You are on page 1of 510

..

:


, ,
,,,,
.

,
-
,
-
(-
,,)
.

, ,
,,,-

.

,,
-
,,
.
1

..





III-IV

-

2000
2

2807273
93
612.015(075.8)+577.1(075.8)

.. ..., , - ,
, ,

. ...

: -. , ..., .,
.. ( . ..);
..., ., . .. ..
( . ..);
..., ., .. (
).


III-IV ( 1.01/5 11.02.2000).

..
93 : . -: , 2000. 508 .
ISBN 966-7364-41-0


:
, , , , ,
, .
,
,
(, , ) .
, , , ,
, .
, ,
, ,
.
2807273
612.015(075.8)+577.1(075.8)

ISBN 966-7364-41-0 .., 2000


3

.................................................................................................................................. 7
. ........................................................................................................ 9
I. ........................................................ 12
1. ...................................................................... 12
2. ......................................................................................................... 18
2.1. ...................................................................................... 18
2.2. ................................................................ 19
2.3. ................................................................. 26
2.4. - .......................................................................................... 33
2.5. .................................................................... 36
3. . ................................................................. 41
3.1. : , ........................................................................ 41
3.2. : , ...................................................................... 44
3.3. , .................................................................. 45
3.4. , .................................................................... 52
3.5. ................................................ 55
4. ....................................................................................... 57
4.1. ................................................................................................... 57
4.2. . . ...................................................... 61
4.3. . . ............................................................ 65
4.4. .............................................................. 69
5. . .............................................................................................. 72
5.1. . ................................................................ 72
5.2. ................................................................................................ 73
5.3. .............................................................................................................. 78
II. .................................................. 86
6. . I. , .......................................................... 86
6.1. .......................................................... 86
6.2. ........................................................................... 88
6.3. . ........................................................................ 89
7. . II. . . ................ 98
7.1. ........................................................................................................ 98
7.2. . ................................................. 103
7.3. . ............................................................. 108
8. : , ................................................... 115
8.1. ............................................................................ 115
8.2. ..................................................................................... 118
8.3. ............................................................................................ 120
9. : ;
O ........................................... 122
9.1. ........................................................................................... 122
9.2. ...................................................................................... 125
9.3. .................. 127
9.4. - ................................................ 130
9.5. .... 134
4

10. ...................................................................... 137


10.1. ................................................. 137
10.2. ..................................................... 138
10.3. ....................................................... 140
10.4. ............................................................................... 142
III. ....................................... 143
11. . I.
........................................................................................... 143
11.1. ........................................... 143
11.2. ............................................................................................. 144
11.3. : , , ........................................................................... 146
11.4. .................................................... 154
12. . II.
. ................... 156
12.1. ............................................................... 156
12.2. .................................................................................. 163
12.3. ................................................................................ 166
12.4. . .................................................................. 172
13. . III. . 176
13.1. ................................................................................ 176
13.2. ............................................................................. 179
13.3. .................................................................. 184
13.4. ................................................... 185
13.5. . ............................... 188
14. . I.
............................................................................................. 190
14.1. ................................................................................................ 190
14.2. .......................................................................................... 190
14.3. ........................................................................... 194
14.4. .............................................................................. 197
15. . II.
.............................................................................................. 201
15.1. ....................................................................................... 201
15.2. ............................................................................................. 209
15.3. ................................................................................................ 211
15.4. . ...................................................................... 213
16. . III. . ...... 217
16.1. ....................................................................................................... 217
16.2. ........................................................................................ 220
16.3. . . ......... 224
16.4. : , , ....................... 230
17. . I. ..... 234
17.1. ................................................................. 234
17.2. .......................................................................................... 236
17.3. ............................................................................................... 239
17.3. ..................................................................................... 240
17.4. . ..................................................................................... 242
5

18. . II. ... 248


18.1. .
................................................................................................. 248
18.2. .................................................... 250
18.3. ..................................................... 260
18.4. ..................................................................................................... 263
IV.
.................................................................................... 270
19. .................................................................................... 270
19.1. .................................................................................... 270
19.2. .............................................................................. 275
19.3. .................................................................................. 277
19.4. ..................................................................................................... 281
20. . 284
20.1. . ......... 284
20.2. .................................................. 286
20.3. .......................................................................... 289
20.4. ....................................................................... 292
21. .................................................................... 300
21.1. .................................................................................. 300
21.2. .......................................................................... 302
21.3. ........................................................................................... 304
21.4. . .......................................... 307
22. . ........................ 310
22.1. ........................................................................... 310
22.2. ...................... 313
22.3. . ........................................................... 322
22.4. . ................................................................................ 326
V. 330
23.
. I.
. 330
23.1. : , .................................................... 330
23.2. - ............. 332
23.3. - ..................... 341
24.
. II.
.................................................................................................. 345
24.1. - ........................................................................................ 345
24.2. - .................................... 353
24.3. ............................................................................................................. 360
24.4. .................................................................................. 363
25.
. III.
..................................................................................... 367
25.1. ................................................................ 367
25.2. ................................................................ 368
6

25.3. .................................................................................... 373


25.4. .................................................................. 376
25.5. ...................................................................................... 381
VI. III III I II ... 386
26. I . I. .
.................................................................. 386
26.1. ................................................................ 386
26.2. .......................................................... 387
26.3. .................................. 392
27. . II.
........................................................................................................... 399
27.1. ; .......... 399
27.2. . ...................................... 400
27.3. . ...................................................................... 411
28. ....................................................................... 418
28.1. ........................................................................... 418
28.2. . ........................... 419
28.3. - . ........................................................... 423
28.4. ................................................................... 425
29. ................. 432
29.1. ........................................... 432
29.2. : , .......................................... 433
29.3. .......................................................................................... 437
29.4. .......................................................................................... 438
30. ........................................................................... 440
30.1. ........................................................... 440
30.2. : , .............................................................. 441
30.3. .............................................................................. 443
30.4. .................................................................... 445
30.5. ................................................................... 447
31. . ....................... 449
31.1. - . ....... 449
31.2. . ....... 455
31.3. . ................................................................ 462
32. ............................................... 468
32.1. ........................................................................ 468
32.2. .............................................................. 472
32.3. ........................................................................................ 476
33. . ........ 478
33.1. ................................... 478
33.2. . ..... 480
33.3. ............................................................ 488
.................................................................................................................................... 491
...................................................................................................... 492
7

, ,
, ,
.

,
. , , -,


, -, , , ,
, , Homo sapiens
. ,

, - ,
, , , , , .

- , - ,
,
. , ,
,
, ,
,
, .
,
, , -
,
.
, ,
, ,
,
,
.
, ,
, , . , ,

8

,

.
,
( ), ,
( ).
XX ,
. ,
,
, .
, ,

, .
,

,
. , , ,
, ,

, .
,
,
, , , , ,
,
,

( , , , ).



.
, ,
,

(.: : / ..
. .: , 1997). ,
,
,
- ,
.
, ,
. .. -
.
, .

.
. 9

Das Sein ist ewig: denn Gesetze


Bewahren die Lebendgen Schatze,
Aus welchen sich das All geschmuckt.
Johann-Wolfgang Goethe

,
, ,
.
-

() ,
, , , , () ,
() (),
.
,

, (. ,
1982). ().

,
, .
,
, -
,
, , - -
, .
(, , -, )
, ,
, ()
, .

: , , , , .
:
1. .
2. .
3. .
10


, : , ,
, , , , ).

. ,

, .
() ,
, .

, ,
, , , . ,
(, , ,
, )
.
,
, .

,


.

, ,
;

, , .
, ,
.
.
, , :
(, , ) - ;
, , ,
,
, , - ,
- , , ,
.

. , ,

,
. 11

, ,
, .

.
(- ) ,
, ,
, ,
, ,
. () .


,
.
12 I.

I.

1.


.


40 ,
.
,
,
.
, , 1/3 Al Si,

. , (), (N), () () -
, 20-200
(. 1.1):
1.1. (%)


(O) 50,0 63,0
(Si) 28,0
(Al) 9,0
(Fe) 5,0 0,004
(H) 0,9 10,0
(C) 0,09 20,0
(P) 0,08 1,0
(N) 0,03 3,0
(S) 0,05 2,0

( 99 % )
, (), (), (), (N),
(P), (S).

() , .
1. 13


,
,
.
:
)
().
, , , ,
, ;
) , ,
, , (, , ,
), (, , -
);
)
. - ,
,
, .
,
.
. ()
, ,
,
. ,
L-,

(. )
- .

-
. 1.1. (Fischer)
.. (1852-1919).
.
() - , ,
() (), .
(1902).
, ,
.

().
() ,
(, ) 20 L-,
, .
14 I.

,

,
-
. (1869 .), -
(nucleus)
.

100 .

. (J.Watson) . (Fr.Crick) (1953 .).
. .
, -

. 1.2. (Miescher)
(1844-1895). -
- -
. .
,
,

,
:

, ,
- . (,
, ) ;
( -
N- )
(, , ).
,
.
, (, ),
(, ),
( , , ).
, ,
, , -
.
, (
) ( ) .
,
. ,
- ,
1. 15


( ), -
.
,
, , ,
-, - , , ,
. () -
( , , , , , , ,
), ,
,
.
, -
, ,
, ,
.
Escherichia Coli
(E.Coli) . 1.2.
1.2. (% )

E. Coli
15 21
:
1 0,2
6 1
3 35
2 6
70 69
1 12

. 1.3.
1.3. 65-70
( S. Rapoport, 1964; R. Murray, 1988, )

, % ,
18 1114
1 0,71,0
1 0,71,0
() 14 910
61 4042
5 3,54,0

,
,
(-
).
(1/2), ( , ,
16 I.

, ) . 1/2
12 , 2 ,
27 ;
(.., 1998).
1 -
2 ,
3
4
, -
5 , ,
6
7 , , -
8
9 , , -
10 , . -
11

12
, -
, -

. 1.3. :
( . compartment
1 ; 2 -
; 3 - , ).
; 4 ; 5 ; 6 .1.3.
; 7 -
; 8 ; 9
; 10 ; 11 -
(); 12 .
, , , ,
. , -
, -
,
: ( ,

) ( ,
,
).
, , ,
,
, ,
, -

( ), , , .
, , ,
(),
- ,
() .

,
, ,
1. 17

. ,
(1871),

3 . :



(, )

(, , )

,
.
. (S. Miller, 1951),
-,
,
, , .

, , ,
, .
,
, HCN,
, , :
CH4 + NH3 HCN + 3H2
,
, , , :



HCN



, ,
,
. , -
,
( -
, ) ,
, -
, ,
,
.
18 I.

2.

,
, , -
() (CONH).
;
, , (,
, ) .

. E.Coli
3 000, 5 000 000,
, , 1010-1012 .

2.1.

1. () .
()
(,
).
2. .
, (-
, ), (, )
().
3. .
,
, , ,
: (, ), (
), (, ,
, ).
4. .
,
, (,
, ).
5. .
(-
, ) , ,
().
( , ,
), ( ), (
), ( ).
6. .
,
(, ), (, ) .
2. 19

7. .
(, ,
), ( , -
).

2.2.
. ;
(..)
... (). -
.

, ()
. , ,
~ 5-6 ~ 50 ; .. , ,
, () -
() (. 2.1).
2.1.
,
()
5,7 1
12,6 1
35,5 1
80,0 2
240,0 4
-- 276,0 4

(, ) -
( 5-6 ) - .

, ,
,
- .
(. ), -
.
-
.


.

20
-L-, -
.
20 I.


R CO O H ,

H C NH2 C R
( ),
CO O H NH2 H ,

. 2.1. () () -
. () -
L-. () (. 2.1).
:
1) , (R-) ,
- ,
-; (, )
, ( -) R;
2) -
L- (L-). D-
; ,
(, D). -
(L , D ),
.

-
R:


( -
)







,
R, (. 2.2):
I () R-;
II () R-;
III R- ( );
IV R- ( ).
2.2 , -
, 4-, 5-, N-,
3-, , , . (-
, , )
( ).
2. 21

2.2. ,

pI

R-
Ala (A) 6,02
H3 C CH COO

NH 3+
Val (V) H3C 5,97
CH CH COO
H3C NH3+
Leu (L) H3C 5,98

CH CH2 CH COO
H3C +
NH 3
Ile (I) H3C 6,02
CH CH COO
H3C H2C
NH3+
Met (M) 5,75
H3C S CH2 CH 2 CH COO
NH3+
Pro (P) 6,10
CH2 N+H2
H2C
CH 2 CH COO
Trp (W) C CH2 CH COO 5,88
+
NH 3
N
H
Phe (F) 5,98
CH2 CH COO
NH 3+
R-
Gly (G)
5,97
H CH COO
NH 3+

Ser (S) 5,68


HO CH2 CH COO
NH 3+
22 I.

. 2.2
Thr (T) H3C CH CH COO 6,53

OH NH 3+
Cys (C) 5,02
HS CH2 CH COO
NH3+
Tyr (Y) 5,65

OH CH2 CH COO
+
NH 3
Asn (N) H2N C CH2 CH COO 5,41

O NH3+
Gln (Q) H2N C CH2 CH2 CH COO 5,65

O NH 3+
R-

Asp (D)
OOC CH2 CH COO 2,97

NH 3+
Glu (E)
OOC CH2 CH2 COO 3,22
CH

NH3+
R-

Lys (K) 9,74


N+H3 CH2 CH2 CH2 CH2 CH COO
NH 3+

Arg (R) NH 2 C NH CH2 CH2 CH2 COO


10,76
CH
+ +
NH2 NH3

His (H) 7,58


HC C CH2 CH COO
H+N NH NH3+
C
H


1. - .
,
.
, ,
(-) . 2.2.
2. 23

H+ + H+
H2N CH COO H3N+ CH COO H3N+ CH COOH
R R R

. 2.2. (), () () .
, -
- -
, - - .

,
=7.
, R,
, :
Asp, Glu;
Lys, Arg, His.
, (, ,
, )
, ()
.
( -
), (
). -
.

. ,
,
().
2. .
R (. 2.2),
,
.
-
, - ,
, , .
3. .
- , ,
( )
; ,
, .
4. - .
-
- - () -
, :
24 I.

R1 R2 Rn
O H O H
H2 N CH C + N CH C + ...+ N CH COOH
OH H OH H

R1 O H R2 O H Rn
NH2 CH C N CH C ... N CH COOH

, ,
(, ... ... , ).

111
,
C H
(NH),
R
O
C , .

NH- -
(. 2.3).
N
H
R
H
C
110 0,132 ,
H
R
-
O
H H CN
N C
C
C N C
(0,147 ) 50 %
C N C
C
. -
O
H H

R
O
p-
. 2.3. - -
. = (,-)
:
O O
C C
N N+
H
,
CHR,
(. 2.3). ,

,
, .
5. , .
-
,
2. 25

. (
) ,
( , ),
.

() -
NH3, 2 -
. , ,
, -
max = 570 .
1 :
O
R C
OH 100C
H C NH2 + 2 C
OH
COOH C
O
-
O O
C C
C N C + CO 2 + R CHO
C C
OH O

-
,
.
, ,
10-50 . O
-
O
O
-
, - O
,
.
,
:

(, , ), -
;
26 I.

(,
).
( (I) (II)) - ;
, -
. -
;
-
, n-
;
, .
-
- .

2.3.

(), .

, ,

- .

1. .
1.1. -
- , .
1.2. (SS)
, .
2. - ,
, ,
,
.
2.1.
,
. ,
=NH, OH, SH, , :

N H O C

2.2.
( , - ).
2.3.
, (,
, , ), .
2. 27

2.4. , -
, , , ,
(, ) .


() ,
L-.


-
() -
.
-
-
, -
, -
. 2.4.
, -

, - . 2.4.
(
. ; 1 = 0,1 ).
-
S S
1 7 20 21
, 6 11
S S

(- 21 - S S
-- 1 30
7 19
30 ):
, , :
) , -
( N- );
) ,
- , - (-) - (-);
) , - (- -
), (- (-)) .
---:
S CH 3 OH
CH 3 O O (CH 2)2 O CH 2
NH2 CH C N CH 2 C N CH C N CH COOH
H H H
- - - -
28 I.


:
Ala Gly Met Ser
,
.
-
,
().
(, , ,
) . , -
(. )
.

-
, ,
,
(, )

.

: -
-.
1. - , -

, -
=- NH-
,
.
- .
- ,
.
. 2.5. - - 3,6
.
- ( . - (
. ).
-) (. 2.5).
-: 0,25 ; ( -
) 0,54 ; 0,15 ;
- 3,6 .
- , -
,
. (Pro, Gly,
Glu, Asp, Arg ) - .
, ,
-.
2. 29


,
33 % 21 % -
.



, -
,
(-
) .
2. -
, -
. 2.6. - .
, -
( ,
) . 2.6. .
- ,
= NH (. 2.7):


. 2.7. -: ; .
- -, ,
. -
.
- -),
(
, () .
, -
, - ,
, ( -)
30 I.

. , 14 % -
-, 45 % -, 61 %
. -
- ( 80 100 %, ).


. -
, , .
-
, -
.
,
(, ) .

1:1 50:1.
, , , -
.
-

,
. 2.8. . -
. -
-
,
- . (J.Kendrew) 1958 .
, -
. , . 2.8.
-

-
,
-,
- -
(.: -
).

, -
--
, . 2.9.

, -

-, ,
. 2.9. . 2.10.
-
.
2. 31

-
,
-
( ,
SS-).
-
, -
,

. -
() . 2.10.
, .
, - 2.13 -
,

-
. - ( .. , 1989).

, -

.
,
-
. -
1 2
, -
.
-

.

,

30 % -
, , . 2.11.
- , -
, . :
, -
- ,
-; , ,
(- (1) 12,5
) , :
1. - (2); -
- ,
- .
.
( ),
.
=- NH- .
32 I.

2. - ,
( , , ;
, , ). -
2 , -
(). , -
, , ,
, -.

, -, . 2.11.

()
,
.
()
, -
. ,
,
.
..
50 , . 2.1.

(Hb),

. ,
. .. -
68 ;

- - ,
-
,
(. 2.12):

(
), . -
. 2.12. - ,
. (,
).

,
.
2,5 ; 100-150
.
2. 33


, .
, -
(), -
,
, -
( ).

.
-
- . 2.13. -
-
- .
(. 2.13),

.
-

-
, ,

-
-

, -
-
, -
,
.
, , -

, -

,

, - . 2.14.
, -
(. 2.14). .

2.4. -
1. - .
- -
(
, )
,
.
34 I.

,
, .
.

,
.

.
: , 1- , 2-, - -,
( . ).
, ,
( ).
().

, ,

(, ). -
,
.
2. .
-
.
(,
)
, ,
.
.

( ).

, , . -
,
() . ,
,
.
3. .

( )
- .
(,
).
,
, , - .
, , ,
6080 , .
2. 35

(,
, , ),
( ).
4. .

, .
, , -
, ,
, .

, . -
, , -
-
,
( ) 12
.
(, ).
, -
, , -
,
.
-
- .
,
(,
) ,
,

.

, ,
, . ,
,
.
,
( ), , , ,
, , , .
() ,
(, , ).
:
) , - -
.
. -
()
;
36 I.

) , (-
, );
) ,
( , ).
,
, ;
) , ,
(, ); -
, ;
) , ,
;
) ,
,
.

2.5.
2.5.1.
,
(, , , )
,
(, , )
.

-
, -
, . -
, -
(, ),
:
( , -
, );

, , ,
;

;

, ( ), .

, , -
, .

2. 37

, -
( , , , -
).
- .
:
1. , :
( ).
,
( ) -
,
(100 000-500 000 g). ,
() , -
.
, -
s, ()
:
RTs
=
D (1 v)
R , , D
, v , .
- (-).
(-
) , , -
, .
- ,
( ),
. ,
, , -
, , -
.
.
2. , - .

.
-

.
-
, - .
-
:
(-) -
(-).
38 I.

3. , -
.

,
,
( . affinity , ).

, ,
. ,
, -
, .

2.5.2.


(
)
.
():
) , .

.
(5,7 /) 105-110 24 ;
) .

,
SO3H Na+. , -
, .

() ;
) .
,

(. 2.2).

1958 . . (W.Stein) C. (S.Moore)
.


( ) :
1. N- -
, -
, -NH2-,
2. 39

- , N- -
, .
N-
, -
.
N-
.
N-
:
2,4- () , , --
, - .

- N- , ,
, (. 2.15):
NO2
H R1 O
NO2 F+H N CH C N (n)

H
O2N HF
H R1 O
+H2O
NO2 N CH C N (n)
(HCl)
H
O2 N
H R1
NO2 N CH COOH + ()
(n)

. 2.15. - N- .

- (1--5-, ) -
, N- --
. --
-.
- -
-
, - -
.
2.

,
,
40 I.

, (, ,
). , ,
10-20 -
(, -
) .
3.

-
().
. (P.Edman) 1950-
1956 . :
- N- ,
, ()-;
-
()- N- (. 2.16):
R1
N = C = S + H 2N CH C NH


O (n )
OH
S R1
NH C NH CH C NH
O
S HCl
NH R2
N H
C + H 2N CH C NH
R1
O
O

N- ((n-1) )
. 2.16. . .
-
N-
. ,

N- . -
, ,
. sequence , -
.
3. . 41

3. .
() -
() ,
().
,
, ( )
.

( ) ( ).
,
. ,
:
,
.
( )
. , ,
( ),
, , .
, -
, .

3.1. : ,

( ) -
-
, (D- H H
C N C
2--D-) N 6
5C 7 N 4 5 CH
1
. 2
8 CH
3
2
- HC 3
4C 9
HC 1 6 CH
N N N
H
.



() (), :
O OH
NH 2
C N C N
C N HN C N C
N C CH CH
CH
C C N C C
HC C
N N N N
N H NH2 H NH2 H

(6-) (2--6-)
42 I.


:
(), (), ().

O OH O OH
C C CH3 C CH3
C
HN CH N CH HN C N C
C CH C CH C CH C CH
O N N O N N
H HO H HO

(2,4-) (5--2,4-)

NH2 NH2
C C
N CH N CH
C CH C CH
O N N
H HO

(2--4-)

-
, . -

,

.
, -
(. Base )
(D- 2--D-).
N- .
N- N-1
-1 , N-9 -1 .
( -
HO 5' )
O P O CH 2 B , -
O
HO 4' 1' , -
3' 2' ().
( ) 2--
-H
OH R -OH -D-, D-:
3. . 43

,
(, ):
O CH2 B OH CH2 B HO CH2 B
O O O

OH OH O OH OH O
P P
-5- -3- -2-

-
5'- (). ,
(. 3.1).
3.1.


.; .

:
(; A) (-5'-)
(; G) (-5'-)
:
(; C) (-5'-)
(; U) (-5'-)

:
(; A) - (-5'-
)
(; G) - (-5'-
)
:
(; C) - (-
5'-)
(; T) (-5'-)


(
),
() .

() 5 % .
, , 1-,
2-, 6-, 1-, 7-, 1-,
5-, 3- .
5-, N- .
, ,
) , 5- ,
(
-, - .
.
44 I.

:
1. ( ) -
(, ).
,
, .
2. , :
, , , ;
, ;
, .

3.2. : ,


, ( ) -
, -
, .

, 3'- 5'-
( ) .

5' ( )1 ( )1
5'
CH2 O CH2 O
4' 1' 4' 1'

3' 2' 3' 2'


O H O OH
HO P O HO P O
O O
5' ( )2 5' ( )2
CH2 CH2
O O
4' 1' 4' 1'

3' 2' 3' 2'


O H OH
O
HO P O HO P O
O O
( (
). ).

-
, 3'-, 5'-
(P) .
3. . 45


3 3 3 3 3 3 3


5 5 5 5 5 5 5

3
5 5 3

:

:
1. 2'-,
.
2. :
(5-);
( ).
3.
.
4. -
, .
3.2.


2'- , ,
, ,

: 5'-,
, ( ) 5'- ,
3'- , ( ) 3'-
. 5'- (5'-
) , 3'- -.
,
5' 3'.

3.3. ,
:
1. .

,
.
46 I.

2. .

,
.
3. .

() () -
().

(.) (. 3.1):


. 3.1. .

( )
1928 . . (F. Griffith)
Streptococcus pneumoniae ,
( S-),
( R-) .
R- S-:

R S
,
() S-
() R-. ,
( S)
, , (
R), , ,
:

R S
, 1944 ., ()
., .- .- (O.Avery, C.McLeod, M.McCarthy)
,
, ,
:

R S
, .
, -
.
3. . 47


(..)
: , .

,
,
. ,
:
,
, .
, - -
, (
) 106
1011 ().


, (). ,
.. X 174
( ) 1,6106 ( 3,4106) .

, . , E.Coli
.. 1,9109 (,
, 26109) . ,
-
.

, -
.
, , -
. ( S
) -
, -
.
() S -
, -
. ,
(,
)
.
. , -
Drosophila melanogaster 8 -
, 46 .
1,61011,
2,4109 .
.
48 I.

,
. 3.3.
3.3.
' ,

3106 4,6104 1,1


3,3107 5104 13
4 1,3108 2105 50

H aemophilus influenzae 8108 1,2106 300


Escherichia coli 1,9109 3106 1

D rosophila melanogaster 4,31010 6,5107 2


1,61011 2,4109 8,2
9,5106 1,4104 5

3.3, -
,
,
, , .

.


, , (, ,
),
. ( ),
:
1) , :
+ = + ,
2) 6- 6- (
);
3) ,
( ):
= , = .
, -

(.), -
, , -
.
-, -
, ,
;
(. 3.2, 3.3).
3. . 49

34

3,4

10

. 3.2. - . 3.3.
. .

5 H H
H
C
, H H
O
C
- N C
N C H
, - H
C N
(- C C H N
N C
), - N C
C
( C N C
H
, -

),
- H
H

. C
N
, H
C
O C
H N C H
- C C C N
-- N H N
N C C
- N C C
C O
, - N H
H
-
-.
: 20 ;
3,4 ; -
34 , 10 .

- (. 3.4). ,
50 I.

,
: , Z,


(-).



,
N
,
,
,
.


-
. 3.4. - . .

, . ,
,
8 , 5 .
-

, ,
.
, > 4 .


:
(, );
(, );
(2+, Mg2+, Fe2+).
...

...
. 3.5. .
3. . 51



.
-
(. ),
.
-
, . -

.
-
( ),
, 260 .


-. , 260
( 40 %) ,
.

,
260 ,
.

-

260

Pneumococcus

-
.
-
, -
- Serratia
-
.
, -
. ,
. 3.6. -
.
(. 3.6).
, ,
.

,
.
52 I.

, ,
:
;
.
.
( , ) -
,
() m ( . melting ). m
GC- AT-.
GC- AT- -
. -

( ),
GC ,
, AT. ,
GC-,
m .

3.4. ,

,

: () (),
(), (). - -
.
(. 3.2). -
,
.
(, , ).
, -
, .

-

-
,
.

( ) -




. 3.7. . (
3. . 53

) . 20-30 -
(. 3.7).
,
260 , , ,
- .
()
, 2-5 % .
( )
. , -
,
.
-
( 25103 1-2106)
6 25 s.
, .
(
) -
, () .
5'- 3'-
.
5'- OH OH
C C
H H
- CH CH
O H 2C 5'
- NH2 N N O
O

7-- NH P
O NH2
O
(- N O
P N

), O CH3
O
O
5'
N
O
- P CH2 N
N
- O
O O O
5'-- CH
H H
CH
3' 2' NH
C C
() - OCH3
N O
CH2
. , O
O
O
5'- O
P
CH CH
7-- O 3'
H H

, , - C C
OH
, - O
-2'-: P
O
O

7- 5'- ( . cap ).
1-3 7-.
3'- (poly(A))
. poly(A)- 20-250 .
54 I.

, 5'- 3'-
, ,
.
-
(),
40-50 % .

10-20 % . -
, 70-90 .
(23-28)103 , 4 s. -
20 , L--
, .
-
,
.

, -
.

:
() 3'- ,
. 3'-
.
(),
3
()
. -


5
.



8-12 , 1-4 -
.
,
I IV -
5- -3. ,
III

.

,
II

. 3.8. -
: I 3-5 -
; II ,
- 13 21 .
. . 3.8.
3. . 55


.
,
L.

() ,
. 90 %
.

( ), -
, .
; -
,
.
() , .
,
, 2'-
.
-
, .
,
, ().
107.
, .

3.5.


-
.

,
-
, . -

.

, ( .
core , ), -
(. 3.9).
. 3.9. -
( ): - -
2, 2, 3 4 (. 3.4). .
56 I.

3.4.

, ,% ,%
1 21,0 29 1,5
2 14,5 11 9,5
2 13,7 16 6,5
3 15,3 10 13,5
4 11,3 11 14,0

, -
. -
1,75 ( 140 ) -
. , ( ,
50 ) 1.
, , ,
,

.
.
( ),
() ( )
, Mg2+, Ca2+, Fe2+.
.

,
. ,
.
.
(E. Coli) -

70S 80S -
,
-

30S
, -
50S 60S 40S


-

- - - (. 3.10).

23S 5S 16S
18S -


-
28S 5,8S 5S
- -

. 3.10.
. 21.
4. 57

4.
(, ) ,
- ,
.
,
( ),
, . , ,
.
-
, ,
; 80 %
. ,
.
,
1-2 % , -
. , ( -
, , ) () .

4.1.

, ()
, , , , ..
,
,
.

:
6 CH2 OH CH2 OH CH2 OH
5
O H OH O H H O H
H
H H H
4 1 H OH
OH H OH OH
3 2
OH OH H OH OH OH
H OH H OH H H
-D- -D- -D-

6
, D-- HO CH2 O OH
D-, D-, D--
; 5 H HO 2

, H 4 3 CH2 OH
1
D-. OH H
-D-
58 I.

D- ( , ) , -
: ,
(4,44-6,66 /) . -
, , -
. -
.
60-70 % ,
.
D- ( ) ,
, (,
) . -
, , -
.
D- , -
;
.
. -
()
.

:
: D-, 2--D-, L-, D-;
: D- D-.
5
O CH2 OH H O CH2 OH
H
1 H H 4 H H
2 3
OH H H H
OH OH H OH
-D- 2--D-
D- , -
,
(, , , ), .
2--D- () , D-
2- .
.
L- ,
, , , (. ),
. .
D- .
,
, .
D-, D- ,

.
4. 59

()
2- D-
D- :
CH2OH CH2OH
O O
H H OH H
H H
OH H OH H
OH OH H OH
H NH2 H NH2
D- () D- ()
N- -
(. ) ( ), -
.
CH2OH CH2OH
H O H OH O H

OH H OH H
OH OH H OH
H NH H NH
C O C O
CH3 CH3
N- N-


.

(). N-
O- , .
1 COOH CH2OH CH 2OH
2 C O O (CHOH) 2
(CHOH)2
O COOH
3 CH2 NH2 O COOH CH 3 C NH
H
H
4
OH H H H
2
5
H H
5 OH
NH2 H H
H OH
6
HO H OH H
OH H
7
H OH
8
H OH
9 CH2OH
(3,5-- N-
5- ) ()
60 I.


(), , ,
, , .
()
() , -
, ,
( ) .
-
. ,
(6- ) -
.
.
,
D- D- , ,
,
. L- L-
, .
COOH COOH H
H O H OH O H H O H
H H COOH
OH H OH H OH H
OH OH H OH OH OH
H OH H OH H OH
D- D- L-

O , -
C
, ,
C OH .
O
C OH L- (- 2--L-
HC ).
.
HO C H , -
,
CH2OH , -
L- .

, (
) .
-
- ().
4. 61

- - (: ,
, , ).
, ,
(. ).
-
, ;
. , -
, , .
- O O
-

-
- OH CH3
- OH
. OH
CH2
, -
- OH
CH2OH

- O O
HO
, OH
-
(-
Digi-
talis purpurea, -
OH OH

Digitalis lanata), -
( Strophanthus gratus, Strophanthus
Kombe) (Convallaria).
,
(-),
N-. N-
NH-, , ,
. N-
,
.

4.2. . .

()
, -, - ()
() .


, , .
62 I.

-D--1,4-
( -D-) ,
- -, 1,4- .
,
(6-7 %) ( 5 %) .
CH2OH CH2OH
HO O H O H

OH H 1 b O 4
OH H a
H H OH

H OH H OH
( -D--1,2-
-D-) -
, ,
, .
, (12-20 %)
(14-26 %) .
6 6
CH2OH
O CH2OH
O

1 O 2 OH
OH
HO
OH
OH HOCH2
1

-D--1,4-
( -D-), ,
.
-.

CH2OH CH2OH

H O H H O H
H H
4 1 4 1
OH H OH H
O OH
OH

H OH (-1,4) H OH

,

, .
4. 63

, ,
,
.
.
, -
( ) .
(, ), (,
, , ) () .
,
(. . 4.3).

,
, 15-20 % 80-85 %
, .
, 200 1000 -
( ); .. 40-160 .
-1,4- .
, .
( )
.
.. 1 6 .
-1,4- ;
-1,6- .
20-30 .
,
, .
,
, , .
.. 100 .
(
CH2OH CH2OH CH2OH
H O O O H
H H H
OH H OH H OH H
OH O O
H OH H OH H OH
(-1,4) (-1,6) O

CH2OH CH2OH CH2OH H2C CH2OH


H O O O O O
H H H H H
OH H OH H OH H OH H OH H
HO O O O O O
H OH H OH H OH H OH H OH
(-1,4) (-1,4)
n

-1,6).
-1,4) (
. (
64 I.

), . -
6-12 , -1,4--
; -1,6-
.
,
, .
(2-5 %)
(0,5-2 %).
() ,
. 50 %
;
, .
,
, -1,4- .
2500-12000 , .. 1-2 .
.
,
- , ( 26).
( D-,
(14)-,
, , ..)) (. ).
.
-1,6-;
-1,2, -1,3 -1,4-. -
- ( -
) -
(-).
, N--
, -1,4- .
: ,
, .
, .
-D- (), 2,1-
; .. 6 .
.
( ) ,
() , -D--
, 1,4- .
-
.
.
(. 4.3).
,

4. 65

, (D-, D--
, L-, L- ) .

