A <<», TRUONG DAL HQC CONG NGHIEP TP. HO CHi MINH Saw. KHOA CONG NGHE HOA HOC VA MOI TRUONG LY NGOC MINH QUA TRINH VA THIET BI TRUYEN NHIET (ONG DUNG TRONG CONG NGHIEP VA MOI TRUONG) Khong khi va nhién liguvac og Buéng dot Ong muse NHA XUAT BAN KHOA HOC VA KY THUATLY NGOC MINH QuA TRINH VA THIET BI TRUYEN NHIET NHA XUAT BAN KHOA HOC VA KY THUATLOI NOI DAU Truyén nhigt 4 aganh khoa hoc aghién ciu cdc qué trink, cdc dang va cdc quy luat trao déi nhiét giita cdc vat c6 nhiét dé khdc nhav. Truyén nhiét khdng chi gidi thich nguyén nhan cia cdc qué tinh ma con dy dodn mic d6 trao adi nhiét gitta cc vat va méi wuong. Oya vao cde quy luat tao dGi nhigt, ching ta co thé xAc dinh quy IwAt phan bé nhiét dd va gid ti cha dong nhiét la nhiét ludng truyén di qua mét dién tich trong mét thdi gian, tir dé xac dinh dang két cu va kick thudc thiét bi trao déi nbiét cing nhy ting cudng hay han ché sy trao déi nhiét gitfa cdc vat thy theo yéu cfu. Ngoli c&c thiét bi truyén nhiét, trong sin xudt va Adi sOng ta con gip ng dung réng rai cda qué uinh va thiét bi lanh 1a ky thuat trao aéi nhiét tif noi cé nhiét dé th4p dén nai c6 nhiét d6 cao nhd t4c déng ctta cd, nhiét, dign tiv bén ngoai. Do gidi han cita th’i Iugng mén hoc qué winh va thiét bi truyén nhigt trong pham vi dao tao ky su cde nganh khong chuyén vé nhiét, viée gigi thiéu ca hai phin nhiét — lanh trong cing mot gido uinh dé thudn tién trong hoc tap va nghién cifu 1a can thiét. Gido uinh duge bién soan theo huéng co bin, hién dai va ting dung, én co sé bai gidng mon hoc “Qué trinh va thiét bj truyén nhiét” da duge tic gia so dung, dé gidng day nhiéu nam tai khoa céng nghé Hoa hoc, va Mi trudng, khoa céng nghé Thuc pham va Sinh hoc cia trudng Dai hoc céng nghiép Tp. Hé Chi Minh va mot sO wutng DH khde nhu : DH md - ban céng Tp. Hé Chi Minh, DH Tén Dic Thing, DH Héng Bang, DH ky thugt — céng nghé Tp. Hé Chi Minh... va mOt s6 di liéu tham khdo wong va ngodi nu6c, cing vdi kinh nghiém céng téc nbiéu nam trong tinh vec céng ngh¢ Nhiét - Lanh cia tdc gid. Nhan day, téc gid giti Wi cdm on shu sic 141 GS.TSKH Ding Quéc Phi - Vién tung Vien KHCN Nhiét - Lanh (DH Bach Khoa Ha N6i) di déng vién, gép ¥ va giti ting Wai lidu tham khéo va 6 nhitng nhdn xét quy béu trong qué tinh tdc gia bién soan cud sdch. . Diém dac biét cba gido trimh 1a due bién soan vdi muc dich gitp sinh vién c6 thé ty hoc, nhim dap ng nhu cdu dao tao theo tin chi, cling nh dao tao ti xa, nén gido winh da dua ra nhiéu hinh anh, vi dy thy t€ dé gidi thich m6 s6 ndi dung thudng duoc sinh vién cho Ja tru tudng. Gido trinh cing da gidi chigu mét sé van dé 6 lién quan tdi ly thuyét va dng dung cia qué inh va thiét bj ruyén nhiét rong cong nghé méi trvgng ma cdc ti ligu cing loai chua dé c4p. Ngoai ra, gido trinh da gidi thigu motsé cau héi ic nghiém dé gitp sinh vién lam quen voi phuong phdp kiém tra, dank gid khéch quan la xu hudng dang ngay cing duge 4p dung o nude ta. Gido tinh duge bién soan danh cho sinh vién céc nganh khong chuyén vé nhiét nhu: céng nghé hod hoc, thuc phdm, sink hoc, méi trudng, cong nghé ché bién thiy hai s4n hodc céng nghé sau thu hoach... Gido tinh cling rat hitu ich cho sinh vién nganh cong nghé nhiét — lanh, cdc