................... 47
4.5.3 Sonu ....................................................................................................................... 47
4.6 DPT tarafndan Kamu Yatrm Projesi Teklifleri in istenen Fizibilite Raporu
Format..................................................................................................................... 49
4.7 ok ltl Karar Verme ...................................................................................... 53
4.7.1 Giri.......................................................................................................................... 53
4.7.2 Temel Kavram Ve zellikler ................................................................................. 54
4.7.3 ok ltl Karar Verme Yntemleri .................................................................. 55
4.7.3.1 Topsis Yntemi ....................................................................................................... 56
4.7.3.2 Electre Yntemi ...................................................................................................... 58
4.7.3.3 Ahp Yntemi........................................................................................................... 59
4.7.3.3.1 Bulank Ahp Yntemi............................................................................................. 60
4.7.3.4 Analitik A Sreci (Aas) Yntemi ........................................................................ 60
4.7.3.4.1 Aasnin Genel Yaps.............................................................................................. 61
4.7.3.4.2 Aas Teknii Kullanlarak Yaplan Uygulamalar................................................... 64
4.7.3.5 rn Seim Problemi in Ahp, Aas, Topsis ve Electre Tekniklerinin
Karlatrlmas ...................................................................................................... 65

5 YAT VE KK TEKNE MAL ALANI PROJELER .................................... 68

5.1 Bodrum ren Tekne mal, Bakm-Onarm ve ekek Alan ................................ 68

5.2 altdere Yat ve Kk Tekne na Alan............................................................. 70
5.3 Fethiye Karaot Yat ve Kk Tekne na Alan ................................................... 70
5.4 Bozburun Yat ve Kk Tekne na Alan............................................................ 71
5.5 Manavgat Yat ve Kk Tekne na Alan ........................................................... 72
iv
5.6 Bartn Tekken Yat ve Kk Tekne na Alan................................................ 72
5.7 Alapl Yat ve Kk Tekne na Alan.................................................................. 74
6 TESPT VE NERLER .......................................................................................... 76

7 SONU ...................................................................................................................... 79

KAYNAKLAR.............................................................................................................................. 80

KL GRMELER ................................................................................................................. 82

NTERNET KAYNAKLARI....................................................................................................... 83

EKLER........................................................................................................................................... 84

Ek 1 Aytek Alapl Yat Ve Tekne malatlar Yardmlama ve letme Kooperatifi

Yat ve Tekne na Tersanesi Alan Vaziyet Plan....................................................................... 85
ZGEM................................................................................................................................... 87

v
SMGE LSTES

Ai i Alternatif
Xij i Alternatif ve j kriterine gre saysal deer
D Karar Matrisi

vi
KISALTMA LSTES

ICOMIA International Council of Marine Industry Associations

YNVK Yksek Net Varlkl Kii
YNVK ok Yksek Net Varlkl Kii
HNWI High Net Worth Individuals
UHNWI Ultra High Net Worth Individuals
OSB Organize Sanayi Blgesi
ASBA Antalya Serbest Blge Anonim irketi
KOSBA Kocaeli Serbest Blge Anonim irketi
TDK nceleme, Tespit ve Denetleme Komisyonu
GZFT Gl Zayf Frsatlar Tehditler
AHP Analitik Hiyerari Prosesi
AAS Analitik A Sreci

vii
EKL LSTES

Sayfa
ekil 2.1 24 m zeri yatlarn sipari adetlerinin son be yldaki deiimi............................... 4
ekil 2.2 Dnyadaki YNVK saysndaki deiim ..................................................................... 5
ekil 3.1 Bursa OSBde seri imalat yat imal eden Serena Yatlktan bir grnt ............... 7
ekil 3.2 Tuzlada tekne boyu imalataneye smad iin 6 m kma yapan Logos Marine 7
ekil 3.3 Yalovadaki dolgu alan .............................................................................................. 8
ekil 4.1 Trkiye Hava Meydanlar ......................................................................................... 32
ekil 4.2 Amasra Mendirei..................................................................................................... 33
ekil 4.3 Bodrum meler yat ve kk tekne ina alan........................................................ 33
ekil 4.4 Alapl balk barna............................................................................................... 38
ekil 4.5 Zonguldak ili deprem haritas................................................................................... 39
ekil 4.6 Kavukkavla kprsnden alana bak................................................................... 40
ekil 4.7 AHPnin Hiyerarik Yaps....................................................................................... 60
ekil 4.8 Analitik A yapsnn grnm .............................................................................. 63
ekil 5.1 Devam etmekte olan yat ve kk tekne tersanesi projeleri................................... 68
ekil 5.2 Bodrum ren tekne imal, bakm-onarm ve ekek alan projesi............................ 69
ekil 5.3 Bodrum ren tekne imal, bakm-onarm ve ekek alan projesi............................ 69
ekil 5.4 altdere tekne imal alan projesi ve dolgu alan .................................................... 70
ekil 5.5 Fethiye Karaot yat ina alan projesi ve dolgu alan ............................................... 71
ekil 5.6 Bartn Tekken yat ve kk tekne ina alan projesi genel yerleim plan........ 73
ekil 5.7 Bartn Tekken ........................................................................................................ 73

viii
ZELGE LSTES
Sayfa
izelge 2.1 Sektrde lider lkeler ve Trkiyenin karlatrmas .......................................... 3
izelge 2.2 24 metre zeri yatlarda en iyi ilk on lke sralamas............................................ 4
izelge 4.1 Yer seim kriterleri............................................................................................... 30
izelge 4.2 letme verimliliini etkileyen d faktrler........................................................ 34
izelge 4.3 Zonguldak, Bartn, Karabk planlama blgesi nfus durumu........................... 36
izelge 4.4 Toplam bina ve inaat yatrm tutar .................................................................. 46
izelge 4.5 Toplam sabit yatrm tutar tablosu...................................................................... 48
izelge 4.6 ok ltl karar verme yntemleri.................................................................... 56

ix
NSZ

Bu almaya balarken, Trkiyede yat ve kk tekne imalat sektrnn son durumunu

inceleyerek, Denizcilik Mstearlnca belirlenmi yeni projelerin tannmasn, yatrm
uygunluu ve seim kriterleri alarndan incelenmesini ve bu projelerin gerek mevzuat gerekse
uygulama safhalarnn gncel durumlarn ortaya kararak durumu daha verimli hale
getirebilmek iin neler yaplabileceini grmeyi amaladk.
almalarm srasnda benden yardmlarn esirgemeyen deerli hocam Sn. Prof. Dr. Ahmet D.
Alkana, gerekli bilgilere ulamamda yardmc olan Denizcilik Mstearl yetklileri Sn.
Mehmet Krdal ve Sn. Ali Grkeme, Trk Loydu malzeme ve rn sertifikalandrma birim
bakan Sn. Hr Frtnaya, Gesad genel sekreteri Sn. Mustafa nara ve aratrmamda zaman
ayrarak fikirlerini paylaan tm sektr temsilcilerine ve bu projeyi tamamlamam iin gerekli
destei veren ailem ve tm arkadalarma teekkr bir bor bilirim.

x
ZET

lkemizde yat ve kk tekne ina sanayine artan talebi karlamak zere retim kapasitesinin
gerekli kalite standartlar erevesinde arttrlabilmesi iin mevcut sektrde bir reforma ihtiya
duyulduu bir gerektir. Bu balamda Denizcilik Mstearlnca getirilen yeni hukuki
dzenlemelerle ve belirlenen blgelerde oluturulacak modern organize sanayi blgelerine
reticilerin ynlendirilmesi ile retimdeki kalite standartlarnn arttrlmas, mevcut durumda
yaanan vesair sorunlarn almas ve lke ekonomisine yksek katma deer salayan bu sektrn
nnn almas hedeflenmektedir.
alma boyunca ama, sektrn sorunlarn ve ihtiyalarn yakndan incelemek, devletin
konuya yaklamn tespit etmek ve objektif bir durum deerlendirmesi yaparak varsa sorunlarn
zmne yardmc olacak bak asn belirlemek olmutur.
Bu almada dnyadaki ve Trkiyedeki yat ve kk tekne ina sektr ve ilgili mevzuat
tantlm, yat ve kk tekne ina alanlar iin yer seim kriterlerinin belirlenmi ve
Trkiyedeki yat ina alan yatrmlar incelenmitir. Bu inceleme sonucunda sektrdeki almas
gereken sorunlar belirlenerek, yaplmas gerekenler konusunda neriler getirilmitir.
Anahtar kelimeler: Yat malat, Yer Seim Kriterleri.

xi
ABSTRACT

It is a fact that, in order to provide the production capacity increase within the frame of all quality
standarts, as an answer to raising demand to recreational crafts industry, a reform is needed on
the current market. In this context, increasing quality standards of the production, overcoming the
various problems of current situation and paving the way for the recreational craft industry which
highly provides added value to country economy is aimed by the new legal regulations prepared
by Undersecretariat for Maritime Affairs and guiding to private sector to meet in the modern
organized industrial zones that will be built on decided areas.
During this study, the aim was to investigate the problems and the needs of the market, indicate
the approach of the government and objectively evaluate the current situation to decide the point
of view which may help to solve possible problems.
In this study, recreational craft market and relevant turkish legislations are introduced, location
selection criteria of recreational craft shipyards are determined and investment projects for
recreational craft shipyards are analysed. As a result of this analyse the problems of the market
are indicated and the advices which may help to solve the indicated problems are presented.
Keywords: Recreational Craft Production, Location Selection Criteria.

xii
 1

1. GR:

Trkiyede yat ve kk tekne imalat yapacak yeni tersane alanlarn incelemeye literatr
taramas yaplarak balanmtr. Konuyla ilgili ok az kaynaa rastlanm ve bunun zerine
Denizcilik Mstearl tarafndan hazrlatlan Trkiye Tersaneler Master Plan zerinde
allm ve plann sonu raporunda tanmlanan yer seim kriterleri incelenmitir. Bu esnada
birok zel sektr temsilcisi, ilgili oda ve sivil toplum kurulular ve Denizcilik Mstearl
yetkilileri ile grlerek szl ve yazl bilgi toplanm ve bu bilgiler nda literatrde
belirtilen imalat alan yer seim metodolojisi ile gerek hayattaki uygulamann ayn olmad
ve lkemizde ska karlalan doal, tarihi sit alanlar, turizm gibi baskn dier sektrlerin
ncelii vb. sebeplerin engel tekil edebildii grlmtr. Bunun zerine, mevcut yat ve
kk tekne imalat yapacak yeni tersane alan projeleri yakndan incelenmi yaanan sorunlar
tespit edilmeye allmtr.

lk olarak dnyada yat imalat sektrnn genel durumu incelenerek sektrn lkemizdeki
durumu aratrlm ve ilgili mevzuat incelenmitir. Sonrasnda yer seim kriterleri irdelenmi
ve lkemizdeki yeni yat ve kk tekne imalat projeleri incelenmitir. Elde edilen bilgiler
sonu blmnde zetlenerek sunulmutur.
 2

2. DNYADA YAT VE KK TEKNE NA SANAY

2.1 Genel Bak

Yat ve kk tekne sektr, yksek katma deere sahip, lke ekonomisine byk dviz
kazandran, beraberinde yan sanayi de gelitiren, yabanc yatrmlar eken, teknoloji
transferini cezbeden, lke denizciliini destekleyen ve gelitiren, tasarm ve arge
almalarnn yksek olduu, dier sektrlere gre yan sanayisi ile birlikte yksek oranda
istihdam salayan, emek ve teknolojisi youn bir endstri daldr (YATEF, 2008).

Yat ve kk tekne endstrisi, gerek ierii ve kapsam ve gerekse uygulad teknoloji

asndan gemi ina sanayinden farkldr. Gemi ina sanayi iin byk yatrmlar, uzun sre ve
deniz kenarnda byk yerlere ihtiya duyulurken, yat ve tekne imalat sanayi daha kk
yatrm ile, daha ksa srede ve daha kk yerlerde faaliyet gsterebilmektededir.

Yat ve gezinti tekneleri sektr 4 ana bileen olarak ele alndndan tekne retimi, motor
retimi, yan sanayi ve sat/servis/hizmet endstrisi sektrn bileenleri olarak ortaya
kmaktadr. Tekne retimi corafik bazda eitli lkelere yaylm, motor retimi bu sektrde
lider birka lkenin hakimiyeti altna girmi, yan sanayi ve sat/servis/hizmet endstrisi ise
tm tekne kullanan lkelerde faaliyet gstermeye balamtr.

Denizlerin tenezzl amal kullanm son 10 ylda grlen eitli krizlere ramen, devaml
art eiliminde olmutur. Yat ve gezinti tekneleri retimi ve sat genelde dnya
ekonomisini yakndan izleyerek ini ve klar gsteren bir endstridir. Ancak 90l yllarn
bandan itibaren yat ve gezinti tekneleri endstrisi dnya krizlerinden nemli oranda
soyutlanm ve devaml byyen sektrler arasna girmitir. Hem yelkenli tekne hem de
motor yatlara duyulan ilgi 90l yllarn ortasndan itibaren artm, daha byk daha hzl
tekneler imal edilmeye balanm, tekne reticileri birlemeler ve satn almalar ile daha byk
retici kimliklerine brnmtr (DM, 2007).

Tekne bana kii says ICOMIA yesi lkelerde 6 ila 250 arasnda deimekte, lkemizde
ise bir tekneye 1798 kii dmektedir. ICOMIA yesi olup, benzer tekne bana kii oran
olan tek lke Gney Afrika olup, bu lkede bir tekne bana 1760 kii bulunmaktadr. Tekne
says, lkelerin kii bana den gelir dzeyi ve lkelerin kltrleri ile ilikili olup izelge
2.1de bu iliki gsterilmitir (ICOMIA, 2006).
 3

izelge 2.1 Sektrde lider lkeler ve Trkiyenin karlatrmas (ICOMIA, 2006)

Tekne GSMH Nfus Tekne stihdam Tekne Tekne

bana (Euro) retici Park retimi
kii says
says

Avusturya 25 21,271 19,250,000 370 3,700 750,000 38,500

Hrvatistan - 7,513 4,442,000 65 1,150 - 1,433

Danimarka - 28,774 5,447,084 - - - -

Finlandiya 7 31,886 5,277,000 58 - 731,200 -

Fransa 127 26,225 61,538,000 156 8,108 483,823 58,079

Almanya 183 28,349 82,400,000 412 8,000 - -

Yunanistan 84 11,477 10,964,020 87 600 130,522 8,976

rlanda 168 32,938 4,062,235 4 40 25,830 601

talya 98 20,603 57,900,000 - 25,550 592,000 25,249

Japonya 452 28,402 127,784,000 - - 28,300 12,804

Hollanda 32 24,963 16,570,000 450 - - 2,425

Yeni Zellanda 10 20,375 4,100,000 150 6,000 421,060 9,404

Norve 6 69,088 4,681,000 95 2,000 793,000 5,910

Portekiz 254 14,669 10,585,900 55 429 - 4,256

Gney Afrika 1,760 10,343 44,000.000 80 3,100 25,000 2,237

spanya 250 22,152 44,108,530 - - - -

sve 12 30,918 9,113,257 50 800 753,000 -

svire 75 26,441 7,507,300 18 120 - -

Trkiye 1,798 4,300 75,000.000 300 2,500 41,700 1,950

Birleik Krallk 111 21,828 60,209,500 500 10,626 541,560 5,530

ABD 18 34,225 301,000.000 1,400 52,000 - -

 4

24 m zeri yatlar iin 2007 siparileri toplam 28,782 metre uzunluk ve 777 adet projedir. Bu
rakamlar 2006 ylna oranla %15,3lk bir art demektir ki, bu art 2004 ylndan beri
srmektedir (ekil 2.1). Geen yl siparilerine ek olan 89 projenin % 48lik ksm120-149
feet aras yatlardan olumaktadr. izelge 2.2de grld gibi, Trkiyenin ilk on iinde yer
ald sralamada gerekletirdii projeler de ounlukla bu grupta yer almaktadr (Showboats
International, 2007).

izelge 2.2 24 m zeri yatlarda en iyi ilk on lke sralamas (Showboats International, 2007)

Sralama lke Toplam Boy Ort. Boy Proje Adeti 06 Sralama

1 talya 11.922 34 347 1

2 ABD 3.980 39 103 2

3 Hollanda 2.733 51 54 3

4 B. Krallk 1.711 29 60 4

5 Almanya 1.707 77 22 5

6 Tayvan 1.302 30 44 7

7 Y. Zellanda 670 42 16 9

8 Fransa 619 36 17 10

9 Trkiye 527 44 12 -

10 in 438 34 13 6

ekil 2.1 24 m zeri yatlarn sipari adetlerinin deiimi (Showboats International, 2007)
 5

2.2 Dnyada zenginlik ve yat talebi ilikisi

Yat ve gezinti tekneleri sektr gerek arz oluumunda yer alan yapmclarn okluu ve
dankl, gerekse de talep belirlenmesinde genel ekonomik gstergeler yerine, alclarn
alm gcnn rol oynamas nedeniyle ve kiisel tketim iin sunulan bir meta olmas itibar
ile gerekli alm gcne sahip kii says ve tketim zellikleri temel deikenler olarak ortaya
kmaktadr.

Yksek net varlkl kii says, YNVK (High Net Worth Individuals, HNWI) sper yat
talebinin belirlenmesinde temel alnan ekonomik deikendir. YNVK tanm olarak varl 1
milyon dolarn zerinde plan gerek kiiler kabul edilmektedir. 2008 dnya varlk raporuna
gre dnyada 10,1 milyon kii, 1 milyon dolarn zerinde servete sahip bulunmaktadr. ekil
123de grld zere, zellikle son be yldaki YNVK saysndaki dzenli art, zellikle
sper yat sektrndeki talep artnn destekleyici bir gstergesidir.

ekil 2.2 Dnyadaki YNVK saysndaki deiim (Capgemini-Merril Lynch, 2008)

YNVK saysna ek olarak, net serveti 30 milyon dolarn zerindeki kiiler de ok Yksek
Net Varlkl Kii, YNVK (Ultra High Net Worth Individuals, UHNWI) olarak
tanmlanmaktadr. Bu deikende dzenli bir art gstermekte; 2008 dnya varlk raporuna
gre ekil 2.2de grld gibi, 2005te 85,400, 2006da 95,000 ve 2007 ylnda 103,000
kii ok yksek net varlkl kii olarak belirtilmitir (Capgemini-Merril Lynch, 2008).
 6

3. TRKYEDE YAT VE KK TEKNE NASI GENEL DEERLENDRMES

Trkiye apnda yaylan yat ve tekne imalatlarmz bulunduklar blgelere gre

deerlendirdiimizde, arlkl olarak Marmara, Ege blgeleri ile Antalya ve Kocaeli
blgelerinin ne ktn, Karadeniz de zellikle Bartn ve Kurucaile blgeleri ile Akdeniz
blgesinde de Alanya, Manavgat, Mersin blgelerinde dank durumda tekne imalatlarn
olduunu grmekteyiz (YATEF, 2008).

Sektrle ilgili en gze arpan sorun dank olarak gelien retici profilleri hakknda yeterli ve
reel bilgilerin toplanamamasdr. Hali hazrda sektrle ilgili kati rakamlar sadece byk
lekli reticiler iin mevcuttur. Bu durumun nedenleri ise yakn zamana kadar gerekli idari
nlemlerin alnmamas ve tm reticileri bir at altnda toplayan herhangi bir kuruluun
mevcut olmamas sralanabilir.

Sektr zerindeki bu belirsizlik, Austos 2008 itibariyle resmi gazetede yaynlanarak

yrrle giren Tersane, Tekne mal ve ekek Yerlerine letme zni Verilmesine likin Usul
ve Esaslar Hakknda Ynetmelik erevesinde Denizcilik Mstearl tarafndan
zmlenmek istenmitir. Ynetmelik gerei hayata geen gemi ina sanayi, GS bilgi sistemi
yat ve kk tekne imalatlarn da kapsayacak ekilde tm gemi ina sanayi katlmclarnn
retimlerini ve mevcut durumlarn merkezi bilgi sistemine dzenli giri yapmay mmkn
klmaktadr. Ynetmelikce bu bilgi transferi reticilerin iletmelerinin devam edebilmesi iin
bir zorunluluk olarak belirlenmitir. Bu konu ileride mevzuat ksmnda irdelenecektir.

3.1 Blgelere Gre Deerlendirme

3.1.1 Marmara Blgesinde Bulunan Yat ve Kk Tekne malatlar

Marmara blgesinde bulunan yat ve tekne imalatlarnn stanbul / Tuzla ve Kocaeli / Gebze
blgelerinde younlamakta olup bu blgeler yannda Bursa, anakkale, gibi yerlerde de
imalatlar bulunmaktadr (ekil 3.1). stanbul Avrupa yakasnda Silivri ve Bykekmece
blgelerinde faaliyet gsteren yat ve tekne imalatlarmz bulunmasna ramen, Trakya
blgesinde bu sektrde faaliyet gsteren firma saysnn ok az olduu, buralarda kk apl
tekne imalatlarnn yapldn grlmektedir.
 7

ekil 3.1 Bursa OSBde seri imalat yat imal eden Sirena Yatlktan bir grnt [h]

3.1.2 Tuzla Sahil Blgesinde Bulunan Yat ve Tekne malatlar

Tuzla-Aydnl Koyundaki tersaneler blgesini inceledimizde, blgede gemi ve yat inasnn

ayn yerlerde veya birbirinin yaknndaki tersanelerde yaplmakta olduunu grmekteyiz. Yat
ve tekne inasnn, gerek teknik ve gerekse zel ve d evre artlarndan etkilenen yapm
teknikleri dikkate alndnda, bu blgedeki gemi sanayisi iinde yer almas bir ok sakncay
da beraberinde getirmektedir.

ekil 3.2 Tuzlada tekne boyu imalataneye smad iin 6 m kma yapan Logos Marine.

