Uygulamal Yerbilimleri Say:1 (Mays-Haziran 2008) 32-45

MARMARA BLGES LMAN YER SEMNDE BLGE EKONOMS, KIYI

JEOLOJS ve JEOMORFOLOJSNN NEM: SLVR LMANI

Region Economics in Marmara Region Port Area Choice, the Importance of Shore Geology
and Geomorphology: Silivri Port

Birsen KOLDEMR

ZET

Liman gemiden karaya, gemiden gemiye, gemiden bir baka tata yk aktarmasn salayan lojistik
destei gerektiren ulatrma altyapsdr. Buralar lke ekonomisi taleplerine uygun planlanmas
gerekmektedir. Liman planlamas disiplinler aras alma gerektirir. Bu adan almada lke
ekonomisinin taleplerine zamannda ayak uydurabilecek liman yeri seimi iin nerilen Silivri blgesinin
incelemesi yaplmtr. Liman yeri seimi ana faktrleri olan Blgesel ve Yerel Faktrler arasnda
zellikle ekonomik faktrler, ulam imkanlar, Blgenin topografik zellikleri, jeolojik ve jeomorfolojik
faktrler ve blgenin maden yataklar rezervleri incelenmitir. Blgenin ky eridinin incelenmesi ile
Cambaz falezi, Karaburunun bulunduu ksmda olduka dik grnmdeki ikinci falez ve Silivrinin
bulunduu Karaburun falezi blgenin en nemli falezini oluturduu grlr. Silivri Blgesi maden
kaynaklar ekonomisi linyit ve kum-akl ocaklarndan olumaktadr. Toplam 8.4 milyar ton olan linyit
rezervinin yaklak 330.1 milyon tonu (% 4) Trakya Blgesinde yer almaktadr. Blgede irili ufakl
altn, bakr, kurun, inko, demir, dolomit, feldspat, kuvars, manganez, mermer, molibden rezervleri
bulunmaktadr. Blgedeki sanayi kurulularnn art, blge ekonomisindeki gelimeler ve stanbula
yaknl deerlendirilerek Kuzey Marmara Blgesinde yeni bir liman yeri tartlmtr.

ABSTRACT

Port is one of the transport infrastructures providing services for cargoes and passengers - loading,
discharge, transfer and storage services for cargoes, tugging and pilotage for ships being the primary
ones. Logistics is also involved in port services for a proper port function is affected. Port planning
requires a multidisciplinary study. So in this study the inspection of Silivri region, offered for the port
area choice which can adapt the demands of country economics on time, is made. Among the regional and
local factors, which are the main factors while choosing the port area, the economical factors,
transportation infrastructure, inter alia topography of the selected port area, geological and
geomorphologic factors and mineral reserves are especially investigated. With the investigation of the
shore line of the region, it is seen that Cambaz cliff, the second cliff which looks extremely straight in
Karaburun area and Karaburun cliff which involves Silivri are the most important cliffs of the region. The
economy of mineral reserves of Silivri consists of lignite and sand-pebble quarries. 330.1 million ton
(%4) of the lignite reserves which is totally 8.4 billion ton exists in Trakya region. Also gold, copper,
lead, zinc, iron, dolomit, feldspar, quartz, manganese, marble, molibden reserves exists in the region. New
port area in Marmara region is discussed by assessing the increase of the industrial organisations in the
region, the developments of the regional economy and being near to Istanbul.

GR

Liman, deniz tamaclnda gemi ile dier tama aralar arasnda mal ve yolcu aktarlmasn
veya ykn depolanmasn gvenlikle salamay amalayan ve buna ilikin olarak ekonomik
ilevlerin gereklemesine olanak veren tm altyap ve donanmn var olduu bir hizmet yeri olarak
tanmlanmaktadr (Koldemir, 2003).

Limanlar, genelde ulatrma zincirinin bir halkas olup, son yllarda lojistik adan da hizmet
vererek lkenin ekonomisine nemli katklar bulunan, bulunduu blgedeki sanayinin bymesine

stanbul niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Deniz Ulatrma letme Mhendislii Blm, Avclar
Kamps, 34850, Avclar/ stanbul.

32
 Liman Yeri Seimi

ve ticaretin gelimesine yardmc olan iletmelerdir. Gnmz uluslararas ticari tamaclkta

denizyolu tamaclnn pay yaklak %85 civarndadr (Anonim 1). Bu ticari mallarn
ekonomiye giri-k yapt yerler de limanlardr. Limanlarda yeterli, hzl ve ekonomik hizmetin
verilmemesi maliyetlerin artmasna, ekonomik kayplara neden olabilecei gibi d ticaretin istenen
dzeye ulamasn da zorlatrmaktadr. Liman yeri ticari maln aktarlmas, maln ulamnn
salanmas asndan ok nemlidir. Son yllarda Marmara blgesindeki endstrinin gelimesi
ticari faaliyetlerdeki younluk, blge limanlarna olan talebi artrmtr. Bu durum blgede yeni
limanlarn hizmete girmesini gerekli klmaktadr. Ancak son yllarda Marmara blgesinde meydana
gelen depremler nedeniyle bu tr yaplarn faaliyet alanlarnn jeolojik ve jeomorfolojik adan
incelenmesi zellik ve ncelik kazanmaktadr. Bu nedenle almada Marmara Blgesi limanlar
incelenerek ve ekonomiye katma deer salayacak, jeolojik adan olumlu liman yeri belirlenmeye
allacaktr.

