Isto je ureeno i u F BiH!!!

(2) Potraivanje mora biti odreeno. Potraivanje je dovoljno odreeno ukoliko su

odreeni povjerilac i dunik, pravni osnov i visina, ili najvii iznos do koga se
osigurava zalogom.
(3) Zalonim pravom moe se osigurati postojee potraivanje i potraivanje koje
bi protekom nekog vremena ili nakon ispunjenja nekog uslova nastalo, ako to
potraivanje ispunjava pretpostavke iz stava 1. ovoga lana.
(4) Zalono pravo pored glavnog potraivanja osigurava i namirenje sporednih
potraivanja, kamata, trokova za ouvanje stvari i trokova naplate potraivanja.
(5) Zalono pravo osigurava namirenje iz vrijednosti zaloga odreenog potraivanja
kao cjeline, ukljuivi sve njezine pripadnosti, pa se optereenje zaloga
ne smanjuje sa smanjenjem potraivanja, ako nije drugaije odreeno
zakonom ili sporazumom stranaka.
(6) Ako se zalog podijeli, zalono pravo nastavlja teretiti ono na to se zalog podijelio
ili se od njega odvojilo. Ako se otui dio nepokretnosti koji je manji od
jedne petine potraivanja, povjerilac se ne moe protiviti otuenju i oslobaanju
tog dijela nepokretnosti od zalonog prava, ukoliko zaloni dunik daje
odgovarajue osiguranje za taj dio ili ostatak nepokretnosti prua dovoljno
osiguranje.
(7) Ako zalog propadne pa umjesto njega nastane pravo koje ga nadomjeta
(pravo na naknadu, na iznos osiguranja i dr.), zalono pravo traje i dalje na
tom pravu.
(8) Ako je zalono pravo osnovano tako da osigurava namirenje odreenog
potraivanja iz vrijednosti vie nepokretnosti kao jednog zaloga (zajednika,
simultana hipoteka), zaloni povjerilac moe slobodno birati odakle e namirivati
svoje potraivanje, ako nije neto drugo odreeno.
(9) Ako se smanji potraivanje, sud e na prijedlog zalonog dunika dopustiti da
se zalono pravo ogranii na jedan ili vie predmeta zaloga koji su dovoljni za
osiguranje preostalog potraivanja.
Uz stavove 1, 2. i 3. Bez postojanja potraivanja ne moe nastati ni zaloga. Potraivanje
osigurano zalonim pravom mora biti novano ili odredivo u novcu. Zalono pravo daje
ovlaenje povjeriocu na namirenje njegovog potraivanja iz vrijednosti zaloga.
Zaloena stvar se prodaje i iz dobijenog iznosa novca namiruje se osigurana trabina.
Jedino novana potraivanja ili ona koja se mogu odrediti u novcu mogu se naplatiti iz
novanog iznosa koji se dobije prodajom stvari. Potraivanje mora biti odreeno, a smatra
se da je dovoljno odreeno ako su odreeni povjerilac i dunik, pravni osnov i visina
ili najvii iznos do koga se osigurava zalogom, koji se ne smije prekoraiti. Zalonim
pravom se osigurava postojee ili budue potraivanje pod uslovom da je novano ili
odredivo u novcu. U sluaju uslovnog potraivanja, zalono pravo zavisi od toga da li
e se ostvariti budua neizvjesna injenica koja je predviena kao uslov u pravnom
poslu. Prilikom osnivanja zalonog prava mora postojati i biti dovoljno odreen pravni
osnov iz kojeg bi poslije izvjesnog vremena ili nakon ispunjenja odreenog uslova
moglo nastati potraivanje koje obezbjeuje zalono pravo. Odredba da se zalonim pra-
vom moe osigurati i potraivanje koje e tek nastati, te uslovno potraivanje predstavlja
jasan izuzetak od naela akcesornosti (a i specijalnosti). ZOSPO u pogledu hipoteke
nije sadravao ovakvu odredbu, nego se ova mogunost za hipoteku izvodila iz toga to
je postojala kod rune zaloge (lan 971. ZOO). Na ovaj nain se eljelo zatititi povjerioca
od eventualnih dunikovih raspolaganja i tetnih radnji i ojaati njegovu poziciju.