(), L-, D-,
D- .

4.3. . .


,
.
.
, ,
.
(
) N- (, ).
,
,
. ,
,
, . -
, , ,
, , , ,
, ,
. .
. -

, ,
.
,
.
( , )
, ().
4.1.

D - + N -
D - + N -
D - + N - ( D -)
D - + N-
D - + N - ( D -)

66 I.

, D-
N--D- -1,3- -
; -1,4- :
COOH CH2OH COOH CH2OH
H O O
H H O H O
O H
OH H
H O H H
O H OH H H
O
H OH H OH
H H
H OH H NHCOCH3 H OH H NHCOCH3


: a D-; N--D-.
-
105-107.
, Na+.
, , .
, -
(. ) .
10-60 .
N-,
-1,3- . SOO 4- 6- -
N- (-4- -6-,
):
COOH CH2OSO3H
H O HO O
O H H
OH H O H
H H H
H OH H NHCOCH3

: a D-; N--6-c-
. -1,4- .

, 6-
N-. ,
. I
II .
,
. -
, -1,4-
N- .
,
-
III, .
, ,
(
, 90 %
4. 67

), (14) N- O--
N-:
(A) (B) (C)
CH 2OSO3H H CH2OSO3H COOH CH2OSO3H H
H O H H O H O O H O H H O
H COOH H H COOH
OH H OH H O OH H OH H O OH H OH H
O O H O H O
H NHSO3H H OSO3H H NHSO3H H OH H NHCOCH 3 H OSO3H
() (b) (c) (d) (e) (f)

.
(), () () ( ), :
() - N- (a), (b);
() O- N- (c), (d);
() - N- (), -
(f).
-
. -
,
, O- N-.

(), -
.
5-10 %
90-95 %.
-
, :
1) - OH--
;
2) N- N-
.
b
, -
(core , ; .),
.



.

a

- . 4.1. -
- , -
-
( (), -
). , () -
150 - (b) -
(. 4.1). ().
68 I.

, ,
, -
.
,
Na+ , , 2,
- .

, ,
() .
.
, .
,
(, , , , );
, , ,
, ; ( , );
(, , -
); (, , ) .
-
, ,
.
,
:
, ,
.
,
50-80 % .
.
, 1 15
. .
-
, (Gal), (Glc), (Man), (Fuc),
N- (GalNAc), N- (GlcNAc), N--
() (NeuAc).
,
:
1) O- OH- ;
2) N- .
- ( )
. ,
Ser Thr , GalNAc.
N- ,
NH- , (Man)3(GlcNAc)2,
4. 69

.
,
-
.
CH2OH CH2OH
OH CH O H CH O H O
C OH H CH O CH2 CH C OH H CH N C CH2 CH
H C C OH C C
H HN H NH
C O C O
CH3 CH3
N- () N- ()
.

O- N- -
:
...

NeuAc Gal GalNAc Ser

NeuAc
...

NeuAc Gal GlcNAc Man ...


Man GlcNAc GlcNAc Asn
NeuAc Gal GlcNAc Man
...

O- N- .

4.4.

- CH2OH
,
H O OH
-
H
, H
.
HO H
-
, H NH2
. O CH COOH
-
CH3
, - ( --
N- N- -1).
70 I.

CH2OH , -
CH2OH

O H O
H -1,4-
H H O. . .
...O H H . -
OH O
H H
-
D-,
H NHCOCH3 H NHCOCH3 3- -
OCHCOOH
CH3
. ( -
).
(
- ),
. -
,
.
Y
Y
. -
X
X

Y
X
D-
D-


D- -

D-
,
D-
D- -

(
)
.
-
, -
-

, -

-

. 4.2.
Salmonella aureus ( .-
-
, 1974). . .
(X N-- -
; Y N- ). -
(L- D- L- D-) ,
() -
-
. . -
-
-
. .
4. 71


,
, ,
, .
-
,
, -
. -
-
,
.
, -
,
. ,
, -
.
D- D- N--D-. -
(40-90 %) -
.
,
.
, , , ,
, () .
(5-10 %),
.


-
.
,
Penicillium
.
,
D- , -
. -
,
.
,
Cephalosporinum acremonium. -
,
.
, -
.
. , (14)-
,
.
72 I.

5. .
,

() . ( , ,
)
(, ).

, , ;
(, ).

5.1. .


() (, , ).
( )
, (, ), .
. , -
, .
, , , ,
( , ,
) (, ) , ,
, , , ,
, .

, 12 24 , 16 20
( ) (. 5.1).
, -
, ( )
,

(. 5.2).

(1531), (1733),
60 % ,
.

, 10-15 . ,
, , ,
, ;
, .
5. . 73

5.1. (.. ., 1997)


12:0 3(2)10 -
14:0 3(2)12 -
16:0 ( ) -
3 2 14
18:0 3(2)16 -
20:0 3(2)18 -
22:0 3(2)20 -
24:0 3(2)22 -

16:1 3(2)5=(2)7 --10-
( ) =( ) --9-
18:1 3 2 7 2 7
( ) =( ) --13-
22:1 3 2 7 2 11

( ) (= ) ( ) ,--
18:2 3 2 4 2 2 2 6
9,12-
(= ) ( ) ,,--
18:3 3 2 2 3 2 6
-9,12,15-
( ) (= ) ( ) ,,,--
20:4 3 2 4 2 4 2 2
-5,8,11,14-

5.2.

, % ,

3 +54,4
20 +62,8
5 +69,6

5 +1,0
5560 +13,0
10 11,0
0,2 49,5

5.2.
,
, :
1. .
1.1. .
1.2. .
1.3. ().
2. .
2.1. .
2.1.1. .
2.1.2. .
74 I.

2.2. .
2.2.1. .
2.2.2. .
1. , .
1.1. () , -
() . ( ,
) .
O -
1 ,
O CH 2 O C R 1

R 2 C O CH
2
O -
.
3 CH O C R 3 ,
2
() .
1.2. ,
() . 3-
().
(),

().
CH 3 CH 3
CH (CH 2)3 CH
CH 3
CH 3
12 17
11 13 17
C 14
D 16
CH 3
15
1 9
2 10 8 10
3
A 5
B 7 3 5
4 6 6
OH

() ()


, , , .
1.3. () ,
, (1633)
(3061).
, , , ,
, .
2. , (, ,
), , , . ,
,
.
5. . 75

2.1. .
, , ,
, .
: O
()
H 2C O C R1
, O
, - HC O C R2
, (- H O
) . O P O CH 2
- H O

(, O
), H2C O C C17H35
(, O
) (- O HC O C C17H33
). R O P O CH2
-
OH

(2-, -) (CH3)3 N+ CH2 CH2 O
,
(1-, -) -

.
NH2 CH2 CH2 O



H
, COOH C CH2 O
- NH2
, .
N-
-
:
OH CH 2 OH CH 2
O
CH NH 2 CH NH C R
OH CH CH CH (CH 2)12 CH 3 OH CH CH CH (CH 2)12 CH 3
N- ()

,
, . -
(N---):
76 I.

O
+
(H 3C)3 N CH 2 CH 2 O P O CH 2
O
OH
CH NH C R
OH CH CH CH (CH 2)12 CH 3

2.2. ,
.
(, ,
).
() , .
CH 2OH ,
HO O O CH 2 N-
O ().
OH CH O C C 17H 33 ( )
H O
OH CH 2 O C C 17H 35
,
()
; ,
, .
,
: , , :
CH 2OH )
HO O O CH 2 O ;
OH CH NH C R
-
OH CH CH CH (CH 2)12 CH 3

OH
:
-
;
(Gaucher),
.
) ,
(3'-).
,
,
, .
) () .
,
N-. -
, .
5. . 77

CH 2OH CH 2OH
HO O O O CH 2 O
OH O OH CH NH C R
OH CH CH CH (CH 2)12 CH 3
OH OH
()
) , ,
, N-, -
N- () .
.
G (ganglio-
side) , , -
(M mono-; D di-; T tri; Q quatro) :
GM1: Gal GalNAc Gal Glc Cer
NeuAc
GM2: GalNAc Gal Glc Cer
NeuAc
: Cer ; Glc ; Gal ; NeuAc N--
.
.

() - -
: GM2- - (Tay-Sachs), GM1- .
(, ) . ,
, -
(, ),
.
(), , ,
, (, , , ).
. -
-
(, , --, ).
,
, , -
.

( , , , ) ,
, ()
, - .

.
( 16).
78 I.

5.3.

() , -

(, ).



. , -
-

,
.
-
-
-
-
,
-
,
, -
. -
. 5.1.
-
( . Sim, , , -
1982). . 5.1.
:
)

;
)
;
) , -
;
) ,
, ;
) ,
( ),
(,
),
);
)
, ().
5. . 79

:
;
() ;
;
;
;
;
().

,
. -
-
(. 5.3).
5.3. (%)


49 43 8

76 24 0

55 45 0

18 79 3
Salmonella typhimurium
44 20 36
65 35 0

5.3,
50-75 %, 25-45 %, 0-10 %.
() -
, ,
. () ,
,

.
.
-
: (, -
, , ) 80-90%
; ( ).

,
(. 5.4).
80 I.

5.4. (%) ( . , 1985)





57 6 15 22
85 0 5 10
92 0 0 8
85 0 5 10
57 0 9 34

,
, -
, ,
, , -
(16, 18, 20 ) . 5.2 . 5.3.

. 5.2. . 5.3.
- ( ,
. ).

. 5.4
,
,
, , , , ,
, .
-
( -
) - . 5.5.
5. . 81

H 3C O O
CH 3 N + CH 2 CH 2 O P O CH 2 CH O C

H 3C O H 2C O C
O
O O
NH 2 CH 2 CH 2 O P O CH 2 CH O C

O H 2C O C
O
NH 2 O O
O CH CH 2 O P O CH 2 CH O C
C
O H 2C O C
O
O
O O
HO CH 2 CH CH 2 O P O CH 2 CH O C

OH O H 2C O C
O
OH
HO
OH
O O
O P O CH 2 CH O C

OH OH O H 2C O C
O

CH 2OH O
HO O O CH 2 CH O C -
H 2C O C
OH
O
OH

CH 3 HO
O
+

CH 3 N CH 2 CH 2 O P O CH 2 CH
NH C
CH 3 O
O

HO
CH 2OH

HO O O CH 2 CH
OH NH C
O
OH

. 5.4. .
82 I.

H 3C CH 2 CH 2
CH 3
CH 3 CH CH 2 HC
CH 2
CH 3
CH 2 C
CH 3
CH
CH 2 CH CH CH 2
H 2C C CH CH 2
CH C CH 2
OH CH 2 CH

. 5.5. .

.
, : ;
; ,

.
()
.
(-
) .
.
.
-
.
, , (-
, ).
,
.
(--
) (N- ).

: , ,
, , , , .
, ,
,
. ,
5. . 83

,
.

,
.

(, , -
) (
) ()
, (), -
() .
, , -
, :
, ( ) 5.6.

. 5.6. , .

) ,
() .
,
.
, .
) ,
.
,
. ,
, ,
.
) ,
, ,
() ,
, ; .
- -
, ,
.
84 I.

-
,
() 1925 . -
(E.Gorter, F.Grendel). 1935 . (J.F.Danielli, H.Davson)
,
1 3 1 ,

-
.
2 2
- (-
-, 1956)
-
1 1 , -
.5.7. - () -
- (): 1 ; 2 -
; 3 . . 5.7.
- -
- (S.J.Singer, G.L.Nicol-
son), ( ) -

, .


, ,
.5.8. - , ,
. . 5.8.
-

-





(. 5.9):
) (-
) ;
) , -

;
. 5.9. . . ) (-
) .

1. ,
() ()
5. . 85


(
) . 5.10.
, , -
- -
,
-
,
.
2. -
.
,
,
(-
).
-
, -
- (). -
-
-
(capping) . 5.10. -
.
-
3. . -
- .
- -
-
,
-
. -
- 6 7
4
, 3 1 2

. -
5
.
. 5.11. -
, -
(.., .., 1982):
, 1 ; 2 -
( , , ); ; 3 Na+, K+
-; 4 ;
- 5 ; 6 -
; 7 ,
, .
. 5.11.
86 II.

II.
6.
I. ,
() , -

, ().
, , ,
. :
E , (enzyme; .) ;
S (substrate; .) , ,
;
P (product; .) , -
.

6.1.

,
- -
.
. (1926),
.

-
,
;

, , ;
. 6.1. (Sumner) , -
. (1887- , -
1955) - ()
,
-
( -
);
-
-. , ,
.
(1946). , , ,
6. . I. . 87

S P
-
;
,
, , - ES
, ,
.
,
-
, L- D-, D- L--
; E
,
- (, ),
,
;

, () ()
, .

-
, , -
, (-
, ) -
.
,
( -
, ).
1. .
(U unit; .) ,
1 1 :
1 U = 1 /.
2. (SI)
().
1 , 1
1 :
1 = 1 /c.
3. , -
, 1
(U/ ).

(U) 1 , , , ,
(U/).
88 II.

6.2.

, ,
(1961).
. .
1. .
, ()
: ; , -
; -.
2. .

-. ,
, , ,
, , , . ( )
.

= (N2)2 + 2 C2 + 2 NH3

:
(): .
: (urea ; .).
. .
, ;
, ,
.
1- . , -
.
,
, , ,
.
2- . ,
.
, , -
, , ,
, , , , , .
, ,

.
3- . , ,
.
, ,
, , .
6. . I. . 89

4- . , -
, , N, S .
, -
2; ,
- ; , -
.
5- . ,
(, ,
) , .
6- . () ,
, .
( ) -
, :
.
:
1.1.1.1. : +- ():
+ + () + + +
2.6.1.2. : - (-
):
L- + + L-
3.2.1.23. -D-- (
-; -
):
-D- + 2 + D-
4.3.1.3. -- ():
L- + NH3
5.3.1.3. D--3--- (-
):
D--3-
6.3.1.2. L-: - ():
L- + NH3 + L- + + 3PO4()

6.3. .
.
-
( , ).
- (-
), () . .
:
+
90 II.

-
(),
, -
.
, (2),
(4) (6) . ,
, ,
. ,
-
(6R6). -,
, 2.1.
, ,
() (), -
.
-,
. (. 6.1):
1. -
,
-
1,
2, 3, 4;
A, B,
1 2 3
C, D -
. 6.1. .
.
2. , -
, ,
.
3. - , -
(, -
).

, E. Coli. ,
E. Coli, .. 4,0 106, 24
(.. 90 ; -
), (
24 .. 36 ;
) 12 -
(.. 55 ; ).

()
. , -
, , - (-
, ) (
m) .
6. . I. . 91


( ),
( ).

,

. , , -
, ,
.

(-) , -
:
+ + + + +
- ,
: ( heart, .) ( muscle).
,
-: 1(4), 2(3), 3(22),
4(3) 5(4), (,
, , ).

,
( , ).
.

-
. -

(Mg2+, Ca2+, Fe3+ Fe2+, Cu2+ Cu1+ ..).
-
(. )
(, , ). , -
,
(. 6.1).
6.1. -

Mn 2+
Zn 2+
Zn 2+
Zn 2+
Zn 2+ , Cu 2+
Mo 6+
F e2+
(a + a 3) F e2+ , Cu +
92 II.


, .
() ,
,
.
() -
- ( -
,
, ); -
(, ).

. :
, : 1 ; 2
(); 6 , -
; ; 12 -
, ; () ;
;
( +, +; -
);
(, , , ,
, );
.
. , , :
1. , .
2. , .
3. , - .
6.2. ,
, ,


1. :
() ( -
, ) (:-)
(- " "
)
() 2 ()
(2+ + 2)
() " "
Q
(2+ + 2)
: --
-


6. . I. . 93

. 6.2
2. :
:
() ,
,

() " "
()

() " "
() -

() " "
: 6 () ; -



(; -SH) 3 (
)
() (
) (,
, -
)


3. , - ':
() 1 () -
(-)- ;
-
: 12 ()

5-
()
2

(. 94-97).
() (
): (+) -
(+).
2 () ( -
): (),
().
6 () (
, ): (), -
, .
: -
a (A), b (B), c (C). (Me2+: b c,
a).
:
().
94 II.

NH 2

NH 2 N
N
N N
N N
O CH 2
O
N N
O CH 2
O
HO P O OH OH

OH P O O
OH OH
O HO P O
O
C O CH 2
OH P O NH 2
+ (HCOH) 3
O CH 2 N
O
CH 2

N N
O CH 3
O OH
+ NH CH 3
R - H(HA ) + N
- PO 3H 2 ( ) O
(+) ()
(+)
OH
CH2 O P O
HC OH OH
3

CH2

O N N
CH3
NH CH3
N
O
()

O
CH 2OH C CH 2NH 2
H OH OH
HO CH 2OH HO CH 2 O P O HO CH 2 O P O
H 3C H 3C OH H 3C OH
N N N
()
6. . I. . 95

R1 CH 2
CHOH CH3 CH CH3

H3C CH CH R2 H 3C CH CH2
N N N N
Me2+ Me2+
N N N N

HOC CH3 H3C CH3

CH2 CH2 CH2 CH2


CH2 CH2 CH2 CH2
COOH COOH COOH COOH
A B
R1 C
S
R
CH CH3 CH3
S
H3C CH CH3
N N
Me2+
N N

H3C CH 3

CH 2 CH2
CH 2 CH2
COOH COOH
a (A), b (B), c (C).
(Me2+: b c, a).

(
): 5,6,7,8 .
( -
-): (6,8- ).
1 ( -
-, ): .
( ): -
.
96 II.

NH2

N
N

N N
O CH2
O

HO P O O OH
PO3H2
O
HO P O CH3 OH O O
O CH2 C CH C NH CH2 CH2 C NH CH2 CH2 SH
CH3

-
()
OH H C OO H

N CH2 NH CO NH CH
N CH2
H
N N CH2
H 2N
H C OO H


5,6,7,8
H2
C O
H 2C CH CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 C
S S OH
(6,8- )
NH 2

N CH 2 N+ CH 3 OH OH
CH 2 CH 2 O P O P OH
H 3C N S
O O

O
O

C
O C N NH
HC CH
H2C CH CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 COOH
S

6. . I. . 97

HOH 2C
O
H H N
O CH3
H H
HO P O OH CH3
N
NH 2
O CO
CH3 CH CH 2 CH3
CH 3
CH2 H 3C CH2 CO NH 2
NH CO CH2 CH2 D A CH2 CH2 CONH2
N N
H 3C Co CH3
N N
CH3
NH 2 CO CH2 CH2 C B
CH2 CO NH 2
H3C CH 3
CH2 CH2 CO NH 2
CH3
( )
HOH 2C
O
H H N CH3
O H H
HO P O OH CH3
N
NH 2
O CO
CH3 CH CH2 CH3
CH 3
CH2 H 3C CH2 CO NH 2
NH CO CH2 CH2 D A CH2 CH2 CONH2
N N
H3 C Co CH3
N N
CH3
NH 2 CO CH2 CH2 C B
CH2 CO NH 2
NH 2 H3C CH3
N CH2 CH2 CO NH 2
N CH2
O
N N H H
H H
HO OH
( ,
)

12: (
), ( ,
).
98 II.

7.
II. . .

7.1.

, ,
108-1020 ; -
. ,
, -
:
k = AeE/RT.
( ) -
, ( S)
() (S*),
. , eE/RT ( )
, , .
-
,
( E) ,
, , , :

S*
E[S*]

E
E[S*]
1
2 Ek

S
E[S]

E[]

t

. 7.1. (S P) (1)
(2). E E
, .
7. . II. 99

,
, . , ,

2 2 2 2 2 + 2
(,
) , , ,
.
7.1.
(t = 25 ;
) ( S.Rapoport, 1964)

(/)

18 1,3 10 -13 1
+ 14 1 10 -10 8 10 2
+ 12 3 10 -9 2 10 4
+ 2 4 10 -2 3 10 11


, -

(, ),
-
, .
, -
-
.
-
, NH 2(A)
-
-
.

HOOC(C)
-
NH2(C)
, -
COOH(A)
, -
, - NH2(B)
, SH- , - COOH(B)
- Ser 195
, NH3+-
(. 7.2). Asp 102 His 57

- .7.2. . -
: , -
(. 7.3). Ser-195, His-57 Asp-102.
100 II.

.7.3. Zn .

, , , ,
-.
,
. .
(.)
( -
).
:
, , () ;
(
) (
,
);
, ,
( , SH, N,
NH 3+, ).


:
1. . -

7. . II. 101

, -

.
2. - . -
, ,
, (, -
, , ).
- ,
- -
. His
N OH,
HN N H O HN N+ H O
, -
, , - SerCH2 CH2


A
- - () - ()
. -.
3. .
, ,

() (),
, .
:
N N CH2 C CH N
CH2 O: CH2 S: HN N:
H H C
H


:
NH3+ ;
- (Mg2+, Fe3+, Mn2+, Cu2+).

, -
- . -
, -
; , ( 3.4.4.5),
( 3.4.4.4), ( 3.4.4.13), ( 3.4.21.11), -
( 3.1.1.7).
( -) (),
.
102 II.

(. 7.2),
,
195- (Ser-195) 57- (His-57)
.
.
, -
,
-
. ,
(Ser-195)
(. 7.4 ,).
.
(His-57)
,
(. 7.4 ,).
H O H O
R N C R' R N C R'
+
HN N:H O HN N:H O

CH2 CH2



O
R NH2 R'
+ R' C OH
+ C O

HN N: O HN N:H O

CH2 CH2



. 7.4. (His-57 Ser-195)
.

( 3.1.1.1) ,
:
O
(CH 3)3 N + CH 2 CH 2 O C CH 3 + H 2O (CH 3)3 N + CH 2 CH 2 OH + CH 3 CO OH

-

. ,
7. . II. 103

, , ,

.

7.2. .

, -
- .
, ,
, , ,
.
:
E
S P
(-
-)
:
k+1 k +2
E+S ES E+P
k-1
- -
, :
s = k-1/k+1
(k-1)
(k+2) -
- (k+1)
(m):
m = k-1 + k+2/ k+1
m (/)
, m.
m
10-6 / (, ) 10-2
.

, -
- .
,
, :
V = k [E] ,
-
, .
104 II.

V
Vmax
. -
, .7.5.
,
1/2 Vmax : -

(-
1- ), -
,
Km [S]
. 7.5. V [S].

( -).
V [S], - :
Vmax [S]
V=
Km + [S]
, V = 1/2 Vmax, :
Vmax Vmax [S]
= , :
2 Km + [S]
1 Vmax [S]
= ,
2 Km + [S]
:
Km = [S].
m ,
(.7.5).
-
.
.
:
k +1 k +2
+S S +P (1)
k 1

[] ( );
[S] , - ;
([] [S]) , , .
, [S] [].
- :
d [S]
dt = V+1 = k+1([] [S]) [S] (2)
- :
d [S]
= V1 + V+2 = k1[S] + k+2[S] (3)
dt
7. . II. 105

:
V+1 = V1 + V+2
(2) (3), , :
k+1([] [S]) [S] = k1[S] + k+2[S] (4)
(4) Km = k1 + k+2/k+1 :

([] [S]) [S]


Km = (5)
[S]
(5) [S] :

[] [S]
[S] = (6)
Km + [S]
, , :
V = k+2 [S] (7)
,
[S] = [] (8)
( - ),
V = Vmax ,
, (7, 8):
Vmax = k+2 [] (9)

[] [S] (7) (9) (6), , :

Vmax [S]
V=
Km + [S]

-
V [S] -
:

1 Km 1 1 1
= + V
V Vmax [S] Vmax


1/V 1/[S] (.7.6),
m 1
Vmax, Vmax
-.
- 1 1
Km [S]
(.7.6) ,
( ) m/Vmax. . 7.6. 1/v 1/[S]
. -.
106 II.



-,
,
V . -

,
(
c ) -
.
-

, -
(, 5,0
6 8 10
pH 9,0). -
. 7.7. - - ( = 1-2)
. ( = 10-11).

, , -
:
V
(
37-40 C) c -
-
( -
); c
t
10 C ,
Q10;
-
20 60

40
, t -
. 7.8. - ()
. .

, -
. , -
( , -
), ,
.
, , :
,
I:
7. . II. 107

E+I EI
:
E+I EI.
,
, .
.
,

, , EI:
E+I EI

2, -
()
22. -
, ,
: - 1
V
; , , 2
-
.
1
-
(-
, ),
. 1
Vmax


1
1 1 [S]
. - Km1 Km2
- , . 7.9. -
- : 1 ; 2
m Vmax .
(. 7.9).
.
.
, ,
, -
:
ES + I IES

( (Vmax),
(m) (.7.10).
108 II.

1
V (Cu2+, Hg2+, Ag+) -
2 , SH-
:
ESH + Ag+ ESAg + H+
-
1
,
1 -
Vmax2
1
Vmax1 .
1 1 .
Km [S]
. 7.10. (,
: 1 ;
2 . ),
SH-:
ESH + ICH2CONH2 ESCH2CONH2 + HI
-
-
() (--
). ()
,
- :
CH 3 CH 3
O CH O CH
CH 3 CH 3
E CH 2 OH + F P O E CH 2 O P O + HF
-
CH 3 CH 3
O CH O CH
CH 3 CH 3
()

7.3. .



( , , ),
() . , -
( ,
, )
,
,
.
7. . II. 109

, -
:
.
( ),
.
.
, , -
. -

.
-
(L.Stryer, 1995):
1. .
2. .
3. .
4.
.

, ,
, () ,
(, ).
, , -
( ), -
, , ( ).
-
, , ,
. ()
, .


-
-
C
C
,

-
R
R
.

., . , R
T
.-. (J.Monod, .7.11. (R) -
J.Wyman, J.-P.Changeux, 1965) ()
(. 7.11), - ( Monod-Wyman-Changeux). C R -
, .
110 II.

, :
() (R- relaxed, .)
() (T- tensed, .) (. 7.11).
R- T-
( , ), ,
,
.


V
1 -
.

2
, S- () -
, -


:
,
-
[S]
. 7.12. ,
(. 7.12).
(1 -
) (2 , , ,
S- ) .
.
, -
, -
. ( )
( , ) -
-
:

E1 E2 E3 En
S P1 P2 ... Pn

(-) -
, -
, () ():

- ...


7. . II. 111

-
- R
,
-
. ,
C
, -
-

-:

-, - . 7.13. -
-
-; .
- , R -
.
, - V
R-.
-
, - ()

(R6C6),
(.7.13).

[S]
- .7.14. -
() . 7.14. -
.
, () .


.
- (
), , , - -.
(),
(-)
( ) :
E OH + E O +
-
:
E O + H 2O E OH +
(,
b, , , -
, -- ), ,
.
112 II.

-
( , b,
); (-
, --) , , . -
- , ,
,
.

,
() -
(. ).


.
- (, )
; , -
, , -
-.

, , ,
, () -
.


, .
- :
() - , ,
2+
;
42+ , -
, ;
, , () -
,
; 2- 1--
(1- ),
;
( VIII );
, ,
; -
.
. -
.
.
-
( ).
-
7. . II. 113

,
.
,

( , , )
.
:
, -
, ;
,
.
-
, , , , -
-.
E.Coli 22.
.

- ,
( ,
), ,
( -
).


, ,
. NH2 OH
3',5'- N
N N N
() 3',5'- ()
(35') - N N H2N N N
() O CH2 O O CH2 O
() .

H H
- O P O OH O P O OH
- OH OH
,
, ,
( 23). -

() .
1. ,
:
, :
3',5'- +
3',5'- +
,
.
114 II.



, , .
2. ,
. -
, .
- ,
(C2R2),
. R-
-,
(
):
C2R2 + 4 2C + R2-4
-
,
.
-
23.

in vivo -
.

. ,

, , ,
.
1908 .
.Garrod,
, , , .
,
(),
, .
:
;
;
;
;
.
150 . , , ,
-, ,
;

,
.

.
8. : , 115

8. : ,
()
(), .

,
- .

8.1.


, :
( ) , , -
, , ,
;
(, , )
(, , , ),
;

,
(, , , , );
(-
, );
() , , ,
( , , , ,
).
-
:
) (, , ,
) ( , ,
) -
(, ),
,
.
;
) ,
(, , , , ),
. -
.
) ( ) -
,
( , , ),
- , , -
.
116 II.

() , -
, .
, , ,
:
E1 E2 E3 E4
D A

E1

E B
E6 L
E4 E2

E5 K D C
E1 E2
E3
E3
D E4 F



:
, -
(, ) ,
(, , ) ,
;
,
, (,
, ,)
(, , , , ,
, ).
, ;
, , -
, ; .
.
.
() ,
, .
-
, -
. , ,
.
() ,
; :
,
( );
;
8. : , 117

(,
) ; -
().
-
-
,
, -
.
(
),
(, ) Go ( Go pH = 7,0).
. -
() ~
( ), ~ , ~ P (.).
.
,
:
NH 2

N N
O O O

N N CH 2 O P O~ P O~ P OH
O
OH OH OH

H H
OH OH
()
OH
, , -
NH ~ P O
, 1,3-
OH
.
C NH

: N CH3
+ 2 + CH2
G = 7,3 / ( 30,5 /)
0
COOH
+ 2 +

G = 6,6 / ( 27,6 /)
0

(),
:
+
G0= + 7,3 / (+ 30,5 /)
118 II.

A D -
,
, ~ , -
, ~ . ,

,
(
).
B C ()
. 8.1. (D) -
. 8.1.
.


, ,
-
.
()
2 ,
.
- ,
.
, -
,
.
:
6 2 + 6 2 6126 + 6 2
() , -
,
(, , ), .

, ,
.
,
, ,
.

8.2.
, -
, ,
, -
, (, ,
), .
8. : , 119

,
, ,
, -, () .
-
,
, .
-
, , :
() ,
();
, -
, ;
() , ,
, ;
( );
-45-
-
( );

( , , -
).
,
, -
.
(, , ),
(, , ,
, ).
,
(,25 , ). ,
() , , -
(, , -
,
g)
. 8.1.
8.1. ,

,

600 g ; - -
10 000 g ; ,

12-16 000 g ;
100 000 g , ;
,

120 II.

8.3.


(),
.
1. (
, , )
:
( , , -
);
() ;
;
.

(, ).
.
2. ,
,
, -
() .
( -
). :
,
(),
- (-);
-, -;
, -;

- -
;
-.
, -
, .
3. -
.
:
(, ), -
2, -
(+) -
();
,
( ) 2;
8. : , 121

,


.
. 8.2:


() ()

NH3

CO2

- (2)


CO2 CO2

2H+ 2H+ 2H+ 2H+

O2 H2O

. 8.2. .
122 II.

9. :
; O


,

.

.

9.1.

( -
) ,
.
, , (-
), ( ).
, ,
( ).
- ,
, - -:
e()
Fe2+
Fe3+
-
: (, ) (,
).
, -
, .
-

(, ) (, -
) .
,
, , ,
(, ).
- (-
) (-). -
--
, :
[OX] ,
E = E0 + RT ln
nF [RED]
9. 123

: R , T , n ,
, F , [OX] [RED] ,
, , E0 -
- ( --

-).
E0
-.
(International Union of Pure and Applied
Chemie IUPAC), , -
,
, .
- ( )
H+/H2, 0,0
pH=0.
pH=7,0 -
E0. E0 0,42 .
E0 - (. 9.3).

-
2 ,
- .
2,
-
,
.
,
, -
, , -
, .
-
, -
.
- .9.1.(Warburg),

, -
(1883-1970).
, - -
- -
-
, , -
,

. . -
20 %. (1931).
124 II.


- , ,
.
, , -
:
1. , , (S2),
(A), ( ):
SH2 + A S + AH2
, ,
.
,
, :
() + (-
) + ();
()
().
, -
.
, ,
:
1.1. , (R),
:
SH2 + R S + RH2

, , .
1.2. , :
SH2 + O2 S + H2O2
, , , ;
.
2. ,
( ):
Se + A S + Ae

.
3. , ,
, .
, , -
, . ,
, :
:
SH + 1/2 O2 SOH
9. 125

:
S + O2 SO2

-450

( ).
,
, .

9.2.
1. , (()-
).
+ +,
( 6).
+ ( + ) (-
) :
,
, .
, ()- ,
:
SH2 + + S + + +
SH2 + + S + + +
+ +, -
, .
(2+ + 2),
-: ( + + 2)
()+, ( +) :
H H H
C O C O
HC C C HC C C
RH2 + NH2 R + NH2 + H+
HC CH HC CH
N+ N
R R
,
( ++ ),
- .
( () + +)
().
, ,
. ,
, + +,
.
126 II.

- -
,
, , - ,
, .
- -
, ,
.
.
2. .
, -
, () -
() ( . 6).
,
( )
. -
D-,
.
-
:
SH2 + S + 2
SH2 + S + 2
, -
- , ,
(2+ + 2) :
R H R
O N N CH3 O N N CH3
RH2 + R +
HN HN
N CH3 N CH3
O O H
-
, .
:
- -
; ,
;
-
, ;
- ,
;
-- - -
;
9. 127

-3-- - ,
-3- .
:
() L- - ,
L-;
() - ,
;
- ,
.
3. .
, -
.
( ),
.


:
(Fe3+) + e (Fe2+)

,
(a, b, c).
b, c, c1, a, a3;
-450 b5,
.

9.3.

, ,
-
-
.
, .

( ), -
-
,
.
:
- , -
+ ();
- Q-.
128 II.

,
; -
Q-.
Q ()
,
(Q10). ,
- --
, - (
- ).
O OH
H3C O CH3 H3C O CH3
+ 2H
CH3 CH3
2H
H3C O (CH2 CH C CH2)10 H H3C O (CH2 CH C CH2)10H
O OH
:
b.
c1.
c.
a.
a3 .
- , (FeS), ,
() b.