LMAN YER SEMNDEK FAKTRLER

Limanlar sadece bulunduklar blgenin deil tm lke ekonomisi ve komu lke ekonomileri ile de
yakndan ilgilidir. lke ekonomisi asndan ok nemli olan limanlarn verdii hizmetler
asndan gelien talebi karlayacak arza sahip olmas, ekonomik gelimeleri karlayacak sosyal
ve fiziki kapasitede olmas gerekir. Tamaclk ekillerinin deimesi, hizmet anlaynn gelimesi
ve genilemesi limanlarda lojistik hizmetlerinin de verilir duruma gelmesini salamtr. Liman
alanndaki hizmet eitlerinin artrlmas tanacak ykn paketlenmesi, ayrtrlmas, paletlenmesi
veya konteynerize edilmesi v.b gibi ilemlerin uygulanr hale gelmesi salanarak, klasik limanclk
anlay dnda hizmet anlay yaratlmtr (Akten, 2004).

Tm bu gelimeler erevesinde liman yeri seiminde ncelikle blgeye ait yk trafii

incelenmelidir. Bu yk cinslerine gre limann hangi ana ykler iin aktarm merkezi olacana
karar verilmelidir (Yksel, 1998).

Bu erevede liman yeri seimi ana faktrleri aadaki ekilde belirlenebilir (Yksel, 1998).

1. Blgesel Faktrler
2. Yerel Faktrler

Blgesel Faktrler

Ekonomik faktrler ynnden blge; sanayi yatrmlarna, endstriyel geliime ak olmaldr.

Ayrca liman alan iin geni arazi yatrmlarna ihtiya duyulduundan arazi maliyeti dk ve
gerektiinde arazi geniletme maliyetleri ekonomik olmaldr.
Kalknmada ncelikli Yreler ve Organize Sanayi Blgeleri iin gelitirilmi tevikler ve vergi
uygulamalar dikkate alnmaldr. Blgeden salanacak i gc asndan blge cret seviyeleri gz
nnde tutulmaldr. Liman inaat maliyetleri, iletmenin girdi ve ktlar, tama giderleri, enerji
giderleri deerlendirilmelidir (Yksel, 1998).
Blgenin gelecekteki deniz ticaret potansiyeli belirlenebilir olmaldr. Liman yeri seiminde
blgenin corafi zellikleri ok nemli rol oynamaktadr. ncelikle liman yk trafii uluslararas
deniz yolu zerinde ya da bu artere ok yakn olmaldr. Bylelikle ana arterden ok
uzaklalmam, zaman ve maliyet kayb minimuma indirilmi olur.

Liman arkasnda denizden gelen maln hareketinin kesintisiz devam iin ncelikle kara ve
demiryolu, ayrca havayolu ulamnn salanmas gereklidir.

33
 B. Koldemir

Ayrca politik ve askeri ncelikler gz nnde tutularak, lkenin siyasi, ekonomik ve stratejik
ncelikleriyle paralellik salamas ynleriyle liman yeri deerlendirilmelidir.

Liman tayan asndan bir maliyet kaps olup, tayan yk potansiyeli yksek olan limana urak
yapmak ister. Bu adan evredeki dier limanlar ile etkileim meydana gelecei iin liman yeri
seiminde blgede baka liman olup-olmad, baka liman varsa bunun yaplacak limana etkisi
deerlendirilmelidir.

Yerel Faktrler

Blgeye ait topografik ve batimetrik bilgilerin eitli teknolojiler kullanarak salanmas ve detayl
ett edilmesi gerekir. Denizin ok s olmas, blgenin dalk yapya sahip olmas liman yeri
seimini etkilemektedir (Yksel, 1998). Dier yandan karadan ve denizden dip aknts liman
dibinin dolmasna neden olur. Bu durum liman giri knda ve limanda dip taramasn gerektirir.
Uzun seyir kanallar ve suyollarnn tarama maliyetlerinin yksek olmasndan dolay olduka
pahal bir yntemdir.

Liman yeri seiminde blgenin zemin ettlerinin yaplmas son derece nemlidir. Bu ettlerde
nceki jeolojik bulgular ve haritalar ile jeofizik yntemler ve teknolojilerden yararlanlr.
Taramann yaplabilecei yumuak bir zemin tercih edilirken, liman yaplarnn yaplaca zeminin
tama kapasitesi yeterli olmaldr.

Liman blgesi rzgrlarn oluturduu dalgalar, gel-git dalgalar ile su seviyesinin deiimi,
deprem dalgas ve tsunami olma olasl ynnden deerlendirilmelidir. Dier yandan su derinlii
asndan liman basenlerinde ve seyir kanallarnda kumlanmadan dolay yksek maliyetler
doabilmektedir. Byk lde kat madde tanm varsa, bunlarn nlemleri alnmaldr. Ayrca
aknt deniz ulamn olumsuz ynde etkileyen bir faktr olduundan blgenin aknt zellikleri
ayrntl olarak incelenmelidir.

Liman giri ve klarn etkileyebilecek en nemli etken hakim rzgarlar, sis ve mevsimsel
yalardr. Bu etkenler liman yeri incelemesinde gz nnde bulundurulmas gereken nemli
etkenlerdir. Ayrca nerilen projeden kaynaklanabilecek nemli evresel etkilerin (su, hava, toprak
kirlilii, grlt, titreim, k, s, radyasyon v.b gibi ) evresel Etki Deerlendirmesi (ED)
raporu erevesinde ortaya konmas gerekmektedir (Anonim, 2).

Liman Yerleme Plannda Aratrlmas Gereken Faktrler

Limann planlanmas ve iletilmesi asndan gz nnde bulundurulmas gereken faktrler

aadaki gibidir (Yksel, 1998).

En az 50 yllk bir gelime dnlerek genileme olanaklar gz nnde

bulundurulmaldr.
Dalga, aknt ve kum hareketlerine gre liman giri az tasarlanmaldr, bu koullarda
limann geniletilmesi de gz nne alnmaldr.
Liman iinde gemilerin rhtmlara kolayca yanamas, manevra sahas iin yeterli yer
ayrlmas dnlmelidir.
Transit ambarlar, antrepolar, ak sahalar, silo vb. ambar yerlerinin boyutlar ve rhtm ve
arka alan konumlar iyi incelenmelidir (Yksel, 1998).

34
 Liman Yeri Seimi

MARMARA BLGES LMAN YER ARATIRMASI

Marmara Blgesindeki ekonomik ve ticari gelimeyi destekleyecek, ileride meydana gelebilecek

artlar karlayacak yeni bir liman yeri seim iin yukarda ifade edilen liman yeri seimi
faktrleri gz nnde tutularak, Silivride yaplmas ngrlmektedir. alma erevesinde
aadaki veriler elde edilmitir.

Marmara Blgesi Ekonomisi

Devlet Planlama Tekilat Blgesel Gelime ve Yapsal Uyum Genel Mdrl tarafndan
hazrlanan llerin Sosyo-Ekonomik Gelimilik Sralamas Aratrmasna gre ekil 1de
grld gibi sosyo-ekonomik ynden en gelimi illerin Marmara ve Ege Blgelerinde
topland tespit edilmitir (Anonim, 3)

ekil 1. Corafi Blgeler tibariyle Sosyo-ekonomik Gelimilik Endeksi (Anonim, 3)

Figure 1. Socio-economic development index regarding to geographical sections (Anonim, 3)

Dier yandan Trkiye ve Marmara Blgesi ithalat ve ihracat miktarlar asndan izelge 1
incelendiinde; stanbul ili Marmara blgesi asndan hem ithalatta hem ihracatta olduka nemli
bir yere sahiptir. Ayrca 2004 ylnda Trkiyede toplam 97.161.268.304 $ ithalatn %80i
77.781.747.353 $ ile Marmara blgesinde gereklemi olup, 62.773.654.026 $ ihracatn %66s
41.452.531.615 $ ile yine Marmara Blgesinde gereklemitir (Anonim, 4).

izelge 1. Trkiye ve Marmara Blgesinde 2004 Yl thalat ve hracat Miktar (Anonim, 4)

Table 1. Imports and exports amount of Turkey and Marmara region in 2004 (Anonim, 4)

THALAT ($) HRACAT ($)

TRKYE 97.161.268.304 62.773.654.026
MARMARA BL. 77.781.747.353 41.452.531.615
STANBUL 40.232.745.104 27.067.134.341
BATI MARMARA 12.264.521.732 1.703.307.759
DOU MARMARA 25.284.480.517 12.682.089.515

Marmara blgesinde zellikle son yllarda tarm ve imalat sanayisindeki hzl geliim, blgenin
lke ekonomisinde ilk sray almasna neden olmutur. Blge incelendiinde; orlu ve erkezky
evresine yerleen tekstil ve deri fabrikalar nedeniyle Tekirda ihracatta olduka nemli bir yer
edinmitir. Ayrca orlu havaalan sivil havacla alarak ticari amal kullanlmakta olup,
yatrmlar tevik etmek amacyla Trkiyenin ilk zel serbest blgesi olan, Avrupa Serbest

35
 B. Koldemir

Blgesi, blgede faaliyet gstermektedir. Edirne tarm rnleri, hayvanclk, sanayi ve orman
rnleri ile blgenin ekonomik gelimesine katk salamaktadr. Dier yandan zmit ve stanbulda
petrol ve yan sanayi, otomotiv ve yan sanayi, ila, temizlik maddeleri, imento, giyim, gda gibi
birok sektrde retim gerekletirilmektedir.

Yukardaki deerlendirme erevesinde, izelge 2deki Marmara Blgesi Limanlarndan yaplan

ithalat ve ihracat miktarlarnn incelenmesinde yarar grlmektedir (Anonim4).

izelge 2. Marmara Blgesi Limanlarnda 2004 Ylnda Yaplan thalat ve hracat Miktar
(Anonim4)
Table 2. Imports and exports amount of ports in Marmara region in 2004 (Anonim4)

LMANLAR THALAT(Ton) HRACAT(Ton)

AMBARLI 2.780.611 459.699
BANDIRMA 1.900.227 828.653
DERNCE ( TCDD ) 1.489.756 726.461
GEMLK 2.675.418 933.410
HAYDARPAA(TCDD) 2.755.489 1.843.741
TEKRDA 2.004.241 1.002.951
GENEL TOPLAM 13.605.742 5.794.915

Haydarpaa liman zellikle Karadeniz blgesi ithalat ve ihracat asndan ok nemli bir konuma
sahiptir (Anonim, 5). Demiryolu balants mevcut olup kombine tamaclk salanabilmektedir.
Ambarl liman Haydarpaa limann younluunu kendine ekerek stanbul iin zellikle konteyner
tamacl ynnden nemli bir liman haline gelmitir. Derince ve Gemlik limanlar zmit Krfezi
iin ithalat ve ihracat kaps, Bandrma liman ise her ne kadar hinterland zmir liman ile kesise
de Gney Marmara Blgesi iin ithalat ve ihracat kaps durumdadr (Anonim, 5; Ertan, 1997).

Marmara Blgesinin, yatrm ve endstriyel geliimi yldan yla hzl bir art gstermektedir. Bu
ekonomik geliime paralel olarak blgenin deniz ticareti de artmaktadr. Ayrca blge uluslararas
deniz yolu zerinde olup, karayolu, demiryolu ve havayolu ile desteklenebilir durumdadr. izelge
2 ayrntda incelendiinde Haydarpaa, Ambarl ve Tekirda limanlarnn ithalat ve ihracat
toplamnda n srada yer ald, bir dier ifade ile yk aknn Kuzey Marmara Blgesinde daha
fazla olduu ve gelecekte de bu eilimi gsterecei belirlenmektedir. Blgedeki tm bu olumlu
faktrler Silivride yeni bir liman yaplmas gereini ortaya koymaktadr. Dier yandan liman yk
trafiinin uluslararas deniz yolu zerinde olmas zaman ve maliyet kaybn minimuma
indirilecektir.

hracat asndan deerlendirdiimizde ekonomik faaliyetlerin stanbuldan sonra Trakya

Blgesinde gerekletii grlmektedir. Trakya Blgesinde ekonomik faaliyetler erkezky
Organize Sanayi Blgesi, Hayrabolu Organize Sanayi Blgesi, Malkara Organize Sanayi Blgesi,
orlu Organize Sanayi Blgesi ve dier kk ve orta lekli iletmeler ile salanmaktadr.
Toplam 3 Milyar $ alt ve st yap tasarm ve 25 bin kiiye istihdam olana sunmas ile
Trkiyenin en byk zel serbest blgesi olan Avrupa Serbest Blgesi, Edirne Kapkule gmrk
mdrlne 125 km, orlu Havaalanna 15 km Tekirda Limanna 47, Velimee tren istasyonuna
7 km mesafededir (Anonim, 3). Tm bu gelimelerin ekonomik adan olumlu olmasna ramen
Marmara Blgesi, Trakya Blgesi zellikle Silivri Blgesi yerel faktrlerinin incelenerek jeolojik
adan olurluluunu tartmak gerekir.

36
 Liman Yeri Seimi

MARMARA BLGES YEREL FAKTRLER

Topografik zellikler
Genelinde alak ve az engebeli peneplen tipi bir corafi yapya sahip olup, sahil hatt gerisinde
tarma ve hayvancla uygun bir bitki rts mevcuttur. Blgede buday ve ayiei ekimi ile
hayvanclk civar il ve ilelerin st ve st rnleri ihtiyacn karlar.

Batimetrik zellikler

Blgenin deniz yaklama sular derinlikler asndan incelendiinde, 20 metre derinlik konturu
yaklak 1 (bir) deniz milinden (1852 m) gemektedir. 10 metre derinlik hatt ise Silivri Krfezinin
ortasndan, 28 derece 13 dakika 30 saniye Dou (E) Boylam zerinden lldnde yaklak 600
metre (620 yrd) civarnda olduu grlmektedir (Ertan, 1997).

Dip yaps kum olup, sahile dklen iki derenin getirdii alvyonlarn oluturduu bir yap sz
konusudur.

Dip Taramas Bakmndan

Blgenin liman sahas olarak seilmesi durumunda liman, rhtm ve yanama yerlerinde meydana
gelebilecek kelti, kum ve tepeciklerden temizlenmesi amacyla zaman zaman dip taramas
yaplmas gerekebilecektir.

Tektonik Faktrler

Kuzey Anadolu Fay, Trkiyenin kuzeyini neredeyse Doudan-Batya kesen dorultu-atlml bir
fay ve uzunluu 1200 km yi aan dev fay hattdr. Zon iki yerkabuu parasn, kuzeyde devasa
Avrasya Levhas ile gneyinde kk Anadolu levhasn, birbirinden ayrmakta olup, Anadolu
levhas ylda yaklak 2.5 cm. batya kaymaktadr. Fayn, kilitlenen yerlerinde gerilim birikmekte
ve fayn krlarak, gerilimin bir anda boalmas suretiyle byk depremlere neden olmaktadr
(Anonim, 6). Kuzey Anadolu Fay, zmit Krfezi zerinden Marmara Denizine ular. Marmara
Denizi iinde farkl kollara ayrlr. Bunlardan Marmara Erelisi-Silivri aklarnda kyya yakn
uzaklkta belirlenen Saroz Fay, Gelibolu Yarmadasnda Mrefte-Gazikyden geerek Saroz
Krfezi ile Ege Denizine doru devam eder (Kaval, 2006). Saroz Fay en son 1912de aletsiz
dnemde 7.3 magnitd byklnde depreme neden olmutur.

1999 depremi ardndan, karada oluan deiimin uydu teknolojileriyle saysal lm yaplmtr.
Ayrca farkl fay modellerini esas alarak, Kuzey Anadolu Fay boyunca batya g eden
depremlerin Marmara Denizindeki faylar zerindeki gerilimi nasl arttrdna ve depremle
harekete gemi byk heyelanlarn neden olduu tsunamilere dair modeller oluturulmutur.
Farkl uzmanlarn, Marmara Denizinde bekledikleri depreme verdikleri byklk deerleri, 7 ile
7.7 arasnda deimektedir. Olaslk almalarna gre nmzdeki 30 yl iinde, bykl
7.4n zerinde bir depremin herhangi bir gnde olma olasl, %60-90 arasnda olduu ifade
edilmektedir.

Dolaysyla liman seimi iin incelenen Silivri Blgesi, Kuzey Anadolu Zonunun Marmara
Denizindeki uzants olan Saroz Fay yaknnda bulunmaktadr. Bu nedenle Bayndrlk
Bakanlnn yrrlkte olan deprem ynetmelii konunun gerektirdii ileri teknolojilerin titizlikle
kullanlmasn gerekli klacaktr.

37
 B. Koldemir

Dalga zellikleri

Blgede 1985-1995 yllar aras verilere ait ortalama deerler belirlenmi olup, en yksek (max)
dalga ykseklii, 3.9 m ve zerindeki gn says ylda, Ocak aynda 2.8 gndr. izelge 3
incelendiinde hakim rzgarlar olan Gney ve Gney-Bat (Lodos) rzgarlarnn oluturaca
dalgalarn, sahil ve yaplar zerinde ters ynl kum hareketi ve oinografik deiiklikler yapmas
sz konusu olacaktr (Ertan, 1997).

izelge 3. stanbul Aylk Ortalama Dalga Ykseklii (%) (Ertan, 1997)

Table 3. Average monthly wave hight (%) in stanbul (Ertan, 1997)

AYLAR Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk
H < 48.8 67.2 76.1 88.0 90.0 84.7 81.4 74.9 81.1 88.3 63.7 64.7
0.6 m.
0.9 17.4 18.6 13.4 8.8 8.2 11.5 9.3 13.8 8.2 4.9 17.2 16.6
1.2 m.
1.5 16.9 5.9 3.9 3.6 0.9 1.5 6.4 7.1 6.9 2.8 7.0 9.8
1.8 m.
2.1 9.6 5.5 3.6 1.2 0.9 1.5 2.3 2.1 3.3 1.6 7.0 6.9
2.7 m.
3.0 5.0 2.1 2.5 0.4 - 0.9 0.6 2.1 - 1.6 4.5 2.0
3.6 m.
> 2.8 0.8 0.5 - - - - - - 0.8 0.6 -
3.9 m.

Su Derinlii

Silivri blgesinde son derece dzgn ve dk eim ile derinleen bir derinlik gradyeni mevcut
olup ekil 2de grld gibi 20 m derinlik erisi yaklak 1 deniz mili mesafeden gemektedir.

ekil 2: Silivri Blgesi Deniz Haritas (TR 29 INT Dz Haritas)

ekil 2: Sea map of Silivri region (TR 29 INT Sea map)

Aknt ve Ky Boyu Kat Madde Tanm

Lodos rzgarlarnn meydana getirdii dalga ve aknt rejimi kum hareketlerini oluturabilir ve
dolaysyla farkl noktalarda derinlik deiiklikleri yaratabilir. Keza normal koullarda krfeze

38
 Liman Yeri Seimi

akan iki derenin oluturduu aknt ile derelerin birikimi de batimetrik deiiklikler yaratabilecektir
(Ertan,1997).

Meteorolojik Faktrler

Blge Marmara Blgesinin meteorolojik zelliklerini yanstr. izelge 4 incelendiinde en dk

hava scakl ortalamasnn ubat aynda 5.3 Co , en yksek hava scakl ise austos aynda 23.2
Co olduu grlr.

izelge 4. stanbul aylk ortalama hava scakl (Co) (Ertan, 1997)

Table 4. Average monthly weather temperature (Co) in stanbul (Ertan, 1997)
AYLAR Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk Yllk
stanbul 6.6 5.3 6.2 10.9 15.9 20.2 23.0 23.2 19.6 14.9 11.0 7.6 13.7

Blgede hakim rzgarlar Kuzey ve Kuzey-Dou ynlerinden esmektedir. izelge 5 incelendiinde

En yksek rzgar hz ortalamas 9.8 knot ile temmuz aynda gerekletii grlmektedir (Ertan,
1997).

izelge 5. stanbul aylk ortalama rzgar hz (knot) (Ertan, 1997)

Table 5. Average monthly wind velocity (knot) in stanbul (Ertan, 1997)
AYLAR Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk Yllk
Rzgar 9.2 8.0 9.0 7.2 6.8 7.4 9.8 9.0 7.6 7.6 7.6 8.4 8.2
hz

Blgedeki gr mesafesi asndan bakldnda (izelge 6), 0.5 deniz milinin altndaki yllk
ortalama 1.5 gndr. Yllk ortalama ya miktarnn 691.4 mm olduu grlr (Ertan, 1997).

izelge 6. stanbul aylk ortalama gr mesafesi ( % ) (Ertan, 1997)

Table 6. Istanbul monthly average visibility distance (%) (Ertan, 1997)
AYLAR Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk Yllk
yi Gr
79.3 73.2 79.9 75.5 90.9 91.6 95.6 90.7 91.2 93.0 85.6 84.7 85.9
gr>5 mil
Orta Gr
13.8 16.2 15.3 18.6 5.4 7.5 4.4 9.4 7.5 5.6 11.2 11.5 10.5
2-5 mil
Zayf Gr
4.08.7 2.2 3.7 1.3 - - - 0.3 1.1 1.4 1.5 2.0
0.5-2 mil
Sis
2.9 1.9 2.6 2.2 2.3 0.7 - - 1.1 0.3 1.9 2.3 1.5
Gr<0.5mil

evresel Etki Deerlendirmesi (ED)

nerilen proje kapsamnda liman tesisinin inaat ve iletme aamasnda faaliyetten

kaynaklanabilecek sv atklar, kat atklar, emisyon, titreim ve grlt gibi etkiler beklenmekte
olup, bunlar daha ok alan personelden, i makinelerinden ve iletme srasnda alan zerinde yer
alacak ekipmanlardan kaynaklanacaktr. Bunlar ilgili mevzuat erevesinde alnp artma tesisine
gtrlecektir. Genel olarak faaliyet srasnda sv atklar, kat atklar, emisyon, titreim ve
grltden meydana gelebilecek etkiler evresel adan menfi etkiler dourmayacak niteliktedir.
Dier yandan radyasyon ve k gibi etkiler beklenmemektedir (Anonim, 7).

3621 Sayl Ky Kanunu Madde 5 gerei kylar ile ilgili genel esaslarda kylarn, devletin hkm
ve tasarrufu altnda olduu ve ky ve sahil eritlerinden yararlanmada ncelikle kamu yarar
gzetildii gr yer almaktadr. Yine ayn Kanunun 6. Maddesinde kyda, uygulama imar plan
karar ile a bendinde; iskele, liman, barnak, yanama yeri, rhtm, dalgakran, kpr, menfez,

39
 B. Koldemir

istinat duvar, fener, ekek yeri, kaykhane, tuzla, dalyan, tasfiye ve pompaj istasyonlar gibi,
kynn kamu yararna kullanm ve kyy korumak amacna ynelik alt yap ve tesislerin
yaplabilirlii ifade edilmektedir (Anonim, 7; 8).

JEOLOJK VE JEOMORFOLOJK ALAN ARATIRMASI

Alvyon (Qal)

nceleme alan, Marmara Blgesinde stanbul line bal Selimpaann bats ve Silivri lesi
civarnda bulunmakta olup, gney ucunda Marmara denizi ile snrlandrlmtr

nceleme alan iinde yer alan anta Dere, Kula Dere, Ana Dere, Seymen Dere, Krkavakoval
Dere, Aa Dere etrafnda gnmz oluuklarndan alvyon kellerine rastlanlmaktadr. Bu
alvyon kelleri, boz-kahverengi-sarms renkte olup, tarmsal arazi olarak kullanlmaya elverili
geni alanlar kapsamaktadr (Kaya,1988).

akl, kum ve silt karmndan meydana gelen Alvyon kelleri, Daniment Formasyonu olarak
adlandrlan Oligosen yal kumta biriminden tremitir. Bu alvyon kelleri, Pliyosen yal
Yarmatepe Formasyonunun zerine asal diskordanla yerlemitir ve arazideki tm birimleri
rtmektedir. alma alannn en gen birimi olarak tespit edilen alvyon, Kuvaternere ait Holosen
yal bir birim olarak kabul edilmitir (Kaya, 1988).

Silivrinin Kuzeyinde anta ky bats ve Kuzeyinde yer alan Paleosene ait formasyonda akl,
kum ve killer bulunmaktadr. anta Ky civarnda az yuvarlak kuvars, gnays, ist kkenli akla
rastlanmaktadr.

Blgede Kuvaternerde statik deniz yzeyi oynamas sonucunda fasilli, eski ky birikintileri ve
bunlara bal olarak ky ekilleri meydana gelmitir. Ayrca kyda falezler olumutur.

Marmara Denizi kylarnda Marmara Erelisi civarnda Kamara Derede anta ky gneyinde,
Silivrinin kuzeyinde gri renkli kireta, kumta, gevek kumlar grlmektedir (nder, 1991).

Blgenin ky eridinin incelenmesi ile Knal srtnn denizle birletii noktada bulunan Cambaz
falezi, Karaburunun bulunduu ksmda olduka dik grnmdeki ikinci falez ve Silivrinin
bulunduu Karaburun falezi birimin en nemli falezlerini oluturmaktadr. ekil 3de grld
gibi falezler arasnda ise bazen genileyen bazen de daralan plaj sahalar kendini gstermektedir
(Kaya, 1988).

nceleme alanmzdaki akarsular genel eime uymu durumdadr. Akarsularn ve kollarnn ak

yava olup, ince unsurlar tamas ve vadilerin yatk yamal profil gstermeleri dikkat ekicidir.
Belli bal akarsular ise; Silivrinin Batsnda Tuzla Deresi, daha Batda amurlu deresi, anbaz
TepePapazl iftlii arasndaki vadiden denize ulaan anta deresidir.

Blgede Silivri ky dzlnde akan derelerin i kesimlere kadar ulat grlr. Bunun nedeni
farkl direnteki tabakalarn anmas ile ilgili olabilir. Ky dzlklerinde bol miktarda akl
bulunmaktadr.

Ekonomik Jeoloji

Silivri blgesi maden kaynaklar ekonomisi linyit ve kum-akl ocaklarndan olumaktadr.

40
 Liman Yeri Seimi

1. Linyit Oluuklar: alma alan ierisinde ok kk olarak gzkmekle beraber, alma alan
dnda byk oluuklar halinde gzlenir.

2. Kum-akl Ocaklar: Yarmatepe Formasyonu ierisinde alm olan akl ocaklar btn yrede
stabilize malzeme iin iyi bir kaynaktr. Bu ocaklar zel ve kamu kurulular tarafndan
iletilmektedir. Velimee formasyonu ierisinde alan kum ocaklarnda yrenin stabilize
malzemesinin karlanmas asndan yaygn olarak faydalanlmakla birlikte, yine bu formasyonun
derelerine doal olarak ykanan kumlar inaat malzemesi olarak kullanlmaktadr (Kaya, 1988).

ekil 3. Silivri blgesi falez resmi (Crow, 2005)

Figure 3. Silivri region cliff Picture (Crow, 2005)

Maden Yataklar

Blgeyi Trakya Blgesi olarak ele aldmzda linyit (kmr) maden kaynaklar bakmndan n
plana kmaktadr. Toplam 8.4 milyar ton olan linyit rezervinin yaklak 330.1 milyon tonu (% 4)
Trakya Blgesinde yer almaktadr (Tokgz, 2005). Kmr retiminin 54 Edirnede, 46s
Tekirdada, 4 Krklarelinde olmak zere toplam 104 iletme ruhsatl sahada srdrlmektedir.
Mevcut kmr rezervi blge iin nemli bir enerji kayna niteliindedir.

Tekirda ili Malkara, Hayrabolu, Saray ve orlu ilelerinde linyit yataklar mevcut olup, nemli bir
blm ak iletme eklindedir. Kalorisi yksek olan bu yataklar yrenin ve stanbulun bir
ksmnn yakt ihtiyacn karlamaktadr. 152.772 bin ton rezervin 73.225 bin tonu iletilir
durumdadr. Saray ilesinde 6.338 bin ton kuvars kumu rezervi mevcut olup yredeki Trakya Cam
Sanayinin hammadde ihtiyacn karlamaktadr (Tokgz, 2005).

Krklareli il snrlar iinde altn, bakr, kurun, inko, demir, dolamit, feldspat, kuvars, manganez,
mermer, molibden rezervleri bulunmaktadr. Fakat bu doal kaynaklardan sadece mermer yataklar

41
 B. Koldemir

iletilmektedir. nemli tketim alan demir-elik sanayi olan dolamit, Krklareli-Dereli blgesinde
10.920.000 t rezerve sahiptir. Tketim alan cam, dkm ve seramik sanayi olan kuvars kumu
Krklareli blgesinde yllk 600.000 ton/yl retim ile Trkiyenin en byk retimine sahiptir.
Rezervleri yksek olmasna ramen demir ve feldspat yataklar tenrlerinin dk olmas nedeni ile
iletilmemektedir. Baz madenler zaman zaman iletilmi, baz madenler ise ok dk kapasitede
iletilmektedir (Anonim, 10;11).

Edirne il snrlar iinde altn, gm, bentonit, florit, fosfat, manganez, perlit ve imento
hammaddesi rezervleri bulunmaktadr. Trkiyedeki 370 milyon ton Bentonit rezervi mevcuttur.
Bu rezervin 5.000.000 tonu Enezdedir. izelge 7de Edirne ilinin maden kaynaklar verilmitir
(Anonim, 12).

izelge 7. Edirne ili maden rezervleri (iletilebilir) (Anonim, 12)

Table 7. Ore reserve (operable) in Edirne city (Anonim, 12)

le Maden Rezerv(Ton)
Enez Ben 5.000.000
psala Mn 200
Lalapaa Cmh 5.603.870.000
Sulolu Lin 18.397.000
Meri Lin 6.765.000
Uzunkpr Lin 13.556.000
Enez Lin 15.000.000

TARTIMA

Silivri lesi ve Silivri Krfezi Kuzey Marmara Blgesinde, stanbul il snr iinde Tekirda il
snrna ok yakndadr. Keza ileden E5 ve D6 karayollar gemekte olup, bu ana yollar blgeyi
hem batya (Avrupaya) hem de stanbula balamaktadr.

Trakyadaki linyit kmr rezervleri mevcut yeralt kaynaklarnn en nemli blmn

oluturmaktadr. Trakyada toplam linyit rezervi 330.1 milyon ton ile lke linyit rezervinin yaklak
% 4n oluturmaktadr. Istranca Dalk ktlesindeki granit/kuvarsdiorit batolitinin iinde ve
evresinde nemli miktarda bakr, volfram, ve dier metalik madenler bulunmaktadr. Ayrca
kuvars kumu, granit, mermer, dolomit, bentonit gibi nemli endstriyel hammadde varl
mevcuttur.

Trkiyenin yeni sanayi ve tekstil merkezi durumunda olan orlu ve erkezky, blgenin ok
yaknnda komusu durumundadr. Gnmzde bu blgede hzla gelien sanayinin ihracat ve
ithalat rnlerinin, lke giri klarn deniz yoluyla salayan en nemli iki kaps Tekirda
liman ve Ambarl limandr. Ancak blgedeki gelime ve genileme nmzdeki 10-15 yl iinde
bu limanlarn kapasitesini zorlayacak, ithal ve ihra rnlerinin zamannda eriim noktalarna
ulamnda skntlar yaratacaktr. Bu adan bakldnda alternatif liman kompleksi olarak Silivri
koyu bu amaca ynelik optimum zm olarak ortaya kmaktadr. Ancak koyun liman sahas
olarak seilmesi durumunda yukarda belirtilen faktrlerin ayr ayr deerlendirilmesi sonucu bat
(lodos) rzgarlarnn oluturduu dalga hareketleri ile koya dklen derelerin getirdii alvyonlarn
dnda, meteorolojik ve oinografik ynden olumsuzluk grlmemektedir. Jeolojik ynden
kmas muhtemel problemler ise uygun teknolojilerin kullanm suretiyle kolayca alabilecektir.

42
 Liman Yeri Seimi

stanbul Trkiyenin ticaret ynnden kalbi olma zelliini srdrmektedir. Bu nedenle

Trkiyenin yk tamaclnda kamyon tamaclnn egemen olduu gereinden yola karak
kamyonlarn stanbula arlkl giri-k noktalar olan Fatih Sultan Mehmet Kprs ve Ambarl
liman zerinden Bandrma yolu ile Ege Blgesine ynelik kamyon trafiinin daha geni odakl bir
Ro-Ro terminalinde toplanarak kamyonlara gn boyu hareket esnekliinin tannmasn salamaya
ynelik Silivri Blgesinde Ro-Ro terminali planlanmasnda geni yarar olaca
deerlendirilmektedir. Silivri Blgesinde yaplacak Ro-Ro terminalinin stanbul-Tekirda-Edirne-
Krklareli illerindeki nakliye ambarlarnn Silivri Ro-Ro terminaline entegrasyonu ile kamyon
tamacl stanbulun dna kaydrlm olacak, kamyonlarn gnn belirli saatlerinde kprleri
kullanma kst bertaraf edilecek ve bylelikle kamyonlarn hizmet verimlilii gn boyuna
yaylarak artrlacaktr. Ancak burada Silivri Liman ile balantl Ro-Ro saatlerinin de
planlanmasna gerek bulunmaktadr.

SONU

Silivrinin, gerisinde bulunan karayollar balants ile uygun topografik, oinografik ve

meteorolojik zellikler dikkate alndnda; Silivri koyunun batsnda bulunan Karga burnundan
itibaren 140o hakiki kerterizinde (istikametinde) yaklak 1296.4 metre (0.7 deniz mili)
uzunluunda yaplacak bir mendirek ile sahil ve gerisinde oluturulacak ykleme/boaltma rhtm
ve sahalarnn tesisi suretiyle, bilhassa gnmzde en nemli nakliye ekli olan konteyner
nakliyesine ynelik, deprem ynetmeliine uygun inaat mhendislii teknolojileri kullanlarak
blgede bir liman kompleksi oluturulabilecektir. Bu kompleksin ve liman sahasnn srekli gemi
trafiine ak bulundurulabilmesi iin zaman zaman, bat rzgarlarnn oluturduu batimetrik
(derinlik) deiiklikler ile derelerin getirdii alvyonlarn dip taramas ile giderilmesi
gerekebilecektir.

Liman seimi iin incelenen Silivri Blgesi ky eridinin incelenmesi ile Knal srtnn denizle
birletii noktada bulunan Cambaz falezi, Karaburunun bulunduu ksmda olduka dik
grnmdeki ikinci falez ve Silivrinin bulunduu Karaburun falezi blgenin en nemli falezini
oluturduu ve falezler arasnda bazen genileyen bazen de daralan plaj sahalar olduu
belirlenmitir. Blge, KAFn Marmara Denizindeki uzants olan Saroz Fay yaknnda
bulunmakta olup, Liman inaat iin Bayndrlk Bakanlnn yrrlkte olan deprem ynetmelii
konunun gerektirdii ileri teknolojilerin kullanlmasn zorunlu klmaktadr.

Bu ynlerden bakldnda Silivri koyunun nmzdeki 10-15 yllk sre iersinde Tekirda ve
Ambarl Limanlarnn alternatifi olarak ve blgenin maden rezervlerinin gelecekte iletilmesi
gndeme geldiinde bu yolla daha ekonomik tama imkan salanarak Trk ekonomisine
kazandrlabilecei ngrlmektedir.

Ayrca planlanan liman Marmara Denizinde Dou-Bat ( zmit Krfezi ve Trakya Blgesi) arasnda
stanbul trafiine kamyonlarn ve trlarn giriini ortadan kaldrmak ve dier taraftan Avrupadan
gelen ve ayrca Trakyada oluan, Anadolu arlkl tekerlikli vastalarla tanan ykn Kuzey
Marmara ile Gney Marmara arasnda, ksa mesafeli deniz yolu tamacl kavramna uygun
olarak, Ro-Ro gemileri ile yklerin aktarlmasna da nemli bir terminal grevi yapabilecektir. Bu
adan da bakldnda Silivri Blgesi limannn uygun bir liman yeri olduu grlmektedir.

KATKI BELRTME

Bu almaya katk salayan Sayn Prof. Dr. Necmettin Aktene, Yrd. Do. Dr. Ahmet Fethi
Yksele, Yrd. Do. Dr. Hasan Emreye, Yrd. Do. Dr. Ali smet Kanlya, Do. Dr. Ata
Baetine, Silivri Liman Bakan hsan Ycesoya ve Hseyin Ertana teekkr ederim.

43
 B. Koldemir

KAYNAKLAR

AKTEN, N., KOLDEMR, B., 2004. Trk Limanclk Sektrnde Verimlilik Sorunu, Trk
Denizcilik Gc Sempozyumu, Deniz Harp Okulu Komutanl, stanbul.

ANONM 1 . Babakanlk D Ticaret Mstearl,

http://www.dtm.gov.tr/ead/ekolar1/Dtgos.htm#( 20.02.22008).

ANONM, 2. http://www.cedgm.gov.tr/projetanitim/totaloilangurya_ptd.pdf (28.03.2007).

ANONM, 3. Devlet Planlama Tekilet, 1996. llerin Sosyo-Ekonomik Gelimilik Sralamas

Aratrmas, Ankara.

ANONM, 4. 2004 Yearbook of Turkeys Reports, 2005. Supplement of UTA, stanbul.

ANONM, 5. Deniz Ticaret Odas, 2004 Sektr Raporu, 2005. stanbul.

ANONM, 6. National Geographic, 2006. Dou Gurubu letiim Yaynclk ve Tic A. Nisan,
stanbul.

ANONM, 7. http://www.dtm.gov.tr/ead/ekolar1/Dtgos.htm#( 14.01.2008)

ANONM,8. www.jmo.org.tr/tuze/tuze_detay.php?kod=24 (30.03.2007)

ANONM, 9. http://www.geocad.com.tr/yasa/ced.htm 08.01.2008

ANONM, 10. Devlet Planlama Tekilat, 1999. 8. Beyllk Kalknma Plan Madencilik zel
htisas Komisyonu Raporu, Ankara.

ANONM,11 http://ekutup.dpt.gov.tr/madencil/(1.09.2006).

ANONM, 12. Denizcilik Mstearl, 2006. Kabotaj Tamacl Saha Ett almas, Ocak,
Ankara.

CROW C.,2005.The anastasian wall Project, University of New Castle.

ERTAN, H., 1997. Trk Boazlar Gemi Trafik Ynetim Sistemi(VTS)in rdelenmesi, .. Fen
Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi, stanbul.

KAVAL, H., YANKO-HOMBACH, V., GLBERT, A., PANN, N., DOLUKHANOR, P., 2006.
Sea- level changes Modified the Quaternary Coastlines in the Marmara Region, NW Turkey: What
About Tectonic Movements?. The Black Sea Flood Question: Changes in Coastline, Climate and
Human Settlement, stanbul.

KAYA, N., 1988. Silivri-Marmara Erelisi Aras Morfolojisi, .. Deniz Bilimleri ve Corafya
Enstits, Jeomorfoloji Anabilim Dal, Yksek Lisans Tezi, stanbul.

KOLDEMR, B., 2003. Kombine Tamaclkta Ulatrma Sistemlerimizin Durumu,

Limanlarmzn Sorunlar ve zm nerileri , Mhendislik Bilimleri Gen Aratrmaclar I.
Kongresi, stanbul.

44
 Liman Yeri Seimi

NDER M, 1991. Selimpaa- Silivri-eltikky Dolaynn Jeolojisi, .. Mhendislik Fakltesi,

Jeoloji Mhendislii Blm, Diploma almas, stanbul.
TOKGZ, N., 2005. Trakyann Sanayilemesinde Kmr Madenciliinin nemi ve Enerji Sorunu
iin zm nerileri, TMMOB Makine Mhendisleri Odas, Trakyada Sanayileme ve evre
Sempozyumu IV, Ekim, Edirne.

YKSEL, Y., EVK, E., ELKOLU, Y., 1998. Ky ve Liman Mhendislii, TMMOB,
Ankara.

45