Strata Bilisim Teknolojileri

BLGSAYARLARA GR
Giri
Eer daha nceden bilgisayarlar ile altysanz, bunlar byk miktarda bilgiyi saklayan ve ksa zamanda
saysz grevi yerine getiren kafa kartrc makineler gibi grnebilir. Ancak, bu derste byle olmadn
kefedeceksiniz. Bilgisayarlarn dnyasna kk bir adm atarak aslnda ortada ok fazla gizem olmadn
kefedeceksiniz. Bilgisayarlar, gerekli (sonuca ulamak) iin (belirli bir mantksal yapda) alan paralardan
oluur.
Muhtemelen ofisler, bankalar ve okullar gibi birok yerde bilgisayarlar grmsnzdr. Ayrca tm
bilgisayarlarn ayn grnmediini de fark etmisinizdir. Bilgisayarn ne olduunu, nasl altn ve hangi
trde bilgisayarlarn kullanldn anlayarak, bir bilgisayar ile hangi ileri yapp yapamayacanz da
bilirsiniz.
Bu ders, aadaki CompTIA Strata Temel Bilgiler: Bilgi Teknolojileri snav hedeflerinin tmn veya bir
ksmn kapsamaktadr:
Bilgisayar Temelleri
Donanm ve Yazlm
Bir Kiisel Bilgisayarn Bileenleri
Bilgisayar Temelleri
Fark etmi veya etmemi olabilirsiniz ancak gnlk hayatnzda birok farkl bilgisayar eidi ile
karlarsnz. Her ne kadar ok eit bilgisayar grm olsanz da, daha nce hi kullanmadnz veya
karlamadnz birok bilgisayar tipi vardr. Bu blmde, farkl bilgisayar tiplerini tanyacaksnz ve
bunlarn kullanl ynlerini kefedeceksiniz.
Bilgisayarlar, farkl ekil ve boyutlardadr. Bilgisayarlar farkl ihtiyalar karlamak zere tasarlanr.
Kullanacanz bilgisayar, ihtiyalarnza ve btenize bal olacaktr. htiyalarnz en uygun ekilde
karlayan bilgisayar bulmadan nce size hangi seeneklerin sunulduunu anlamanz gerekir.
Bilgisayarlar
Bilgisayar, bilgiyi girdi olarak alan, ileyen ve daha sonra kt olarak grntleyen bir cihazdr. Girdi, bir
bilgisayara girerken, kt bilgisayardan kar.
Bilgisayar uygun ekilde programlayarak ve girdi zerinde farkl ilemler gerekletirerek, amaladnz
kty elde edebilirsiniz.
izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

Cemal Sururi Cad. Halim Meri Merkezi No: 15/C 34394 ili stanbul
Telefon: (212) 356 70 70 - Faks: (212) 356 70 69 - www.cizgi-tagem.org
ekil 1-1: Bilgisayar, girdiyi iler ve kty grntler.
Farkl ihtiyalar karlamak iin tasarlanm farkl tiplerde bilgisayarlar vardr.
Tip Aklama
Sper bilgisayar, tm bilgisayar tipleri arasnda en hzl ve en pahal olandr. Sper
Sper
bilgisayarlar, genellikle hastaneler, niversiteler ve resmi kurumlar tarafndan belirli,
bilgisayar
zelletirilmi bir grevi yerine getirmek amacyla aratrma ve simlasyonlarda kullanlr.
Anabilgisayar, byk bir rgte hizmet eden byk bir bilgisayardr. Ayn anda birok
kullanc iin bilgiyi ilemek ve depolamak amacyla kullanlr; bu yzden dier bilgisayarlara
Anabilgisayar gre daha fazla ileme gc ve depolama kapasitesine ihtiya duyar. Kullanclar, terminaller
yoluyla anabilgisayara ularlar. Bir terminal, daktilo tipi klavye ve bir grntleme ekran
veya monitrden oluur. Anabilgisayarlar yz binlerce dolar tutarndadr.
Bir kiisel bilgisayar veya mikro bilgisayar (genellikle PC olarak adlandrlr) ayn anda tek bir
Kiisel kii tarafndan kullanlmak zere tasarlanr. PC'ler, bir anabilgisayara gre ok daha az ileme
bilgisayar gc ve depolama kapasitesine sahiptir. Genellikle PC, satn alabileceiniz en dk fiyatl
bilgisayar tipidir.
Masast bilgisayar, bir ofiste veya evde masa zerinde kullanmak iin tasarlanr. bir
Masast Masast bilgisayar dizst bilgisayardan daha byktr ve genellikle bir masa zerine
yerletirilir. Kolayca deitirilebilen veya ykseltilebilen modler bileenlerden oluur.
Dizst bilgisayar bir PC'nin daha kk, tanabilir versiyonudur. Yaklak 1.5-2kg.
Dizst
arlndadr ve elektrik balants olmadan da kullanlabilir. Genellikle masast
Bilgisayar
bilgisayarlardan daha pahaldr.

Saysal Aygtlar
Saysal aygtlar sreksiz veya ayrk (saysal) veri ile alan, veriyi ileyen ve saysal formda veya srekli veri
(ayrca analog veri olarak da bilinir) olarak kt veren aygtlardr. Bunlar genellikle birler ve sfrlardan
oluan veri ile alr ve saysal veriyi analog veriye, analog veriyi saysal veriye dntren bileenler ierir.
Kiisel Saysal Yardmc (PDA'lar), akll telefonlar ve multimedia oynatclar yaygn olarak kullanlan saysal
aygtlardr.
ekil 1-2: Saysal aygtlara rnekler.
Donanm ve Yazlm
Bir bilgisayar sisteminin fiziksel bileenlerine donanm denir. Genelde donanm, bilgisayarn grebileceiniz
veya dokunabileceiniz paralar olarak dnebilirsiniz. Yazlm, bir bilgisayarn belirli grevleri
gerekletirmesini salayan komutlar setini ifade eder. Yazlm gremez veya dokunamazsnz ancak
yazlmlar ieren paketleri grebilirsiniz.
ekil 1-3:Bir yazlm paketi ve donanm aygtlar

letim Sistemi
Tanm:
letim sistemi (OS), bilgisayarn almasn salayan bir yazlm paketidir. Bu bir klavyeden girilen girileri
tanma, grntleme ekran veya monitre k gnderme ve disk srcler ve yazclar gibi evrebirim
aygtlarn kontrol gibi temel grevleri gerekletirir. Kullanclarn altta yatan teknolojileri bilmelerine
gerek kalmadan, bilgisayar etkili biimde kullanabilmelerini salayan kullanc dostu bir ortam oluturur.
reticiye ve srme gre kullanc arayz ve ilevsellik zellikleri deiir.
rnek:
ekil 1-4: letim sistemi yazlm paketi bir bilgisayarn almasn salar.
Uygulama Yazlm
Tanm:
Uygulama yazlm, kelime ileme, grafik oluturma ve veritaban ynetimi gibi belirli ilevsellikleri salayan
bir programdr. Genellikle belirli bir iletim sisteminde almak zere yazlr. Bu Microsoft Windows
iletim sistemi iin satn aldnz bir kelime ilemci yazlmnn, Macintosh iletim sistemi ile almayaca
anlamna gelir. Uygulama programlar(yazlm , program) bir bilgisayar sisteminde nceden yklenmi
olabilir veya ayrca satn alnarak sisteme yklenmesi gerekebilir.
rnek:
ekil 1-5:Windows iletim sisteminde alan yazlm uygulamalar

Ortak Yazlm Uygulamalar
eitli grevleri gerekletirmek iin kullanabileceiniz birok yazlm uygulamas vardr.
Uygulama Kullanm amac

Kelime ileme Mektup, not, rapor ve dier yazl belgeleri oluturma.
Elektronik
Saylardan oluan tablolarnn ynetimi, hesaplanmas ve analizi
Tablolama
Veritaban Bilgi listelerinin ynetimi
izim ve boyama Grafik izimlerini oluturma
Masast
Yaynlarn oluturulmas
yaynclk
35 milimetrelik slaytlar ve saydamlar eklinde saylarn metin tabanl ve grafiksel ekilde
Sunum Yazlmlar
gsterimini oluturma.
Muhasebe Bir muhasebe sisteminin ynetimi
Web tarayc Web de gezinme
E-posta Elektronik postalarn alm, gnderimi ve ynetimi
Fotoraf
Bir dijital kamera ile ekilen fotoraflarn ynetimi ve dzenlenmesi
dzenleme
Elence ve zihinsel uyar salamak iin ve sanal ortamlarda bir kiinin reflekslerini test
Bilgisayar oyunlar
etmek iin kullanlan yazlmlar
letim Sistemi Yazlm ve Uygulama Yazlm

Karlatrmas
letim sistemi yazlm, bir bilgisayarda alma ortam oluturmak amacyla arka planda almak zere
yazlr. Uygulama yazlm, bir iletim sistemi zerinde almak zere yazlr ve iletim sistemlerine zeldir.
letim sistemi yazlm, bir sistemin ve uygulamann birlikte almas, gvenliin nasl salanaca ve disk
srclerinde hangi veri formatnn depolanacan belirlemek iin kurallar koyar. Uygulama yazlm,
mektup yazmak, cret bilgisini takip etmek, ema izmek, sunum hazrlamak, e-posta yazmak veya oyun
oynamak gibi belirli grevleri gerekletirmek iin kullanlr. Windows, Mac OS, OS/2 ve Linux yaygn
olarak kullanlan iletim sistemlerinden bazlardr. Microsoft Word, OpenOffice Writer, Microsoft
Excel, MySQL ve Adobe Photoshop baz popler uygulama yazlm programlarna rneklerdir.
Bir Kiisel Bilgisayarn Bileenleri

Birok farkl tipte kiisel bilgisayar vardr. Fakat, bunlarn hepsi benzer zorunlu bileenleri iermektedir. Bu
bileenlerin tm bir bilgisayarn dzgn ekilde almas iin gereklidir. Bu konu da, bu ortak paralar
tanyacaksnz.

Eer herhangi bir yerde bilgisayar terminolojisi ile karlatysanz, muhtemelen u terimleri
duymusunuzdur: donanm, yazlm, bellek ve ileme. Bir bilgisayar anlamak iin o bilgisayar nelerin
altrdn bilmeniz gerekir. Her bir bileenin ne olduunu bilmek, bilgisayarnzdan en iyi ekilde
yararlanmanza yardmc olacaktr.
Bir Bilgisayarn Bileenleri

Bir kiisel bilgisayar, temel grevleri gerekletirmek iin birlikte alan birka temel para veya bileenden
oluur. Tipik bir kiisel bilgisayarda sistem birimi ve giri ve k aygtlar bulunur. Sistem birimi, disk
srcleri, bellek ve merkezi ilem birimini (CPU) dier adyla mikro ilemciyi ierir. Disk srcleri, hard
disk srclerini ve ayrca CD-ROM veya DVD-ROM gibi optik srcleri ierir. Giri aygtlar, klavye ve
faredir. k aygtlar, monitr, hoparlrler ve yazcy ierir. (buradaki common ortak deil, genel
anlamnda bence)
ekil 1-6:Bir kiisel bilgisayarn bileenleri
Sistem Birimi Kasalar
Bir bilgisayarn sistem biriminin bileenleri bilgisayarn kasasnda bulunur. Kasalar, farkl ekil ve boyutlarda
olabilir. Dik kule kasalar yere yerlemek zere tasarlanr. Ama bir masast kasas, masann zerinde,
monitrn altna yerletirilecek ekilde tasarlanr. Kasalar yksekliklerine gre mini kasa, orta boyutlu kasa
ve byk kasa olarak snflandrlabilir. Baz reticiler son kullancnn ihtiyalarna gre zel kasalar
tasarlarlar. zel kasalar ekil ve boyut asndan farkldr ve sistem biriminin grnmne yenilik getirirler.
evrebirim Aygtlar
Yazc, klavye ve fare gibi sistem birimine eklenen aygtlara evrebirim aygtlar denir.

G Kayna
Tanm:
G kayna prizdeki Alternatif Akm (AC) gcn, sistem bileenleri tarafndan ihtiya duyulan dk
gerilimli Doru Akm (DC) gcne dntren dahili bir bilgisayar bileenidir. G kayna, bilgisayar
kasasna ve sistem kartna(anakart olabilir mi?) taklm olan, sistem biriminin arka ksmndaki metal bir
kutudur. G kaynann kendisi sistem kartnn bir bileeni deilken, sistem bileenlerine g salamak iin
gereklidir. G kayna, g kablosu balantsna ve alrken ar s oluturduundan dolay soutma
amacyla bir fana sahiptir. Baz g kaynaklar farkl lkelerde kullanlan gerilim konfigrasyonlarna gre
ayarlamanza izin veren bir gerilim seme anahtarna sahiptir. AC evirici, masast sistemler iin genellikle
g kaynann ierisinde bulunmasna ramen, Laptoplar ve dier mobil sistemlerde harici olarak bulunur.
!G kaynaklar iin yaygn olarak kullanlan bir dier terim de g kayna nitesi (PSU) dir.
rnek:
ekil 1-7:Bir masast bilgisayarn g kayna nitesi.
Sabit Girili G Kayna Gerilim Seme Anahtar
Bilgisayarlar iin gerilim gereksinimleri lkelere gre farkllk gsterir. Bir gerilim deerinden dierine
geebilmek iin, g kaynaklarnda gerilim seme anahtarlar bulunur. Bu tr g kaynaklarna sabit girili

g kaynaklar denir. Gerilim seme anahtarlar genellikle iki ayara sahiptir: rnein, 220 ve 110 bu
imalatya gre deiir.
Bilgisayarn g kayna nitesi iin seilen AC gerilimi beslemesi, prizden salanan hat AC gerilimi ile ayn
olmaldr. Anahtar g kayna (burada elektrik hatt-priz kastediliyor) tarafndan salanandan daha yksek
bir gerilime ayarlarsanz, sistem yeterli gc alamayacak ve dzgn ekilde almayacaktr. Ancak, anahtar
g kayna(burada elektrik hatt-priz kastediliyor) tarafndan salanandan daha dk bir gerilime
ayarlarsanz, rnein 220 volt priz gerilimi varken anahtar 110 volta ayarlarsanz g kaynann yanmas,
sistem bileenlerinin zarar grmesi veya daha da kts yangn ya da elektrik arpmas risklerini
oluturursunuz.
Otomatik anahtarlamal g kaynaklar bir manel gerilim seme anahtarna sahip deillerdir ancak (burada
elektrik hatt-priz kastediliyor) tarafndan salanan gerilim seviyesini tespit ederek kendilerini otomatik
olarak doru gerilime ayarlarlar. Tanabilir bilgisayarlar ile farkl lkelere seyahat eden insanlar iin daha
kullanl ve gvenlidir.
G kayna Kablo Rengi Gerilimleri
Sistem bileenleri, prizden gelen 120 volt gc dorudan kullanamaz. G kayna, sistem bileenleri iin
gerilimi 3.3, 5 ve 12 volta drr. Kablolar zerlerindeki gerilimlere gre renklerle kodlanr. Aadaki
tablo her gerilim balants iin kablo rengini gstermektedir.
Renk veya Bileen Gerilim

Sar kablo +12
Mavi kablo -12
Krmz kablo +5
Beyaz kablo -5
Motor +/-12
Devre +/-5
lemci 3.3

SSTEM BRM BLEENLER
Giri
Bilgisayar donanm ve yazlmlarn nasl kuracanz ve yaplandracanz renmeye balamadan
nce, birok kiisel bilgisayar oluturan temel bileenleri bilmeniz gerekir. Bu derste, donanm
bileenlerinden bazlarn inceleyerek bilgisayarlar tanyacaksnz.
Gnmzde, kiisel bilgisayarlar eitli alanlarda nemli rol oynamaktadr. Bir kiisel bilgisayar
kullanmak iin baz ortak bileenlerin roln anlamanz gerekmektedir. Sistem birimi, bir
bilgisayarn en nemli parasdr ve dier birka nemli bileene ev sahiplii yapar.
Bu ders, aadaki CompTIA Strata Temel Bilgiler: Bilgi Teknolojileri snav hedeflerinin tmn
veya bir ksmn kapsamaktadr:
Sistem Kart Bileenleri
CPU
Depolama Aygtlar
Sistem Kart Bileenleri

nceki blmde kiisel bilgisayarlarn ana bileenlerini rendiniz. Bir bilgisayarn en nemli
bileeni olan sistem birimi dier birka nemli bileeni bnyesinde barndrr. Bu konu da, sistem
biriminin ana bileenlerini tanyacaksnz.
Bir sistem birimini tanyabilmek iyi bir balangtr ancak eitli bilgisayar bileenleri ile altnz
zaman sistem biriminin haricinde de alabilir olmanz gerekir. rnein, sistem birimiyle ilikili bir
paray deitirirken, sistem bileenleri ile dzgn ekilde alabileceinizden emin olmalsnz. Bu
yzden, sistem birimi bileenlerini tanyabilmek, her st dzey bilgisayar kullancsnn sahip olmas
gereken bir zelliktir.
Sistem Kart (Anakart)

Tanm:
Sistem kart tm bilgisayar sisteminin omurgas konumundaki kiisel bilgisayar bileenidir. Bazen
ana kart olarak adlandrlr. zerinde ipler ve dier elektrikli bileenlerin bulunduu geni, dz bir
devre kartndan oluur. Sistem kart zerindeki baz bileenler karta dorudan lehimlidir. Kart
zerinde ayn zamanda dier bileenlerin kolayca taklp kartlabildii yuvalar veya soketler
bulunur.

rnek:
ekil 2-1:Sistem kart
Sistem Kart zellikleri
Sistem kartnn tasarmnda dhil edilen zellikler, tm sistem kart deitirilmeden

deitirilemeyecei iin, genellikle sistem kartlar ou kullancnn istedii standart zellikleri ierir.
Bu zellikler yakn gelecekte deimeyecek ve yaygn kullanm ieren zelliklerdir. Sistem kart
reticileri, Kk Bilgisayar Sistemi Arayz (SCSI) balantlar gibi baz kullanclarn kullanmad
zellikleri kartarak, kart retim maliyetlerini dk tutabilirler. Tasarmclar, kullanclarn
istedikleri hz ve zelliklere sahip en yeni video kart bileenini satn almalarn ve kullanmalarn
salayarak, ou kullancnn memnun olduu esneklii salam olurlar.
Hazr sistemler satan bilgisayar reticileri, a arayz kart (NIC), modem, ses kart, video kartlar
ve dier tm zelliklerin mevcut olduu bir sistem kart oluturmann, bu bileenleri standart bir
sistem kartna daha sonra ayr bileenler olarak takmaktan daha dk maliyetli olduunu
kefetmilerdir.
Video(ekran) kartlar, hzlandrlm grafik portu (AGP) yuvalar veya evrebirim bileen ara balant
(PCI) yuvalarn kullanarak ana karta balanr.
Sistem BIOS
Temel Giri/k Sistemi (BIOS), salt okunur bellekte (ROM) depolanan komutlar setidir ve bir
bilgisayar sisteminin en temel hizmetlerini ayarlamak ve balatmak iin kullanlr. Her bilgisayar,
sistem aldnda bilgisayarn konfigrasyonunu ve ortam ayarlayan bir sistem BIOS'una sahiptir.
BIOS, sistem kart zerindeki iplerde yerlemitir. Bilgisayarlarlarda, kendi fonksiyonlarn kontrol
etmek zere kendi BIOS'larna sahip olan dier baz aygtlar da bulunmaktadr.
CPU
Tanm:
Merkezi ilem birimi (CPU), mikro ilemci veya sadece ilemci olarak da adlandrlr; bilgisayarn
beynidir ve ou hesaplamann yapld yerdir. ou kiisel bilgisayarda, CPU sistem kart zerinde
bulunan bir yuva veya sokete taklm olan tek bir mikro ilemci modlnden olumaktadr.
rnek:
ekil 2-2:Farkl CPU tipleri
CPU Saat Hz
CPU'lar genellikle saat hzna gre snflandrlrlar. Saat hz, CPU'larn komutlar gerekletirme
hzdr. Genellikle, hertz ile (Hz) ifade edilir. Megahertz (MHz) ve gigahertz (GHz), CPU saat
hzlarnn ifade edildii birimlerdir. Bir MHz 106 Hz'ye ve 1 GHz 109 Hz'ye eittir. Dier bir ifade ile,
1 MHz'de 1 milyon hertz ve 1 GHz'de 1 milyar hertz bulunur.
Byk CPU reticileri
CPU ve sistem kart reten birka retici vardr. Intel, AMD ve Cell, popler CPU reticisidir.
Intel ve AMD CPU'lar Intel Corporation ve AMD tarafndan retilir. Cell CPU'lar Sony Computer
Entertainment, IBM ve Toshiba ortakl tarafndan gelitirilir.
ok ekirdekli lemciler
2000 ortalarndan itibaren trend paralel alan iki veya daha fazla CPU'ya sahip ilemcilerin retimi
ynnde ilerlemektedir. ki veya daha fazla ilemci, tek bir ilemciye gre i ykn daha verimli bir
ekilde paylaabilir. Tek ekirdekli, ift ekirdekli ve drt ekirdekli olmak zere tip ilemci
vardr. Tek ekirdekli, ift ekirdekli ve drt ekirdekli ilemciler srasyla bir, iki ve drt ekirdee
sahiptir.