Tuzla blgesinde, youn olarak Nuh Sanayi Sitesi iinde yer alan kk yat ve tekne
imlatlarnn yannda, birok orta ve byk boy zel yat ve tekne imalats bu blgede
youn faaliyet gstermektedir (ekil 3.2). Btn olumsuzluklarna ramen, Tuzla blgesi
sektrn merkezi olmaya devam etmekte, ahap yat, deiik boylarda fiber tekne, bot ve mega
yat retimi ile dnyann bir ok lkesine ihracat gerekletirmektedir.
 8

3.1.3 Yalova blgesi

Yalova blgesi gerek Tuzla blgesinde bulunan nitelikli igc ve yan sanayi kaynaklarna
yakn olmasndan ve gerekse uygun imalat alanlarna sahip olmasndan dolay yat ve tekne
imalatlar iin potensiyel olarak grlmektedir. Blgenin yat ve kk tekne ina sahas
olmaya elverililiine ramen, yatrm eilimi gemi inaat zerine younlam ve yat ve
kk tekne imalat mnferit giriimciler tarafndan beklenen yatrm kapasitesinin altnda
gereklemitir (ekil 3.3).

ekil 3.3 Yalovadaki dolgu alan [c]

3.1.4 Kocaeli Gebze ve Orhanl Sanayi blgeleri

Bugn, Gebze ve Tuzla ilesi iinde yer alanda deiik ve farkl sektrler iin kurulmu
bulunan Organize Sanayi Blgeleri iinde faaliyet gsteren, orta ve byk lekli yat ve
tekne imalatlarnn saylarnn arttn da grmekteyiz.

Yan sanayi ve nitelikli igcnn zellikle Tuzla blgesinde youn olmas, ancak Tuzla
tersaneler blgesinin yetersiz kal ve sahilde yeni imalat alanlarnn olmamas yat ve tekne
imalatlarn, denizden daha i taraflardaki kurulmu ve denize 30-40 km uzaklkta yer alan
deri, plastik, kimyasal v.b. dier sektrlere ynelik organize sanayi blgeleri iinde yer
almaya zorlamaktadr. Bu blgede byk yatrmlar yapan ve imal edilen teknelerin byk bir
miktarn ihra eden, yat ve tekne imalatlarn grebiliriz.
 9

3.1.5 Ege Blgesinde Bulunan Yat Ve Tekne malatlar

zmir, Bodrum, Fethiye, Marmaris ve Antalya blgeleri de yat ve tekne imalatlarnn youn
olarak bulunduu blgelerdir. zellikle Bodrum blgesi geleneksel ahap gulet ve gezi amal
byk teknelerin yannda mega-yat retiminde de olduka gelime kaydetmekte ve yurt d
pazarlardan da byk ilgi grmektedir.

Turizm merkezi olmas ve sahip olduu kylar ile yat turizmine uygun dnyadaki bir ka
nemli blgeden birisi olmasndan dolay, bu blgede yat ve tekne imalat sanayisi de byk
oranda gelimitir. Bu blgelerde mevcut retim problemlerini zecek, kapasite artna izin
verecek, reticileri bir araya toplayarak blgede ortak sinerji yaratacak yat ve kk tekne
tersanesi projeler gelitirilmektedir. Bu projeler ileriki blmde irdelenecektir.

3.1.6 Antalya ve Kocaeli Serbest Blgelerinde Bulunan malatlar

Serbest blgelerin salam olduu vergi indirimleri, serbest ticaret olanaklar yannda bu
blgelerin alt yaps tamamlanm organize yerler olmasndan dolay, bu blgelerde sektrn
gelimekte olduunu grmekteyiz.

Bugn Antalya Serbest Blge (ASBA) si iinde yer alan ve saylar 40a ulaan yat ve
tekne imalatlar, bu blgeyi uluslararas yat ve tekne imalat alannda bir merkez durumuna
getirmitir. Bu blgede yatrm yapan bir ok yurt d yat ve tekne imalats da bulunmakta
ve bu firmalarn retimleri kendi lke istatistiklerine girmektedir.

Yeni kurulan Kocaeli Serbest Blgesi (KOSBA) de, zellikle stanbul Tuzla blgesinde
skm durumda bulunan ve geliemeyen yat ve tekne imalatlar iin yeni bir potensiyel
olarak deerlendirilmektdir. Blge iinde kk tekne imalatlarnn yatrm iin ayrlm ve
projelendirilmi alanlar bulunmaktadr.

3.1.7 Yat ve Tekne malat Yan Sanayisi

Yat ve tekne endstri yan sanayisi, alt iveren irketleri, mhendislik ve tasarm brolar,
imalat ve malzeme satclar, dekorasyon ve i demecileri, ithalat ve ihracatclar ile byk
bir atlm gstermektedir. Yan sanayi iin, sektrn geleceini garanti altna alacak ve rekabet
stnln devam ettirecek olan kalite ve gvenilirlik konular en n sralar almaktadr. Yat
ve Tekne malat sektrnn geliimi ile bu sektre malzeme, aksesuar ve motor salayan, yat
ve teknelerin mobilya ve i dekorasyon hizmetlerini salayan yan sanayide byk bir geliim
gstermitir.
 10

Son dnemlerde zellikle uzakdou pazarnn salam olduu ucuz fiyatlar nedeniyle ve
dier lke firmalarnnda bu pazardan alm yapmalar dorultusunda, yat ve tekne yan
sanayiside bu pazara ynelmi durumdadr.

lkemiz yat ve tekne aksessuar yan sanayisinde yurt dndan alnan malzeme oran %60
seviyelerindedir. lkemizde retilen yan sanayi rnlerini sar ve krom malzeme, rgat ve
dmen sistemleri, ip ve halat malzemeleri, can yelei,can simidi v.b. koruyucu tehizat, i
dekorasyon ve deme, tekne mobilyas, yangn sistemleri eklinde zetlenebilir (YATEF,
2008)

3.2 GZFT Analizi

Bu blmde lkemizdeki yat ve kk tekne ina sanayinin gl ve zayf ynleri, frsatlar ve

tehditler irdelenecektir (DM, 2008).

3.2.1 Gl Ynler

1. Mega Yat siparilerinde tersanelerimiz dnyann ilk 10 byk ina eden lke

arasndadr ve iyi bir eilim yakalanmas,

2. Yat ve gezinti tekneleri retiminde i gc kalitesi ve ucuzluu,

3. Tersaneler Tuzla blgesinde toplu bulunmas, Antalya ASBA tesislerinin, Bodrum

organize yat sanayi tesislerinin durumu, yan sanayi ve temin edicilere eriim,

4. Donatmda her trl ithal ve yerli tehizata eriim,

5. Trk reticilerin mteri talepleri ile deiimler konusunda, mteri lehine esnek

oluu,

6. Blgemizin yat ve gezinti teknelerinin fazlaca kullanld corafyada bulunmas,

7. Ulam, bankaclk, haberleme, konaklama vs yan hizmetlerin ada dzeyde oluu,

8. Birok tesiste ngilizce konusunda yetimi eleman bulunmas,

9. Makine ve tehizatlarda genel prensip olarak bat meneli malzeme kullanlmas,

10. Ahap iiliinde elde edilmi kalite,

 11

11. Bilhassa mega yatlarda Trk firmalarnn en byk ve karmak yatlar ina etmi

olmasn vurgulayan d dergilerin fazlal.

3.2.2 Zayf Ynler

1. Sermaye ve finansman yetersizlii,

2. Sektrn ihtiya duyduu nitelik ve nicelikte gemi sac, profiller, boru, alminyum,

krom malzeme, yangna dayankl kumalar ve hal, boyalar, lkemizde ucuz olarak

retilmemesi,

3. Kompozit malzemelerin tamamnn yurtdndan ithali,

4. Makineler ve birok tehizatta da bamllk,

5. Pahal enerji fiyatlar,

6. Yat ve gezinti teknesi ina yan sanayi sektrnn rn eidi azl, belgeli retim

yetersizlii ve standardizasyon eksiklii,

7. Eitimli ara eleman yetersizlii. Yat ve kk tekne konusuna zel nem veren eitim

sisteminin bulunmay,

8. niversite eitiminin yeterli destei grmemesi ve sahip olduu potansiyeli tam

olarak sektre aktarmada karlalan glkler,

9. Bilgi toplumuna geilememi olmas, bilgi ynetiminin bilinmemesi ve bilginin

yeterli deeri alamamas,

10. Brokrasi, tersane kurulumu ile ilgili mevzuat ve bir ok kamu kurumuna ballk

11. Gmrk mevzuatlarndaki zorluklar,

12. Birok tesiste evresel i ortamlarda hijyen alma ve alt yapya verilen nemin az

oluu,
 12

13. lkemiz marinalarnda her tip yat ve gezinti teknesi iin yeterli konaklama imkannn

olmamas

14. Yat ve gezinti teknesi inaatnda faaliyet gsteren irketlerin kk ve orta lekli

olmas ve gl rgtlerin kurulamamas.

3.2.3 Frsatlar

1. Trk insannn giriimci yaps ve baarl d kaynaklarla entegre olmasndaki aba,

2. Dnya yat ve gezi teknesi talebindeki artn devam etmesi,

3. Son yllarda yurdumuzda yabanc sermaye aknda yaanan olumlu trendin, gemi ina

ve zellikle yat sektrnde yabanc sermayeli ortak yatrmlarn zendirilerek, z kaynak

imkanlarnn artrlmas,

4. Yat ina hareketlerinin serbest blgelerde younluk kazanmas,

5. Blgesel gelir dzeyinin artmas ile doabilecek blgesel talep (Ortadou, Balkanlar,

Kafkaslar),

6. Yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanmnn artmas,

7. Dnyada gelir dzeyi artan kesimin daha byk ve lks yatlara olan ihtiyalarnn

artmas.

3.2.4 Tehditler

1. Dnya apnda global faizlerin artmas,

2. Global bymenin yavalamas,

3. Gemi ina sanayinde nde gelen lkelerin sahip olduu imkan ve kabiliyetler

dorultusunda yat inasnda da atlm yapmalar,

4. Dnyada korumacln artmas,

 13

5. Yat ina konusunda rakip lke tersanelerinin rekabet gc, zellikle mevcut rakipler

olan Tayvan, Yeni Zelanda ve gelecekte kapasitelerini arttrmas beklen in ve Hindistan,

6. ABye uyum erevesinde yaanabilecek mevzuat ve teknoloji yetersizlikleri,

7. Ters ynde yaanabilecek uluslararas parite (USD/YTL. EUR/USD) hareketleri,

8. Enflasyon,

9. Yksek enerji ve hammadde fiyatlar,

10. Olas gelebilecek yeni vergiler ve vergi artlar,

11. Blgesel politik ve askeri tehditler,

12. thal hammadde, yar mamul ve mamul fiyatlarnda speklatif deiiklikler.

3.3 Yat ve Kk Tekne malat Sektr in nerilen Tedbirler

Bu balk altnda GZFT analizinde belirtilen sektrn zayf ynleri ve tehditler iin nerilen
tedbirler belirtilmitir. Ana balklar altnda gruplanan dzenlemeler, her paragraf sonunda
belirtilen numaral probleme karlk nerilmitir (DM, 2008)

3.3.1 dari Dzenlemeler

Yat ve gezinti tekneleri imalatnn gemi ina faaliyetlerinin yan kolu olarak devam etmesi
mmkn deildir. Bu nedenle yat ve gezinti tekneleri inaat iin gemi ina blgelerine
yakn ancak ayr snrlar iinde yer tahsisi yaplmaldr. 24m alt tekneler iin yer
tahsislerinin deniz kenarnda olmas art olmayp, deniz kenarnda ortak kullanm alanna
sahip olmak yeterlidir.

Bu durum Tuzla gibi skk, yetersiz alt yapda, atlye ve depolama alan olmayan
blgelerde retim yerine yksek verimde ve kalitede retim yapabilecekleri, uluslararas
rekabete imkan verebilecek, devaml boat-show imkanlarna sahip tekne ve yat
imalatna ynelik endstriyel imalat blgelerinin olumasn salayacaktr (Zayf ynler
9,10,12,14, Tehditler 3,5,11).
 14

Yat ve gezinti tekneleri imalatnda i pazarn oluturulabilmesi iin marina, yat ekek
yerleri desteklenmeli zellikle Akdeniz ve Ege denizinde yeni marina ve ekek yerleri
oluturulmaldr (Zayf ynler 13, Tehditler 1,2,4).

Son olarak AB ye tam ye olan orta Avrupa ilkeleri ve Romanya ile Ren-Tuna hatt
ABnin ynetim alanna dahil olmutur. Bu durumda gelecek yllarda Srbistan kesiminin
deki Tunann da rahatlayabilecei ve Bat Avrupal yatlarn bu su yolunu kullanarak
Karadenize ve dolaysyla Trk kylarna urayaca bilinerek sz konusu blgede
marina iletmeleri kanlmaz olacaktr (Zayf ynler 13, Tehditler 6).

lkemiz kylarnda kapasite altnda kullanlan balk barnaklar yat turizmine marina
olarak kazandrlmaldr (Zayf ynler 13).

Seri retim kompozit tekne retimi yapabilecek tesislerin lkemize kazandrlabilmesi iin
yabanc sermeye ortakl kurulular desteklenmelidir (Zayf ynler 1,2,3,5,6, Tehditler
1,2,3,4,5,6,7,8,9,12).

Uluslararas fuarlarda reticilerimiz rnlerini sergileme faaliyetlerinde bulunmaktadrlar.

Bu faaliyetlerin reticilerin daha geni bir kesimine yaylmas iin almalar yaplmal
yurtd fuarlar iin geni destek verilmelidir (Zayf ynler 9, Tehditler 2,3,5).

Yurt d pazarlama bu sektrn en nemli unsurlarndan biridir. Trk rnlerinin

yurtdnda pazarlanmas iin bir a oluturulmasna destek verilmesi, yurtd ticaret
ataeliklerine Trk yat ve gezinti teknelerini tantc destek verilmesi gerekmektedir (Zayf
ynler 9).

3.3.2 Hukuki Dzenlemeler

Yat ve gezinti tekneleri, balk tekneleri, ticari yatlar gibi eitli tanmlar altnda Kltr
ve Turizm Bakanl, belediye, Tarm ve Kyileri Bakanl gibi deiik kurumlara kayt
kaldrlp, tek merkezli (Denizcilik Mstearl yaps altnda) kayt sistemi getirilmeli,
Denizcilik Mstearl bu teknelerin can ve mal gvenliini salayacak kurallar koyan
ve denetleyen kurum olarak faaliyet gstermelidir (Zayf ynler 9,10).

3.3.3 Mali Dzenlemeler

Yat ve gezinti tekneleri sahiplik vergileri, sektrn gelimesini salayacak llerde

tutulmal, tekne bedelinin % 20-40 oranlarndaki vergiler kabul edilmemelidir (Zayf
ynler 9,11, Tehditler 2,4,10).
 15

Yat ina sanayimizin modernizasyonu ve gelitirilmesi salanmaldr: Yat ina

sanayimizin ve amatr denizciliimizin geliimi noktasnda, tek ara olan tekne ve yat
inaclnn seri retime geilerek sektr temsilcilerinin bir araya getirilmesi ve bu sayede
yan sanayinin de olumasnn salanmas, gerekli teviklerin de deerlendirilip, Maliye
Bakanlnca alnan vergi oranlarnn yeniden deerlendirilmesi, istenilen sonucun
yakalanmas asndan nemlidir. Bu dorultuda;

a) Vergi sisteminin yeniden dzenlenmesi,

b) lkemiz kylar leinde yrtlen yeni yat ina, bakm-onarm ve ekek alanlarnn
belirlenmesi, belirlenenlerin bir an nce ilerlik kazandrlmas ve var olanlarn
modernizasyon almalarnn devam ettirilmesi,

c) Yat inasnda ihracat kolaylatrc nlemler alnarak yerinde ihracat salanmaldr

(Zayf ynler 9,10,11,14, Tehditler 10).

3.3.4 Teknolojik Dzenlemeler

Teknolojik dzenlemelerden en nemlisi seri retimin temel metodu olan kompozit tekne
retimi iin bir danmanlk, uygulamal ARGE ihtiyacdr. Sektr tekne retimi, yelkenli
teknelerde direk retimi, gibi konularda kompozit malzeme uzmanlarna ihtiya
duymaktadr (Zayf ynler 4,7,8).

Sektrn kendi bana ARGE finansmann yapmas mmkn deildir. Bu sektrde

gelimi tm lkelerde ARGE devlet aratrma kurulular tarafndan finanse
edilmektedir. Bu amala TBTAK merkezli veya yeni kurulmas nerilen Deniz
Teknolojisi Merkezi ierisinde yat ve gezinti teknelerine karlksz ARGE imkanlar
kazandrlmal, KOSGEBin ARGE faaliyetlerini desteklemesi salanmaldr (Zayf
ynler 1,4,8,9).

Yelkenli tekneler konusunda ARGE imkanlarnn arttrlmas, CFD, FEM hesaplamal

metotlarnn kullanm, yelkenli tekne sektrne hizmet verebilecek bir rzgar tnelinin
inaat, tam lekli aratrmalara imkan verebilecek bir test teknesi imalat iin destek
verilmelidir (Zayf ynler 1,8,9).
 16

3.3.5 Eitsel Dzenlemeler

Gemi inaat konusunda eitim veren bir niversitede yat dizayn ve inaatna ynelik bir
lisans eitim program almaldr. Bu program yelkenli tekne, motor yat dizayn,
kompozit, alminyum ve ahap retim teknikleri, i dizayn, artistik dizayn gibi konular
ieren bir mfredat ile eitim vermelidir. (Zayf ynler 8,9)

Deniz turizmini destekleyecek yat ve gezinti teknesi mrettebat eitimleri verilmelidir.

(Zayf ynler 7,9)

Uluslararas geerlilie sahip olabilecek, MCA tarafndan kabul edilebilecek yat ve gezinti
teknesi personel yetitirme amal eitim programlar dzenlenmelidir. (Zayf ynler 7,9)

eitli meslek liselerinde alm olan yat yapmcl blmleri, tekne yapm (ahap,
kompozit, elik, alminyum), tekne donatm, tekne elektrik/elektronik, i deme
konularnda teknolojik donanma sahip uygulama tabanl eitim programlarna
kavuturulmal, gerekli eitmen personel tedarik edilmelidir. (Zayf ynler 6,7)

3.3.6 Kltrel Dzenlemeler

Trk yat ve gezinti imalatlarnn ahap ustal, bu sektrde en nemli rekabet

glerinden birini oluturmaktadr. Bu ustaln kltrel bir devam ettirilebilmesi iin
mevcut ve kaybolmaya balayan tekne tipleri, ahap ileme teknikleri, gibi ustalk
melekelerinin kayt altna alnmas ve grsel/iitsel medya olarak saklanmas gereklidir.
(Zayf ynler 8,9)
Genel nfus ierisinde fuarlar ile tekne edinme eiliminin arttrlmas, gezinti tekneleri
imalat sanayine hz kazandracaktr. (Tehditler 2,11)
Gezinti tekneleri lks eya snfndan karlmal, denizin tenezzh olarak kullanlmasnn
lks olarak snflandrlmasnn nne geilmelidir. (Zayf ynler 10, Tehditler 10)

3.4 lgili Mevzuat

Bu blmde lkemizdeki yat ve kk tekne ina tersanesi kurulumu ve iletmesi ile ilgili
mevzuat bir araya getirilmitir (DM, 2008a; Meclis Aratrma Komisyonu, 2008).

Anayasa, madde 43; Kylar, Devletin hkm ve tasarrufu altndadr. Deniz, gl ve akarsu
kylaryla, deniz ve gllerin kylarn evreleyen sahil eritlerinden yararlanmada
ncelikle kamu yarar gzetilir.Kylarla sahil eritlerinin, kullanl amalarna gre
derinlii ve kiilerin bu yerlerden yararlanma imkn ve artlar kanunla dzenlenir.
 17

17.04.1990 tarih ve 20495 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Ky

Kanunu.

06.02.2004 tarih ve 25365 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 5084
Sayl Yatrmlarn ve stihdamn Tevikine Ynelik Kanun.

18.05.2005 tarih ve 25819 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren

Yatrmlarn ve stihdamn Teviki ile Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmas Hakknda
Kanunda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun.

30 Aralk 2006 tarih ve 26392 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Kamu Finansman Ve
Bor Ynetiminin Dzenlenmesi Hakknda Kanun, alanlarn Tasarruflarn Tevik
Hesabnn Tasfiyesi Ve Bu Hesaptan Yaplacak demelere Dair Kanun, Yatrmlarn Ve
stihdamn Teviki le Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun,
Bykehir Belediyesi Kanunu le Belediye Kanununda Deiiklik Yaplmas Hakknda
Kanun.

04 Nisan 2007 tarih ve 26483 sayl Resmi Gazete yaymlanan Gelir Vergisi Kanunu Ve
Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun.

03.05.1985 tarih ve 18749 sayl mar Kanunu.

10.09.1983 tarih ve 18161 sayl Resmi Gazetede yaynlanan 2886 numaral Devlet hale
Kanunu.

15.06.1985 tarih ve 18785 sayl Serbest Blgeler Kanunu.

16.12.2003 tarih ve 25318 sayl evresel Etki Deerlendirmesi Ynetmelii.

18.02.2006 tarih ve 26084 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Hazine
Arazilerinin Tersane Yatrmlarna Tahsisinde Uygulanacak Esas ve Usullere likin
Teblii, (29.09.2006 tarih ve26304 sayl, 05.09.2007 tarih ve 26634 sayl deiik
tebliler)

20.08.2005 tarih ve 25912 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 301 sra
numaral Maliye Bakanl (Milli Emlak Genel Mdrl) Teblii.

Bayndrlk ve skan Bakanlnn 26.04.2007 tarih ve 3115 sayl genelge eki Ky

Yaplarnda Uygulanacak ve lemler prosedr.
 18

2 Nisan 2002 tarihli Resm Gazetede yaymlanarak yrrle giren Gezi Tekneleri
Ynetmelii (kayna: 94/25/ec sayl ab direktifi, recreational craft directive).

10.08.2008 tarih ve 26963 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Tersane,
Tekne mal ve ekek Yerlerine letme zni Verilmesine likin Usul ve Esaslar Hakknda
Ynetmelik

3.4.1 Gezi Tekneleri Ynetmelii

94/25/EC nolu AB Direktifini uyumlatran Gezi Tekneleri Ynetmelii, 2 Nisan 2002 tarihli
Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.Ynetmeliin gei sresi 31 Mays 2005
tarihinde sona ermitir. Gezi Tekneleri Ynetmelii, 2003/44/EC nolu AB Direktifi
dorultusunda revize edilmi ve Ynetmeliin yeni hali 28.12.2006 tarihli Resmi Gazetede
yaymlanmtr.

Sz konusu ynetmelikle gezi teknesi, ksmen tamamlanm gezi teknesi ve gezi teknesi
aksam olarak kullanlan, ayr ve/veya gezi teknesine monte edilmi bileenlerin tasarm ve
yapm iin temel gvenlik gereklerini belirlemek, tekne ve bileenlerinin bu gereklere uygun
olarak piyasaya arz edilmelerini salamak zere, CE uygunluk iaretlemesiyle, bunlara ilikin
piyasa gzetimi ve denetimine ynelik usul ve esaslar dzenlemitir (DM, 2008b).