-
. 9.1.
9.1. -

- E',
/ + 0,32
/ 0,19
/ + 0,03
/ + 0,10
b (F e2+ / F e3+ ) + 0,12
c1 (F e2+ / F e3+ ) + 0,21
c (F e2+ / F e3+ ) + 0,25
a (F e2+ / F e3+ ) + 0,29
a3 (F e2+ / F e3+ ) + 0,55
H 2O / 1/2O 2 + 0,82

, ,
() ,
, ,
- .
9. 129


- Q- ( -
, ),
Q (); - Q- -
FeS- ( I).
- Q- (-
), , Q; -
, FeS-
( II).
Q- - ()
, b, FeS- c1; -
Q (QH2)
c ( III).
- ,
a a3 ( IV);
; ,
.

1. -
- Q-.
, -
.
2. -
Q- - .

.
-
9.2.
,
, ()
()
a3. ( ,
)
- (-); -
Q (-),
- .
,
, . b
-
,
a3, :
2 e + 1/2 O2 O 2
130 II.


:
2 + + 2 2O

-
II

[FeS]n
-

SH2 E- [FeS]n Q

I
--- [FeS]n

-
-3-

.b [FeS]n .c1 .c .aa3 O2


III IV
. 9.2. . I-IV
. : - -;
--- --; -3- -3-.

9.4. -

, ,

() , -
()
() ().
(Pi .)
( ) -
.
-


( )
9. 131

( G),
:
G = nF E0 ,
: , (
);
F [23,062 / . ];
E0 -
( pH = 7,0).
9.1,
:
+ + H+ + 2e
E0 = 0,32
1/2 O2 + 2H+ + 2e 2O
E0 = + 0,82
:

+ + + 1/2 2 + + 2
E0 = 1,14


G = 2 23,062 1,14 = 52,6 ( 220 ).
,
+ 7,3 (+ 30,5 ). , ,
,
. -
, - Q--
3 , - Q- 2
.

() () -
() ( (Pi)/)
, -
, / . 9.2.
9.2.

/ ( /)
- 3
3
3
L- 3
2
- 2
132 II.



, ,
--
( ), 1
( > 7,3 , 30,5 ) . 9.3.
9.3. ,

E0' G
() () ()
I 0,27 12,2 51,0
( Q)
III 0,22 9,9 41,4
( b c1)
IV 0,53 23,8 99,6
( a3 2)

-
-
(SH2)
(
) -
9.3.

1
SH2 SH2
Q



-
( .
2 P.Mitchell).

1


-
-


3 3 ( + ),


2 .
-
. 9.3. (1,2,3)
- , :
- 1. (-
. )
()
(+).
9. 133

2. -
, -
( ) -
,
.
3. -
, -
, -
.
4. ,

. 9.4. (Mitchell) -
- . (. 1920 .),
. .
, -
-

( ), -.
+
.
- ,
, (1978).
F0 F1 (F0F1 ).
5. - , ,
,
,
-
SH2
-
. 2+
, - S
,
-
2+ 2+
-

2+ 2+
+


. -, - 2
AP
( -
2+
) - 2+ F0 F1
, AP

. . 9.5. -

- -

- ( )
9.5. .
134 II.

-
NADH + H+

FMNH 2 NAD+ -
2H+
-
2e FeS
. ,
FeS

2H+


QH2 --
, -
2H+ 2e b
b
I, III IV.
2H+
-
QH2 (2 + + 2 e ),
? ,
2H+ FeS
2e
+
.
c1 +
-
c
a 1/2 O2 + 2H+
:
Cu a3
H2 O
Cu +
+
. 9.6.
-
, .

9.5.


( )
( ) .
-
, .

-
-
, -
2.
, .
10. 135

- Q--
. .
()
(). () -
. , , ,
,
- Q-.
, - Q-
.
,
III ( b c1).
( CN ) ,
( -
). CN (Fe3+)
,
(Fe2+) .
(CO)
, .

,
.
, ,
2,
( ). -
-.

,
. -
2, -
( ) .
,
.
:
2,4- ,
(, );
(--) , 100 -
2,4-.

(, ).
136 II.

, -
, .



Q b c1 c a a3 1/2 O2

A + A + A +

( ),
( ) ,


.
10. 137

10.
( , )
, -
(CH3CO~SKoA)
(, , ),
,
.

10.1.

()

.
.
-
, -
-
( + +) 2
2 -
.
10.1. (Krebs)
(1900-1981). -
,
- 1933 . -
() - , -
(C2) (4) - , -
(), -
( ).
(6)
(). (1953).
- -
( ) -
- (C 2) -SH
(4)
(2).
, -
- (-
(C 4) (C 6)
)
;

CO 2 CO 2

( .
138 II.

)
(4 2), :
3 + 2 2 2 2 + 8(4 2)

10.2.

1. () -
():

O CH 2 COOH
CO COOH + H2 O
CH3 C + C(OH ) COOH + K oA SH
CH 2 COOH
S KoA CH 2 COOH
-

. -
, , , - -
-.
2. () .
:
2.1. - (-
):
CH 2 COOH H 2O CH 2 COOH

C(OH ) COOH C COOH


CH 2 COOH CH COOH
-
2.2. - .
- + -
():
CH 2 COOH CH2 COOH
+ H 2O
C COOH CH COOH

CH COOH CH(OH) COOH


c-

3. . -
--
-).
(
,
, .
10. 139

CH2 COOH
CH2 COOH + HA+ HA CH2 COOH CO2
CH COOH CH COOH CH2

CH(OH) COOH CO COOH CO COOH


-
( -
330 ) . -
-
.
.
,
.
4. - .
:
4.1. -
- , --
.
-,
- , :
CH2 COOH CH2 COOH
CH2 + H A + + SH CH2 + + H + + 2
O
CO COOH
~
C
S K oA
- -
, , -
3 .

- (. 11); , --
-
(), (), , + .
E.Coli 2,1106.
4.2. - ( ().
. -
-,
:
CH2 COOH
CH2 COOH
CH2 + + +
CH2 COOH
~
C O
S KoA
-
140 II.

-
:
+ +
5. ().
- :
CH2 COOH 2 CH COOH
CH2 COOH HC COOH
(-)
(2) Q

2 .
6. ()
.
- ():

CH COOH + H2O HC(OH) COOH


HC COOH CH2 COOH
(-)

7. ( ).
-
:
HC(OH) COOH H+ H CO COOH
CH2 COOH CH2 COOH

, , -
3 .
. -
, , -
-.
. 10.2

10.3.


2 ( - -
) , +
. ,
10. 141


+ +
2
2

CO2


CO2 -
2H 2H
+

2 2
2H

+

2H
Q

(3)

2H+ + 1/2 O2 H2O


. 10.2.
.

3
2 2. ,

- (. 10.1).
10.1. ,

,
1. - 3
2. - - 3
3. - 1
4. 2
5. 3
12
142 II.

, - 2 2
12 .

10.4.
,
,
(, , ). , -
.
:
1. :
- ;
;
- ;
- , , , .
2. :
+ CO2+ + +
( H), -
2, N-.
,
-. -
, , .
-, ,

-.
-
.
3. :
. -

.
,
. ,
, .
,
, :
+ CO2 + +
1) ,
,
, ;
2) () -
,
,
.
11. 143

III.

11.
I.
( , , , )

,
.
. ,
, -
,
.

11.1.

,
, D-,

. ,
( ,
),
.
:
,
;
(),
( ).
, ,
,
( )
.
,
:
() ,
-
(, ) + ();
144 III.

;
(
).

11.2.



.

:
C6H12O6 + 6 O2 6 CO2 + 6 H2O

:
1. .
,
+ :
C6H12O6 + 2 + + 2 + 2 2 3H4O3 + 2 + 2 + + 2

( )
. ,

(23) .
2. .

+.
:
CH3COCOOH + + + SH CH3CO + + + + 2


,
, .
,
-: , , -
:
(), (), (), +, .
- .
I (1), .
2 ;

:
11. 145

CH 3 3 3
- 2
C O+ H ( 1) ( 1) ( 1)
COOH

C II -
(E2),
(E1) E2,
();
E2, :
CH3 O
S
HO C (1) + (2) CH3 C +H (1)
S S
H (2)
HS

III
:
O O
HS
CH3 C ~S + KoA SH CH3 C S KoA + (2)
(2) HS
H S

C IV 2 -
(E3):
HS S
( 2) + ( 3) ( 2) + 2( 3)
HS S
C V - -
+ :

H2(3) + + (3) + + +

, -
,
(23) .
3. -
.
,
,
2 2, 12
-, .
146 III.

11.3. : , ,


( -)
,
,
C6H12O6
.
,
, , -
,
.
,

. 11.1. (Embden)
(1874-1933),

- -
. . -

, ,
- -
:
--.
C6H12O6 2 C2H5OH + 2 2
:
,

():
C6H12O6 2 C3H4O3 ();

()

. 11.2. (Meyer-
(. . 11.2);
hoff) (1874- ,
1951),
. - ():
,
. 6126 2 363 ()
(1922).
,
, .
,
,
(, , )
( ).
11. 147

,
.
:
1. (-
3- ).
, ATP ,
.
2. ( -
). - (-
), ATP.
,
TP ,
:
D- + 2 + 2 2 () + 2


,
, ,
. ,
+ (), -
.
:
1.
-6-. :
-D- + AT -6- + A

OH
CH 2 OH CH 2 O P O
OH
H O H H O
H H
+ H +
OH H OH H
HO OH HO OH
H OH H OH
-D- D--6-

,
. -6-
.
. ,
,
( , ).
148 III.

2. () -6- -6-:

D--6- D--6-
OH
OH
CH2 O P O
CH2 O P O
OH
H O OH
H O CH2 OH
H
OH H H HO
HO OH OH
H
H OH OH H
D--6- D--6-
,

(-6- -6-, ).
-6-
.
3. -6- -1,6--
. , 1- , T.
D--6- + AT D--1,6- +

OH OH
CH2 O P O CH2 O P O
OH OH
OH
O CH2 OH CH2 O P O
O
H HO
+
H HO OH +
H OH OH
H
OH H OH H
D--6- D--1,6-

, , ,
.
4. -1,6-
3- 4- -
-1,6-.
-1,6- (-
).
() -3- (-3-):
D--1,6-
+ -3-
11. 149

OH OH H
CH2 O P O CH2 O P O C
OH O
OH OH
O CH2 O P O + HC OH OH
C O
H HO OH CH2 O P O
H OH CH2 OH OH
OH H
D--1,6- -3-

5. ( -3-),
:
-3-
OH H
CH2 O P O C
OH O
C O HC OH OH

CH2 OH CH2 O P O
OH
-3-

-3-
,
-3-:
D- 2 . -3-
6. -3- 3- (3-).
( ) , -
:
6.1. -3- 1,3- (1,3--
1,3-).
-3-,
+, ()
-3-. :
-3- + + + H 1,3- + + +

H OH
C O O~P O
O C OH
HC OH +
+ + 34 HC OH + H + +
OH OH
CH2 O P O CH2 O P O
OH OH
-3- 1,3-
150 III.

1,3-, , 3--
() -
, 1,3-
(. 8).
-3-
( ),
+ , , -
,
.
6.2. 1,3- 3- (3--
3-).

1,3-
:
1,3- + 3- +
OH
O OH
O O~P O
C C
OH
+ + T
HC OH HC OH
OH OH
CH2 O P O CH2 O P O
OH OH
1,3- 3-
7. 3- 2- (2-
2-).
:
3- 2-
O OH O OH
C C OH
HC OH OH HC O P O
OH
CH2 O P O CH2 OH
OH
3- 2-

8. 2- ().
:
2- + 2
O OH O OH
H2O
C OH C OH
HC O P O C O~P O
OH OH
CH2 OH CH2
2-
11. 151

,
( ).
9. .
-
:
+ +
O OH O OH O OH
C OH C C
C O~P O + C OH C O +
CH 2 OH
CH 2 CH 3
( -)
.
( -
, ). , -
, ,
.

,
; ,
-3-,
. (,
) -

, L-:
+ + + L- + +

COOH COOH
+
C O + H + + HC OH +

CH3 CH3
L-

,
(15),
(KM, Vmax, ).
. 11.3.
, -
, ,
:
(: ),
152 III.


,


. , -
-6-
-
,
-6-
-
:


-,
-1,6- 2
2 ; ,
-3-,
2 . -3-
2 2 + -
;
2 2 2
( )
2 . 3- -
,
; -
2 . 2-
+,
-3-
2 . -
2 . -
2
2 .
-3-
2 +
2 +
2 . 2 2 ()
1,3-
. 11.3. .

...

;
,

( , -
, ,
-
)
-
, . 2 H2O
. 11.4. -
, - , -
. 11.4. .
11. 153


, ,
, --
.
, -
.
,
,
, , -
+, .
()
- .
-
(+ + +) (
)
+ (
);
( ) . 11.5.




+ +
- T -
2
1
2 2
T

. 11.5. -
+ . 1 , 2
; .
(
) -3- (-
), -3-
, -
.


(, )
, :
154 III.

-
-6-;

; -6- ;
, -
,
; -
;
, -
- , -
;
-
- ( -
, ); ,
, -
.

-
.

11.4.


, -
( ), ,
( -
),
:
612O6 + 2 + 2 2 C3H4O3(C3H6O3) + 2


1,3-
(
).

,
, :
, (2 -
);
11. 155

,
(23 = 6 );
,
,
(23 = 6 );
,
- (212 = 24 ).
, , -

, :
C6H12O6 + 6 O2 + 38 + 38 6 2 + 6 2 + 38

, ,
,
.
156 III.

12.
II.
.

12.1.


. ,
(-
) ,
, + (),
,
. ,
, .

()
.
:
6 -6- + 12 + + 7 2 5 -6- +
+ 12 + 6 2 +
, ( )
-6- -
( )
.
:
I c , (
-6-)
-5- ( );
, +:
6 -6- + 12 + + 6 2 6 -5- +
+ 12 + 6 2
II , -5- (
) -6- ( ):
6 -5- + 2 5 -6- +
,
-
:
12. 157


- H 2C OH H 2C OH

C O C O
, :
- HO C H
5 ( -
-5- - , ,
5-, -5-- (- .
), 3 (), 7 ).
(-7-), 4
(-4-), 6
6 2 12
(-6-). 12 +

6 -6- 6 -5-
I
-
-
-

II

5 -6-
-
( ),
-


. 12.1.
() (-6- -6-; -6- -6--
; -5- -5-; ).
(. 12.1).
, 6C

6 C6 6 C5
,
, ,
-
.
, 5 C6
() -
- ,
(6) (5)
1 (2), 5 (2 C3)
:

I c. -
- 6--
- .
158 III.

I.1. -6- ( ) 6-
( - -6-)
6- ( ):
H OH O
C C COOH
+
HC OH HC OH H2O HC OH
HO CH O HO CH O HO CH
HC OH HC OH HC OH
HC HC HC OH
CH2 O P CH2 O P CH2 O P
-6- 6- 6-
I.2. 6-
D--5- ( - 6--
):

COOH CH2 OH
+
HC OH C O
6 HO CH 6 HC OH
HC OH HC OH
HC OH CH2 O P
CH2 O P
6- -5-

-5- (
-5-), ,
+
- -
2 . -

-6- -5-
, ,

, -
-6- -5- , -


...

,

( -

, )
. 12.2.
-5- (-
. ,
: . .12.1; -5- - -5-. ) (. 12.2).
12. 159

II . - CH2 OH
-5--
- C O
. OH CH
II.1. - 4 HC OH
-5- CH2 OH
- CH2 O P
-5- (- C O -5-
)
6 HC OH 2 H
-5- O
( ): HC OH C
II.2. - CH2 O P HC OH
-5- HC OH
-5- -
-5- - HC OH
-3-
CH2 O P
-7- (
-5-
, ):

H O
CH2 OH C CH2 OH
H
C O HC OH C C O
O
2 OH CH + 2 HC OH 2 HC OH + 2 OH CH
HC OH HC OH CH2 O P (HC OH)3
CH2 O P CH2 O P CH O P
-5- -5- -3- -7-

II.3. -7-
-3- -4-
-6- ( , ):

CH 2 OH
CH 2 OH
H H C O
C O C O C OH CH
O
2 OH CH + 2 HC OH 2 HC OH +2 HC OH
(H C OH )3 CH 2 O P HC OH HC OH
CH 2 O P CH 2 O P CH 2 O P
-7- -3- -4- -6-
160 III.

: -3-, -
II.2., ,
II.3. ,
.
II.4. -
-5- ( II.1.) -4-
( II.3.); -
-3- -6- ( ):

CH 2 OH H H CH 2 OH

C O C C O C O
O
2 H O CH + 2 HC OH 2 HC OH + 2 H O CH
HC OH HC OH CH 2 O P HC OH
CH 2 O P H C OH
CH 2 O P
CH 2 O P
-5- -4- -3- -6-

II.5. -3-, II.4, (


) -6-
:
CH2 OH

H H C O
C C H2C O P HO CH
O O +
2 HC OH HC OH C O HC OH

CH2 O P CH2 O P CH2 OH HC OH


CH2 O P
-3- -3- -6-

II.6. -
H OH -6- (-
CH2 OH C II.3, II.4 II.5)
C O HC OH -6--
( -
5 HO CH 5 HO CH
O ) -
HC OH HC OH .
HC OH HC
CH2 O P CH2 O -
-6- -6- . 12.3.
12. 161

6 -6-
6 +

6
6 6-
6 +

6 6 2
6 -5-

2 -5- 2 -5- 2 -5-

2 -3- 2 -7-

2 -4- 2 -6-

2 -6- 2 -3-

-3-

-1,6-

-6-

2 -6- -6- 2 -6-


. 12.3. . : -6- -6-;
6-- 6-; -5- -5-; -5- -5--
; -5- -5-; -3- -3-; -
; -7- -7-; -4- -4-;
-6- -6-; -1,6- -1,6-.
162 III.

, , -6- -
-6-, -
, .

-
() , :
1) -
(
- ),
;
2) - -5-,
,
(), , , , -
3',5'- 3',5'-;
,
,
,
, ,
, , . -
, , -
.
-
,
( . 12.1) , -

( -
). (
, )

(. 12.2),
;
3) . -
,

,
.
-6- -
,
(, , -
). -6--
Vicia faba () ,
.
12. 163

12.2.

D-
D-,
:
,
, ,
( -) .

-
.

:
) , :
D- + D--6- +
D--6- -
.
, ;
) ,
6-, 1- :
D- + D--1- +
.
D--1- (-
1-) :
D--1- +
, , , -
-3- . -

-3- ( ):
+ -3- +
, -
-3-.

-
,
.
164 III.

-
:
+ +

- - -
1 2

1 ; 2
1. ;
10 . -
, -
.
2. ,
.
; -
, , , -
, .
3. ,
:
) ,
-1-, -
-1-, -
, . -
, ,
, ;
) ,
.
.

:
(1) D- 1- ( -
):
D- + D--1- +
(2) D--1- D--1-
.
(),
-1-:
D--1- + -1- D--1- +
+ -1-
-1--
(-: D--1--).
12. 165

- O
1-, - CH2OH C
- OH O HN CH
- O O C CH
OH H
( - O N
H O P O P O CH2 O
) -
H OH OH OH H H
-
-1- H H
OH
OH
-
- - O
-- C
-4-. HN CH
H O H
(3) -1-- CH
OH H O O C
, O N
(2), - OH O P O P O CH2 O
-6- H OH OH OH H H
- H H
. -1- OH OH

. 12.4:
-
1

-1-
- -
2 3
- -
, - -1-

. 4
-6-
. 12.4.
-1--- . 1 ; 2 -
-1--; 3
- --4-; 4 -
- .
. -
,
-1-
, , , -
.
,
.
166 III.

12.3.



. ,
,
. , , -
.
() -
, : ( );
( ); -

.

, ,
,
.
80 .

-
.
( ,
, ), , -
. -
,
, 120 .


( )
,
() .
:
1) ( ) :
+ -6- +
G0= 4,0 (16,7 )
2) :
-6- + -1,6- +
G0= 3,4 (14,2 )
3) :
+ +
G0= 7,5 (31,4 )
12. 167

, (
) ,
. :
-6- ;
-1,6- -6-;
.

1. -
. COOH
CH 3
CH 2
: C O + CO 2
1). - C O
( ) CO OH
COOH
:
+ 2 + + +
.
2-
.
(. 15, . 15.1).
2).
COOH
- CH 2 OH
CH 2
() + C O P O + CO 2 +
C O
COOH OH
- COOH
(-

):
+ + 2 +
-
, , .

-
,
(. 10, .10.4).
,
( - -
)
.

( shuttles, .), -
, -
, ,
168 III.

. -
,
-, .
:
1) :
:
+ + + + +,

:
+ + + + +
2) -
:
+ L- + -

; -
.
3) -


( ):
+ - ,


:
+ -SH +
+ -
2 -

, -
+
,
,

,
(. 12.5):
2. -1,6--
-6-:
+ -1,6- + 2

-6- +
2

-1,6--
(-1,6-), -
( ),
. 12.5. . .
12. 169

-1,6- -
.
3. -6- :
-6- +
+ 2 +
- -6-
-
() -6-
; -
-6- -1,6-
(-6--),
-3-
-
- 3-
.
2-

-6-

,



-6--
-
,

-
-

.

,
- -
. -


-

, -

-


, - . 12.6. . :
, -6- -6-; -6- -
-6-; -1,6- -1,6--
; -3- -3-;
, 3- 3- ; 2-
. 2- ; -
( .
170 III.

2 2 2
3- 2 3-
) :
2 + 4 + 2 + 2 + 2 + + 4 2 + 2 + +
+ 4 + 2 + 6
,
:
; , ,
.
. 12.6.
, .

(. ).

() ()
( ), , ,
, .
1.
, ,
; (
)
:
L- + + + + +
( 11)
,
.
-
(, ),
+/, /,
.
,
.
-
, (- ,
),
,
( )
(. 12.7). ( ) -
-.
-
( 11).
12. 171

( ),
,
,
+/,
( + ).
'



+ +

. 12.7. - ( ).

2.
(, , -
) , . -
, (
) , ,
, ;
(, -
-, -
).

. 12.6.

, ,
, -
.
-
, -
-
:
+ L- +
+ -

-
, -
( )

(- ):
172 III.



() ,
.
1.
:
, -;
- ;
-1,6- , -

, -1,6-.
,
, -
:
-
, - ( -
),
( );
- (
)
( /).
2. -
, (),
.
2.1. ,
-, -1,6-
, -6--.
2.1. ,
.

12.4. .
, ,


-

-
(
(3,3-
,
5,5 /) -
)
, 3,3-5,5 /
(60-100 %).


12. 173


-
, , ,
-
.

,
, ,
, .
.
/
.
1. (, ), -
, -
-
,
. -
,
.
2. (, )
- ,
(
), . -
, ,
, ,
, , , -
. , ,
,
.
,

( . 13) ,
, -6-- , .
, ,
(, , -
) -
-, , -
(, , ).
, , ,

, , , .
174 III.


,

.
- ()
.
:
(),
( 90 %) --
. - .
10-15 % -
.
( 30 ),
;
() ,
-
,
.
( 30 )
.
- -
( )
, , , -
, 500 % . -

,
.
-
, ( 10-14-
) per os , 75 ; -
2 15- ( 12.1).
12.1. ,
( R.Berkow (Ed.): The Merck
Manual of Diagnosis and Therapy, 1992)

, %

1 115 140
2 140 200

1 ;
2 ( 2 ).
12. 175

20 20
360
340

320
300
280
260
, %

240
220
200
180
160
140
120

100
80
50 50
60 - -
40

0 0,5 1,5 3,0 4,0 5,0


,
. 12.8. . ;
.
, -
( -)
(. 12.8).
180 % (
), .

( 16, .16.4), -
.
176 III.

13.
III.
,

. ,
-
. , ,
,
() .
, -
, . -

, .

13.1.
,

,
() .
()
1. -.

O
CH2OH
NH
O O O O
O N
OH + HO P O P O P O CH2
OH OH OH O
HO O PO3H2
OH
-1- OH OH

CH2OH O
O
NH
OH O O
O N + H4P2O7
HO O P O P O CH2
O
OH OH OH

OH OH
-1-
13. 177

-
,
(.
).
,
, -1-,
, .176.
- -
, -
, (427), .
-1-, , -6--
(. 11) .
2. .
-1,4- () -

( ). -
- () -
-1- -4- (n-)
:
-1- + (6105)n + (6105)n+1

CH2OH
O
OH O O
HO O P O P O +
OH OH OH
-1-
CH2OH CH2OH
O O
(n) OH (n-1)
OH
O O ...
HO
OH OH
(6105)n
CH2OH CH2OH CH2OH
O O O
(n+1) (n) OH (n-1) +
OH OH
HO O O O ...
OH OH OH
(6105)n+1
178 III.

3.
123
.
123
123
123 ...


(n = 6 7) -
-
E -
-
6-7


-6-
,


1234
1234
1234
1234
.
...
(1,4-1,6)-
(-
. 13.1. . -
).
, ,
(.. 1106-2108),
40-200 .
().
1. -
, 1,4-
(, (-4)--).
OH
OH OH
P
CH2OH O CH2OH CH2OH
O O O
OH OH OH
HO O O O ...
OH OH OH
(610O5)n

CH2OH CH2OH CH2OH


O O O
OH OH + OH OH
HO O P O HO O O ...
OH OH OH OH
-1- (6105)n-1
13. 179

-1-,
:
(610O5)n + 3 4 -1- + (6105)n-1
, , .
2. -1-
. -
-1,6- ( ).
-1,6- ,
:
, -
, , ,
(1 6)- ;
(1 6)- ,
.
3. -1-, ,
-6-
. (C6H10O5)n
4. -
6- :
-6- - -1-
6- ,
- -6-
;
, -6-,
-6-
, ()
. . 13.2.

. 13.2. .

13.2.


, , -
,
.
, , ,
.

13.1.
180 III.

13.1. ( 70 ,
)

1 4,0 % 72
' 2 0,7 % 245
3 0,1 % 10
327
1
1,8 ;
2
35 ;
3
10 .
-6-, -
,
-
.
12-18 ; ,
,
, .
,
.
.
, ,

,
.


. -
(
) .

,
.
( ) ( b).
1. b a

:
b + 4 a + 4
() ()
a ()
b.
13. 181

2. , b, b.
b ,
.
b ( b)
- :
-

b () + b () +
b -
.
3.
3',5'- (),
,
( 7).





-
-
- -


. -
-
-


-- b b
() ()
-
-
-
b
() ()
(-
).
-
- -1-
-
-
-
(CO2, H2O)
. 13.3: . 13.3. .
182 III.

4. -
b b -
:
b , 2+-
, .
-
b, .
-
, 2+
;
b
. ,
,
.
b ,
.

,
. ,
,
a,
b.
- -
- :
a + 2 b + 2
() ()
() - -
.
, -
,
- , -
,
.
, -
: ( ) -
( ). -

, -
(
) (
) (.13.4).
13. 183


() OH

b
OH
()

H2 O
b
P
()

a
()
.13.4. .



:
. .
:
) - -
;
) - -
.
:
) , -
;
)
.
. .
,
.

, .
, /
,
:

;

, -
.
184 III.

13.3.

-
.

,
, -
.
( , , ) -
,
, -
13.2.
13.2. ( R.Berkow (Ed.): The Merck Manual of
Diagnosis and Therapy, 1992, )
,
()
0 , '
I -6- ,
II
III -1,6- , ', ,

IV (1,4 1,6) , ',
( )
V ' ' -
VI
VII ',
-
.
, -
, ,
. -
.

,
, -
.

, . -
, -
, , , -
. -

. .
13. 185

13.4.

-
, .

,
, .


-
. , -
()

.
- N- .
1. -
-
-
.
, -N- (UDP-
GalNAc), - (UDP-Gal) -N- () -
(MP-NeuAc).
, -
OH-Ser(Thr), -.
,
- () ,
, N- (GalNAc), (Gal) N--
(NeuAc):
1) UDP-GalNAc + HO-Protein GalNAc-Protein
2) CMP-NeuAc + GalNAc-Protein NeuAc-GalNAc-Protein
-
, - (-
) () ():
() ()

NeuAc GalNAc Ser(Thr) Gal GalNAc Ser(Thr)


NeuAc NeuAc

,
, ,
186 III.

(), -
.
2. N-
N-
, -
.
, ,
, .
, -,
,
.

H CH 3 CH 3
HO CH 2 CH 2 C CH 2 CH 2 CH C CH 2 CH 2 CH 2 CH C CH 3
CH 3
n
. n = (17 20) .

(Dol) -
ATP :
Dol + ATP DolP + ADP
N--
UDP-GlcNAc , -
:
DolP + UDPGlcNAc GlcNAcPPDol + UMP
-
--
,
N- . , -
-,
. -
- -
.
N- , -
,
(Man)3(GlcNAc)2, NH- :

M an
M an GlcNA c GlcNA c Asn
M an

, N- .
13. 187

-
. ,
, ,
.
, - N-,
-
.
3.
, ,
, .
, , -
, -
.
,
, (). :
UDPGal + Cer GalCer + UDP
UDPGalNAc + GalCer GalNAcGalCer + UDP
-
, .


, .
-
(), - ()
F uc Gal GlcNA c Gal Glc Cer
-
,


- () F uc Gal GlcNA c Gal Glc Cer
,
GalNA c
.

(IA IB, ), - () F uc Gal GlcNA c Gal Glc Cer
-
, Gal
, -
N-- ,
( ) , , .
( ).
, -
( ) . 30 ,
,
.
188 III.


-
, ,
, .
,
() .
() -
,
.
-
, -
, , . ,
, :
,
, -
.
- ,
(. ) , -
, , , .
-
.
- , --
,
.
-D- ,
N- GlcNAc GalNAc.
,
- .
-L- , -
L- .
, .
,
, -
, .
.

13.5. .

,
. ,
13. 189


, ,
( ).
, , , ,

, , , ,
.
.

() , , -
13.3.
13.3. ( R.Berkow (Ed.): The
Merck Manual of Diagnosis and Therapy, 1992, )



I* -L- ,

-
II ,

III
IV
IVA N--6-

IVB C -
B
VI - B
VII - -

: * IH, IS, IH/S.



15.
190 III.

14.
I.

(), (-
, , )
, ,
.

14.1.
-

, , , -
.
-
,
,
, -
.
:
();
;
;
.

()
() , , ,
,
.
.

14.2.
( , )
.
, ,
,
. -
-
, ,
,
, ( 26).
14. 191

-

(),
.14.1.

, ,
-
.
, 65 % . 14.1. -
, , ().
,
.
10 ,

, , 40 .

()
, , ,
,
. -
, ,
.
()
, ( ), -
( ), :

O O
CH2 O C CH2 O C CH2 OH CH2 OH
O E1 O E2 O E3
CH O C CH O C CH O C CH OH
O H 2O R1COOH H2O R 2COOH H2O R 3COOH
CH2 O C CH2 OH CH2 OH CH2 OH

:
O O
CH2 O C R1 CH2 OH R1 C
OH
O
O
CH O C R2 + 3H2O CH OH + R2 C
OH
O
O
CH2 O C R3 CH2 OH R3 C
OH
192 III.

( ) -
, , , -
, .
-
.

, -
, -, -
. (E2 E3) -
(E1).

, () -
. , , , -
(-) , ,
, , .
-

.

-
, -
. -

E1

- .
, -
-
E2 -
-
,
- - -

. -
--
E3
-
H2 O
. 14.2. .
. -
1 , 2 -
-
, 3 .
-

, ( 13)
.
14. 193




. -

. -
-
.
, ,
,
-
- .
( ,
) (, ) , -
, -
-
, .
, -
, , -
, .


.


, -
.

, -
, ,
.
-
:
) ,
;
) ,
, ,
3-. ,
, -3-, -
. , -
-

.
194 III.

-
, .
, ,
, , -
(. ),
-
.
, ,
.
,
,
. -

. ,
.
(, ) -
.

14.3.


, .


, -
,
( 16, 18 ),
-.
,
,
, .
-
-- (), - :
RCOOH + KoASH + AT RCOSKoA + AM +
-

-
1. - - -
--.
( 2,3, , )
- :
14. 195

O O
R CH2 CH2 CH2 C + R CH2 CH CH C + H2
(Cn) S KoA S KoA
2. - -- -
- 3-- (--):
O O
R CH2 CH CH C + H2O R CH2 CH CH2 C
S KoA OH S KoA
3. - - 3--
--):
-. 3-- (
O O
R CH2 CH CH2 C + H R CH2 C CH2 C + 2
OH S KoA O S KoA
4. 3--
---. -
- ,
, -:
O O O
R CH2 C CH2 + HS KoA R CH2 + CH3
O S KoA S KoA S KoA
(Cn-2)

-
- (Cn)

- , , 2
- - 2,3 - --
. , - H2O
- -
- 3--
(n) (n/2 1)

-.
, - 2
3--
- HS KoA

: CH3 CO S KoA
7 - -
1531OSKoA 8 H3COSKoA (Cn-2)
- - . 14.3.
.14.3. - .
196 III.


- ,

. -
,
(CH 3)3N + CH 2 CH CH 2 COOH
,
OH -
.

(.14.4.):

E1 HS-K oA

T E2
-

-
. 14.4.
. 1 - I; 2 --
II; T .

)
- I -
:
SA + + HSKoA
) --
;
) - II
:
+ HSKoA SKoA +
-S-KoA -, -
.
-
1. - -,
12
( 10). - (. ) -
8 -, 2 2 96 (128)
.
14. 197

2. - -
2 , -
,
2 (2) 3(), 5
. 7 -
35 (57) .
1 , -
, -
, 130 (96+351).
,
:
15H31COOH + 23 O2 + 130 + 130 16 2 + 16 H2O + 130

, -
, () -
( 15).
1.
- OH
, CH 2 OH CH 2 O P O
OH
- CH OH + CH OH +
-
CH 2 OH CH 2 OH
-3- ( --
-3-
) -
. OH OH
2. - - CH 2 O P O CH 2 O P O
- CH OH OH + CH OH
OH
+ H 2
- O
- CH 2 OH C
H
- - -3-
-3- (-3-).
-3-
. -3-,
, -3- ( 11):
-3- 1,3- 3- 2-

14.4.


-, - ,
.
-
, ( 15).
198 III.

, -
CH3 CH3 CH3 -,
-
C O HC OH C O
,
CH2 CH2 CH3
COOH COOH () .
- ,
- .