Kad protekne vrijeme zastarjelosti, povjerilac ije je potraivanje obezbijeeno zalonim
pravom moe se namiriti iz optereene stvari ako je dri u rukama ili ako je njegovo
pravo upisano u javnoj knjizi (v. lan 368. stav 1. ZOO). U ovom sluaju obaveza dunika
nije prestala da postoji, jer zastarjelost ne predstavlja razlog za prestanak obligacije,
ve za njeno pretvaranje u prirodnu (naturalnu) obligaciju. Meutim, nakon zastare,
zalono pravo obezbjeuje samo glavnicu, a ne i kamate i druge trokove (v. lan 368.
stav 2. ZOO), pa i ovo predstavlja izvjesno odstupanje od pomenutog naela. Inae, kad
zastari glavno potraivanje, zastarijevaju i sporedna potraivanja (lan 369. ZOO). U
sluaju utvrenja nitavosti potraivanja zaloga prestaje.
Propisivanje da za potraivanje mora biti odreen bar najvii iznos do koga se osigurava
zalogom indirektno ponovo uvodi kod nas mogunost zasnivanja maksimalne hipoteke,
jer se ovo prevashodno odnosi na potraivanje koje se osigurava sa nekretninama.
To omoguava obezbjeenje kredita u okviru nekog osnovnog, odnosno okvirnog pravnog
odnosa u kojem visina potraivanja u raznim momentima moe da bude razliita.
Bitno je da je odreen najvii iznos za koji se garantuje zalogom. Maksimalna hipoteka
predstavlja odstupanje od naela akcesornosti po obimu (zalono pravo se ravna prema
potraivanju kada je rije o iznosu), jer je umanjena zavisnost obezbjeenja hipotekom
od iznosa jednog ili vie obezbijeenih potraivanja i ona je rjeenje za situacije kada u
momentu zasnivanja hipoteke nije mogue tano odrediti visinu potraivanja koje se
obezbjeuje. Prema tome, za razliku od uobiajene hipoteke gdje se u zemljinu knjigu
upisuje iznos obezbijeenog potraivanja, formalna razlika je da se kod ove vrste hipoteke
u registar upisuje maksimalan iznos optereenja nekretnine hipotekom. Najei
oblik ove hipoteke je tzv. kreditna hipoteka, koja se koristi za osiguranje budueg potraivanja
iz jednog kreditnog odnosa. Postojanje ove hipoteke predvieno je u velikom
broju pravnih sistema kontinentalno-evropskog pravnog kruga. Institut maksimalne
hipoteke je kod nas ranije bio predvien Zakonom o zemljinim knjigama iz 1930. godine.
Odredbom paragrafa 14, stav 2. tog zakona nabrojani su osnovi iz kojih moe nastati
maksimalna hipoteka (dozvoljeni kredit, preuzeto poslovodstvo, jemstvo ili naknada
tete). U bivoj SFRJ ovaj zakon je primjenjivan kao pravno pravilo, a mogunost primjene
je postojala i poslije donoenja ZOSPO-a i Zakona o premjeru i katastru nekretnina
SRBiH iz 1984. godine. Meutim, u praksi je ovaj institut primjenjivan veoma rijetko.
Donoenjem entitetskih zakona o zemljinim knjigama u Bosni i Hercegovini vie
nije bilo osnova za zasnivanje maksimalne hipoteke (v. lan 87. Zakona o zemljinim
knjigama Republike Srpske). Sada se ponovo predvia ta mogunost, to je svakako
pozitivno, jer je maksimalna hipoteka vrlo sofisticiran institut. Poto se u zakonu ne
navode sluajevi za koje se ta hipoteka moe zasnovati, proizlazi da se maksimalna hipoteka
moe zasnovati za obezbjeenje novanih potraivanja po bilo kom osnovu. Ovaj
oblik hipoteke bi trebao rijeiti pojedine probleme u praksi banaka, ali se, zbog skuenosti
odredbe koja ga regulie, otvaraju mnoge dileme na koje bi trebalo dati adekvatan
odgovor, jer maksimalna hipoteka ipak pokazuje izvjesna bitna odstupanja u odnosu na
uobiajenu hipoteku.
