2 Rodzaje pomieni gazowych, zastosowanie

Naprenia nominalne w zczu doczoowym

Metody bada nieniszczcych, zastosowanie
Powizanie norm ISO 9001/ 729/ 3834

- Rodzaje pomieni gazowych

rdo: Wykad 1.3 str 3-5

Rozrnia si nastpujce rodzaje pomieni:

- pomie tlenowo-acetylenowy,
- pomienie tlenowe innych gazw palnych (propan-butan, metan, gaz ziemny, gaz koksowniczy.

Pomienie innych gazw palnych zuywaj do spalania znacznie wicej tlenu oraz maj niszy zakres temp
maks. w porwnaniu z pomieniem tlenowo-acetylenowym. W zwizku z wiekszym uyciem tlenu
pomienie innych gazw maj waciwoci utleniajce, przez co zastosowanie ich do spawania metali o
duym powinowactwie do tlenu, w tym m.in. stali jest ograniczone. Ponadto, pomienie innych gazw
palnych nie maj wyranie zarysowanych stref spalania, co znacznie utrudnia ich regulacj

Pomie tlenowo-acetylenowy

Strefa Robocza Kita

- powstawanie gazw redukujacych: tlenku wgla
(CO) i wodoru (H2)
- ochrona jeziorka spawalniczego przed utlenianiem
- najwysza temp pomienia
- dalsze spalanie gazu poprzez przyswajanie tlenu z
otoczenia prowadzi do tworzenia si dwutlenku
wgla (CO2) i pary wodnej (H2O)
- kita dziaa jak paszcz ochronny i blokuje dostp
powietrza

Uwaga: Wewn jderka znajduje si dostarczony do palnika acetylen i tlen nie ma spalania. Obecno
tlenu w jderku powoduje, e wprowadzenie materiau spawanego do stoka powoduje jego utlenianie

Rodzaje pomienia tlenowo-acetylenowego

Nawglajcy O2/C2H2 < 1 (jderko due o niewyranych granicach, kita wyduona, pojawia si wolny
wgiel; Oddziaywanie na stal wzrost twardoci)

Normalny O2/C2H2 = 1 1,2 (jaderko w ksztacie agodnie zaokrglonego stoka)

Utleniajcy O2/C2H2 > 1,2 (jderko wyranie stokowe, ostro zakoczone, sycha syczenie
iskrzenie, tworzenie si tlenkw)

- Naprenia nominalne w zczu doczoowym

Pod nazw napre nominalnych naley rozumie naprenia obliczone z pomoc odpowiednich
wzorw wytrzymaociowych lub wyznaczone dowiadczalnie (np. w wyniku bada tensometrycznych) dla
obcie nominalnych, jednak bez uwzgldnienia spitrzenia napre.

rdo: Wykad 4.3

Naprenia wasne podczas procesu spawania metalu powstaj w wyniku nagrzewania (wyduenie) oraz
chodzenia (skrcenie).

1
Ograniczenie swobody odksztace powoduje powstawanie napre:
= E t
E modu sprystoci podunej Younga;
- wspcz. Rozszerzalnoci cieplnej liniowej;
t rznicza temp midzy nagrzan i nienagrzan stref metalu

Wielkoci E i ulegaj duym zmianom w zakresie temp wystpujacej w procesie spawania jak rwnie
granica plast metalu

- Metody bada nieniszczcych zastosowanie

rdo: Wykad 4.6; PN-EN 12062

Symbole metod bada nieniszczcych

Metoda bada Symbol

Badania wizualne VT
Badania penetracyjne PT
Badania magnetyczno-proszkowe MT
Badania radiograficzne RT
Badania ultradwiekowe UT
Badania prdami wirowymi ET
Badanie emisj akustyczn AT
Badanie szczelnoci LT

Metod badania nieniszczcego oraz poziom bada okresla si w oparciu o nastpujce czynniki:

- metod spawania;
- materia podstawowy, materia dodatkowy, stan jego obrbki;
- rodzaj zcza i jego wymiary;
- uksztatowanie elementu (dostpno, stan powierzchni, temp itp.);
- poziomy jakoci;
- spodziewane rodzaje niezgodnoci spawalniczych i ich usytuowanie;

Metody bada mog by stosowane pojedynczo lub w kombinacji z innymi metodami, w celu uzyskania
wymaganych wynikw.

Metody wykrywania dostpnych zewntrznych (powierzchniowych) niezgodnoci spawalniczych

(Wszystkie rodzaje zczy spawanych wraz ze zczami ze spoinami pachwinowymi)

Materia Metoda badania

Stale ferrytyczne VT
VT+MT
VT+PT
VT+(ET)
Stale austenityczne, aluminium, nikiel, mied I VT
tytan VT+PT
VT+(ET)
() metoda stos w ograniczonym zakresie

Metody wykrywania wewntrznych niezgodnoci spawalniczych

(Wszystkie doczoowe zacza spawane oraz zcza teowe z penym przetopem)

2
 Rodzaj materiau i Grubo w mm 1)
zcza t 8 mm t 8 mm t > 40
Zcze doczoowe ze
RT lub (UT) RT lub UT UT lub (RT)
stali ferrytycznej
Zcze teowe ze stali
(UT) lub (RT) UT lub (RT) UT lub (RT)
ferrytycznej
Zcze doczoowe ze
RT RT lub (UT) RT lub (UT)
stali austenitycznej
Zcze teowe ze stali
(UT) lub (RT) (UT) i/lub (RT) (UT) lub (RT)
austenitycznej
Zcza doczoowe z
RT RT lub UT RT lub UT
aluminium
Zcza teowe z
(UT) lub (RT) UT lub (RT) UT lub (RT)
aluminium
Zcza doczoowe ze
RT RT lub (UT) RT lub (UT)
stopw niklu i miedzi
Zcza teowe ze stopw
(UT) lub (RT) (UT) lub (RT) (UT) lub (RT)
niklu i miedzi
Zcza doczoowe z
RT RT lub (UT) -
tytanu
Zcza teowe z tytanu (UT) lub (RT) UT lub (RT) -
() ozn e metoda stos w ogranicz zakresie
1
) Brubo t ozn nominaln grub materiau podst do spawania