( )
:
1. -
CH 3
- -
CH 3 CH 3 C O -.
O + O CH 2 + H S-K oA -
C C O
S-K oA S-KoA C -
S-K oA .
- - -
2. -
CH 3 COOH - -
CH CH - -
C O 3 2
HO C CH 3 + HS-KoA -- --
CH 2 + C O + H 2 O
S-KoA CH 2 -
( -).
C O
S-KoA - HC O
S-KoA
- -
---
COOH CH 3 .
CH 3
CH 2 C O + 3. --
HO C CH 3 O - --
CH 2 C
CH 2 S-K oA
COOH
C O ---
S-KoA - -
- -.
, - - ,
; -
,
( 15), , .
-,
, , ,
.
- -
-:
14. 199

CH 3 C CH 2 COOH + + + CH 3 CH CH 2 COOH +
+

O OH
-
-
/+, .
, -
,
. -
;
.

( )
,
.

-.
- :
) -:
O
CH3 C CH2 COOH HOOC CH2 CH2 C
S-KoA
O
-

O
CH3 C CH2 C HOOC CH2 CH2 COOH
S-KoA
O
-

) HS-KoA :

CH 3 C CH 2 COOH + SH + CH 3 C CH 2 + +
O O S-KoA

-, ,
-
, :
- + A-SH 2 -KoA
,
,
200 III.

.
,
.

(
10-20 /). ,
,
.
(),
().

-
.
, -
, .
, , -
, ( 10, 10.4),
.
(, ) -
-
- .
-
-. -
- -
.
.
( ), (
)
, -
. ,
, -
,
- -
,
.
15. 201

15.
II.

,


(, -
, ).

15.1.


, -
.
,

, , ,
,
. -
, ,
.


( ); -
-,
.
; , ,
.
-,
, ;
1531.
, -
, -,
( 11),
.
-, -
, -
- . :
1. - ,
(),
202 III.

(),
:
1) - + + -SH
1)
,
,
,
.
2.
-,
:
+ -SH + + - +
+ +

, , -
.
,
+, (. ) .15.1.


- -


+ +

+
CO2
CO2

. 15.1. .
-

- -,
. ,
- ,
14 16 .
15. 203

- - COOH
CH 3 CH 2
- - O + CO2 + O + +
- C S-KoA C
S-KoA
-- - -
.
-- ( ),
.
- ,
.
,
-, , :
O
C
HN NH
O
HC CH
+ HO C O
H2C CH (CH2)4 CO NH
S
O
O
C
O C N NH
HC CH
H2 C CH (CH2)4 CO NH
S

,
,
(2, 4, 6 ...)
( 16). -
.


(Acyl Carrier Protein, ACP, .). ACP
,
16 18. ACP SH- :
1- ACP,
(3) -;
2-
4'-, , SH-
(2) -. 4'- ()
36- ACP.
204 III.


O O OH CH 3 O
HS CH 2 CH 2 NH C CH 2 CH 2 NH C CH C CH 2 O P O CH 2 CH
CH 3 OH
4' -

- ACP :
O
HS-KoA CH3 C
O HS S
CH3 C + + HS-KoA
ACP ACP
S-KoA HS n
HS n
(HS- ) -.



.
1. , SH- , -
, SH- , -
, SH- . -
3--ACP-c:
HS
ACP
O
CH3 C S O O n
ACP CH3 C CH2 C S + CO2
O n
HOOC CH2 C S

()
2, -.
2. -ACP 3-
-ACP. - 3--ACP-
:

HS ACP + + + HS ACP

O O n OH O n
CH 3 C CH 2 C S CH 3 C CH 2 C S
H
3. 3- 3--
-ACP-.
15. 205

(), 2- 3-
2) - --
( 2-ACP:

HS ACP HS ACP
H 2O
OH O n H O n
CH 3 C CH 2 C S CH 3 C C C S
H H
2-ACP
4. --
-ACP-. ,
ACP:

HS ACP + + + HS ACP
H O n O n
CH3 C C C S CH3 CH2 CH2 C S
H

-
(2) (4).
-
, -
SH- SH- -
SH- , ,
:
HS O
ACP
CH 3 CH 2 CH 2 C S
O n
CH 3 CH 2 CH 2 C S A
HS n
O
CH 3 CH 2 CH 2 C S HS KoA
O
HOOC CH 2 C +
S KoA ACP
HS n
O
CH 3 CH 2 CH 2 C S

O ACP
HOOC CH 2 C S n

,
.
206 III.


(16), ACP :
SACP + 2 + HSACP
- -
:
CH3COSKoA + 7 HOOCCH2COSKoA + 14 + 14 H+
CH3(CH2)14COOH + 14 + + 8 KoASH + 7 CO2
,

, (2+ + 2e) . -
, -
, ,
-
(. . 15.1).
1. -
:
+ + + + +
2.
- :
+ + + 2 + + +
, , ,
.
, ,
, -6-- -
- -
, .


:
1. --.
-- , -, -
. -
:
1.1. -- -
:
) () .

( ,
) ,
15. 207

- .
-- (
) -
;
) ( ) ---
- - -
.
.
1.2. --
- ( )
( ).

,
(, , ) () -
(. 14;
14.1).
1.3. --:
) ( ) -

( )
;
) -
, .
2.
( )
, .
2.1.
.
,

.
2.2.
,
--.

(16),
, -
18, 20, 22, 24.
,
:
208 III.

) ( -
).
- , -
:
- (n) + - 3-- 3--
2,3-- - (n+2)
(-
10 ).
(18). -
22- 24- ,
;
) -
-.
, 12-16 (12-16):
- (n) + - (2) - (n+2) + A-SH

1.
16:1 18:1
9- 10- (9).
-
( 16 18):
16 2 16:1
18 2 18:1

(--), ,
, ( ), -
( ) b5
,
:
- (18) + + + + 2 - (18:1) + + + 2 2
2.
18:2( 9,12) - 18:3(
9,12,15)
, ,
,
9-
.
,
-
, (-
).
15. 209

,

-
, - 18:3(6,9,12) 20:4 (5,8,11,14), --
(22:6) .

(, , ), -
18:2
:
18:2 2 + 2 2 20:4

.15.2.

-
...

(18:2; 9,12) (18:3; 9,12,15)

- 2
+ 2(2C)
-
3(2H)
...

(18:3; 6,9,12)

+ 2C
(16) (22:6)

+ 2
(20:3; 8,11,14)
-
(18) 2
(16:1)
+ (2)n 2

(20:4; 5,8,11,14)
(18:1)
(22, 24)
+ 3(2)


(24:1)
. 15.2.
.

15.2.
( ) , -
-
, .
70
210 III.

10-15 . , -
, , ,
.

(-) -3-, , ,
.

1. -3- (--
).
:
1.1. -
(. 14, 14.3):
+ -3- +
1.2.
. - -3--
- (-):
+ + + -3- + +

O 2. -
H2C OH R1 - COSKoA KoA - SH H2 C O C R 1 -3- -
-
HC OH HC OH
-
H2C O P H2 C O P
-3- 1--3- -.
()
:
O O
2.1. -
H2C O C R1 H2 C O C R 1
R2 - COSKoA KoA - SH
O
HC OH -3--
HC O C R2
H2C O P -
H2 C O P 1--3--
1--3-
().
2.2. -
O O
H2C O C R1 H2C O C R1 1--3--
H2O Pi
O O
-
HC O C R2 HC O C R2
1,2--
H2C O P H2C OH -3- (-
1,2- ).
15. 211


- O O
. H2C O C R1 H2 C O C R 1
R3 - COSKoA KoA - SH
O O
3.
HC O C R2 HC O C R2
1,2--
O
() H2C OH
- H 2 C O C R3
-: 1,2-

4. 1,2- - (
) .


,
-3- -
,
.
,
.
-,
.

15.3.

() , -
, ,
. , -
, -
, :
-3-

.

.
1,2-,
,
, ( ).

(CH 3)3N CH 2 CH 2 OH + AT (CH 3)3N CH 2 CH 2 O P + A



212 III.

() ,
:
NH2
N
C
N CH2 O P O P O P + P O CH2 CH2 N(CH3 )3
O O

OH OH

NH 2

N
C
O N CH2 O P O P O CH2 CH2 N(CH3)3 +
O

OH OH
-

NH 2
O
H 2C O C R 1 N
O + O C N CH 2 O P O P O CH 2 CH 2 N(CH 3)3
HC O C R 2 O
H 2C OH
OH OH
1,2- -
O NH 2
H 2C O C R 1 N
O
HC O C R 2 + C
O N CH 2 O P
O
H 2C O P O CH 2 CH 2 N(CH 3)3

OH OH

1) () --
CO OH ;
H 2N CH 2) ( )
-
CH 2
(-);
CH 2
3) - (-) 1,2--
+
S (-
CH 3 ).
15. 213

-
, .
S-:
+ 3 S- +
+ 3 S-
,
:
+ +
. 15.3.



-
-3-


2 -
2 SH
() SH


H2O



() 1,2-



-
-
SH
-

. 15.3. .

15.4. .

,
. -
-
, .
CH3 (CH2)12 HC CH CH CH CH2 OH
OH NH2
214 III.


(),
.


-
.
, ( 6),
- ; , -
, - :
) - + + + + +
+ 2 + + KoA-SH
+

) + + 2
N- ()
. -
N- -
:
+ - N- () + -SH

,
,
. -:
+ - +

, ,
, : ( -
), ( ), (-
) ( ,
N- ) ( 5).
-
.

2-
(N-).
; , -
-
. ,
() ( 13, 13.4):
- + - +
15. 215


:
- SH -



- ()



Glc Gal N-AcGal Gal
- Cer
- NeuAc
GM1
. -
1. -
- Glc Gal N-AcGal
Cer
-
: NeuAc
+ G M2

+
2. . -
Cer Glc Gal
NeuAc
-
-
.

-

GM2 GM1 . 15.4. Cer Glc Gal
-
, -
- -

. , Cer Glc

,
-
.

( ,
N--
NeuAc). . 15.4. .
216 III.


,
, -
, .
, , ( 13),
,
.
:
- ,
, ,
.
.
- ( GM2) , -
, N--
GM2,
. , -
, , ;
3-4 .
, ,
, 1 3600 -
.
GM1 ,
-,
GM1 ( 13.3)
. ,
-.
( ) ,
-
, , -
.
, ,
, .
16. 217

16.
III. .


. () -
,
, , ,
, .
-
.

16.1.

, ,

.
.
0,5
1,0 , 0,3-0,5 ( 1,0-1,2 )
.
, . -
( 50 80 %) ,
(10-15 %) ( 5 %). -
,
.
-,

- .

-
- -- -- ( -)
, 14:
2 - - -
- -
. -

:
1. - . -
- --:
218 III.

CH 3 O
+
HOO C CH 2 C CH 2 C ~ S-K oA + +
OH
CH 3
HOO C CH 2 C CH 2 CH 2 OH + + + K oASH
OH

-- ,
(
, ).
2. .
:
2.1.
:
CH 3
HOO C CH 2 C CH 2 CH 2 OH + 2
OH
CH 3 O O
HOO C CH 2 C CH 2 CH 2 O P O P OH + 2
OH OH OH

2.2. -
( ) 3,3--
:
CH 3 O O CO 2
HOO C CH 2 C CH 2 CH 2 O P O P OH
OH OH OH
CH 3 O O
H 2C C CH 2 CH 2 O P O P OH
OH OH

CH 3 O O
H 3C C CH CH 2 O P O P OH
OH OH
3,3-

3. (5 ) -
(30 ) (3050).
-
:
16. 219

3.1. 3,3- (5 ) + (5 )
(10 );
3.2. (10 ) + (5 )
(15 );
3.3. 2 (2 15 ) + + + (30 )
4. -
( ).
:
4.1. -2,3- ()
4.2. (30 ) (27 )
- - -
, -
, -
(-
-
),
-450 - -
.
-
-
(2746) - -
:

18 3-SKoA + 13 + 13 + +

+ 3 2 + 18 2746 + 13 + +
+ 18 KoASH + 9 2 + 18 + 6 427 +

+ 6 34 + 2

. 16.1.


-

-,
--. -

, -

. 16.1.
.
.

(. ). ,
, , ,
.
220 III.

--
( ,
), -
( ) .
--
, .

16.2.
, , -
, ,
,
.

; -
.

65 %
-3.
.
1.
()-- () .
2- ( -)
:
+ - +
:
18:2 () 18:1.
(. 16.3).
2. -
-- ():
+ - - + KoA-SH
- ,
.
( )
, , .
,
,
, , -
, D3 .



16. 221

.

( ).
(RH),
, :
RH + 2 + + + R- + 2 + +
-450
( ) -
.
1. .
-
,
. CH 3
-
CH CH 2 CH 2 COO H
; CH 3
: 12 17
11 13 16
(3,7,12-), - CH 3 14 15
(3,12-), - 2 1 10 9 8
(3,7-) 3 5 7
4 6
(3-) .
-
( ) -
-
12 17
-

-
.
3 7
+ +
HO 2
-
7 -
, - +

7 -,
-450 12 17

,
( ).
7- 3 7

, - H O OH
- 7--
.
-
.
7 -
: ,
222 III.

. -
, -
. , ,
(. 16.2):


(3,7,12-) (3,7-)


(3,12-) (3-)
. 16.2. .

, ,
,

. (
) ( ) ,
,
.
CH3 O
OH CH CH2 CH2 C NH CH2 COO
CH3
CH3
OH CH CH2 CH COOH CH3
CH3

CH3 HO OH CH3 O
OH CH CH2 CH2 C NH CH2 CH2 SO3
CH3
HO OH
CH3

HO OH

.
2.
21 (, )
(19 , 18 ) ,
27- , ,
, , .
16. 223


() 21-
(21),
(21):
.
-
, -
17-- (19) -
(18) .
3. D3.
D3 -
D3,
-
1,25- ().
D3
25.
-
.16.3.
(27)

-
7- (21) 3 (27)


- ()
(24) (21)
(24)

(21) -
17-


(21) (19) (18)

(21)
. 16.3. .


-
1 . -

.
224 III.

:
1. . ( -
) 3-5 ;
( 500 /) .
2. , -
.
,
.
3. -
.
,
,
- -
(.., 1983), () -
.

16.3. .
.
,
: ( ); -
(); (
).
-
26.
, ,
.
,
,
2- () ,
:
O
CH2 O C R1 CH2 OH
O O
R1 COOH
CH O C R2 + 2H2O CH O C R2 +
O R3 COOH
CH2 O C R3 CH2 OH

( , ) -
().
,
.
, ,
,
16. 225

, -
, :
-
;
.

2- -
, ,
,
:
1. 1,2- (
-):
O
CH 2 OH CH 2 O C R 1
O O
CH O C R2 + R1 CO ~ SK oA CH O C R2 + H SKoA

CH 2 OH CH 2 OH
2- 1,2-

2. -:
O O
CH 2 O C R 1 CH 2 O C R 1
O O
CH O C R2 + R3 CO ~ SK oA CH O C R2 + H SK oA
O
CH 2 OH CH 2 O C R 3
1,2-



. ,
.
.
.
,
()
() ,
( v.subclavia sin.).

,
,
226 III.

. - ,

(-) .

, -
,
. -
,
( -, - ).
-
. -
,
.
:
();
(), - -;
();
(), -;
(), -.
- -
(. 16.1), (, ) -
.
16.1.
(/) ()
< 0,95 100-1 000
0,95-1,006 25-75
1,006-1,019 25
1,019-1,063 20-28
1,063-1,210 5-13

-

-
,


(), -
-
.




-
, -
,
. -
-
.16.4. . . 16.4.
16. 227

, -
. , ,
(, , ).
(A, B, C, D, E),
: A-1, A-2, A-4, -48, -100, C-1, C-2, C-3, D E,
( 16.2).
16.2.

,
A-1
-2
,
-1,-2,-3 , ,
D
E , ,

()
(), () ()
, ()
( 16.3). ,

.
16.3. (%)
( R.Murray ..,1988, L.Stryer,1995)

( % )

( ) /
1-2 98-99 88 4 1/3 8 B-48,C,E
7-10 90-93 57 23 8/15 20 B-100,C,E
21 79 14 58 10/48 28 B-100
45 55 18 38 8/30 44 A

, -
. -
,
.
,
. ,

. , , -
.

( .) 70-150 .
,
, ,
, .
228 III.

,

.
,
, ( ) -
( ).
,
, (remnant , .) ,
( ) .
,
.

.
, ( )
,
. , , ,
,
. ,
(
), ,
.

- -
. ,
.
-
,
-
, , .
,
, .

.
,
, (. ).
-
(),
.

. . (M.Brown, J.Goldstein)
1985 . .
, , ,
, , , ,
.
, ,
16. 229

--,
.
2 3.
,
, . -
:
, , , -
. ,
,
. .

- ,
( -
) ,
.
:
() , , -
(,
, -)
, -
( );
() , -
(, , -
), ( , , -
), ( ).
, ,
-
( , , )
( () ).
,
(I, II, III, IV, V) (IIa IIb) 16.4.
16.4. ( G.Thompson, 1991)


I

IIa

IIb

III

IV

V

230 III.

,
, , :
( ) I;
( ) II;
III;
IV.

16.4. :
, ,

,

. , -
. ,
,
, -
,

. , ,

(.., 1987).

,
,
.
, -
- . -
,
, , .
,
,
.
- -
- 16.5.
16.5. -
XX ( B.Strehler, 1966, )
1900 . % * 1959 . %
8,0 38,6
6,2 11,5
% (100%) * 14,2 50,1
-
,
, , .
16. 231

,
, -
.
,
. -
,

. ,
- :
,
, ,
. ,
/ :

.
,
,
:
) (
);
) (
--; , , );
)
( , );
) ( -
, ).

,
.
() .
.
, , , 24 %
27 % . , -
, /
.

( ,
) -
.
(
) , ,
.
16.6.
232 III.

16.6. (
70 ) ( ., ., 1977)
,

15 000 10 0000 419 500
70 200 839
' 120 400 1 678


() :
) -, -
;
) ,
;
)
.
-
, -
( ),
,
.
-
,
.
, -
,
50-80 .

, -
. ,
(-
),
.
, ,
, -
, .
( 12),
( I , ) (
II , ).

II , , , .
16. 233

:
1. , I ,
. ,

,
.
2. ,
-
- . ,
(),
-
.
3. ,
( 14). ( )

.
4. ,

.
234 III.

17.
I.

12-15 ,
, , .
(6-7 ) ,
. -
.
,
, ()
, .

17.1.

, , ,
-
.
, -

. , -
, -
300-500 , 50-100
.
, ,
:
1. , -
(, );
.
( ) 60-100
. ( 35 200 )
, (I.Halkerston, 1988).
2. ,
. (1/2)
,
.

1-2 %
(30-40 ).

, ( -
, ),
.
17. 235

3. , .
de novo:
,
, (, nonessential, .)
L-. , , -
, (, -
essential, .).
: , , ,
, , , , .

,
. ,
, ;
(, )
.
, , -

:
1. . -
, ,
. ,

( ) 75-80 % , -
, ,
.
2. , , -
.
, ( )
( ). -

() ().
, -
() -
, (
). , -
, -
( 10 % ),
.
L- --
. -

, -
.
236 III.

- - -





, 2, 2
. 17.1. .
;
.

17.2.


R1 COOH --
CH 2
H C NH 2
- --
CH 2
COOH -
- HC NH 2 ( --
COOH
); -
COOH L- -
CH 2

R1 ( -
CH 2 --
C O C O L-):
,
COOH COOH
,
- -
(-
. 17.2. .
).


, .
:
17. 237

(1) (- ):
L- + - + L-
(2) (- ):
L- + - + L-
(3) :
L- + - p- + L-
(4) :
L- + - - + L-
, ,
, , ,
, , . -
( )
( )
.

,
.

-,
6 (, ) -
() (),
.
6,
, -
() -
.
() -
( )
- (Lys-258).

:
1 2

-1 -2

:
1) , ,
:
1 + - -1 + -
238 III.

-
-
(1); (1)
(1) ,
(), -1:
Lys (CH 2)4 NH 2
Lys
(CH 2)4 R 1 CH COOH
N N
R 1 CH COOH
C H C H
P O H 2C OH NH 2 P O H 2C OH H+ H+

N+ CH 3 (1a) N+ CH 3 (1)

R1 C CO OH
N NH 2
R C COOH
CH 2 CH 2
H+ H+ H 2O O
P O H 2C OH P O H 2C OH

(1) (1) +
N+ CH 3 N CH 3

.
2) -2, ,
:
-2 + 2 +
-
( -
); , -
, -
.
,
, 1937 . ..-
..; ..-
..
. ..
. 17.3. . ,
(1902-1986) , -
, -
. .
17. 239


, -
, , ,
-L-, -,
-.
.
,

L- . -
, L- ,
-
.

( ),
;
, (-
- . 12).

17.3.
L-
; ,
:
L- - - + NH3
CO OH + + + CO OH H 2O COOH
CH 2 CH 2 CH 2
(1) (2)
+ NH3
CH 2 CH 2 CH 2
HC NH 2 C NH C O
CO OH CO OH COOH
L- - -
- -
, ;
- . -, ,
,
.
- L--
-
.
L-
L- ,
L-, L-
,
.
240 III.

L-
- L-
:
L-

L-- NH3
- - + +

. 17.4. L-.
-
, , ,
.
L- D-
. (),
L- D- :

2 2 NH3

L-(-)- L-(-)- -

H2 + O2 + H2O2

L- -, D- - .
, .
:
22 2 + 1/2 2
L- D- ,
.

17.4.

( ),
, ,
:
CO 2
R CH COOH R CH 2 NH 2
NH 2
L- -

-
L-
,
,
17. 241

, -
. ,
L-.
, -
; .

1. , .
-
:
COOH NH2
(1) -()-
CO2
(, -) L-- HC NH2 CH2
:
CH2 CH2
L-
- () CH2 CH2
(2) L-: COOH COOH
L- -
L- ()

CO 2
N C CH 2 CH COOH N C CH 2 CH 2 NH 2
NH 2
N N
H H
L-
2. .

, -
(
).

( ):

, - )
( ()

CO 2
H 2N (CH 2)3 CH COOH H 2N (CH 2)4 NH 2
NH 2

242 III.


, -
( ()
)
CO 2
H 2N (CH 2)4 CH COOH H 2N (CH 2)5 NH 2
NH 2


-
- , , -
. ()

- ,
:
RCH2NH2 + RCH=NH + 2
RCH=NH + 2 RCH=O + N3
-
-
. .

17.5. .

1.
,
: -
90 % , . -
,
, .
(v.porta) -
( ,
) .
2.

(), -
:
+ 2 + NH3
, ,
, L- ,
(. ).
17. 243


, ;
(
NH4+) , 25-40 / (0,4-0,7 /).

( , ),
( ), ()
,
.
, .


-:
NH3 + - + + + L- + + + 2
( -), -
, -
, , ,

.

, L- (.
).


.
,
() , :
1) , -
( , );
2) ,
(, );
3) -
( ,
, ).
.

.

. (H.Krebs) . (K.Henseleit)
(1932),
244 III.

, ,
( -):

H2O NH3
NH 2 NH 2
CO2
H2O C NH C O
NH3
NH NH 2 NH
CH 2 CH 2 CH 2
CH 2 CH 2 CH 2
CH 2 CH 2 CH 2
HC NH 2 HC NH 2 HC NH 2
COOH COOH COOH

, ,
, , -
L-, L-.

1. :
O OH
NH 3 + CO 2 + 2 + H 2O H 2N C O~P O + 2 + H 3PO 4
OH

.
( ) .
2. (-
-):
+ + 34

NH 2
NH 2 C O
O OH
(CH 2)3 NH
H 2N C O ~ P O + + H 3PO 4
HC NH 2 (CH 2)3
OH
COOH HC NH 2
COOH

17. 245

3. L--
( -):
+ L- + + + 427
NH2 NH2 COOH
C O COOH C N CH
NH H2 N CH NH CH2
+ + COOH
(CH2)3 CH2 (CH2)3
HC NH2 COOH HC NH2
COOH COOH
L-
NH COOH
C NH CH
NH CH2
+ M + H4P2O7
COOH
(CH2)3
HC NH2
COOH
4. - NH COOH NH2
COOH
C NH CH C NH
-- CH
; NH CH2 NH +
- CH
(CH2)3 COOH (CH2)3

COOH
: HC NH2 HC NH2
COOH COOH
+

5.
NH2
NH2
C NH NH2
(CH2)3
NH + H2O + C O
( - HC NH2
(CH2)3 NH2
): COOH
HC NH2
+ 2
+ COOH

246 III.

, - (4),
;
, ,
:
--
L-

L-
NH3
- --

CO2 -


,
.
-
. -
,
.

, -
(, , ), (
) .
.
L- - , -
:
NH3 + L- + + +

( )
. ,
:
(1) ;
( )
, , , ;
17. 247

-
(- ), ;
(2) L-
:
+ 2 L- + NH3
, , .
(3)
(NH4+), 0,5 .

,
:
NH3 + H+ NH4+

;
, -
.
248 III.

18.
II.

18.1.
.

L-, ,


. ,
, , ,
- , , -
.

,

,
, .
: -, -, -, ,
(. 18.1).
1. - , :
(, , , , )
- ;
(, , , , ) -
- -.
, -
- ;
-.
2. -
, , , , .

.
3. - ,
, ( , ,
-).
4. ;
- (
-) .
5. ;
.
18. 249









- -

-





. 18.1. L-
.



L-, (. 18.1),
. ,

-, -, - ,
.

L- -,

-. .
, ( 18.1).
18.1.
-







250 III.

-
, ,

.

, L-
(nonfat-like, .) (fat-like, .).
,
. : (nonessential) ,
. .
, ,
.
(essential), .
, , - .


.
, : , , ,
, ,
.

,

L-,
.

18.2.


-
.
,
.



18. 251

L- -
, :
CO OH + 2 CO OH
... HC OH O
H 2C O P H 2C O P
3- 3-

L- - H 2O H 3PO 4
CO OH COOH

HC NH 2 HC NH 2
H 2C O P H 2C OH
L-


(4-).
1. :
H 4- N 5, N 10 --H 4-
H 2C OH
H 2C NH 2
HC NH 2 + H 2O
COOH
COOH
L-

2. :

H4- + 2 N5,N10 - -4-

NH2 CH2 COOH CO2 + NH3


3. :
N10- -4- H4-

NH2 CH2 COOH HO CH2 CHNH2 COOH




, , -
, .
252 III.



+ +
-
( , -
) 5,6,7,8-
+ (4-).
7,8 - ,
+ + .
-
(
)
+
-
5,6,7,8 - ,
7,8- (2-)
, 5,6,7,8-
(4-).

-
-
- -
OH -
H O H COOH
N 6
9
N
3
4 5 CH2 N C N CH -
10
2
1 8 7
CH2 -
H2N N N CH2 -6, -7
COOH N-5, N-8, .






2 (H+H+) -

:
2 +
( 3 ),
OH
H (2),
H O H COOH
N (=),
N C CH2 N C N CH

CH2 CH2 (2), -
H2N N N
CH2 (), -

(CHNH)-.
5,6,7,8 -
18. 253

- H
5
N
- 10
C CH 2 N
H H
CH 2

N 5
N10
- 5 CH3
- N CH 2 N
10
: C CH 2 N C CH 2 N
H + H H
CH 2 CH 2
, -
- N5, N10-- N5-
, -
-
+ NH
,
CH
N+ CH
4-, + NH3 N
- C CH 2 N C CH 2 N
H - NH3 H H
CH 2 CH 2
( 19).
, N5, N10-- N5--



H

- C O H
H
5
N 10
5
N
C O
, C CH 2 N C CH 2 N
H
, H
CH 2 H 10
CH 2
,
5
N -- N10--
-
S-
4-.
(.
).


L- , -
(3)
.
L-:
N5-:
254 III.

SH S CH3
CH2 CH2
12
CH2 + N5--4- CH2 + 4-

HC NH2 HC NH2
COOH COOH

, -; -
( )
12 .

-
COOH COOH
NH2
H2N CH H2N CH ,
N
N -
CH2 + CH2 CH + +
3-
CH2 CH2 N N -
+ ,
S S H2 O S--
CH3 CH3 H H , -
H H
HO OH -
L- S- -
-
.
S-,
-
-
,

S--
N5--FH4 ,

S-- . -
-

( -
- -), -
S-- CH3



. 18.2. . (. 18.2)

, .
, S-, ,
, ,
.
18. 255


,
.
,
. :
1- (-
) ( ):
HN C NH 2
NH 2
NH HN C NH 2
NH 2 (CH 2)3
(CH 2)3 + + NH
CH 2 COO H HC NH 2
NH 2 CH 2 COO H
HC
COO H
COO H

HN C NH2 HN C NH2
2- , CH3
NH N CH3
,
CH2 CH2
S- ( COOH COOH
):
-
. -

:
HN C NH2
NH S-
CH2 COOH

HN C NH2
H3C N S-
CH2 SH
CH2 COOH CH2


OH CH NH2
HN C NH P O HN C NH COOH

H3C N OH H3C N
CH2 COOH CH2 CO

.
256 III.


;
.

L- , , ,
SH- ,
, .
---,
:
NH 2 O H O
O O -
C C CH 2 CH 2 C N C C N CH 2 C
HO OH
-
H H CH 2 H ( 5 ).
-
SH

-- (SH) (S
S) ,
SH-.
-
,
() ()
:
ROOH ROOR

, :
R O O H + 2 SH R OH + S S + H 2O
, -
(Se).
ROOH ROH SS SH
- -
:
-
-
SH SS -
. -
-
- ;

+ + H +
.


,
18. 257

, .

,
-6-- , -
.
, , -
, .
- ( ), , .


, , ,
,
.
CO2
CH2 CH CH2 CH COOH CH2 CH2

SH NH2 SO3H NH2 SO3H NH2



-

L-, L--

L-,
1
-
- -
: 2
, CO2
- --
3
: 2
(1) - , ----
- -
;
, - - - -
-
...

...
...

L-; -
(2) - - -
-- -
;
--
; -
-
- ;
258 III.

(3) , - -;
( ), -
- .
L-, L- L-
:

CH 3 NH3+ NH3+ NH 3+

CH CH O
H3C CH O CH 2 CH O
H3C CH 2 C CH C H3C CH C
CH 3 O CH 3 O
O
L- L- L-
- - -
1 1 1
- - -

CH 3 O O O
CH C O H3C C O CH 2 C O
H3C CH 2 C CH C H3C CH C
O CH 3 O CH 3 O

- - ---

CoASH CoASH CoASH


2 2 2
CO2 CO2 CO2
CH 3 O O O
CH C H3C C CH 2 C
CH S~CoA
H3C CH 2 S~CoA H3C CH S~CoA
CH 3
CH 3
- - --

3 3
[2H] [2H] 3
[2H]
CH 3 O O O
C C H2C C CH C
H3C CH S~CoA C S~CoA
H3C C S~CoA
CH 3
CH 3
-- - -
()
.
,
a-. (2) -
, , -
- (
18. 259

); c -
(maple syrup urine disease, .).
,
,
, .
12
- -
,
(. 18.1).

- -. -,
-
, :

CO2 H O O
O 1 2
CH 3 CH 2 C HOOC C C HOOC CH 2 CH 2 C
S-KoA S-KoA S-KoA
CH 3
- - -

(1) -- ( )-
, -
, 2 - ( -) -
( );
(2) --,
12-.
( 6, . 6.3.) 12 : -
.
12 :
1)
N5--
4- (. );
2) -- -
--; -
,
,
, :

H R H H
12
C C C C

H R H
260 III.


-
.
(NO) -
,
.
,
NO- (NOS):
COOH COOH COOH
+
HC NH2 O2 HC NH2 HC NH2
(CH2)3 (CH2)3 (CH2)3 + NO
NH NH NH
H+
C NH2+ C N OH C
O NH2
NH2 NH2
N--
NO-, ,
: NOS-1 , , NOS-2 -
, NOS-3 .
NO
, , -
, , .

18.3.




, : (, -
), , (. 18.3).
1.
1.1. (
)
, .
1.2.

(. ).
2.
2.1.
p-,
,
18. 261

( ); -
( )
.

CH 2
NH3
C O
-- - -
OH COOH

OH
OH (2)
OH
(1) NH3
HO
C H2
CH 2 C OOH
CH 2
C O
CH 2 OH
H C N H2 COOH
2 H C N H2
COOH
COOH



OH
OH CO2
-

-
CH 2
(3)
H C NH 2
COOH
. 18.3. .
: (1) ; (2) ; (3) .

2.2. ( ). -
3,4--
(),
: ( )
( ).
2.3.
.


. (A.Garrod) 1902 .,
,
.
,
. -

262 III.

, .
,
100-800 / ( 10-40 /).
(oligophrenia
phenylpyruvica).
, -
.
,
;
.
,
, ,
.
( ) ,
, .
CH2 CH COOH
+O2
N NH2
H

HO
CH2 CH COOH O2

N NH2
H HCOOH
5- CO CH2 CH COOH CO CH CH COOH
NH2 NH2
CO2 NH CHO NH2


O2


COOH COOH CO CH2 CH COOH
COOH
NH2
OHC
N COOH HOOC NH2 NH2 NH2
OH OH
2--3- 3-- 3-

CO2 COOH COOH


COOH

N+ COOH N+ N+

-5- -5- ---


-
-


. 18.4. .
18. 263


L-

. ,
, -
( ),
. (. 18.4):
, 95 % -
;
, 1% -
.
1.
5-, -
.

, . -
, -
60 % .
2.
-
,
3-. 3-
- ,
3- . 3- ,

.

18.4.

-
, -
.
, , Fe2+-
(2 ) (2
), (Fe2+-Fe3+)- (Cu1+-Cu2+)- , (Fe2+-Fe3+)-
, , , Mg2+- .

,
. , , ,
(=)
.
264 III.