gidng vién, cdn bé ky thuat va ban doc quan t4m t6i tinh vue cong nghé nhiét — Janh. Mac di téc pid 4a rit oO’ gtlng, nhung khong trénh khdi thiév sot vé ndi dung cing nhu khiém khuyét tong viéc sit dung 18i igu tham khdo. Téc gid mong nhin duge nhitng § kign gop ¥ ca cdc chuyén gia, cla cdc thdy, c6 gido, che em sinh vién cing nhu olla ban doc quan tm téi [nh vuc truyén nbiét 4é gido trinh ngay mét hoan thién hn. Moi ¥ kién dong gép, xin gti vé: ¢ Chi nh4nh nha xuat ban Khoa Hoc va Ky Thuat Dia chi; 28 Déng Khéi, phudng Bén Nghé, quan 1, Tp. Hd Chi Minh. © Hodc tdc gid: ThS. Ly Ngoc Minh, + Ché nhiém B6 mén Méy va Thiét bj céng nghiép. + Phé cha nhiém Khoa céng nghé Hoa hoc va M6i tudng - rudng Dai hoc Céng nghiép thinh phé Hé Chi Minh. Dia chi: 12 Nguyén Van Bao, phudng 4, quan Go Vap, Tp.HCM. Dién thoai:(08)894 0390 (may 1é: 567); E-mail: lyngocminh@hui.edu.vn Xin chan thanh cam dn. Tac gidTONG QUAN VE TRUYEN NHIET Trong sin xuat, ddi sng va bao vé méi trvYng, nhiéu qué trinh c4n tién hanh 3 diéu kién nhiét 6 xAc dinh thi t6c d6 clia qué trinh va chat lugng cia sin pham méi dim bao. Nang lvgng truyén di dui dang nhiét khong thé do dude truc tiép nhung c6 thé xdc dinh dude théng qua dai lugng vat ly do duge 1a nhiét d6. Dé git’ dude nhiét dé ciia qué trinh theo yéu cau, trong san xuat thudng ti€n hanh cdc qua trinh truyén nhiét. Cac qué trinh nhiét cé thé 14 nhing qué winh cé ich, nhu: qué trinh dun, nau, gia nhiét, lam lanh... ching ta can phdi gia ting kha nang trao déi cia chting. Nhung cdc qué trinh nhiét cing cé thé 1a nhifng qué trinh khong mong muén nhu: tén that nhiét, hod hoan... khi dé chiing ta cin phai han ché kha nang trao d6i ciia chting bing cdc bién phdp kf thuat, cong nghé. Nhiét wuyén tir ngi nay sang noi khdc gém cdc dang tao déi nhiét (TDN) co ban sau: dan nhiét, d6i luu nhiét va bic xa nhiét. Ba dang trao d6i nhiét nay dude thé hién bing hinh nh sinh dong dudi day. Oi luu nhiét DAn nhiét Bite xa nhiét Chi thich; Conduction: Dan nhigt’ Convection: Déi lua nhiét; Radiation: Bite xq nhiét. Dn nhiét 14 qué trinh truyén nhiét nding tir ving c6 nhiét do cao t6i ving c6 nhiét d6 thé'p do sy tuyén dng nang hodc do su va cham gitta cdc phan ti va nguyén wi. Dai lugng dic trung cho qué uinh nay 1a hé sé d&n nhiét 4. Qué tinh dan nhiét phy thudc vao ban chat cita vat liéu, d6 chénh nhiét d6 hai bén vach..Trao d6i nhiét déi vu 1a qué tinh tuyén nhiét khi mdi chat dich chuyén trong khéng gian 1 ving cé nhiét d6 nay ii vong cd hist dé khdec va chi xdy ra trong méi trv8ng chat long, vi su wuyén nhiéi Jung luén gdn vdi su chuyén déng cia mdi trvBng. Qué winh wao déi nhiéc bang déi [wu ludn kém theo su din nhiét. Qué trinh trao déi nhiat xdy ra khi bé mat vat rin va chat léng c6 nhiét 46 khdc nhau tip xtic vdi nhau va déng thdi xdy ra qué trinh din nhiét va déi luu nhiét goi 1a qué trinh tod nhiét d6i Iuu. Tod nhiét doi Iuu chi xy ra khi c6 sy chénh léch nhiét 46 gitta bé mat vat rin va méi truBng xuag quanh. Qué trinh truyén nhiét ur bé mat vat rin cé nhiét dé cao t6i chat long c6 nhiét dé thip goi lA qua tinh céfp nhiét, sudng hop nguve lai, ta c6 qué winh thu nhiét. CA hai qua trinh nay thuding duc goi chung la qué