3.4.2 Tersane, Tekne mal ve ekek Yerlerine letme zni Verilmesine likin Usul ve
Esaslar Hakknda Ynetmelik ile Getirilen Dzenlemeler

Bu ynetmelik ile tesisler yeniden snflandrlm, iletme izni kriterleri belirlenmi ve

tesislere yeni ykmllkler getirilmitir. Bu blmde, getirilen dzenlemeler zetlenmitir
(DM, 2008b); [5].

3.4.2.1 Mevcut Tesisler

Ynetmeliin yrrle girdii tarihten nce faaliyet gsterdii Denizcilik Mstearlnn

kaytlarnda yer alan veya faaliyetini Denizcilik Mstearlna belgeleyen tesisler iin
iletme izin belgesi art, bu ynetmeliin yaym tarihinden itibaren yl sre ile aranmaz,
(geici madde 2/1).
 19

3.4.2.2 Kalite Standartlar

Tesis ileticisi iletme izni ald tarihten itibaren en fazla yl iinde Trk Akreditasyon
Kurumu tarafndan gemi ina sektrnde akredite edilmi belgelendirme kurulularndan,

TS EN ISO 9001 kalite sertifikas

TS EN ISO 14001 evre sertifikas

OHSAS 18001 i sal ve gvenlii sertifika belgelerini almakla ykmldr,

(madde 20/4).

3.4.2.3 alanlar

Tersane ve tekne imal yerlerinde tm alanlarn %2si mhendis, bunun da yars Gemi
Mhendisi olmak zorundadr. na ve tadilat yaplan ekek yerlerinde ise bir Gemi Mhendisi
altrlmas zorunludur, (madde 20/6).

Her trl sabit ve hareketli kaldrma vinleri kullanan operatrler ve yardmc elemanlar,
sertifikal ve tersanenin daimi personeli olmak zorundadrlar, (madde 20/7).

3.4.2.4 Gemi na Sanayi, GS Veri Taban

Tesis ileticisi, bu ynetmelik hkmlerine uymak ve dare tarafndan hazrlanm olan web
esasl gemi ina sanayi GS Veri Taban programna ilikin bilgileri kendisine verilen
kullanc ad ve ifreyi kullanarak girmekle sorumludur, (madde 21/1).

Blge Mdrlkleri/Liman Bakanlklarnca, veri girii ykmlln yerine getirmemi

tesislerin ilemleri yaplmadan nce tesise veri giriinin yaplp yaplmad kontrol edilir,
veri girii ilgilisince yaplmamsa o tesisin ilemleri tamamlanmaz, (madde 21/3).

3.4.2.5 nceleme, Tespit ve Denetleme Komisyonu

nceleme, Tespit ve Denetleme Komisyonu (TDK) Denizcilik Mstearlnca belirlenir. Bu

komisyon kiiden oluur. Bu komisyon yelerinden ikisi gemi mhendisi olmak
zorundadr, (madde 14/1).

Tesis faaliyeti; TDK tarafndan iki ylda bir kez denetlenir ve uygun bulunan tesislerin ksm
iletme izni, iletme izni ve varsa yzer havuz iletme izni belgesi vize edilir, (madde 22/1).
 20

3.4.3 Tersane Kurulma ve letme Aamasnda Yer Alan lgili Kurum/ Kurulular

Bu blmde lkemizdeki yat ve kk tekne ina tersanesi kurulumu ve iletmesi aamasnda

yer alan ilgili kurum ve kurulular bir araya getirilmitir (DM, 2008a; [5])

3.4.3.1 Maliye Bakanl

Maliye Bakanl, Hazinenin zel mlkiyetinde olan veya Devletin hkm ve tasarrufu
altnda bulunan alanlar zerinde tersane yapmak isteyen gerek kiiler ve zel hukuk tzel
kiileri tarafndan talep edilen alanlar, Denizcilik Mstearlnn grn alarak,
yatrmcya bedeli karlnda n izin verilmesi ve/veya kullanma izni verilmesi /irtifak hakk
tesisi eklinde tahsis eder.

Maliye Bakanl nezdinde tersane yatrmlarna ilikin yrtlen ilemler,

19 Haziran 2007 tarih ve 26557 sayl Resmi Gazete ile Yaymlanan Hazine
Tanmazlarnn daresi Hakknda Ynetmelik

18.02.2006 tarih ve 26084 sayl Resmi Gazete de yaymlanan Hazine Arazilerinin

Tersane Yatrmlarna Tahsisinde Uygulanacak Esas ve Usullere likin Tebli301
Sra No.lu Milli Emlak Genel TebliiBayndrlk ve skan Bakanl Teknik
Aratrma ve Uygulama Genel Mdrlnn 2007/2 sayl Genelgesi

kapsamnda yrtlmektedir.

3.4.3.2 Bayndrlk ve skan Bakanl

Kyda bulunan tapulu alanlar ile Hazine arazisi zerinde tersane yatrm yaplabilmesi iin
3621 ve 3680 sayl Kanun erevesinde ilgili kurum grlerini alarak sz konusu tersane
alanlarnn 1/1000 ve 1/5000 lekli imar planlarn onaylar.

Bayndrlk ve skan Bakanl nezdinde tersane yatrmna ilikin ilemler; Bayndrlk ve

skan Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrlnn 2007/2 sayl
Genelgesi kapsamnda yrtlmektedir.

3.4.3.3 evre ve Orman Bakanl

Tersane yatrm yaplacak alanda, ina srasnda ve iletme aamasnda tersanecilik

faaliyetiyle ilgili ED (evresel Etki ve Deerlendirme) Uygunluk Belgesi verir. Szkonusu
 21

alann 1/25.000 lekli evre Dzeni Planlar da ad geen Bakanlk tarafndan onaylanr.

evre ve Orman bakanl nezdinde yrtlen ilemler,

16.12.2003 tarih ve 25318 sayl Resmi Gazetede yaymlanan evresel Etki ve

Deerlendirme Ynetmelii

22.07.2006 tarih ve 26236 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren

Endstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii

14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren

Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii

3.4.3.4 alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl

alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl, i sal ve gvenlii hususlarnda mevzuat

dzenlemelerini yapmak ve bu evevede bu tesislerin denetimlerini yapar ve belgelendirir.

9.12.2003 tarih ve 25311 sayl Resmi Gazetede yaymlanan sal ve Gvenlii

Ynetmelii (Dantay Karar ile iptal edilmitir)

23.12.2003 tarih 25325 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Gvenlik ve Salk leri
Ynetmelii

23.12.2003 tarih ve 25325 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Grlt Ynetmelii

23.12.2003 sayl 25325 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Yap lerinde Salk ve
Gvenlik Ynetmelii

23.12.2003 sayl 25325 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Titreim Ynetmelii

26.12.2003 tarih ve 25328 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Kimyasal Maddelerle

almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik

26.12.2003 tarih ve 25328 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Patlayc Ortamlarn

Tehlikelerinden alanlarn Korunmas Hakknda Ynetmelik

26.12.2003 tarih ve 25328 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Kanserojen ve Mutajen

almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik
 22

26.12.2003 tarih ve 25328 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Asbestle almalarda

Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik

10.2.2004 ve 25369 sayl Resmi Gazetede yaymlanan yeri Bina ve Eklentilerinde

Alnacak Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik

11.2.2004 tarih ve 25370 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Ekipmanlarnn

Kullanmnda Alnacak Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik

11.2.2004 tarih ve 25370 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Elle Tama leri
Hakknda Ynetmelik

11.2.2004 tarih ve 25370 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Kiisel Koruyucu

Donanmlarn yerlerinde Kullanlmas Hakknda ynetmelik

15.5.2004 tarih ve 25463 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Geici veya Belirli Sreli
lerde Salk ve Gvenlii Hakknda Ynetmelik

17.12.2004 tarih ve 25673 sayl Resmi Gazetede yaymlanan yeri Kurma zni ve
letme Belgesi Alnmas Hakknda Ynetmelik.

3.4.3.5 Ulatrma Bakanl DLH naat Genel Mdrl

Ky kenar izgisinin deniz tarafnda kalan yatrm projelerinin onay, kontrol ve takibini
yapar.

3.4.3.6 Belediyeler

Ky kenar izgisinin deniz tarafnda kalan alanlar zerinde kurulmak istenilen tersane
yatrmlarna ilikin hazrlanan imar planlarna gr bildirmenin yan sra, bu yatrmlarn
ky kenar izgisinin kara tarafnda kalan alanlara ilikin imar planlarn onaylar.

3621 Sayl Ky Kanununun Uygulanmasna Dair Ynetmeliin 15. maddesinde belirtildii

zere, Mcavir alan snrlar ierisinde kalan tersane yatrmlarna ait yaplarn inaat
ruhsatlar ve ky ve sahil eridi, doldurma ve kurutma yoluyla kazanlan arazi zerinde
yaplacak yaplarla ilgili olarak, yaplarn tamamen bitmesi halinde veya kullanlmas
mmkn olan blmleri iin yapnn ruhsat ve eklerine uygun olarak, 3194 sayl mar
Kanunu ve ilgili ynetmeliine gre Yap Kullanma zin Belgesini ilgili Belediyesi verir.
Yatrm tamamlanm olan tesislere i yeri ama ruhsat da ilgili Bykehir Belediyesince
 23

dzenlenir.

3.4.3.7 Valilik

Eer tersane alan mcavir alan snrlar dnda ise, tersane yatrmlar ierisinde yer alan
yaplarn inaat ruhsatlar ve yap kullanm izinlerini verir.

Ayrca, 5084 sayl Yatrmlarn ve stihdamn Teviki ile Baz Kanunlarda Deiiklik
Yaplmas Hakknda Kanun kapsamnda, 6831 sayl Orman kanununa tabi olan alanlar hari
olmak zere, Devletin hkm ve tasarrufu altnda bulunan mlkiyeti devredilemeyen
tanmazlar zerinde tersane yatrmlarna bedelsiz kullanma izni verilmesine ilikin ilemleri
yrtr.

3.4.3.8 Denizcilik Mstearl

Hazine arazilerinin tersane alan olarak tahsisinde Maliye Bakanlna, mar planlarnn
onaylanmas aamasnda Bayndrlk ve skan Bakanlna, ED srecinde evre ve Orman
Bakanlna gr verir.Ayrca, tersane organizasyonu ve yerleim planlarnn onaylanmas ve
yatrm tamamlandktan sonra tesise iletme izni verir.

Denizcilik Mstearl nezdinde tersane yatrm ve faaliyetlerine ilikin ilemler,

10.08.1993 tarih ve 491 sayl Denizcilik Mstearlnn Kurulu ve Grevleri

Hakkndaki Kanun Hkmnde Kararname

Denizcilik Mstearlnn Kurulu ve Grevleri Hakkndaki Kanun Hkmnde

Kararname, Devlet Memurlar Kanunu, Harcrah Kanunu ile Genel Kadro ve Usul
Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamede deiiklik yaplmasna dair 4745 sayl
Kanun

Denizcilik Mstearlnn Kurulu ve Grevleri Hakkndaki Kanun Hkmnde

Kararnamede deiiklik yaplmasna dair 5310 sayl Kanun.

18.02.2006 tarih ve 26084 sayl Resmi Gazete de yaymlanan Hazine Arazilerinin

Tersane Yatrmlarna Tahsisinde Uygulanacak Esas ve Usullere likin
TebliBayndrlk ve skan Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel
Mdrlnn 2007/2 sayl Genelgesi.
 24

10.01.1341 tarih ve 95 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 618 sayl Limanlar

Kanunu.

21.12.2004 tarih ve 25677 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Gemi ve Deniz

Aralarnn na, Tadilat, Bakm, Onarm ve Skm lemlerinde Gazdan Arndrma
Ynetmelii

26.12.2004 tarih ve 25682 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Gemilerden Atk

Alnmas Ve Atklarn Kontrol Ynetmelii

23 Austos 2007 tarih ve 26622 sayl Resmi Gazetede yaynlanan Gemi ve Su

Aralarnn nas, Tadilat, Bakm Onarmlarnda Uygulanacak Usul ve Esaslara
Dair Ynetmelik

2 Nisan 2002 tarihli Resm Gazetede yaymlanarak yrrle giren Gezi Tekneleri
Ynetmelii (kayna: 94/25/ec sayl ab direktifi, recreational craft directive).

10.08.2008 tarih ve 26963 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren

Tersane, Tekne mal ve ekek Yerlerine letme zni Verilmesine likin Usul ve
Esaslar Hakknda Ynetmelik

kapsamnda yrtlmektedir.

3.5 Tersane Yatrm Rehberi

Denizcilik Mstearl tarafndan hazrlanan tersane yatrm rehberi, yatrmcy

dzenlemeler ve ykmllkler hakknda bilgilendirmek zere hazrlanm bir dkmandr.
Rehberdeki prosedr, ky, sahil eridi ve doldurma ve kurutma yoluyla kazanlan araziler
zerinde kurulan tekne imal, ekek ve gemi skm yerleri iin de geerli olup, yatrm
faaliyetine bal olarak Denizcilik Mstearlna (Gemi na ve Tersaneler Genel
Mdrl) bavuru evraklar deiiklik gsterebilmektedir (DM, 2008a).

Tersane yatrm rehberinde eitli durumlardaki yatrmclar iin gerekli prosedrleri ayr ayr
aklamaktadr. Bunlar:

Yeni tersane yatrmlarnda bavuru usulleri;

Hazine arazilerinin tersane yatrmlarna tahsisinde uygulanacak esas ve usullere

ilikin tebli erevesinde yatrmcnn mlkiyetinde veya yasal bir hakka istinaden
 25

kullanmnda alan olmas durumunda yatrm yapacaklarn izleyecekleri ilem sras

ve bavuru evraklar.

Hazine arazilerinin tersane yatrmlarna tahsisinde uygulanacak esas ve usullere

ilikin tebli erevesinde yatrmcnn mlkiyetinde veya yasal bir hakka istinaden
kullanmnda alan olmamas durumunda yatrm yapacaklarn izleyecekleri ilem
sras ve bavuru evraklar.

Protokol erevesinde yatrm yapacaklarn izleyecekleri ilem sras ve bavuru

evraklar.

301 sra nolu milli emlak genel teblii erevesinde yatrm yapacaklarn
izleyecekleri ilem sras ve bavuru evraklar.

5084 sayl yatrmlarn ve istihdamn teviki kanunu erevesinde yatrm

yapacaklarn izleyecekleri ilem sras ve bavuru evraklar.

Serbest blge arazilerinde yaplacak yatrmlar.

Mevcut tersane alanlarnda yaplacak revizyon veya ilave yatrmlar iin bavuru usulleri;

Onayl uygulama imar plan snrlar dahilinde yatrmlarnda deiiklik yapmak

isteyenlerin izleyecekleri ilem sras ve bavuru evraklar.

Yatrmcnn onayl uygulama imar plan snrlar dnda ilave yatrm yapmak
isteyenlerin izleyecekleri ilem sras ve bavuru evraklar.

Yzer havuz yatrm yapacaklarn izleyecekleri ilem sras ve bavuru evraklar.

Mevcut yzer havuz ile ilgili bavurularda iletmecilerin izleyecekleri ilem sras ve
bavuru evraklar.

Ayrca yatrmn harita, imar plan ve dier ilem sras ve bavuru evraklar da detayl bir
ekilde aklanmaktadr.
 26

4. YER SEM KRTERLER

4.1 Giri

Bir endstriyel yada endstriyel olmayan uygulamada, tesis yeri seimi almasnn
yapabilmesi iin yeni kapasite ihtiyacnn, ek kapasite ihtiyacnn veya mevcut kapasitenin yer
deitirilmesi ihtiyacnn farkna varlmas gereklidir. Yat inaat sektrmzde gemi orta
dnemli srece bakldnda Trkiyenin dnya yat tedarikinde her geen gn glenen
kimlii neticesinde artan yat ve kk tekne talebini karlamak amacyla pazar patlamas
diye tanmlanabilecek bir hzl byme atlm yaanm ve lkemizde yat ve kk tekne ina
tersanesi alanlarnn belirlenmesi ihtiyac grlmtr.

Bunun arz ynnde karlanabilmesi iin bir ok tesis yeni tersane yerlerine yatrm yapm ve
tesislerinin bu ekilde bytmlerdir. Bu tesisler daha ok 24 m zeri speryat retimi yapan
zel sermaye kurulular olup, zellikle eitli organize sanayi blgelerinde yada serbest
blgelerde mnferit yatrmlarda bulunmulardr. Byle bir ekonomik gce sahip olmayan
kk ve orta lekli reticiler ise kooperatifler araclyla devletin tahsis edecei toplu yat
ina blgelerinde kalite ve kapasite arttrmna gitmek istemektedirler. Yat ve kk tekne
inaat arz-talep dengesinin irdelenmesi ve tahminlendirme raporlar incelendiinde orta-uzun
dnemde yeni tesis yerlerinin gerektii grlmektedir. lkemiz iinde geerli olan bu hususta
gerekli seimlerin doru yaplabilmesi iin tersane yer seimi kriterlerinin ve alt kriterlerinin
doru ekilde belirlenmesi gerekmektedir.

Saraolu vd.e (2008b) gre dier endstri tesislerinde olduu gibi yat ve kk tekne ina
tersanesi kuruluu iin yer seimini etkileyen ana unsur bulunmaktadr. Bunlar evresel,
sosyal ve teknik unsurlar olarak snflandrlabilir. Bu unsurlar herhangi bir endstriyel veya
turistik tesisin kurulmas srasnda, tesisin baka bir yere tanmas srasnda ve tesisin
genilemesi ya da bymesi srasnda tesis yeri seimlerinde her sektrde farkl derecelerde
nemlidir. Ayrca, herhangi bir sektrde bir tesis yer seimi yaplaca srada drt nemli
aama karmza kmaktadr. Bu aamalar yer seimi kriterlerinin herhangi bir yntem veya
sistematik ile belirlenmesi, yer alternatiflerinin belirlenmesi, belirlenen unsurlara gre
seeneklerin analizi ve son olarak seeneklerin deerlendirilmesi ve seimi aamalardr.

Nkleer santraller, termik santraller, barajlar, lojistik merkezler, antrepo ve depolar,

demiryolu istasyonlar ve terminalleri, konteyner limanlar, yeni gemi ina tersaneleri ve
bakm onarm tersaneleri gibi farkl sektrlerde bir ok tesis, tesis yer seimi karar
 27

yntemlerine gre analiz edilmeli ve konumlandrlmaldr. Bu ekilde sistematik bir yaklam

yeni gemi ina tersaneleri yer seimi kriterlerinin belirlenmesi iin Saraolu vd.de (2008a)
verilmitir. Bu almada ayn yaklam yat ve kk tekne ina tersaneleri iin
gelitirilecektir.

Herhangi bir tesis iin yer seimi kriterlerine bakldnda, nesnel ve znel kriterler olarak iki
ana grup ile karlalmaktadr (Saraolu vd., 2008b). Tesis yeri seimi almalar yirmi
seneyi aan bir sredir nemli bir aratrma konusu olarak bilim insanlarnn ilgisini
ekmektedir. Fakat ilgi ekici unsur tesis yer seimi kriterlerine odaklanan bir alma hemen
hemen bulunmamaktadr. Bu gemie dayal olarak zellikle vurgulanmas gereken husus
yaplan bu almalarn hibiri tesis yeri seimi kriterlerinin belirlenmesi iin sistematik bir
yntem sunmam olmasdr.

Yeni gemi ina tersaneleri yer seim kriterlerinin yat ve kk tekne ina tersaneleri yer seim
kriterlerinden farkllamasn salayan en nemli etken, yat ina tersanelerinin gemi inasna
oranla daha hafif sanayi faaliyeti gstermesidir. Bu farklln sektr zerinde eitli etkileri
vardr. ncelikle evre etki deerlendirmesi asndan daha kolay kontrol altna
alnabilmektedir. Ayrca yan sektrlerle salad uyum sayesinde turizm gibi dier alanlar
desteklemekte hem de blge halknn olumsuz tepkisini almayarak blgesel kalknmaya
yardmc olmaktadr.

4.2 Yntem

Yat ve kk tekne ina tersanesi yer seimi kriterlerinin bulunabilmesi iin sistematik,
kendine has zellikleri olan ve bilimsel temellere dayal bir yntem kullanlmaldr. Bu
yntem sadece yat ve kk tekne ina tersanesi yer seimi iin deil ayn zamanda
geniletimi anlamda tm tesis yer seimi problemleri iin baz farkllklarla kullanlabilir.
Yat ve kk tekne ina tersanesi yer seimi iin gelitirilen yntem aamaldr. Bunlar;

Tanmlama ve tasarm aamas,

Veri toplama aamas,

Analiz ve sonu aamasdr.

lk adm literatr almas olup, gemiteki almalardan genel olarak tesis yeri seimi
kullanlm kriterlerin listelenmesi admdr. Literatrde bulunan tm almalar iindeki tm
kriterler listelenmeli ve frekanslar irdelenmelidir. Bu adm sayesinde genel olarak tesis yeri
 28

seiminde hangi kriterlerin daha nce kullanld ve hangi sklk ile kullanld elde edilir.

Bu adm mteakip listelenen ve frekanslar bulunan her bir kriter iin uzman grleri
alnmaldr. Uzman gr alnmasnda kullanlan yntem bu almada derinlemesine
grmeler olarak belirlenmitir. Byle bir almada en uygun alma ekli farkl ticaret
odalar, meslek odalar, niversiteler, devlet kurumlar ve zel kurulularn uzmanlarnn tek
tek grlerinin alnmasdr. Bu gr almada uzaktan iletiim aralar da kullanlabilir. Daha
nce listelenmi olan kriterler bu gibi kurum ve kurulularda bulunan uzmanlar ile
irdelenmeli, yeni bulunan kriterler varsa bunlar listelenmeli, bulunan btn kriterler tanmlar
ve aklamalar ile birlikte yazlmal ve bir sorgu sayfas hazrlanmaldr. Bu admlar srasnda
yorumlarn ve detaylarn elde edinilmesi iin kullanlabilecek yntemlerden biri veri
bankacldr. Bu adm sresince toplantlar ve grmeler yaplp bire-bir konumalar ile
daha fazla bilgi edinilmelidir.