Bellek
Tanm:
Bellek bir ilemci iin geici alma alan salayan bileendir. Bellek, kaset veya hard disklere gre
ok daha hzl okuyan ve yazan, veriyi saysal elektronik biiminde saklayan gerek ip modlleridir.
Bellek iplerinin her birisi, bir yar iletkenin bir kymnda kabartlm milyonlarca transistre
sahiptir. Transistrler alp kapanabilen anahtarlardr. Bir transistr kapatldnda, elektrii iletir
ve ikili say sistemindeki 1'i gsterir. Ak olduunda ise elektrii iletmez ve ikili say sistemindeki 0'
gsterir.
rnek:
ekil 2-3:rnek bellek modl
DIMM ve SODIMM
Dual in-line memory modules (DIMM'ler) birok sistemde bulunur ve 64-bit veri yoluna sahiptir.
DIMM'ler genellikle modl bana 16 veya 32 ipe sahiptir.
Small Outline Dual In-line Memory Modules (SODIMM'ler), DIMM'lerin yar boyutundadr ve bu
yzden bir DIMM yuvasna taklamaz. SODIMM'ler daha ok laptoplarda, baz a donanmlarnda
(routerler gibi) ve daha kk sistem kartlarna sahip kiisel bilgisayarlarda grlr. Bunlar 32 veya
64 bit veri yoluna sahiplerdir.
Bellek lm Birimleri
Geici bellek tr olan, rastgele eriimli bellek (RAM), byte olarak adlandrlan kk veri birimiyle
llr. Byte, bilgisayar verileri iin temel l birimidir. Yazlan bir karakter yaklak bir byte
kadardr. Her byte sekiz bit ten oluur ve bunlar ayr 0'lar ve 1'ler dir.
Bir byte'n ok kk olmasndan dolay genellikle dier terimler daha byk bellek miktarlarn
lmek iin kullanlr.
Bellek Birimi Aklama
Byte Bir karakter (bir harf, say, boluk veya noktalama iareti). Bir byte 8 bitten oluur.
Kilobyte (KB) 1,024 byte veya 8,192 bit 1 KB eder.
Megabyte (MB, Meg, veya M) 1,048,576 byte veya 1,024 KB 1 MB eder.
Gigabyte (GB) 1,073,741,824 byte veya 1,024 MB 1 GB eder.
Terabyte (TB) 1,099,511,627,776 byte veya 1,024 GB 1 TB eder.
Bellek Tipleri
Bellek, iki kategoride snflandrlr. Bunlar geici bellek ve kalc bellektir.
Bellek
Aklama
Tipi
Bu bellek tipi, iindeki veriyi koruyabilmek iin sabit bir elektrik kaynana ihtiya duyar. G kesildiinde, geici bellekteki veri
Geici kaybolur. Bilgisayarn ana RAM'i geici bellee bir rnektir. Bilgisayar RAM'de saklanan veriyi okuyabilir ve RAM'e farkl veriler
bellek yazabilir. Herhangi bir veri byte'na dier verileri etkilemeden ulaabilir, bu yzden bilgisayar RAM'deki veriye rastgele erime sahip
olur.
Kalc Bu bellek tipi elektrik akm mevcut olsa da, olmasa da iindeki bilgiyi sakl tutar. ROM, kalc bellek tipine bir rnektir. ROM'un iine
bellek veri nceden kaydedilir ve ROM bilgisayar kapatld zaman dahi iindeki bilgiyi korur.
Bellek Veri Hzlar
Veri Hz, bir bellek modln seerken dikkate alnmas gereken nemli bir parametredir. Veri hz,
bellek modlnn dier bileenlere veri iletme ve alma hzdr. Farkl veri hzlarna sahip olan birka
bellek modl tasarm vardr. Tek veri hzl RAM (SDR), ift veri hzl RAM (DDR) ve veri hzl
RAM gibi. SDR RAM saat evrimi bana tek bir veri birimini alabilir ve iletebilir. DDR RAM bir saat
evriminde veriyi iki kez alabilir ve iletebilir. hzl veri RAM'i bir saat evrimi srasnda veriyi
kez alabilir ve iletebilir. ift hzl veri senkronize dinamik rastgele eriimli bellek (DDR SDRAM)
senkronize bir arayze sahip olan dinamik RAM'dir.
nbellek
Tanm:
nbellek veya CPU nbellei, CPU'ya yardmc olan bir bellek tipidir. Ana bellekten daha hzldr,
fiziksel olarak ilemciye yakn bir yerde bulunur ve CPU'nun komutlar yksek hzda ileyebilmesine
ve veriyi okuyup yazabilmesine izin verir. Komutlar ve veri, performans arttrmak iin, ana
bellekten nbellee bloklar halinde iletilir. nbellek genellikle statik RAM (SRAM) dir ve seviyesine
gre tanmlanr. Seviye 1 (L1) nbellek, dorudan CPU ipinin ierisinde yer alr. Seviye 2 (L2) n
bellek L1 nbellei besler. L2, CPU ipi ierisinde yer alabilir, ayr bir ip zerinde bulunabilir veya
sistem kart zerindeki iplerin ayr bir grubu olabilir. L2 CPU ierisinde yer aldnda, Seviye 3 (L3)
nbellek ayrca sistem kartnda bulunabilir.

rnek:
ekil 2-4:nbellek
Sistem Veri Yolu

Tanm:
Bilgisayar iletiiminde bus (veri yolu) bileenleri balayan kablolar grubudur. Sistem veri yolu,
kablolardan ve CPU ile bellek arasnda ana iletiimi salayan ana kart zerindeki izlerden oluan
yapdr. Sistem veri yolu CPU, bellek, hard diskler ve badatrc kartlar gibi dier sistem
bileenlerini balayan yollar arasnda veri transferini salar. Bazen n taraf (frontside) veri yolu
veya yerel veri yolu olarak adlandrlr.
rnek:
ekil 2-5:Sistem veri yolu

Veri Yolu Hz
Veri yolu hz, belirli bir srede veri yolu boyunda iletilen veri miktardr. Daha hzl veri yolu
hzlarna sahip bilgisayarlar daha hzl ilemcilere ihtiya duyacaktr nk bunlar yava bir ilemci
ile dzgn ekilde alamazlar.
Sistem Veri Yolu Terminolojisi
Ayr sistem bileenlerini CPU'ya balayan eitli veri yollarn tanmlamak iin kullanlan terminoloji,
ana kart reticisine gre deiir. Terminoloji, ayrca sistem kartlar gelitike de deiir ve
gelitirilir. n taraf veri yolu, arka taraf veri yolu, bellek veri yolu, ilemci veri yolu, adres veri yolu
vb terimler ile karlaabilirsiniz. Yerleimi ve terminolojiden bamsz olarak bir veri yolunun temel
fonksiyonu, her bileen iin uygun bir hzda olacak ekilde, farkl bileenler arasnda veri transferini
etkin klmaktr. lemci reticisi AMD'nin veri yolu tiplerinden bazlarnn tanmlamalar iin baknz,
www.amd.com/ us-en/Glossary/0,,238_242,00.html.
Tek Kanall ve ift Kanall Mimariler
Tek kanall ve ift kanall mimari, sistem kartndaki sistem veri yolunun, seri veya paralel olarak
bulunan oklu bellek modllerine eriim kabiliyetini ifade eder. Tek kanall mimaride bellek
modlleri sistem kartna eitli konfigrasyonlarda yerletirilebilir ve modllere seri olarak eriilir.
ift kanall uyumlu sistem kartlar, renk kodlu bellek yuvalarna taklmas iin bellek modl
iftlerine ihtiya duyar ve veri hzn iki katna karmak amacyla sistem veri yolu tarafndan
modllere paralel olarak eriilir.
Depolama Aygtlar
nceki konumuzda sistem biriminin ana bileenleri hakknda bilgi sahibi oldunuz. Ana dahili
bilgisayar bileenlerinin bir dier grubu depolama aygtlardr. Bu konu da, kiisel bilgisayarlarda
kullanlan eitli depolama aygt tiplerini tanyacaksnz.
Bilgisayar bellei, bir insann hafzas gibidir. Sadece belirli miktarda bilgiyi tutabilir. nsanlarn
bilgiyi daha sonradan kullanmak zere bir yere yazmas gibi, bilgisayar bilgiyi, daha sonra
kullanmak zere bir disk zerine kaydeder. Bir depolama aygtna nceden kaydedilen bilgi
bilgisayar belleine geri alnabilir (veya okunabilir). Depolama aygtlar tiplerini tanmanz
ihtiyalarnza gre en uygun aygt semenize yardmc olacaktr.

FDD'ler
Tanm:
Disket src (FDD), kiisel bilgisayarlarda kullanlan bir depolama aygtdr. Sert, koruyucu plastik
erevelere sahip manyetik katman zerine kaplanan esnek plastik kaplamal disklerden veriyi okur
ve bunlara veriyi yazar. Disket srclerin byk ounluu sistem kartna balanan dahili
aygtlardr ve kiisel bilgisayarn g kaynandan beslenirler. Disket srcler gnmzde ok fazla
kullanlmamaktadr ve eski teknoloji olarak grlrler.
rnek:
ekil 2-6:Disket srcs
HDD'ler
Tanm:
Hard disk srcleri (HDD'ler) en ok kullanlan depolama aygtlardr. Genellikle kartlamayan

yani sabit srclerdir. Hemen hemen tm bilgisayarlar veri depolamak iin hard disk srclerini
kullanr. Hard diskler veriyi saysal olarak, dairesel tablalarda depolar. Tablann yzeyi cilaldr ve
manyetik olarak yklenmitir. Saysal veri, bu tablalar zerindeki kk manyetik alanlara
depolanr. Bir bilgisayarn depolama kapasitesi ilave hard diskler ekleyerek arttrlabilir.
Gnmzde, hard disk srclerinin depolama kapasiteleri gigabytelar (GB'ler) ile ifade edilir. Bir
srcdeki diskin dn hz, dakika bana devir (RPM) ile llr.

rnek:
ekil 2-7:Hard disk srcs
Dahili ve Harici Hard Disk Srcleri
Hard disk srcleri dahili veya harici olabilir. Dahili srcler bilgisayar kasasnn ierisine monte
edilir ve sistem kartna dorudan balanr. Harici hard disk srcleri Evrensel Seri Veri Yolu (USB)
veya Elektrik ve Elektronik Mhendisleri Enstits (bunu amaya gerek var m?) (IEEE) 1394 gibi
birok arabirim ile sisteme balanabilen bamsz tanabilir nitelerdir.
Flash Tabanl Hard Diskler
Flash bellek silinebilen ve yazlabilen kalc bellek trdr.. Bu teknoloji, USB srcleri ve bellek
kartlar retimi iin kullanlanlara gre daha yeni bir teknolojidir. Ancak, bu teknoloji gnmzde
hard disk srcleri retmek iin de kullanlyor.
nbellek Boyutu
Tm hard disk srcleri nbellek iin ayrlm belirli miktarda alana sahiptir. nbellek, bir hard
diskin veriyi ilemek sahip olduu bellek miktardr. nbellek boyutu bir hard disk srcsnn
performansn nemli lde etkiler. Daha byk nbellek boyutu daha iyi hard disk performans
demektir.
Hard Disk Srcs Tipleri

Srcleri sistem kartna balayan hard disk denetleyiciler gibi hard diskler de deiik tiplerde
olabilir.
Hard Disk Tipi zellikler
Paralel ileri teknoloji eklentisi (ayrca IDE, EIDE, UDMA, Bu eski bir hard disk konektr tipidir. Paralel bir veri kablosu kullanlarak sistem
ATA ve PATA olarak da bilinir) kartna balanr. Veri transfer hz dktr.
Bu hard diskler bir SCSI konektr ile sistem kartna balanr. Bu hard disk tipi
Kk bilgisayar sistemi arayz(SCSI)
genellikle sunucularda altrlr.
Bu hard disk tipini sistem kartna balanmak iin bir seri kablo kullanr. SATA hard
Seri ileri teknoloji eklentisi (SATA)
diskleri daha yksek veri transfer hzna sahiptir.

IDE Srcleri ve ATA Belirtmeleri
Hard disk reticisi Western Digital, tmleik src denetleyiciye sahip olmayan eski src
teknolojilerinin yerini alan Tmleik Src Elektronikleri (IDE) teknolojisini tasarlamtr. Amerikan
Ulusal Standartlar Enstits (ANSI) ATA standard IDE'yi temel alr. ATA, IBM'in PC/AT'sini iaret
eder. SATA teknolojisi 2003 ylnda tantldnda, orijinal ATA ismi PATA olarak yeniden
adlandrlmtr.
Orijinal IDE zellikleri CD-ROM srclerinden nce belirlenmitir ve 504 MB den daha byk hard
disk srclerini desteklemez. Ancak yllarca sren zellik yenilemelerinden sonra, daha hzl ve
daha byk hard disk srcleri ve dier aygtlar destekleyebilmesi iin kabiliyetleri artrlmtr.
Optik Diskler
Tanm:
Optik diskler, CD'ler veya DVD'ler gibi veriyi optik olarak depolayan kiisel bilgisayar depolama
aygtlardr. kartlabilir plastik diskler yansyan bir kaplamaya sahiptir ve okunabilmeleri iin bir
optik src gerekir. Optik depolamada veri, diskin parlak yzeyinin lazer ile yaklarak ukurlar
veya tmsekler oluturulmasyla yazlr. Daha sonra optik srcdeki lazer diskteki veriyi okur.
Optik srcler dahili veya harici olabilir ve genellikle 5.25 in biim katsaysna sahiplerdir.
rnek:
ekil 2-8:Optik diskler ve srcler

Optik Disk ve Src Tipleri
Optik diskler ve srcler birka tipte bulunur. Kompakt diskler (CD'ler) ve saysal ok ynl diskler
(DVD'ler) yaygn olarak kullanlan optik disklerdir. Ancak, birok farkl tipte CD ve DVD'ler vardr.
Optik Disk
Aklama
Tipi
CD-ROM Kompakt Disk Salt Okunur Bellek. Veri, diskin retimi srasnda, kalc olarak diskin zerine yazlr.
CD-R CD-Recordable. Veri, diskin zerine sadece bir kez yazlabilir.
CD-RW CD-Rewritable. Veri, diskin zerine birok kez yazlp, silinebilir.
Digital Versatile Disc Read-Only Memory (Saysal ok Ynl Disk Salt Okunur Bellek). Veri, diskin retimi srasnda kalc olarak diskin
DVD-ROM
zerine yazlr.
DVD-R DVD-Recordable. Veri, diskin zerine sadece bir kez yazlabilir.
DVD+R Bir baka DVD Recordable biimidir. Veri, diskin zerine sadece bir kez yazlabilir.
DVD+R DL Yksek kapasiteli ift katmanl DVD Recordable Double Layer biimidir. Veri, diskin zerine sadece bir kez yazlabilir.
DVD-RW DVD-Rewritable. Veri, diskin zerine birok kez yazlp, silinebilir.
DVD+RW Bir baka DVD Rewritable biimidir. Veri, diskin zerine birok kez yazlp, silinebilir.
DVD-RAM DVD-Random Access Memory. Veri, diskin zerine birok kez yazlp, silinebilir.
Blu-ray diskler yksek netlikteki videolar gibi verilerin yksek younlukta depolanmas iin gelitirilmilerdir. Veriyi okumak ve
depolamak iin mavi lazer n kullanrlar. Mavi lazer, mevcut CD ve DVD lazer teknolojilerinden daha ksa dalga boyuna sahiptir ve
BD-ROM
sistemin ayn miktardaki fiziksel alana daha fazla veriyi depolamasn salar. Mevcut Blu-ray diskler toplam 50 GB depolama yapar.
Ancak, Sony gibi irketler 200 GB a kadar depolama kapasitesine sahip diskler zerinde almalarn srdrmektedir.
DVD+ veya DVD-
Birka DVD format vardr. DVD-ROM, DVD-R, DVD-RW ve DVD-RAM biimleri "DVD Forum"
tarafndan onaylanrken, DVD+R, DVD+R DL, DVD+RW gibi biimler onaylanmamtr. Baz rekabeti
formatlarn uyumsuz olmasndan dolay birok hibrid DVD src gelitirilmitir. Bu hibrid
srcler genellikle DVDRW olarak etiketlenir.
Teyp Srcler
Tanm:
Teyp src, veriyi kartlabilir kaset kartuunun ierisindeki bir kaset zerine manyetik olarak
depolayan kiisel bilgisayar depolama aygtdr. Kaset zerindeki veri sra ile okunmak zorundadr.
Harici teyp srcsnn farkl boyutlar vardr ancak dahili hard diskler 5.25 in biim katsaysna
sahiptir. Teyp srcler genellikle yedek veri kopyalarn depolamak iin kullanlr.

rnek:
ekil 2-9:Teyp srcs
Solid State Depolama Aygtlar

Tanm:
Solid state depo veriyi diskler veya kaset yerine, zel tipteki bellekte depolayan kiisel bilgisayar
depolama aygtdr. Solid state deponun en ok kullanlan tipleri jump drives veya thumb drives;
Fash bellek kartlar; ve gvenli saysal (SD) bellek kartlar olarak bilinen USB aygtladr. Solid state
depo, mekanik depolama aygtlarna benzemek iin kalc bellek kullanr ancak solid state depoda
hareketli para olmamasndan dolay mekanik depoya gre ok daha hzl ve gvenilirdir.
rnek:
ekil 2-10:Solid State Depolama Aygtlar

Solid State ve Manyetik Depo Karlatrmas
Depolama aygtlar veriyi genellikle solid state veya manyetik formda depolarlar. Flash srcler
gibi solid state aygtlarda hareketli paralar bulunmaz ve manyetik srclere gre daha
gvenilirdir. Hard disk srcleri gibi manyetik srcler veriyi alt tarafnda dnen bir
okuma/yazma kafasna sahip manyetik kaplamal ortamda depolarlar.
Tak-kar Aygtlar
Tak-kar,bilgisayar ak iken bir bileenin sklp, taklabildii donanm deitirme prosedrdr.

Tak-kar, USB ve FireWire aygtlarn bir zelliidir. Harici srcy, a badatrcsn ve dier
evrebirimlerini bilgisayarn gcn kesmeden takabilmenizi salar. Tak-kar, ayrca bir donanm
eklendiinde veya kaldrldnda sistemin bunu otomatik olarak tespit edebilme becerisini iaret
eder. Tak-kar olmayan aygtlarda herhangi bir aygtn taklmas/karlmasnn sistem tarafndan
tannmas iin sistemin kapatlmas ve yeniden balatlmas gerekir.

BLGSAYAR EVRE BRMLER
Giri
uana kadar bir bilgisayarn sistem birimi bileenlerini tandnz. imdi bilgisayarn almasn
salayan bileenler iin altyap bilgisine sahipsiniz ve artk dier evrebirim bileenleri renme
vakti geldi. Bu derste yaygn olarak kullanlan baz bilgisayar evrebirim bileenlerini tanyacaksnz.
st dzey bilgisayar bilgisine sahip bir alan olarak, yapacanz ilerin ou eitli donanm
bileenlerinin montaj ve yaplandrlmas ile ilgili olacak. Teknolojiye olan yksek ilginizden ve
kiisel bilgisayar sistemleri hakknda bilginizi geniletme isteinizden dolay bir bilgisayar sisteminin
eitli evrebirimlerini inceleyerek, bunlarn fonksiyonlarn anladnzdan emin olmak
isteyeceksiniz.
Giri Aygtlar
Grntleme Aygtlar
Harici Aygtlar
Giri Aygtlar
Bir bilgisayarda verinin nerede depolandn biliyorsunuz. Verinin, bilgisayar belleine aktarlmas
iin bir giri aygtna ihtiyacnz vardr. Bilgisayar sistemlerinde eitli giri aygtlar mevcuttur. Her
giri aygt bilginin iletimi iin kendine zg bir yola ve belirli uygun grevlere sahiptir. Bu konuda,
giri aygtlarnn fark tiplerini ve hizmet amalarn reneceksiniz.
En iyi, en etkili bilgisayar deneyimini kazanmak iin ne tr bir i yapacanz ve hangi tipte bir
kullanc olduunuz hakknda dnmeniz ve ihtiyalarnza en uygun giri aygtlarn semenizin
yardm olacaktr. Neredeyse her kiisel bilgisayar kullancs bir klavye ve fare kullanacaktr (her ne
kadar bazlar birisine dierinden daha fazla gveniyor olsa da). Ancak bunlarn dnda da birok
farkl seenek var. rnein, bilgisayarda oyun oynamay seviyorsanz bir gamepad (oyun tablas)
seebilirsiniz. in pf noktas, evrebirim cihazlar olarak nelerin olduunu bilmek ve daha sonra
bilgisayar kullanma tarznza en uygun olan aralar semektir.
Tanm:
Giri aygt, kullanclarn bir bilgisayarda veri veya komutlar girmesini salayan kiisel bilgisayar
bileenidir.

Klavye ve fare en genel giri aygtlarndan iki tanesidir. Bir giri aygt, kablo ile veya kablosuz
balant yoluyla sisteme balanabilir.
ekil 3-1:Birok giri aygt ile balanm bir kiisel bilgisayar sistemi.
Klavye
Tanm:
Klavye, veri girmek iin kullanlan yaygn bir giri aygtdr. Harfleri ve saylar girmek iin gereken
tm tular ve ayrca komutlarn girilmesi ve ekran zerinde ilerleme iin ekstra tular ierir. Metin
tabanl veri girii ve komut seimi iin kullanlr.
rnek:
ekil 3-2:Klavye
Klavyenin Blgeselletirilmesi
Bir kullanc kendi ana dilinde yaz yazmak istediinde, klavye dzenini deitirmesi gerekir. Klavye
dzeni, standart bir klavye zerindeki tulara gre, farkl bir dilin alfabelerinin grsel sunuudur.

Kullanc, uygun bir yerelletirilmi yazlm yardm ile dzene kullanlabilir ve kendi ana dilinde
yazabilir. Bu, blgeselletirme veya yerelletirme olarak bilinir.
ekil 3-3:Blgeselletirilmi ince dzen.
Klavye Tipleri
Klavyeler ilevlerine gre snflandrlrlar.

Klavye Tipi Aklama
Standart klavye Standart klavyelerde dikdrtgen bir tasarmda olup, zerinde 84, 101
veya 104 tu bulunur.
lk kiisel bilgisayar klavyesi, XT, 84 tua sahiptir. Alfabetik

tularn yan tarafna saysal bir tu takm yerletirilmitir.
Fonksiyon tular, klavyenin sol tarafta yer alr.
AT klavye de 84 tua sahiptir ve ilk kiisel bilgisayar klavyesine

ok benzer. Ancak, AT klavyede saysal tu takm alfabetik
tulardan ayrdr.
AT Enhanced klavyede 101 tu bulunur. Fonksiyon tular st

tarafta bulunur. Ok tular ve 6 tu Insert, Delete, Home, End,
Page Up ve Page Down eklenmitir. Ayrca Esc ve Ctrl gibi ek
komut tular da bulunur.
Microsoft Windows 104-tulu klavye AT Enhanced klavyeye

benzer ancak iki Windows tuuna ve bir Menu tuuna sahiptir.
Windows tular Windows Balat butonuna tklama ilevi grr
ve Menu tuu farenin sa tklama ilevi ile ayn ekilde alr.
Doal veya ergonomik klavyeler genellikle klavyeyi ikiye ayrarak her elin
tular rahatlkla kullanabilmesini salar. Yaygn olarak yerleik bilek
Doal klavye
dinlendirici de yerletirilmitir ve baz ergonomik klavyeler ayrca iz topu
veya touchpad gibi tmleik gsterim aygtna sahiptir.

Dvorak klavye
Dvorak klavyeler, alm kullanclar iin yazma ilemini ok daha hzl

hale getiren, daha etkili ekilde dzenlenmi tulara sahip klavyelerdir.
Saysal Tu Takm
Klavyenin sa tarafndaki tu takmna, saysal tu takm denir ve bir hesap makinesi veya bir
toplama makinesi gibi alr. 0 ila 9 arasnda saylara ve toplama, karma, arpma ve blme gibi
aritmetik ilem tularna sahiptir. ok miktarda saydan oluan listeleri girmek iin hzl ve kullanl
bir yol salar. Saysal tu takmnn sol st kesinde zerinde Num Lock yazl bir tu bulunur. Num
Lock ak olduunda tuun hemen yukarsnda yanan bir k grlr ve saysal tu takmn saylar
girmek iin kullanabilirsiniz. Num Lock kapal olduunda saysal tu takmn ekran zerinde hareket
etmek iin kullanabilirsiniz.
ekil 3-4:Saysal Tu Takm

Fare
Tanm:
Fare, dz bir yzey zerinde alan, en az bir ancak genelde iki veya butona sahip olan ve
grafiksel kullanc arayzne (GUI) elektronik sinyaller gnderen kk bir nesnedir. Fare ismi,
kk grnm ve u tarafnda bulunan kablodan dolay tretilmitir. Fareler iaretleme aygt
olarak kullanlr.
rnek:
ekil 3-5:Fare
Grafiksel Kullanc Arayz
Grafiksel Kullanc Arayz (GUI) kullanc ve uygulama arasnda, metinsel ortamdan ziyade arlkl
olarak grafiksel biimde kolay etkileim salamak iin tasarlanr. Klavye yerine fare veya dier
iaretleme aygtlarnn eylemleri gerekletirmek zere kullanmn salar.
Fare Tipleri
Fareler, mekanik veya optik olabilir. Mekanik farede, mekanik silindirler topun yuvarland yn
tespit eder ve ekrandaki iaretiyi buna gre hareket ettirir. Optik farede, farenin hareketi bir lazer
ile tespit edilir. Optik fare aygtlarnda mekanik hareketli paralar yoktur ve bunlar dier fare
tiplerine gre daha hzl ve isabetli kullanm salar.
Yaygn aretleme Aygtlar
Grafiksel Kullanc Arayz ile etkileimde kullanlan birka yaygn giri aygt daha vardr.
aretleme
Aklama
Aygt
ztopu, ters duran bir fare gibidir. Top, st tarafta bulunur ve baparmanzla veya avucunuzla topu dndrdnzde topun
ztopu hareketine gre bilgisayara sinyaller gnderilir. Fare gibi, iz topu da, bilgisayara elektronik sinyalleri gndermek iin kullanlan en
az bir butona sahiptir.
Touchpad, parmanz zerinde gezdirerek altrdnz ve ekran zerindeki iaretiyi kontrol etmesi iin bilgisayara elektronik
Touchpad sinyaller gnderen dokunma duyarl yzeydir. Touchpadler de fare veya iztopu gibi butonlara sahip olabilirler veya yzeyindeki
parmak dokunularn alglayp, bu sinyalleri butona tklama gibi ileyecek ekilde tasarlanabilirler.
Trackpoint, veya iaretleme ubuu genellikle laptoplarda bulunur. Klavyenin ortasnda yerletirilir. Trackpoint, kullancnn ekran
Trackpoint
zerindeki iaretiyi hareket ettirmek iin tm ynlerdeki itilerine yant veren kk oyun ubuu (joystick) tarz butondur.

Dokunmatik Ekran
Modern bilgisayar sistemlerinin bazlarnda dokunmatik ekranlar bulunur. Dokunmatik ekran,
monitrden farkl olarak bir giri ve k aygt gibi alabilir. Kullanclar ekran zerindeki
tasarlanm alanlara dokunarak komutlar iletebilir. Dokunmatik ekran terminalleri bilkklerde,
turizm bilgilendirme ekranlarnda ve ticari sergilerde genel bilgileri grntlemek iin kullanlabilir.
Self-servis sistemini kullanarak youn yerlerde mteri hizmetlerini gerekletirirler. Self-servis
istasyonlarnn kullanld baz yerler olan ATM'ler ve havaalan e-bilet terminallerinde dokunmatik
ekran giriinden faydalanlabilir. Dokunmatik ekranlar ayrca bir fare veya klavye gibi, dier giri
aygtlarn kullanmakta glk eken insanlara yardmc olur.
Gamepad (Oyun Tablas)

Tanm:
Gamepad ou oyun yazlmnlarnda daha iyi kontrol salayan bir giri aygtdr: Kontrol, bir klavye
veya fareye gre ok daha gerekidir. Bilgisayara bilgi iletmek iin kollar hareket ettirmeniz
gerekir. Bir veya iki butonlu ou gamepad zel oyun fonksiyonlar iin kullanlr. Gamepadler, i
uygulamalar iin pek sk kullanlmaz.
rnek:
ekil 3-6:Gamepad
Grntleme Aygtlar
Giri aygtlar ile bilgi ve komutlar bilgisayarnza iletebileceinizi rendiniz. Dier taraftan,
bilgisayarnzn size bilgiyi iletmesi gerektiinde bunu bir k aygt ile gerekletirir. Bu konuda,
grntleme aygtlarnn farkl tiplerini tanyacaksnz.

Monitrler ve projektrler gibi farkl grntleme aygtlar vardr. Monitrlerde kullanlan
teknolojiler yllardr nemli lde geliti. Bir kiisel bilgisayar kullancs olarak, grntleme aygt
teknolojilerindeki deiikliklerden haberdar olmanz nemlidir.
Tanm:
Grntleme aygt, kullanclarn bilgisayarn oluturduu metin veya grafiksel veri ktsn
grmelerini salayan bir kiisel bilgisayar bileenidir.
Grntleme aygtlar genellikle bir kablo ile sistem birimine balanr ve aygt iin ayarlarn
yaplmasn salamak zere eitli kontrollere sahiptir. Grntleme aygtlar kullanldklar
teknolojiye gre farkl boyut ve ekildedirler.
rnek:
ekil 3-7:Grntleme aygt

Monitr
Tanm:
Monitr, bilgisayar tarafndan oluturulan bilgiyi grntleyen bir k aygtdr. Ekran veya
bilgisayar ekran olarak da adlandrlr. Bilgisayardaki ak programlar, klavye ile girilen metinleri ve
farenin hareketine gre oluturulan imle hareketlerini gsterir. Monitrdeki grntler, piksel
olarak adlandrlan kk noktalar tarafndan oluturulur.
rnek:
ekil 3-8:Monitr
Grntleme Aygt Tipleri

CRT monitrler, LCD monitrler ve projeksiyon sistemleri yaygn olarak kullanlan grntleme
aygtlardr.
Grntleme
Aklama
Aygt
Katot nl tp (CRT) monitrleri geleneksel bilgisayar ekran tipleridir. IBM'in Video Graphics Array (VGA) standardnda,
CRT monitr CRT'ler krmz, yeil ve mavi iin ardk sinyali kullanan analog renkleri kullanr. Super VGA (SVGA) daha sonraki standarttr.
CRT monitrler eik veya dz ekran eklinde olabilir. Ancak, dz panel monitrler ile kartrlmamaldr.
Sv Kristal Ekran (LCD) biimindeki dz panel monitrler geleneksel CRT monitrlere gre daha kompakt ve hafiftir. Gnmzde
en ok kullanlan monitr tipidir. LCD'ler yksek ekran znrlne ve yksek renk derinliine sahiptir ve 17 in veya daha
LCD monitr byk boyutlarda tasarlanrlar. Eski LCD'lerin iki dezavantaj vardr. ncelikle CRT monitrler gibi parlak deillerdir ve ikinci
olarak LCD ekrana sahip kullanc, grnty dzgn ekilde grebilmek iin dorudan ekrann nne oturmaldr. LCD'ler
CRT'lere gre daha az enerji tketir ve CRT'ler gibi ok fazla elektromanyetik radyasyon yaymazlar.
Projeksiyon Video projektrleri genellikle bilgisayarn video ktsn bir beyaz yzey zerine yanstarak ok sayda izleyicinin bunu grmesi
sistemi iin kullanlr.

Harici Aygtlar
Bir nceki konuda grntleme aygtlarnn farkl tiplerini ve bunlarn teknolojilerini rendiniz.
Bilgisayarlar, baz harici aygtlar baland zaman daha fonksiyonel hale gelir. Bu konuda, en genel
harici aygtlardan bazlarn tanyacaksnz.
Bir ev kullancs veya deneyimli bir alan veya Bilgi Teknolojileri alannda kariyer yapan birisi
olsanz da, genelde kullanlan tm bilgisayar evre birimlerini bilmeniz gerekir. Bilgisayar bileenleri
hakknda bilgilerinizi tamamlamak iin eitli harici aygtlar tanmlayabilmeli ve
snflandrabilmelisiniz.
Dijital Kamera
Tanm:
Dijital kamera, fotoraf veya video grntlerini yakalamak ve kaydetmek iin elektronik sinyaller
kullanan bir kameradr. Oluturulan dosyalar genellikle gml bellek kartlarnda, kartlabilir
bellek kartlarnda veya optik disklerde saklanr. Dijital kamerann veya bunun kartlabilir bellek
kartnn bir kiisel bilgisayara balanmas, grntleri kaydetmenizi, bakalarna iletmenizi,
yazdrmanz ve baz dzenlemeler yapmanz salar.
rnek:
ekil 3-9:Dijital kamera
Web Kameras
Web kameras veya webcam, periyodik grntleri veya ardk ereveleri, grntnlemesi iin,
bir web sitesine gndermekte kullanlr. Webcam yazlm grntleri genellikle JPEG veya MPEG
formatlarnda yakalar ve bunlar bir web sunucusuna ykler. Webcam grntleri ayrca baz anlk
mesajlama yazlmlar ve baz video uygulamalar tarafndan da kullanlabilir. Baz irketler web
kameralarn bir gvenlik tedbiri olarak kullanrlar.
Bellek Kart ve Kart Okuyucular
Bellek kart, eitli aygtlarda ve evrebirimlerde, aygtlarn bellek kapasitelerini artrmak amacyla
kullanlabilen kartlabilir, tanabilir elektronik veri depolama aygtdr. Dijital kamera ve mzik
alar gibi aygtlar bellek kartlar iin zel girilere sahiplerdir. Bu bellek kartlarnda depolanan veri
bilgisayara iletilebilir ve bilgisayardan bu kartlara veri aktarlabilir. Piyasada birka bellek kart tipi
bulunur. oklu kart okuyucu, farkl bellek kartlar iin veriyi okuyabilir ve yazabilir.
Audio/Video Aygtlar
Piyasada birok audio/video aygt bulunmaktadr. Bunlar eitli okluortam ilerini gerekletirmek
amacyla kullanlr.
Audio/Video
Aklama
Aygtlar
TV tuner kart, bir bilgisayarn televizyon sinyalini almasn salar ve dahili veya harici bir kart olabilir. TV tuner kart bir
evrebirimleri Balant Kart (PCI) veya PCI Express (PCI-E) veya PCI eXtended (PCIx) gibi dahili kart tipi olabilecei gibi, bir PC
Tuner
Card, Mini PC Express veya USB gibi harici de olabilir. Ayrca TV tuner kart, kullanclarn televizyon sinyalini bir hard diske
kaydetmesine izin veren bir yakalama kart olarak da kullanlr.
Hoparlrler ses k oluturmak iin kullanlan aygtlardr. Bunlar ses kart zerindeki Line Out portuna balanr. Baz ok
hoparlrl setlerde hoparlrler birbirlerine sabit kablolarla baldr. Baz hoparlr setler de kullanc tarafndan birbirlerine
Hoparlrler ve
veya bir subwoofera balanr. Her iki hoparlr de bilgisayara balamak iin hoparlrlerin birisinden Line Out portuna kablo
subwooferler
ekilir. Eer kart zerinde renkle kodlanm klar var ise, hoparlr portu genellikle yeil renkli olandr. Ses k portu, "Line
Out," "Spkr," "Speaker," gibi yazlarndan birisi ile veya sesin ktn gsteren bir iaret ile etiketlenmi olabilir.
Mikrofon, bilgisayara ses girii yapmak iin kullanlan bir aygttr. Herhangi bir ses kartnn MIC portuna balanabilir. Kart iin
Mikrofon renk kodlamas yaplm ise, mikrofon girii pembe renkte olandr. Renk kodlar yoksa mikrofon k "MIC" yazs ile veya bir
mikrofon resmi ile iaretlenmi olacaktr.
Yazclar
Tanm:
Yazc, bir bilgisayara balanan ve belgeleri yazdran makinedir. Belgeler resim veya metin ieriyor
olabilir. Yazc, kat gibi bir fiziksel ortamn zerine ierii yazdrmak iin, toner veya mrekkep gibi
maddeleri kullanr. Yazclar, kullandklar teknolojiye gre birok kategoride snflandrlabilir.
Nokta matris, mrekkep pskrtmeli ve lazer yazclar yaygn olarak kullanlan eitleridir.

rnek:
ekil 3-10:Yazc
Mrekkep Kartuu
Mrekkep kartuu, yazdrma ileminde kullanlan mrekkebin bulunduu deitirilebilir birimdir.

Mrekkebi tutan bir hazneye sahiptir. Baz mrekkep kartularnda bask kafas bulunur. Bir yazc
iin tasarlanan kartular normalde dier yazclar iin uyumlu deillerdir. Bir mrekkep pskrtmeli
yazcda genellikle iki kartu bulunur. Bunlar, siyah mrekkep ieren siyah kartu ve gk mavisi,
mor ve sar renkte mrekkepleri farkl blmlerde tutan renkli bir kartutur. Yeni mrekkep
pskrtmeli yazclardan bazlar mavi, mor, sar ve siyah renklerin her birisi iin ayr kartu kullanr.
Yazc Balanabilirlii
Normalde yazclar bilgisayarlara paralel konnektrler kullanarak balanrlar. USB konektrlerin

gelitirilmesiyle birlikte paralel konnektrler yazclarn bilgisayarlara balantsnda daha seyrek
kullanlmaya balamtr.
SOHO Yazdrma Aygtlar
Kk ofis / ev ofis (SOHO) yazdrma aygtlar zellikle kk ve ev ofisler iin tasarlanan orta
lekli, ok fonksiyonlu yazdrma aygtlardr. Bunlar bir aa balanabilir ve tm bir arada (AIO)
yazclara gre daha hzl ekilde grevleri yerine getirebilirler. Bunlar genellikle gelimi faks
gnderme kabiliyetine sahiptir ve baz yeni modeller otomatik belge besleyici, ift ynl tarama,
ekstra kat tepsileri ve zmbalama gibi zaman tasarrufu salayan ek zelliklere sahiptir.
Kablosuz Yazclar
Baz gelimi yazc modelleri kablosuz yazdrma kabiliyetine sahiptir. Bunlarn yazdrma ilemi iin
bir bilgisayara balanmalarna gerek yoktur. Bluetooth ve kzl tesi (IR) gibi kablosuz iletiim
yollarn kullanarak bilgisayarlar ile iletiim kurabilirler.

Yazc Tipleri
Yazclar, sahip olduklar teknoloji ve alma prensiplerine gre snflandrlabilirler.
Yazc Tipi Aklama
Bu yazc tipinin fonksiyonu bir daktiloya benzer. Bu yazclar metal telli bir tekere sahiptir. Her telin ucunda bir karakter vardr.
Papatya arkl
Bu teller kt zerinde karakterleri yazdrmak iin ,mrekkep kapl eride vuru yaparlar. Bunlar genellikle mektup ve notlar
yazc
yazmak iin kullanldndan dolay mektup kalitesinde yazclar olarak adlandrlr.
Bu yazc tipi karakterleri, bir mrekkep eridi kullanarak noktalar ile yazdrr. Bask kafas kat zerinde hareket eder ve
Nokta matrisli karakterleri oluturmak iin bir veya daha fazla ine ile eride vuru yapar. Hzl nokta matrisli yazc yaklak olarak saniyede
yazc 1,550 karakter yazabilir. Her ne kadar bunlar artk genellikle ofislerde kullanlmasa da, makbuz veya fatura gibi ok sayfal
formlar yazdrmak iin hala kullanlmaktadr.
Mrekkep Bu yazc tipi ortam zerinde bir veya daha fazla mrekkep damlasn pskrtr.Bu yazc tipindeki en byk gelitirme canl
pskrtmeli renklerdeki grntleri yazdrabilme becerisidir. Bu yazclar kompakt boyutu ve dk fiyatlarndan dolay genellikle evlerde
yazc kullanlrlar.
Bu yazc tipi bir grnty yazdrmak iin lazer n kullanr. Mrekkep kullanan dier yazc tiplerinden farkl olarak lazerli
Lazerli yazc yazclar toner ad verilen bir maddeyi kullanr. Lazerli yazclar dier yazclara gre daha hzldr. Bu yazclarn kalitesi
dierlerine kyaslandnda daha stndr.
Bu yazc tipi lazerli yazclara benzer ancak Ik Yayan Diyotlar (LED'ler) ad verilen en son yazdrma teknolojisini kullanarak
LED
lazer n yerine bir LED ubuu ile yazdrr. Baz LED yazclar dakikada 420 sayfa yazabilir.
Satr Yazclar
Bir satr yazc, tam bir satr bir kerede yazabilen yazcdr. Hzl bir satr yazc dakikada yaklak
3,000 satr yazabilir.
A Yazcs
A yazcs, bir a zerinde birden ok kullanc tarafndan, ayn anda kullanlan bir paylaml yazc
aygtdr. Baz a yazclar a zerinde dorudan yklenip ayarlanabilirler.
rnek:
ekil 3-11:A yazcs, bir a zerinde birden ok kullanc tarafndan ayn anda kullanlabilir.

Tarayclar
Tanm:
Tarayclar bir fiziksel nesnenin iki boyutlu saysallatrlm grntsn oluturan aygtlardr.
Grnt, disklere dosya olarak kaydedilebilir ve daha sonradan grntlenebilir, dzenlenebilir
veya yazdrlabilir. Oluturulan grntnn boyutu ve kalitesi taraycnn znrlne ve renk
derinliine baldr. Dz yatakl bir tarayc, fotokopi makinesine benzer; taranacak olan belgeyi
taraycnn cam yzeyi zerine yerletirmeniz gerekir. Avu ii, kat beslemeli, fotoraf ve film
tarayc gibi farkl tarayc tipleri vardr.
rnek:
ekil 3-12:Tarayc
Metin Tarama
Normal bir tarayc, yaz ieren bir sayfay tek bir grafiksel resim olarak aktaracaktr. Taranan
dosyay dorudan bir kelime ilem veya metin dzenleme programnda dzenleyemezsiniz.
Taraycnn bu resimden bir metin k oluturmas iin, Optik Karakter Tanma (OCR) yazlm
gerekir. ou tarayc, aygtla birlikte gelen bir OCR yazlmna sahiptir; eer byle bir yazlm yoksa
reticinin web sitesi gibi baka bir kaynaktan bunu elde etmeniz gerekir.

TAINABLR BLGSAYAR SSTEMLER ve MEDYA
YRTCLER
Giri
nceki dersimizde eitli bilgisayarlar tiplerini ve kiisel bilgisayar sistemlerinin bileenlerini
rendiniz. Teknolojideki ilerleme ve tanabilirlik gereksinimleriyle birlikte, tanabilir bilgisayar
sistemleri ve ortam yrtcler daha ok talep edilmekte ve ev kullanclar ve uzmanlar iin uygun
fiyatl seenekler haline gelmektedir. Bu derste tanabilir bilgisayar sistemlerinin ve ortam
yrtclerin zelliklerini reneceksiniz.
Bilgisayar piyasasnda, kullanclarn farkl ihtiyalarn gidermek iin bilgisayar sistemleri ve ortam
yrtc eitlerinde bir patlama yaanmtr. Sizin iin doru olan nasl seeceksiniz? iniz iin bu
aygtlar nasl etkin bir ekilde kullanacaksnz? Tanabilir aygtlarn zelliklerini bilmek, bu aygtlar
ile almak iin size iyi bir balang noktas salam olacaktr.
Tanabilir Bilgisayar Sistemleri
Ortam Yrtcler
Tanabilir Bilgisayar Sistemleri

Tanabilir bilgisayar sistemlerinin zelliklerini bilmeden kiisel bilgisayar sistemleri hakkndaki
bilginiz tam saylmaz. Tanabilir bilgisayar sistemlerinin zelletirilmi bileenleri, tanabilirlik ve
kullanlabilirlik gibi zellikleri masast sistemlerinden farkldr. Bu konuda, tanabilir bilgisayar
sistemlerinin ve bu sistemlerin bileenlerinin farkl tiplerini tanyacaksnz.
Seyahat srasnda bilgisayar kullanarak acil bir iinizi tamamlamak istediinizi dnn. Uygun bir
aygt yannzda tamak, seyahat srasnda ilerinizi gerekletirmenize yardmc olacaktr.
Tanabilir bilgisayar sistemleri nerede olursanz olun, ilerinizi tamamlamanza yardmc olacaktr.
Tanabilir bilgisayar sistemlerini dzgn ekilde kullanmanz ve bakmn yapmanz iin bu aygtlar
hakknda tam bir bilgiye sahip olmanz gerekir.

Tanm:
Tanabilir bilgisayar sistemi, bir yerden baka bir yere kolayca tanabilen ve baz hesaplama
kabiliyetlerine sahip birok aygt iin kullanlan genel bir ifadedir.
Tanabilir bilgisayar sistemleri kk ve hafiftir. Dahili g kaynana sahiptirler ve dier aygtlara

veya sistemlere bal olsalar da, olmasalar da alabilirler. G kayna, genellikle arj edilebilir bir
batarya paketidir ancak standart tketici pilleri de olabilir. Tanabilir bilgisayar sistemleri tam
fonksiyonlu dizst sistemlerinden, daha kk notebook boyutlu bilgisayarlara ve Kiisel Dijital
Yardmclar (PDA'lar), Cep bilgisayarlar ve akll telefonlar gibi daha kk, zelletirilmi aygtlara
kadar geni bir yelpazeye sahiptir.
rnek:
ekil 4-1:Tanabilir bilgisayar sistemleri kk ve hafiflerdir ve arj edilebilir batarya paketine

sahiptirler.
Dizst Bilgisayarlar
Tanm:
Dizst bilgisayar kk, hafif ve tanabilir bir bilgisayar sistemidir. Tm dizst bilgisayarlar
tanabilir bir sistemde kullanlmak zere tasarlanm zel donanmlara sahiplerdir, standart iletim
sistemlerini kullanrlar, batarya veya AC gc ile alabilirler ve dier aygtlara balanabilirler.
Dizst bilgisayarlarn, cihaz boyutuna, tmleik bileenlere ve harici bileen balantlarna gre
deiik tipleri mevcuttur.

rnek:
ekil 4-2:Tmleik klavye ve iaretleme aygtna sahip bir dizst
Dizst Bilgisayar Deikenleri
Dizst bilgisayarlar ve bunlarn bileenleri aadaki etkenlere gre deiir:
Cihazn boyutu. Daha kk modellere notebook veya sub-notebook ad verilir ve genellikle

daha az zellie sahiptirler.
Ekran boyutu, kalitesi ve teknolojisi.
Klavye boyutu, tu says ve ilave seenekler.
Kullanlan iaretleme aygt.
G kayna tipi.
Kullanlan batarya tipi.
Batarya mr.
Bataryann arj olma sresi.
G kablosu balants.
Harici evrebirimler iin balantlar.
G butonu, kasann ierisine veya dna yerletirilmi olabilir. Genellikle i tarafta

yerletirilir. Bu sayede kullancnn antasndayken veya baka bir antada tanrken
yanllkla butona baslp aygtn almas engellenmi olur.
Disket src, CD, Blu-ray veya DVD srcler gibi ek srcler iin yuvalar veya balantlar.

Dizst bilgisayarlarn alnmas daha kolay olduundan, genellikle bir gvenlik kablosu girii
bulunur.
Alternatif g kayna. Dizst bilgisayarlar aralardaki ve baz uaklardaki sigara akma

k gibi bir yuvaya balanan DC g adaptr vastasyla alabilir.
Dizst bilgisayar Donanm Bileenleri
Dizst bilgisayarlar ve bunlarn bileenleri eitli etkenlere gre deiir.

Bileen Aklama
Dizst bilgisayar, merkezi ilem birimleri (CPU'lar) genellikle yzey-montaj aygtlardr, ana karta dorudan lehimlidir ve
soketin oluturduu ekstra arlklar ortadan kaldrr. Bunlar, masast bilgisayar CPU'larna gre daha az g kullanmak ve
CPU
daha az s retmek zere tasarlanr. Genellikle CPU fan olmadan kullanlmak zere tasarlanrlar. Bu sayede boyut ve arlk
asndan tasarruf salanr ve g tketimi drlerek batarya mrn uzatlr.
Hard diskler, zellikle tanabilir bilgisayarlarda kullanlmak zere tasarlanr. reticiye bal olarak, kolayca kartlabilir ve
Hard disk
deitirilebilir ekilde tasarlanabilir. Birou arpma ve dmeye kar dayankl ekilde tasarlanr.
Dizst bilgisayarlar iin tasarlanan batarya paketleri genellikle kolay bir ekilde kartlabilir ve deitirilebilir. Baz dizst
Batarya bilgisayarlar, CD/DVD srcleri gibi kartlabilir aygtlarn yerine taklabilen ekstra batarya paketleri sunarak, seyahat
esnasnda kullanclarn kendi dizst bilgisayarlarn kolayca yeniden yaplandrmalarna izin veren bir tasarm ierebilir.
Tanabilir bilgisayarlar iin tasarlanan bellekler Small Outline Dual Inline Memory Modules (SODIMM'ler) veya kiiye zel
Bellek bellek biimindedir. Bunlar genellikle masast sistemlerde kullanlan rastgele eriimli bellek (RAM) modllerine gre daha
kktr.
Tmleik Monitr, klavye ve iaretleme aygt tmleik evrebirimlerdir. Monitr, normalde alt taraftan asl olan ve dizst bilgisayar
evrebirimler kapatmak iin aa indirilen bir LCD'dir. Tama srasnda emniyet salamak iin bilgisayarn gvdesine kilitlenir.
Notebooklar
Tanm:
Notebook bir dizst bilgisayar gibi tam zellikli bilgisayardr ancak dizst bilgisayarlara gre biraz
daha kk ve hafiftir. "Dizst bilgisayar" ve "notebook" terimleri sk sk deitirilerek kullanlr.
Notebooklar kk alanlarda tamaya ve kullanmaya uygun olacak ekilde tasarlanr.
rnek:
ekil 4-3:Notebook, Dizst bilgisayarn daha kk versiyonudur.

Tablet Bilgisayarlar
Tanm:
Tablet bilgisayar, boyut ve fonksiyon asndan bir dizst bilgisayara benzer ancak tmleik bir
klavyeye sahip deildir. Kullanclar, bir PDA'ya benzer ekilde kalem veya dokunmatik ekran
kullanarak tablet bilgisayar ile iletiim kurabilir.
rnek:
ekil 4-4:Dokunmatik ekran ve kalemli tablet bilgisayar.
PDA'lar
Tanm:
Kiisel Dijital Yardmc (PDA), avucunuza veya cebinize san kk bir bilgisayardr. PDA'lar
genellikle veri girii iin bir dokunmatik ekrana sahiptir; ancak, birou baparmak klavyesi,
kablosuz klavye veya bir kalem gibi farkl giri evrebirimleri sunarlar. PDA'lar Bluetooth ve Wi-Fi
gibi birok balant yntemine sahiptir. Popler PDA iletim sistemleri Microsoft Windows
Mobile, Windows CE, Garnet- OS, ve Palm OS dir; ancak bunlarn dnda ok sayda tescilli
iletim sistemi mevcuttur.

rnek:
ekil 4-5:PDA'lar veri girii iin bir dokunmatik ekran ve kaleme sahiplerdir.
Netbooklar
Tanm:
Netbook, kablosuz balant yoluyla web taramas ve e-posta ynetimi iin tasarlanm bir dizst
bilgisayar tipidir. Netbooklar, web tabanl uygulamalar iin Internet'i kullanrlar. Bu sistemler
genellikle Windows veya Linux iletim sistemlerini kullanrlar.
rnek:
ekil 4-6:Web taramas ve e-posta ynetimi iin tasarlanm bir netbook.

Akll telefonlar
Tanm:
Akll telefon, gelimi hesaplama kabiliyetlerine sahip bir mobil aygttr. Baz akll telefonlar bir
iletim sistemi zerinde alrlar ve kullanclarn tam boyutlu bilgisayar sisteminde
yapabileceklerine benzer ileri gerekletirmelerine izin veren mini bilgisayarlar gibi alrlar.
Birok akll telefon e-posta, Internet ve dier gelimi kullanm zelliklerine sahiptir. Bazlar kelime
ilemci, elektronik tablolama ve hatta sunum ve muhasebe programlar gibi yazlmlar sunarlar.
rnek:
ekil 4-7:Gelimi hesaplama kabiliyetlerine sahip bir akll telefon.
Ortam Yrtcler
nceki konumuzda tanabilir bilgisayar sistemlerinin zelliklerini rendiniz. Baz tanabilir
bilgisayar sistemleri ses ve video dosyalarnn yrtlmesi gibi zelletirilmi fonksiyonlar iin
tasarlanmtr. Ortam yrtc (media player) ismi verilen bu aygtlar, zel donanm ve yazlm
bileenlerine sahiplerdir. Bu konuda, ortam yrtclerin zelliklerini reneceksiniz.
Ortam yrtcler tanabilirlik salamann yan sra ortamn kolayca saklanmasn ve geri
yklenmesini salarlar. Piyasada birok medya yrtc bulunduu iin, doru seimi yapmak biraz
zor olabilir. Tanabilir ortam yrtclerin zelliklerini bilmeniz, ev veya i yerinde bunlarn seimi
ve bakm konusunda size doru altyapy salar.

Tanabilir Ortam Yrtcler
Tanm:
Tanabilir ortam yrtcler dijital ortamlar depolayabilen ve oynatabilen tanabilir saysal

aygtlardr. Ses, video ve grafik grntleri biimindeki bu dijital ortamlar, tanabilir ortam
yrtcde, hard diski veya flash bellek gibi depolama aygtlarnda dosyalar halinde depolanabilir.
Baz tanabilir ortam yrtcler ayrca ses ve video kaydnn yan sra, ortam dosyalarn indirmek
iin bir bilgisayar araclyla bir web sitesine balanabilme zelliklerine sahiplerdir.
!Tanabilir ortam yrtclere ayrca PMP'ler denir.
rnek:
ekil 4-8:Ses ve video dosyalarn yrten tanabilir ortam yrtc.
MP3 alarlar
Tanm:
MP3 alar, ses dosyalarn depolayabilen ve alabilen tanabilir avu ii dijital aygttr. Ses dosyalar
bir minyatr hard diskte veya aygt ierisindeki tmleik flash bellekte depolanr. MP3 alar
genellikle MP3 formatn ve Microsoft Windows Media Ses (WMA) gibi formatlar alar. MP3
alar bir bilgisayarn Evrensel Seri Veriyolu (USB) portuna balayarak download yapabilir ve aygt
zerinde depolanan ortam dosyalarn gncelleyebilirsiniz.
!MP3 alarn yerine Moving Picture Experts Group Layer 4 (MP4) formatndaki dosyalar oynatan
MP4 alar gemitir.

rnek:
ekil 4-9:Ses dosyalarn yrten bir MP3 alar.
MP3 Format
MP3 format dijital ses alarlarda, ses dosyalarn depolamak ve almak iin kullanlan standart bir
formattr. Moving Picture Experts Group Layer 3 Ses (MP3) format dijital ses ve video sktrmas
ve iletimi iin standartlar belirlemek amacyla Uluslararas Standartlar rgt (ISO) tarafndan
kurulan Moving Picture Experts Group (MPEG) komitesi tarafndan gelitirilmitir.
Apple iPod
iPod, Apple Inc. tarafndan gelitirilmi, dijital ses dosyalarn oynatabileceiniz bir tanabilir ortam
yrtcdr. Apple iTunes tarafndan gelitirilen zel bir yazlm bilgisayarlara balanmak ve
iTunes Store web sitesinden ses dosyalarn indirmek iin kullanlr. Yeni nesil iPod alarlar ayrca
video dosyalarn da oynatabilir.
Medya yrtc Yazlm

Tanm:
Medya yrtc yazlm herhangi bir multimedia dosyasn oynatmanz salayan yazlm
uygulamasdr. ou medya yrtc ses ve video dosyalar da dahil olmak zere bir ok ortam
formatn destekler. Baz ortam yrtcler ayrca kullanclarn ses dosyalarndan mzii
riplemelerine, bunlar CD-ROM'lara yazdrmalarna ve grsel efektler oluturmalarna izin veren
zellikleri sunarlar. En popler ortam yrtclerden biri olan Microsoft Windows Media Player
(WPM), Microsoft Windows iletim sisteminde standart olarak bulunur.

rnek:
ekil 4-10:Popler medya yrtc yazlm, Windows Media Player.
Ripleme
Ripleme, ses ve video dosyalarndan ieriin kartlmas ve bunun bir bilgisayarda yrtlebilmesi
iin uygun dosya biimine dntrlmesi ilemidir.

BR TEMEL PC STASYONUNUN KURULMASI
Giri
nceki derslerimizde bir bilgisayarn eitli bileenlerini rendiniz. Tm bileenleri bir bilgisayara
balamak ve bunlar altrabilmek iin belirli bir deneyim ve genel bilgi gereklidir. Bu derste, bir i
istasyonunu kuracaksnz.
Klavyenin baland port, ayn farenin balanaca porta benzer. Ancak, bir klavyenin konektrn
fare portuna takarsanz, klavye almayacaktr. Bir bilgisayarn tm bileenlerinin balanmas ve
temel bir i istasyonunun kurulmas, tm konektr tipleri ve bunlarn girecei portlar hakknda
eksiksiz bilgi gerektirir. leri dzey bilgisayar kullancs olarak konektrler ve portlar arasnda doru
ekilde balant kurabilmeniz gerekir.
Kiisel Bilgisayar Balant Yntemleri
Grntleme Aygtlarn Balama
Giri Aygtlarn Balama
Harici Aygtlar Balama
Bilgisayar altrma
letim Sistemini Yaplandrma
Kiisel Bilgisayar Balant Yntemleri

u anda bir bilgisayarn balca bileenlerini biliyorsunuz. imdi bu bileenlerin ve dier baz
bileenlerin, bir kiisel bilgisayar sistemi oluturmak iin birlikte balanma yollarn renmeniz
gerekecek. Bu konuda, kiisel bilgisayar balant yntemlerini reneceksiniz.
Bir kiisel bilgisayar birok farkl bileenden oluur. Bunlar birlikte etkin bir ekilde altrabilmek
ve kullanclara ihtiya duyduklar bilgiilem gcn salamak iin bu bileenlerin birbirleri ile
iletiim kurabilmeleri gerekir. Kiisel bilgisayar sistemleri yllar sresince byk gelimeler
gstermitir. Bilgisayar bileenleri arasnda iletiim salamak amacyla farkl balant teknolojileri
gelitirilmitir. Farkl balant teknolojileri, kiisel bilgisayar bileenleri hzl ve geerli bir biimde
balamanz mmkn klacaktr.

Portlar
Tanm:
Port, ,aygtlar bir bilgisayara balayabildiiniz donanm arayzdr. Port, aygt ve sistem birimi
arasnda elektronik sinyalleri iletir. Port, elektriksel olarak balantl bir soket veya fi ya da bir
kablosuz iletim aygt olabilir. Portlar, renk kodlamas standartlarna gre rengine veya ekline gre
eitlilik gsterir. Ayrca port ierisindeki pinlerin veya konektrlerin says ve yerleimi, portun
tad sinyaller ve portun bulunduu yer de trlere gre deimektedir.. Dahili ve harici aygtlar
iin eitli farkl portlar bulunur.
rnek:
ekil 5-1:Portlar, aygtlarn kiisel bilgisayara balanmasn salar.
Port Adaptr eitleri
ou portun ve bunlara balanan kablolarn cinsiyetinden sz edilebilir. rnein, en ok kullanlan

bilgisayar portlarndan biri olan jaklar, birbirleriyle eleen kablo filerine balanr. Bilgisayar jaklar
genellikle dii konektrlerdir ve kablonun ucundaki fi genellikle erkek konektrdr.
Konektrlerdeki en iteki elektriksel balantlara bakarak adaptr cinsiyetini belirleyebilirsiniz. Da
doru olan pinler erkektir ve pinleri ieri kabul eden deliklere sahip olan da diidir.
Port ekilleri
Portlar, erkek, dii, yuvarlak, dikdrtgen ve kare gibi farkl fiziksel ekillere sahiplerdir. Portlarn
fiziksel zellikleri ve fonksiyonlar ile ilgili baz standartlar bulunur. rnein, ou bilgisayar bir
klavyenin balanabildii PS/2 klavye portuna (yuvarlak) sahiptir.

Kiisel Bilgisayar Balantlar
Tanm:
Kiisel bilgisayar balants, bilgisayarn dahili veya harici aygtlar ile iletiim kurmasn salayan
donanm bileenlerinin derlemesidir. Kiisel bilgisayar balantlar, bilgisayar ve evrebirim
aygtlarda bulunan portlardan ve her bir ucunda konektr bulunan kablo veya kablosuz teknoloji ile
iletim ortamndan oluur. Kiisel bilgisayar balantlar aygtlar gelitirmek iin kullanlan
teknolojiye veya standarda gre snflandrlr.
rnek:
ekil 5-2:Konektr takl bir kiisel bilgisayar.
PS/2
Tanm:
PS/2, yuvarlak 6 pinli konektre veya klavyelerin ve sistem kart zerindeki iaretleme aygtlarnn
baland arayze sahip olan bir genel konektr tipidir. Birbirine benzer grnen klavye ve fare
portlarnn arasnda karklk yaamamak iin, PS/2 portlar ve konektr ular renkle kodlanr:
klavye iin mor ve fare iin yeil renkle. Konektrlerin yannda bazen bir fare veya klavye resmi de
bulunabilir.

ekil 5-3:Bilgisayara taklm PS/2 konektrleri.
USB Balantlar
Tanm:
USB (Universal Serial Bus - Evrensel Seri Veri Yolu) balants, birok evrebirim aygtn tek bir
porta balamanz salayan, en az seviyede aygt konfigrasyonu gereksinimi ile en yksek
performans veren bir kiisel bilgisayar balantsdr. USB balantlar ift ynl iletiimi destekler.
Bugn tm modern kiisel bilgisayar sistemleri birden ok USB portuna sahiptir ve USB hublar
sayesinde port bana 127 aygta kadar destek verirler. USB kablolarnn farkl ularnda farkl
konektrler olabilir. Kablonun bilgisayar tarafndaki ucu A tipi konektrle sonlanr. Kablonun aygt
tarafndaki ucu ise genelde bir B tipi konektrde sonlanr. Konektrn boyutu aygta gre deiir.
USB balantlar veriyi seri olarak iletir ancak bu ilemi eski seri balantlara gre ok daha hzl
gerekletirir.
rnek:
ekil 5-4:USB konektr tipleri.

USB Standartlar
USB 2.0, en yaygn olarak kullanlan standarttr. Saniyede 480 Mbps (megabit per second)'e kadar
iletiim salayabilir. Orijinal USB 1.1 standard aygtlarda ve sistemlerde hala yaygn olarak bulunur.
12 Mbps'ye kadar iletiim salayabilir. USB 1.1 hub veya porta balanan bir USB 2.0 aygt, daha
hzl iletiim kurma becerisine sahip olsa da sadece USB 1.1 hznda iletiim kuracaktr. Genellikle
aygt baladnz zaman iletim sistemi bununla ilgili olarak sizi uyaracaktr.
USB 3.0, dier adyla SuperSpeed USB, en son USB standart srmdr ve saniyede 5.0 gigabit
(Gbit/s) maksimum iletim hzn sunar. USB 3.0 standard, USB 2.0 standardndan 10 kat daha
hzldr, daha iyi g verimine sahiptir ve halen kullanmda olan USB-etkin aygtlar ile uyumludur.
USB Tak ve altr Kabiliyetleri
USB aygtlar, aygtlarn balantsnn yaplmasndan hemen sonra kendi kendini yaplandrmasna
izin veren tak ve altr teknolojisini desteklerler.
Kablosuz Balantlar
Tanm:
Kablosuz balantlar, herhangi bir fiziksel a ortamn kullanmadan sinyalleri ileten a

balantlardr. Sinyaller radyo dalgalar, uydu dalgalar ve kzltesi nlar gibi elektromanyetik
enerji olarak iletilir. ou iyeri kablosuz uygulamalar radyo dalgalarn kullanr. Kablosuz iletiim,
kullanclarn a balants kesilmeden hareket edebilmelerini salar.
!Kablosuz iletiim, tehlikeli alanlar, uzun mesafeler veya tarihi binalarn i blmleri gibi kablo
montajnn zor veya imknsz olduu yerlerde balant kurmanz salar. Salad hareketlilik ve
esneklik sayesinde, ayrca ortamdan bamsz kurulum kolayl gibi nedenlerden dolay standart i
yeri ve evlerde de son derece poplerdir.
rnek:
ekil 5-5:eitli kablosuz balant uygulamalar

Kablosuz Balantlarda Sinyal Gc
Kablosuz a yoluyla iletiim kurabilmek, nemli lde, yerel sinyal gcne baldr. Sinyal gc,
elektromanyetik mdahale (EMI) ve kablosuz eriim noktasna olan uzaklk gibi birok faktrden
dolay deiebilir. WAP (Wireless Access Point - Kablosuz Eriim Noktas), kablosuz aygtlar ve
kablolu alar arasnda balant salayan bir aygttr. ou kablosuz aygt da mevcut kablosuz
sinyalin gcn gsteren bir eit gstergeye sahiptir. rnein, Microsoft Windows da bir
kablosuz a kart sinyal gc dk olduunda ekran zerinde bir mesaj grntlenecektir ve
sonu olarak balant snrlanm olacaktr.
Bluetooth letiim Teknolojisi

Bluetooth, genellikle 10 metreden daha ksa mesafeli kk bir alanda, iki aygt arasnda iletiim
kurmak iin kullanlan bir kablosuz radyo protokoldr. Bluetooth, genellikle bir mobil telefon ve
kablosuz kulaklk arasnda veya bir elektronik ajanda ile kiisel bilgisayar arasnda gibi kk kiisel
elektronik aygtlar arasnda iletiim salamak iin kullanlr.
!Kiisel alan alarnda en yaygn olarak Bluetooth teknolojisini kullanlr.
ekil 5-6:Bluetooth kullanarak bir dizst bilgisayara balanan mobil aygt.
Bluetooth Teknik zellikleri
Bluetooth, 232 Kbps (Kbps) ses kanal ve 768 Kbps veri kanal iin, iki aygt arasnda 1 Mbps
balantda iletiim salamak amacyla 2.4 gigahertz (GHz) spektrum kullanr.
IEEE 1394 ve FireWire Balantlar

Tanm:
FireWire balants, IEEE 1394 (Institute of Electrical and Electronics Engineering - Elektrik ve
Elektronik Mhendisleri Enstits) standardna gre tasarlanan evrebirim aygtlar iin yksek hzl
iletiim salayan bir kiisel bilgisayar balantsdr. Bir FireWire portu 63 aygta kadar
destekleyebilir. FireWire 400, 400 Mbps hznda iletimi destekler ve 6 pinli kurun biiminde g
beslemeli konektr veya 4 pinli kare biimli g beslemesiz konektrden birisini kullanr. FireWire
800, 800 Mbps hznda iletimi destekler ve 9-pinli konektr kullanr.
rnek:
ekil 5-7:FireWire balantl web kameras.
FireWire Terminolojisi
Apple IEEE 1394 standardn kullanan ilk reticidir ve FireWire ismi IEEE 1394 uygulamas iin bir
ticari isim olarak Macintosh sistemlerinde ortaya kmtr. Daha sonra FireWire terimi IEEE 1394
aygtlarnn hepsi iin ortak kullanlr hale gelmitir.
FireWire ve USB karlatrmas
FireWire, USB'den daha eskidir ve orijinal USB 1.1 standardna gre daha hzldr. USB 2.0
standard, artan hz ile birlikte FireWire' geride brakmtr. Ancak teoride USB 2.0 FireWire'a gre
daha hzl olmasna ramen, FireWire pratikte k asndan daha hzldr, bu yzden video ve ses
dosyalarnn aktarm ve harici depolama aygtlar iin idealdir. USB kullanarak 100 ayr belgenin
transferi FireWire'a gre biraz daha hzl olabilir ancak 2 GB (gigabyte) boyutundaki tek bir video
dosyasnn transferinde FireWire ok daha hzldr. Ayrca USB bir aygtta 5 volta kadar g
salarken, FireWire 12 volta kadar g salar.
USB 3.0 srm ve en son FireWire standard S3200 arasnda hala eitli farkllklar olacaktr. USB
3.0, USB 2.0'a gre 10 kat daha hzldr ve ou aygt tarafndan kullanlan popler bir standart
olarak kalacak. En son FireWire S3200 standard yine de USB'ye gre nemli avantajlara sahip
olacak. rnein, FireWire daha az merkezi ilem birimi (CPU) gc kullanr ve tek bir kablo
balants zerinden daha fazla g salar.

Seri Balantlar
Tanm:
Seri balant, tek bir kablo zerinden ayn anda bir bit veri transferi yaplabilen kiisel bilgisayar
balantsdr. Seri balantlar ift ynl iletiimi destekler ve genellikle faks kartlar ve harici modem
gibi aygtlar iin kullanlr. Eski seri portlar 9-pinli (DB-9) veya 25-pinli (DB-25) erkek konektrlere
sahiptir. Eski seri kablolarn ucunda bir dii konektr bulunur ve bu sistem birimi zerindeki erkek
konektre taklr. Renk kodlamal portlara sahip olan sistem birimlerinde seri port donuk mavi
renktedir. Ethernet ve USB portlar teknik olarak seri balant tipleridir ve benzer ekilde alrlar
ancak eski saylabilecek bu kategoriye dahil edilmezler.
rnek:
ekil 5-8:Bir bilgisayarn seri portuna takl seri konektr.
Seri letim
Seri iletimde veri tek bir kablo zerinden bir kerede bir bit gnderir ve alr. Bunun salanmas iin
aadaki seri iletiim ilem admlar izlenir:
1. Veriyi gnderen tarafta bytelar bitlere blnr.
2. Bitleri iletiim kablolar zerinden gnderilir.
3. Alc tarafnda bitler tekrar bytelara dntrlr.

Seri Portlar
Seri portlar genellikle COM1, COM2, COM3 ve COM4 olarak adlandrlr. Burada "COM" "iletiim
portu " communucation port" iin ksaltmadr. Bu portun yerine gnmzde genellikle USB portu
kullanlmaktadr ve bu yzden baz yeni sistemlerde seri portun olmadn grebilirsiniz.
Seri Balantlarn Kullanld Dier Yerler
Seri balantlar bilgisayardan bilgisayara dorudan balant iin ve harici modemleri ve baz eski
fare aygtlarn, yazclar ve PDA'lar (Personal Digital Assistant - Kiisel Saysal Yardmclar)
balamak iin kullanlabilir.
ift Sarmal (Twisted Pair) Kablolar

ift sarmal kablolar genellikle a ve telefon balantlar iin kullanlr. Bunlar birbirine dolanm tel
iftlerine sahiplerdir. Bu dolama ilemi elektromanyetik indksiyondan dolay oluacak grltleri
engellemek amacyla yaplr. ki tip ift sarmal konektr bulunur: RJ45 (Registered Jack 45-Kodlu
konektr fonksiyonu 45) ve RJ11 (Registered Jack 11-Kodlu konektr fonksiyonu 11). RJ45
konektr ift sarmal kablo ile kullanlr. RJ45, drt ift teli kullanan sekiz konumlu bir konektrdr.
RJ11'e gre daha byk olan RJ45, genellikle a balantlar iin kullanlr. Kk olan RJ11
konektr alt konumlu konektrdr ve tek tel ifti kullanr. Bu konektr telefon sistemi
balantlarnda kullanlr ve a balantlar iin uygun deildir.
ekil 5-9:ift sarmal kablo ve ift sarmal kablo konektr tipleri

PC Kartlar
PC Kartlar, masast sistemlerde kullanlan tam boyutlu geniletme kartlar yerine tanabilir
bilgisayarlarda kullanlan kredi kart boyutlarndaki genileme kartlardr. Dizst bilgisayarlardaki
"PC Kart genileme yuvalar" bu sistemlere ek ilevsellik salar. PC Kart standard PCMCIA
(Personal Computer Memory Card International Association - Kiisel Bilgisayar Bellek Kart
Uluslararas Birlii) tarafndan gelitirilmitir. PC Kartlarna eskiden verilen isim "PCMCIA
Kartlar"yd.. PC Kartlar 54 mm geniliinde ve 85.6 mm uzunluundadr. Bilgisayarn yan
tarafndaki bulunan yuvadaki 68 pinli erkek konektre taklan, 68 pinli dii konektre sahiptir.
ekil 5-10:PC Kart ve dizst bilgisayarda takld yuva
PC Kart Tipleri
Aadaki tabloda da gsterildii gibi tip PC Kart vardr.

Tip Kalnlk Kullanm Amac
I 3.3 mm Bellek. (Eski bir teknolojidir , gnmzde kullanlmaz)
II 5.0 mm Bellek, modem, a badatrclar, kablosuz a badatrclar, USB, FireWire ve SCSI konektrleri.
III 10.5 mm Minyatr hard diskler.
CardBus
PC Kartlar CardBus ad verilen veri yolu tipini kullanr. Bu, PC kartlar tarafndan kullanlan en genel
veri yoludur ve PC kartlarnn ve hostlarn 32 bit veri yolu kontroln kullanmalarn ve 33
megahertz (MHz) hza kadar almalarn salarlar. Veri yolu kontrol, PC kartnn CPU dan
gemeden dier kartlar ile dorudan iletiim kurmasn salar.

PC Kart Kullanm
Aadaki tabloda PC Kartlarnn baz kullanm amalarn aklanmtr.

PC Kart Kullanm Aklama
Yerleik modemleri bulunmayan notebooklara modem kabiliyeti ekler. Alternatif olarak telefon kablosunu takmak iin
Modem dongle ad verilen bir gvenlik cihazn kullanmanz gerekebilir. Dongle'n bir ucunda PC kartna taklan bir konektr bulunur
ve dier ucunda telefon kablosuna taklan konektr bulunur.
A badatrcs Yerleik a badatrcs bulunmayan notebooklara a badatrc kabiliyeti ekler. Modem kart gibi, bu da bir dongle
(NIC) kullanmanz gerektirebilir.
Kablosuz a Yerleik kablosuz kabiliyetlerine sahip olmayan notebooklar iin kablosuz aa balanmay salar. Genellikle kablosuz iletiim
badatrcs iin dahili bir antene sahiptir.
Kullanclarn yazc veya harici hard disk gibi SCSI aygtlarn, yerleik bir SCSI badatrcsna sahip olmayan bir notebooka
SCSI badatrcs
balamalarna salar.
Kullanclarn harici bellek aygtlar veya yazclar gibi USB aygtlarn, yerleik bir USB badatrcsna sahip olmayan bir
USB
notebooka balamalarna izin verir.
IEEE
Harici hard diskler gibi aygtlar iin balant salar.
1394/FireWire
ExpressCard'lar
Tanm:
ExpressCard'lar PCMCIA tarafndan retilen ve geleneksel PC Kartlarnn yerine geen mobil

geniletme kartlardr. Mobil aygtlardaki ExpressCard yuvas PCI (Peripheral Component
Interconnect - evrebirimleri Balant Kart) Express ve USB 2.0 balants salar. ExpressCard'lar
iin ExpressCard/34 (34 mm geniliinde) ve ExpressCard/54 (54 mm geniliinde) olmak zere iki
standart mevcuttur. ExpressCard yuvas, dizst bilgisayar reticileri arasnda poplerlik
kazanmaktadr. ExpressCard teknolojisi PC Kartna gre birok avantaja sahiptir. rnein daha az
gerilim kullanm, artrlm bant genilii ve PCI Express ile 2.0 Gbit/s ve USB 2.0 ile 480 Mbps
maksimum veri transferi.
rnek:
ekil 5-11:ExpressCard.

TRS Konektrleri
Tanm:
TRS konektr, ses aygtlarn bilgisayara balamak iin kullanlan konektr tipidir. Bu konektrler
mikrofonlar ve hoparlrler gibi ses aygtlarn balamak iin kullanlr. Birka TRS konektr tipi
mevcuttur ve bunlar kendi aplarna gre snflandrlr. Baz ok rastlanan TRS konektrleri 2.5
mm, 3.5 mm ve 6.5 mm jaklardr.
rnek:
ekil 5-12:Bir bilgisayara taklm TRS konektrleri
G Konektrleri
Bir bilgisayardaki neredeyse her aygt, bilgisayarn g kaynandan elektriksel g almak
zorundadr ve bu amala birka g konektr tipinden birisini kullanr.
G
Bunu Kullanan Aygtlar
Konektr
Berg
Berg konektrleri disket srclere ve baz teyp srclere g salamak iin kullanlr.

Molex
Molex konektrleri PATA (Parallel Advanced Technology Attachment - Paralel leri Teknoloji Eklenti) srclerine,
optik srclere ve SCSI srclerine g salamak iin kullanlr.
SATA g
konektr
Seri ATA (SATA) g konektrleri SATA srclerine g salamak iin kullanlr.
Grnt Aygt Konektrleri

Grnt aygtlar birka farkl konektr tipini kullanlrlar.
Konektr Tipi Aklama
VGA
DB 15 yksek younluklu VGA (Video Graphics Array - Video Grafik Dizisi) konektr LCD (Liquid Crystal Display -
Sv Kristal Ekran) monitrler iin en yaygn kullanlan konektrdr. 4, 11, 12 ve 15 pinleri monitrden bilgiyi
alrken 1, 2, 3, 13 ve 14 pinleri monitre bilgi gnderir.

DVI (Digital Video Interface - Saysal Grnt Arayz) kablosu veriyi bilgisayardan monitre iletirken, saysal
formda iletir. Veriyi saysal bilgiden, analog bilgiye dntrmeye gerek yoktur. LCD monitrler saysal modda
DVI alr ve DVI formatn desteklerler.
- DVI-D (DVI Digital - DVI-saysal), digital bir formattr. DVI-D balantl bir video adaptr ve DVI-D girili bir
monitre ihtiya duyar. Konektr, ortadaki dz bir bak zerinde ve altnda 3 stunda 8'erli srada toplam 24
pin/yuvaya ve ift-balant destei iin bir topraklama yuvasna sahiptir. Konektr, tek-link destei iin 18
pin/yuvaya sahiptir.
- DVI-I (DVI Integrated-DVI tmleik) saysal ve analog iletimlerin ikisini de destekler. Bu sayede monitor ister
digital girili, isterse analog girili olsun, balant salayabilirsiniz. Digital destek iin DVI-D konektr zerinde
bulunan pinler/yuvalara ek olarak, DVI-D konektr analog sinyali tamak iin drt ilave pin/yuvaya sahiptir.
HDMI
HDMi (High Definition Media Interface - Yksek Netlikte Ortam Arayz) endstri destekli ilk sktrlmam, tam
ses /video arayzdr. HDMI set top-box, DVD oynatc, bir AV/alcs, dijital televizyon (DTV) gibi bir ses ve/veya
video monitr gibi ses/video kaynaklar arasnda balant salamak iin tek kablo kullanr.
S-Video
S-Video (Seperate Video - Ayrk Video) video verisini iki ayr sinyal halinde (parlaklk ve renk) tayan bir analog
video sinyalidir. S-Video 480i veya 576i znrlkte alr.

Komponent/RGB
Komponent video iki veya daha fazla ayrk sinyal olarak iletilen veya saklanan analog video bilgisi tipidir. Analog
video sinyalleri (komponent olarak da adlandrlr) bir grnty oluturmak iin krmz, yeil ve mavi renk miktar
hakknda bilgi salamaldr. En basit tip olan RGB koaksiyal kablo ile gnderilen farkl krmz, yeil ve mavi
sinyalden oluur.
Kompozit video
Kompozit video, bir ses sinyali ile birletirilmeden ve bir radyo frekans (RF) taycda ayarlanmadan nceki
analog (sadece resim) sinya formatdr.
Grntleme Aygtlarn Balayn

Bir bilgisayarn kurulumundaki ilk adm, grntleme aygtlarnn balanmasdr. Genelde
balayacamz en basit evrebirimlerden birisi grntleme aygtdr. Bu konuda, grntleme
aygtlarn balayacak ve dzenleyeceksiniz.
Grntleme aygt, bir kullancnn bilgisayar sistemindeki penceresidir. Grntleme aygt

olmadan bilgisayar arayznn komutlar aldn ve elde ettiiniz sonular gremezsiniz.
Grntleme aygtnn doru ekilde balamanz ve ayarlamanz bu temel kullanm gereksinimlerini
karlayabilmenizi salar. Bu konuda anlatlan bilgiler farkl grntleme aygtlarn doru ekilde
balamanz salayacaktr.

Grntleme Aygtlarnn Balanmas
Prosedr Kayna: Monitr Balayn
Bir monitr balamak iin:
1. Bilgisayar kapatn, monitrn bilgisayarla olan balantsn kesin ve g kaynan kapatn.
2. Bilgisayar zerinde monitr portunu bulun. Bu 15-pinli VGA adaptr, 29-pin DVI adaptr veya
bir USB portu olabilir.
3. Monitr kablo konektr zerindeki pinleri, adaptr portundaki delikler ile hizalayn ve monitre
takn.
!Pinler kolayca bklebilir. Bu yzden dikkatli bir ekilde hizalayn. Bklm pinler bozuk video
grntsne veya videonun hi grntlenmemesine neden olur.
4. Konektrn yan taraflarndaki vidalar skarak monitr kablosunu porta sabitleyin.
5. Monitr g kablosunu prize takn.
6. Bilgisayar an.
7. Monitr an.
8. Monitrn alp almadn kontrol edin.
G nn ak olduunu ve yeil yandn, yanp snmediini kontrol edin.
Renklerin doru gsterildiinden emin olun (donuk veya yanl olmadndan emin olun).
Monitrde gsterilen grnt zerinde izgiler veya bozukluklar olmadndan ve ekran

zerinde dalgalanmalar olmadndan emin olun.
Prosedr Kayna: Video k Ayarlarn Yapn
Bir monitrn video k ayarlarn yapmak iin:
1. Grnt boyutu ve yerini ayarlamak iin monitr zerindeki kontrol butonlarn kullann. Bu
butonlar ile ekrandaki grntnn pozisyonunu yatay veya dikeyde deitirebilir, ykseklik ve
genilii ayarlayabilirsiniz.
2. Parlaklk ve kontrast ayarlamak iin monitr zerindeki kontrol butonlarn kullann.

Giri Aygtlarn Balayn
nceki konuda grntleme aygtn baladnz. imdi grsel olarak bilgisayardan bilgi alabilirsiniz.
Bilgisayara bilgiyi iletmek iin giri aygtlarn balamanz gerekir. Bu konuda, giri aygtlarn
balayacaksnz.
Bilgisayarlar, kullanc tarafndan bir ey girildiinde kullanl olabilirler. Eski bilgisayarlarda veri
girii, bilgisayardaki kablolarn yeniden dzenlenmesiyle salanmaktayd.. Daha sonraki
bilgisayarlar, kartlar veya kat eritlerdeki girdiyi kabul etmeye baladlar. Gnmzde ise artk
klavyeler ve iaretleme aygtlar, kiisel bilgisayarlar iin standart giri aygtlardr ancak
bilgisayarlara girdi salama ilemini kolaylatran baka aygtlar da vardr. Bilgisayara bilgi girii
yapmak iin giri aygtlarn balamanz gerekmektedir.
Aygt Srcleri
Tanm:
Aygt srcs, iletim sisteminin ve evrebirim aygtnn birbirleri ile iletiim kurmasn salayan
yazlmdr.
Ayrca bazen Src olarak da ifade edilen aygt srcs, sistem yazlm veya bir uygulamadan
genelletirilmi komutlar alr ve bunlar aygtn anlayabilecei zel programlama komutlarna
evirir. Ayrca aygtn iletim sistemi ile birlikte almasna izin veren bir kod salar ve bu genellikle
yeni bir donanm paras iin ykleme ileminin bir ksm gibi yklenir. Aygt srcleri bir aygt
snf iin genel veya belirli bir aygt iin zel olabilir.
rnek:
ekil 5-13:Src, iletim sisteminin ve bir evrebirim aygtn birbirleri ile iletiim kurmasn
salayan yazlmdr.

Aygt Srcleri Nerede Bulunur?
letim sistemi ile btnletirilmitir. Yeni iletim sistemleri, mevcut ve popler aygtlar ile
almalarn salayan binlerce srcye sahiptir. letim sistemi piyasaya srldkten sonra
tasarlanan evrebirimler, kendi srclerine sahip olmak zorundadr.
Donanm satn aldnzda bir CD-ROM da aygt ile birlikte verilir.
Windows Gncellemesi ile Internet zerinden veya donanm imalatsnn web sitesinden
indirilebilir.
Giri Aygt Balantsnda Dikkat Edilmesi

Gerekenler
Bir giri aygtn balamaya balamadan nce, aadaki tabloda listelenen noktalara dikkat etmeniz
gerekir.
Etken Dikkat edilecekler
Bilgisayarda, iletim sisteminize gre, giri aygt iin en yeni srclere sahip olduunuzdan emin olun. Eer bir USB klavyeyi
balyorsanz bir HID (Human Input Device - nsan Arayz Aygt) mesaj alabilirsiniz. Kiisel bilgisayarn doru srcy bulmasna
Srcler
izin verin veya bilgisayar yeniden balatarak durumun kendi kendine zlp zlmediine bakn. Eer bu ie yaramyorsa,
klavye iin bir src bulmanz gerekebilir.
Bilgisayarda aygt balayabileceiniz uygun bir port bulunduundan emin olun. Giri aygtlar PS/2, seri, paralel, USB, kzltesi,
Portlar
ve FireWire/IEEE 1394 gibi eitli portlar kullanabilir.
malatnn Aygt ile birlikte gelen kullanm klavuzu veya hzl balang klavuzunu inceleyin. Baz durumlarda, aygt bilgisayara balamadan
talimatlar nce aygt srcsn yklemeniz gerekebilir.
zelletirilmi Giri Aygt Tipleri

zel amalar iin kullanlan baz giri aygtlar vardr.
zelletirilmi
Aklama
Giri Aygt
Bir nesne zerine eklenmi, makine tarafndan okunabilen, zel verileri temsil eden eitli kalnlktaki siyah izgiler ve beyaz
boluklardan oluan yapy kullanr. Barkod okuyucular olarak adlandrlan zel aygtlar, bir lazer nn barkod zerinde
odaklayarak yansyan elektrik sinyallerine dntrr. Siyah izgilerin sourmasndan ve beyaz boluklarn
Barkod yanstmasndan dolay yansyan k bir barkodun zel rntsn aktarr ve daha sonra nesne kategorisi hakknda bilgi
edinmek iin bu bilgi deifre edilir. CCD (Charge Coupled Device - Yksek Balaml Aygt) okuyucular olarak adlandrlan en
yeni barkot okuyucular barkot grntsn yakalamak iin k sensrlerini kullanr ve bunlar dijital olarak saklar. Barkod
teknolojisi kolay uygulanmas ve dk maliyetinden dolay gnmzdeki en yaygn ve popler olan tanmlama teknolojisidir.
nsan vcudunun parmak izi, retina, DNA ve yz gibi fiziksel karakteristiklerini veya imza ya da ses gibi davransal
karakteristikleri kullanarak kiiyi tanmlar. Bir biyometrik okuyucu, bir kiinin bilgisini yakalar, bunu filtreler ve kiiyi doru
Biyometrik
ekilde tanmak iin veri tabanndaki mevcut bilgi ile eletirir Bu biyometrik bilgi ayrca kiinin kimliini dorulamak amacyla,
Veriler
bir kullanc ad veya ifre ile de kullanlabilir. Baz biyometrik veri tiplerinin kullanm teknoloji gelitike ve maliyetler
azaldka daha yaygn hale gelmektedir.

Giri Aygtlarnn Balanmas
Prosedr Kayna: Bir Klavyeyi Balayn
Bir klavyeyi balamak iin:
1. Sahip olduunuz klavye tipini belirleyin. ki klavye tipi eidi vardr: PS/2 ve USB.
2. Sahip olduunuz klavye tipine uygun portu belirleyin. Port, PS/2 kullanacaksanz bilgisayarnzn
arka ksmnda veya USB kullanacaksanz n tarafta veya arka tarafta olabilir.
3. Konektr uygun porta takn (PS/2 veya USB).
4. Gerekirse, yeni giri aygt iin aygt srcsn ykleyin.
5. Bilgisayarda oturum an.
6. Balat a tklayn.
7. Klavyenizdeki alfabetik veya saysal tulara basarak Aramaya Bala metin kutusunda bastnz
karakterlerin grnp grnmediini kontrol edin.
!Klavyelerin hemen hemen hepsi tak-altr aygtlardr. Windows Vista tm byk klavye
markalar iin nceden yklenmi srclere sahiptir.
Prosedr Kayna: Bir Fareyi Balayn
Bir fareyi balamak iin:
1. Sahip olduunuz fare tipini belirleyin. ki fare tipi bulunur: PS/2 ve USB.
2. Sahip olduunuz fare tipine uygun portu belirleyin. Baz bilgisayarlarn n ksmnda USB portlar
bulunurken, bazlarnda portlar arka tarafta bulunur.
4. Gerekirse, yeni giri aygt iin aygt srcsn ykleyin.
!Farelerin hemen hemen hepsi tak-altr aygtlardr. Windows Vista tm byk fare markalar
iin nceden yklenmi srclere sahiptir.
5. Fareyi hareket ettirerek dzgn ekilde altn kontrol edin.

Prosedr Kayna: Bir Barkod Okuyucuyu Balayn
Bir barkod okuyucuyu balamak iin:
1. Sahip olduunuz barkod okuyucu tipini belirleyin. ki barkod okuyucu tipi bulunur: PS/2 ve USB.
2. Sahip olduunuz barkod okuyucu tipine uygun portu belirleyin. Baz bilgisayarlarn n ksmnda
USB portlar bulunurken, bazlarnda portlar arka tarafta bulunur.
4. Yeni giri aygt iin aygt srcsn ykleyin. Ayrca tarama yazlmn ykleyin. Ykleme
srasnda, imalat tarafndan verilen etkileimli yol gsterici admlarn takip edin.
5. Ykleme ilemi tamamlandktan sonra, bir barkodu tarayarak aygtn dzgn ekilde altn
dorulayn.
Prosedr Kayna: Bir Biyometrik Aygtn Balanmas
Bir biyometrik aygt balamak iin:
1. Sahip olduunuz biyometrik aygt tipini belirleyin. Genelde, biyometrik aygtlar USB balantsn
kullanrlar.
2. Sahip olduunuz biyometrik aygt tipine uygun portu belirleyin. Baz bilgisayarlarn n ksmnda
USB portlar bulunurken, bazlarnda portlar arka tarafta bulunur.
3. Konektr uygun porta takn.
4. Yeni aygt iin aygt srcsn ykleyin. Ayrca aygt ile birlikte gelen dier tm yazlmlar
ykleyin. Ykleme srasnda, imalat tarafndan verilen etkileimli yol gsterici admlarn takip
edin.
5. Ykleme ilemi tamamlandktan sonra aygtn dzgn ekilde altn dorulayn.
Harici Aygtlar Balayn

nceki konularda, giri aygtlarn ve grntleme aygtlarn balamay rendiniz. Bilgisayar
kullanclar, mzik almak veya belgeleri yazdrmak gibi farkl grevleri gerekletirmek iin birok
farkl aygta ihtiya duyacaktr. Bu konuda, hoparlrler, mikrofonlar, yazclar ve tarayclar gibi
harici aygtlar bilgisayara balayacaksnz.
Hoparlrler, mikrofonlar, yazclar ve tarayclar gibi harici aygtlar gnmzdeki modern kiisel
bilgisayarlarn tmleik bir paras olan evrebirimlerdir. Nadiren, bir bilgisayarn bu aygtlardan
birisine sahip olmad grlr. Tm bu harici aygtlar balayabilmeniz ve yaplandrabilmeniz
gerekir.

Multimedia Konektrleri
Yaygn multimedia aygtlar ile kullanlan birka kablo ve konektr tipi bulunur. Bunlar aadaki
tabloda aklanmaktadr.
Multimedia
Konektrler ve Kablolar
Aygt
Bir dijital kamerada kartlabilir bellek kart bulunuyorsa, kartn kendisi bir kart okuyucu vastasyla bilgisayara balanabilir.
Dijital Bunlar genellikle 5-in-1 veya 7-in-1 USB aygtlardr. eitli tip ve boyutlardaki bellek kartlarn bu cihazlar vastasyla bilgisayar
Kameralar tantabilirsiniz. Eer dijital kamera optik disk kullanyorsa, diskin kendisi bir bilgisayarn CD veya DVD srcsnde okunabilir.
ou dijital kamera ayrca USB ve FireWire kablolarn ve balantlarn destekler.
Web
Web kameralar genellikle USB veya FireWire kablolarn ve konektrlerini kullanr.
kameralar
Video-
Eer video konferans sitemi S/PDIF (Sony/Philips Digital Interface Format) iin tasarlanan bir kompozit grntleme aygt
konferans
kullanyorsa, kablo kk bir telefon jak ieren koaksiyal kablo ya da optik jak ieren standart optik kablo olabilir.
sistemleri
TV tuner kart TV tuner kartlar genellikle USB kablosu ile bir kiisel bilgisayara balanr ve bir televizyona balanabilir.
Mikrofonlar Mikrofonlar genellikle kabloya eklenmi bir 1/8 in ses konektrne sahiptir.
Hoparlr Hoparlrler genellikle kabloya eklenmi bir 1/8 in ses konektrne sahiptir.
Ses Kart
Ses kart, dijital mzii analog sinyallere dntrmekle grevli olan aygttr.
Multimedia Aygt Yklemesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Multimedia aygtlar yklerken dikkat etmeniz gereken birka husus vardr. Bunlar aadaki
Dikkat edilecek Aklama
Badatrc kart Bir ses kart ykleyeceksiniz, anakartnzda uygun bir yuva var m? Ayrca bu badatrc kartn bilgisayardaki hava akmn
yuvalar azaltmayacak ekilde yerletirin.
Aygt Srcleri Bilgisayardaki iletim sistemi iin uygun aygt srcleriniz var m? Yoksa yklemeye balamadan nce bu srcleri indirin.
Hoparlr gibi aygtlar balamak iin yeterli kablonuz (ve yeterli uzunluktaki kablonuz) var m ve bunlar kullancnn istedii
Kablolar
yere yerletirebilir misiniz?
Fotoraflar yklemek iin bir dijital kameray bir bilgisayara dorudan balayabileceiniz gibi, bir bellek kart okuyucuyu da
Kameralar ve kart
kullanabilirsiniz. Kullanc ayrca bir bellek kart okuyucuyu kullanarak fotoraflar yklediinde bunun daha hzl olduunu
okuyucular
grecektir.
!Ykleme ncesinde herhangi bir yazlmn gerekli olup olmadn belirlemek iin aygta ait
ykleme talimatlarn okuyun. Baarsz olmanz, ykleme hatasna veya aygt ve sistemin kararsz
davranlarda bulunmasna neden olabilir.

Yazc Srcleri
Tm donanm aygtlar gibi yazclar da bilgisayar sistemi ile iletiim kurmak ve dzgn ekilde
almak iin uygun srclere ihtiya duyar. Src, aygta zel tm fonksiyonlar, bask
znrl ve kalite tercihleri, renk gsterme, kontrast ve parlaklk ve ift tarafl bask,
harmanlama, zmbalama vb seeneklerini kontrol eder. Bir aygtn zellikler sayfasn aarsanz,
Advanced (Gelimi) sekmesinde src fonksiyonlarn grebilirsiniz. Yazclar, ayrca alt dzey
src arayznn yannda, aygt ayarlar ve fonksiyonlar iin daha ok seenei kontrol etmenizi
salayan bir ynetim yazlmna sahip olabilir.
ekil 5-14:Yazc srcleri yazcnn bilgisayar sistemi ile iletiimini salar.
!Yazc tarafndan kullanlan src dosyalarn grmek iin, yazcnn zellikler penceresini aabilir
ve sisteminizdeki ykl olan yazcnn src dosyalarn grebilirsiniz.
Yazc Srcs Uyumluluu
Bir yazcya yazdrma grevleri gndermeye balamadan nce yazc srcsnn yklendiinden
emin olmalsnz. Yazc srcleri, bilgisayarnzda alan iletim sistemi ve yklediiniz yazc tipi
ile uyumlu olmak zorundadr. Yazc srcleri genellikle yazc ile birlikte verilen bir ykleme
diskinde bulunur. Gncel yazc srcleri genellikle yazc imalatsnn web sitesinden indirilebilir.
Ancak, ou durumda, yazc srclerinin byk bir ksm iletim sisteminin bir paras gibi
bulunmaktadr.
Harici Aygtlarn Balanmas

Prosedr Kayna: Ses Aygtlarnn Balanmas
Ses aygtlarn balamak iin:
1. Gerekirse, bir ses kartn takn.
Bilgisayar kapatn, g kablosunu kartn ve bilgisayarn kasasn an.
Uygun bir geniletme kart yuvasn bulun.
Yuvann arka tarafndaki kapa kartn.
Ses kartn ak yuvaya yerletirin.

Vida veya klips ile ses kartn sistem birimine sabitleyin.
Bilgisayar yeniden balatn ve istenilirse aygt srcsn ykleyin.
2. Hoparlrleri, ses kart zerinde hoparlrler iin iaretlenmi yuvaya takn. Baz hoparlrler g
iin harici bir AC adaptre sahipken, bazlar bilgisayardan g alr, bazlar bataryalar kullanrken,
bazlar standart elektrik fiine sahiptir. Gerekirse, hoparlrleri kendi g kaynana takn.
3. Harici giri aygtlarn "Line In" iaretli yuvaya takn.
4. Mikrofonu "MIC" iaretli yuvaya takn.
5. Sistemi an ve her bir aygt kullanarak bileenleri test edin. Ses Kartrc'da, "Sessiz" in
iaretlenmediinden emin olun.
Balat - Denetim Masas'na girin.
Ses ikonunun altnda, Sistem sesini ayarla balantsna tklayn.
Sessiz seeneinin seili olmadn dorulayn. Eer seilmi ise, iaretini kaldrn.
Ses Kartrc ayar penceresini kapatn.
6. Ses ikonunun altnda, Ses aygtlarn ynet balantsna tklayn.
7. Playback sekmesinde, bir playback aygtn seebilirsiniz ve zellikler butonuna tklayarak

setiiniz aygtn zelliklerini grebilirsiniz.
8. Kayt sekmesinde, mikrofonunuzun zelliklerini grntleyebilir ve ayarlayabilirsiniz.
9. Sesler sekmesinde, farkl Windows ilemleri iin eitli sesler atayabilirsiniz.
Prosedr Kayna: Bir Web veya Dijital Kameray Balayn
Web kameralarn ve dier dijital kameralar balamak iin:
1. Kameranzn destekledii port tipini belirleyin. Web kameralar ve dier dijital kameralar farkl
standartta retilir: USB, Ethernet veya Wi-Fi.
2. Kablonun konektrn, kameranzdaki uygun olan porta takn.
3. Kablonun dier ucunu bilgisayar veya a aygtnda gsterilen uygun porta takn.
4. malat tarafndan salanan src ve yazlm ykleyin.
5. Srcnn altn dorulayn.

Prosedr Kayna: Bir Tak-altr Yazc/Taraycy Balayn.
Bir tak-altr yazc/taraycy balamak iin:
1. Yazc/taraycy bilgisayara yakn ve uygun bir pozisyonda yerletirin.
!Lazer yazclar bilgisayardan biraz uzaa yerletirilmelidir. Lazer yazclar tarafndan oluturulan s
bilgisayarn dahili bileenlerine zarar verebilir.
2. Bilgisayar kapatn.
3. Yazc/tarayc kablosunun her iki ucundaki konektrleri inceleyin.
4. Kablonun doru ucunu bilgisayardaki ilgili porta takn.
!Konektr zorlamayn. Konektr sadece tek bir ynde yerleecektir. Eer konektr porta
girmiyorsa, pinlerin doru hizalandn kontrol edin ve daha sonra takn.
5. Konektrn yanndaki vidalar sktrn. Ar skmayn.
6. Kablonun dier ucunu yazcnn/taraycnn portuna takn.
7. G adaptr kablosunun uygun ucunu yazc/taraycdaki uygun porta takn ve dier ucu
elektrik prizine takn.
!Baz yazclar ve tarayclar kablonun dank durmasn engellemek iin tutma klipslerine sahiptir.
8. Kartular dahil olmak zere tm yazc/tarayc aksesuarlarn yerletirin.
!Kartular ve dier aksesuarlar yerletirirken kullanm klavuzunda verilen talimatlar takip edin.
9. Bilgisayar an.
10. Yazc/taraycy an.
!Microsoft Windows ve Mac OS gibi birok insan tarafndan kullanlan iletim sistemlerinde
srcler yerleik haldedir. Bu sistemlerde ou popler yazc/tarayc modeli iin srcler
otomatik olarak yklenecektir. Eer yazc modeli, iletim sistemi piyasaya srldkten sonra
retilmi ise, o iletim sisteminin yazc/taraycy tanmamas mmkndr. Bu tr durumlarda
kullanc srcleri yklemek iin imalatnn verdii CD-ROM'u kullanmak zorunda kalabilir.
11. Yazc/tarayc zerindeki g LED'inin yandndan emin olun.
12. Aygt srcsnn otomatik olarak yklendiinden emin olmak iin, bilgisayar iletim
sistemindeki yazc arayzn kullann. rnein, ou Windows versiyonunda aygtn Yazclar
klasrnde grnp grnmediini kontrol edebilirsiniz.
13. Bir yazdrma testi veya tarama testi gerekletirin.

Prosedr Kayna: Bir Yerel Yazc Ykleyin
malatnn nerdii ykleme prosedrlerine uyabilmek iin, yazcnz ile birlikte gelen
dokmantasyonu her zaman kontrol edin. Genelde, Windows Vista'da yerel bilgisayara balanm
bir yazcy yklemek iin:
1. Setiiniz yazcnn iletim sisteminiz ve uygulamalarnz ile uyumlu olduundan emin olun.
2. Fiziksel olarak bir yazc eklemeden de Windows'ta yazc yazlmn yklemek mmkndr.
Ancak, bir yazc aygtna sahipseniz, aygt yklemeyebilmek iin hazrlayn.
Aygt balamadan nce reticinin nerdii en son aygt srclerini yklediinizden emin
olmak iin yazc reticisinin dokmantasyonunu kontrol edin. Bylece tak-altr otomatik
alglama fonksiyonu en son aygt tanmlamalar ile alr.
Yazcnn doru ekilde balandndan, yaplandrldndan ve yazcnn gcnn ak

olduundan emin olun.
3. Bilgisayarda oturum an.
4. Sistem yazcy tespit ettiinde ve otomatik olarak Yeni Donanm sihirbazn altrdnda,
yazcy yklemek iin sihirbazdaki admlar takip edin.
5. Sistem yazcy alglamadnda veya bir yazc bal olmadnda, eer srcleri indirdiyseniz
veya yazc reticisinin verdii kurulum diskine sahipseniz, ykleme dosyalarndan yazcy
yklemek iin reticinin talimatlarn takip edin.
6. Alternatif olarak Balat mensnden Denetim Masas'n sein.
7. Yazclar' an.
8. Yazc ekle butonuna tklayarak Yazc Ekle sihirbazn altrn.
9. Bir yerel yazc ekle'yi sein.
10. Mevcut bir portu kullan listesinden yazcnzn bal olduu portu sein.
11. leri'ye tklayn.
12. Yazc srcs ykle sayfasnda:
retici altnda yazc reticisini sein.
Yazclar altnda, yazc modelini sein.
leri'ye tklayn.
13. Yazc ad metin kutusunda, yazcnzn ismini yazn ve Varsaylan yazc olarak ayarla iaret
kutusunun iaretlenmi olduundan emin olun.

14. leri'ye tklayn.
15. Bir test sayfas yazdr butonuna tklayarak bir test sayfas yazdrn.
16. Bilgi kutusunu kapatmak iin Kapat'a tklayn.
17. Son'a tklayn.
18. Yazclar penceresini kapatn.
Prosedr Kayna: Mevcut Yerel Yazcy Paylan
Windows Vista'da mevcut yerel yazcy paylama amak iin:
1. Balat - Denetim Masas'na girin.
2. A ve Paylam Merkezi'ni an.
3. Paylama ve Bulma blmnde, Yazc Paylam'nn yanndaki oka tklayn
4. Yazc paylamn a seeneini sein.
5. Uygula'ya tklayn.
6. A ve Paylam Merkezi penceresini kapatn.
Prosedr Kayna: Bir A Yazcs Ykleyin
Windows Vista'da a zerinde paylalan bir yazcy yklemek iin:
1. Yazc Ekle sihirbazn altrn.
2. Bir yerel veya a yazcs sein sayfasnda, Bir a, kablosuz veya Bluetooth yazcs ekleyin
seeneini sein.
3. Windows, kullanlabilir yazclar arayacaktr.
4. Yklemek istediiniz yazcy sein ve leri'ye tklayn.
5. Yazc ismi metin kutusunda, yazc iin bir isim girin ve leri'ye tklayn.
6. Son'a tklayn.

Bilgisayar altrn
nceki konularda, eitli aygtlar bilgisayarnza balamay rendiniz. Aygtlar kullanmadan nce
yapmanz gereken birka i daha var. Bu konuda, kiisel bilgisayar balatacak ve aygtlar
yaplandracaksnz.
Bilgisayarn balatlmas, baladnz aygtlarn altrlmas iin nemlidir. Tm aygtlarn kiisel

bilgisayarnza balanmas bunlar tamamen ilevsel yapmamaktadr. Her ne kadar baz aygtlar
herhangi bir ayarlama yapmadan alyor olsa da, genellikle aygtlar yaplandrmanz nemle
tavsiye edilir.
Fare Kontrolleri
Bir bilgisayarda alrken, fareyi kullanmak zorunda kalacaksnz. Fareyi kaldrdnzda ve altna
baktnzda kk bir top greceksiniz. Fareyi dz, temiz bir yzeyde hareket ettirdiinizde top
yuvarlanr ve farenin kasasndaki silindir seti ile temas kurar.
Silindirler CPU'ya sinyaller gnderir. CPU bu sinyalleri yorumlar ve ekran zerinde fare iaretisi
olarak adlandrlan kk bir ikonu hareket ettirir. Optik veya dijital farede kk top ve silindirler
bulunmaz. Bu tip fareler, fare iaretisinin hareketini hesaplamak iin dijital sinyalleri kullanrlar.
Ancak, temelde bir optik farenin kullanm, standart bir farenin kullanm ile ayndr.
ekil 5-15:Kiisel Bilgisayar faresi ve bunun bileenleri.
Fare iaretisinin zerinde durduu yere gre, fare iaretleyicisi deiik biimlerde olabilir: sola
iaretleme oku, saa iaretleme oku, iaret parma veya bir I-imleci gibi. Sistem herhangi bir ilem
yaparken veya yant veremediinde, ikon kum saati ekline dnr. Farenizi, kk bir kauuk
veya plastik fare altl gibi temiz ve dz bir yzey zernde kullanmalsnz. Yzeyin temiz olmas,
fareyi daha duyarl yapacaktr. Bir fare altl kullandnzda, fare elinizin hareketlerine daha
duyarl olacaktr.

Fare Eylemleri
Standart Kiisel Bilgisayar faresinde iki buton bulunur. Varsaylan olarak, sol buton birincil ve sa
buton ikincil olandr. Fare ile eitli ilevleri yerine getirmek iin gerekletirebileceiniz be genel
eylem vardr. Bunlar aadaki tabloda aklanmaktadr.
Eylem Aklama
Hedefle Fare iaretisini bir nesne zerinde konumlandrn.
Fareyi sabit tutun ve daha sonra sol (birincil) fare butonuna basn ve serbest brakn. Bu ekilde fare iaretisi istenilen bir yere getirilir,
Tkla
bir nesne seilir veya bir komut balatlr.
ift Sol (birincil) fare butonuna hzl bir biimde iki kez basn ve serbest brakn. Bu ekilde bir nesne seilir veya alr ya da bir komut
tkla balatlr.
Sa Fareyi sabit tutun ve daha sonra sa (ikincil) fare butonuna basn ve serbest brakn. Bu ekilde birok ortak eylemi gerekletirmek iin
tkla bir ksa yol mens grntlenir.
Sol fare butonuna basn ve parmanz kaldrmadan fareyi hareket ettirin. Bu ekilde ekran zerinde seilen bir nesne hareket ettirilir
Srkle
veya ierik seilir.
!Baz fare tiplerinde tekerlek, iaretinin hzl hareketi iin kullanlabilir. Baz zel fare tipleri
butona sahiptir. Bazen solak kullanclar iin fare butonlarn deitirilebilir ve bylece sa buton
birincil ve sol buton ikincil olur.
!Tklarken elinizi sabit tutmak nemlidir. ift tklamalarda hzl olun. ki kez tek tklama, bir ift
tklama yerine gemez. ki kez yavaa tkladnzda bir nesneyi iki kez semi olursunuz.
Kullanc Hesaplar
Kullanc hesab, bir bilgisayarda bir kullancy zel olarak tanmlayan bilgi profilidir. Bir
bilgisayardaki her kullanc hesabnn zel bir kullanc ad ve ifresine ihtiyac vardr. Kullanclar
kendi ifrelerini ayarlayabilirler. Ayn bilgisayar zerindeki farkl kullanclar, yazdrma veya yeni
uygulamalarn yklenmesi gibi belirli grevleri gerekletirmelerini ve kaynaklara eriim
kazanmalarn salayan farkl haklara ve izinlere sahip olabilirler.
Kullanc Hesab Bilgisi
Aadaki tablo kullanc hesaplarnn nemli karakteristikleri hakknda bilgi salamaktadr.

Kullanc Hesab
Aklama
Karakteristikleri
Kullanc ad Kullanc ad, bir bilgisayardaki kullancy tanmlar.
Kullancnn bilgisayar kullanabilmek iin eriim kazanabilmesinden nce yazlmas gereken byk-kk harf duyarl alfa
ifre saysal karakterler dizisidir. ifre, bilgisayarnzda oturum amak iin bir parola gibi iler. Gl bir ifre, byk ve kk
harfler, saylar ve zel karakterlerin kombinasyonundan oluur.
Kullancnn bir bilgisayarda neleri yapabileceini ve hangi kaynaklara eriebileceini belirlemek amacyla birtakm
zinler ve haklar kurallar vardr. Bir kullancnn izinlerini ve haklarn snrlayarak, kullancnn dosyalar amasn, istenmeyen yazlmlar
yklemesini veya bilgisayarn belirli ayarlarn deitirmesini engellemi olursunuz.

Masast
Masast ana Windows ekrandr. Buras haberleme kutularnn, pencerelerin, ikonlarn ve
menlerin grld alma alandr. Bir ofis masas gibi, Windows masast de iinizi yapmak iin
kullanacanz nesneleri ierir. rnein, masastnzden dosya ynetimi ilemlerini
gerekletirebilirsiniz ve eitli yazlm uygulamalarn altrabilirsiniz. Tercihlerinize gre
masastnn grnmn deitirebilirsiniz.
ekil 5-16:Windows masast.
Kapat Butonu
Kapat butonu Balat mensnde yer alr. Kapatma Seenekleri mens Yeniden Balat, Uyku ve
Kapat gibi ek seenekler salar. Bunlar aadaki tabloda aklanmaktadr.
Kapat
Mens Aklama
Seenei
Kullanc Deitir seenei, birden ok kullancnn kendi sistemlerinde ayn anda oturum amalarn salar. Kullanc Deitir'e
Balat mensnden ulaabilirsiniz. Kiisel bilgisayarnzda baka bir kullancnn hesab varsa ve bunu kullanmas gerekiyorsa,
Kullanc
Kullanc Deitir kendi ilerinizi ak brakarak, dier kiinin bilgisayarda oturum amasna ve bilgisayar kullanmasna izin verir.
Deitir
Bu sayede kullandnz bilgisayar neredeyse iki ayr kiisel bilgisayar gibi olur. Her kullanc hesab, kendi depolama yerlerine ve
kiisel ayarlara sahiptir. kinci kullanc iini bitirdiinde, kendi iinize devam etmek iin oturumunuza geri dnebilirsiniz.
Oturumu Kapat seenei bilgisayar kapatmadan oturumunuzu sonlandrmanz salar. Bu seenek, sisteminiz ve kiisel
Oturumu
verilerinizi korur. Oturum kapatldnda tm ak pencereler kapanr ve Karlama ekran grlr. Tekrar oturum amak iin
Kapat
kullanc hesabnz sein ve ifrenizi girin.
Kilitle seenei bilgisayarnzn bandan ksa bir sreliine ayrlmanz gerektiinde, oturumunuzu korumanz salar. Bir sistem
Kilitle kilitlendiinde, tm ak programlar ve dokmanlar kendi alma durumunda kalr ancak sadece Karlama ekran grlr.
Bilgisayarla iinize devam etmek iin ifrenizi tekrar girerek sistemin kilidini kaldrabilirsiniz.
Yeniden Balat seenei, Windows'u yeniden yklemenizi ve bilgisayarn gcn kesip, tekrar amadan sistem belleini
Yeniden yenilemenizi salar. Yeniden Balat, programlar yant vermediinde veya bilgisayarn bellekte yava almasndan dolay garip
Balat davranlar sergilediinde yardmc olabilir. Bazen bir programn yklenmesinden sonra veya kaldrlmasndan sonra sistemin
yeniden balatlmas gerekebilir.
Bilgisayar Kapat seenei sisteminizi gvenli bir ekilde kapatmanza izin verir. Bilgisayar Kapat komutu altrldnda, iletim
Bilgisayar sistemi sistemle ilikili tm programlar ve g tketimini sonlandrr. Bu, tm sistem dosyalarnn ve donanmn btnln ve
Kapat ak pencerelerin otomatik olarak kapanmasn salar. Daha da nemlisi, pencereler kapatlmadan nce herhangi bir
programdaki kayt edilmemi bilgiyi kaydetmeniz istenecektir.

Bilgisayarn Balatlmas
Prosedr Kayna: Bir Bilgisayarda Oturum An
Bir bilgisayarda oturum amak iin:
1. Bilgisayar balatmak iin g dmesine basn.
2. Windows Vista Karlama ekrannda, fare iaretisini kullanc hesab ad zerine getirin ve sol
fare butonuna tklayn.
!Farkl bir kullanc hesab semeniz gerektiinde Kullanc Deitir butonuna tklayn.
3. Gerekirse, ifre kutusuna ifrenizi girin.
4. Oturum ama ilemini balatn.
Oturum amak iin klavyede Enter tuuna basn.
Veya fare iaretisini sa iaretleme oku zerine getirin ve tklayn.
Prosedr Kayna: Klavyeyi Yaplandrn
Klavyeyi yaplandrmak iin:
1. Gerekirse, Windows'ta oturum an.
3. Klavye'ye tklayn.
4. Hz sekmesinde Yineleme gecikmesi ve Yineleme hz'n kaydrclar kullanarak istediiniz ekilde

ayarlayn.
5. Yineleme hzn test etmek iin kaydrclarn altndaki metin kutusunu kullann.
6. Kaydrma ubuunu kullanarak mle yanp snme hz'n ayarlayn. Kaydrcnn sol tarafndaki
rnek imle, imlecin yanp snecei hz gsterir.
7. Donanm sekmesinde, klavyenin zelliklerini grntlemek iin zellikler'e tklayn.
8. Src sekmesinde, aygt srcsn grntlemek, gncellemek, deitirmek veya kaldrmak

iin butonlar kullann.
9. Uygula ve ardndan Tamam'a tklayn.

Prosedr Kayna: Fareyi Yaplandrn
Fareyi yaplandrmak iin:
1. Gerekirse, Windows'ta oturum an.
3. Fare'ye tklayarak Fare zellikleri penceresini grntleyin. Bu pencerede be sekme bulunur:

Butonlar, aretiler, areti Seenekleri, Tekerlek ve Donanm
4. Fareyi Yaplandrn
Butonlar sekmesinde kontrolleri kullanarak birincil fare butonunu, ift tklama hzn ve
Tklama Kilidi zelliini deitirebilirsiniz.
aretiler sekmesinde, bir iareti emas seebilir ve tercihinize gre bunu

dzenleyebilirsiniz. Ayrca iareti iin glgeyi etkinletirebilir veya devre d brakabilirsiniz
ve iaretinin varsaylan grntsn deitirebilirsiniz.
areti Seenekleri sekmesinde, iaretinin ekran zerindeki hareket hzn ayarlayabilir,

Varsaylan Dmeye Git zelliini etkinletirebilir ve iaretinin ekran zerinde nasl
grneceini ayarlayabilirsiniz
Tekerlek sekmesinde, fare tekerleinin yatay ve dikey kaydrma hzn ayarlayabilirsiniz.
Donanm sekmesinde, fare zelliklerine ulamak iin zellikler butonuna tklayabilirsiniz. Bu

pencerede gelimi ayarlar dzenleyebilir ve aygt srcs ile alabilirsiniz. Fare zellikleri
penceresine geri dnmek iin Tamam'a tklayn.
5. Tamam'a tklayn.
Prosedr Kayna: Bilgisayar Kapatn.
Sistemi kapatmak iin:
1. Balat'a tklayn.
2. Fare iaretisini sa ok butonu zerine getirin.
3. Bilgisayar Kapat' sein.
Prosedr Kayna: Oturumu Kapatn
Sistemde oturumu kapatmak iin:
1. Balat mensn an.
2. Bilgisayar Kapat -Oturumu Kapat sein.

letim Sistemini Yaplandrn
nceki konularda, tm evrebirim bileenleri bilgisayara baladnz. Bir bilgisayar kurulumunun son
ksm, bilgisayar bir kullancya gre uyarlamaktr. Bu konuda, iletim sisteminizi gereksinimlerinize
gre nasl yaplandracanz reneceksiniz.
Bir bilgisayar kurulduktan sonra tamamyla kullancnn kullanmna hazr olmaz. letim sisteminin
tamamen kullanc dostu olmas iin yaplandrlmas gereken birka ey vardr. Ekran znrl,
tarih ve zaman ve ses kontrol gibi kiisel ayarlar kullancnn tercihlerine gre uyarlanmaldr.
Kiisel Ayarlar
letim sistemini birok ekilde kiiselletirebilirsiniz. Bu yollardan bazlar aadaki tabloda

aklanmaktadr.
Kiisel Ayar Aklama
Ses Sistem tepsisindeki Ses ikonunu kullanarak ses seviyesini ayarlayabilirsiniz. Sistem tepsisi, masastnde sa alt kede bulunur.
Kartrc Hoparlr sesi, kaydrcy yukar veya aa kaydrarak ayarlanabilir. Ses ayar kullanc hesabna zgdr.
Tarih ve zaman, sistem tepsisindeki Saat programn kullanarak ayarlanabilir. Bu program kullanarak farkl kullanc hesaplar iin
Tarih ve
saat dilimi ayarlanabilir. Farkl yerlerdeki saat dilimlerini gstermek iin, oklu saatleri de kullanabilirsiniz. Bu program ayrca
Zaman
bilgisayarnzdaki saati "time.windows.com" adresindeki Internet saati ile senkronize etmenize izin verir.
Bilgisayarnz iin bir ekran koruyucu seebilirsiniz ve ayrca ekran koruyucunun ne zaman grntleneceini de belirleyebilirsiniz.
Ekran Ekran koruyucu, bilgisayar ayarlanan bir sre iin kullanlmadnda otomatik olarak balatlan ve gsterilen bir animasyondur.
Koruyucu Ekran koruyucu grafik veya metinlerden oluabilir. Ekran koruyucunuz iin balama zaman, metin ve metnin dier zellikleri ve
ekran koruyucu etkin hale geldikten sonra bilgisayarn kilitlenip kilitlenmeyecei gibi ayarlar belirleyebilirsiniz.
Bilgisayarnzdaki resimlerden veya Windows tarafndan salanan birka duvar kdndan birisini seerek masast arka plann
deitirebilirsiniz. Ayrca duvar kad olarak da bilinen masast arka plan, masastnzde grntleyebileceiniz bir resimdir.
Masast
Masast arka plan iin bir renk de belirleyebilirsiniz. Resmi ekrana sdrabilirsiniz, masastnzde ortalayabilirsiniz veya bunu
Arka Plan
deli bir ekilde grntleyebilirsiniz. Bir web sayfasndaki bir resmi masast arka plannz olarak ayarlamak isterseniz, resme
sa tklayn ve Arka Plan resmi olarak ayarla sein.
Ekran znrl
znrlk, bir bilgisayar ekrannda grntlenebilen bilgi miktarn kontrol eden ayardr. Bu piksel
ile llr. Windows'ta varsaylan znrlk 1024 x 768 pikseldir. Ancak bu ayar Grnt Ayarlar
penceresindeki znrlk kaydrcsn kullanarak artrlabilir veya azaltlabilir. Bu pencereyi
grntlemek iin Kiiselletirme penceresinde Grnt Ayarlar seeneine tklayn. znrlk
ayar dk olduunda sadece birka nesne ekrana sabilir ve bu nesneler daha byk grnr,
hatta bazen kenarlardan taabilir. znrlk ayar arttrldnda, ekrandaki bu nesneler daha
kk ve keskin grnr.

ekil 5-17:Grnt Ayarlar penceresi.
G Ayarlar
Windows'ta g tasarrufu yapmak iin birok g ynetimi seenekleri var.
G Seenei Aklama
Hazrda beklet, ayrca Askya al modu olarak da bilinir ve bellekteki her eyin hard diskinize kaydedildikten sonra bilgisayarnzn
kapand durumdur. Bilgisayarnz hazrda beklet modundan karttnzda, ak olan tm programlar ve belgeler hard diskten
Hazrda beklet
bellee geri yklenir. Hazrda bekletme G Seenekleri penceresinde etkinletirilmelidir; bu etkinletirildikten sonra Bilgisayar
Kapat mensnde bir seim olarak bulunur.
Uyku modu, dier adyla Beklemede modu, bilgisayarnz bir sre kullanlmadnda daha az g tkettii ancak annda kullanma
hazr olduu durumdur. Bilgisayarnz Uyku modundayken bilgisayar belleindeki bilgi hard diskinize kaydedilmez. Bu srada bir
Uyku
g kesintisi yaanrsa, bellekteki bilgi kaybolur. Uyku seenei genellikle Bilgisayar Kapat mensnden ulalabilir; sistemin
belirli koullar altnda otomatik olarak uyumas iin G Seenekleri'ni kullanarak yaplandrabilirsiniz.
WoL (Wake on Lan - LAN'dan Uyan), bilgisayarn uyku veya hazrda beklet modundan, bir a balantsyla uzaktan
LAN'dan uyan
uyandrlmasna izin veren bir a standarddr. Bu ilevsellik sadece sistem kart uyumlu olduunda kullanlabilir.
Uyku Uyku zamanlaycs sistemin ne zaman uyku moduna geeceini kontrol eder. Windows kapan zamanlaycs, sisteminizin
zamanlaycs otomatik olarak kapatlaca bir n ayarl kapan plann ayarlamnza izin verir.
!G kombinasyonlar iletim sisteminin versiyonuna ve altrdnz donanma gre deiir.
!Dier iletim sistemleri bu modlar iin farkl terimler veya aklamalar kullanabilir. rnein, baz
iletim sistemleri "Bekleme" iin "Askya al" ifadesini kullanrlar. Hangi g ynetim modlarnn
kullanlabildiini belirlemek iin sisteme zel dokmantasyonu kontrol edin.
!Uyku ve Hazrda beklet modlar enerji tasarrufu iin kullanabileceiniz seeneklerdir. Ancak, bu
ikisi arasnda kk bir fark vardr. Bilgisayar Uyku modundan, Hazrda beklet moduna gre daha
hzl uyandrrsnz. Hazrda beklet modu g kayb durumunda hiber-l.sys adndaki dosyada veriyi
kaydetmektedir. Bilgisayar Uyku modunda ise, g kesintisi durumunda kaydedilmemi tm veri
kaybolacaktr.

letim Sisteminin Yaplandrlmas
Prosedr Kayna: Yeni Kullanc Hesab Oluturun
Windows Vista'da Denetim Masasndaki Kullanc Hesaplar ile bir kullanc hesab oluturmak iin:
1. Balat mensnden Denetim Masas'n sein ve Kullanc Hesaplar'n an.
2. Kullanc Hesaplar altnda, Kullanc hesaplar ekle veya kaldr'a tklayn.
3. Ynetim Hesaplar penceresinde, Yeni bir hesap olutur balantsna tklayn.
4. Hesap ad girin.
5. Hesap tipi sein. Administrator (Ynetici) seimi, varsaylan Yneticiler grubuna ye bir hesap
oluturacaktr. Standart kullanc seimi, varsaylan Kullanclar grubuna ye bir hesap
oluturacaktr.
6. Hesap Olutur balantsna tklayn.
Prosedr Kayna: Yerel Kullanclar ve Gruplar ile Kullanc Hesab Oluturun
Yerel Kullanclar ve Gruplar ile kullanc hesab oluturmak iin:
1. Bilgisayar Ynetimi'ni an.
2. Sistem Aralar altnda, Yerel Kullanclar ve Gruplar' geniletin ve Kullanclar klasrn sein.
3. Eylem -Yeni Kullanc tklayn veya Kullanclar klasrne sa tklayarak Yeni Kullanc'y sein.
4. Yeni Kullanc penceresinde kullanc ad girin. Bu isim zel olarak hesab tanmlar.
5. sterseniz, bir kullanc iin tam ismini girin. Bu kullancnn giri adndan daha uzun bir aklayc
isim olabilir. Tam isim, Karlama ekrannda grntlenecektir. Eer tam isim girerseniz, bu tam
isim kullanc adn eletirmek iin ayarlanacaktr.
6. sterseniz, Yerel Kullanclar ve Gruplar'da kullanc hesab yannda grntlenecek bir aklama
girin.
7. sterseniz, kullanc iin bir ifre girin ve onaylayn. Girmezseniz, ifre varsaylan ekilde bo
olacaktr.
8. Aadaki hesap ayarlarndan uygun olan sein.
Kullanc sonraki girite ifreyi deitirmeli.
Kullanc ifreyi deitiremez.
ifre asla eskimez (deitirilmesi gerekmez).

Hesap devre d
9. Olutur'a tklayn ve daha sonra Kapat'a tklayn.
Prosedr Kayna: Masast Arka Plann Deitirin
Masast arka plann deitirmek iin:
1. Masastnde sa tklayn ve Kiiselletirme seeneini sein.
2. Kiiselletirme penceresinde Masast Arka Plan balantsna tklayn.
3. Bir masast arka plann sein blmnde bir grnt sein.
!Resim Bul (Gz at) listesinden bir resminizi seerek bunu masast arka plan olarak
ayarlayabilirsiniz.
4. Bir resmin pozisyonunu sein.
Resmin tm pencereye sdrlmas iin Ekrana Sdr seeneini sein.
Grntnn, masast arka plannda deli ekilde gsterilmesi iin De seeneini sein.
Resmin, masastnzn ortasnda yerlemesi iin Ortala seeneini sein.
5. Resmi uygulamak iin Tamam'a tklayn.
Prosedr Kayna: Ekran Koruyucuyu Ayarlayn
Bir ekran koruyucu ayarlamak iin:
1. Masastnde sa tklayn ve Kiiselletirme seeneini sein.
2. Kiiselletirme penceresinde Ekran Koruyucu balantsna tklayn.
3. Ekran Koruyucu Ayarlar penceresinde, Ekran Koruyucu listesinden bir stil sein.
4. sterseniz, ekran koruyucuyu izlemek iin nizleme butonuna tklayn.
5. nizlemeden kmak iin herhangi bir tua basn veya fareyi hareket ettirin.
6. sterseniz, ekran koruyucu iin ayarlar deitirmek iin Ayarlar butonuna tklayabilirsiniz.
7. sterseniz, Bekleme sresi metin kutusunda ekran koruyucu gecikme sresini girebilirsiniz.
8. Bilgisayarn, ekran koruyucu etkinletiinde kilitlenmesini istiyorsanz Devam edildiinde,

oturum ama ekrann grntle iaret kutusunu iaretleyin.
9. Yeni ayarlar geerli klmak iin Uygula butonuna tklayn.
10. Deiiklikleri kabul etmek iin Tamam butonuna tklayn.

Prosedr Kayna: Tarih ve Zaman Ayarlarn Deitirin
Tarih ve zaman ayarlarn deitirmek iin:
1. Sistem tepsisinde Saat programna tklayn.
2. Tarih ve zaman ayarlarn deitirmek iin Tarih ve zaman ayarlarn deitir balantsna tklayn.
3. Tarih ve Zaman penceresinde Tarih ve zaman deitir butonuna tklayn.
4. Tarih blm altnda, tarihi sein ve Zaman blm altnda zaman ayarlamak iin yukar ve
aa ok butonlarn kullann.
5. Tarih ve zaman kaydetmek iin Tamam butonuna tklayn.
6. Saat dilimini deitir butonuna tklayn.
7. Saat dilimi listesinden bir saat dilimi sein.
8. Deiiklikleri kaydetmek iin Tamam butonuna tklayn.
9. Tarih ve Zaman penceresini kapatmak iin Tamam butonuna tklayn.
Prosedr Kayna: Grnt Ayarlarn Ayarlayn
Grnt ayarlarn dzenlemek iin:
1. Grnt Ayarlar penceresinden ekran znrln ayarlayn.
Masastnde sa tklayn ve Kiiselletirme seeneini seerek Kiiselletirme penceresini

grntleyin.
Grnt Ayarlar'na tklayn.
Ayarlamak iin znrlk kaydrcsn srkleyin. Video kartnz ve monitrnz tek

znrl destekliyorsa bunu deitiremezsiniz. Video kartnz sadece iki znrl
destekliyorsa, iaretiyi srklemek yerine istenilen znrln zerine tklayarak
deitirebilirsiniz.
Uygula ve ardndan Tamam butonuna tklayn.
Ayarlar kaydetmeniz sorulduunda Evet seeneine tklayn. Belirli bir sre ierisinde
tklamazsanz, ayarlar nceki haline geri dnecektir; bu desteklenmeyen bir modu semeniz
durumunda emniyet zelliidir.
2. Grnt Ayarlar penceresinden yaz boyutunu ayarlayn.
Masastnde sa tklayn ve Kiiselletirme seeneini seerek Kiiselletirme penceresini

grntleyin.
Pencere Rengi ve Grnm'e tklayn.

Grnm Ayarlar penceresine Gelimi butonuna tklayn.
nizleme alannda, Font listesini etkinletirmek iin mesaj kutusunun balk ubuuna
tklayn.
Font listesini grntleyin ve bir font sein.
Font boyutu, rengi ve biimini seebilirsiniz.
Ayrca Gelimi Grnm penceresini kullanarak ikonlar, kaydrma ubuklar, menler ve aktif
balk ubuklar gibi eitli masast elerini kiiselletirebilirsiniz.
Tamam butonuna tklayn.

DOSYA VE KLASRLERLE ALIMA
Giri
Son dersimizde, temel PC i istasyonu kurulumunu gerekletirdiniz. Bir bilgisayar
yaplandrldktan sonra, bilgisayara bilgileri dosyalar ve klasrler biiminde kaydetmeniz ve eriim
salamanz gerekecek. Bu derste, dosyalar ve klasrler ile alacaksnz.
Geen hafta hazrladnz bir sunumu bulmak iin, 20 dakikanz ofisinizde kat ynlar arasnda
geirdiinizi dnn. Be dakika sonra balayacak olan bir toplant iin bu sunuma ihtiyacnz var.
Eer tm ktlarnz bir dosya dolabnda, bir klasr ierisinde organize edilmi olsayd, bu
karkl yaamayacaktnz. Bilgisayarnz, masanzdan ok farkl deildir. Bilgisayarnzdaki
dosyalarn dzenli bir ekilde tutulmas benzer durumlar yaamamanz iin ok nemlidir.
Bu ders, aadaki CompTIA Strata Temel Prensipler: Bilgi Teknolojileri snav hedeflerinin tmn
Dosya Oluturma
Windows Explorer' Kullanarak Dosyalarn Bulunduu Konumlar Grme
Dosyalar ve Klasrleri Ynetin
Dosyalar Sktrn ve kartn
Dosya Oluturma
Sisteminize bileenleri baladnz ve ihtiyalarnza gre iletim sisteminizi yaplandrdnz. Bir
bilgisayar sisteminde yapacanz temel ilemlerden birisi de dosya oluturmak ve bunlar gelecekte
kullanmak zere kaydetmektir. Bu konuda, bir belge dosyas oluturacak ve kaydedeceksiniz.
Belgelerin bir daktilo ile hazrlanmas hantal ve zaman alan bir ilem olacaktr. Daktiloya kat
yklemeniz, hizalamanz ve yazlar yazmanz gerekirdi; kolay bir ekilde bir dosyann kopyasn
oluturamazdnz. Kiisel bilgisayarlarn ve kelime ilem yazlmnn gelitirilmesi ile birlikte bir
belgenin oluturulmas ve bunun kaydedilmesi eskisine gre olduka kolay hale geldi. Her iletim
sistemi renmesi olduka kolay yerleik, basit uygulamalara sahiptir. letim sisteminizdeki bu
yazlmlardan olan kelime ileme uygulamas ile herhangi bir ek yazlm satn almadan veya
yklemeden mektuplar veya notlar oluturabilirsiniz.

Dosyalar
Tanm:
Dosya bir bilgisayarda bilgiyi sakl tutan edir. Belge tipi dosyalarda kullanc verileri olabilir veya
uygulama dosyalarnda program kodlar yer alabilir. Her dosyann bir ismi ve genellikle bir de
uzants vardr. Dosyalarn yaps ilikili olduklar uygulamalara bal olarak farkllk gsterebilir.
Dosyalar, sistem dosyalar ve kullanc dosyalar olarak snflandrlr. letim sistemi ve dier
uygulamalar sistem dosyalarn kullanarak alrlar; kullanc dosyalar kullanclar tarafndan
oluturulur ve ynetilir.
!Kullanc dosyalar silinebilir veya deitirilebilir; ancak, bir herhangi bir uygulamann sistem
dosyalarnn silinmesi veya deitirilmesi bu uygulamann ilevselliini etkileyeceinden dolay,
sistem dosyalarn silmeyin veya deitirmeyin.
ekil 6-1:Bir dosya rnei.
Dosya Uzantlar
Dosya uzantlar dosyann tipini belirtir. Microsoft Windows bir dosyayi herhangi bir programla
ilikilendirme iin, dosya uzantsn kullanr. Bir dosyay amaya altnzda kendisiyle ilikili
uygulamada alr. Dosya uzantlarn uygulamalarda veya Windows Vista .hizmet programlarnda
her zaman gremeyebilirsiniz. eitli ayarlar dzenleyerek dosya uzantlarn grnr hale
getirebilirsiniz.
Klasrler
Tanm:
Klasr dosyalarnz dzenli bir biimde saklayabileceiniz kapsayc edir. Varsaylan olarak, klasr
bir klasr ikonu ile gsterilir. Klasrler farkl tiplerde olabilir ve resimler, mzik, videolar, belgeler
veya tm bunlarn bir karmn ieren dier klasr ve dosyalar ierebilir. Klasr, ayrca dizin olarak
da ifade edilir.
rnek:
ekil 6-2:Klasr
Alt klasrler ve bunlarn zellikleri
Bir klasrn iindeki klasre alt klasr denir. Hiyerarik klasr gsteriminde, alt klasrlere sahip
olan klasrlerin yan tarafnda sa taraf gsteren bir ok grlebilir. Bu oka tklandnda o klasr
ierisindeki dizin yaps geniletilir veya toplanr.
Klasr ve Dosya Adlandrma Kurallar
Bir belgeyi dosya olarak kaydederken, uygun bir isim verilmesi nemlidir. Bir klasrn veya bir
dosyann mantksal bir yapya gre adlandrlmas, verinizi dzgn ekilde organize etmenizi salar.
Bir klasr veya dosyay adlandrrken unlara dikkat edin:
Belgenin, projenin veya bununla ilikili grevin ierik veya amacn gsteren bir isim kullann.
smin uzunluunu snrlayn; 260 karaktere kadar kullanlabilir. Daha uzun dosya isimleri
pratikte kullanlabilir deildir.
zel karakterler kullanmaktan kann. Ters eik izgi ( \ ), eik izgi ( / ), dikey ubuk ( | ), iki
nokta st ste ( : ), yldz ( * ), soru iareti ( ? ), trnak iareti ( " ), -den kk ( < ) ve -den
byk ( > ) karakterleri kullanlamaz.
Dosya ve Klasr zinleri
Kullanclarn bir bilgisayardaki dosya ve klasrlere eriimlerini, kullanc izinlerini deitirerek

ayarlayabilirsiniz. zin seviyelerini, klasr veya dosya seviyesinde belirleyebilirsiniz.