HC CH ,
HC CH
N
,
N
H

,
1 2
.
s
HC CH
a
,
HC C I C CH : , , -
3
N
8 HC C C CH , , , -
IV NH HN II , .
7 HC C C CH
N 4 ,
HC C III C CH
g b .
HC CH
6 5
(,
(C20H14N4) ). , -
. (
- (2)
, - ); -
1,2,3,4,5,6,7,8.
( ) .
,
,
( -
, -
).

:
COOH -
H
COOH
H S-K oA
CH 2
H C N H2 +
CH 2 -.
CH 2
CH 2 :
C O
COOH
C O
1. -
HC N H 2 - -- -
S-K oA
COOH :
--
-
-

COOH
COOH
2. -- -- CH 2 CO 2
CH 2
- CH 2
CH 2
(): C O
C O
, HC N H 2
, -- COOH
N H2

(-).
--
- S--
- - ,
-
, (

-45), ().
18. 265

3. COOH
- - COOH CH
COOH COOH 2
2H 2O CH 2
CH 2 CH 2 CH 2

CH 2 C C
CH 2 +
: C O C O

-, CH 2 CH 2 C CH
CH
, - N H 2 N H2 2 N
H
H 2N
-
-, -
-, -

-
-
(D.Shemin, D.Ritten- CO2 -
berg, 1944): HS-KoA
4.
. HS-KoA -- -
- -
-
CO2
. NH3
-
-

, -
-
...

IX

:
4.1. III:
COO

OOC CH 2
H 2C CH 2

COO
H 2C N CH 2

OOC H 2C 4+ N H 4
OOC H 2C CH 2 COO
H
4 H 2C CH 2 N H H N
H CH 2 CH 2 COO
OOC H 2C H 2C
H 2C N CH 2
H 3N + CH 2 N H
H
H 2C CH 2

H 2C COO

OOC
III
266 III.

:
- ();
-.
-,
,
( -
).
.

(4 )
-
- +

4NH4 4NH4

A P A P

H2C N CH2 H2C N CH2


P H A H A
A
NH HN NH HN
A H P P H P
N CH2 H 2C N CH2
H2C

P A P A
I III
( ) ( )

- ; (CH2COOH); (CH2CH2COOH)

12
.
4.2. .
( -
-).
4.3. -
().
-
-
, .
IX ,
- (-)
( ).
.

:
18. 267

COO

OOC CH2
H2C CH2

H2C N CH2

OOC H2C CH2 COO
H
N H H N
H CH2 CH2 COO
OOC H2C H2C
H2C N CH2

H2C CH2 III



H2C COO COO

OOC CH2
H3C CH2

H2C N CH2
H 3C CH3
H
N H H N
H CH2 CH2 COO
OOC H2C H2C
H2C N CH2
III

H2C CH3 CH2

H2C H 3C C

H
OOC
HC N CH
H3C CH3
N H H N
C CH2
OOC H2C H2C
HC N CH H

H2C CH3 IX
H 2C

OOC

CH CH2 CH CH2
CH3 CH3
H H
C C
H3C CH CH2 H3C CH CH2
NH N N
+ Fe2+ N
HC CH H3C Fe CH
N HN N N
H3C CH3 H 3C CH3
C C
H H
CH2 CH2 COOH CH2 CH2 COOH
CH2 CH2 COOH CH2 CH2 COOH
IX
268 III.

- -
,
4500 Fe3+. ,
S- ,
,
-
.
III
- :
III
-
III , -
.
III (IX)
Fe2+ , -
,
IX () -,
- - .




() (),
. -
,
, .
- ,
.
, .
- - .

.


.

400
1
2 RO2,
.


(, , -
, ), .
18. 269

,
.
( ) , -
-.

.
( ),
, .
. , -
, -

.
:
() , -
- ();
, -
.
270 IV.

IV.

19.

(
). ,

, ,
.

19.1.

-.
(, )

(4-) 2, -
- -5-.

,

, -
de novo, .
CO2
C N -
H
,

C N ,
N 6 C 7 CH -4-
1 5 8 :
-4-
HC
2
3
4
C 9 -

N N , de
H novo -
R


C N .
-5-,
-5'- (), -5'-
() -5'- ().

7

NH 3+ 7

H 2C 5 NH 3+
5 5 4 H 2C
P O CH 2 P O CH 2 P O CH 2 O P O CH 2
O N 5,N 10-- H
4
9 O 4- 4- N
ATP AMP PP i
O H H NH 7 CH
O 2 O NH 3+ O 4
H 2C 5 8
1 3
H H 4 H H1 H H H H 4 3
3 2 Mg2+ C 9 O
H OH H O P O P H H H H O NH
OH H O OH OH OH OH ATP ADP+P i OH OH
-D--5- 5- --5- -5-
-
-5-
OOC

HC NH 3+
5
Mg2+
CH 2
19.


COO O O
OOC H
OOC N
CO 2 H 2O
CH C N C N N 7 CH
8 HC 6 H 2C 5 8
HC N1 6 C
5 6 5 7
H CH OH CH CH
CH 4 3 4 3 C4 9 O
3 C C ATP
CH 2 H 2N N H 2N N N HN NH
H 2O H 2N
OOC

OOC -5- -5- -5- -5-
9
- - - -
-5- -5- -5- -5-

O O
O N 10--
4- 4- H 2O C
C N C N N
H 2N C 10 H 2N C 11
HN C
CH H CH CH
C C C HC C
H 2N N O N N N
N
H
-5- -5- -5-
- - ( )
271

-5- -5-

. 19.1. .
272 IV.


, ,
(. 19.1):
(1) -D--5- 5--1-
();
(2) 5-;
(3) 5- -
-5- ();
O
(4) ( C H ) (N5,N10--
4-) -;
(5) - ( )
--5- (-);
(6) - ,
, -
--5- ();
(7) --
5- ();
(8) ( ) -
--5- (C);
(9) -
--5- ();
O
(10) ( C H )- N --4-
10

--5- ();
(11)
( , ).
-
!

-
() ().
:
1) -6 , -
; ,
;
2)
-5'-.
:
1) (-2)
(-5'-); + ;
19. 273

2) -
C-2 - O
, N
HN
-
; N N
-
-5-
-
H 2O

+

2
+
-5'--
. O
COOH CH CH 2 COO H
NH HN N

N N
- N O N

N N -5-

- -5- H 2O

() -
- +
()
( 20), - NH 2 O
HN N N
HN
-
- N N N
H 2N N

-5- -5-
(.
) -
. () () .
-
-

-
: -

,
:
+ +
-
+ +
:
+ 2
274 IV.

, ,
.


-5- -


(, , , )
-
.


...


,



+ + (. 19.2).

1. -


:
. 19.2. 1.1.
. ,
-D--5-
5--1- () 5--1--
.
1.2. ,
, 5-
--;
.
2. , -
:
2.1.
, ;
2.2.
-, .
2.3. :
( ), -
( ); ()

, -
.
19. 275



de novo
.
, , ,
, -
, 6- ().
,
, , ,
( ) -
, .


(salvage reactions .).

:
(1) , :
+ 5--1- + ;
(2) , :
) + 5--1- + ;
) + 5--1- + .

19.2.
,
5--1-

.
L- .

O OH
H 2N C O ~P O + H OOC CH 2 CH COO H
1. -
OH NH 2
-
- O
; -
HO C
H 2N
CH 2 + H 3PO 4
- CH COO H
O C
- N
H
:
276 IV.

O O 2. -
C H 2O C -
HO -
CH 2 HN CH 2
H (
N
H O C CH COO H ):
O C CH COO H
N 3.
N H
H
-
O
O
( -
C C
HN CH2 HN
-
+ CH +
2 ):
C CH COOH C C
N 4.
N
H 5--
-1- -

O O
(-5'--
C C , ); -
HN CH HN CH , -
, -
O C COO H C C COO H :
N N
H 5. -
-5-



O O (-5'-,
C C ) -
HN CH CO 2 HN CH :

C C COO H C ,
CH
N
N
-5-

-5-
(),

-
, ,
(, ) -
(,), :
(1) -
(-
):
+ + ,
+ + ;
19. 277

(2) O NH2
C + C
- HN CH N CH
,
C CH C CH
( - N N
) : P P P P P P


- (NH2) + CO2)

1
(. 19.3): +
(1) ,



2
(

(),
); -


;

, -


, -

;
(2) ,
- . 19.3. -
( .
E.Coli );
, ;
7.

19.3.
(, )
(, ) ,
, -
, () .

() () ().
278 IV.



-2' 2'-. -

( + +):


P P CH 2 + P O P O CH 2
O O
+ + + 2
H H H H

H H
OH OH OH H
() ()

+ + + , ,
(1) , :
(.. 12 ) SH--
-
E 1 2 E ()
(2) -
, -
SH S
(. 19.4).
SH S
(3)
( + +)
SH S :
E2 E2
SH S (1) ( + +)
(4)
-
;
(2) -
. 19.4. - SH- ;
( + +) (3) -
: SH- -
1 2 ; ;
SH (4) -
E2 ;
SH
. .

,
:


:

19. 279

, ,
( ) , -
:
+ ,
+ ,
+ .

, 2'-, -
(-5'-, , ).
-5'- (),
-5'- () :

,

:
O N 5,N 10-- 4- O
2-
C C CH 3
HN CH HN C

C CH C CH
N N

-5- -5-
()

, N5,N10-
-4-, .
,
:
2- + + + 4- + +.
- (), ()
:
+ + ,
+ + .

(,
, ), ,
280 IV.

() (G0)
, ( 20). ,
, de novo ,
() ,
.

, , -
(. 19.5), :
1)
O O ,
F F , -
HN HN
-
-
O N O N ;
H
O -
OH -
5- (-
OH )
5- 5-
( , -
N` - (2--
5-)
5-):
-
5- -
5- 5--
5'- (5--),
5-- -
-

; -
1 5-- -


N5,N10--H4F
H2F (),
+ + ;

2 2) -
H4F
+ , ,
. 19.5. ,
(E1 ; 2 - ,
; H4F ;
H2F ). ,
, ;
4- 2- ,
, .
19. 281

19.4.
H2O H2O

H H


- H2O H2O
- , -
NH3 D-
. , -
, - H2O
H2O
D-
() .
NH3


(
) : 2

-
( - 5'--
2
);
(


);
.

D- ( )
(- NH2 OH
);
- N N N N
( )
N N N N
( ) H

(2,6,8--
):
OH OH
N N
N N

: H2N HO N
N N N H
--

,


. -
- O OH
H
HN N N N
2, - O OH
: O N HO N
N H N H
+ 2 + 2 H
+ 22;
+ 2 + 2
+ 22. .
282 IV.


, .
,
,
7 / (70 /), -
(30-70 /). ,


,
(L. Stryer, 1995).

. 19.6. - -
.. (1884-
; ,
1942), -
.
-
,
-, .
,
-
-
-
.
- .
, -
, ; -
-

.
,
.
-
- ,
( ) , ,
, - .
-
, -
(
).
, , ,
.

,
,
, .
(, , )

19. 283

NH2 NH2

N N

O N O N
H H

1
/2O2
NH3
NADPH + H+
O

HN
NADP +
O N
H O
CH3
NADPH + H+ HN H
H
NADP + O N H
O COO H
H
NH2 CH2
HN H H2O
H C CH2
O N H O N
H H2O H
COO
- CH3
(N---) NH2 C
H
C CH2
H2O N
O H
- H2O
-
H3N+ CH2 CH2 COO (N--
-)
O2

CH3COO CO2 + NH3 H3N+ CH2 CH COO


CH3
-
.

- -. , - -
, -
-.
284 IV.

20.

20.1. .

1953 . .
.
-
. , , -

,

, -
2 1

. 20.1. (Watson) .
. (.
1928 .), -
, .,
-
- -
.
(1962).
. ,
,



.
-


.

-
1 1a 2a 2
. 20.2. (Crick) . 20.3.
(. 1916 .), ,
, - .
1, 2
-
, - ; 1,
. (J.Watson, 1968). 2 -
(1962). .
20. 285


() ,
. ., .
,
,

.
-,
,
,
:


-

-


. .
(M.Meselson, F.W.Stahl;
1957). -
.
.

, ,

(F1)
CsCl
, - . 20.4. .
-
(N14) (N15) .
:
I : E.Coli II : E.Coli (N15 -)

N14 N15 N14


F1

N14-
N14, N15 -

N15-

() () ()
. 20.5. . ..
286 IV.

1) E.Coli ,
NH4Cl (N14); ,
(. 20.5);
2) E.Coli ,
NH4Cl (N15);
, (. 20.5);
3) E.Coli,
(N15-) (N14)
; (F1) ,
. -
, F1
(N14) (N15) ,
, (N14, N15-)
(. 20.5), .

20.2.

. ( - I)
.
. . (Kornberg Artur, 1956) E.Coli,
, -
(), : , , .
,
(, ), -
() , .

, ( ).
:
()n + ()n+1 +

, , - I,

, , , ,
, .
()
- I, 3'-5'-
,
() . ,
, (. 20.6). :
(1) ;
(2) , () ,
, .
20. 287

, 3' 5'
- I (-
-
) -

. , 3'
-
-
-


.

- :
- 5'
. 20.6.
, - -
.
;
5'-3', -
( ) 3'-
(-);
-; -
3'- -
- (, ).
() 3'-
5'- , 5'3'.
3'-
, , - , :
5' 5'


O O
CH 2 A.O. CH 2 A.O.
O n O n

3'
OH
.. O
+
HO P O
O O O

O P O P O P OH O

OH CH 2 A.O.
OH OH n+1
5' CH 2 O
A.O.
n+1
O
3'
OH
3'
OH
288 IV.


1) - I .. 103 .
:
5'3' ( );
5'3' (
);
3'5' ( ,
, ,
-);
2) - II ( .. 120 )
; , ,
;
3) - III ,
E.Coli.
- III
.. 900 . ,
() 10
.
5'3' -, 3'5' - - .
- III , ,
, (
15-20 - I).
1000 .
- -
: - ,
,
.

- (. 20.1).
20.1. -
,
250
39
200
170
260
, , -
, 5'3'-
. , -
.
- S-
, . - ,
,
.
20. 289

20.3.
, .-
, . , ,
-
, ,
.

1. . .
,
,
( -
).
, ( E.Coli)
, ,
.
,
, :
,
. , , - -
(gyration , .),
, -
. :
,
;
(helix , .), -
, ,
(replication fork .)
;
,
(SSB- single strand bin-

ding proteins, .),

(-

).


E.Coli -
- (, . 20.7. E.Coli
), . -
, - , ,
- ()
( L.Stryer, 1995; ).
:
290 IV.

, -
, (,
) ,
.

(. 20.8).

3' 5'

5' 3

,

. 20.8.
( D.Granner, 1988; ).

, ,
ori (origin , .). -
,
(, ) 9 .
2. .

( 5'3', 3'5'), -

( 3'5'
5'3', ). , , -
-
5'3'. -
-
(Okazaki), ,
-
. 20.9. (Okazaki) (1-2 . -
(1930-1975). ) , .
,
. (. 20.10):
(leading .)
5'3';
(lagging .) ,
- 5'3'.
20. 291

3'


5'

5'
3'
5'
3'



3'

5'
. 20.10. ..


1. ,
() (-), 3'--
, ()
. 10 200
. - -
.
2. , -
.
2.1. --
III, , --
.
2.2. :
) - III
, -
-;
) - I,
5'3'- - ( 5'3'--
) ;
) -
-.
. 20.11.
, ,
-
(5'3' 3'5')
(3'5'
5'3', ).
,
.
292 IV.

5' 3' -
,

-
, -

-
. -
-
-
- -
3'
5' -
-
-
III -
. -
3'
- 5'

5' 3' -
-
-
. 20.11.
. -
, .
-, .

20.4.

- (transcription
, .). -
.


. ,
, -
3' 5' . ,
,
5' 3'
, -
:
-
- - (-),
. -,
20. 293

-
, () .

, (. ),
, (, -
) - - (-).
- E.Coli (.. 465 ) ,
: -, - -.
- (core ,
; .) 2
,
-()-, 2 -
.
E.Coli -
(), (, , , ) -
. - :
()n+ ()n+1 +

: 5'3'. -
, - -
3'--
- , .
, 3'-5'- -
, - -.

) - -;
) c ;
) () ;
) , ( -
).
- -

- -
. -
-, ( )
-.
-, .
, 40 -
. (6-)
, (. 20.12):
294 IV.

5' ... + 1
TTGACA TATAAT ...

... ...
3'
- 35 - - 10 -
. 20.12. .

(1) -35- TTGACA, 35 -


( 5'-) (0-) , -
, , - -;
(2) -10-, (Pribnow box)
TATAAT, 10 .
- ,
-.


(5'--
G,A X
) -
,
3 3
( -,

-
)
-

5 5
(-5'-):
-
, .
:

;

10 .
,
-35 -10 -;
.
- -
D,
, G-C- ( ),
.
-
, -
-.
20. 295


, - -5-
-
5'3' - -


5
() : 3 3
- 5


,
-, 3'-5'-
. ,
,
, A, G, T, C
, , U, C, A G (. 20.13).

. 20.13.
(.., 1987).
296 IV.

--,
-.
:
(1) - -
.
()*, ,
, --
. , ,
() UUU...-.
-- (. 20.14).

-
. 20.14. , (TCGGGCG)-
(GCGGGCT) (CGCCCGA)-(AGCCCGC), .


-,
(AGCCCGC) (UCGGGCG), .
(2) -, -()-.
-
.
, -
, . 20.15.

* ( .) ,
, (: Madam, Im Adam .).
( ),
.
,
(, 23),
. -,
, (. 20.16).
20. 297




3 5
5 3

. .

. 5 .

5 3

. .

-5

. 20.15. - ().

1 2

5
3


......
......
......
......
......
......
......
......
......
......


5 3
1 2


5 3

......
......
......
......
......

5 3
. 20.16. -. (1) (2') (2) (1')
. -
.
298 IV.


-
-,
.
- 500-600 .
20.2. -

-
I (A) ()
II (B) ()
III(C) (),5s

-, ,
-,
, ,
.
, ,
, - II,

. - II - ,
Amantia phaloides.
- II
, ,
.

,
, , -
,
.

(TATAAT) TATAAAAGA, 32
. --
II.
,
, .
23.

, ,
E.Coli, ,
. , -
, ,
( , -),
20. 299


().
:
5'-
; 5'--
7- ( 3, . 3.4);
3'-
poly(A)- 20-250 ;

-;
-
(splicing .).
() , ,
, ,
,
, ,
:



-
Cap Poly A

- Cap Poly A
. 20.17. - (Halkerston I.D.K., 1988).
, , 5'-,
3'-, ,
,
.
300 IV.

21.

21.1.
, -

. , ,
, ,
, ,
,
.
,
, , ,
() ,
, , ,
, , -
, , ,
.

,
( )
, 1954 . ()
(G.Gamow). ,
() -
. 4 -
( ) 64 (43) 3 -
( , ),
64
20 .

-
, 60- .

() , -

. 21.1. (Niren- , ,
berg) . . -
(.1927 .),
1961 .

.
. (M.Nirenberg).
.
- E.Coli, -
- , , ,
. - . ,

(1968).
21. 301

(, )
. , (-)
, (-)
. (
), , :
UUU Phe,
AAA Lys,
CCC Pro.
, 64 61 ,
, , 3
, , . -
(UAA, UAG, UGA) (-
21.1).
21.1.

U A G
UUU UCU UAU UGU U
Phe Tyr Cys
UUC UCC UAC UGC C
U Ser
UUA UCA UAA UGA . A
Leu .
UUG UCG UAG UGG Trp G
CUU CCU CAU CGU U
His
CUC CCC CAC CGC C
C Leu Pro Arg
CUA CCA CAA CGA A
Gln
CUG CCG CAG CGG G
AUU ACU AAU AGU U
Asn Ser
AUC Ile ACC AAC AGC C
A Thr
AUA ACA AAA AGA A
Lys Arg
AUG Met ACG AAG AGG G
GUU GCU GAU GGU U
Asp
GUC GCC GAC GGC C
G Val Ala Gly
GUA GCA GAA GGA A
Glu
GUG GCG GAG GGG G
:
(1) , ,
;
(2) , ,
( 5'3');
(3) ,
;
(4) ,
;
(5) , , -
.
302 IV.

21.2.

. (P.Zamecnik) ,
14-
. , (14) -
, .
in vitro -
() () () -
(P.Zamecnik, F.Lipmann, 1960).

,
-
, :

70s 80s -
(),

;
. 21.2. 70s-
( ).
, . 21.2;
(), -
,

, . , -
;
3`-
-L-
5`- ,
64 1
54
5`- 56
72 -
3`- (,
DHU mG 20 );
20 7 69
,
12
DHU
-
44
DHU
m2G
26
, -

ml 38
32
20
, -
() () ,
. 21.3. () () (. 21.3);
(DHU ; mG, mI --
). (-)
,
3'- . - -
, , ;
21. 303

(IF), (EF) -
, - (RF);
eIF, eEF eRF, ;
, .

,
, (. 3.10).
:
80s 60s + 40s
in vitro -
Mg2+. -
: -
. (
) , -
, .
,
( -
) , ,
.
;
, (.., 1989).

( 3,
. 3.4). 20 -L-
. ,
,
.
,

(- ) .

, -, ,
-, ,

.

() ,
, ,
-L-.
-
-.
304 IV.


1. :
O O O
R1 CH COOH + HO P O P O P O
NH2 OH OH OH
O
R1 CH CO O P O + H4P2O7
NH2 OH

2. 3'--
; -:

O
2` R1 CH CO O P O
3` NH2 OH

O
HO P O
OH

2`

3` O CO

HC NH2
- R1

21.3.

, ,
, .

1. .

, :
40s 60s, 80s-;
,
: (-) (-)
(-) (-),
-, -;
21. 305

, 7- 5'-;
, -
AUG, , , -
( -i);
-i ,
( -) , , (

); -i 40s-
eIF-2.
, N- -
, N-
. , ,
,
-;

(eIF-1, eIF-2, 3` (A)n
GmTP 5`
eIF-3

- - A-
); ,
80s-
- Met
-

eIF-3, eIF-4 eIF-6; . 21.4. ,
, -, -i, .
, - G mTP 7- (); (A) n
- .
.
. 21.4.
2. .

, - -
. . 21.5.
- (
) 2- ( (n + 1)-, N-
, ) , (. 21.5).
(n + 1)- ( ) ,
( AUG) .

1- ( ) 2-
, - - , )
.
50s- 60s-c .
306 IV.


G TP 5`
m
n n+1
3` (A)n
, - -
- A- , ,
- ( n -
n )
- n-1
(n + 1) .
n-2
n-3
n-4 -
(
--
) ( -
n+1 -)
, -
n n+1
3` , ,
- .
, -
-,
n n+1 (. 21.5).
n-1
n-2

n-3

n-4
n n+1
-
5` 3` , -
(-),
- -
n+1
.
n -
n-1 -
n-2
n-3
.
n-4
-
n+1 n+2 (n + 2)-
GmTP 5` 3` (A)n , -
(n + 2)- ,
-
n+1
-
n (. 21.5).
n-1
n-2
n-3
eEF-2.
n-4
. 21.5. . - -
.
3. .
, -
UAA,
UAG UGA.
21. 307

- --
, ,
- . ,
, 80s- 40s- 60s-.

, ,

, -
().
:
) N- - N- (
) ( ); N- -;
) , -
, , ,
;
) (),
, ( , , );
) ;
eEF-2
.

21.4. .

-
,
C R + 4 C2 + R2 4
2 2

. +
IF-2-
IF-2-
(/) ()
-

+
eIF-2, -
()
IF-2 IF-2
() . () (/)

eIF-2
-
-

, - . 21.6. -
. ( -
, / -
(. 21.6): ).
308 IV.

(1) eIF-2,
() () ;
(2) - eIF-2
eIF-2-
;
(3) eIF-2-, eIF-2,
( -) ,
-;
(4) , - -
, ,
.
, ,
: , -
eIF-2, , -
, , ,
; ,
,
.

, -
,
, .
1. , ,
,
:
(1) : , ;
(2) : , , , -
, , ;
(3) : , , , ,
.

21.2:
, , -

, .
, -
, , .
, -
.
2.
,
( ) -
.
-
eIF-2, , ,
() () .
21. 309

21.2.


'-
--;
,

' 30s-
' -
50s-

60s-

' 50s-

, -
-
-

,
. , ,
eIF-2, , ,
, , .
,
.
, -
, -
.
3. ,
Corinebacterium diphteriae
,
.
61 ,

: - (.. 21 ) - (.. 40 ).

-, -,
- eEF-2:
+ eEF-2 eEF-2 - - +
-
eEF-2,
- -
(. . 21.3). , ,
.
-
: -
, .
310 IV.

22. .


, .

,
.

22.1.

-

,
.
(, )
(, ) -
. 22.1. (Jakob) -
, , , -
(.1920 .), .
-
, - 1961 .
- . . (F.Jacob, J.Monod)


.
(1965). E.Coli .
. . --
E.Coli
- ,
,
( ) -
:
+

- -
, -
. 22.2. (Monod) ;
(1910-1976),
- () -
- , :
, -
-, -
- -.
. -
E.Coli, -
(1965). , . .
22. . 311

(operon ,
; .),
, -

- ()
4

.
-
2 +
,

. , , Lac- E.Coli
: -- 0 30 60 90
, - -- ()
; His- . 22.3. -
, E.Coli -
, . -
-
( ) -
. .
(. 22.4):
(1) ()
(Z,Y,A), -

Z Y A
,
-
; Lac--
E.Coli -
- ()
;
Lac-
(2) ,
. 22.4. Lac- E.Coli.
:
) (p) , -;
E.Coli , -
(- catabolite gene activator protein, .),
- ;
) (o) , -
. ,
- .
(I),
(),
, ,
, .
Lac-
Lac- .
. Lac-.
-
.
312 IV.

; ,

,
, ,
(. ).



A
() -
Z Y
Lac-
-
- -
- -

-
R

. 22.5. Lac-. , ,
( ) -
- (. 22.5).
(R) -
Z,Y,A.
Lac- .. 38 ;
, (
-) ,
Z,Y,A.
Lac-
E.Coli.
. Lac-.
,

(. 22.3).
1.
, , (
) ( , ,
).
Lac-
,
. 22.6.
Lac-
, -
; c .
2. ,
Lac- , -
(CAP). , -

(3',5'-, )
(. 22.6).
22. . 313

CAP-cAMP
i Z Y A

--

. 22. 6. Lac-. ,
-; (
-) -
.

Lac- 3',5'-
, , ,
. , 3',5'-
,
( ), -
- Z,Y,A.
, -
Lac-.

22.2.

,
: ,
50 000,
3 000 E.Coli. ,
,
,
.
,
. ,
,
,
:
(1)
, (
), ;
(2)
( , ),
;
314 IV.

(3) -

.

Homo sapiens
3,5109 23
(. 22.7),
1,5 . . , -
100 000 ,
, ,
.
(
, )
, ,
.
. 22.7. 12- - ,
- ,

( 27850).
,
.
, 2 %
(L.Stryer, 1995).
,
,
, ,
, , 2 107
. 20-30 % .

, , :
() , 5 500
, ().
, 1 10 .
. ,
;
() , 106
,
( ).
, ( 5-7 . ).

( ) .
Alu,
300 500 000 ,
3-6 % .

4,5s- 7s-.
22. . 315

Alu -
LTR , , . ,
, ,
.

,
, , -
( , ,
) , -
.
-

S-, () -
(G1) (G2) ; S,
G1 G2 -
, G0 (. 22.8).
,
G1 S- .
, , . 22.8. .
,
,
(. ).

3.
(),
, (), .
(--
) : , ,
,
.

, ,
, ,
,
.

, , , , --
.
, . (, ,
, , -)
.
, -

316 IV.

. -
.
, (-
N- 4) ,
,
- -
. .
- (
) ,
( ), . ,
(1, 3),
, .


( rearrangements, .), (
),

, ( ).

.


, .

. -
(
-)
, -
-
(transpose
, .).
1234567
1234567
1234567
1234567
IS + IS -
123
123 123
123
123 123
-
123 123 (insert
123
123 123
123
, , .);

. 22.9. .
-
(IS-). (. 22.9).
22. . 317


,
(
) . :
)
;
)
;
) ,
(F+)
(F) .


.

(), -
.

(, )
(
) -, -
. , -

( 30).
, -
: H- () L- () ,
. H- ( ,
, , , ) L- (
). ,
(IgG, IgA, IgM, IgD IgE),
H- L-.
, H- L-
: (-) ,
- H- L-
N V CHl
S S
CHl VH N
S
H
S S S S S S S S S S S
S S S S S C2
H
CH2 S S S S S

(V-) , N V C S S C L
V L
N
L L

N- H- CH3
S S
CH3
L-, - S S

-
,
, C C
- . 22.10. .
318 IV.

, .
L- H-

()
. ,
,
.
,
, L- H-
.
L-
, (VL), (JL)
(CL) ; , ,
, 2- , 22- .
500 VL, 5-
6 JL 10-20 CL.
(2- 22-, )
- (rearrangement)
VL JL-
CL-. ,
VL(i)JL(i)CL(i) - -
( ),
.
H-
V-segment genes (~ 250) D-segment genes (~ 15) J-segment genes (4)

. 22.11. , - (Stryer L., 1995).

, VH-, D-, JH- CH- 14- :


, ,
VH (250-350 ), D (15-20 ) JH (4
).
VH(i)D(i)JH(i) ( )
H (



).
V1 V2 V3. . .V~350 D1 D2 D3. . .D~20 J1 J2 J3 J4 C C C C C


(G, A, M, D, E),

Vi Di Ji ,
-


Vi Di Ji Ci -
-
22. . 319

,
VH- CH-.

(.. , 1998).
, -
VL, JL CL VH, D, JH,
CH ,
,
( 107-108)
.

-
.
-
()
()
. 22.12. .
(. 22.12).
:
(1) ,
, , , .

,
;
(2) ,
,
.


. -
,
.
-
.


(), 1983 . . (K.Mullis),
.
( )
() .
-, , ,
-, -
, . -
.
-,
, ,
( ), . , ,
- II.
320 IV.


,
, .
:
(1) , -, ,
(TATA...), ;
- II;
(2) ,
, ,
, ,
(), (), (),
.


(enhancers , .).
, -
( ,
motifs, .), .
, ,
.
(, ), (,
), .
-
.
(. ),
. ,

( .),
.
(3) ,
, .
, .
,
-
. ,

, , .
, ,
. ,

,
, .
22. . 321


-

- .
()
() eIF-2 ( -
) 21.

S- ,
, ,
G2-. -
, ,
,
.
-
(dc2-), , -
, ,
.
:
1. cdc2 .
Cdc2- .. 34 ; ,
cell-division-cycle gene ( .).
.. 45 ,
.
2. cdc2-, ;
Tyr-15 Thr-161 .
,
.
3. cdc2- Tyr-15
, Thr-161
.
(
cdc25) ,
-. cdc25-
.
4. cdc2-
, : ,
; ,
; 1-, .
, cdc2- ,
, ,
.
cdc2- -
. c
322 IV.

C ( Thr-161) cdc2- -
C E 2
(ubiquitin .) -
OH OH 2 (8,5 ) ,
-
C ,
E E . -
OH OH
P P
-cdc2-
Pi

C ,
C E P1 .
,
OH P
-
,
(. 22.13).
. 22.13. -
cdc-2- () ().

22.3. .

.
.
(. ),
.
.
:
(1) ,
;
;
(2) ,
( ) ,
. :
;
, ,
;
( )
, ;
( );
.
(3) () , -
(),
. :
22. . 323

) ,
, :

;
,
;
) () (
);
) () (
).
,
, , ,
, .
, ()
( ) , -
,
, -
.
:
(1) ,
.
5- 2-;
(2) ,
; :
) (HNO2) ,
,
. (
), ( ,
).
(-)
. ,
-;
) , (
) . -
: (, ),
-) (), ;
-(
()
;
(3) (-) ,
-
.
324 IV.

O O ,
C CH3 CH3 C - -
HN C C NH (
) .
O C C C C O
N N -
H H
- -
. . . . . . .
.



, - ( 200-400 ),
, ,
, , ,
.
, - 10 %
, .

,
, .
,

,
(.., 1993).

, ,
( ), -
. ,
,
,
.
1. , -.
, -,
.
, ,
, . 22.14 ( I-IV):
I. () ( 5')
, ;
- .
II. ,
; - ( -
I) 3'-
5'3'.
22. . 325

III. (, 3` 5`
) ( 3`
5'3' - I
I).
IV. 3'-
5` 3`
5'- . II

- 5` 3`

(. 22.15) III
-
; 5` 3`
- 3`
5`
, - IV
.
- 5` 3`
- - . 22.14. -
, -
. .
2. .
(2--4--
) (2,4-
) , -
.
( C U) -

( -
).
, . 22.15. -

G-C -
A-T, . - (A. Muntzing,
: 1967).
)
--. N-
() , -
- . -
-,
;
) 3',5'- -
;
) ( )
-;
) -.
326 IV.

22.4. .
, , ,
in vivo ,
.
, -
,
,
, ,
.

:
1) ( ) -
.
,
,
, (,
( ), , (,
) ;
2)
.
-
-
,
(, , -
).
,
.
:
1) , ,
( , ,
);
2) (, ) ;
3)
( , , );
4) .
1. .
( ), ()
, :
( ,
);
( )
( ,
, . );
22. . 327

( ,
) ().
,
-
:
-
n () + n ()

, (,
, )
.
2. .
, (),
, .
,
, , ,
.
.
,
(, E.Coli),
(, )
() .

,
.
,

.
( ) ,
(restriction , .)
. -
- EcoRI
, -
: ,
Eco RI Eco RII R-- . . . A A C T G G A AT T C G T T A . . .
E.Coli, Bam HI . . . T T G A C C T T A A G C A AT . . .
H- Bacillus
amiloliquefaciens.
( ,
200 ) - EcoRI


-
(,
4-7 ,
), . . . A A C T G G
. . . T T G A C C T T A A + A AT T C G T T A . . .
G C A AT . . .

.
328 IV.