Son admda tm elde edilen bilgiler bir tabloda toplanarak sklk izelgesi hazrlanlr. Buna
ek olarak en nemli hususlardan biri bu aamada kriterlerin kategori irdelemesine tabi tutulup
birbiri ile bantsal (bir kriterin dier kriter zerindeki etkisi) ilikisi olup olmadnn
aratrlmasdr. Daha sonra tm kriterler yazlr ve her bir kriterin detayl aklamas yaplr
(Saraolu vd., 2008b).

4.3 Ana Kriterler

Yat ina tersanelerinin yer seiminde kullanlmak zere sekiz adet ana yer seim kriteri
bulunmaktadr. Bunlar nem derecesine gre

a. Ulam ve tama kriterleri,

b. Enerji temin kriterleri,

c. Genel alt yap gereksinimi ve durumu kriterleri,

d. Blgesel durum kriterleri,

e. Vergilendirme ve finansman kriterleri,

f. Rekabetilik durum kriterleri,

g. Blge zellikleri kriterleri,

 29

h. Toplumun (blge halknn) tutumu ve nerilen tesise bakdr.

Yukarda belirtilen bu ana kriterler kendi alt kriterlerine sahiptirler ve bu alt kriterlerin
deerlendirmesi ana kriterin deerlendirilmesi anlamn tamaktadr. Bakm onarm tersanesi
yer seimi kriterleri bir btn olarak izelge 4.1 ile sunulmutur. Bu tabloda ayrca sunulmas
zaruri olan kriterin znellii yada nesnellii bilgisi de verilmitir ve bu bilgiye ek olarak
kriterin byklnn art ile istemin art arasndaki ba sunulmutur. Kriter
byklnn art olumlu ise (), olumsuz ise () iaretleriyle ifade edilmitir.
 30

izelge 4.1 Yer seim kriterleri

Kod Kriterin Ad Nesnel/znel Durum

A ULAIM VE TAIMA

1 Karayolu Ulam/Tama Hizmetleri znel

2 Havayolu Ulam/Tama Hizmetleri znel

3 Denizyolu Ulam/Tama Hizmetleri znel

B ENERJ

1 Elektrik mkanlar znel

2 Doalgaz mkanlar znel

C GENEL ALTYAPI DURUM DEERLENDRMES

1 Doasal Faktrler 1 kelme / Ya Nesnel

2 Rzgar zellikleri Nesnel

3 Dalga zellikleri Nesnel

4 Doal afetlere duyarllk Nesnel

2 Temel Tesis 1 Deniz dolgusu durumu / imkanlar Nesnel

Durumu 2 Mendirek durumu / imkanlar Nesnel

3 Rhtm durumu / imkanlar Nesnel

D BLGESEL DURUM DEERLENDRMES

1 gc 1 gc bulunabilirlii znel

2 Beyaz yaka i gc bulunabilirlii znel

3 Kalifiye i gc bulunabilirlii znel

4 Yar kalifiye i gc bulunabilirlii znel

2 Maliyetler 1 gc maliyeti Nesnel

2 Altyap ve inaat birim fiyatlar Nesnel

3 Kaynaklara 1 Tedarikilere yaknlk znel

eriim/ yaknlk 2 Sanayi merkezlerine yaknlk Nesnel

3 Mevcut sanayi destei bulunurluu Nesnel

 31

4 Gemi inaat yan sanayi bulunurluu Nesnel

5 Mesleki retim kurum bulunurluu Nesnel

6 niversitelere yaknlk Nesnel

7 Ar-ge merkezlerine yaknlk Nesnel

4 Ortaklaalk 1 yapabilirlik ortam znel

2 Nfus Nesnel

3 Yaam 1 Gelir dzeyi Nesnel

2 sizlik oran
Standartlar Nesnel

3 Asgari geim Nesnel

4 Nfus alabilirlik znel

5 evresel kirlilik 1 Grsel evre kirlilii znel

etki 2 Grlt evre kirlilii znel

deerlendirmesi
3 Atk evre kirlilii znel

E FNANS VE VERGLENDRME

1 Vergi muafiyet durumu Nesnel

2 Yatrm teviki durumu Nesnel

3 Bankaclk hizmetleri durumu Nesnel

4 Finansman fonlama durumu Nesnel

F REKABETLK DURUMU znel

G BLGE ZELLKLER

1 Arazi 1 Arazi sahiplii eitlilii Nesnel

2 Arazide genileme imkan Nesnel

2 Alan Nesnel

3 Ky uzunluu Nesnel

4 Derinlik durumu Nesnel

H BLGE HALKININ NERLEN TESSE BAKII znel

 32

4.4 Baz Kriterlerin ncelenmesi

A2, Havayolu Ulam/Tama Hizmetleri (znel Kriter): zellikle geminin inaat srasnda
baz durumlarda hafif malzemelerin ya da ekipmanlarn tanmasnda havayolu kullanlabilir.
Buna ek olarak daha da nemli olan husus tersane alan olsun ya da mteri tarafnda olsun
personelin ve yneticilerin ulam iin havayolu ulam nemli bir aratr (Saraolu vd.,
2008a). Teorik olarak dier modlar ile karlatrldnda en zgr tama ekli havayolu
tamacldr. Toplam maliyet bakmndan en pahal tama modu olmasna ramen
ulalacak blgeye en hzl ulam arac olmas dolays ile bu dezavantajn kapatmaktadr.
zellikle rnn kiisel tketim iin sunulan bir meta olmas sonucu mterilerin alm
gcnn n planda olmas nedeniyle sz edilen kesimin havayolu ulamn pahalda olsa
tercih edecei ngrlebilir. lkemizdeki havayolu ulam koullarnn gsterilebilmesi iin
ekil 4.1 ile belirtilen havalimanlar ve meydanlar sunulmutur.

ekil 4.1 Trkiye Hava Meydanlar [g]

C13, Dalga zellikleri (Nesnel Kriter): Bu kriterin durumuna gre yaplmas gereken tesisler
ve toplam yatrm maliyeti byk farkllklar gstermektedir. ndirme sistemlerinin
dizaynnda nde gelen deikenlerden biri blgedeki dalga zellikleridir. Ayrca birok yat
ina alan projesinin ayn zamanda ekek yeri olarak da kullanlacak ekilde projelendirilmesi,
dalga istatistiklerine bal olarak projede mendirek ihtiyac olup olmadn belirler.

C21, Deniz Dolgusu Durumu/mkanlar (znel Kriter): Bu kriter zellikle toplam yatrm ve
tersanenin iletme konsept zelliklerini etkilemektedir. Alan kazanmak zere dolgu yaplmas
gereken blgelerde su derinlii ve blgenen bataklk olup olmamas maliyetleri etkileyen
nemli etkenlerdendir.Bundan dolay bir blgede deniz altnda zemin durumu daha uygun ise
baka bir blgeye gre bu tercih sebebidir.
 33

C22, Mendirek Durumu/mkanlar (znel Kriter): ncelemeye alnan blgede uygun

koullarda bir mendirek bulunmas toplam yatrm asndan ve gelecekteki i yk asndan
pozitif bir etki yaratr. Blgede mendirek ihtiyac varsa ve gnn koullarnda bulunmuyorsa
ciddi bir ykmllk bulunmaktadr. Mendirek imkanlar asndan lkemizden bir rnek
ekil 4.2 ile Amasradan verilmitir.

ekil 4.2 Amasra Mendirei [d]

F, Rekabetilik Durumu (znel Kriter): Daha nceden hazr olan bir ehirde yada blgede
tersane kurulumu birok adan rekabeti destekleyici bir durumdur. Bu husus bir kltrel yap
olmakla birlikte kylarmzda ok uzun senelerdir zellikle ahap tekne imalatnn srd
blgeler mevcuttur. Bu iletiim ve ortak alma ekli blgeye olan talebi arttrd gibi
reticiler aras rekabeti de glendirmektedir. Bunu baar ile gerekletirilmi bir blge
olarak Bodrum meler yat ina alan rnek verilebilir (ekil 4.3).

ekil 4.3 Bodrum meler yat ve kk tekne ina alan [b]

 34

Yer seim kriterlerinin nemini vurgulamak zere, Denizcilik Mstearl Gemi na ve

Tersaneler Genel Mdr Yardmcs Mehmet Krdal ile yaplan ikili grmede elde edilen
iletme verimliliini etkileyen d faktrler ile yer seim kriterleri arasndaki benzerlie dikkat
etmek gerekmektedir. letmeyi etkileyen faktrler, i ve d faktrler olmak zere ikiye
ayrlmakta ve i faktrler iletme ii deikenleri incelemektedir. D faktrler ise izelge
4.2de belirtilmitir.

izelge 4.2 letme Verimliliini Etkileyen D Faktrler [1]

letme Verimliliini Etkileyen D Faktrler

Doal Kaynaklar Yapsal Dzenlemeler Devlet Politikas Altyap

nsan gc Ekonomik
Arazi Demografik ve sosyal deiim
Enerji
Hammadde

Bu etkenlerin hemen hemen tamam ayn zamanda yer seim kriteri olarak da tanmlanm
olup, tesis kurulumunda verilecek doru kararlarn iletmenin devamndaki performansna
etkisini bu benzerlik ile kantlamaktadr.

Bu almada yat ve kk tekne ina tersanesi yer seiminde kullanlabilecek kriterler

irdelenmitir. Yat ve kk tekne ina tersanesi yer seimi bir yatrmn en nemli aamasdr.
lk yatrmn bykl ile birlikte iletme giderleri gibi yaam dngs boyunca karmza
kan maliyetler ve gelirlerin tamamn etkiler. Yatrmclarn, kredi kurulularnn, yatrmc
gruplarnn bu almalar yaptrmas nemli olmakla birlikte aslnda bu sektrde yer almak
isteyen devletlerin hkmetlerinin bu almalarda bulunmas bir ihtiyatr. Bu sektr ve dier
ky sektrleri ile birlikte yaplacak olan toplam byk bir alma kylarn etkin kullanmna
yardmc olacaktr. Bu tr almalar entegre almalar olup birbirleri ile koordineli olarak
gerekletirilmelidir, lkemiz ancak bu ekilde kylardan azami lde yararlanabilecektir.
 35

4.5 rnek Bir Projenin Yer Seim Kriterlerinin ncelenmesi

Bu blmde rnek bir proje yer seim kriterleri asndan incelenecektir. Byle bir rnek
proje iin Tuzla blgesinde imalatlarla yaplan ikili grmeler sonunda Zonguldak
Alaplda balam olan Alapl Yat ve Tekne na Alan projesi seilmitir. zellikle
Tuzladaki imalatlar iin genileme ve kapasite art imkanlar sunan proje bilgi edinme
kolayl asndan da avantajl bir projedir. Proje iin hazrlanan Fizibilite raporu incelenerek
raporda ele alnan yer seim kriterleri belirlenecektir (Esa Planlama, 2008).

4.5.1 Alapl Yat ve Tekne na Alan Fizibilite Raporu

Raporun giri blmnde blgenin tarihesi, corafi konumu, demorafik yapsnn geliim
sreci, i gc oran ve blgedeki sektrle ilgili faaliyetler tanmlanarak Alapl ilesi
tantlmtr. Yat ve kk tekne imalat sektr hakknda bilgi vermek amacyla sektrn
genel zellikler, rnler ve retim teknolojileri, ilgili yan sanayi kollar ve imallatta yer alan
atlyeler incelenmitir. Ek olarak, sektrn dnyadaki durumu ve Trkiyenin rekabet gcne
de deinilmitir. Giriten sonra ilk blmde yatrmc kurulu bilgileri ve yatrmla ilgili genel
bilgiler sunulmutur. Bu blmde yatrmn yeri, gerekesi, ksaca tanm, kapasite ve
istihdam konular belirtilmitir. kinci blmde hem yeni yat ina hemde yat tamiri iin retim
teknolojileri ve i aklar belirlenmitir. Ayrca projenin hem ina hemde iletim srelerinde
oluacak kat, sv ve gaz atklarn zellikleri ve hangi prosedrler dahilinde ele alnacaklar
belirlenmitir. Son blmde, gider kalemleri belirlenerek herbiri iin ngrlen miktarlar
sayesinde toplam sabit yatrm tutar belirlenmitir. Bu blmde belirtilen masraf kalemleri
sayesinde, bina adet ve byklkleri, yardmc tesisler ve iletmede kullanlacak makina ve
takmlar hakknda bilgi edinmek de mmkndr.

Raporda proje ve sektr hakknda verilen bilgilendirmeler haricinde incelenen seim

kriterleri, blgeye ulam, nfus, blge zellikleri, i gc, kaynaklara yaknlk, evresel
kirlilik etki deerlendirmesi, rzgar, i yapabilirlik ortam, deprem, deniz dolgu durumu,
mendirek durumu, vergilendirme ve altyap ve inaat birim fiyatlar olarak yeralmtr.

4.5.2 Alapl Yat ve Tekne na Alan Fizibilite Raporunda ncelenen Kriterler

4.5.2.1 Ulam

Zonguldakn Alapl lesi, 4 Temmuz 197 tarihli Resmi Gazetede yaynlanan 3392 sayl
yasayla ile statsne kavumutur. Kuzeyinde Gl lesi ve Gneyinde Kavukkavla
 36

Mevkii ile snrldr. Alapl lesi, Kdz. Ereli ilesine 14 km. ve Zonguldak line 67 km.
uzaklktadr. Alapl ilesine tek balant yolu Dzce Akakoca devlet yoludur. Ayrca proje
alannn dousunda Karayollar Genel Mdrl tarafndan 40 kmlik karayolu yapm sz
konusudur. Karayolu gzergah proje olarak hazrlanm olup yapmna ileriki dnemlerde
balanacaktr.

4.5.2.2 Nfus

Alaplya ait ilk imar plan 29.09.1970 tarihinde onanmtr. le iin 2000 ylnda yaplan
lave ve Revizyon mar Planna gre 2025 iin ngrlen nfus 60.000 kiidir. Planlama alan
326.65 ha. Olarak tespit edilmitir. 2000 yl nufusu ise 18.487 kiidir. Bu da Alapl nn
geliim srecini henz tamamlamadn gstermektedir.

Alapl ilesinin ortalama kentsel nfusu 2005 ylnda 23.653 kii iken 2025 ylnda 41.000
kii olaca ngrlmektedir. Buna gre Alapl lesi ortalama kentsel nfusu %73,34
artacaktr (izelge 4.3).

izelge 4.3 Zonguldak, Bartn, Karabk planlama blgesi nfus durumu

2025 Yl Projeksiyon 2025 Yl Kabul

2000 Yl Nfusu
leler
Ortalamalar Deerleri
le le
Kentsel Krsal Kentsel Krsal Kentsel Toplam
Toplam Toplam

Merkez le 104276 114146 218422 99791 105700 205457 102000 207000

Alapl 18487 26091 44578 65471 25585 63272 41000 60000

aycuma 18734 81951 100685 42017 85386 117472 30000 108000

Devrek 21360 45158 66518 41155 12446 37781 31000 37000

Kdz. Ereli 79486 80322 159808 137476 45706 153671 109000 155000

Gkebey 7939 17649 25588 25534 21375 38265 17000 32000

Zonguldak l
250282 365317 615599 348076 281368 591864 330000 599000
Btn

Kentsel/Krsal
41 59 100
(%)
 37

Jeo-Tek&Utta Ortakl tarafndan 2006 ylnda hazrlanan Zonguldak, Bartn, Karabk

Planlama Blgesi 1/100000 lekli evre Dzeni Plan Sentez Raporu na gre son 10 yllk
dnemde en yksek nfus artn gsteren ile Alapl ilesi olmutur. Son 20 yln
ortalamalarna bakldnda, Alapl ilesinin nfus art hzsnn pozitif olduu grlmektedir.

4.5.2.3 Finans ve Vergilendirme

Zonguldak linin 1991 ylnda Kalknmada ncelikli Yreler kapsamna alnmas sonrasnda
Alapl lesinde i ve ticaret merkezlerine yaknl nedeniyle sanayileme asndan nemli
yatrmlar yaplmaktadr.

4.5.2.4 Gc

Alapl lesinde 1990 ylnda igc oran %24,60 iken;2000 ylnda bu oran %23,91e
dmtr. lede 10 yllk dnemde toplam , kentsel ve krsal nfusta art olmutur. 1990
ylnda 1. sektr imalat sanayi, 2. sektr toplum hizmetleri ve 3. sektr ticaret iken 2000
ylnda bu trend devam etmi sektrel sralama deimemitir. 2025 ylnda igc orannn
yllara bal olarak kademeli artaca ve dsal etki olarak Alapl lesinde sanayi alanlar
alaca varsayldnda igc yaklak %29 olaca dnlmektedir.

4.5.2.5 Kaynaklara Yaknlk

Blgede 11 yl sonra devlete maliyeti 14 milyar TLyi bulan Alapl Balk Barna nn
tamamlanm olmas ile Alapl iin nemli bir para girdisi tekil edilmi olunmaktadr.
Balk Barnann varl; yredeki balklk ve yat imalatn da olumlu ynde
etkilemektedir. lkemizdeki balk barnaklar gelir getirmekten ok lke balkln
gelitirmek amacyla devletin sektre teviki niteliinde geliim gstermektedir. lede byk
ihtiya duyulan aa zerine yat ve tekne yapm alanlarnn mevcut olmamas ciddi bir
eksiklik oluturmaktadr. Yrede yat ve tekne imalatlar denize yakn yerlerde deil i
kesimlerde yaplmaktadr. Bu da retim sonrasn da ve retim aamasnda reticiye ciddi
skntlar dourmaktadr.

Alapl Balk Barna projelerinin revize edilerek Yat Limanna dntrlmesi

ngrlmektedir. Bu ngrnn varl da blgede bu anlamda geliimin hzl olduu ve
kontrol altna alnmas gerekliliidir. Liman ile birlikte tasarlanacak olunan bir yat ve tekne
imalat tersanesi projesi blge adna alnan en nemli karar olacaktr (ekil 4.4).
 38

Ulatrma Bakanlnn 8 bin 500 kilometrelik kys olan Karadenizi tersanelerle donatmak
istemesinin ardndan armatrlk firmalar Karadeniz de 42 adet tersane , tekne imal ve ekek
yeri yapm iin harekete gemitir. Bu da blgede alansal anlamda ciddi bir potansiyelin
olduunu gstermektedir. Bu 42 adet tersane , tekne imal ve ekek yerinden 13 adedinin
Zonguldak blgesinde olmas planlanmaktadr.

ekil 4.4 Alapl balk barna (Esa Planlama, 2008)

4.5.2.6 Rzgar

Zonguldak linde Karadeniz klimi grlmektedir. klimi, drt mevsim yal ve lk

gemektedir. Ancak kydan i kesimlere doru gidildike iklim sertleir. lde mevsimler aras
scaklk fark ve gece-gndz scaklk fark azdr. l iinde ya gneyden kuzeye doru artar
ve nem oran olduka yksektir.

Zonguldak ta hakim rzgar yn; 1 derecede kuzey, 2 derecede gney-gneybat ve 3

derecede gneybat ynndedir. Zonguldak Meteoroloji stasyonundan alnan verilere gre
yllk ortalama rzgar hz 2,4 m/sdir.

4.5.2.7 Yapabilirlik Ortam

Fizibilite raporunda projenin gerekesi bal altnda ayrca yat inasnda en nemli
unsurlardan biri ahap iiliidir. Alap ilesinin tarihi gemiine bakldnda ahap
iiliinin, marangozluun ve zellikle tekne imalatnn yapld grlmektedir
denilmektedir. yaplabilirlik ortam daha nce hazr olan bir ehirde yada blgede tersane
kurulumu birok adan ok daha kolaydr. Gven, birlikte alma ve iletiim zerine
 39

temellendirilmi ve para kazanma amacna ynelinmi bir ortamda i alanlar ok farkl olsa
bile yatrmclarn gemi tecrbelerine bal doru ynetim kademesi ile rahatlkla tersane
almalar gerekletirilebilir (Saraolu vd. 2008).

4.5.2.8 Blgenin Deprem Durumu

Raporda blgenin tektonizmas ve Gktepe, Baky, Dinlence, Kazpnar, Liman, Kale,

Sarkorkmaz, Alapl formasyonlar incelenmitir. nceleme alannn yer ald Alapl lesi,
Birinci Derece Deprem Blgesinde yer almaktadr (ekil 4.5). Zonguldakta odak merkezi
Zonguldak ili ve ileleri olan iddetli herhangi bir deprem kaydedilmemitir.

Proje alannda tersanelerde yaplacak yaplarn ve ky yaplarnn projelendirilmesi srasnda

bayndrlk ve skan Bakanlnn hazrlam olduu 02.09.1997 Tarih ve 23098 Sayl Resmi
Gazetede yaymlanan Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakkndaki Ynetmelik
hkmlerine uyulacaktr.

ekil 4.5 Zonguldak ili deprem haritas (Esa Planlama, 2008)

4.5.2.9 Deniz Dolgusu Durumu

Proje iin belirlenen alan Alapl Tersane Alannn kuzeyinde kalan ve ekil 4.6da grlen
Kavukkavla Deresi ile Deirmenaz Mevkii arasndaki yaklak 2 km. uzunluundaki alan
olup toplam alan 583.863,93 m dir. Alapl Dzce yolu zerinde bulunan bahse konu alan,
deniz dolgusu ile elde edilecek bir alandr. Denizden dolma parseller iin gerekli kurumlardan
uygun gr alnarak dolgu ilemi yaplacaktr. mar plannn hazrlanmas sonrasnda
583.863,93 m alan da dolgu ilemi yaplarak faaliyet alan yeni yatrma hazrlanacaktr.
 40

ekil 4.6 Kavukkavla kprsnden alana bak (Esa Planlama, 2008)

4.5.2.10 Mendirek Durumu

alma yaplacak alann toporafik yaps ve hava koullarnn durumu dikkate alnarak
yaplacak olan dolgu almalar esnasnda, yaplacak faaliyetin ve dolgu alanlarnn
korunmas iin gerekli olan mendirek inaat bu blgedeki benzer mendirek almalar da
dikkate alndnda yaklak olarak 300 m. uzunluunda olmas ngrlmektedir.

4.5.2.11 evresel Kirlilik Etki Deerlendirmesi

Fizibilite raporunda atk tipleri, kat, sv, gaz ve tbbi atk olarak snflandrlmtr. Oluacak
tm atklar belirlenerek alnacak tedbirler ve uygulanacak ynetmelikler belirlenmitir. Ayrca
583,863.93 m2lik deniz alannn doldurulmas ilemi srasnda kullanlacak malzemenin cinsi
ve yaps itibariyle hibir kat atk olumayaca belirtilmitir.

4.5.2.11.1 Kat Atklar ve zellikleri

naat ilemlerinde demir, elik, alminyum gibi metal maddelerin kullanm olacaktr.
Oluacak atklar ise yine bu maddelerin kullanmnda arta kalan metaller ve hurdaya kan
maddeler olacaktr. Oluacak atklar ayr ayr biriktirilecek, kullanlmas mmkn olanlar
atlyelerde deerlendirilecektir. Kullanlmas ve geri kazanm mmkn olmayan metal
atklarn ise piyasaya sat sz konusu olacaktr. Bu almalar esnasnda oluacak olan
inaat atklar iin 18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Hafriyat Topra, naat ve Yknt
Atklarnn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uyulacaktr.

Tesis de personelden kaynaklanacak kat atk retimi ve bertaraft ise; Personelinden

kaynaklanacak evsel nitelikli kat atklar (cam, kat, plastik vb.) bu personelin yemek
 41

servisinden kaynaklanan organik kkenli evsel nitelikli kat atklarn ve endstriyel nitelikli
kat atklarn ynetimi 14 Mart 1991 tarih ve 20814 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak
yrrle giren Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine gre yaplacaktr.

Ayrca yatlarn imalat, bakm-onarm gibi ilemlerde ve yine atlyelerden kaynakl metal,
ambalaj, ahap vb. atklarn olumas muhtemeldir. zellikle yat paralarnn ncelikli olarak
atlyelerde deerlendirilmesi salanacaktr.Deerlendirilemeyecek ahap, metal gibi atklar
ayr ayr biriktirilecek ve piyasaya sat salanacaktr. Sat mmkn olmayan atklar ise
faaliyet sahibinin salayaca arala Alapl Belediyesi p dkm sahasna braklacaktr.

Yatlarn imalat, bakm-onarm gibi ilemlerde ortaya kabilecek eski boyalara veya
oluacak kimyasal atklara hibir suretle vcut temas yaplmayacak olup hibir suretle tekrar
kullanlmas sz konusu olmayacaktr. Bu kapsamda 14 Mart 2005 Tarih ve 25755 sayl
Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliine
uyulacaktr.

4.5.2.11.2 Sv Atklar ve zellikleri

ncelikli olarak personellerden kaynakl sv atk, su kullanmndan dolay oluacak sv atk

ve sintine sularndan dolay sv atk olumas beklenmektedir. Bu esnadaki evsel sv ve fekal
atklar kanalizasyon sistemiyle ehir kanalizasyonuna verilecek ve Alapl Belediyesi Altyap
letme Mdrl tarafndan artlarak bertaraf edilecektir.

Tamir iin gelen gelen yatlar yksek basnl tatl su ile ykanacaktr. Sz konusu ykamann
amac yatn yzeyinde kalan tuzun tatl suyla uzaklatrlmasdr. Bu su ald tuz yknden
baka kirlilik iermediinden dorudan denize verilecektir.

Ayrca tesiste yat imalat, bakm-onarm ileri srasnda sintine sularn da olumas
muhtemeldir. Kullanlan yalar vb. svlarla karan bu sularn bertaraf lisanl atk bertaraf
tesislerine gnderilerek yaplacaktr. Sintine artma cihaz yoksa sintine suyu bir tankta
toplanp tankerlerle en yakn liman sintine artma tesisine gnderilir. Bu hususta 26 Aralk
2004 tarih ve 25682 sayl gazetede yaynlanarak yrrle giren Yatlardan Atk Alnmas
ve Atklarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uyulacaktr.

Tesisten kaynakl atk ya olumas muhtemeldir. yatlarn imalat, bakm ve onarmn da,
atlyelerde, atk ya oluacaktr. Bu atklarn bir ksm suyla karacak sintine sularn
oluturacak ve yukarda belirtildii gibi bertaraf edilecektir. Dier oluacak atk yalarla ilgili
 42

ise 21 Ocak 2004 tarih ve 25353 sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrle giren "Atk
yalarn Kontrol Ynetmelii" ve atk yalarn ynetimi konusunda kartlacak mevzuat
hkmlerine uygun olarak en aza drecek atk ynetimi salanacaktr.

4.5.2.11.3 Gaz atklar ve zellikleri

Planlanan tesisin iletilmesinde gaz atk olumas muhtemel deildir. Kullanlacak makineler
elektrik ve basnl hava ile alacak olup gaz emisyonu oluturacak motorin vb. maddeler
kullanlmayacaktr. Ayrca stma ve nem kontrol sistemleri iin ise elektrik enerjisinden
faydalanlmas dnlmektedir. Ancak yemekhanelerde LPG kullanm sz konusudur.
Tesiste LPG tank bulunacaktr. Atk gazlarn atmosfere verilmesinde ve LPG kullanm ile
ilgili gerekli izinlerin alnmasnda Endstriyel Kaynakl Hava Kirliliinin Korunmas
Ynetmeliinde yer alan hkmlere riayet edilecektir.

Ayrca dolgu ilemi ve inaat ilemleri srasnda kullanlacak i makinelerin kulland

yakttan dolay gaz emisyonu olumas muhtemeldir. Yakt kullanlacak makineler iin gerekli
olup, snma vb. amal yakt tketimi olmayacaktr. Makinelerde yakt olarak motorin
kullanlacaktr Sahada kullanlacak aralarn bakm, onarm, ya ve filtre deiimleri gayri
shhi messese ruhsatl benzin istasyonlarnda yaplacaktr.

4.5.2.11.4 Tbbi atklar ve zellikleri

Faaliyet sresince 1 adet revir hizmet verecek olup ilk yardm nitesinden kan atklarn
bertaraft iin 20.05.1993 tarih ve 21586 sayl Resmi Gazete 'de yaymlanarak yrrle
giren "Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii"nde belirtilen ilgili maddelere gre yaplacaktr.
Oluacak atklarla ilgili olarak;

4.5.2.12 Alt Yap ve naat Birim Maliyetleri

Toplam sabit yatrm tutar 10 adet balk altnda incelenmi olup bu balklar; Etd ve Proje
Giderleri, Arazi Dzenlemesi ve Hazrlk Yaplar, Bina naat Giderleri, Ana Fabrika ve
Tehizat Giderleri, Yardmc letmeler Makine ve Tehizat Giderleri, Montaj Giderleri, Tat
Giderleri, letmeye Alma Giderleri, Genel Giderler ve Dier Giderler eklinde
sralanmaktadr. Tm maliyet kalemleri izelge 4.5de zetlenmektedir.

4.5.2.12.1 Ett ve Proje Giderleri

Fizibilite Etd,
 43

Tersane Genel Yerleim Plan,

Tesisat ve Makine Yerletirme Projeleri,

Atlye Planlar,

Mimari Projeler ve Betonarme Hesaplar,

Teklif steme artnameleri,

hale Dosyalarnn Hazrlanmas,

Mendirek Etd almalar ve Projesi,

Zemin Etd almalar ve Projeleri,

Dolgu Etd almalar ve Projeleri,

Ana Fabrika Binalar Etd almalar ve Projeleri (Kapal Saha),

Tm Projelerin Kontrollk Mavirlik Hizmetleri,

Eitim Hizmetleri,

Artma Sistemleri Maliyetleri,

Faaliyete Balanmas in Gerekli Olan Yasal zinlerin Alnmas,

olmak zere toplam olarak 45,000.00 TL ngrlmtr.

4.5.2.12.2 Arazi Dzenlemesi ve Hazrlk Yaplar

alma yaplacak alann toporafik yaps ve hava koullarnn durumu dikkate alnarak
yaplacak olan dolgu almalar esnasnda, yaplacak faaliyetin ve dolgu alanlarnn
korunmas iin gerekli olan mendirek inaat bu blgedeki benzer mendirek almalar da
dikkate alndnda yaklak olarak 300 m. uzunluunda olmas ngrlmektedir. Yaklak
maliyet 18,803,418.80 USD=22,000,000.00 TL olarak ngrlmektedir (1 USD=1.17 TL
kabul edilmitir).

Proje salanlarnn dolgu durumu deerlendirildiin de ortalama olarak 2,919,320 m lk dolgu

yaplmas gereklilii ortaya kmaktadr. (2,919,320 x 12.59) 36,752,136.75
 44

USD=43,000,000.00 TL harcama ngrlmtr (1 USD=1.17 TL kabul edilmitir. Dolgu

maliyetleri noktasnda ta ocann yaknlk uzaklk durumu, malzemenin temini, alan
ierisinde doldurulmas dnlen alann yaklak ykseklii dikkate alnarak yaplmtr).

Alan ierisinde yaplmas gerekli olan istinat duvar, antiye tesisleri,, servis yollar, arazinin
evrilmesi, evre dzenlemesi, i ulam yollarnn dzenlenmesi, ana yola balant yollarnn
yaplmas, otopark alanlarnn oluturulmas, sosyal alanlarn retilmesi vb. iler iin
ngrlen harcama miktar 6,500,000 USD=2,925,000.00 TL olarak belirlenmitir (1
USD=1.17 TL kabul edilmitir).

Sonu olarak arazi dzenlemesi ve hazrlk yaplar iin ngrlen toplam maliyet deeri;
75,000,000.00 TL toplam olarak 40 adet reticinin varl hedeflenmekte olduunda firma
bana dn maliyet 1,875,000.00 TLdir.

4.5.2.12.3 Bina naat Giderleri

Bina inaat ve gerekli i yollar, balant yollar, sosyal tesis, kantar binas vb. iler dahil
olmak zere sz konusu harcamalar iin; Bayndrlk ve skan Bakanl nn 10 Mart 2007
tarih ve 26458 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Mimarlk ve Mhendislik Hizmetleri
Bedellerinin Hesabnda Kullanlacak 2007 Yl Yaklak Birim Maliyetleri Hakknda Tebli
in de belirtilen m birim fiyatlar hesaplamalarda kullanlmtr. Aada yaplan aklamal
hesaplamalara gre toplam olarak bina maliyeti 39,168,500.00 TL olarak ngrlmtr.

4.5.2.12.3.1 Ana Fabrika Binas

Toplam olarak 84,500 mlik bir bina iin ngrlen toplam maliyet hesab iin; Bayndrlk
ve skan Bakanl nn 10 Mart 2007 tarih ve 26458 sayl Resmi Gazetede yaymlanan
Mimarlk ve Mhendislik Hizmetleri Bedellerinin Hesabnda Kullanlacak 2007 Yl
Yaklak Birim Maliyetleri Hakknda Tebli in II. SINIF yaplar grubu iinde B-GRUBU
YAPILAR iin ngrlen 230.00 TL./m birim fiyat dikkate alnmtr.

84,500 m x 230.00 TL/m =19,435,000.00 TL.

4.5.2.12.3.2 Yardmc letme Bina Ve Tesisleri

Toplam olarak 42,000 m lik bir bina iin ngrlen toplam maliyet hesab iin; Bayndrlk
ve skan Bakanl nn 10 Mart 2007 tarih ve 26458 sayl Resmi Gazetede yaymlanan
Mimarlk ve Mhendislik Hizmetleri Bedellerinin Hesabnda Kullanlacak 2007 Yl Yaklak
 45

Birim Maliyetleri Hakknda Tebli in II. SINIF YAPILAR grubu iinde B-GRUBU
YAPILAR iin ngrlen 230.00 TL./m birim fiyat dikkate alnmtr.

42,000 m x 230.00 TL/m =9,660,000.00 TL.

4.5.2.12.3.3 dari Bina

Toplam olarak 2,500 m lik bir bina iin ngrlen toplam maliyet hesab iin; Bayndrlk ve
skan Bakanl nn 10 Mart 2007 tarih ve 26458 sayl Resmi Gazetede yaymlanan
Mimarlk ve Mhendislik Hizmetleri Bedellerinin Hesabnda Kullanlacak 2007 Yl Yaklak
Birim Maliyetleri Hakknda Tebli in III. SINIF YAPILAR grubu iinde B-GRUBU
YAPILAR iin ngrlen 427.00 TL./m birim fiyat dikkate alnmtr.

2,500 m x 427.00 TL/m =1,067,500.00 TL.

4.5.2.12.3.4 Sosyal Tesisler

Toplam olarak 5,000 mlik bir bina iin ngrlen toplam maliyet hesab iin; Bayndrlk ve
skan Bakanl nn 10 Mart 2007 tarih ve 26458 sayl Resmi Gazetede yaymlanan
Mimarlk ve Mhendislik Hizmetleri Bedellerinin Hesabnda Kullanlacak 2007 Yl Yaklak
Birim Maliyetleri Hakknda Tebli in II. SINIF YAPILAR grubu iinde B-GRUBU
YAPILAR iin ngrlen 427.00 TL./m birim fiyat dikkate alnmtr.

5,000 m x 427.00 TL/m =2,135,000.00 TL.

4.5.2.12.3.5 Kantar Binas

Kantar binas olarak kullanlacak 50 m2lik bir bina ve mtemilat iin ayn tebliin II. Snf
B Grubu Yaplar iinde tek katl dkkan ve ofisler iin ngrlen 230.00 m2 fiyat dikkate
alnmtr. 50 m2 x 230.00 TL/m2= 11.500.00 TLlik bir harcama ngrlmtr.

4.5.2.12.3.6 Beki Kulbesi

Beki kulbesi olarak kullanlacak 150 m2lik bir bina ve mtemilat iin ayn tebliin II.
Snf B Grubu Yaplar iinde tek katl dkkan ve ofisler iin ngrlen 230.00 m2 fiyat
dikkate alnmtr. 150 m2 x 230.00 TL/m2= 34,500.00 TLlik bir harcama ngrlmtr

Toplam bina ve inaat tutar izelge 4.4de verilmitir.

 46

izelge 4.4 Toplam bina ve inaat yatrm tutar

Sra No Cinsi Tutar (TL)

1 Ana Fabrika Bina ve Tesisleri 19,435,000.00
2 Yardmc letme Bina ve Tesisleri 9,660,000.00
3 dari Bina 1,067,500.00
4 Sosyal Tesisler 2,135,000.00
5 Depolar 6,825,000.00
6 Kantar Binas 11,500.00
7 Beki Kulbesi 34,500.00
TOPLAM 39,168,500.00

4.5.2.12.4 Ana Fabrika Makine ve Tehizat Giderleri

retim srecinde kullanlacak olan yerli ve ithal makine-tehizatlar iin

ngrlen harcamalar 350,000.00 TL olarak belirlenmitir.

Kaynak Makinesi 100 adet

Kreyn Vinler 1 adet

Mobil Vinler 40 adet

CNC Tezgahlar 2 adet

Folklifler 40 adet

Makaslar-Ederler 100 adet

Silidirler 10 adet

Kepeler 10 adet

4.5.2.12.5 Yardmc letmeler Makine ve Tehizat Giderleri

Su, elektrik, yakt, buhar, artma tesisi, sintine sular slop ve sla artma ve bertaraf tesisleri
iin gerekli makine ekipman ve deniz kirliliine mdahale amal tehizat giderleri olarak
94,000.00 TL olarak ngrlmtr.
 47

4.5.2.12.6 Montaj Giderleri

Toplam makine ve tehizat bedelinin %8 s kadar bir mebladan hareketle yaklak

26,640,000.00 TL harcama ngrlmtr.

4.5.2.12.7 Tat Aralar

Tesis iin gerekli tat arac olarak 6 adet kamyon ve 20 servis arac iin 1,064,700.00 TLlik
bir harcama ngrlmtr.

4.5.2.12.8 letmeye Alma Giderleri

Deneme retimine balang tarihinden itibaren kesin iletmeye gei tarihine kadar yaplmas
zorunlu olan harcamalar 25,000,000.00 TL olarak ngrlmtr.

4.5.2.12.9 Genel Giderler

Haberleme, aydnlatma, ilan vs. masraflar ile emlak ve tat alm vergileri, yatrm dnemi
personel, personel eitimi,ve ynetim giderleri, idari ve sosyal binalarn tefrii ve eitli
demirbalarla ilgili giderler iin yaklak olarak ngrlen harcama bedeli 35,000,000.00 TL
olarak belirlenmitir.

4.5.2.12.10 Dier Giderler

Bata yatrm dnemi finansman giderleri olmak zere, eitli fon, vergi vb. masraflar iin
35,000,000.00 TL harcama ngrlmektedir.

4.5.3 Sonu

Projede incelenen kriterler yerinde tespit ve gzlemlerle allmtr fakat bu kriterler dnda
ulam, kaynaklara eriim/yaknlk ve enerji konularnda eksiklikler bulunmaktadr.

Blgeye ulam hakknda bilgi verilmise de ulam sreleri, ve yntemleri yeterince

irdelenmemitir.

Kaynaklara eriim/yaknlk kriteriyle ilgili olarak, sanayi tesislerine yaknlk, mesleki

eitim kurumlar, niversiteler ve ar-ge merkezlerine eriim konularna
deinilmemitir.

Ayrca yatrmn enerji temini konusunda hibir bilgi verilmemitir. Elektrik temini;
trafolara yaknlk, enerji nakil hatt ve doalgaz temini vb. konulara deinilmemitir.
 48

izelge 4.5 Toplam sabit yatrm tutar tablosu

Harcama Tr (TL)
1 Etd ve Proje Giderleri 45,000.00
2 Arazi Dzenlemesi ve Hazrlk Yaplar Gideri 75,000,000.00
3 Bina-naat Giderleri 39,168,500.00
a) Ana Fabrika Binas ve Tesisler 19,435,000.00
b) Yardmc letme Binalar 9,660,000.00
c) dare Binas 1,067,500.00
d) Sosyal Tesisler 2,135,000.00
e) Depolar 6,825,000.00
f) Kantar Binas 11,500.00
g) Beki Kulbesi 34,500.00
4 Ana Makine ve Tehizat Giderleri 350,000,000.00
a) thal 100,000,000.00
b) Yerli 250,000,000.00
5 Yardmc Makine ve Tehizat Giderleri 94,000,000.00
a) thal 14,000,000.00
b) Yerli 80,000,000.00
6 Mefruat giderleri -
7 Montaj Giderleri 26,640,000.00
8 Tat ve Ara Giderleri 1,064,700.00
9 letmeye Alma Giderleri 25,000,000.00
10 Genel Giderler 35,000,000.00
11 Dier Giderler 35,000,000.00
TOPLAM SABT YATIRIM TUTARI 680,918,200.00

1DOLAR=1,17 TL ve fiyatlara Katma Deer Vergisi dahil deildir.

 49

4.6 DPT tarafndan Kamu Yatrm Projesi Teklifleri in istenen Fizibilite Raporu
Format

A. Ynetici zeti (Proje ile ilgili bilgilerin ve fizibilite etd bulgularnn zeti)

B. Ana rapor

1. indekiler (iindekiler, tablo ve ekil listesi ile ksaltmalar)

2. Giri (raporun amac, kapsam ve organizasyonu, alma yntemi, bulgularn zeti,

sonular ve neriler)

3. Projenin tanm ve kapsam (projenin ad, amac, tr, teknik ierii, bileenleri,
bykl, uygulama sresi, uygulama yeri veya alan, proje ktlar, ana girdileri, hedef
ald kitle ve/veya blge, proje sahibi kurulu ve yasal stats, yrtc kurulu)

4. Projenin arka plan

i. Sosyo-ekonomik Durum (genel, sektrel ve/veya blgesel)

ii. Sektrel ve/veya Blgesel Politikalar ve Programlar

iii. Kurumsal Yaplar ve Yasal Mevzuat (tevik ve YD mevzuat gibi)

iv. Proje Fikrinin Kayna ve Uygunluu

1. Projenin Sektrel ve/veya Blgesel Kalknma Amalarna (politika, plan ve programlar)

Uygunluu

2. Projenin Gemi, Yryen ve Planlanan Dier Projelerle likisi

3. Projenin darenin Stratejik Plan ve Performans Programna Uygunluu

4. Proje Fikrinin Ortaya k

5. Projeyle lgili Gemite Yaplm Ett, Aratrma ve Dier almalar

5. Projenin gerekesi1

i. Ulusal ve Blgesel Dzeyde Talep Analizi

Talebi belirleyen temel nedenler ve gstergeler

Talebin gemiteki byme eilimi

1
Proje niteliine gre talep analizi yerine pazar aratrmas ve analizi, ihtiya analizi, sorun analizi,
trafik etd vb. teknikler kullanlabilir.
 50

Mevcut talep dzeyi hakknda bilgiler

Mevcut kapasite ve gemi yllar kapasite kullanm oranlar

ii. Ulusal ve Blgesel Dzeyde Gelecekteki Talebin Tahmini

Blgenin ekonomik byme senaryosu (hedef ve stratejiler) ve talep tahminleri ile ilikisi

Talebin gelecekteki geliim potansiyeli ve talebin tahmini.

Talep tahminlerine temel tekil eden varsaymlar, almalar ve kullanlan yntemler

(basit ekstrapolasyon, model vb.)

6. Mal ve/veya hizmetlerin sat-retim program

i. Sat Program

ii. retim Program

iii. Pazarlama Stratejisi (fiyatlandrma, tantm ve datm)

7. Proje yeri/uygulama alan

i. Fiziksel ve corafi zellikler

Corafi yerleim

klim (ya oran, nem, scaklk, rzgar vb.)

Toprak ve arazi yaps ile ilgili bilgiler

Bitki rts

Su kaynaklar

Dier doal kaynaklar

ii. Ekonomik ve Fiziksel Altyap (hammadde kaynaklarna eriilebilirlik, ulam ve

haberleme sistemi, su-elektrik-doal gaz ebekeleri, arazi kullanm, yan sanayi, datm
ve pazarlama olanaklar vb.)

iii. Sosyal Altyap (nfus, istihdam, gelir dalm, sosyal hizmetler, kltrel yap)

iv. Kurumsal Yaplar

v. evresel Etkilerin n-deerlendirmesi

vi. Alternatifler, Yer Seimi ve Arazi Maliyeti (kamulatrma bedeli)

8. Teknik analiz ve tasarm

 51

i. Kapasite Analizi ve Seimi

ii. Alternatif Teknolojilerin Analizi ve Teknoloji Seimi

iii. Seilen Teknolojinin evresel Etkileri, Koruma nlemleri ve Maliyeti

iv. Teknik Tasarm (sre tasarm, makine-donanm, inaat ileri, arazi dzenleme, yerleim
dzeni vb.)

v. Yatrm Maliyetleri (inaat, makine-donanm vb.)

9. Proje girdileri

i. Girdi htiyac (ham ve yardmc maddeler)

ii. Girdi Fiyatlar ve Harcama Tahmini

10. Organizasyon yaps, ynetim ve insan kaynaklar

i. Kuruluun Organizasyon Yaps ve Ynetimi

ii. Organizasyon ve Ynetim Giderleri (genel giderler vb.)

iii. nsan Gc htiyac ve Tahmini Giderler

11. Proje ynetimi ve uygulama program

i. Proje Yrtcs Kurulular ve Teknik Kapasiteleri

ii. Proje Organizasyonu ve Ynetim (karar alma sreci, yapm yntemi vb.)

iii. Proje Uygulama Program (Termin Plan)

12. letme dnemi gelir ve giderleri

i. retimin ve/veya Hizmetin Fiyatlandrlmas

ii. letme Gelir ve Giderlerinin Tahmin Edilmesi

13. Toplam yatrm tutar ve yllara dalm

i. Toplam Yatrm Tutar (i ve d para olarak)

1. Arazi Bedeli (kamulatrma giderleri)

2. Sabit Sermaye Yatrm

Ett-Proje, Mhendislik ve Kontrolluk Giderleri

Lisans, Patent, Know-How vb. Giderleri

Arazi Dzenleme ve Gelitirme Giderleri (peyzaj vb.)

 52

Hazrlk Yaplar (antiye vb.)

naat Giderleri (toprak ileri, altyap, styap, sanat yaplar vb.)

evre Koruma Giderleri

Ulatrma Tesislerine likin Giderler

Makine-donanm giderleri

Tama, Sigorta, thalat ve Gmrkleme Giderleri

Montaj Giderleri

Tat Aralar

Genel Giderler

letmeye Alma Giderleri

Beklenmeyen Giderler

3. Yatrm Dnemi Faizleri

4. letme Sermayesi

ii. Yatrmn Yllara Dalm

14. Projenin finansman

i. Yrtc ve letmeci Kurulularn Mali Yaps

ii. Finansman Yntemi (zkaynak, d kredi, hibe, YD vb.)

iii. Finansman Kaynaklar ve Koullar

iv. Finansman Maliyeti

v. Finansman Plan

15. Proje analizi

i. Finansal analiz

1. Finansal Tablolar ve Likidite Analizi

2. ndirgenmi Nakit Akm Tablosu

3. Finansal Fayda-Maliyet Analizi (NBD, KO vb.)

4. Devlet Btesi zerindeki Etkisi

 53

ii. Ekonomik analiz

1. Ekonomik Maliyetler

2. Ekonomik Faydalar

3. Ekonomik Fayda-Maliyet Analizi (ENBD, EKO vb.)

4. Maliyet Etkinlik Analizi (karlatrmal birim retim ve yatrm maliyeti)

5. Projenin Dier Ekonomik Etkileri (katma deer etkisi vb.)

iii. Sosyal analiz

1. Sosyal Fayda-Maliyet Analizi

2. Sosyo-kltrel Analiz (katlmclk, cinsiyet etkisi vb.)

3. Projenin Dier Sosyal Etkileri

iv. Duyarllk analizi

v. Risk analizi

16. Ekler

i. evresel Etki Deerlendirme (ED) Raporu

ii. Dier Destek Ettler (rezerv etd, zemin etd vb)

4.7 ok ltl Karar Verme

Bu blmde, belirlenen yer seim kriterlerine gre karar vermede kullanlan ok ltl karar
verme yntemleri incelenecektir. ok ltl karar verme hakknda verilen genel bilgilere ek
olarak bu yntemlerden en ok kullanlanlar olan TOPSIS, Electre, AHP ve AAS yntemleri
irdelenmitir.

4.7.1 Giri

Sonlu sayda seenein seilme, sralanma, snflandrma, nceliklendirme veya elenme

amacyla genellikle arlklandrlm, birbirleri ile elien ve ayn l birimini kullanmayan
hatta bazlar nitel deerler alan ok sayda lt kullanlarak deerlendirilmesi ilemidir.

En klasik ok ltl karar verme yntemi Ben Franklin tarafndan zor bir sorunla karlap
tavsiyesini isteyen Joseph Priestley isimli bir arkadana 1772 ylnda yazd mektupta
tavsiye ettii dei-tokua dayal yntemdir. Bu ynteme gre yaplp yaplmamasna karar
verilemeyen bir neri ile karlaldnda bir bo sayfay ortadan ikiye katlayp bir tarafna
 54

neri lehinde dier tarafna aleyhinde olan dnceler yazlmaldr. neri ile ilgili tm
dnceler yazldktan sonra bu dncelerin konu zerindeki nemini tahmin edip birbirine
eit nemde olan lehte ve aleyhte dnceleri elemek gerekir. Daha sonra da kadn bir
tarafndaki dncenin arlna kadn dier tarafndan toplam arlklar eit olan birden
fazla sayda dnceyi bulmak ve bunlarn hepsini elemek ve bu ekilde kadn bir
tarafndaki tm dnceler bitinceye kadar devam etmek gerekir. Kalan fikirlerin kadn
lehte yada aleyhte tarafnda olmasna gre neri kabul edilir veya reddedilir.

4.7.2 Temel Kavram ve zellikler

ok amal karar verme modelleri eitli olmakla birlikte, baz ortak kavramlara sahiptirler
(Sipahi, 1998):

Karar verici (Decision maker): Sorunu ama ve kriterler erevesinde zen ve/veya
kontrol eden kii ya da kiilerdir.

Kst (Constraint): Sorunlar sisteminin tanmlanm ama ya da amalarn etkileyen

varsaymlar ile isel ve evresel kaynaklar ya da deikenler zerindeki snrlamalardr.

Ama (Objective): Amalar, kriterlerin karar vericinin arzular dorultusunda

ynlendirilmi ekli olarak aklanmaktadr.

Matematiksel Model (Mathematical Model): Problemin yapsn ve probleme bal

deikenler arasndaki ilikileri gsterecek ekilde formle edilmi matematiksel
eitlik/eitsizlik sistemidir. Baka bir tanm ise yledir: Bir srecin yada sistemin amalarn
etkileyen bileenlerin matematiksel gsterimidir. Bu sayede sistem yada srecin kendisi
zerinde deil, onun hakknda doru, yeterli ve gerekli detaya sahip olan modeli zerinde
allabilir. Ackoff ise matematiksel modeli yle tanmlamaktadr: Model, bir durum, obje
yada olayn, nitelik ifade eden sembollerle anlatlmasdr.

Hedef (Goal, Target) : Literatrde farkl tanmlar olan hedef iin Evren ve lengin
amalarn daha da somutlaarak belirli deerlere dnm ekli; Brosh ise karar vericinin
daha iyiye ulamak iin gidecei yn ifadelerini kullanmaktadr.

lt (Attribute) : Karar vericinin istek ve ihtiyalarndan nisbi olarak bamsz bir ekilde
tanmlanm ve belirli bir kararn ne lde gerekletirilebildiinin deerlendirilmesine
yarayan bir ldr.

Yarg (Judgement) : Karar durumunda karlatrmal yada mutlak tahmindir. Etkin ve

 55

verimli karar verebilmek iin hem karar verenin hem de karardan etkilenecek kiilerin
yarglar ve bu yarglanan zaman iinde deimeye eilimlerinin tahmini zorunluluu
kazanmak iin alnacak kararla ilgili bireylerin toplumsal ve ruhsal gereksinimlerini iyi
saptamak, her bireyin rasyonel davrand kansna ve inancna sahip olmak, kararla ilgili
bileenleri ok iyi deerlendirip karar srecindeki deimeleriyle ilgili parametreleri gz
nne alma gerei vardr.

lham (Inspiration) : En yksek dzeyde karar vericilerin kulland en genel karar verme
metodudur. Tipik olarak en karmak stratejik kararlarda, belirsiz ve sadece nedensellik
ilikisinin tanml olduu durumlarda ilham kalitatif ve kantitatif oklu kriterlerin karmnn
yaratt karmakla zm getirir. Byle durumlarda baz tavizler vererek bir takm
sonulara ulalp ulaamayacann anlalmas bile gtr. Karar verici kark,
belirsizliklerle dolu bir ortamda dahi yeni bir gr yaratabilmeli, sorunlara yeni bir bak
as getirebilmelidir. Yaratc bir yap ile problemlere yeni bak alan getirebilmek, ilham
beklemekten daha gvenilir olacaktr.

En uygun (Optimum) : Eldeki olanaklar iinde en iyi davrann nitelenmesi veya belli
snrlamalar iinde amacn en iyi ekilde yerine getirilmesidir. Lineer programlama, non-
lineer programlama gibi klasik matematiksel optimizasyon teknikleri kullanlarak karar verme
problemi, tek kritere dayanan enbyklenecek veya enkklenecek bir ama fonksiyonu ve
genellikle birden fazla kst denklemi ile temsil edilmektedir. Kstlar tatmin eden ve ama
fonksiyonunu arzu edilen dorultuda eniyileyen zm "optimum zm" (en iyi zm)
dr.

Analist (Analyst): Sorunun tanmlanmasndan zm iin gerekli modellerin kurulmasna

kadarki sre ierisinde, bazen de zm aamas da dahil olmak zere karar verici ile iletiim
halinde bulunan ve problem zme uzmanlna sahip kii yada kiilerdir.

4.7.3 ok ltl Karar Verme Yntemleri

Yntemler, tercih bilgisinin istenmedii yntemler, tercih bilgisinin balangta verildii

yntemler ve tercih bilgisine zm sreci boyunca ihtiya duyulan yntemler olarak ana
gruba ayrlmaktadr (izelge 4.6). Bu blmde, bu yntemlerden en ok kullanlan olan tercih
bilgisinin balangta verildii yntemler incelenecektir.

Tercih bilgisinin balangta verildii yntemlerde, karar verici fikirlerini (tercihlerini,

nceliklerini v.b.) balangta ortaya koymaktadr ve karar verme sreci bu tercihler
dorultusunda ekillenmektedir. Dolaysyla ilk yntemin aksine sre, karar vericiden
 56

bamsz olarak ilememekte, aksine karar vericinin balangta ortaya koyduu tercih
bilgilerine gre problem bir sonuca ulatrlmaktadr.

Bu yntemlerin en byk avantaj, ilk yntemdeki gibi kabuller yaplmamas, bylece hatal
sonular ortaya koyma riskinin bulunmamasdr. Baka bir deyile karar verici, kendi tercih
bilgileriyle problem zm srecini daha salkl biimde ilerletebilmektedir.

Bu yntemlerin saptanan en belirgin dezavantaj ise, karar vericilerin probleme objektif

yaklaamamalarndan kaynaklanan tarafl tercih bilgisinin ortaya konmasdr. Bu durum tabi
ki her zaman grlmemekte, karar vericinin ltler, stnlkler, ncelikler v.b. noktalarda
sbjektif bak asna sahip olduu zamanlarda ortaya kmaktadr.

Gnmzde, tercih bilgisinin balangta verildii yntemler bir ok karar verme problemine
uygulanmaktadr. Bu blmde, bu yntemlerden en ok kullanlanlar olan, TOPSIS, Electre,
AHP ve AAS yntemleri incelenecektir.

izelge 4.6 ok ltl Karar Verme Yntemleri

Tercih Bilgisin
stenmedii
Tercih Bilgisinin Tercih Bilgisine zm Sreci
Balangta Verildii Boyunca htiya Duyan
Yntemler Yntemler Yntemler

Toplu Kriter Yntemi Hedef Programlama EtkileimliAHedef Programlama

Topsis Yntemi StemYntemi
Electre Yntemi ZiontsAVe WalleniusYntemi
Analitik Hiyerari Prosesi
Analitik A Sreci

4.7.3.1 TOPSIS Yntemi

TOPSIS yntemi, 1980 ylnda YOON ve Hwang tarafndan gelitirilmitir. Bu yntem her
zellik deerinin normalletirilmesi ve her alternatifin ideal ve negatif ideal zmden ne
kadar uzakta olduunun belirlenmesi esasna dayanmaktadr. Daha sonralar bu dnce
Zeleny (1982) ve Hall(1989) tarafndan da uygulanm, ve Yoon (1987) ve Hwang, Lai ve Liu
(1993) tarafndan gelitirilmitir (Kaya, 2004).

TOPSIS yntemi ile alternatif seeneklerin belirli kriterler dorultusunda ve kriterlerin

 57

alabilecei maksimum ve minimum deerler arasnda ideal duruma gre karlatrlmas

gerekletirilmektedir.

Yntemin varsaymna gre, en ok tercih edilen alternatif, ideal zmden en az uzaklkta ve

negatif zmden en fazla uzaklkta olan alternatiftir. Burada sz edilen ideal zm kavram,
iinde en iyi kriter deerlerinin bulunduran kmeyi, negatif ideal zm kavram ise en kt
kriter deerlerinin ieren kmeyi tanmlamaktadr.

TOPSIS yntemi, n zellikleriyle ilgili m alternatiflerinin ieren karar matrisini deerlendirir.

X1 X2 X1j .. Xn

A1 X11 X12 X2j .. X1n

D= A2 X21 X22 X2j .. X2n

Ai Xi1 Xi2 Xij .. Xin

Am Xm1 Xm2 Xmj .. Xmn

Ai = i. Alternatif

Xij = i. Alternatifin j. kritere gre saysal deeri

Yntemin varsaym, karar matrisindeki her kriterin ya tekdze biimde artan veya azalan
yararlla sahip olmasdr. Yani kriterin sonular ne kadar bykse, fayda ltlerine
ynelik tercih o kadar byk olacak, maliyet ltlerine ynelik tercih ise o kadar kk
olacaktr.

Matriste yer alan kriterler saysal deilse, uygun bir leklemeyle saysallatrlmas ve buna
gre karar vericinin her kritere belli arlklar vermesi gerekmektedir.

TOPSIS ynteminin olduka tercih edilir olmasnn nedenleri aadaki gibi zetlenebilir:

Yntem olduka rasyonel ve anlalrdr.

Hesaplama aamas basittir.

Her deerlendirme kriterine gre en yksek performans gsteren alternatifin belirlenmesi

basit bir matematiksel formda gerekleir.

Yntem, karlatrma prosesinde objektif arlklar ortaya koyar.

 58

4.7.3.2 ELECTRE Yntemi

ELECTRE Yntemi, 1968 ylnda Bernard Roy tarafndan gelitirilmi, yaygn olarak
kullanlan bir karar verme yntemidir. Bu yntem, daha sonra Nijkamp ve Van Delft(1977) ve
Voogd(1983) tarafndan gelitirilmitir (Kaya, 2004).

Bu yntemde, alternatifler tercih sralamasna gre birbirleriyle kyaslanarak seim yaplmas

temeline oturtulmutur. ncelikle, karar vericiden kriterlerle ilgili olarak talep edilen saysal
tercih bilgisine gre, nceden belirlenmi bir uyum lsn en iyi biimde tatmin eden genel
tercih sralamalar kmesi oluturulmaktadr. Bu dorultuda ELECTRE yntemi, kriterlerin
belirlenmi arlklar ve kesme parametreleriyle ilgili deerlerin uyumlu olmasn zorunlu
klmaktadr.

ELECTRE yntemi ok miktardaki alternatiflerin detayl biimde belirlenmi ltlere gre

elimine edilmesini salamak iin olduka yararldr.

ELECTRE yntemi, 2 alternatif arasnda tercih edilebilirliin yalnzca birinin dierine baskn
olmas durumunda gerekleeceini kabul ederek alternatifler kmesini verimli kmeye
indirger. Bunun ardndan sralama stnl ilikisi kavramn uygular. ELECTRE
ynteminde kullanlan sralama stnl kavram u ekilde aklanabilir:

A alternatifi B alternatifine gre tercih ediliyor ise, (A B) seklinde gsterilir. A nn

B ye basknlk ilikisi durumu, A ve B alternatiflerinin birbirlerinin matematiksel adan
domine etmeseler bile A nn B den daha baskn olduu durumunu gstermektedir.
ELECTRE yntemi alternatiflerin ikili karlatrmalarndan olumaktadr. Bu karlatrma
alternatiflerin deerlendirilmesinde ve tercih arlklarnn alternatifler aras ikierli basknlk
ilikilerine uyma ve uymama derecelerine dayanmaktadr. Temel olarak hem tercih
arlklarnn ikierli basknlk ilikileriyle uyumlu olduu, hem de arlkl
deerlendirmelerin farkllat dereceleri incelemektedir. Yntemin esas oda uyum ve
uyumsuzluk kavramlar ve bu kavramlara bal olarak gerekletirilen uyum ve uyumsuzluk
testleridir.

Aklamak gerekirse,A nn B ye tercih edilme durumunda, yani A B olduunda, B de C

ye tercih ediliyorsa, yani B C ise; A C olmasna dair bir kural yoktur. Baka bir
deyile karar verici C yi A ya tercih edebilir ( C A ). Daha nce de belirtildii gibi, seim
iin tm alternatifler birbirleriyle tek tek ikili olarak kyaslanmaldr.

ELECTRE ile seilen alternatifler bir ekirdek oluturmaktadr. ekirdek (kernel) K aadaki
 59

iki durumu gre oluturulur (Kaya, 2004):

1. K nn iindeki bir nokta(alternatif) K nn iinde bulunan dier noktaya(alternatife) gre

daha baskn deildir.(Yani tercih edilmemi olmas gerekmektedir.)

2. K nn dnda bulunan bir nokta(alternatif)tercih sralamasnda K nn iindeki en az bir

noktann daha gerisindedir.

4.7.3.3 AHP Yntemi

Thomas Saaty tarafndan, 70lerin sonlarnda oluturulan Analitik Hiyerari Prosesi (AHP),
ok ltl karar verme yaklamlarndan biridir.

AHP gruplara ve bireylere, Karar Verme Srecindeki nitel ve nicel faktrleri birletirme
olana veren gl ve kolay anlalr bir yntembilimdir. AHP nin matematiksel yaps
olduka basittir. Amac, gerek problemlere, her problemin ayr ayr model ve terminolojisini
oluturmak yerine bunlar arasnda birleme salayarak tek model oluturmaktr. En nemli
ilevi, bilgiyi kullanmak ve gelecee dnk tahminler yapabilmektir. Vargas (1990) n
zerinde durduu gibi, kiinin kararlar, deneyimleri ve bilgi dzeyi; en az kulland veri
kadar deerlidir (Tlmen, 1998).

AHP; kark, anlalmas g veya yapsallamam sorunlar iin genel bir yntemdir ve
temel prensip zerine kurulmutur:

Hiyerarilerin oluturulmas prensibi

stnlklerin belirlenmesi prensibi

Mantksal ve saysal tutarllk prensibi

AHP de karar verme iki aamadan oluur:

Hiyerarik tasarm (ekil 4.7)

Deerlendirme
 60

ekil 4.7 AHP nin Hiyerarik Yaps

4.7.3.3.1 Bulank AHP Yntemi

Bir ok karar verme ve problem zme ileri kantitatif olarak anlalmayacak kadar ok
karktr. ou aratrmac (Levary ve Wan, 1998; Ribeiro, 1996; Ruoning ve Xiaoyan,
1992; Zimmermann, 1987) bulanklk ve belirsizliin bir ok karar verme probleminin temel
karakteristikleri olduunu iaret etmitir. Karar verme modelleri ve karar vericilerin baars
belirsizlik ve mphemlie msamaha gstermesine baldr.

Nitel tercihlerin hesaplanmas zor olduundan, AHP problemindeki ikili karlatrma

deerlerinin bir ksmnn yada hepsinin bir belirsizlik derecesiyle ifade edilmesi mmkndr.
Bu ekilde bir ncelik vektrnn belirsiz ikili karlatrma ortamnda oluturulmasna
bulank AHP problemi denir.

Bulank AHP problemi ilk defa 1980 ylnda Graan tarafndan gelitirilmitir. Daha
sonrasnda ise eitli yazarlar tarafndan ortaya atlan bir ok bulank AHP metodu vardr.

4.7.3.4 Analitik A Sreci (AAS) Yntemi

Karar verme insan hayatnn her aamasnda karlalan ve byk nem arz eden bir
sretir. 1960l yllarn sonlarnda, yneylem aratrmasnn nclerinden olan Thomas L.
Saaty, sradan insanlarn dahi karmak kararlar vermesine yardmc olacak basit bir yntem
gelitirme gereini duymu ve yapt almalar sonucunda nitel etkenlerin de
deerlendirilebildii bir karar verme yntemi olan Analitik Hiyerari Prosesi (AHP)ni
gelitirmitir. Thomas L. Saaty, AHPyi de kapsamna alan ve AHPden farkl olarak
modellemede ebeke yapsn kullanan Analitik A Sreci (AAS)yi ise The Analytic
Network Process adl kitabnda ayrntl biimde ele alarak literatre kazandrmtr. AAS
 61

tekniinde karar verme problemi bir ebeke yaps ile modellenmekte ve modelleme
aamasnda faktrler arasndaki etkileimler, faktr kmeleri arasndaki geri bildirimler ve
faktr kmeleri iindeki i bamllklar dikkate alnmaktadr. AAS teknii bu yapsyla karar
verme problemlerinin daha etkin ve gereki bir ekilde zlmesini salamaktadr.

4.7.3.4.1 AASnin Genel Yaps

Genel yap olarak AAS karar eleri ve bunlardan olumu kmelerden ve bu kmeleri
birbirlerine balayan balant oklarndan oluur. Kmeler; kriterleri, alternatifleri, ve
istenildii taktirde ama esini ierir. Birden fazla kme kullanlmasnn amac birbirlerine
benzer kriter elerini bir arada toplamak ve gerektiinde hep beraber arlklandrmaktr.
Tek tek eleri arlklandrabildiimiz gibi kmeleri de ikili kyaslama ile
arlklandrabiliriz. A yapsnda karar vermek iin gerekli olan kriter kmeleri ve bunlara ait
eler belirlendikten sonra alternatifler kmesi de oluturulur. A yapsna ama esi
eklenmeyebilir. Sonuta zaten alternatiflerimizi sralayacamzdan, hangisini sememiz
gerektii ortaya kmaktadr. Ama kmesi alt-alar kullanldnda kullanl olmaktadr ve
yapda bir hiyerari olduunda bu hiyerarik yapnn en stnde bir ama olmas
gerekmektedir. Uygulamamzda tek bir a yaps kullanlacandan byle bir ama kmesine
de ihtiya olmamtr. Tm kmeleri oluturduktan sonra bunlar arasndaki ilikiler belirlenir
ve bu ilikinin derecesi anketlerden salanan verilerle belirlendikten sonra alternatiflerden
hangisinin seilmesi gerektii bulunacaktr.