uinh cp nhiét, Nhu vay, célp nhiér 1a qua trinh TDN gém cd dan nhiét va déi luu niet, nhung thyc hién cha yéu bing TDN déi Luu. TDN déi fuu gdm od d6i Iw tu nhién va déi lu cuGng bifc. Trao ddi nhi€t bie xa 1A qué uinh truyén nhiét dudi dang song dién tir, nhiét nding wd thanh tia bite xa va uuyén di. Bat ky moc vat nao ¢6 nhiét a6 Idn hdn 0 °K fudn cé sy bién déi ndi nang cia vat thAnh ning lugng séng dién ti. Cac séng dién ti nay truyén di rong khong gian vdi van te Anh sing va cé chiéu dai bude séng 2 = 0+00, Tuy theo chidu dai bude séng, ta phan ra: tr tia vd tru 4 =0,05.10° zan tdi séng v6 tuyén dién A =0.Smm + Xkm . Tuy ohién, trong k¥ thuat nhiét, ta chi quan tim tdi nhifng tia c6 hiu tng nhiét cao - vat cé thé hap thu duge va bign thank nhiét ning - 6 nhiét dé thu8ng gap, goi IA tia nhiét. Bs 1A nhdng tia cé bude séng 2 = 0.4zun + 40am , gdm: tia tit ngoai, tia s4ng, tia héng ngoai. Qué trinh phat sinh va truyén di nhiing tia 4y goi la qué trinh be xq nhiét. Trong truéng hap téng quat, khi gap vat thé thi mot phdn nang Iudng bie xa nhiét bi vat thé hap thy, mot phdn phin xa va phdn khdc xuyén qua vat. Dé thuc hign mét yéu edu ndo d6, nhiéu khi ta phi két hap c4 3 qué trinh truyén nhiét KE tén théng qua mde thiét bi trao déi ohiét, Hinh vé dudi day 1A mét minh chifng cy thé cho vin dé vita néu,Nuéc vio Khong ET Dong khéi khi va nhién Tigu vao Budng dét Dan Ong nuéc Chi thich: Air and fuel inlet: Khong khi va nhién ligu vao; Combustion chamber: Budng dét; Flue: Dong khéi; Water tubes: Dan Ong nudc; Water inlet: Nude vao; Steam outlet: Hoi ra Thiét bi trén 1A mét 1d hdi dang dé sin xudt hoi nuéc rat thudng gap trong sAn xuat va ddi s6ng. Ong Ifa phia ngodi nh4n nhiét bifc xa ti ngon lita sé lam cho bé mat Ong phia ngoai néng lén. Bé mat Ong ngoai néng hon sé din nhiét qua vach Ong vao phia trong 6ng, lam bé mat trong cia Sng n6ng lén, rdi bé mat trong Sng lai cp nhiét cho nue trong Sng bing hinh thifc tod nhiét ddi Iuu 1a chi yéu. Nuéc trong 6ng c6 nhiét dO cao sé nhe hon va chuyén ddi lén phia én Ong vio bao hdi, nuéc trong bao hdi lanh hon sé chim xu6ng phia dudi nhd chénh léch kh6i lvgng riéng cia nuéc gitfa cdc khu vuc khac nhau, Khdi néng, sau khi da trao 46i nhiét v6i dan Ong ngoai sé tiép tuc di vao trong cdc dan Sng trong va tiép tuc thyc hién cdc qué trinh trao déi nhiét déi lu vdi céc dan Sng trong. BE mat céc dan Ong trong nhan nhiét lai tip tuc din nhiét qua vach Sng va tod nhiét cho nuéc trong Sng. Nuéc trong 6ng tip tuc déi luu vdi nuéc trong bao hoi va qué trinh ctf thé tiép tuc’sinh hai c&ip cho san xuat va sinh hoat. Nhw vay, truyén nhiét 1A mét qué trinh trao déi nhiét phic tap. Khi tinh todn thi tity thudc vao tru8ng hdp cu thé dé biét duge phuong thifc truyén nhiét ndo 1a chi yéu, phuong thife truyén nhiét nao khGng ding ké so vdi toan bé qué trinh thi cé thé bé qua. Truy&n nhiét bao gém truyén nhiét on dinh va truy€n nhiét khong 6n dinh.Truyén nbiét én dinh qué tinh, 6 dé, nhiét 46 chi thay ddi theo khéng gian ma khéng thay ddi theo thi gian. Truyén nhiét On dinh xAy ra trong thiét bj lam viéc lién tuc. Truyén nhiét khong én djnh la qué trinh, 6 46, nhiét dd thay déi theo ca khéng gian va thi gian. Truyén