Prije svega, postavlja se pitanje neposredne izvrnosti maksimalne hipoteke, jer stvarna
visina potraivanja nije unaprijed odreena. Povjerilac koji pokree izvrni postupak
moe traiti samo ono to mu dunik duguje, a to ne mora da bude u skladu sa upisanim
iznosom hipoteke. Poto zbog prirode ove hipoteke u momentu zasnivanja jo nije poznata
visina potraivanja, proizlazi da nije mogue tu hipoteku zasnovati kao neposredno
izvrnu. Naime, dunik se prilikom zasnivanja hipoteke u formi notarski obraene isprave
moe podvrgnuti neposrednom izvrenju, ali samo za tano odreeni iznos (lan 85.
stav 2. Zakona o notarima). No, imajui u vidu da to bitno utie na upotrebljivost ovog
instituta u praksi, mogue rjeenje bi moglo biti da se maksimalnoj hipoteci prizna izvrnost
u pogledu maksimalnog iznosa, a u sluaju da povjerilac trai vie nego to mu
dunik stvarno duguje, dunik bi mogao da u tom dijelu uloi prigovor (lan 47. stav 8.
i 9. ZIP-a).
Isto tako, dilema kod maksimalne hipoteke moe da bude i oko toga da li se kamate i
druga sporedna potraivanja raunaju u odreeni maksimalni iznos, poto to nije izriito
ureeno zakonom. Ovo pitanje, koje i u uporednom pravu izaziva dvojbe, moglo bi u
primjeni da dovede do neizvjesnosti, pogotovo u pogledu prava treih lica, pa bi ga zato
u buduem periodu bilo poeljno nedvosmisleno regulisati.
Kod maksimalne hipoteke interesantno je i pitanje njenog prestanka, jer ova hipoteka ne
prestaje izmirenjem pojedinanog potraivanja ve osigurava osnovni pravni odnos i
moe da bude sporno kada je ovaj odnos izmeu stranaka zaista i prestao. Maksimalna
hipoteka ne mora uvijek prestati ak i kada bude namireno potraivanje u maksimalno
odreenom iznosu, a ne mora prestati ni kada ne postoje otvorena potraivanja. Ona
obezbjeuje itavu lepezu potraivanja i nije vezana za pojedino potraivanje, ve za sva
potraivanja iz odreenog pravnog odnosa.
Za upis u zemljinu knjigu maksimalne hipoteke nedostaje precizna norma, pa i to moe
da predstavlja problem, poto se iz zemljine knjige mora jasno vidjeti da se radi o ovakvoj
vrsti hipoteke, s obzirom na specifinosti koje ona posjeduje. Pravila za ovo bi trebalo
izriito predvidjeti. Ipak, i pored izvjesnih nedoreenosti u pogledu ovog kompleksnog
instituta i vrlo suptilnih pitanja koje e biti potrebno rijeiti u narednom periodu,
nesumnjivo je da maksimalna hipoteka kao odstupanje od strogog naela akcesornosti (a
i specijalnosti) odgovara zahtjevima moderne kreditne privrede, a pogotovo treba da
bude znaajna zbog toga to u pravni poredak Republike Srpske nije uveden zemljini
dug, kao neakcesorno i apstraktno sredstvo obezbjeenja. Ova hipoteka u odnosu na
uobiajenu pokazuje velike prednosti na modernom finansijskom tritu, posebno kod
osiguranja svih vrsta finansiranja u duem vremenskom periodu kada permanentno
postoji potreba za novim sredstvima.