Adm 1: Kmelerin, elemanlarn ve ilikilerin belirlenmesi

AHPde model hiyerarik bir yap sergilerken, AASde bir a yaps mevcuttur. Bu a
modelini oluturmak iin ncelikle benzer nitelikleri tayan elemanlarn bir arada bulunduu
kmeler belirlenir. Kmeler ve her bir kmede bulunacak elemanlar(kmenin cinsine gre
kriter, ama, alternatif gibi elemanlar olabilir) belirlendikten sonra, tm elemanlar arasndaki
ilikiler tespit edilir. ekil 4.8de Cengiz (2007)in yeni gemi ina tersanesi yer seimi iin
AAS yntemi uygulayan Super Decisions yazlm ile yapt almann a yaps bir rnek
olarak grlmektedir.

Analitik A Srecinde ncelikle neye karar vermek istediimizi bilmeliyiz. Bu a yapsnn

neden kurulmak istendii aka belirtilmelidir. Eer bir karar verilecekse ncelikle
alternatiflerimiz olmal ki aralarndan birini seebilelim. Bu durumda en az 2 alternatife
ihtiyacmz olduu aktr. Amacmz bu alternatiflerden hangisinin seilmesi gerektiini
gstermektedir. Ama belirlenirken en nemli konulardan biri yeterince ak bir ekilde ifade
 62

edilmesidir, nk her zaman en iyiyi deil bazen de en kt olann ararz. Arlklandrmada

sorulacak sorular dorudan etkileyecek olan amacn kesin olarak ortaya koyulmas uygulama
srasnda verilerin elde edilme aamasnda da nemli bir admdr. Amacmz ak bir ekilde
ortaya koyduktan sonra alternatiflerimizi belirlemeliyiz.

Analitik A Srecinde amacmz belirledikten sonra hangi alternatiflerin sisteme girecei ve

de seilecei belirlenmelidir. Seilecek alternatifler mantkl bir eleme sonucunda sisteme
dahil edilmeli daha batan en iyi olarak seilmesi mmkn olmayan alternatifler sisteme dahil
edilmemelidir.

Alternatiflerin belirli bir mantk elemesinden geirilmesinin yannda bir de saylarnn ok

fazla olmamas ok nemlidir. Buradaki sebep bu alternatifler arasndan seim yaplrken
insanlara anket yaplmas srasndaki srenin uzun olmamasn salamak ve ilem miktarn
dk tutmaktr. Nispeten uzun bir ankete verilen cevaplarn daha ksa bir ankete ayrlan
dikkat ve zenle verileceini dnmek hayalci bir davran olacaktr. A yaps karmak ve
ok katmanl bir yapya doru ilerlerse bu durumda anket sresi ok uzamaktadr. Bu tip a
yaplarnn uzmanlar tarafndan arlklandrlmas bir ka gnlk paralar halinde
yaplmaldr.

Karmaklk dzeyi yksek a yaplar ok fazla kriter ierir ve ok nemli kararlar iin
gelitirilmektedir. Bu durumda ankete katlan uzmanlarn gemi deneyimleri, konu hakknda
teknik bilgileri ve altklar blmler ok nemli olmaktadr. Mmkn olduunca fazla
sayda uzman gr almak nemlidir. Ancak bunu da belirli snrlar ierisinde tutmak faydal
olacaktr.

Adm 2: Kme karlatrmalarnn yaplmas

Kmelerdeki elemanlarn birbirleriyle olan ilikilerine bal olarak, kmelerin birbiri

zerindeki etkilerinin, arlklarnn belirlenmesi amacyla kme karlatrmalar yaplr.
Kme karlatrmalar yaplrken her bir kme baznda, bu kmenin etkiledii kmelerin
karlatrld ikili karlatrma matrisleri oluturulur. Dolaysyla bir kme baznda kme
karlatrmalar yaplmas iin, bu kmenin en az iki kmeyi etkilemesi gerekmektedir
(kmenin etkiledii kmelerden biri kendisi de olabilir). Bu matriste hcreye girilecek
deerin belirlenmesi iin u tipte bir soru sorulur: A kmesinin B kmesi zerindeki etkisi C
kmesi zerindeki etkisinden ne kadar fazladr/azdr?.
 63

ekil 4.8 Analitik A yapsnn grnm (Cengiz M. 2007)

Adm 3: Eleman karlatrmalarnn yaplmas

Yukarda aklanan aamalara benzer ekilde tm elemanlar arasndaki ilikiler gz nne

alnarak, her bir eleman baznda dier elemanlarn bu belirlenen eleman zerindeki etkilerinin
derecelerinin kyaslanaca ikili karlatrma matrisleri oluturularak eleman
karlatrmalar yaplr. Dolaysyla bir eleman baznda ikili karlatrmalar matrisinin
yaplabilmesi iin, bu elemann en az iki elemandan etkilenmesi gerekmektedir (etkilendii
elemanlardan biri kendisi de olabilir). Bu durumda kme iinde bir arlklandrma yapmak
gerekecektir. Eleman karlatrmalarnn uzman kiilere yneltilecek anket sorularyla
toplanmas uygulamann farkl grleri yanstmas iin uygun grlmtr. Uzmanlar,
anketlerdeki karlatrmalar bilgi ve deneyimlerine gre kendi kariyerlerinin salam
olduu tecrbe birikimlerini kullanarak cevaplamlardr. Bu ekilde elemanlarn
karlatrmalar sadece belli bir gr asn yanstmamas salanmtr.
 64

Adm 4: Tutarllk kontrol

kili karlatrma matrisleri yaplrken, AHPde de olduu gibi her bir matrisin tutarll
kontrol edilir. Tutarllk indeksi 0,10dan kk karsa matris tutarl kabul edilerek ilemlere
devam edilir, aksi durumda ise matrise girilen oranlarn tekrar gzden geirilmesi gerekir.

Adm 5: Spermatrisin oluturulmas

Bir kmedeki elemanlarn dier kmelerdeki elemanlara etkisini (d bamllk) ya da ayn

kmedeki dier elemanlara etkisini (i bamllk) gstermek iin bu vektrler spermatris ad
verilen bir matrise stun olarak yerletirilirler.

Adm 6: Arlklandrlm spermatrisin oluturulmas

Kmelerinin arlklar, ilgili spermatris bloklarn arlklandrmada kullanlr. Her

spermatristeki nispi ncelikler, iinde bulunduklar kmenin nceliiyle arplarak
arlklandrlm spermatris elde edilir.

Adm 7: Limit spermatrisin elde edilmesi

Elemanlarn birbiri zerindeki uzun dnemli nispi etkileri spermatrisin satr ve stunlar
duraanlaana kadar yksek bir kuvveti alnarak belirlenir. Oluturulan bu yeni matrise limit
spermatris ad verilir. Limit spermatristeki her stunun normalletirilmesiyle alternatiflere
ilikin son ncelikler elde edilir ve en yksek nem arlna sahip olan alternatif en iyi
alternatif olarak seilir.

4.7.3.4.2 AAS Teknii Kullanlarak Yaplan Uygulamalar

1) 1991 ylnda Rabin ve Simpson, turnuvadaki drt takmdan hangisinin NBA

ampiyonluunu alacan ve sralamann nasl olacan AAS tekniini kullanarak
tahmin etmitir. almann sonucunda bulunan Chicago takm gerekten de 1991
NBA ampiyonu olmutur.

2) Meade ve Presley, 2002 ylnda yaptklar almada AASnin Ar-Ge proje nerilerinin
seiminde bir model olarak kullanlmasn tartmlardr.

3) Meade ve Sarkis 1996 ylnda yaptklar almada ise bir organizasyon iin en uygun
lojistik sistemin belirlenmesinde AAS tekniini kullanmlardr.
 65

4) Niemira ve Saaty tarafndan 2004 ylnda yaplan almada, finansal kriz olasln
tahmin etmek iin AASye dayanan bir model gelitirilmitir (Niemira ve Saaty,
2004).

5) Partovi ve Corredoira (2002) AASyi kullanarak, futbolu futbolseverlere daha ekici

hale getirmek iin futbolda kural deimelerinin tasarlanmasna ve nceliklerin
belirlenmesine dayal bir model gelitirmilerdir.

6) Lee ve Kim (2001) bilgi sistemi projesi seimi iin; Wolfslehner, Vacik ve Lexer(2004)
srdrlebilir orman ynetimi stratejilerini deerlendirmek iin AAS tekniini
kullanmlardr.

7) zden Bayazt 2002 ylnda yapt almasnda, Trk Traktr Fabrikasnda

uygulanmas gereken optimum retim sistemleri bileimine karar vermek zere AAS
tekniini kullanmtr. Trk Traktr Fabrikasnda 2002 ylnda, hcresel imalat, seri
imalat ve esnek retim sistemleri bir arada kullanlmakta idi. Bayazt bu almada
retim sistemlerine dair seenek belirlemi ve AAS ile bu seenekler arasndan
seim yapmtr. almann sonucunda esnek retim sisteminin tm iletmede
uygulanmasn ngren seenek seilmitir.

8) Erdomu, Aras ve Ko tarafndan 2004 ylnda yaplan bir dier almada,

Trkiyede konut stmasnda kullanlabilecek en uygun yaktn bulunmasnda AAS
teknii kullanlm ve almann sonucunda doal gaz en uygun yakt olarak
seilmitir.

9) Uluta tarafndan 2005 ylnda yaplan almada, AAS tekniini kullanarak Trkiye
iin kullanlacak en uygun enerji kaynann Biomass olduu sonucuna varlmtr.
(ztrk G. vd., 2006)

Yukardaki rneklerde de grld zere AAS tekniinin birok farkl alanda uygulamas
mevcut olup karar vermedeki etkin yardm tartlmazdr. Tm dnyada olduu gibi
lkemizde de kendine uygulama alan bulmu ve yeni yazlmlarn da yardmyla her geen
gn kullanm artmaktadr.

4.7.3.5 rn Seim Problemi in AHP, AAS, TOPSIS ve ELECTRE Tekniklerinin

Karlatrlmas

ncelikle AHP yntemine bakldnda, zm aamasnda karar vericiden dikkate ald

kriterleri istemektedir. Bu kriterler ister znel, ister nesnel olsun; karar vericiden herhangi bir
 66

saysal deer istememekte, yalnzca tm kriterlerin ikili olarak kyaslamasna ihtiya

duymaktadr. Bu kyaslamalar sonucunda tespit edilen eit nemli, kesin nemli gibi
saptamalar Saaty leine gre 1-9 arasnda numaralandrlr.

Bu yntemdeki kilit nokta karar vericilerin puanlamada mmkn olduu kadar objektif
davranabilmeleridir. znel yarglarla dolu bir Analitik Hiyerari Prosesi karar vericinin kiisel
yarglarna yakn fakat gereklerden uzak olacaktr. Alternatif saysnn artmas da bu yntem
iin bir dezavantajdr. Say arttka, ikili deerleme yapmak olduka zorlaacak ve yarg
hatalar ortaya kabilecektir.

ANP yntemi ise AHPden u ekilde farkllk gsterir. AHP bir karar problemini
elemanlarna ayrtrp hiyerarik bir ekilde modelledii iin komu dzeyler arasndaki
etkileime izin vermemekte ve dolaysyla bu etkileim tek ynl olmak zorunda kalmaktadr.
Oysa ki pek ok karar problemi, st dzeydeki elemanlarn alt dzeydeki elemanlara
balln yada karlkl etkileimlerini ierdiinden hiyerarik bir ekilde modellenemez.
Ayrca hiyerari dzeninde olduu gibi yalnzca ltn nemlilii seenein nemliliini
belirlemez, ayn zamanda seeneklerin nemlilii de ltlerin nemliliini belirler.

TOPSIS ve ELECTRE yntemlerinin ikisi de karlatrmay alternatiflerin kriterler

zerindeki saysal deerleri ile yapmakta ve saysal olmayan kriterlere de durumuna gre
uygun saysal deerler atamaktadr. ki yntem de ilk olarak farkl kriterleri llebilir hale
getirmek iin normalizasyon uygulamaktadr. Ardndan normalizasyon matrisinin her eleman
kendi kriter arl ile arplarak arlkl normalizasyon matrisi elde edilmektedir. Bu
aamaya kadar ayn olan iki yntem arasndaki sonu farklarna neden olan faktrler bu
aamadan sonra ortaya kmaktadr.

TOPSIS ynteminin varsaym, en ok tercih edilen alternatifin negatif ideal zmden en

uzak, pozitif ideal zme ise en yakn zm olduudur. Dolaysyla bu varsaymdan yola
karak, ncelikle negatif ve pozitif ideal zmler belirlenmi ve alternatiflerin bu
deerlerden sapmalar bulunmutur. Ardndan ideal zme greceli yaknlk hesaplanmtr.

ELECTRE ynteminde arlkl normalizasyon deerleri elde edildikten sonra, her alternatif
iftinin birinin dierine gre tercih edildiini gsteren uyum setleri ve birinin dierine tercih
edilmediini gsteren uyumsuzluk setleri oluturulmu ve bu setlerden de matrisler elde
edilmitir. Uyum endeksinin yksek olmas o alternatifin daha ok tercih edildiini,
uyumsuzluk endeksinin yksek olmas ise o alternatifin daha az tercih edildiini gstermitir.
ki matrisin arakesitinden de btnleik matris oluturularak hangi alternatif hangisini domine
 67

ettii( bastrd) ortaya konmutur.

ELECTRE yntemi, karar matrisindeki bilgileri uygulama sonuna dek kullandndan baarl
zmler vermektedir. Ancak balangtaki uyum ve uyumsuzluk setlerinin oluturulmas,
AHP ynteminde olduu gibi tamamen karar vericinin deerlendirmelerine bal olduundan
birtakm yarg hatalarnn oluabilmesi riskini tamakta, bu da yanl alternatiflerin
elenmesine sebep olabilmektedir. Grld gibi objektif deerlendirmeler bu yntem iin de
kritik nem tamaktadr.
 68

5. MEVCUT YAT VE KK TEKNE TERSANES PROJELER

Trkiyenin dnya yat tedarikinde her geen gn glenen kimlii neticesinde artan yat ve
kk tekne talebini karlamak ve zellikle Austos 2008de yrrle giren Tersane,
Tekne mal ve ekek Yerlerine letme zni Verilmesine likin Usul ve Esaslar Hakknda
Ynetmelik erevesinde getirilen dzenlemelerin gerekletirilebilmesi iin kylarmzda
yeni yat imalat tersaneleri projelerinin retilmesi ve mevcutlarnn sratle tamamlanmas
gerekmektedir.

ekil 5.1 Devam etmekte olan yat ve kk tekne tersanesi projeleri [b]

Bu blmde ekil 5.1de grlen lkemizdeki mevcut yat ve kk tekne ina tersanesi
projelerini ve projelerde karlalan problemleri incelenecektir.

5.1 Bodrum ren Tekne mal, Bakm-Onarm ve ekek Alan

Bodrum blgesinde dank halde bulunan ok saydaki yat ina ve ekek faaliyeti yrten
mteebbislerin bir araya toplanarak gerek modernizasyonlarnn salanmas gerekse uluslar
aras normlarda denizcilik piyasasna hizmet verebilmesi iin; Milas lesi, ren Belediyesi
mcavir alan ierisinde bulunan mlkiyeti hazineye tescilli yaklak 295 dnm arazi yat ina
bakm onarm ve ekek yeri iin en uygun alan olarak tespit edilmitir.
 69

ekil 5.2 ren tekne imal, bakm-onarm, ekek alan projesi [2]

Sz konusu alan, 29.08.2001 tarihinde evre Bakanlnca 1/25000 lekli evre Dzeni
Plannda yat ina ve ekek yeri olarak onaylanm, buna gre hazrlanan 1/1000 lekli
Uygulama mar Plan 06.09.2001 tarih ve 49/49 sayl ren Belediyesi Meclis Karar ile
onanmtr. ren Belediye Bakanlnca belirlenen alann 3194 sayl mar Kanununun 18.
maddesine gre uygulama yaplarak 30 adet tekne imal ve ekek yerinin tahsisi 2006 ylnda
gerekletirilmi olup, 2007 ylnda temel atlmtr. 2008 ylnn sonunda iletmeye geecek
ekilde yklenici firmaya verilen proje alan yaplandrlmaktadr (ekil 5.2 ve ekil 5.3).
Bununla birlikte Maliye Bakanl Mili Emlak Daire Bakanl tarafndan belirlenen kira
bedellerinin yatrmclar tarafndan yksek bulunmas neticesinde halihazrda kira
bedellerinde anlama salama abalar her iki tarafa srdrlmekte ve 2001 ylnda balayan
sre uzamaya devam etmektedir [2].

ekil 5.3 Bodrum ren tekne imal, bakm-onarm ve ekek alan projesi
 70

5.2 altdere Yat ve Kk Tekne na Alan

Denizcilik Mstearl tarafndan 123 ha.lk tekne imal ve ekek alan olarak belirlenen sz
konusu alann, Ky Kanunu uyarnca 2006 ylnda Bayndrlk ve skan Bakanl tarafndan
1/1000 lekli imar planlar ve EDi onaylanmtr. ekil 5.4de projenin yerleimi ve dolgu
alan grlektedir.

ekil 5.4 altdere tekne imal alan projesi ve dolgu alan

zmir Yat ve Tekne malatlar Endstrisi Toplu yeri Yap Kooperatifi Aliaa lesi,
altdere Ky, Hac Ahmet Koyundaki, 123 ha.lk alann, Hazine Arazilerinin Tersane
Yatrmlarna Tahsisinde Uygulanacak Esas ve Usullere likin Tebliin kapsamnda
kooperatiflerine tahsis edilmesi hususu bildirilmi olup, konu Maliye Bakanl Milli Emlak
Genel Mdrlne Mays 2006 tarihinde iletilerek olumlu gr alnmtr. Bu dorultuda,
hazrlanan avan proje ve proje maliyet bedelleri ve yatrmc hakkndaki bilgi ve belgeler
Temmuz 2006 tarihinde Maliye Bakanlna gnderilmitir. Daha sonra Maliye Bakanlnca
kiralama bedellerinin yksek tutulmas nedeni ile proje alan yarya drlerek 607 dnm
olarak dzeltilmi olup, yeni hazrlanan avan proje ve fizibilite raporu 19.02.2008 tarih ve
5733 sayl yazmz ile Maliye Bakanlna n izin ilemlerinin deerlendirilmesi amac ile
tekrar gnderilmitir. Kira bedelleri zerinde grmeler devam etmektedir [2], [2], [8].

5.3 Fethiye Karaot Yat ve Kk Tekne na Alan

Plan ve Proje almalar Denizcilik Mstearl koordinesinde blgede kurulan kooperatife

tamamlanan alann, mlkiyet durumu ile ilgili problemlerin zm ilgili kurumlar nezrinde
 71

zlmesi ve tahsis almalar son aamaya gelmitir. Maliye Bakanl zel evre Koruma
Kurumunun uygun grn beklemektedir. Bu dorultuda Haziran ay ierisindeki zel
evre Koruma Kurumunda yaplan toplantda vaziyet plannda gerekletirilecek deiiklikle
alann kiralanmasnn uygun olacanda mutabk kalnmt. zel evre Koruma Kurumu
06.06.2008 tarih ve 3078 sayl yazlar ile n tahsisin yaplmas uygun grlm ancak kesin
tahsis grlerinin ED srecinden sonra verecekleri belirtilmitir. Denizcilik Mstearl
tarafndan Maliye Bakanl Milli Emlak Genel Mdrlne Hazine arazileri teblii
kapsamnda kooperatife verilmesi uygun deerlendirilmitir. n izin iin gerekli almalar
kooperatif tarafndan yaplmaktadr. Bununla birlikte Maliye Bakanl Mili Emlak Daire
Bakanl tarafndan belirlenen kira bedellerinin kooperatif tarafndan yksek bulunmas
neticesinde halihazrda kira bedellerinde anlama salama abalar her iki tarafa
srdrlmektedir [2]. ekil 5.5de projenin yerleimi ve dolgu alan grmektedir.

ekil 5.5 Fethiye Karaot yat ina alan projesi ve dolgu alan

5.4 Bozburun Yat ve Kk Tekne na Alan

Denizcilik Mstearl koordinesinde Bozburun Belediye Bakanl ile yrtlen almada;

1/5.000 ve 1/1000 lekli nazm ve uygulama imar planlar zel evre Koruma Kurumu
bakanl tarafndan onaylanmtr. Bozburun Belediye Bakanl ve zel evre Koruma
Kurulu Bakanlna projenin bir an nce hayata geirilmesi amac ile 1/25.000 lekli evre
Dzeni Plan, akabinden ise 1/5000 ve 1/1000 lekli Nazm ve Uygulama mar Planlar da
evre ve Orman Bakanl zel evre Koruma Kurumu Bakanl tarafndan onaylanmt.
Akabinden, Maliye Bakanlna parsellerin ilan yolu ile firmalara tahsisinin yaplaca hususu
 72

bildirilmitir. Maliye Bakanl Mili Emlak Daire Bakanl tarafndan belirlenen kira
bedellerinin yatrmclar asndan bir sorun oluturaca tahmin edilmektedir [2].

5.5 Manavgat Yat ve Kk Tekne na Alan

Antalya kylarmzdaki turistik yaplamadan dolay Manavgat aynn salad corafi yap
sayesinde Manavgat, blgenin en uygun ekek yeri konumundadr. Manavgat tekne imal ve
ekek yeri projesi iin Manavgatta hali hazrdaki reticiler tarafndan bir kooperatif kurulmu
ve Denizcilik Mstearlnn destei ile de evre ve Orman Bakanl ile uygun bir arazi
tahsisi salanmas amacyla irtibata geilmitir. evre ve Orman Bakanl tarafndan nerilen
470 dnm blgenin tahsis iin karlalan zorluklar alamaynca, daha uygun baka bir
arazinin tahsisi yolu seilmitir. Yeni nerilen arazinin tahsis almalar olgunlama
aamasnda olup, arazi Manavgat ayn doal bir kanal olarak kullanmn mmkn klacak
ve bir kanal inaat ihtiyacn ortadan kaldrarak yatrm bedelini azalmasn salayacaktr.

450 dnm byklnde olacak yeni arazi zerindeki projede blgede kurulmas planlanan
mesleki eitim kurulularnn faydalanmas amacyla 10 dnmlk bir alann ayrlmas
planlanmaktadr.

Manavgattaki mevcut reticiler siparilerinde mega yat seviyesine ykselmi olmasna

ramen, yer aldklar arazi zerindeki inaat yasandan dolay ak alanda retim
yapmaktadrlar. Bu ynleriyle eki dzen verilmesi gereken lke genelindeki yat retim
profili iin bir rnek tekil etmektedirler [2], [7].

5.6 Bartn Tekken Yat ve Kk Tekne na Alan

ekil 5.7de grlen Bartn Tekkennde 11 giriimci ile kurulan Piri Reis Tekken Ahap
Yat Tekne Kooperatifinin hazrlad 28 dnm zerine oturan projenin kamulatrlmas
tamamlanm, Denizcilik Mstearl ile Bartn Valiliinin arazi tahsisi iin olumlu gr
ile birlikte Maliye Bakanl Milli Emlak Genel Mdrlne bavurusu gerekletirilmi
durumdadr.

Milli Emlak Genel Mdrlnn araziyi tahsisini onaylamas ile birlikte Kooperatif
almalara balayacaktr. Kooperatif yelerinden 5 tanesi hali hazrda bu arazi zerindeki
tersanelerinde retim yapmaktadr [2], [10]. ekil 5.6da projenin genel yerleim plan
grlmektedir.
 73

ekil 5.6 Bartn Tekken yat ve kk tekne ina alan projesi genel yerleim plan

ekil 5.7 Bartn Tekken

 74

5.7 Alapl Yat ve Kk Tekne na Alan

Alapl yat ina projesi, u an 40 yesi bulunan Alapl Yatlar Tekne malat Kooperatifi
tarafndan hazrlanm ve 583 dnm zerine oturan projenin n izni alnm ve bir sene
iinde tahsisi tamamlanacak durumdadr. Proje; 40 mye kadar olan yatlarn ina edilmesi ve
donatlmas, ina edilmi yatlarn karaya ekilmesi, bakm, onarm ve donatlmasn
kapsamaktadr. Faaliyet alan, mar mevzuat bakmndan belediyelerin kontrol ve mesuliyeti
altna verilmi olan alandr. Proje iin belirlenen alan Alapl Tersane Alannn kuzeyinde
kalan Kavukkavla Deresi ile Deirmenaz Mevkii arasndaki yaklak 2 km. uzunluundaki
alan olup toplam alan 583.863,93 m dir. Alapl Dzce yolu zerinde bulunan bahse konu
alan, deniz dolgusu ile elde edilecek bir alandr. Denizden dolma parseller iin gerekli
kurumlardan uygun gr alnarak dolgu ilemi yaplacaktr. mar plannn hazrlanmas
sonrasnda 583.863,93 m alan da dolgu ilemi yaplarak faaliyet alan yeni yatrma
hazrlanacaktr (Esa Planlama, 2008).

Projenin fizibilite raporunda kapasite;

Toplam 100.000 ton/yl elik ve ahap ileme kapasitesi

Yat inas : 100.000 DWT/YIL

na edilebilecek azami yat tonaj : 300 DWT

400 tona kadar yatlarn karaya alnarak yerleim plannda belirtilen bakm onarm
sahasnda tm ilerinin tamamlanmas salanacaktr.

Onarm: 10000 ton/yl elik ve ahap ileme olarak belirlenmitir.

Oluturulacak Kapal Alanlar;

retim Kapal Alanlar

A Bloklar; 24 Adet 4000 M (100x40 M.) Mega Yat retim Hangarlar

B Bloklar; 26 Adet 2000 M ( 50x40 M) Orta lekli retim

C Bloklar; 22 Adet 1000 M ( 40x25 M.) Kk lekli retim

Y Bloklar; 49 Adet 200 M ( 10x20 M.) Yan Sanayi Atlyeleri

 75

Ortak Kullanm Alanlar

dari Bina; 1 Adet 2500 M (3 Katl )

Sosyal Tesisler; 1 Adet 5000 M (2 Katl)

Beki Kulubesi; 1 Adet 75 M (1 Katl)

Kantar Binas; 1Adet 50 M (1 Katl)

Depo ve Bakm Hangarlar; 8000 m (2 Adet x 40x100 m.)

1 adet vin ortak kullanm

Artma Tesisi

Park Alan

Alapl, kalknmada ncelikli yreler ierisinde bulunduu iin yatrmclardan kira bedeli
istenmeyecektir. Fakat proje dolgu alan zerine planlandndan, Karadenizin doldurulmas
projenin en zor ksm olacaktr. Bu yzden proje u anda dolgu malzemesi oluturacak bir ta
oca temini aamasndadr. 40 adet firma tam kapasite iletme aamasnda planlanan tek
vardiya alma esasyla ngrlen istihdam miktar 4000 kiidir. Kooperatif yelerinin
byk ounluu Tuzla blgesinde halen retim yapan tersane sahipleridir. Bu proje,
tersaneler iin daha modern retim tesisleri salayaca gibi kapasite artna da izin verecek
ekilde Tuzla blgesindeki kk atlyeleri yukarda belirtilen eitli byk leklere
tayacaktr. Projenin Mart 2011de bitirilmesi planlanmaktadr (Esa Planlama, 2008; [14]).
 76

6. TESPT VE NERLER

Dnyadaki yat sahiplii eiliminin artmakta olduu ve lkemizin zellikle son yllardaki ata
ile bu uluslararas piyasada arlkl olarak 24m zeri yatlarda tercih edilmeye baland
ekil 2.1 ve izelge 2.1de belirtilmitir. Bu talebi karlamak zere kooperatifler tarafndan
gerekletirilen yeni yat imalat alan yatrmlar iin yer seimi ounlukla, ilgili yer seim
kriterleri yardmyla kylarn analiz edilmesi yntemiyle yaplmamaktadr. Bunun yerine
uzun yllardr tekne imalatnn mevcut olduu blgelerde, hali hazrdaki retim alanlarnn
sorunlarna zm olarak gelitirilmi projeler, blgeye yakn ve tahsisi kolay olacak bir alana
uygulanmaktadr. Bunun sebebi ise yer seim kriterlerinin sorgulanaca alternatifleri sunacak
ve sektrel planlama salayacak bir ky master plannn mevcut olmamasdr.

Trkiye ky uzunluu 8333 km olan ve Karadeniz, Marmara Denizi, Ege ve Akdeniz ile
evrili bir corafyaya sahip olmasna ramen ky eridinin tanmlanmas amacyla henz bir
ky master planna sahip deildir. Denizcilik Mstearlnca Trk Loyduna hazrlatlan
Trkiye Tersaneler Master Plan ise baz revizyon almalarndan dolay henz tamamlanma
aamasndadr.

Bununla birlikte, kylarmzda ska doal ve tarihi sit alanlar ile karlalmaktadr. Turizm
sektrnn getirdii yaplama neticesinde de kylarda yat imalat ve ekek yerleri iin uygun
alanlar olduka kstl kalmaktadr. Bu durum yat imalat alanlarnn yer tayinini yapmakta bir
ky master plan almasnn gerekliliini ortaya koymaktadr.

Bu konuyla ilgili yakn corafyamzda ki rneklere bakarsak;

Avrupa Birlii 10.10.2007 tarihinde SEC(2007) 1278 no.lu AB Denizcilik Hareket

Plann yaynlayarak, kys bulunan okyanuslarn ve denizlerin srdrlebilir kullanmn
arttrmak, denizcilik politikas hakknda bilgi ve innovasyon temeli oluturmak, ky
blgelerindeki yaam kalitesini en yksek seviyeye ulatrmak, uluslararas denizcilik
ilikilerinde Avrupay liderlie tamak ve Avrupa denizciliine netlik kazandrmay
amalamlardr (EC, 2007b). Bu planda ayrca hedeflere nasl varlacan netletirmek
zere bir yol haritas hazrlanaca belirtilmi ve COM(2008) 791 numara ve 25.11.2008
tarihi ile yaynlanan AB Denizcilik iin yol haritas balkl yayn ile bu hedef
gereklemitir.

Birleik Krallk, tm Birleik Krallk sular iin bir planlama sistemi kuran ve mevzuatla
ilgili tm politik ereveyi kapsayan bir Denizcilik Yasa Tasars hazrlamtr. Bu yasa
 77

tasars ile deniz ve ky evre saln srdrlebilir olarak gelitiren sistemler

oluturarak temiz, salkl, retken ve biyolojik eitliliin korunduu okyanus ve
denizlerin salanmas amalanmaktadr. 15.12.2008 tarihinde Lordlar Kamarasnda ikinci
tur grmesi gerekletirilen yasa tasarsnn, yakn zamanda yrrle girecei
beklenmektedir [e]

10.08.2008 tarih ve 26963 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Tersane,
Tekne mal ve ekek Yerlerine letme zni Verilmesine likin Usul ve Esaslar Hakknda
Ynetmelik ile getirilen yenilikler sektr temsilcilerinin katlmyla dzenlenen seminerlerde
Denizcilik Mstearl tarafndan tantlmtr. Ynetmelik, reticiler iin eitli
zorunluluklar getirirken, zellikle yat ve kk tekne ina sektrndeki baz dzensiz yaplar
ortadan kaldrmay amalamaktadr. lk olarak hem mevcut reticiler hemde yeni reticiler
iin hazrlanan ynetmelik, mevcut reticileri kayt altna almak iin iletme izni alnmasn
zorunlu tutmaktadr. Denizcilik Mstearl tarafndan verilecek olan iletme izni iin gerekli
bavuru evraklar arasnda iyeri ama ve altrma ruhsat ve kira, kullanma izni veya irtifak
hakk gibi tahsis belgeleri bulunmaktadr. Bu zorunluluun yerine getirilmesi iin de yl
sre tannmtr.

Yaplan bilgilendirme seminerlerinde mevcut ruhsatsz reticilerin iletme izni bavurusu iin
ruhsat almakta zorlanacaklar nk bir ounun retim izni verilemeyecek araziler zerinde
faaliyet gsterdii ortaya kmtr. Bu durum hali hazrda beklemekte yat ve kk tekne
ina alanlarnn bir an nce hayata geirilmesi ve bunlar yeni projelerin takip etmesinin
gerekliliini ortaya koymutur.

Ynetmelikle getirilen dier bir dzenleyici zorunluluk, oluturulan Gemi na Sanayi, GS

Veri Taban sistemine reticilerin faaliyetleri hakknda istenen verileri girme zorunluluudur.
Bylece tm yat ve kk tekne inas gerekletiren reticilerin bilgileri bir araya
toplanabilecek ve sektr hakknda tutarl ve gerek bilgiler elde edilebilinecek. Hali hazrda
yat ve kk tekne ina sektr hakknda byle bir bilgiye ulamak mmkn deildir.

9. be yllk kalknma plan gemi ina sanayi zel ihtasas komisyonu raporunda Tekne ve yat
imalatlarnn, halen ok youn, skk ve yeterli alt yaps olmayan stanbul-Tuzla gibi, ayn
anda byk gemilerin de imal edildii retim yerlerinin yerine, yksek kalite ve standartlarda
imalat yapabilecekleri, uluslararas rekabete alabilecekleri, alt yaps tamamlanm, sadece
tekne ve yat imalatna ynelik endstriyel imalat blgelerinin oluturulmas yararl olacaktr.
denilmektedir. Yatrmlar gerekletiren kooperatif temsilcileri ve birebir Denizcilik
 78

Mstearl yetkilileri ile yaplan szl ve yazl grmeler neticesinde, yukardaki ibarede
belirtilen ama paralelinde Denizcilik Mstearlnn mevcut reticilerin ve yatrmclarn
problemlerine yapc znler getirmek iin aba sarfetmektedir. Fakat buna ramen
yatrmlarda karlalan sorunlardan bir dieri, devletin dier organlarnda karlalan youn
ve ar brokrasidir.

Somut bir rnek olarak, zmir Yat ve Tekne malatlar Endstrisi Toplu yeri Yap
Kooperatifinin altderede tahsisi tamamlanm ve projesi hazr alan iin Maliye Bakanl
Mili Emlak Daire Bakanl tarafndan belirlenen kira bedellerinin kooperatif tarafndan
yksek bulunmas neticesinde proje devam edememekte ve grmelerin tamamlanmas
beklenmektedir.

Bu konuda grlen en byk aksakln devletin ilgili organlarnn uyumlu almalar ile
ayn seviyede yapc olmamalarndan kaynakland grlmektedir. Kylarmzdan ve
denizlerimizden azami derecede faydalanabilmek ve yukarda rnek verilen durumlarn
yaanmamas iin devletin tm organlarnn birbiriyle uyum iinde ve ayn motivasyonla
almasn salayan, yatrmclar tevik eden ve ilgili mevzuatlar, reticilerin
karlaacaklar prosedrleri sadeletirecek ekilde dzenleyen bir yapya ihtiya vardr.

Buna benzer bir hedef, hali hazrda Avrupa Birliinin hazrlam olduu Denizcilik Hareket
Plannn blmlerinden biri olan mevzuattan kaynaklanan engeller bal altnda
belirlenmitir. Bu balk altnda sektrel ynetmeliklerin umulmayan etkileri ve mevzuatn
basitletirilmesi ve dzenlenmesi konular, zerinde allmas gereken noktalar olarak
belirlenmitir. ncelikli yaplmas gereken olarak da, mevzuattan kaynaklanan engeller bir
liste halinde toplanarak, bu listenin dzenlenecek yasa deiiklikleri iin temel oluturmas
planlanmtr. Denizcilik politikasna getirilecek btnsel bir yaklam ile tutarl ve birbiriyle
uyumlu kanun tasarlarnn gelitirilmesi hedef olarak belirlenmitir (EC, 2007a).
 79

7. SONU

Trkiyede yat ve kk tekne imalat yapacak yeni tersane alanlarn incelendii bu

almada elde edilen bilgiler ve varlan sonular arlkl olarak birok zel sektr temsilcisi,
ilgili oda ve sivil toplum kurulular ve Denizcilik Mstearl yetkilileri ile yaplan
grmeler ve toplanan szl ve yazl bilgiler nda ortaya kmtr.

Elde edilen nemli bilgilerden biri, lkemizde ska karlalan doal, tarihi sit alanlar,
turizm gibi baskn dier sektrlerin ncelii gibi sebeplerin oluturduu engellerden dolay
yazl kaynaklarda belirtilen imalat alan yer seim yntemleri ile gerek hayattaki
uygulamann ayn olmaddr. Bir dieri ise, retim alanlar iin yer seim kriterlerinin analiz
yntemleri hakknda yazl kaynaklarda ok eitli almalar olmasna ramen, yer seim
kriterlerinin kendileri hakknda ok az inceleme almasnn mevcut olduudur. Dier bir
bilgi ise, mevcut yat ve kk tekne imalat yapacak yeni tersane alan projelerinde yaanan
en nemli sorun olan yasal prosedrlerde yaanan gecikmelerdir.

Bu almamz sonunda;

Yat ve kk tekne imalat yapacak yeni tersane alan projelerinin gerekli bilimsel
almalar eliinde gerekletirilebilmesi ve kylarmzdan ve denizlerimizden
azami derecede faydalanabilmek iin lke ky master plannn bir an nce
gerekletirilerek kullanma sunulmas,

Mevcut yat ve kk tekne imalat yapacak yeni tersane alan projelerinin bir an nce
tamamlanmasn salayacak ve gelecek projelerin gelitirilmesini destekleyici,
sektre btnsel bir bak asyla yaklaan, devlet birimlerinin ve zel sektrn
kendi ilerinde ve birbirleriyle uyumlu almasn salayacak mevzuat
dzenlemelerinin gerekletirilmesinin gereki olduu sonularna varlmtr.

Bu almada yer seim kriterlerini analiz etmede kullanlan ok kriterli karar verme
yntemleri tantlmtr. Bu almann devam niteliinde, bu yntemler aracl ile yeni yat
ina tersanesi projeleri iin yer seim analizi yaplmas faydal olacaktr.
 80

KAYNAKLAR
Capgimini, Merrill Lynch (2008), World Wealth Report.
Cengiz, M., (2008), Trkiyedeki Mevcut Koullarn Bulank Analitik A Sreciyle
Deerlendirilerek Uygun Tersane Yeri Seimi, Yksek Lisans Tezi, stanbul Teknik
niversitesi.
EC, (2007a), An Integrated Maritime Policy for the European Union, Commission of the
European Communities, SEC(2007) 1278.
EC, (2007b), An Integrated Maritime Policy for the European Union Impact Assessment
Summary, Commission of the European Communities, SEC(2007) 1280.
EC, (2008), Roadmap for Maritime Spitial Planning: Achieving Common Principles in the
EU, Commission of the European Communities, COM(2008) 791.
Esa Planlama, (2008), Aytel Alapl Yat ve Tekne imalatlar Yardmlama ve letme
Kooperatifi Yat ve Tekne na Tersanesi Alan Fizibilite Raporu.
Giliams, S., Raymaekers, D., Muys, B. ve Van Orshoven J, (2005), Comparing Multiple
Criteria Decision Methods To Extend A Geographical Information System On Afforestation,
Elsevier, 49:142-158.
ICOMIA, (2006), Recreational Boating Industry Statistics, International Council of Marine
Industry Associations.
Kaya, Y., (2004), ok Amal Karar Verme Yntemlerinden Topsis ve Electre Yntemlerinin
Karlatrlmas, Seminer almas, stanbul Havaclk ve Uzay Teknolojileri Enstits
Krdal, M., (2008), Tersanelerde Verimlilii Etkileyen Parametrelerin Fuzzy AHP Yntemi
ile Analizi, Doktora Tezi, stanbul Teknik niversitesi, stanbul.
Meclis Aratrma Komisyonu, (2008), Taslak Raporu, Gemi na Sanayine Genel Bak Ve
Gemi na Sanayi le lgili Gncel Konular, Gemi na Sanayisindeki Gvenlii ve alma
artlar Sorunlarnn Aratrlarak Alnmas Gereken nlemlerin Belirlenmesi Amacyla
Kurulan Meclis Aratrma Komisyonu.
Niemira, M. ve Saaty, T., (2004), An Analytic Network Process Model for Financial-Crisis
Forecasting, International Journal of Forecasting, 20/4:573-587.
ztrk G. Ve dierleri, (2006) Kalknmada Anahtar Verimlilik, Anahtar, pp.16-17
Saraolu, B. ., Helvacolu, . H., nsan, Y., nsal M. ve Barlas, B., (2008a), Yeni Gemi
naa Tersane Yer Seimi Kriterlerinin Belirlenmesi, Gemi ve Deniz Teknolojisi Dergisi,
176:7-14.
Saraolu, B. ., Barlas, B., nsan, Y., nsal M. ve Helvacolu, . H., (2008b), Bakm
Onarm Tersanesi Yer Seimi Kriterlerinin Belirlenmesi, Gemi naat ve Deniz Teknolojisi
Teknik Kongresi, 24-25 Kasm 2008, T, stanbul.
Showboats International, (2007), Global Order Book.
Sipahi, S., (1998), ok Amal Karar Verme Teknikleri ve Bir Uygulama, Yksek Lisans
Tezi, stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
DM, (2007), Trkiye Tersaneler Master Plan Sonu Raporu, T.C. Babakanlk Denizcilik
Mstearl.
 81

DM, (2008a), Tersane Yatrm Rehberi, T.C. Babakanlk Denizcilik Mstearl.

DM, (2008b), Gemi na Sanayine Genel Bak Ve Gemi na Sanayi le lgili Gncel
Konular, T.C. Babakanlk Denizcilik Mstearl.
Tlmen, L., (1998), Tedariki Deerlendirme ve Seme, Yksek Lisans Tezi, Marmara
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
Wu, C., Lin, C. ve Chen, H. (2005), Optimal selection of location for Taiwanese hospitals to
ensure a competitive advantage by using the analytic hierarchy process and sensitivity
analysis, Elsevier, 42:1431-1444.
YATEF, (2008), Yat ve Tekne Endstrisi Raporu, Yat ve Tekne Endstrisi Federasyonu.
 82

KL GRMELER
[1] T.C. Babakanlk Denizcilik Mstearl, Mehmet Krdal, Gemi na ve Tersaneler
Genel Mdr Yardmcs.
[2] T.C. Babakanlk Denizcilik Mstearl, Ali Grkem, Denizcilik Uzman.
[3] Trk Loydu, Hr Frtna, Malzeme ve rn Sertifikalandrma Birim Bakan.
[4] Gemi Sanayicilieri Dernei, Mustafa nar, Genel Sekreter.
[5] Yat ve Tekne malatlar Federasyonu, Alparslan Grses, Dentur Mdr.
[6] "Tersane, Tekne mal ve ekek Yerlerine letme zni Verilmesi Hakknda Ynetmelik"
hakknda 14 Kasm 2008 tarihinde zmirde dzenlenen bilgilendirme semineri.
[7] Manavgat Yatlar Kooperatifi, Ramazan Ta, Kooperatif Bakan.
[8] zmir Yat ve Tekne malatlar Endstrisi Toplu yeri Yap Kooperatifi, Aslan Bilgi,
Kooperatif Bakan.
[9] Alapl Yatlar Tekne mal Kooperatifi, Esra Alpago, Proje Mimar.
[10] Piri Reis Ahap Yat Tekne Kooperatifi (Bartn), Hseyin oban, Kooperatif Bakan.
[11] zata Tersanesi, zdemir Ataseven, Sahibi, Koray Saklayc, Personel ve dari ler
Mdr.
[12] Dnya Yat, Baki Korhan ztrk, Tasarm efi.
[13] Or-sa Yat, Ramazan Tepe, Sahibi.
[14] Ses Yat, Sefer Yldrm, Sahibi.
[15] Taka Yat, Kaan Karl, Tasarm efi.
[16] Yener Tekne, Nurettin Yener, Sahibi.
 83

NTERNET KAYNAKLARI
[a] ec.europa.eu/maritimeaffairs
[b] maps.google.com
[c] www.arkitera.com
[d] www.bartin74.net
[e] www.defra.gov.uk/marine/legislation/index.htm
[f] www.denizcilik.gov.tr
[g] www.dhmi.gov.tr
[h] www.sirenamarine.com.tr
 84

EKLER
Ek 1 Aytek Alapl Yat Ve Tekne malatlar Yardmlama ve letme Kooperatifi Yat
ve Tekne na Tersanesi Alan Vaziyet Plan
 85

Ek 1
86
 87

ZGEM
Doum tarihi 14.10.1979

Doum yeri stanbul

Lise 1993-1997 Haydarpaa Anadolu Teknik Lisesi

n Lisans 1997-1999 stanbul Teknik niversitesi Denizcilik Fak.

Gemi Makinalar letme Blm

Lisans 1999-2003 Yldz Teknik niversitesi Makina Fak.

Gemi naat ve Gemi Makinalar Mhendislii Blm

alt kurum(lar)

2003-2004 Tomay Denizcilik

2004-2006 Das Mhendislik Enerji Yatrmlar A..
2006-Devam ediyor Sente Makina ve Kalp A..