nhiét khéng én djnh xy ra trong cdc thiét bj lam viéc gidn doan hodc trong giai doan dau (giai doan khdi déng) va cudi (giai doan ngung) cilia qué trinh lién tue. Ly thuyét vé truyén nhiét khéng 6n dinh khé phitc tap, Do gidi han thdi lugng mén hoc, gido trinh dé cAp cha y€u téi wuyén nhiét én dinh, cdn phan truyén nhiét khong 6n dinh sé chi duge gidi thiéu cdc sng dung cla ndChusng 1 DAN NHIET 1.1. MOT SO KHAINIEM CO BAN VE DAN NHIET Qué uinh din nhiét lién quan tdi su phn b6 nhiét 46, do vay cdn thiét Om hiéu mét s6 khdi niém sau: LL1 Truong nhiet do M6ét cach don gidn, ahiét dd biéu thi cho mde 46 néng lanh cla vat hoge cia mdi tung. Vé mat vat ly, nhiét dd bigu thi mic 46 chuyén d6ng nhiét cha cdc phan of. Tap hap tat c c4c gid wi cia nbiét dd tong vat hodc trong mdi trudng tai mét thai diém + goi IA tru8ng nhiét dé. Nhu vay, tru@ng nhiét d6 phu thudc vao khéng gian va thdi gian. Ta c6 trudng nhiét dé nhiéu chiéu va mét chiéu; tudng nhiét 46 khong 6n dinh (phy thuéc thdi gian) va trutng nhiét dé én dinh (khong phy thudc thi gian). Trudng hop phifc tap nhat 1a trudng nhiét dé 3 chiéu khong én inh: | = f(%,y,z,2). Trudng hdp dun gidn nha la wudng nhiét 46 1 chiéu én dinh: t = f(x). Trudng nhiét d6 tip hdp tat ca cde gid tri (ging va khdc nhau) cha ahiét do. 11.2 Mat déng nhigt Mat dang nbiét lA tp hdp tt cd cdc diém cd cling gid tri nbiét dO tai mt thdi diém +. Nhiét do chi thay déi tit mjt ding nhiét nay dén mat dang ohiét khéc. Céec mat ding nbiét khong c&( nha, ching ty khép kin hodc két thiic trén bién gidi, 1.1.3 Gradient nhigt dé Trong 46i tung nghién citu (vat ho{c mdi trudng), sy thay déi nhiét do trén mét ddn vi chiéu dai theo phugng ph4p tuyén vdi bé mat ding nhiét 14 I8n nha, Sy thay déi nhiét dé nay dude goi 1 gradient nhiét 46, ki hiéu gradt. lim At = ot = Gradt An—->0 An on Nhu vay, gradient nhiét d6 li mét vécto, cd phudng tring véi phugng phip tyén chia bé mat ding nhiét, cd chiéu 1a chidu tang nhiét d6, c6 dd Idn bing dao ham riéng cia nhiét 46 voi khodng cdch theo phusng php tuyén.x t+ At An “AK t-At Hinh 1.1: Mat dang nhiét va véctd gradient nhiét dd 1.2. DEINH LUAT FOURIER VE DAN NHIET . HE SO DAN NHIET Diéu kign dé mt qué trinh dn nhiét xy ra 1a trong méi trudng khdo sat cé su chénh 1éch nhiét 46. Dinh Int cd ban vé dan nhiét dude tim ra bdi Biot vao nam 1804 tén co sé quan sat thyc nghiém va Fourier da phat wién thanh dinh luat vao nam 1822 nhu sau: tuong nhigt Q truyén qua dién tich bé mat ding nhiét Fd 1é thuan vdi gradt nhiét dd: g=-ap et (w] ab on Diu trv (-) trong vé phai ciia bi€u thitc cho thiy chiéu ca dong nhiét nguge chiéu véi chiéu ting cia nhiét d6. Trong 46: * Q Lugng nhiét trayén qua dién tich bd mat F, [W]; F: Dign tich bé mat vudng géc vdi chiéu chuyén déng cia méi cht, fm’); ¢ n: Khodng cach theo phufing phdp tuyén, {m); e a, Gradient nhiét 46; on *® A: HE sé din nhiét, wt mK Dé mé td sy bién whién cia nhiét long truyén qua mot don vj be mat ding nhiét trong mOt don vi thai gian, ngudi ta dua ra khéi niém mat 46 dong nhiét 1a lugng nhiét truyén qua mt don vj bé mat ding nhiét trong mot don vi thoi gian. Mat dO dong nhiét cing 1a mét véctd. Tri sé vd hudng cla mat dé dong nhiét fa: