Rayleigh-Ritzova metoda

Lord Rayleigh (John William Strutt)

analiza oscilacija elastinih sustava

Walter Ritz

detaljno razradio metodu u prvima dekadama XX. st.

Stephen P. Timoshenko

primijenio metodu u problemima stabilnosti konstrukcija

1/29
Metoda se temelji na traenju minimuma ukupnog (totalnog) potencijala
sustava (konstrukcije):

= ( U + V ) = 0 (1)

Ukupni potencijal sustava (gredne konstrukcije):

dv d 2 v
= U + V = f v, , 2 ,... d z (2)
l dz dz

2/29
Pomaci sustava (konstrukcije):
i=n
va ( z ) = ci i ( z ) (3)
i =1

i ( z ) poznata i-ta funkcija koja zadovoljava rubne uvjete

ci nepoznata i-ta konstanta, odreuje se iz uvjeta (1)

3/29
Izraz (2) izraz (1):
i=n

= ci = 0 (4)
i =1 ci

Uvjet netrivijalnosti izraza (4):

= 0, ( i = 1, 2,..., n ) (5)
ci

4/29
Primjer 1: savijanje obine grede konstantne fleksijske krutosti EIx, duljine l,
optereena konstantnim linijskim optereenjem q

Toan izraz za progib (K I):

q z
q ql4 z 4
z
3
z
z v ( z) = 2 + (a)
24 EI x l l l
v

z dz
Maksimalni progib (z = l / 2):
l
y 5 ql4
vmax = v (l 2) =
384 EI x
4
q l
vmax = 13,02 103 (b)
EI x

5/29
Rubni uvjeti:
z = 0, v = 0
(c)
z = l, v = 0

Potencijalna energija deformiranja:

l
1 d2 v
(M )
2
U= x dz , M x = EI x 2
2 EI x 0
dz
2
EI x d 2 v
l
U= 2 dz
2 0 dz
(d)

6/29
Potencijal vanjskog optereenja:

dV = ( q dz ) v
l l
V = dV = q v dz (e)
0 0

Ukupni (totalni) potencijal grede:

EI d 2 v 2
l
= x
2 q v dz (f)
0
2 dz

7/29
Prvi sluaj: jedno-parametarska aproksimacija

va ( z ) = c1 1 ( z ) (g)

d 21
1 ( z ) = z ( l z ) , 2
= 2 (h)
dz

Izrazi (g) i (h) izraz (f):

2
EI x 2 d 1
l 2 l
= c1 2 dz qc1 1 dz
2 0
dz 0

1
= 2 EI x c12 l qc1l 3 (i)
6

8/29
Iz izraza (5):
1
= 4 EI x c1l ql 3 = 0
c1 6

1 ql 2
c1 = (j)
24 EI x

9/29
Izrazi (j) i (h) izraz (g):

ql4 z z 2
va ( z ) = (k)
24 EI x l l

Maksimalni progib (z = l / 2):

1 ql4 q l 4
va ( l 2 ) = = 10, 42 103 (k)
96 EI x EI x

Greka aproksimacije: 19,97 %

10/29
Drugi sluaj: dvo-parametarska aproksimacija

va ( z ) = c1 1 ( z ) + c2 2 ( z ) (m)

d 21
1 ( z ) = z ( l z ) , 2
= 2
dz
2
(n)
d 2
2 ( z ) = z ( l z ) ,
2
2
= 2l 6 z
dz

Izrazi (m) i (n) izraz (f):

2
EI x d 21 d 22
l l

2 0 d z 2
= c1 + c2 2 dz q ( c11 + c22 )dz
dz 0

EI x d 1
l 2 2
d 1 d 2 d 2
2 2 2 2 l
= c1 2 + 2c1 c2 2
2 0 d z dz dz 2
+ c2 2 dz q ( c11 + c22 )dz
d z
0

11/29
Iz izraza (5):
2

l
d 21 l
d 21 d 22
l
= EI x c1 2 dz + EI x c2 2 2
dz q 1 dz = 0 (o1)
c1 0
dz 0
dz dz 0

2

l 2
d 1 d 22
d 22
l l
= EI x c1 2 2
dz + EI x c2 2 dz q 2 dz = 0 (o2)
c2 0
dz dz 0
dz 0

Matrini oblik izraza (o):

A11 A12 c1 B1
A = q (p)
21 A22 c2 B2

12/29
U izrazu (p):
2
d 21
l
A11 = EI x 2 dz = 4 EI x l (r1)
0
dz
l
d 21 d 22
A12 = A21 = EI x 2 d z = 2 EI x l 2
(r2)
0
dz dz2
2
l
d 2
A22 = EI x 22 dz = 4 EI x l 3 (r3)
0
dz
l
l3
B1 = 1 dz = (r4)
0
6
l
l4
B2 = 2 dz = (r5)
0
12

13/29
Iz izraza (o) ili (p):

1 ql 2
c1 = , c2 = 0 (s)
24 EI x

Greka aproksimacije: 19,97 %

14/29
Trei sluaj: tro-parametarska aproksimacija

va ( z ) = c1 1 ( z ) + c2 2 ( z ) + c3 3 ( z ) (t)

d 21
1 ( z ) = z ( l z ) , 2
= 2
dz
d 22
2 ( z ) = z ( l z ) ,
2
2
= 2l 6 z (u)
dz
d 23
3 ( z ) = z ( l z ) ,
3
= 6 lz 12 z 2

dz2

15/29
Izrazi (t) i (u) izraz (f):
2
EI x d 21 d 23
l l
d 22
= c1 2 + c2 2 + c3 2 dz q ( c11 + c22 + c33 )dz
2 0 dz dz dz 0