- Powizanie norm ISO 9001/729/3834

Specjalne wymagania, konieczne do prowadzenia procesw spawalniczych, zostay okrelone w
normie EN 729, ktra to norma jako PN-EN 729 zostaa ustanowiona w Polsce w 1997 roku. Norma ta
skadaa si z czterech arkuszy przedstawiajcych kolejno wytyczne wyboru systemu jakoci (PN-EN 729-
1: 1997), pene wymagania dotyczce jakoci (PN-EN 729-2: 1997), standardowe wymagania dotyczce
jakoci (PN-EN 729-3: 1997) i podstawowe wymagania dotyczace jakoci (PN-EN 729-4: 1997). W
zalenoci od rodzaju wytwarzanych konstrukcji spawanych, wytwrca posiadajcy system jakoci zgodny
z normami serii PN-ISO 9000 budowa system jakoci w spawalnictwie w oparciu o wymagania normy
PN-EN 729-2:1997, bd wytwrca nie posiadajcy systemu jakoci zgodnego z normami serii PN-ISO
9000 budowa system pozwalajcy wykonywa procesy spawalnicze speniajce wymagania normy PN-EN
729-2: 1997, PN-EN 729-3: 1997 lub PN-EN 729-4: 1997. Jednake w 2000 roku normy serii ISO 9000
zostay zastpione norm EN ISO 9001 : 2000. W Polsce norma ta, jako PN-EN ISO 9001 zostaa
ustanowiona w 2001 roku. W porwnaniu ze star norm, w normie PN-EN ISO 9001:2001 dokonano
zasadniczych zmian:
- podejcie proceduralne do zarzdzania zmienione zostao na podejcie procesowe;
- skorygowano relacje midzy PN-EN ISO 9001:2001 a PN-EN ISO 9001:2001;
- dodano wymagania dotyczce monitorowania zadowolenia klienta;
- uwydatniona zostaa potrzeba ciagego doskonalenia, ktra powinna by oparta na mierzalnych
kryteriach;
- zwikszony zosta nacisk na rol najwyszego kierownictwa przy opracowywaniu, wdraaniu i
utrzymywaniu systemu zarzdz. Jakoci;
- znacznie zostaa ograniczona ilo wymaganej dokumentacji

Tak wic od 2001 roku budowane i wdraane w oparciu o norm PN-EN 729-2 1997 systemy jakoci w
spawalnictwie musiay zosta dostosowane rwnie do wymaga normy PN-EN ISO 9001:2001. W
zasadzie stosowane byy dwa rozwizania, a mianowicie obok wdroonego systemu zarzdzania jakoci
zgodnego z norm PN-EN ISO 9001:2001 budowano i wdraano drugi system jakoci speniajcy
wymagania normy PN-EN 729-2:1997 lub proces spawania jako proces specjalny stanowi jeden z

3
procesw w systemie zarzdzania jakoci. Oczywicie bardziej odpowiednie i racjonalne byo rozwizanie
drugie. Bowiem funkcjonowanie w zakadzie rwnolegle dwch systemw powodowao powstawanie
problemw np.: w obszarze nadzoru nad dokumentami i zapisami. Sytuacja taka stanowi jakby okres
przejciowy, po ktrym w zakadzie powinien funkcjonowa jeden wsplny system.
Wprowadzenie nowej normy EN-ISO 9001:2000, w ktrej nastpiy zasadnicze zmiany w
podejciu do systemw jakoci, miao istotny wpyw na ustanowienie nowej normy odnoszcej si do
problemw jakoci w spawalnictwie. W 2005 roku ustanowiona zostaa seria norm EN ISO 3834 (5
arkuszy) zastpujce normy serii EN 729. W EN ISO 3834 zosta utrzymany podzia wymaga
dotyczcych systemw jakoci w spawalnictwie na pene, standardowe i podst wymagania jakoci. W
miejsce arkusza 1 EN 729-1:1994 Kryteria wyboru odpowiedniego poziomu wymaga jakoci
dodatkowo wprowadzono arkusz 5 EN ISO 3834-5:2004 Dokumenty konieczne dla potwierdzenia
zgodnoci z wymaganiami jakoci ISO 3834-2, ISO 3834-3 lub ISO 3834-4. W Polsce norma ta, jako PN-
EN ISO 3834 (arkusz 1, -2, -3, -4, -5), zostaa ustanowiona w formie uznaniowej w maju w 2006 roku.
W normie PN-EN ISO 3834-1:2007 nowoci jest powoanie si na punkty normy PN-EN ISO
9001:2001, na ktre naley zwrci szczegln uwag rozbudowujc system zarzdzania jakoci, tak aby
spenia on rwnie wymagania normy PN-EN ISO 3834-2:2007.

Z normy EN-ISO 3834-1 patrz Wprowadzenie

Podkrela si, e ISO 3834 nie jest norm systemu zarzdzania jakoci, ktra zastpuje ISO 9001:2000.
Moe byc jednak uytecznym narzedziem, kiedy ISO 9001:200 zastosowana jest przez wytwrce.

W ISO 3834 przyjto terminy i def. Z ISO 9000:2000