. ,
Eco RI G
1 A :
...GAATTC...
...CTTAAG...
1234567890123456789012345678901212
1234567890123456789012345678901212
123456789012345678901234567890121234567890123 G-A -
2 123456789012345678901234567890121234567890123
123456789012345678901234567890121234567890123 ,
, -
-
, .
-
, , -
,
1 -
,
12345678901234567890123
12345678901234567890123 -
12345678901234567890123
1234567890123456
1234567890123456 123456789012
2 1234567890123456
1234567890123456 123456789012 :
123456789012
123456789012345678901234567890
123456789012345678901234567890
123456789012345678901234567890
123456789012345678901234567890
()
-
123456789012
123456789012
123456789012345678901234567890
123456789012345678901234567890
123456789012345678901234567890
12345678901234567890123
123456789012345678901234567890
12345678901234567890123

12345678901234567890123
1234567890123456
1234567890123456
1234567890123456
1234567890123456
-
. in vitro ,
, -
, . -,
3'-5'- ,
(. 22.16):





Eco RI





Eco RI





-













. 22.16. .
22. . 329

3. -
.
, , -
(, , )
(
), .
() -
.
, (
) .
, ,
, , . , ,
- , ,
, , ,
.
330 V.

V.

23.

I.


, -
, . -
-
. -
- ,
-
: ,
, , -
.

23.1. :
,
(),
,
( ) -

.

10-11-10-6 /.
. 23.1. (Star- (hormao , , .)
ling) . 1905 . .
,
(1866-1927),
.
- ,
, . .
-
-

-. ,
- (, ), -
.
23. 331

, , ,
.
:
;
;
;
;
;
;
.
,
.
, ,
, , , ,
, , , , , ,
(), (-
). ,
,
- (, ).
,
, ,
(, ).
:
( );
;
;
;
(, );
;
;
.

:
(1) - ( ; ; ): -
; ;
; ; ;
;
(2) : ;
();
(, , );
;
(3) :
; ; D;
(4) (): ,
, , .
332 V.

( -
).
, -
. -

() -
.


-
(-, -)-.
(, , ), -

12345 12345 , -
12345
12345 12345
12345
1 2 3 -
. 23.2. ;
(.., 1984): -
1 - , -
-; 2 - (. 23.2).
-; 3 -
-.
(-
, ) (
, ) -
.
, , ,
( , , ).
-(-)-
, -
. , -

, ,
.

23.2. -


-
, -

, ,
.
,
,
:
23. 333

1. , -
, ;
- .
2. , ,
-
( ) -
; , ()
.
-
-
-
(. 23.3):
(1)
;
(2) ,
(

)
(, ),
- (G-)
;
(3) ( ) -

-
( , , -
. 23.3. -
, 2+);
(-
(4) - )
( , -
) - -
, -
.
.
-
-
,
,
:
1) I , -

() (2+,
N+, +, l). -
(, , ),
- .
2) II ,

G-. ,
,
334 V.

.
-
(, , , );
- .
L X L
L

I II
R E
G


. 23.4. (I ) (II) . : L (-
); X ; R ; G -; E
(..- ., 1989).


-
( -
), -
, ,

(); N-

, - -
.
-
,
,
-
--
, -
. 23.5. .
( - G- ( N-
- ).
) ,
,
,
. G- ,
( , , ); - - -
G-
-
.
23. 335

G-:
Gs- () , ,
;
Gi- () , ;
Gq- , ,
,
2+ -
.


, (messenger , ,
.) , (
) .
:
(3',5'-; )
(3',5'-, ), 2+.
()
:
(1) , ;
(2) , ;
(3) ,
2+;
(4) 2+
(,
).

,
, ,
(-
) . 7.
, , -
( ) -
, :
(1) - (
- );
(2) - (
- );
(3) 2+/ (
/- );
(4) 2+/ (
C/ );
(5) ;
,
336 V.

; .
( , -
, ) -
-
.
,
.

(3',5'-;
)
.
,
.

-
.
-
:
. 23.6.(Sutherland)
. (1915-1974), -
3',5'- + ,
, -
. -5'-

:
-
. - 3',5'- .
(1971).
NH2
-
N N
-
N N
O CH2
O
,
H
O P O OH
-
- OH

. () ()
3',5'-.
, -
, : , ,
, , ( D1-),
, , , , -
, ( -), -
, .
23. 337

, H1 H2
- +
( Gs),
, Rs R1
-
( Gi- GTP GTP
G
). , G s 1

, : II, GDP + GDP


( -- TP
), ( D2--
), ( cMP
2-), ,
. R

C
Gs Gi . 23.7.

2+ -

. 23.7. -
- -
- . : H
, ; R ; G -
.
, ,
, , ,
.
2+ ( , -
) -
() (, 108-109 106 ).
2+
:
( )
2+ (, -
);

() () (-
);
,
.

,
2+
.

2+- .
338 V.



-
2+
()
17 ,
I II
Ca Ca
:
COOH

-
2+

,
III Ca Ca IV -
NHAc
115

, -
(/-
. I-IV ), -
2+.
, -
(. 23.1).

23.1. , /


b


2+,Mg2+-
2
-3--

2+
,
2+ ,
,
.
(, )
,

Gq-. -
--4,5- (2),
-1,4,5- (3) 1,2--
().
3
--4,5- (2), -
(. 23.8).
23. 339


O

O
O P O

O P O O
5
O
1 OH 4
P P OH HO
5 H2 O O
1 OH 4
OH HO O P O
P 3
O
2 R R'
O C C O
O O
H2C C CH2OH
H

, - H
-
3 , R

- G
:
3 E
2+, - P
P
- IP3 IP2 -
, -
P P
. - P OH
2+ P


(, , P
IP2
-
P
) IP

3 P P
, IP1
P
P 2
, -



P
. P

C/
-
( )
, -
. 23.8. .
340 V.

2+ .
, ,
;
, , .
, (
) ,
, ,
.
2-
-) (20:4);
(

( 25).
,
:
, ( -),
( 1-), ( 5-1--
), , .

Ca2+
+
+ +
b Ca/KM- Ca/-

. 23.9. . : 2 -
--4,5-; 3 -1,4,5-;
; b b; /- /-;
/- /-; ;
.
23. 341

, -
, : ; ;
; -
; ,
.

2+ . 23.9.

23.3. -

4000
(- 1
, ,

/
3000
D), 2000
2
. 3
- 1000
4 5

1 2 3 4 5 6 16
, - ,
. 23.10. 3--
- - (
-
. - , ./. ;

, ) 1 ; 2 vagi-
(P.Ehrlich) na; 3 ; 4 ; 5 .
orpora non agun nisi fixata (
, .
.) - +
, . 23.10.
-

,
-

,
,
-

,

. -
-

- -

, - -


. 23.11.
-
(. 23.11). .
342 V.

, -
,
(, ,
), (
),
.


, 50 190 ,
3,5 4,5 s (. 23.2).
23.2. -
(.., 1984)
. ., , s
80 120 4,0 4,5
80 100 3,5 4,0
50 100 3,6 4,0
70 190 3,5 4,0
60 150 4,0 4,5


,
, :
-
() -
-


, .

1 595



, -

--
, -
D3
(. 23.12):
,

( 240 -
. 23.12. );
: , , -
; , ; (-
, .
66 );
, (N--
).
23. 343

-
-250 -150 -50 +1
- 0 PHK

GC GC TATA
,
-
(, - -
250 )
- . 23.13. , -
- ( -250)
( -
- (
- , ).
+1) (. 23.13).

,
. - 5` N A G A A C A N N N T G T T C T N 3`
-
3` N T C T T G T N N N A C A A G A N 5`
( ,
) -
6 5` N A G G T C A N N N T G A C C T N 3`
,
3` N T C C A G T N N N A C T G G A N 5`

,
3-
.
(NNN) :


, Zn-
(. 23.14) ,



Cys Cys
443 440
L L
F F
Zn2+

C H C H

Zn Zn
Cys Cys
C H C H 460 457
Y Y

. 23.14. () Zn- -
,
().
344 V.

, ( ,
).
Zn-
. 23.15.

Zn2+

Zn2+

. 23.15.
.
24. 345

24.

II.

-
,
(
, , ).
- ,
: , , . -
-
( ) , , , .
, :
;
;
- ;

, ;
, .

24.1. -

,
() . ,
.
/ ( )
( -
, ) .
.
,

, ,

.
-
(1974), , (release
.) , (-), -
,
( ).
346 V.


:
(--, -) -
.
(; , ) ,
;
,
- ,
.
(- , ) ,
.
(--; ) ,
.
(--; ; )
.
(--) ,
.
,
, ,
(, , )
,
.
, (
, , )
.
.
() ,
-,
(
). , -
, :
I -- ;
II ;
III .
I. ()
, (
) - . ,
190-199
.
1. (, , )
, (191 ;
.. 21,5 ) .
, 50 %
24. 347

. , , 17-
. ,
.

;

, :
) :

- ( , , , ,
); -
,
;
)
: (-
), (

), ;
,
.

;
.


() -1
-2 ( 1 2 , 70
67 , ).
. ,
-1, 12- , -2 11-
, , .
,
, - .
50-100
, ,
-1: -
.
, -
1- , - 2- ,
G-.


: -
. ,
348 V.

, , ,
, , - -
.
( - )

60-90 ( , );
(
!).
, :
,
; -
( ,
), , ;
,
.
();

, ( 190 ); -

;
(, ) ( 130 ,
120 ), ,
, , -1 ( ),
:
,
.
2. ( , , )
, (.. 23 ).
,
.
,

.
, ,
, .

,
( , ).
3. (; ) ,
,
.
.
24. 349

II. NH2
: NH2
(-
, ,
).
, ,
,
.
30 , ()
15-30 % ; -
, ,
, , , .
--
, - - COOH
. - - COOH
( 89-96 ) - -
2 , - (
( 113-119 - -
): ).
, - - ,
6- 1-, .
(; )
(.. 30 ).
, 3-5 %
.
(
) .
:
G- -
. ,
: ,
-1,4,5- .
-
. , -
-
.
, -
, (. ).

,
.
, .
,
10-15 % . -
.
350 V.

1. (; ) .. 33 .
.
-
.
2. (; ; , -
) .. 29 .
( )
( ). ,
.
3. () .. 37 ;
.

, , ,
, .

(. 25), , (
), ( ),
( /
).
:
,
( -
). () ,

.

,
, . (-
, ). ,

:
, .
(,
) .
, /
,
.
III. , ()

().
; , -
239 (.. 30 ) -
,
24. 351

(1-239)
-


(1-39) - (42-134)
-
-
(-
, -
). - - (42-101) -
(1-13) (18-39) (104-134)
-
- -
(84-101) (104-118)
(

-
-
(104-117)
- .
)
: , , .
:
(),
( -)
();
- ( -), - (-),
- ( , ,
).
1. (; -
) , 39 -
(.. 4,5 ).

,
:
.
(1)
- ,

21 -
.
.
( ,
), -
( -, )
.
(2) ( -
) -
352 V.

,
, .

, .
( ),
,
(. ).
-
, , : -
,
, , II;
.
2. (; ) ,

.
- -; -
-
, , .
3. ( -, -, - -
), ,

( 33).
4. () ( -, -, -),

, .
,
.

HisPheArgTrp, .
;

- ,
.
.
. -
, ,
. ,
-
,
2
3 1
;
7 8 9
4 6 NH
.
2
5
, 9 -
();
24. 353


, 3- 2
3 1
8- .
7 8 9
(1) 4 6 NH2
(- 5

, ) -
-
.
-
. ,
,
,
.

:
V1- ( , ,
), , -
( 3, ) 2+;
V2- (
), ;

- .
,

,
( )
.
(2)
(-
) ,
(
).
2+.

24.2.
-
.
,
, ,
( )
.
:
)- ;
A (
)- ;
B (
354 V.

D ()- ;
F- .
1. (.. 5,7 ),
, , , 21 30 .
, -
7 7 20 19; ,
6 11 -.
- S S
Gly-Ile-Val-Glu-Gin-Cys-Cys- Thr-Ser-Ile-Cys-Ser-Leu-Tyr-Gln-Leu-Glu-Asn-Tyr-Cys-Asn
1 2 3 4 5 6 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 21
S S

B- S S
Phe-Val-Asn-Gln-His-Leu-Cys-Gly-Ser-His-Leu-Val-Glu-Ala-Leu-Tyr-Leu-Val-Cys-Gly-Glu-Arg-Gly-Phe-Phe-Tyr-Thr-Pro-Lys-Thr
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
.

, -
(., 1955).
-
,
,

30
-
25 1
-
. 24.1. (Sanger) - . 1
(.1918 .),
-
. - 21


-. -
- , . 24.2.
- - - - -
, - . -
- - ,
. - -
.
(1958, 1980).
(. 24.2).

- ( -)
.. 11,5 ,

(.. 9 ) .
, -
. ,
, ,
24. 355


. , -

(3,3-5,5 /).


(.., 1984). , (, -
, /
12) ,
-
. :
(1) :
(1.1.)

, ,
( ) .
, ,
, ;

(. );
(1.2.) , ,
, () :
(1.2.1.)
() ,
-6-, ;
(1.2.2.)
-6-- (
, ,
);
(1.2.3.)
:
() ,
-6-, -1-
;
() :
(
,
, , );
() (
);
(, )
( );
356 V.

(1.3.) ;
-
, -1,6-, -6--
( , )
.
(2) .
-
,
.
:
(2.1.)
: - ,
(. );
(2.2.) -3-
,
( -3--
);
(2.3.) ,
, - -
.
, -
,
()
. , -

, II
( 16) .
(3) .
,
, , , :
(3.1.)
(, );
(3.2.) ,
( , , , ).
(4) .
, -

(, , ), -
() , S-.
,
(),
(), (),
.
24. 357


,
,
-
, .
-
, ,
-
, N
- -
.

-

(, , ) Plasma membrane

-. ,
,
(
, -

-
), , . 24.3. -
, - -.
,
.
- N
N N
-:
1) , -
; -
() -
,
(, ), -
,

-
(. 24.3);
2) -
, -
, -

22; . -- C C C
(.. 135 ) - . 24.4. -
- ; -- (
(.. 95 ) -) ()
, -
(. 24.4); ().
358 V.

3) -

-, (ROH),
- ( ):
ROH + R +
,
- (-) (
),
:
R + E ROH +
, ,
,
2+. ,

( ),
,
, .

, -
.
, , - src, erbB, abI ,
.
, ( -
) - : erbB
( ) , -
, sis ( ) .
, (
) , -
(-) (
),
(.., 1999).
2.
(.. 3,5 ), 29
1
.
A ()-
,

-
29 -
.
.
(), .
24. 359

;
,
.
.
(1) :
) ( )
-;
-
( 13);
)
- ;
) ; -
( -),
.
(, , ) .
(2)
.
- , ;
-
. -
- ,
.
. -
-
, 16 .
20 ,
.
() -
,
. ,
,
, , .
- : ,
, , ,
, , , ,
, , , (--).
, G-
, .
,
- ,
( 14; 17 34 ).
.
G- 17;

360 V.

,
.


, .
, -
.
:
, , ,
4, 8, 12, 33 39 !

;
, , -
, , . -
8; ,
.
, S-
. , 27 -
.

.

I 4'
I I 4'
24.3.
3' 5' 3' 5'
2' 1' 6' 2' 1' 6'
,

O O -
I 4
I I I . -
4
3 5
2 1 6
3 5
2 1 6
L- 3,5,3',5'--
() 3,5,3'-:
-
CH2 CH2
,
HC NH2 HC NH2 , ;
COOH COOH 20-30 ,
, 10-15
.
(3,5,3,5-- (3,5,3--

) )
(. 24.5):
1) ()
:
2
2 2;
2)
()
24. 361

(). -
2
.. 660 , 2 2
(-
); -
115 , NH
15-20 % ; HO CH2 CH
3) - CO
-
( -
); I
NH
4) -
, HO CH 2 CH
CO


; I
5) ( - NH
- HO CH 2 CH
) - CO
, - I

, -
(- I I
NH
)
HO O CH CH
- 2
(3) - CO
I
(4) - (3)
. 3
I I
3, NH
- HO O CH2 CH
4 CO
4-5 ; I I
4 (4)
3, -
4
90-95 % 3. . 24.5. .

, :
1. -
(
2), ,
, , . ,

,
(i/) ,
.
362 V.

2. , -
, ; -

.

, .

-.
-1 -1, .. 47
52 , . 3 , 4.
: N-
; - ; --
, ( 23). -
; -

, ,
.

, ,

( , ).
) ,
3 4 - .

:
(
);
,
3 4;
,
.
,
,
.
, ;
( ),
- , , ,
.
) , -
.
( , )
( ),
( ),
, , , -
.
24. 363

24.4.
,

, -
.
:
L- : , , ;
L- : ;
L- () .
1.
(-

) (-
) - OH
- CH2
, HO
HC NH2

- COOH
. OH CH2

, - CH2
, OH NH2
, OH
. 2


, OH
CH2
HO
- HC NH2 -

(
COOH
80 % -
), OH HC OH
- CH2
, -
OH NH2
HO CH3
3
. -
OH
- ()
CH2
;
HC NH2

- COOH
- HC OH
, - 1
CO2 CH2
-
NHCH3
(. 24.6). . 24.6. .
364 V.



( , ),
( 33), .

( ),
( ), ,
- , , , , .
, ,
() , -
,
.
1. ( 13)
, ( -
),
; , -
(, -
),
( ).
2. ( 14)
, -
. (-
, )
(, )
.
, -
( )

,
.

(.)
.

( 25).


.
,
.
, , ,
.
,
24. 365

. , OH
CH2 CH COOH

- NH2
N
, H

, HO
CH2 CH COOH CO2
,
N
NH2
. H
5-
2. HO
CH2 CH2 NH2
(5--
) , - N
- H
5- ()
(5--
), -
:
. -
()
,
, ,
- , - , ,
, . -

33.
-
, , ,
. :
.
, ,
;
5-,
5- , .
O
H3C O
CH2 CH2 NH C
(N--5-- CH3
) N
H
, -
N- - .

: - , , .
,
.
:
,
366 V.

- ( -,
), , ,
, .
,
: , ,
-
, .
-
, -
( -).
.

CO2
N CH2 CH COOH N CH2 CH2 NH2

N NH2 N
H H
L-

3. L-, -
.

.
( ), -
, -
, , ,
.
-
.

1- 2-:
1- , -
2+, ;
2-
.
, :
1-
, (, , , );
2-
(, ).
25. 367

25.

III.

25.1.

, :
C21

R3 C20
18
R1
12 17 12 17
11 13 16 11 13 16
C D 19 C D
R2 14 15 14 15
1 9 1 9
2 10 8 2 10 8
A B A B
3 5 7 3 5 7
4 6 4 6


(
R1, R2, R3 = H). .
R1, R2, R3,
:
R1 R2 R3 -
- - - 17
-3 -3 -2-3 21
-3 - - 18
-3 -3 - 19

,
:
1. (21-), :
1.1. , :
1.1.1. ;
1.1.2. ;
1.2. .
2. (18-) .
3. (19-) ;

27- 5- () (. 16).
. 25.1.
368 V.

(27)

(21)

(21)

(21) (19, 18)

- - - -
(21) (21) (19) (18)
. 25.1. .

D (D2, D3 ). , ,
27- (. . 25.4).

25.2.

CH2OH CH2OH
C O C O
CH3 OH CH3
HO HO

CH3 CH3

O O


CH2OH
H
C O
O C
HO

CH3

O

21- ().
25. 369


21-.
30
. -
( ,
) (), .
, -
, : , -
,
, , , .
- CH3
- CH3
- CH (CH2)3 CH
- CH 3
CH3
-
-
27- 5- CH3
, -

-
HO
(27) CH3
in situ -.
C O
- CH3
, -
,
CH3
-
, :
-
HO
5 - (21) CH
- 3
, C O
CH3
;

CH3

( 27
21)
21-5- - O
;
-
( -
-
) 4-3--
; .
370 V.

(
--450- -
).

: ,
; , -
; , .

-

, .
,
,
, . : (-
), (11-), , 11--
. (, ) -
.
-
:
,
(-, , -
, ), -
;
,
, ,
;
.
, , -
, -
() ; -

.
, -
,
. -
( ),
, -
, , . -
, -
2,
(. );

( , , ).
25. 371

/
, - 70
, - 60
. - 50
40
, - 30
(--), 20
, , - 10
() , , -
. 0 4 8 12 16 20 24

/100
24
20
, -
16
: 12
6--8- , 8
(. 25.2)
4
- ,
0 4 8 12 16 20 24
,
. . 25.2. -
() -
( () ( ..-
). , 1998).
, ,
,
, ;
(. ), -
Na+ .
, -
- :
Na+ + +.
, :
, 18-, 11- ()
. ( -
, ),
100 .
,
;
Na+ ( Cl)
.
, ,
- ,
;
372 V.

, ,
Na+
.

60-90
.

(, )
;
.
( ) ,
, -.
--
(~ 400 ..) -
AspArgValTyrIleHisProPheHisLeuLeu ... , -

10 .. --
8 .. -
. -
I
() II, -

II
() 2- -
-
:
, -
, -
I, , e (
, ), -
II.
II -
.
II ;

( ),
Na+ .
( )
;
( , ).

II
, , , ,
25. 373

( ) . (),
, (126 ),
, ;
()
. (
) , , .

25.3.
,
, .

, , -
, Homo sapiens .

:
(18-);
(21-).

, .
17-- (),
:
OH
CH3 CH3 O

HO HO
-
17-

,
:
OH
CH3
OH
-
16-

HO

374 V.

-
; ,
.
, , ( 95 %
), (theca interna)
;
.
, .
, ,
, , , 17- --
(
. (1982), ,
!); 17- --
, (. 16.3).

( ) ,
:
, ,
. -
: ,
, ,
.

-
CH3 ,
C O .
CH3
21-
(. -
CH3 ).

,
O :

,
CH3
CH OH . -
CH3
- -
:
CH3
, ,

HO , -
.
25. 375


,

, .
: , .

-
80
, -

-

, 60
, /

-
- , ,
/ /
-
10
() - 40 1000
- 36 9 900
32 8 800
().
28 7 700
- 24 6 600
, 20 5 500
- 16 4 400

. 12 3 300
2 200
8

4 1 100
-
, 12108 6 4 2 0 2 4 6 8 10 12 14




;
,
, . - 1210 8 6 4 2 0 2 4 6 8 10 12 14
() . 25.3.
( J.Tepper-
man, H.M.Tepperman, 1987).
(. 25.3).

- OH
(19-). CH3
,
( CH3
).
5 .
-
- O
(), , ,
376 V.

.
OH
CH3
,
,
CH 3
+
.
-

O
- 5- -
:


;
17-- ( 17-) .


. ,
(,
) , -
, ;
.
-
: ,
(, )
. ,
,
7--9- 24 3 .
, ,
-
, - -
, ,
.

25.4.
2+
,
.


,
,
(H.Rasmussen, B.Goodman, 1977).
25. 377


1 , 99 %
,
, . -
(2+) 103 ,
106-108 . 2+ (-
) (-
) ; (, ,
) (
)
() 2+
( ).
-
, 2,25-2,85 / (.., ..,
1998). :
(1,05 -1,20 /) -
;
, , -
( );

, , ( 6 % -
).

,
, -
, - :
1. .
,
:
) , ()

( I 90 % ,
),
, ;
) ( ) ,
(resorptio .) , -
, , 2+ .
2. , (
) , -

.
3. ,
.
378 V.

, , -

-
, -
: ,
Ca2+
( D3) (. 25.4).

( ) -
,
.
(..=
1,25(OH) D
2 3
9,5 ), ,
84 . -

-
. 25.4. - (115 ),
-
, - -
.
(90 ),
(.. , 1984).
.
,
,
:

, ,

.
,
,
,
.
2+
, , ,
(. )
;
2+
;
,
.
(1,25()2D3)
,
,
D3 ().
2+
.
25. 379

, 2+
, ;
,
.

:
(.. 9-10 ),
( )
, , -
,
7-
, -
-
- .
- CH3 CH3
25
CH (CH2)3 CH
, CH3 CH3

-
CH2
. D- 1
, , -
- 3

, - HO ( 3)
- 25-
, . CH3 CH3
25
CH (CH2)3 C OH
7-- CH3 CH3
( -
)
CH2

1
, -
- 3
- (. 25.5); HO
(25-3)
D3
1-

CH3 CH3
( , , - 25
). CH (CH2)3 C OH
, - CH 3 CH3
, - OH
D3 CH2
: 1
(1) D3 (- 3
, ) HO
( ) (1,25()2-3)
7- . 25.5. .
380 V.

,
;
(2) D3 (
) D- ;
(3) D3 () (25D3);
(25-)
( ) -
( ),
-450;
(4) 25D3, , ,
,
, ,
D- ;
(5) (25D3)
1,25()2D3. 1-
, ,
- -450.
1,25 ()2D3
D3. D3 ,

.

, (-)
. (.. 3 ), 32
(.. 13 ),

.
, -
, 2+
.
;
, ,
.
2+ .

-
, D3 (
)
, -
.
, -
() D D3 (-
) D2 ().
,
25. 381

D3 7-.
,
.
, -
,
. -
,
, .

( )
( ,
) .

25.5.
,
.
(-
-5,8,11,14-, 20:4) .
, -
: ,
,
.
,
- - .
, , . 25.6. (Euler)
, - (1905-1983),
-
, , , -
, -
, -.

,
. , -
- . -
1011 /. (1970).
,

, , COOH
1935 . . ,
. -

70- . (S. Bergstrom),
. (J.Vane) . (B. Samuelsson).
9 8 7 5 3
6 4 2 COOH
-
10
: - CH3
12 14 16 18 20
- 11 13 15 17 19
; ; .
382 V.

1. 20- ,
5- .
-
,
8- 12- :
O O -
R7 R7 (PG .)

R8 R8 R4 (A, , D, E, F, G, H, I), -
PGA
OH PGE ,
O OH O , (
R7 R7 )
( ). -
R8 R8 R8 -
PGB
OH OH 7 8 :
OH PGF PGI
R7 R7 -
O -
-
R8 O R8 , -
O PGG PGH
PGD (R7, R8, R4),
.
(PGA ... PGI).
:
O O

COOH
COO

OH OH OH
2 O 1
COOH

OH OH
2

OOC

O PGI2,
:
2.
20- ,
OH OH 6-
(PGI2) .
25. 383

R7
- O
: O R8

COO
O
O
(20:4) -
OH
- A2
2.
- COOH
-
-
- , 2O2


-
G2 2 O COOH

: O
OOH
3. -
PGG2
, , ,

,
. O COOH
,
(L .), O
OH
LTA4, LTB4,
PGH2
LTC4, LTD4, LTE4. - -

,


; -
5-
5-- (PGI2) (PGA, PGD, PGE,
5- PGF, PGG)
(5-HPETE .) - .
. 7 O
11 9
5- COOH
5
5- 6
(). - CH3
5- 14 LTA4
OH
10 8
, , 11 COOH
5
, 9 7 6
12
, - CH3
, , . HO LTB4
384 V.

COOH

1. -


,
-
OOH
COOH , , ,
-.
-
5-
, ,
-
LTA4
.
LTB4 , ,
LTC4 -
, -
;
LTD4
, F,
, . -
LTE4 2 F2 (
.
)
, -
, ;
(PG2 PGF2) ()

( , ).
1
: PGE1
,
(, );
, 1 (, )
.
, , -
,
; , ,
, PGE .
2. ,
. ,
, PGI2
,
.
3. -
. , , 2,
25. 385

,
.
-
2+,
.
4. ,
,
, , -
.
,
, PGE2, ,
, ,
; ,
.
LTB4;
(LTC4, LTD4, LTE4)
. ,
,
, , , ,
.
,
, -
, .

. 1971-1973 .
. (J.Vane), (-
) - COOH
- O
- O C CH3
-
- (). E Ser OH
,
-
, -

O
--
: E Ser O C CH3

(),
, .

, 2,
,
.
446 VI.

, -
,
.
( ) -
, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9. 1 -
, : C1q, C1r, C1s.
-
. -
: 1, 2 .
30.2.
30.2.
,
*, /
10-3
1 900 2,,
1q 400 60
C1r 168 50
C1s 79 2 40
C4 230 1 600
C2 117 2 25
C3 185 1 1300
C5 170 1 80
C6 125 2 80
C7 130 2 60
C8 150 60
C9 79 2 60

* .. , .. , 1985
-
(. 30.2). - -

3, ,
7, 8 9.
IgM
Ca2+
Ag + C1qC1rC1s
IgG
4
(a)
2

3 3 5 6 ... 9
()
Ag + P
. 30.2. () ()
(Ag ).
386 VI.

VI. III III I


II

26. I
I. .

,
, ,
, ,
.

26.1.

, ,
, , ()
,
.
(), -
, :
, , ;
,
(, 1 /).
, ( ) , ,
- ( ,
, ) , ,
, ,
. (, , )
, -
( , ) .
( , )
, (, ) -
.
,
.
,
26. . 387

; .

/ /
4,1 17,2
9,3 38,9
4,2 17,6
7,1 29,7

26.1.
26.1.
,
-
. -
, :
) ;
) .
-
:
, -
;
, -
; , , -
10- ;
, -
, .
-
( )
,


,
,
23-50 70 2700 (2300-3100) 11300
23-50 55 2000 (1600-2400) 8400

(Food and Nutrition Board, National Academy of Sciences, 1980),


. 26.2.
26.2.

26.2.

, ,
( )
.

388 VI.

.
450-500 . -
(. 26.1), -
70 (65-75) % .
,
,
( .., .., 1993):
430 ;
:
490 ,
560 ,
630 .

(400-450 /). , , , 60-80 %
, 15-20 %. , -
, . -
50 ,
20 100 /,
- .

,
--
. , , -
, , , .

.
, ;
, .
, -
,
, ,
,
.

, ( ,
): () 75 %,
(, ) 20 %, 3 %, 2 %.
75 % , -
, ,
, 20-25 %
2-5 % . ,
, -
26. . 389

, -
- . 100 -
, ,
30 .
,
, , ,
, , . ,
( , -
) .
,
, : , ( L--
L-) . ( )
: : : -
: : : : = 1,0 : 0,5 : 1,7 : 0,2 : 400 : 180 : 2 000.
()
()
, , , -
. 60-90 /,
30 ( 25 35) % -
.
( )
() ( 90 %)
, .
0,5 (
).
, , , ,
20-25 , 2-6 -
(.., 1974),
.
,
;
.

, -

:

60 36 4 40
59 39 2 41
52 45 3 48
38 44 18 62
15 31 54 85
14 34 52 86
390 VI.

.
. 26.3:
26.3. (% )


,


300-500 /



. 26.1. .
; , ,
. 26.1. -
;

.

, , ,
( ,
) , (
, ).

23 .
,
.
,
, ( R.Berkow (Ed.): The Merck Manual
of Diagnosis and Therapy, 1992):
: 19-24 58 ;
25-50 63 ;
: 19-24 46 ;
25-50 50 .
:
) , ;
) , ,
.
26. . 391

-
. L-,
,
de novo
, : , , , ,
, , , .
-
, : , , ,
, , , , . (,
)
.

.
(.-
, 1985):
1,50 2,02
2,02 2,02
1,30 0,46
0,91 1,50 .
,
-
, . ,
, (
)
.
,
, 100,
:
(100) > (95) > (93) >
> (87) > (81) >
(63) > (36) > (30).


. ,
,
, .
( 70 %, 90 %
) 80 %
, .
( 45 %
),
.
, -
-
392 VI.

: 58 % ( 48 %,
10 %), 30 % ( 10 % ,
), 12 %.
. 25.4.

( )
' () 16-25 1-2 10-20
15-25 1 1-5
11-14 1 12
20 4-5 3-5
6-8 50 1-3
2 20 1

,
27.
, , ,
, .
26.4.
(% )

26.3.

(, , )
,
,
.

, 6,8, 99,5 %
(, , , ) -
. ,
-
.
,
- .
,
, ,
.

-
, , ().
(, ); (
) , , -
. -
, (, ,
26. . 393

), , , .
, .

,
, .
,
. ,

,
L- ,
.

,
,
1,5-2,5.

, CO2 CO2 H2CO3

, H2O H+
. HCO 3

K+ K+
,
( Cl Cl Cl
NaH2PO4) ,

.
. 26.2.
() , ~ +, +-.
, .
, HCl, , -
2 2 :
CO2 + H2O H2CO3
H2CO3 HCO3+ + H +
H + + Cl HCl

+

+, +- (. 26.2).
HCl 0,45-0,60 %. -

.
.. 42 ,
(.. 35 ).
+,
394 VI.

N- ,
; -
:
+,
+
,
, (, -
), (, ) .
,
.
(, ) ,
. , 2+ -
-
, ( ).

,
()
. -
, , . -
( 7,5-8,0),
NaHCO3.
, , -
,
(, -
, , ).
, ,
, , .
.. 24,7 , -
,
N-
:

+
, ,
.
(.. 29 ),
,
:

+
, 50 %
, ,
26. . 395

.
, ,
,
, , .

,
.
, ,
- : -
, -
.
, -
N- .
,
.
, -

.
.


, -
, .
, ,
( ) .
, - ()
-, . -
, ,

. - ,
.
(1 6) (1 6)-
.
,
,

:
(-) ,
(1 4)-
; ( (1 6)-) -
, ;
-) , ( )
(
;
396 VI.

;
-) , -
(

.

( -
, ),
. 90 %
, ,
(4,5-6,5 /).

,
, .

.


, .
( )

. ,
. -

.
,
. ,
3 %, 97 %.

-
. -
, .

1 1 1

2 2 2

3 3 3

1,2- 2-
. 26.3. : ;
1,2- 1,2-; 2- 2-; .
, ; .

26. . 397


,
, , 2, -
.
1. -
. -
1 3 ,
2-:

( = 7,5-8,0)
( ),
.
-
/
, .
,
, -
( , ), -
. 1
(90- O
95 % ) CH2 O C R1
v. porta O
R2 C O CH D
, O
2 CH2 O P O X
.
OH
,
0,5 . 26.4. -
; ( ).
(
) .
2. () 2,
-

.
2 2
. ,
, ,
, :
3.
( ) ,
.
398 VI.

,
, ,
:
( N+ +-);
2-;
() ;
(, , -
);
, (
8-10) . 10 %
;
\
.

, ,
, ,

.

.

-
-
.

(.., .., 1994):
1) , -
;
2) , -
;
3)
.
27. 399

27.
II.

27.1.
;
,
; ,
, .
, , , -
,
.

, , , -
-
,
. -
,
(), -, , ( -
), ( )
. ,
,
( 1), 1911 .
. . , . 27.1.(Funk)
(1884-1967), -
., - , -
(,
) , , .

(vitaminum .
; .).

,
, (-
) , -
; ,
, -.
- ( )
: .

1 (; ).
2 ().
( 5; ; ).
6 (; ).
400 VI.

12 (; ).
(; ).
(; ).
( 3; ).
( ).
( ).

(; ; ).
K (; ).
E ( -; ).
F ( ).
D (; ).
,
( ) . -

.
,
, , .
(- -
) :
1. ( )
(
);
-(-).
2. ( -

,
) -(-).
3.
(, -
, , , -
, ).
- -
,
.
( ),
,
.

27.2. .

, , ,
.
( )
27. 401

,
.
1

1 () NH2

CH3
N1 6 5 CH2 N+3 4
(2--5- 2 4 215
-6-- 3
S CH2 CH2OH
) (4--5-- H3C N

):

1 , -
, .
() (),
:
+ + .
:
(
);
- ( -
- );
(
).

, 1
() -
. -
(,
), ,
. 1 -
-
, ,
.

1
, ( , ),
(, ); ( ) .
1,5-2,0 * [1,5 ]**.
27 :
* (80- );
**
, 1989 . ( 25-50 ).
402 VI.

2
CH2OH
2 (-
(CHOH)3 ) -
CH2 6,7--9-
:
H3C N N
8 9 1 O
7 2
6 3
2
5 10 4 NH -
H3C N
. -
O ()
()
,
, .

-
, -
.
2,0-2,5 * [1,7 ]**.
( 5)

O
COOH C ()
4
5 3 NH2 (-3-
6 2 ) , -
1
N N -
:

,
, ,
.

() (-
), .

, . , -
- (-) , (pelle agra
; .);
;
( ) -
().
(
Pellagra Preventing vitamin; .).
27. 403

-
, , ,
. -

.


(,
, , ).
15-25 * [19 ]**; 1
60 .
6


: (2--3--4,5--
), :
O
CH2NH2 CH2OH C
H
CH2OH HO CH2OH HO CH2OH
HO 4
3 5
2 6
H3C 1
N H3 C N H3 C N


6 -
. () -
(),
:
(
,
);

( );

( - );
( - -
, -, -
).

,
, , , .
,
404 VI.


- .
6

( ),
.

6
, , , , ,
;
.
2-3 * [2 ]**.
12

12 () ;

() :
HOH2C O N CH3
H H CH3
N
H H
OH
O
HO P O
NH2
O
CO
CH3 CH
CH2
CH3
H2 C H3 C CH2 CO NH2
NH CO CH2 CH2 D A CH2 CH2 CONH2
N N
H3C Co CH3
N N CH3
NH2 CO CH2 CH2 C B
CH2 CO NH2
H3 C CH3 CH2 CH2 CO NH2
CN
12 ()

+, ,
12 ().
12,
( 12), ( 12);
27. 405

(
) 5- ( ).

12
:
-- (,
- -); 5--
( 18). -
-, -
L-, L-, L- -
;
- ( -
); , -
N5-. -
,
,
.
12 ( -; , -
) -(-)
- .
-
( ), -
( 12) ;
.
12- -
,
,
.
( 1,5-21012/ 51012/)
(, );

( ), (-
).
, , ,
(Diphyllobothrium latum).

12
; ,
12
, 100 /100 .
12 2-5 * [2 ]**.
406 VI.



(; ; : , , 9, 11)
,
L-
-

OH -
COOH
N -
N3 4 5 CH2 NH CO NH CH
6 (-
2 7 CH ) -
1 8 2
H2 N N N --
CH2

() COOH () L-
:

5,6,7,8--
(). -
(, ,
, , , ),
, ( ,
), ( 18).
12,
:
( N5-) 12 (-
) (-
. );
-
( ), , ;

.
,
(spruw ; .);
, , -
, ( ) 12.


, ( : folium ; .).

, ;
.
,
, , (
),
, .
200-400 * [200 ]**.
27. 407

O
C
() - HN NH
- HC CH
; : 2--3,4-- H2C CH (CH2)4 COOH
-2- : S



(bios ; .).
, ( -
) .
(2) ,
:
( -
- - -);
(
);
.


. -
-
( )
, -
(haut ; .).

, , -
.
150-300 *.
( 3)


CH3 OH
- - HO CH2 C CH CO NH CH2 CH2 COOH
,--
CH3
- ,
--
-:
-


(-SH) ,
( -
), , ,
, .
408 VI.


(, -
, , , ). -
,
.


( , , ,
, );
(pantothenos , ;
.).
.
5-10 *.

O
C - 2,3--
L- :
HO C
O
HO C , (scorbut;
HC scurvy; .) , -
.
HO CH
L- (L-) -
CH2OH L--
L- (L-),
; L- -
, :
O O COOH
C C COOH
COOH
HO C 2H O C H2O C O [+ O]
O
O +
HO C + 2H O C C O
COOH
HC HC HC OH
HC OH
HO CH HO CH HO CH
HO CH
CH2OH CH2OH CH2OH
COOH
L- L-- 2,3--L- L-

L- .

L- (in vivo).

L-
.- (1928 .),
27. 409

.
L- -
; D-
, .
L-
-
( ) , -
, , -
-
.
. 27.2. - (Szent-Gyor-
- gyi) (1893-1986).
, : - ,
- -, -
- ,
( ), . -

( ) - , ;
), , - ,
. . -
- (1937).
, ,
, , ,
,
.
,
. , L-
,
:
, -

; 4--
Fe2+
L- ,
;
, (
);
(
);
( );
( ).
, L-,
(Fe2+Fe3+),

(Fe3+),
410 VI.

. , L-
,
,
(Fe3+).

,
( 27.1.), , ,
( )
.
L- , -
( !).
L- 50-70 * [60 ]**.
27.1.
L- (/100 )
() 1000-4500
1000-1800
100-400
100-400
8-16
() 100-200
6-20
25-66
5
20
("") 20-40
40-55
5-10
' (/100 ) 1
(/100 ) 20


-
OH O ,
OH
OH (2- O
HO O - 4
5 3
) - 6
7 2
OH : 8 1
OH O O 1'
2'
3'
O 6' 4'
5'

OH
HO O . ,
OH - -
(3- ) ,
27. 411

, -
:
- O
,
OH
2- 3- . - OH
3- ,
. OH
HO O

OH
()
-
( Permeability vitamin; .). -
-
L- ,
()
. -
.

; (-
) 100-200 (
).

27.3. .

, , ,
;
( ) , -
,
, ( , , ).

- -
, .
, , (
) ( , , )
, - H3C CH3
( C
). R
HC 2 C

H2C C
CH3
C
, , - H2
- : -
412 VI.

H3C CH3 CH3


() 1 2 -
(CH CH C CH)2 CH2OH (-
), -
,
CH3
-
1 () :
H3C CH3 CH3 -
-
(CH CH C CH)2 CH2OH , 1 -
.
-
CH3
( -
2 () )
H3 C CH3
H2 O
H3C CH3 , - (
carota; .).
R CH CH R
-,
--
CH3 H3 C -
- -
CH3
1:
R (CH CH C CH)2

- -
(
2 1
) -
1 -.

( ) -
, , ,
: (), ()
:
O
A CH2 OH A C A COOH
H
, ,
:
() -
();
;
,
.
27. 413

1.

,

(
).
(.. 40 ),


( ) -

11--, N

- -
( ):
O H+ H2 O
R C + H2N (CH2)4
H . 27.3.
H
.
R C N+ (CH2)4
H
() ,

( !) ,
, .
:
(1) ( 500 )
11-- -
;
(2) ( )
-

- (hv)
() :
- 11-- -
O
I - A C
II;
H
(3)
-
II (.. -
2
R*) - -
- (CH2OH )
, . 27.4.
Na+ . .
414 VI.


( G-) , -
; Na+-
; , ,
;
(4) -, (.1)
( ) 11---
, ,
(. 27.4).
H3C CH3 2.
CH3 CH3 O

C

OH

CH3 ( ).
- , -
-
(), .

() - ,
23.
, -
, D3 ,
-
.
3. -
, ,
- , ,
, .
, , ,
( , ).

,
, .

, -
-
.


( , , , , ,
) .
1,5-2,5 , 3-5 * [1 -
, 6 ]**.
27. 415

O
1
CH3
8
- 7 9 2
2--1,4-. 1 6 5 10 4
3
() 2 (). R
1 O
2-- O 2--1,4-
-1,4-- CH3
,
CH3 CH3

, CH2 CH C CH2 (CH2 CH2 CH CH2)3H


-
O
1
(2--
-3--1,4-). O
CH3
-
. CH3
2 - (CH2 CH C CH2)nH
, - O
2--3-- 2 (n=6;7;9)
1,4-; .


( ).

II, VII, IX, X,
. -
29.
-
,
/ ,
.
,
( ).


(, , );
( ), .
,
.
200-300 * [80 ]**.
416 VI.



CH3
H2
HO C (2--2(4',8',12'-
CH2 CH3 )-6-
(CH2 CH2 CH CH2)3H , -, -
H3C O CH3 .
CH3
-)
( - (5,7,8-):


-
. -
( )
( ), ,
- .
,

(-) :
(1)
-
() InH,
CH3 CH3
HO O --
RO2 ROOH

R' + R' +
H3C O CH3 R H3C O CH3 RH
CH3 CH3 :

- (In )

, In-In:
In + In In In
(2) -
,
.

.
(, ,
), -
, ,
(.., 1995).

(-
, , ), (, -
, ).
-) 10-20 * [10 ]**.
(
27. 417

F

F
, -

(, , ).

,
, , .
F c 2-6 .
H2 H2
D H3C C C CH3
CH C HC
D H2 CH3
D3 (, -
D ) D2 CH2
(, D -
):
HO CH3
D3 H
H3C C CH CH3
CH C HC
H CH3
D -
. D3,
CH2

7-, -

(1,25()2D3), HO
- D2
, ,
2+, -
( 25).
-
, (rhachis ; -
.) ,
, .

D (D3)
: , , ;
D3 ,
.
( D2), -
,
.
D 2,5-10 * [5 ]**.
12-25 (.., .., 1983);

7,5-10 .
418 VI.

28.
,
,
.
7 %
, 70 5 .
(,
, ) .
, -
. 55-60 % ,
, , 40-45 %. (90 %)
(, , , ,
) .
,
,
, .
,
,
( )
,
.

28.1.
, ,

.
O2 CO2
.
() -
(, , , ,
, ) ,
. , , :
(,
, , );
; ; -
;
;
.
() -
(, , , )
(, , -
, )
( ).
28. 419

-
-
, , -

. --
, ,
, -,
,
.
, ,
(2-, 1--
, - , ).
,
, , -
,
, .
-
, , -

-.
- - ,
, .

28.2. .

: ,
-
,
(), ,
.
, 64,5 .
( 96 % -
) , - -, -
, , 141 146 .
(adult .) HbA1 = 2 2. ,
2 % A2, HbA2 = 22, 2-3 %
, HbF = 2 2.

2
,
,
(p2 90-100 . .) -
, p2 25-40 . .
420 VI.

% ,
100
I
, ,
80 S- , -
(. 28.1). , -
60 2
40 II ,
, -
20 -
. , -
20 40 60 80 100 120
pO2, ..
300 , .
. 28.1. -
(% )
(
2 bO2) :
(II) ;
(I) - pH;
, - ;
. 2,3-;
S- HbO2
() .
,

(100 . .) (90 . .)
(40 . .) (0-5 . .).

(.. , 1998), .
H+ 2
, HbO2.
pH
. -
,
.
2,3- , ,
5 , -
. 2,3--
.

(Hb), O2, HbO2. , -
2,3- -
, HbO2
.

2 ,
2,
. ,
28. 421

,
, ,
. (HHb),
(HHbO2),
(KHCO3) (H2CO3),
;
,
.
,
2, :
1. .
, (
):
HHb + O2 HHbO2
,
:
HHbO2 + KHCO3 KHbO2 + H2CO3
, , -
:
H2CO3 H2O + CO2

2. .
:
KHbO2 KHb + O2
,
:
CO2 + H2O H2CO3

:
KHb + H2CO3 HHb + KHCO3

(HCO3), ,
( Cl) (.1).

A1, A2 F
(),
. , , -
() -, ()
.

422 VI.

( -), -
, -
.
,

, .

.
,
- - ( ,
) . -
,
.
, -
-. ,
.
HbF (22)
(-
HbA) 3 . ,
.
HbF ;
,
O2
, HbA, 2,3--
. HbF
10-20 ,

.
HbS , - 6
.
(6Glu 6Val), , -
O2 -
. -
, -
(Sickle cell anemia .).
,
( -
) ,
( ).
HbC , -
6- - (6Glu 6Lys). ,
, , -
.
28. 423

HbM ,
, , .
, HbM ( 58His 58Tyr) HbM
63His
( 63Tyr).
, , Fe3+
Fe2+, -
( Fe3+ ),
.
, .
HbA1C ,
.
, -
, - --
. ,
( -),
.

28.3. - .

- ,

.
, 10-7,36, pH = 7,36,
.
- () -

.
, , , , -
, -
pH .
pH - :
[]
pH = pK + lg
[]

: ,
, , -. -
-
.
(
), ,
( ) ( ).
424 VI.


-:
[HCO3]
pH = 6,1 + lg
[CO2]
-
:
[O2]
= 1/18 1/20 ,
[NaHCO3]

18-20 ,
. (
) ,
, pH
, ,
.
,
,
H2CO3, , , ,
, .
. , -
( ,
) pH
-
.


,
.
(KHb)
( ),
- (HHb) . , -
, , ,
,
O2 (. ).
,
.
, -
. (
) (Na2HPO4, ),
.
- , -
()
() .
28. 425

, -
- :
HCO3
;
HCO3
, , ;

CO2 ;
-
2.

28.4.
, -
(
, ), -
,
-
. ,
-
-
, , -
.

, ( )
- -
, , .
,
, -
,
: ,
, ,
. -
,
.
, ,
: ; (
); .

,
- : ,
, , , , , ,
.
65-85 /,
426 VI.

() , -

(; ; ,
; ).
, ,
(, ,
, ). -
-
: ( ), 1-, 2-, -
-.
28.1.
28.1.
, /
40-50 66-69
( ) 20-40
1- 3-6 40-60
2- 4-9 100-400
- 6-11 110-120
- 7-15 150-200
1,5-3,5 1340
0,1 69-70

( )
,
. -
, -
. , -
, 70-80 % ,
-
. ,
,
,
.

.
,
. -
-
, , ( ), , -
, , .
,
1- , , ; 2-
(
, ; - , -
) ( -
; - ) .
28. 427

-
( -
), 1,5-2,0.
. (IgA, IgG, IgE, IgM) --
, ,
.
30.
-
, -
- , , ,
, , -
, , .
- (- ) ,
- , -
. .
- , -
,
, .
.
,
, , , .
- , , -
, -
, , , , , .
-
(37 ) -
4 .
2- 2- , -
, ,
, 2,5 /. 2-
725 .
2- -
: , , -
- .
,
. 2- -
,
, , ,
, , ,
( - ).
1- ( 1- )
55 , 2-3 /.

,
428 VI.

, , , , , -
.
1- -
. -
1-
,
.
1-
.
,
. -
, , .
,
() ,
. ,
, -
.
2- .
, ,
-.
0,10-0,35 /.
- -
- , ,
.
,
. ()
.
() - , -
80 . (Fe3+).
,
.
, -
. , Fe3+,
,
, , ,
. 4 /.
2- ,
. 8 Cu+ 8 Cu2+,
150 .
3 %
90 % . ,
- (Fe2+) - (Fe3+) .
,
(,
). ( )
28. 429

-
, ,
( ), .

,
,
, .
, , -
, , ,
,
.
,
, (, , ) ,

, , , . ,
, - , -
(--
), (-, ) .
-
, -
, (-
), , , .
:
Arg-Pro-Pro-Gly-Phe-Ser-Pro-Phe-Arg

Lys-Arg-Pro-Pro-Gly-Phe-Ser-Pro-Phe-Arg
()
,
- .
, . XII
2-)
(
+
,

II

. ()

(20-30 ).
-

, -
, -
.


. 28.2: . 28.2. .
430 VI.

, -
,
.
. ,
, .
,
, -
(, ).


,
,
, - (RN). -
,
, , , , ,
. -
. 28.2.
28.2.

, /
0,2-0,3
3,5-6,5
2-6
1-2

(-)
20-40 % (0,2-0,4 /). -
, ,
,
.

,
, , (, -
, , ).
. , , -
, ( 65-119 %,
3,58-6,05 /) , (, ).
:
8-17 %, 0,4-2,5 %.
.
-
(, ), 5-7 /.
10-15 /
, ( ).
28. 431


(.., 1980):
0,5-1,9 /;
1,1-2,75 /;
1,5-2,6 /;
1,0-2,1 /;
() 0,08-0,2 /.
()
, - - .
(, -
), ,
.
(A,B,C,D,E),
( 16).
:
(1-2,5 /) ;
(), - -
(1,3-2,0 /) ,
;
(), - (2,1-4,0 /)
;

, ;
(), - (0,2-0,25 /)
, ;
,
.
(-
) ,
. -
, -
( I, II, III, IV, V)
, , , ,
, .


(2,5 /), (140 /), (5 /), -
( , ), ,
, , , .
432 VI.

29.

() - ,
( ).
()
() , .

29.1.


, .

, -
. ()
.
,
-
. : , , , -
; , .

-
, . ,
,
.
:
1. - , -
,
. -
.
:
, -
, (, , );
. , -
,
.
-NH3+- ;
, .
, ,
, , 2+. -
, ,
( ).
29. 433

2. ,
,
.
.

29.2. : ,

-
, , , .
-
, -
.

() (),

.
( )
( ):
I ().
II ().
III ( ).
IV ( ).
V ().
VII ().
VIII ( , ).
IX ( , ).
X ( -).
XI ( , ).
XII ( ).
XIII ( ).
, -
, ,
-, -
.
( . platelets ()) : P1-P11.


: ()
,
, .

( -).
434 VI.

2+-

, -
. -
-
, -
,
. X . -
. X
+ (.) -
,
(.II) -
(. II) (. II )
(.II), -
+ (.I)

.
(. I ) ( ,
)
. 29.1. ,
-
.
. 29.1.
-
(, ), (
)
. in vitro
, .
:
1. II (. )
, .II -
28 , II.
2. I II,
I I ( ).
3. I (. )
I, I .. 9 ,
I. 2+.
4. -
I,

,
(- -
). -
VIII ( ) 2+.
5. II ()
( II)
2+ ( V). -
-
; ( V)
29. 435

, .
,
.. 34 , .
(36
264 , );
.
6. -
. .. 340 ,
( -, - -;
( )2 (B
)22).
ArgGly ,
-.
- , -
, .
,

+
.III
( )
+
. XII
. XII
+

. XI . VII . VII
. XI
Ca 2+
+ +
+

. IX Ca2+
. IX a
Ca 2+
+ +
+
.VIII +

. X . X
Ca2+ +
+
.V a +

. II . II ()
()

. I
-
. XIII +

-
( )
. 29.2. () (
II) (
III) .
436 VI.

( III) -
- -. -
.


, III ( -
).
III, -, VII
(), VII
(). 2+ ,
:
. . .II .II .I .I
, - -
,

.

29.2.

, (1
2), . -

O O . II, VII, IX X. -
C C
O O O ,
CH2 HC C
O
-
CH2 CH2 -
CH CH . , -
C N C N -
H H 7, 8, 15, 17, 20,
O O
21, 26, 27, 30 33.
-
2+, -
. -
; .


-

, .
:
29. 437

1. ,
. -
, -
. :
( )
VIII, -; ,
;
( ) -
IX;
XI,
, .
2. -(-) -
.
,
.
3. , -
. -
, -
.

29.3.

, ,
.

.
.
, .
III , -
.
III
, , , , IX, X,
XI, XII.
1 (1 ) 1--
.
, , , ,
I .
2 2- ,
, -
, , - . 2-
( 2,5 /) ,
. 2- , ,
438 VI.

III, .
25 % .
(),
. ,
D-
L- N-; -
, ,
.
(),
, . -
III:
III, -
-
, .
() -
, . , -
(-) -
II, VII, IX, X.
4-, , .

29.4.


, .

,
, .
:
I (-
) (), -
.
- .. 80 ,
.

Arg560
Val561. XII,
.
, . -
-
, - .
, -
. .. 80 ,
29. 439

: () (). -
, in vitro
, : ,
, .
II , , -
. ,
I .
.

.
, , -
, .
, -
2-.
2-
.


:
1. () ,
() .
2. , .
3. , -
.
4. () ,
.
440 VI.

30.

-
, -
. ,
,
. -
, , ,
, .
, -
, .

30.1.

. -
(), , ,
, ;
1012 (.., 1987). ,
,
, , ,
.
,
.
:
1. -, . -
-
, -.
, -
-.
- ():
) - (), - () -,
. - -
( , ) ,

:
;
) - (), - , -.
, - -
, ;
) - () , -
,
.
30. 441

2. -, ,
,
(). - -
. -
-
(. 25),
, .
3. , - -;
-,
(NK-).
, -
,
, -
. -
, , -
- . -
( ,
), :
, , , -
(, , 2-, 1-
), .

30.2. : ,

, ,
, -
. -
-, 20 % .
,
-, -
, (, -
), , ,
, , .
, -
, : H-
( . heavy ), L- ( . light ).

, -
H2L2.
H- 220 -
, 50-70 ; L- 110
, 20-25 . -
SS-
442 VI.

(. 30.1).
,
Fab Fc
+
N--
HN , -
+ 3 S-S
HN
3 -.
S-S H- L--
S-S
V -
H

S- S
S-S S-S
C S S
COO
,
H1

1
S
S

CH COO .
S-S
S
S-S S-S
S
(--
VH
S-S
) , -
S-S CH2 CH3 -
N CL
+H3 -S
+H3
N S .
VL - L-
H-, 1/2
L- - L- (L)
. 30.1. . 3/4 - (-
H1, H2, H3).
(V-) N- L- -.
1/2 L- (VL) 1/4 -
- (VH). V-
.
-
(),
, .
,
, Fab (antigen bin-
ding fragment) , , Fc.

. ,
H- ( , , , , ) L- (
,
).
, (IgA, IgD, IgE, IgG,
IgM), H-
L-. ( ,
, )
(n = 2 5).
,
, G M.

(, , ,
30. 443

). D E ,

.
. 30.1.
30.1.
- ,
, /
Ig G 22 22 150 10-15
Ig M (22)5 (22)5 800-960 1,5-3,5
Ig A (22)1-4 (22)1-4 180-720 1-5
Ig D 22 22 160-180 0,03
Ig E 22 22 185-190 0,0005

30.3.
, -
,
.
, .
-
,
. -
,
. , ,
, -
.

(), (, ,
), -.
, -
, - ,
(1012)
. , ,
.

(IL) : ,
-
. -
(IL-1 IL-16), , -
.
-1, , , -
, ,
444 VI.

, -
. IL-1
- - -2. IL-1 -
. IL-1
2 ,

; ,
, ,
.
-1, ,
159 (IL-1) 153 (IL-1
) . -
-1 12 .
-2 , -
. IL-2
, , -
. IL-2 - -,
,
- - NK-. -2 ,
; IL-2 13,5 .
-3, (CSF), -
-. IL-3 -
, -
. -3 ,
134 .
,
. -
, - ,
,
.
,
, IFN- , IFN- IFN-. IFN-
-
( ), IFN- (-
), IFN- - - ( ).
16 20-25 . IFN-
IFN- , 166
; IFN- 143 .
, .
, IFN- IFN- 10-
, IFN- 12- .
, ,
,
.
30. 445


1. -. ,
-, -
, -
.
2. 2',5'-.
-
,
2',5'- (2',5'---). 2',5'- -
I, () -
, .
3. .
, , ,
IF-2.
IF-2
.
(TNF). TNF- TNF- .
TNF- () .. 17 , -
. IL-1 IFN-,
.
TNF- () .. 25 , -,
.
TNF
, .
() , -
(, , ).
-, , ,
(. IL-3).
() ,
, , , . -
, ,
, . , -
-, .
, -
, (), (),
( -1 -2), -
- ,
, .

30.4.
, -
(, ) -
.
446 VI.

, -
,
.
( ) -
, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9. 1 -
, : C1q, C1r, C1s.
-
. -
: 1, 2 .
30.2.
30.2.
,
*, /
10-3
1 900 2,,
1q 400 60
C1r 168 50
C1s 79 2 40
C4 230 1 600
C2 117 2 25
C3 185 1 1300
C5 170 1 80
C6 125 2 80
C7 130 2 60
C8 150 60
C9 79 2 60

* .., 1985, ..
-
(. 30.2). - -

3, ,
7, 8 9.
IgM
Ca2+
Ag + C1qC1rC1s
IgG
4
(a)
2

3 3 5 6 ... 9
()
Ag + P
. 30.2. () ()
(Ag ).
30. 447


, 1
(IgG, IgM),
- .
1 ,
, 1q, -
. 1q 1r,
1s, .
.
1s 4
2, : -
4b 4 2 2b.
4bC2a : 3-. 3 -
3b (5-), -
(59).
-
(5b, 6, 7, 8, 9),
, - .
10 ,
2+ Na+ +,
.
()
, , -
,
.
,
3- 5-,
1, 2 4.
(,
) .
: ;
D ( ).
, D B.
B (Bb) 3, -
5- 3bBb, 5, -
.

30.5.


-
.
.
448 VI.

,

()
.
, - - .
.
,
:
1. - ( ).
2. - .
3. , .
4. .

.
, -. -

, .
IgG (
10 , ), IgA IgM ( 100 ), -
.
,
(-), (-) . -
- , , ,
.
,

( IgG, IgM IgA).
- , -
( )
(). -
, IgA
IgG.
- ; -
- .
,

, .
(,
), ,
.
31. 449

31. .


. ,
(,
), ,
, (- ,
), , -
, ( L-, --
).

31.1. -
.


- 1
-
2
.
-

, , -
-
3
(v.porta)
4
(. 31.1).
, , . 31.1. - -
70 % v.porta ( - , --
;
), -
1 ; 2 ; 3 -
, - ; 4 v.porta ( .,
, - ., 1977).
. ,
( -
) ,
:
1. , ,
,
. ,
, , -
.
-
, , v.porta
,
,
() .
450 VI.

2.
, ,
( , ),
( , ; , -
). -
,
, ,
.

1500-2000 ( -
20-25 / ).

, -
-
, () -
v.centralis (. 31.2).
80 % -
, -
.

(,
), v.centralis
, , .
-
() . -
( -
) -
,


. 31.2. -

.
( ; ( ) -
; , -
). .

- ,
, -
,
.
- ,
,
, ( ) ,
.
31. 451

1. ()
-
,
(, )
.
-6-
-
-6- (-6-):
+ -6- + .
-
100
: - Vmax%
,


. - 50
0,01-0,1
10 . ,
-
(3,3-5,5 /) -
0 5 10 15 20
, ,
31.3. -
-
- (Vmax)
(. 31.3).
.
-

-
18%
-
- 25% 2% -,
(2, 2), -6-
-6-, ,
2,
, -
55%
-
,
(. 31.4). . 31.4. -6-
- -
.
, -

: 3-5 % (/100 ),
.
452 VI.

-
, (
),
-6-:
-6- + 2 + .
, -
/ -
, ,
:
()
,
(, , );
()
();
()
(), (-
) -6-, -6-
( ).

, -
(, , ), -
(180-350 )
( ) .
12 ,
.
,
( , ,
, , ), -
, , .

, ,
, D- (
), D- ( ) D- (
).
,
.
2.

, , -
, (- ), .
,

,
31. 453

( -
) .
, -
.
(1)

. ,

,
(-, ).
, ,
.
,

.
, -
,
,
.

-
.
(2)
, -
-
(. ). ( ),
, (
), -
, -.
, ,
, ,
, ( ) .
(3)
- ( -
250-500 /).

:
D3 , ,
.
3.
-
, ,
,
.
454 VI.

(1) (13-18 /),


,
;
- .
(2) ( 80 %) :
-, -
- - (-
); ,
, 1-, 2- -
; , , -
, -.
(3) ,
, : V, XI, XII,
XIII , (II, VII, IX, X
), , , , .
(4) (,
, ),
;
(,
) -
; -
( 2,9-4,3 /)
21 /, .
4.
,
( ) .
, -
, (
)
.
,
-
NH4+ - -
.
, -
,
.
5.
,
,
,
(. 31.3). -
( , , ),
, , -
.
31. 455


,
( , -
), ,
-
. 500-700 ;
. 31.1.
31.1. (/)

1,5-2,5 4,5-5,0
7-14 90-120
1,0-5,8 30-40
1,6-3,4 20-25
1-2 3-10
(, ) 0,3-0,6 1,2-1,5

6.

,
, , -
, , . ,
, ()

;
, , () -
,
(, , , ).
,
,
.

31.2.
.

, ,
, , :
(1) ,
; , ,
, (, , ),
, .
(xenos ; bios ; .)
,
( .., 1989) -
;
456 VI.

(2) ,
( ;
, -
, ). , -
(. ) -
,
;
(3) () ()
( , , ).

,
-
( , ),
.

.
1- - , -
-
( ).
OH,
COOH, SH, NH2; , (, )

().
2- , ,
1- ( ,
) , ,
, , , .
-
.



, -450. ,

,
, ,
, -
(.., 1975).
, , -
, ,
, ( 9):
RH + 1/2 O2 ROH.
31. 457

( ) -

:
+ R-H + O2 + + R-OH + H2O.

, , ,
, , -
.
-450
, -
, ,
(
, ).
- , b5
-450:
() b5 -450
-450-
( ),
.
-450 , 1958 .
. . (D.Garfinkel, M.Klingenberg).
50 ; -
300 -450,

. -450
, -
;
( ),
SH
- SOH
-450 3+

5 1
. -450 SH 3+
-450 SH
3+


-
H
-450 - 2


2
, 4

CYP (CYTOCHROME P-450; 2H -450 SH


+
3+

-450 SH 2+

.). 2

3
- 2

100 , -
-450 SH2+

(CYP1, 5 2

CYP2, CYP3 ), - . 31.5.


. -450.
458 VI.

,
()
(CYP1A2, CYP2C8-10, CYP2C-19, CYP2D6, CYP2E, CYP3A4).
,
(SH) -450,
, . 31.5.

- -
-450 ,
,
, :
1) :
1 :
RC3 RCH2OH
(c ,
);
1 , :
653 652
( , ,
, , );
2) -
:
H H -
C C -
HC CH HC C OH (, ), -
(,
HC CH HC CH , ),
C C ,
H H (,

);
3) , :
N-:
RNHCH3 RNHCH2OH RNH2 + HCHO
(c , (-
), , , );
-:
RCH3 RCH2OH RH + HCHO
( , :
; );
31. 459

4) ( ), :
, : NO2 NH2
, :
CCl4 CHCl3

CF3CHBrCl CF3CH3 CF3COOH
1,1,1-

-
() (, -

) (R ),
(, ,
) - -
, , .

-450 -
( )
.
,
-450; , -
,
.
-450
,
;

(
). ,
,
(5--5- ).


, OH, COOH, NH2, SH ( -
1- ).
, ,
, , -
(, , ), -
,
, .
:
1. (
, ),
460 VI.

- (),
- () - -:
+ 2 + 22
ROH + RO- +
O COOH
H O H
HN OH
O O H
OH
O N CH2 O P O P O
O OH H
OH OH
H H
H H
OH OH

, --
,
,
(- , , ).
, O-, N- S--
, :
COOH COOH
H O H H O H

OH H OH H OH +
+ O OH O OH
OH H OH H

--

+ -- +

NH2 NH-
+ +


+ +

NH2
2. , -
N -
N O O
5' 3'--5'-
N N CH2 O P O S OH
O
OH O ().
3' -
OH
O P O

OH
OH
3'--5'- L-.
31. 461

L- (
);
. , ,
,
:

CH 2 CH COOH OH
NH 2 N
N N
H H H
L-

O SO 3H O SO 3K

N N
H H

L- +


.
3. ,
, ;
S- (-) - (N-):
ROH + S- ROCH3 + S-
RNH2 + CH3COSKoA RNHCOCH3 + HSKoA
N-
;
.
4. ; -

COOH CO NH CH 2 COOH
+ H 2N CH 2 COOH

+
:
(
per os ) -
462 VI.

( ).
31.3. .

,
(1-2) 108/; 100-120 .
(, )
.
, 90-95 % ,

(), ,
, .

, , 80 %
. 70 (
) 6 .
, ,
, -
, (-
) ( ), .

.
1. ( ) -
I II
; -

CH2 CH2
CH CH3 CH CH3

CH CH CH2 O HO CH CH2
I II I II
H3 C N N N N
2 +
H3 C
CH 2+
Fe CH CH 2+
Fe CH
N N N N
H3C IV III CH3 IV III
CH H3 C CH3
CH
CH2 CH2 CH2 CH2
CH2 CH2 CH2 CH2
COOH COOH COOH COOH
( ) ( )

() (. .464):
- ,
31. 463

-450, -
.

, .
2. COOH COOH
CH2 CH2 CH2 CH2

CH3 CH CH3 CH2 CH2 CH3 CH3 CH


,

CH CH CH
HO N N N N OH
H
.
3.
-
- +
COOH COOH
( - CH2 CH2
CH2 CH2
III, IV).
- CH3 CH CH3 CH2 CH2 CH3 CH3 CH
-
- CH CH2 CH
: HO N N N OH
4. H H


(1-3) ,
, .
-
COOH COOH

H O H H O H
H H

OH H OH H
,
OH OH
O O
H OH H OH
C O C O

. CH2 CH2 CH2 CH2
5. - CH2 CH3 CH3 CH
CH3 CH CH3 CH2
-

- CH CH2 CH
- HO N N N N OH
H H
,

464 VI.

. ,
( ) ,
.
- ()
- :
+ 2 - + 2
-.
;
( .
) .
, 0,1-1,0
% (1-10 /, 1,7-17 /). ( )
():
(1) ( 75% ) ,
( ); -
;
(2) ( 25% ) ,
( ); -
, ,
.

,

( ),
. -
Fe ,

( )
. () -
()
- .

-
.

6. ( -
-
)
, -

, -
-
( ).
- -

+ 4
-

. 31.6. + 4+
-
- + 4+
.
31. 465

( -)
, ( )
(, ):

.
, , ,
.



(. 31.6).

v. porta
-


200-300 / ( 95%
) -

. , -
-
-
-
(. 31.7):
()
() (
-
) -
,

- . 31.7.
pl. haemorroidalis,
. (.., ..-
, 1983; ).
(0-4 /);
- -
, , ,
, ;
() ()
v.porta ,
,
. (-
. ) -
,
, , -
. ().

466 VI.


2-4 %
( ) (icterus .).

, -

, -
. .
() -
() -
.
- , ,
, .

, ,
,
.
-
( 10 ),
() ( -
) ( ).
() -

, , (-
, , ).
( )
:
) -
--
;
;
) , -
- ( );
, -
.
(-), -
, ( -
) - (
).
( ),
( ).
()

31. 467

( , ).

( ) .
- ( -
),
, ;
, -
.
()
, ,
(--
/ - , -
), . ,
,

,
( ).
- ,
-
( ).

, 1
,

-
2
,



( ).
- 3
,
-
( - . 31.8. () -
). - () , -

-
- :(1) -
, ; (2) -
, - -
. -
- ; (3)
, .
-
, .

. 31.8.
468 VI.

32.
,
. -
(), -
.
( )
,
.
, , , , -
, , .
-
.
,
.

32.1.

, 10-12 ,
0,01-0,1 .


-
,
, -
,
-
, -

,
-
- (. 32.1).

-

; -
-
,
, -
-
Z-

.
-
. 32.1. .
32. 469

(),
2+,
. 2+ -
.
T-,
,
.

, .
() .
-
. ,
- I A I
Z H Z

Z-.
--

-

-
, -

-

(. 32.2), : . 32.2. .
I- (), (
6 ) ;
- (), ( 15-
17 ) , ;
- -,
.

: 72-80 % ; 16-20 % ;
0,9-2,2 % (, , , ,
); ( 0,3-3,0 %;
0,4-1,0 %; 0,06-0,2 %); (K+,
Ca2+, Na+ ).


( 75-80 % )
.
,
,
470 VI.

, , , ,
.
, .

:
1) ;
2) , ,
( , I, );
3) - Z- ;
F- .
32.1. ( J.Musil ., 1980, )
.., , %
460 55 60
(G ) 46 20 25
70 46
76 46
TnT 37
TnI 24
TnC 18
- 180 12
() 5 10

S1 S1 , -
.
,
,
-

HMM
; 160 .
N- -
S2 , -
-
.


-
: LMM (light
LMM
meromyosin .) -
HMM (heavy meromyosin .).
HMM -

. 32.3. .
S1 ( ) -
S2 (. 32.3).
S1 -
( ).
32. 471



, -
-
, -
0,1
400 . . 32.4. (-
) .

(. 32.4).
,
: G- F-. G-
,

5 .
G- () -
54,6
,
-

F-.
F-

,
, ~365
(. 32.5):
F-
.
F-
-
.
-

, -
. 32.5. : -
- ; -
( ), - F- G-.
.
( 40 2 )
F- ,
() G-.
, :
TnT, TnI, TnC.
38,5 ,
(. 32.6).
TnC -
,
472 VI.

36 5,5

TnI
TnC
TnT


. 32.6. (Tm) : F-;
Tm G-.

.
TnI , TnT
.

32.2.


I A I
Z Z .
(),
120
(slide .) (H.E.Hux-
ley, J.Hanson, A.F.Huxley, R.Niedergerke, 1954).
, -
, -
, %

100
:
() () -

85 ;
-
-
-
60
;
. 32.7. -
-
( H.E.Huxley .). , .
32. 473

, - Thin filament

, . 32.7.
, S2 S1
, -
, - A Thick filament
;

, .

- -
S1 .
- B
1939 .
.. .. .

,

,
(. 32.8):
C
A. , ,
S1- -
.
( ) .
B. S1- -

(G-c-
). D
.
. -

-
S1, (-

90 45). - E
S1- . 32.8.
( L.Stryer,
- 1995, ).
100 (10 )
.
D.
. S1- .
. , , , -
.
.
.
474 VI.


,
, . , -

( ) -
.
, -
, -
(, -
).

2+, ()
108-107 /. --
, , -
2+ , 2+ (
). 2+
105 /, , .
-
-

() .
Tm ,
S1 A
S1--
A
G- , -
,
Tm S1
. 32.9.
, ()
-
. 32.9.
, -
.
2+

(Tm), 2+ -
S1- - -
TnC, -
() (
).
TnI TnT,
. -
S1-
, .
, -
, :
2+
32. 475

2+
, -
2+- . -
, ,
.
.
-
, -
- ,
. S1-
( . 32.8)
.
,
( ) ,
S1- , ( D).
( -
, ) S1-
,
.

-
, -
.
- -
-
.
--
() (
),
.
:
1. 2+ (
).
2. 2+ () ( -42+).
3. -42+ .
4. (p-).
p-
.
5.
.

2+, ;
476 VI.

,
.

32.3.

, ,
,
.
-
-
.

1. , -6-, -
.
(.
) , ,
I-.
2. , .
3. , -
.
4. :
2 +
, , :
;
, ,
.
5. () :
NH NH

C NH C NH2
N CH3 ~ PO3H2 + N CH3 +
CH2 CH2

COOH COOH

-
, .
()
2-5 , -
.
32. 477


.
( ) -
, -
.

,
:
() ;
() .
,
2-
. ,
, , ,
.
, .
, ;
-
-
. ,
, -
, .
.
, .


, .

, ,
.
,
70 % 2, (.. , 1998).

, ;
, .
, -
. , , -
2+ ,
.
478 VI.

33. .

,
.
, ,
,
, (J.Thudichum) ()
.. (). -

.. (1885-1972) .
, -
, ,
10-20 -
. , ,
,
, ,
. ,
, -
, , , terra
incognita.

, ,
-
.
, ,
1010-1011 , ,
-
, , . -
,

10 13-1014. , -
, , ,
.
(60-65 % ),
,
, .

33.1.



( 8 % ), (10-12 %),
33. 479

( 1 %), ,
(77-78 %).


. -

.
-
(, , )
().
, ,

33.1:
33.1. ( , %
)

35,1 61,2
: 24,6 42,5

:
18,6 22,8
() 1,8 3,7
() 4,2 16,0
5,1 13,8

-
, -
, , -

, .

,
,
-, .
, ,
- ,
.
, (),
.

, ( 75 %
) : , ,
, 4-, N-.
480 VI.




, .
2 % , 2
20-25 % -
, 50 %. ,
, ,
, , 20 .
, -
,
,
Na+, K+-.

-
. ,
,
, .

.
( 13), -
2

.

,
, , .

33.2. .


() ,
( )
, .
(F.Hucho,
1986): , ( , , -
), (- , ,
, ), (, ,
P ). ,
, -, , .
( -
),

33. 481

(, , )
.
, -
, , ( ),
, 2+, Na+ +;
, ,
( 23). , -
(, -
, )
( II ), -
,
/
2+. ,
, , () ,
() , -
() ,
.

,
.
() . -
:
O
+
(CH 3)3 N CH 2 CH 2 OH + CH 3 C ~ S K oA

O
(CH 3)3 N + CH 2 CH 2 O C CH 3 + H S KoA

-
(, ),

, -
- AX AX

. - Ca2+ AX
- AX


(-
) AX
AX
AX

. - A+X AX AX AX

, -
XP XP XP
-
. 33.1. .
482 VI.

, 2+. -
, ,
() (. 33.1).
O -
(CH3)3 N+ CH2 CH2 O C CH3 + H2 O


O -
(CH3)3 N+ CH2 CH2 OH + CH3 C OH (-
).

, -
, ()
, ( )
:
- (-) ,
;
- (-) ,
.
-
. -
. -
2+, 2+-
, ,
- - .
- ,

. ,

5 ,
-
(--
, -
) 2+, Na+ K+.
-
1,5 ,

. 33.2. - ( 2, , , ),
--
.
, -
(. 33.2).

, -,
,
.
33. 483

- ,
,
( ), ,
. : ,
, .
- ,
, , -
-, -
. -
(),
,
( 7).

, -
, , . , -
, -
,
().
, , , .
, -
. , , ,
, ,
.
, ,
(Locus coeruleus),
. -
-
, .
,
. : 1, 2, 1 2,
,
.
(, ) -
(1- 2-) , -

- -
-
;
.
-, --
:
1-
2+
, - ;
484 VI.

2- -
(Ni)
-
.
-
( 1-),
,
( 2-),
.
- -

, , , -
.
, -
.
-
, , - , , .

(D1, D2, D3, D4) ,
-
, .
D1- -
-
.
D2- -
,
- - .

, , ,
.

, .
, (5-,
5-hydroxytryptamine 5-HT).
, ,
.

-
. : 5-1, 5-2, 5-3,
5-4 (, 5-1, 5-1, 5-1),
. II
(), ,
:
33. 485

5-1- ( GTP- N-
) -
;
5-2- -
( )
- .
-
, , , ,
, ,
, .
-
, , ,
. , , -
,
() (H.I.Kaplan, B.J.Sadock, 1994).
-
, . ,
,
( reuptake, .) 5-HT
(W.Kostowski, 1995). ,
-
.

:
1) ;
2) .


L- L-,
, .
,
.
:
, , , NMDA
(N--D-) NMDA-;
, , AMPA (DL- --3-
-5--4- ) AMPA/
.
NMDA- -
.
AMPA/
Na+-; ,
486 VI.

, - Ca2+-
2+.
-
. G--
(Ca2+)
,
Ca2+ i .
Ca2+ -
(NMDA- AMPA/) -
, -
, , .

, -
, .

-
(-; 4-), , , -.
. ,
(-),
. -
Cl,
.
,
- , , -
, () . ,
, -
(, ), . -
-
, .
,
,
,
.


, ()
. , -
,
()
,
, ,
(.., 1993).
33. 487

: (-)--
, (-), -, -, - - ( ),
- -, A B.
-
1 5
Tyr-Gly-Gly-Phe-Met
-
1 5
Tyr-Gly-Gly-Phe-Leu
-
1 16
Tyr-Gly-Gly-Phe-Met-Thr-Ser-Glu-Lys-Ser-Gln-Thr-Pro-Leu-Val-Thr
-
1 16
Tyr-Gly-Gly-Phe-Met-Thr-Ser-Glu-Lys-Ser-Gln-Thr-Pro-Leu-Val-Thr-Leu-
31
-Phe-Lys-Asn-Ala-Ile-Ile-Lys-Asn-Ala-His-Lys-Lys-Gly-Gln
-
1 16 17
Tyr-Gly-Gly-Phe-Met-Thr-Ser-Glu-Lys-Ser-Gln-Thr-Pro-Leu-Val-Thr-Leu
-
1 16 19
Tyr-Gly-Gly-Phe-Met-Thr-Ser-Glu-Lys-Ser-Gln-Thr-Pro-Leu-Val-Thr-Leu-Phe-Lys
,
(1-4(5) -
1-16 ). (-
), . -
,
, ,
- ( 24).

, -
: -(-), -()-,
-(-) , -(-), -(-).

, ,
- ,
.

-
Ca2+,
.
488 VI.

33.3.

() , -
.
, -
,
,
( ) -
- . ,
, -
, , -
, ,
, -
.
- -
, , -
,
,
-
(.., 1997):
1) ;
2) ;
3) ;
4) / -

, ;
5) ,
() .
:
(), , .
( , ) -
, , ,
() ()
, -
, , .
, ,
, 1 % (H.I.Kaplan, B.J.Sadock, 1994),
-
. , -

,
33. 489

(substantia nigra)
(ventral tegmental area).
,
S

-
- N Cl CH 3
- CH 2 CH 2 CH 2 N
- CH 3
- O
Cl
D2 ( F C CH 2 CH 2 CH 2 N
, D3 D4), OH
-
.
, (
) ( ).
, -
. -
, , .
-

,
/ .
-
:
, ;
().
-
-
, -
, N
CH 3
-
CH 2 CH 2 CH 2 N
- CH 3
.
,
, (
) ( , ).

,
, -
.
,
,
490

-
.

, -
: , , , , ,
. ()
().
, ,
, (anxiety , ; .).
(tranquillium , .)
(ataraxia , .).
N ,
, -1,4- (-
), -
N
-1,4-
.
,
1960 .
,
, , , ,
.

- ( ) -
- ,
- .
- -
-
-, , ,
,
.
-
, (.. 15 ) I
(diazepam binding inhibitor), .
I , -
, ,
,
, .
491

1. .. . .: , 1975. 327 .
2. .. . .: , 1998. 582 .
3. .., .. . .: , 1983. 752 .
4. .., .. , : . . .:
., 1993. 528 .
5. .. : .. .: . ., 1986. 112 .
6. .., .. . : , 1994.
384 .
7. .. . .: , 1989. 168 .
8. .., - .., .. . : ,
1993. 224 .
9. .., .., .., .. . .:
., 1997. 285 .
10. .. . .: , 1987. 288 .
11. .., .., .. . .: , 1972. 582 .
12. .., .. . .: , 1988.
528 .
13. .., .., .. . ,
1993. 208 .
14. .., .., .. . . .: : - ,
1988. 432 .
15. . . .: , 1974. 957 .
16. . : 3- . .: ,1985. 1056 .
17. .., .., .., .. . .: , 1983.
352 .
18. - . . .: , 1980. 368 .
19. ., ., ., . : 2- . .: , 1993. . 1 381 .,
.2 414 .
20. .., .., .. : . : ,
1999. 149 .
21. . : . . .: , 1985. 432 .
22. .. . .: , 1998. 496 .
23. .. . . .: , 1985. 190 .
24. ., . . .: , 1977. 407 .
25. .. . .: , 1987. 815 .
26. . . .: , 1973. 288 .
27. .. . .: , 1974. 127 .
28. .. . .: , 1966. 892 .
29. .. . .: , 1984. 336 .
30. ., . . .: , 1981. 646 .
31. ., . . .: ,
1989. 656 .
32. .. . .: , 1969. 152 .
33. . : . .: , 1990. 384 .
34. Halkerston I.D.K. Biochemistry: 2nd edition. The National medical series for independent study. 1988.
522 .
35. Stryer L. Biochemistry. - W.H.Freeman and Company. New York. 1995. 1064 p.
492

407 164
400 (. -1,6--
184,452 -1-)
476 60
113,114,335-337 368,369,371,372
(. -5'-) 372
44 - 298
41,43,49,275 242,243
275 395
S- 213,253,254,461 -1,6- 179,184
43,281 (1,4-1,6) 178
281 73
() 73
117,118,130,132,134 489
-5'- () 43,270-275 454
() 44,115- - 304
118,121,130-132,135,273 -- 303
-3',5'- - 283
(3',5'-, ) 113,192,193,335-337 - () 264,265
162,191,193 -
172,173,181,183,192,193,261,363,364,483 (-) 264,268
394,395
() 351-352,371 280
483 88,236-237,257,370,403
(. ) 59
- 309 308
- 111 () 135
124,127 319
175 (. -5'-)
235,390 3',5'- (. -3',5'-
175 , )
138 () 116,142
348 115,116
(. ) 124,126
468,471 142
D 294 372
21,89,237,171,247 I 372
- 283,480,486 II 337,372
- 283
424,425 () 372
261 222,223,367,368,374-376
108,323 367,375
89 490
89,237 1- 366
312 2- 366
109-111 107,288,294,307-309
262 107,400,404
(. ) 112,433
493

433 (. )
107 247,424,425
489,490 () 73,74,452
, (. ) 1--3- () 210
432,437-438 1--3-- 210
54,303 196
135,136 -- 126,194
257 -- () 194
1- (. 1- ) ---
437 () 220
227,431 N- (. )
(. ) 203
92,125
58 362
73,209,340,381-383 490
106,245 - 399,401
22,99,244-246 454,462-464
245,246 463
- 245 454,462-467
- 245 464
188
60,144,221,257,260,400,408-410 - 26-33
22,69,186,249,390 - - 33-36
() 22,153,245, - 36-40
246,270-273,275,277,480,485 - 390-391
389 - 392-395
237,429 446
110,111,275,277 - 333-334,486
385 G- (. -)
224,230,231,233,431 411,416
(. ) 240-242,345,363-366,480
- 133,134 122-136
+- (. ) 390,391
2+- 337,475 122-125
Na+, +- 85,480 (. )
( , ) 16,118 () 78-85
358 330,331
288 ( ) 93,142,167,203,407
N- 59,68,185 294,298,320
-D-A 188 429,430
N- 59,67,68,438,442
- 120,121,137-139,142,144,145,68,195, 352,353,372
197-203,206,208,217,219,248,461 21,248,249,257-259,422
-- 203,206,207,407 462-464
N- 59,60,68,185,215 239,243
102,333,337,474,480-482 126,156,162
101-103,108,482,483 122
198-200,217,249,261,480 412
199 14,399-417
- 198-199,217,219,248,249 411-414
198,199 1 93,401
494

2 92,402 30,265-268,307,308,403,419,420,423,462,463
3 (. ) 399,412
5 (. ) 91
6 237,403,404 32,123,263-266,268,307,308,419-424,
12 97,254,259,404-405 462-464,466
(. ) 422
60,221,261,408-410 422
D 417 462
D2 417 127,263,457
D3 223,378,380,417 112,437
E 257,416 13,300,301
F 417 310,316
(. ) 326-329
K 415,436 65,66,188,189
410,411 189
92,402,403 65-67,438
26,35,49 219
( 411
) 333-335,349 55,298
65-67,69,188
- , 57-70 ( ,
- 143-189 ) 16,118
- 387-389 315
- 395,396 188
65-67,188
57,58,68,143,164,165,185,310,349 348
59,349 (. )
165 - 198-200
- 89,163,188,216,310,311,395 -A 198
-1-- 164,165 7-- 221
81,214,215 ---- 198,217-219
76 17-- 223,374
-1- 164,165 4- 20,409
164,165 88,101,120
60 430
489 243
485,486 466
- () 241,486 232,347,355
76,77,214,216 229,230,431
77,216 381
428 362
359,360 282
360 224,230,231
(. 454
- ) 400
147 154 163 355,451 173
59 275,281
216 -
57,147 275,282
(. - 426
) 362
495

461 () 22,153,235,
241,331,334,366,385 243,422,436,480,485
22,99,101,102,235,248-250,419 239
331,345 - (. -
34,50,55,56,315,316 )
61 - (.
() 60 )
63,64,176-184,451,452,469 243,246,247,249,270-273,456,479,480
176-180,183 247
178-180,183,476 246
184,452 256
177,180,182,183,355,451 256
179,180-183,452,470 256,257
65-67,185,188,189 172,173,183,192,193,358,389,452
88,188,395 171,249
188,216
74,76 - 57,58
88,179,185-187,214 - 143-162
176,185-188 () 59,67,349
146-155,163,200,355,420,470,477 173
- 146-151 - 171,239,247
- 146,151,152 - 170,171
76,77,82,176,186,187,189,214,215 -1- 164,165,176-179
189 -6- 147,157,158,160,161,169,
147,149,152 177,179,451
35,68,69,82,176,185-187,331,349,441 -6- 169,172,173,452
- 185 -6- 158,162,257
76-77,187,214,215 175
85,187 147,451
222,397 172,173,220,331,367,370,371
255 142,166-172,235,370,452
163 170
-3- 147-149,159-161,163,197 60
-3-- 149 - 464
() 120,121,191,197,210,213,397 60
-3- 127,153,197,210,211,213 (. -5'-)
-3- 210 3',5'- (. -3',5'-
-3- 127,210 , )
197,210,211 241,450,461
- (. -3-) 184,200,452,480
- (. - 377
3-) - (. ----)
153 -- 198,217
(. ) -- 217-220
21,222,235,249-251,255,264,265,270-272, -- 198
461,480,486 260-262,409
255 61,63-65
266,307,308 253,254,405
76,214 346,350
34,113,226,462,429,454 346,349,350
19,30,31 (. )
496

(, ) 330-332 65,188,189
- 359,360 (-1,6-
71 ) 179
71 90,145
187 90,126,144,145
(. ) 276
113,335,366,482 276
(. -5'-) () 276
41,275,281 214
43,281 375,376
281 7,8- (-
-5'- () ) 252,279,280
43,270,273,274 252,253,279,280,319
-3',5'- (3',5'-,
(. 1,2-)
) 113,335 192
18,468
(.1,2-) 2,4- 135
(. -5'-) 2,4- 39
- 39 487
(. ) 395
(. -5'-) 395
408 61,62
-- 1,3- (1,3-) 149,150
257,258 2,3- (2,3-) 420
88,124-127 307
7- 379,417 309
124 121,127-130,141
239,240 464
(. - 1,2- () 191,210,211,213,
-5'-) 225,338-340
93,97,259,405 1,2--3- (. -
43 )
-5'- () 43 125,256
(. - 3,4- () 261,363
-5'-) 147-153,160,163,193,210
43 108
-5'- () 43 - , , 45-52
11- 371 - () 46,284-292
(2--D-) 58 - 327,328 281
(. ) - 289
34,36 - 319
277-280 - - (. -
221,222 )
(. - - 291
-5'-) - 286-288
43 186
-5'- () 43 186
240,241 186
240,241 32
64 32
34,51,52 (. 3,4-)
497

261,364,365,484 - 194-197
484,489 - 201-209
(. -5'-- 191,201,209-211
) 465-467
454,455
209,331,381-385,417 221,222,397
116-118 454,462-465
299,314
394 127,266-268,409,423,428
310-329 128
40,101,394 323
31 235,250,390,391
34,426 485,486
293,295,296 (. -
304,305 )
354
362 -L- 188,189
116-118 60,66,67,188
393,394 189
351,352,487 34
(. ) 21,249,257,258
108,114 395
487 89
-- 195 404
-ACP- 205 218,219
150 90-91
(. - 138,139
) 91,138,139,162,206
394 489
320 (. -5'-)
(. ) 447-448
( D2) 417 317-319,427,441-443,448
-4- 159,160 372
308,309 103,106-108
(. 461
) Lac- 312-313
208 459
223,373,374 294
367,373 304,305
373 395
223,342,343,367,368,373,374 -5'- () 242,270-275
223,373,374 (. -5'-)
75,211-213 -1,4,5- (3) 338-340
376 172-174,183,193,194,232,233,353-358
420 (. -
154 )
315 294
443,444
(. ) 331
308,309,444,445
- , 72-73 299,314
498

64 174,175,200,233
(. , ) 197-200,233,249
323 175,200,233
17- 376
198 (. )
360 - 423-425
A 336
242 cdc2 321
429 112,475
429,434,435 181,182
- 429,430 429
112,182,338,475 429,430
379,380 262,263
378,380 263
223,378-380,417 47,280,315,321
(2+) 112,182,333,335,337-341,376-381, (. )
417,433-436,469,474,475,481,482,486,487 326-329
(. D3) 93,404,405
379 93,97,259,404,405
372 () 13,300,301
244,246,275 () 93,96,137,144,
244,246,277 145,194,407
91,100,421 12 93,97,259
93,95,96,142,167,203,407
(. )
- 436
Q 92,128-130
39,91,394,395
28,29,31,234,409
211
444
(, ) 348
( ) 445-447
196
430
-- 196
264
- 196
224
412
412,414 223,351,368-371
115,120,121 346,352
87 341,367-373
91,99,240,263 223,369,370
411 (.
193,260,261,363,364,483 )
411 91,92
65,66,189 89,91-97
- 31,32 255,476
- 29 255,256
--- 195 255,476,477
174,200,233,356 255,429,476
3--ACP- 204 427
3--ACP- 204 63,143,388,391,395
171,249,250 281
- (-- 91,127,281,282
) 131,138,139,141,142,153,168,236, -5'- 272-274
237,239,2 40,243,248,249 257,324,418,455-461
- 58
139,491 58
499

-5- 159-161
415,438 () 219,226-228,231,431

(-) 163,310,311,395,396 () 226-228
( ) 146,147,151,152, 227,228,453
166,169-171,179,430 352
91,151,170 (. )
(. ) 221,222
61,62,165,395,396 424
158 () 346
() 219 350,375
319
331,381,383,385 2- 112,427,437
21,257,258 386
(. ) () 117
(. ) 140,153,168,206
()--- - 153
() 220 140,153,168,206
(. ) 168
89 (.
345 )
89 206
22,242 - 202,203,208
215 107,202
(-3-) 210 392,395
71,392 61
443 57,58,68,187,349,442
440,441,443,444 () () 52-54,
308 298,302,305,306
73,208,209,389 217-219
73,208,209,389 464,465
191,192 464
224,396 260,261,352
352
- , 72,77 363,365,366
- 190-233 375
- 389 470
- 396-398 15,115
216 116
201,206,207 92,263
93,96,144,145 36
383 319,344
190-184 91
36,77 76
- 226,431 423
- 226,431 423
224-230 93,97,254,259,405
- 259,405
() 226-229,231,233,431 -- 259,405
21,213,253,254
() 226-228,232,431 254
500

464 () 56,315,316
280,319 396
386,399 396
208 () 72,
125,221,456,457 192,193,233
124, 235,250,390,391
125,208,219,457 215
362 59
367,371,372 479
43 479
469 488,489
30,263,477 331,480-487
468,470,471 479,486,487
468-470 352
47,280,315,321,322 74,190,191,209,231,389
332 72,73,208,209
191 164
(. ) 209
389 353
242,364,365,489,490 (. )
(2-) 191, 482
224,225 402
192 () 92,94,
208 124,125,402
( ) 124,
219,221,456 () 92,94,124,125,402
57,58 402
486 25
189 323
65 193,261,363,364,483
189 (. )
69
71 - , 41-56
69 - 286-292
70 - 292-299
482 281
323 42,43
322-325 276,279
65,68,185,392,414 276
472-476 36
55,56
(. ) 5'- 281
- 126
- 126 - , 41-44
- 126,127 - , 270-283
- Q- 127,129 176,185
(. -
) 174,230-232
(. ) (-) 194-197
72,73,207,208 125,221,457
372,373 239
501

71
144-145 143,156-162
- 157,160,161
122,123 58
121,122,130-136 112,393
137,138,140,142,153,167,168, 393
201,202,206 305,306
139 24
124 (. )
261 69,70
260 125,162,256,409,416
88,124 (. -
240 )
88,124 91,263
352,353 325
3- 262,263 403
3--- 195 () 93,214,237,238,
5- 365 240,403
2- (. -) 403
72,73,208,209 () 93,237,238,403
2',5'- 445 (. 6)
2',5'- 445 403
135,136 41,42,275-277
395 (. )
61,62,186,187 177
358 218
311-313 142,144,146,147,152,166,167,170,
311 171,179,202,206
331,352,486,487 90,111,144
413 90,144,401
256 142,167,172,338,407
241,244-246,255 151,154
- 244,246 327,328
- 244 438,439
(. -5'- 438
) 282
-5'- () 276 386-392
() 276 50
380,381 208,209,389,417
57,61-67
296,327,343 263,264
() 263-268
- 72,73 264
- 194 268,269
- 201 265,266
73,208 367,373
( 3) 93,96,203, 374
407,408 223
378 370
64,388 433
399,402 461
502

- 175 326-329
223,374 (. )
223,374 228
483 394
433 324,325
348 284-292
346 311,312
409 - 430
21,29,409 327,328
293,294,311,320 412-414
() 346,350,351 342,
447 ( ) 412
- 259 ( )
-- 259 - 333
209,381-385 - 333,334
383 - 341-344
382 480,481
209,381-385 - 357,358
35 58
50 -5- 158,159,270-276
1- 112,427,437 36
112 270-278
20 278
339,340,358 56,302,303
111,114,181,182,192,321,335, () 52,55
336,445 (. 2)
111,180,192 58
35,65,67,68,188,189 -5- 156-159,270-274
(. -) - 345
264 294
() 264,266-268 294
433,434 - 424
112 - 105
307,332 - 104
299 ( )
43 - , 52-55
(. - (. )
) - (. )
241 - (. )
41,270-275 281,299
308,309 - 293-298
241 - 291
413,414
379,399,417 (. (1,4-
- 427 1,6))
459,460 135,136
459-461 411
254,461
460,461 320
109 469
- 122 163,395,396
503

389 345
61,62,163,395 (. )
-7- 159 73,208,209
330,359,360 398
() 373-376 74,367
256 74
21,251 74
263,365,484,485 74,217,224,341
422 222,223,367-376
281,282 464-466
242-247 464-466
(. ) 439
189 308,309
189 141,154
- 467 107,139,199
- 448 107,126,128,140
372 - 139,142,199,248,259,264
- 467 139
- 282 107
- 448 188
- 189 76,214
189 91
189 75,213-215
189 208,213-216
NO- 260 189,213,216
203,206,207 75,76,213-216
(. ) 75
() 18,34,
426,463 422,423
208 222,257,486
207 222,397
- 372 295,296
(N- 306,307
) 59,68,77,185 306
185 223,375,376
218,219 - 289
(. ) 5,6,7,8-
346,347 (,4-) 93,95,96,251-253,279,
347 280,406
346,347 (. 5,6,7,8--
(. ) )
() 173,194,346-348 3,5,3',5'- (. )
164 308,309
164 326
85 42,45
50 279
50 279,280
299 (. -5'-
340,359,480 )
406 279
373-376 43
504

-5'- () 43,279 394


360,361 21,262,263
360-362 263,269
349,362 163
() 349 149,163
22,260,261 432-435
261,262,352 209,381-385
237 433
(. - 349,350
) 471,472,474,475
135,360 471,472,474,475
346,349 (. )
(. ) 468
( 1)
() 90,93,95,96,144,145,401 61
401 322
(--) 194 (. Q)
199 -1- 164,165,185
278 --4- 165
278 -1- 164
123 - 460,467
433,436 - () 177
-1- 164,165,176,177
(. -5'-)
- 177
- 257,416
- 460,464,466,467
289
- 460
156,157,159
(. -5'-)
(. )
257,282
236-239
42,45
(-
275,276
) 436
(. -5'-)
(-) 334,335 43
156,157,159,160,401 () 44,276
46,292-298 -5'- () 43,276
46,304-307 () 44,176,276
316 465
77 465,466
() 52,54,55,302 439
88 60
268,428 264
46,317 266,269
445 265-268
22 - 266
(. ) (.)
3,5,3'- 360
162
- 74 (. )
- 190,192 (
- 209-211 ) 433
192 433-436
() 13,300,301 eIF-2 305,307,
101,112,394 308,321
505

405 (.
( )
) 433 305
433 - 305
- 433 181,182,192
433 75,211,213
305 -4,5-
445 (2) 338,339
331,336,356,358 75,213
219 75,211-213
415 75,210,211,339
21,260-262 3'--5'-
260,261 () 460
261,262 148,160
40 2- 150
261 3- 149,150
261 33,150
459 (. )
380 150
268,428 165,177,179
6- 158
- , 86-97 6- 158
- 98-103 (. -
- 103-108 )
- 108-114 6- 158
266 112,
419,422 113,183,193,336,338
31 142,150,151,166,167
432,435-437,439 142,167
433-435 337-341
438,439 2 338,370,383,396,397
(. ) 335,338-340,358,397
433
29 - 75,76
428 - 79-81
415 - 211-215
() 92,94,124, 4- 203-205
126,402 159
126,127 159
() 92,94,124,126,402 36
410 5- 271-272
126,127 5--1- () 272,
25 274,275
(. ) a 180
(. ) b 180,182
4- (. 5,6,7,8- 108,483
) 151,154,476,478
252 211-213,
(. ) 57,118
( ) 93,95,252,406 290-292
() 350,375 163,164
506

57,143,163,164 64
164 (. )
-1,6- 148,149,166-168 398,309
-1,6- 148 118,263
-1,6- 168,172 483
-1- 163,164 221
-6- 148,154,157,159-161,163, 221-223
166-168 () 462
-1- 163,164 ( D3) 378,379,417
164 ()
164 - , 74,80,82
(. ) - 217-220
280 - 220,224
5- 280 224
57,68,349 224,396,397
140 359,360
140,245,248 75,211-213,481,482
(. ) 481
261 482
89
388 (. )
- 405 65,66,188
448 69,350
437 348
184,452 36
362 47,314,315
76,216
( (. -3', 5'-
) 269 )
467 - 114,335,336
188 (. -3', 5'-
- 371 )
() 258 - 335
428 (. )
437 - 212-214
- 184 - 213
- 216 () 64,388
184 (N-) 75,76,187,
184 214-216
- 77,188,216 76,214
184 () 74
184,452 428,429
184 254
289 (- ) 170,171
132-134 (. )
221-223 (. -
225-227,431 )
(. ) 203,207
99,101,102,112,394 () 120,121,
394 137-142,145
262,263 - 265
507

321,322 168
113,114,335,336 244-246
308,309 135,136
383 404
399,409 (. -5'-)
343,362
(. )
- 138
164,174,194,199,232,233,
22,256
355,356
(. -5'-
) 60
43 175
() 44,212
-5'- () 43 152,153,167,201,202
() 44,212,276,277 (.
42,45 )
(. ) (. )
331
36,88,96,124,127,263,264 - 146
- 129
-450 125,219-221,264,370,380,456-458 (. )
137,138,168,201,202
168
(. )
168
(. (. )
) 47,55,315
508

..
.. , ..
..
..
..
16.02.2000. 70100/16. Times New Roman.
. . . . 40,96. .-. . 37,68. 5000. . 10.
-

, 1, . , 46001, .
.
, 1, . , 46001, .

You might also like