EI x
l d 2 2 d 2 2 d 2 2 d 2
d 2
2
=
2 0 c1 d z 2 + c2 d z 2 + c3 d z 2 + 2c1c2 d z 2 d z 2 +
1 2 3 1

d 22 d 23
l
d 21 d 23
+2c1 c3 2 2
+ 2c2 c3 2 2
dz q ( c11 + c22 + c33 )dz
dz dz dz dz 0

16/29
Iz izraza (5):

c1 0 A11 A12 A13 c1 B1

c2 = 0 A21 A22 A23 c2 = q B2 (v)

c 0 A33 c3 B
3 A31 A32 3

17/29
U izrazu (v):
A11, A12 = A21, A22, B1 i B2 dani izrazima (r)

l
d 21 d 23
A13 = A31 = EI x 2 dz = 2 EI x l 3
(w1)
0
dz dz2
l
d 22 d 23
A23 = A32 = EI x 2 d z = 4 EI x l 4
(w2)
0
dz dz2
2
d
l 2
A33 = EI x 23 dz = 4,8EI x l 5 (w3)
0
dz
l
l5
B3 = 3 dz = (w4)
0
20

18/29
Iz izraza (v):

1 ql 2 1 ql 1 q
c1 = , c2 = , c3 = (z)
24 EI x 24 EI x 24 EI x

Izrazi (u) i (z) izraz (t):

ql4 z 4 z
3
z
va ( z ) = 2 +
24 EI x l l l

Greka aproksimacije: 0 %

19/29
Primjer 2: izvijanje tlano optereenog grednog nosaa promjenljivog
poprenog presjeka

EI x ( z )
F F
z
A B
l
y
z dz wB
Fkr Fkr
v v +d v z
A B
s
ds elastina linija
y izvijena nosaa

20/29
Zbog promjenjive fleksijske krutosti nosaa, potencijalna je energija deformiranja:
2
1
l 2
d v
U=
20 EI x ( z ) 2 dz
dz
(a)

21/29
Uzduni pomak oslonca B:
2
2 2 dv
dw = ds dz = (dz ) + (dv) dz = dz 1 + dz
dz

d v
2 1
dv
2
1
dv
2

dw = dz 1 + 1 dz 1 + dz = dz
dz 2 dz 2 dz

l l 2
1 dv
wB = dw dz (b)
0
2 0 dz

22/29
Potencijal vanjskog optereenja:
2
Fkr d v
l
V = Fkr wB =
2 0 dz
dz (c)

Ukupni (totalni) potencijal grede:

1 l
2
d v
2
dv
2

= EI x ( z ) 2 Fkr dz (d)
20 dz d z

23/29
Dvo-parametarska aproksimacija

z 2 z
va ( z ) = c1 1 ( z ) + c2 2 ( z ), 1 ( z ) = sin , 2 ( z ) = sin (e)
l l

Izraz (e) izraz (d):

2 2
1
l
d 21 d 2 2 Fkr d1
l
d2
= EI x ( z ) c1 2 + c2 2 dz c1 + c2 dz
20 dz dz 2 0 dz dz

24/29
Iz izraza (5):
2
d 1
l 2 l
d 21 d 22
= EI x c1 2 dz + EI x c2 2 2
dz
c1 0
dz 0
dz dz
2
(f1)
l
d l
d d
Fkr c1 1 dz Fkr c2 1 2 dz = 0
0
dz 0
dz dz
2

l
d d 2 2
d l 2
= EI x c1 21 22 dz + EI x c2 22 dz
c2 0
dz dz 0
dz
2
(f2)
l
d 1 d 2 d
l
Fkr c1 dz Fkr c2 2 dz = 0
0
0
dz dz dz

25/29
Matrini oblik izraza (f):

A11 A12 B11 B12 c1 0

F = (g)
A12 A22 kr B12 B22 c2 0

26/29
 2 4 l
l
d 21 z
A11 = EI x ( z ) 2 dz = x
EI ( z ) sin 2
dz (h1)
0 dz l 0
l

l 4 l
d 21 d 22 z 2 z
A12 = A21 = EI x ( z ) 2 2
dz = 4 EI x ( z ) sin sin dz (h2)
0
d z d z l 0
l l
2 4 l
l
d 22 2 z
A22 = EI x ( z ) 2 dz = 16 x
EI ( z ) sin 2
dz (h3)
0 dz l 0
l
2 2 l
d 1
l
z 2
B11 = dz = 0 cos l dz = 2 l
2
(h4)
0
dz l
l 2 l
d d z 2 z
B12 = B21 = 1 2 dz = 2 cos cos dz = 0 (h5)
0
dz dz l 0
l l
2 2 l
d
l
2 z 2 2
B22 = 2 dz = 4 0 cos l dz = l
2
(h6)
0
dz l

27/29
Uvjet netrivijalnosti rjeenja izraza (g):

A11 Fkr B11 A12 Fkr B12

=0 (i)
A12 Fkr B21 A22 Fkr B22

ili

A11 Fkr B11 A12

=0 (j)
A12 A22 Fkr B22

28/29
Aksijalni moment inercije:

2z l
2

I x ( z ) = I x 0 1 k (k)
2 l

I x0 aksijalni moment inercije presjeka z = l / 2

Kritina sila izvijanja:

2 EI x 0
Fkr = (l)
l2

k = 1 = 0,9673

k = 2 = 0,9347

29/29