Pencere Bileenleri
Herhangi bir uygulamay altrdnzda bir pencere alr. Pencere, bir program ile etkileiminiz
iin bir arabirim salar. Pencerelerin yaygn uygulamalar arasnda yer almasndan dolay, neredeyse
her program penceresi benzer bileenler ve kontroller setine sahiptir. Pencere bileenlerinin ve
kontrollerinin nasl kullanlacan rendiinizde, uygulamalar dzgn ekilde kullanabileceksiniz.
Pencere
Yer ve Aklama
Bileeni
Balk
Bir pencerenin st ksmnda grntlenir. Programn adn ve o anda ak olan dosyann adn gsterir.
ubuu
Men
Balk ubuunun altnda grntlenir. Yazlmn kendi komutlarn gstermek iin birka men ierir.
ubuu
Ara
Men ubuunun altnda grntlenir. Sk olarak kullanlan komutlar temsil eden ikonlar ierir.
ubuu
Durum
Pencerenin alt ksmnda grntlenir. Penceredeki ilemler, butonlar ve komutlar hakknda ilave bilgi salar.
ubuu
Pencere snrlar ierisine smayan bilgiye sahip pencerelerde yer alr. Pencereye smayan bilgiyi grntlemenizi salar.
Kaydrma Pencerenin farkl blmlerini grmek iin kullanabilirsiniz. Yukar ve aa ilerlemek iin pencerenin sa tarafndaki dikey kaydrma
ubuu ubuunu kullanabilirsiniz. Sola veya saa ilerlemek iin pencerenin alt ksmnda bulunan yatay kaydrma ubuunu
kullanabilirsiniz.
ekil 6-3:Pencere bileenleri

Pencere Kontrol Butonlar
Pencereler, pencere durumuna gre deien kontrol butonlarna sahiptir. Bu butonlar aadaki
Kontrol Butonu Aklama
Balk ubuunda, bu kontrol butonu bir alt izgi eklinde ( _ ) grlr ve Ekran kapla / Aa geri getir butonunun sol
tarafnda yer alr. Simge durumuna klt butonunu kullanarak bir pencereyi grev ubuundaki bir butona
Simge durumuna
dntrebilirsiniz. Yeniden kullanmaya hazr oluncaya kadar, simge durumuna kltlm pencereyi grev ubuu zerinde
klt
tutabilirsiniz. Grev ubuunda simge durumuna kltlm pencereye tklandnda pencere kltlmeden nceki
boyutuna geri dner.
Masastnde bir pencereyi atnzda ekran kaplamyor olabilir. Ekran kapla butonuna tklandnda pencere masast
boyutuna geniletilir. Ekran kapla butonu Balk ubuunda bir kare eklinde grnr ve Simge durumuna klt butonunun
Ekran kapla /
sa tarafnda yer alr. Bir pencere ekran kapladktan sonra Ekran kapla butonu Aa geri getir butonu ile yer deitirir. Aa
Aa geri getir
geri getir butonuna tklandnda pencere nceki boyutuna geri dner. Bir pencere normal boyutuna geri dndrldnde,
butonu
bunun kenarlarna tklayarak ve srkleyerek boyutunu deitirebilirsiniz. Aa geri getir butonu Balk ubuundaki st ste
iki kare eklinde grnr.
Kapat butonu Balk ubuunda X iareti ile grnr ve Ekran kapla / Aa geri getir butonunun sa tarafnda yer alr. Bir
Kapat butonu
pencereyi kapatmak iin Kapat butonuna tklayn.
ekil 6-4:Pencere kontrol butonlar.
Dosya Oluturma
Prosedr Kayna: Windows'ta bir dosya oluturun ve kaydedin
Bir dosya oluturmak ve kaydetmek iin:
1. stediiniz bir uygulamay an.
2. Veri girin. rnein, bir kelime ileme uygulamasnda veriyi ekleyeceiniz yeri belirlemek iin
tklayn ve yazmaya balayn. Bir paragraf sonlandrmanz gerektiinde, sonraki satra gemek iin
Enter'a basn.
3. Metin giriini tamamladnzda Dosya - Farkl Kaydet seenei ile belgeyi kaydedin.

4. Dosyay daha nceden kaydetmediyseniz, Farkl Kaydet penceresi alacaktr. Farkl Kaydet
penceresinde dosyay kaydetmek istediiniz yeri sein.
5. Dosya Ad metin kutusunda, dosyaya vermek istediiniz ismi yazn.
6. Kaydet butonuna tklayn.
7. Gerekirse, Men ubuundan Dosya - Farkl Kaydet seenei ile dosyay farkl bir isimde
kaydedebilirsiniz.
8. iniz bittiinde uygulama penceresini kapatn.
Windows Explorer' Kullanarak Dosyalarn

Bulunduu Konumlar Grme
Bir dosya oluturdunuz ve kaydettiniz. Normal alma dzeninde birok dosya oluturacak ve
bunlar farkl klasrlerde kaydedeceksiniz. Sisteminizdeki veriye ulamak ve saklamak iin dosyalar
ve klasrleri grntlemenizi ve ynetmenizi salayan bir araca ihtiyacnz olacak. Bu konuda,
Windows Explorer bileenlerini kullanarak klasrlerde gezineceksiniz.
Bir bilgisayarda bulunan tm bilgi dosyalar veya klasrlerde saklanr. Normal alma rutininde
farkl klasrlerdeki dosyalar zerinde almanz gerekecek. Windows Explorer sisteminizin klasr
ve dosya dzenine bir ku bak grntleme salar ve hiyerarik bir yapda gezinmenizi salar; bu
yzden Windows Explorer ile nasl etkin ekilde allacan renmek tm bilgisayar sisteminizin
bakmn yaparken veya dzenlerken nemli bir gereksinimdir.
Windows Explorer
Windows Explorer bir bilgisayardan ulaabileceiniz tm kaynaklarn ve bilginin bir arada
grnmn sunan aratr. Bir bilgisayarn ve bal olduu herhangi bir an hiyerarik yapsn
grntler. Bu eler hiyerarik yapda dzenlenir; bir aile aacnda gsterilecek bir ailenin yesi
gibi birbirleri ile ilikisi gsterilir. Ayrca Windows Explorer' kullanarak bilgisayarnzdaki bilgiyi
kopyalayarak ve tayarak ynetebilirsiniz.

ekil 6-5:Windows Explorer penceresi.
Windows Explorer bileenleri Windows hiyerarisini anlamnza ve aadaki tabloda akland gibi
veri ile almanza yardmc olur.
Bileen Aklama
Adres ubuu Adres ubuu bir nesnenin adresini gsterir. Pencerenin Balk ubuu altnda bulunur.
Gezinti
Gezinti blm pencerenin sol tarafnda bulunur; bu kaydrmanz ve klasrlere dorudan erimenizi salar.
blm
Komut
Komut ubuu Adres ubuunun altnda grnr. Seilen nesneye veya nesnelere gre ortak grevler listesi grntleyebilir.
ubuu
Dosya Listesi Dosya Listesi blm, bir klasr ierisindeki dosyalarn ve alt klasrlerin listesini grntler. erikleri isim, boyut ve dosya tipi
blm gibi eitli kategorilerde dzenlemeye yardmc olan stun balklarndan oluur.
nizleme nizleme blm Dosya Listesi blmnn sa tarafnda bulunur. Belgeler, slaytlar ve grntler gibi dosyalar, bir uygulama ile
blm amadan grebilmenizi salar. Bir kk resim veya ikon yerine gerek dosya ieriklerini grntler.
Ayrntlar blm, pencerenin alt tarafnda bulunur. Dosya ad, dosya tipi, yazar, son deitirme tarihi, boyut ve dier zellikler
Ayrntlar
gibi dosya zelliklerini grntler. Ayrntlar blmnde, ayrca bir dosyann zellikleri zerinde ekleme veya deiiklik yapabilir
blm
ve bu dosyay kaydedebilirsiniz.
Gezinti ve Yenileme Butonlar
Gezinti butonu dosyalarn grnm srasnda arasnda ileri ve geri gitmenize izin verir. Yenile
butonu klasr penceresindeki en son deiiklikleri grmenize izin verir. Windows Explorer dnda
klasr veya dosya yapsnda yaplan herhangi bir deiiklik Yenile butonuna tklanarak
grntlenecektir.

nizleme Blm ve Men ubuu
Windows Explorer'da varsaylan olarak grntlenmeyen iki dier blm nizleme blm ve
Men ubuudur. Gerektiinde bunlar etkinletirebilirsiniz. nizleme blm dosyalarn
nizlemesini gerekletirmenize izin verir ve Men ubuu ortak grevleri gerekletirmeniz iin
ilave menler salar.
Adres ubuunda Grntleme Tipleri
Adres ubuunda, bir klasrn veya dosyann yolu Breadcrumb grnm veya Adres Yolu
grnmnde grntlenebilir. Breadcrumb grnm varsaylan grnmdr ve dosyalar ve
klasrler arasnda gezintiyi kolaylatrr. Bir klasrn yanndaki kk oka tklayarak bunun
ierisindeki alt klasrleri listeleyebilirsiniz. Bunlara tklayarak herhangi bir alt klasre gidebilirsiniz.
Adres Yolu grnm bir nesnenin adresini yazarak buna ulamanz salar. Adres ubuuna
tklayarak Breadcrumb grnmnden Adres Yolu grnmne geebilirsiniz. Baka bir nesne
setiinizde yeniden Breadcrumb grnmne geri dnecektir.
Windows Hiyerarik Yapsnn Geniletilmesi ve Daraltlmas
Ayrc ubuu dzenlemeye ilaveten, Windows hiyerarik yapsn genileterek ve daraltarak da

gezinebilirsiniz. Klasrler listesinde bir klasrn n tarafnda bulunan sa ok o klasrn alt
klasrlere sahip olduunu gsterir. Ok iareti sa alt ynde iaret ettii zaman bu klasr zaten
geniletilmi veya daha fazla geniletilemez demektir. Eer herhangi bir iaret yoksa, bu klasrn
ierisinde baka klasrler yoktur ve klasrn ierikleri sa blmde gsterilir.
Bir klasr geniletmek iin o klasrn ok iaretine tklayn. Bir klasr toplamak iin sa alt yn
gsteren oka tklayn. Sol blmde nesnenin kendisine de tklayabilirsiniz. Bunu yaparak daraltlm
bir nesneyi geniletebilir veya geniletilmi bir nesneyi daraltabilirsiniz. Ek olarak, nesnenin
kendisine tkladnz zaman sa blmde bunun ierikleri grntlenir.
Windows Explorer zellikleri

Windows Explorer yazlmn Donatlar mensnden veya Balat butonu gibi bir nesneye sa
tklayarak balatabilirsiniz ve ardndan Aratr butonuna tklayarak bir penceresindeki nesnenin
ieriklerini aabilirsiniz. Sol blm klasr hiyerarisini gsterir ve sa blm sol blmde seilmi
olan nesnenin ieriklerini gsterir. rnein, sol blmde Masast'n seerseniz sa blmde
Masast nesnelerinin bir listesi grntlenir. Sol blmden farkl olarak, sa blmde gsterilen
nesnelerin kapsayc olmas art deildir. Fakat, sol blmde seilmi olan nesnenin iinde saklanan
herhangi dosya, klasr veya dier nesneler olabilir.

Bir Windows Explorer Penceresini Ama Yollar
Bir Windows Explorer penceresini amak iin aadaki yollardan herhangi birisini kullanabilirsiniz:
Belgeler, Bilgisayar ve Resimler gibi Balat mens nesnelerine ift tklayarak bunlar bir
Windows Explorer penceresinde an.
Klavye zerinde Windows+E tu kombinasyonuna basarak bir Windows Explorer penceresi

aabilirsiniz.
Baka yerlere gitmek iin Adres ubuu ile herhangi bir pencereyi kullanabilirsiniz.
ekil 6-6:Windows Explorer zellikleri.
Dosyalar ve Klasrleri Ynetin

nceki konuda, Windows Explorer'n bileenlerini incelediniz ve bir hiyerarik sistemde gezinti iin
bunu nasl kullanabileceinizi rendiniz. imdi Windows Explorer'da gezinebilirsiniz. Klasr ve
dosyalarn ynetimini daha iyi gerekletirebilirsiniz. Bu konuda, klasrleri ve dosyalar
yneteceksiniz.
Dosyalar oluturmanz, dzenlemeniz, kopyalamanz veya silmeniz gerekebilir. Her ne kadar

Windows Explorer penceresi olduka sezgisel bir biimde dzenlenmi olsa da nesne oluturma,
kesme, kopyalama ve yaptrma temel tekniklerini rendiinizde iinizi daha kolay yapacaksnz.

Temel Klasr ve Dosya Ynetimi
Temel klasr ve dosya ynetim eylemleri herhangi bir Windows Explorer penceresinde
gerekletirilebilir.
Eylem Aklama
Bir klasr veya dosya olutururken bunun Windows hiyerarisinde nereye kaydedileceine karar vermeniz gerekir.
Nesne
Masastnde veya herhangi bir srcde klasrler ve dosyalar oluturabilirsiniz. Ancak verinizi Belgeler klasrnde tutmanz
oluturma
tavsiye edilir. Ayrca mevcut klasrler ierisinde yeni klasrler ve dosyalar oluturabilirsiniz. Buna i ie klasrler denir.
Windows Explorer'da ayn konumda olmalar artyla ayn anda birden ok nesne seebilirsiniz. Birden ok dosyay semek,
rnein bir kerede birden ok dosyay yeniden adlandrmak, kopyalamak veya tamak istediinizde kullanldr. Bu nesneler
birbirlerinin yannda yer alabilir (bitiik) veya aralarnda semek istemediiniz nesneler yer alabilir (bitiik olmayan).
Bitiik nesneleri semek iin ilk nce bir tanesine tklayn ve daha sonra Shift tuuna basl tutarak en
oklu nesneler
seme. sonuncu nesneye tklayn.
Bitiik olmayan nesneleri semek iin Ctrl tuuna basl tutarak her bir nesneye tklayabilirsiniz.
Belirli bir yerdeki hereyi semek iin Dzen - Tmn Se'i sein veya Ctrl+A tu kombinasyonuna basn.
Klasrler ve dosyalar oluturup ve ynetirken bunlara yeni isimler vermek isteyebilirsiniz. Dosya -Yeniden adlandr
Nesneleri mensnden bir dosya veya klasre yeni isim verebilirsiniz. Ayrca bu ekilde ayn anda birden ok klasre yeni isim
yeniden verebilirsiniz. Dosya tiplerini kartrabilirsiniz (kelime ileme dosyalarn ve resim dosyalarn ayn anda yeniden
adlandrma. adlandrabilirsiniz), ayn anda dosyalar ve klasrleri yeniden adlandrabilirsiniz ve ayrca ayn anda birden ok klasr yeniden
adlandrabilirsiniz.
Bazen bir dosya veya bir klasr ve bunun ieriklerini orijinal haliyle kopyalamak isteyebilirsiniz. Belki de nemli bir dosyay
dzenlerken herhangi bir yanl yaplmasnn sz konusu olaca durumlarda, bu dosyann bir kopyasn farkl bir yerde
Nesneleri
bulundurmak isteyebilirsiniz. Bir klasr veya dosyann kopyasn oluturabilir ve bunu farkl bir yerde saklayabilirsiniz veya
kopyalama
orijinal dosya veya klasr ile ayn konumda farkl isimde saklayabilirsiniz. Eer ayn konumda bir kopya oluturuyorsanz, kopya
dosyann sonunda "-kopyas" uzants eklenir.
Nesneleri Eer yanllkla yanl bir yerde bir nesne oluturursanz veya klasrlerinizi yeniden dzenlemek isterseniz, nesneleri veya
tama klasrleri istediiniz baka bir yere kolaylkla tayabilirsiniz.
Bir dosyaya, klasre veya bir nesneye daha fazla ihtiyacnz olmadnda bunlar kalc olarak silebilir veya geici olarak Geri
Dnm Kutusu'na gnderebilirsiniz. Bu yntem, dankl azaltmanza ve sadece ihtiyacnz olan ve kullanacanz dosyalar
Nesneleri silme
saklamanza imkan verir. Silme srasnda sadece sizin oluturduunuz dosyalar sildiinizden ve herhangi bir sistem veya
program dosyasn silmediinizden emin olun.
Windows Vista ve ou Windows tabanl programda klasrlerin, dosyalarn veya bir metnin tanmas, silinmesi, kesilmesi,
kopyalanmas veya biimlendirilmesi srasnda, gerekletirilen en son eylemi geri alma ansnz vardr. rnein, bir dosyay
Geri alma
yanl bir konuma tadnzda ve bunu hemen fark ettiinizde, Dzen - Geri Al seeneini seebilirsiniz. Geri al komutu
eylemi
kendisini en son gerekletirilen eylemi iptal edecek ekilde dzenler. rnein son yaptnz ilem bir klasr silmek ise, Geri
al komutu "Geri al - Silme" haline gelir.
Varsaylan Klasr ve Dosya Adlar
Windows Explorer'da yeni bir klasr veya dosya oluturuyorsanz, varsaylan olarak nesnenin
yapsna gre bir isim verilecektir. rnein, yeni bir klasrn ismi, eer siz farkl bir isim
belirtmezseniz "Yeni Klasr" olacaktr. Bir konumdaki her bir dosyann ad farkl olmaldr, bu
yzden ayn konumda oluturacanz yeni klasrler -Yeni Klasr (2)," "Yeni Klasr (3)," vb ekilde
adlandrlacaktr. Bu varsaylan dier dosya adlar iin de geerlidir.

Geri Dnm Kutusu
Geri Dnm Kutusu geici olarak silinen dosyalar saklayan, masastndeki bir nesnedir. Buna
Geri Dnm Kutusu denilmesinin nedeni silinen dosyalar geri ykleyebilmenizi salamasdr.
Ancak, bilinli olarak geri dnm kutusunu boalttnzda veya Windows varsaylan kapasiteye
ulalmas sebebiyle otomatik olarak geri dnm kutusunu boalttnda, geri ykleme
yapamazsnz.
Geri Dnm Kutusu USB srcler veya a srcleri gibi kartlabilir ortamlardan silinen
dosyalar saklayamaz. Bunlar her zaman kalc olarak silinmi olur. Geri Dnm Kutusu sadece
hard diskinizden dorudan silinmi olan dosyalar ve klasrleri saklayabilir. Geri Dnm
Kutusunun iinde silinen dosyalar bulunduunda, grnts bo kutu grnmnden ierisinde
"kat paralar" bulunan bir kutu grnmne deiir.
ekil 6-7:Dosyalar ve klasrler gibi silinen nesneler iin bir depo olan Geri Dnm Kutusu
!Geri Dnm Kutusunda sadece bir dosya dahi bulunsa, genellikle "dolu" olarak ifade edilir
nk ikon dolu grnr.
Silme Kurallar
Sadece sizin oluturduunuz klasrlerdeki veya Belgeler klasrndeki dosyalar silmelisiniz. Dier
dosyalar veya klasrleri silmemelisiniz. Program Files ve Windows klasrleri kesinlikle silmemeniz
gereken iki klasrdr. Program Files klasr Windows'un yazlmnz ykledii ve Windows klasr
de Windows iletim sisteminizin bulunduu yerdir. Bu klasrlerden herhangi birisindeki dosyalarn
deitirilmesi veya silinmesi programlarnza veya bilgisayarnza zarar verebilir. Bu yzden u kural
izleyin: Gerekmedike bu iki klasre asla gitmeyin.

Dosyalarn ve Klasrlerin Ynetilmesi
Prosedr Kayna: Windows Explorer'da Klasr veya Dosya Oluturun
Windows Explorer'da bir klasr veya dosya oluturmak iin:
1. Windows Explorer' an ve yeni klasr veya dosyay oluturmak istediiniz konuma gidin.
2. Yeni bir nesne oluturun.
Dosya - Yeni mensn sein ve alt menden nesne tipini sein.
Alternatif olarak, o konumdaki bo bir alanda sa tklayn, Yeni seeneini sein ve alt
menden nesne tipini sein.
3. Nesne iin bir isim girin.
4. Enter'a basn veya Windows Explorer penceresindeki bo alana tklayarak nesne adn onaylayn.
Prosedr Kayna: Bir Klasr veya Dosyay Yeniden Adlandrn
Bir klasr veya dosyay yeniden adlandrmak iin:
1. Yeniden adlandrmak istediiniz klasr veya dosyay bulun ve sein.
2. zerine yazlacak olan mevcut ad sein. Daha sonra aadaki yollardan birini kullann:
Dosya - Yeniden Adlandr seeneini sein.
Nesneye sa tklayn ve Yeniden Adlandr seeneini sein.
veya F2 tuuna basn.
3. Yeni isim yazn.
4. Enter'a basn veya Windows Explorer penceresindeki bo alana tklayarak yeni ad onaylayn.
Prosedr Kayna: Bir Klasr veya Dosyay Kopyalayn ve Yaptrn
Bir klasr veya dosyay kopyalamak ve yaptrmak iin:
1. Kopyalamak istediiniz klasr veya dosyay bulun ve sein.
2. Nesneyi kopyalayn.
Men ubuundan Dzen - Kopyala seeneini sein.
Men ubuundan Dzen - Klasre Kopyala seeneini sein, kopyalamak istediiniz yeri
sein ve Kopyala'ya tklayn.
Nesneye sa tklayn ve Kopyala seeneini sein.

veya Ctrl+C tu kombinasyonuna basn.
3. Nesneyi yeni bir yere yaptrn.
stediiniz konuma gidin ve Men ubuundan Dzen - Yaptr seeneini sein.
Dosya Listesi blmnde istediiniz konuma gidin, bo alanda sa tklayn ve Yaptr

seeneini sein.
veya istenilen konumda Ctrl+V tu kombinasyonuna basn.
Prosedr Kayna: Bir Klasr veya Dosyay Tayn
Bir klasr veya dosyay tamak iin:
1. Tamak istediiniz klasr veya dosyay bulun ve sein.
2. Nesneyi yeni konumuna tayn.
Nesneyi mevcut konumundan yeni konumuna srkleyin ve brakn.
Men ubuundan Dzen - Klasre Ta seeneini sein. Nesneleri Ta penceresinde

nesneyi tamak istediiniz bir konum sein ve Ta seeneini sein.
Orijinal nesneye tklayn, sa fare butonuna basl turun ve fare iaretisini yeni konuma
srkleyin. Fare butonunu serbest braktnzda Buraya Ta seeneini sein.
veya nesneyi kesin ve yeni konumunda yaptrn.
3. Gerekirse nesneyi yeniden adlandrn.
Prosedr Kayna: Geri Dnm Kutusunu Kullann
Klasrleri veya dosyalar silmek ya da geri yklemek amacyla Geri Dnm Kutusunu kullanmak
iin:
1. Silmek istediiniz nesneleri bulun ve sein.
2. Nesneleri Geri Dnm Kutusuna tayn.
Sil seeneine basn ve Evet seeneine tklayarak nesneleri Geri Dnm Kutusuna
gnderin.
Nesnelere sa tklayn, Sil seeneini sein ve Evet seeneine tklayarak nesneleri Geri
Dnm Kutusuna gnderin.
veya nesneleri Geri Dnm Kutusu ikonu zerine srkleyin ve brakn.
!sterseniz seilen nesneleri kalc olarak silebilirsiniz. Shift tuuna basl tutun ve Delete tuuna
basn. Daha sonra Evet seeneine tklayarak nesneleri silin. Seilen nesneler Geri Dnm
Kutusuna gnderilmez; kalc olarak silinir.
3. Silinen bir nesneyi geri yklemek iin Geri Dnm Kutusunu an, nesneyi sein ve Dosya - Geri
Ykle seeneini sein veya nesneye sa tklayn ve Geri Ykle seeneini sein. Ayrca nesneyi
istediiniz bir konuma srkleyebilirsiniz.
!Silinen nesneleri geri yklemek iin Geri Al komutunu da kullanabilirsiniz.
4. Nesneleri Geri Dnm Kutusundan kalc olarak silin.
Geri Dnm Kutusuna sa tklayn ve Geri Dnm Kutusunu Boalt seeneini sein.
Geri Dnm Kutusunu an ve Dosya - Geri Dnm Kutusunu Boalt seeneini sein.
veya Geri Dnm Kutusunu an, sa blmdeki bo bir alanda sa tklayn ve ksayol
mensnden Geri Dnm Kutusunu Boalt seeneini sein.
5. Silme ilemini onaylamak iin Evet seeneine tklayn.
Prosedr Kayna: Bir Dosya Yazdrn
Bir dosyay yazdrmak iin:
1. Windows Explorer'da yazdrmak istediiniz nesneyi bulun ve sein.
2. Men ubuundan Dosya - Yazdr seeneini sein.
3. sim listesinden istediiniz yazc ismini sein.
4. Sayfa Aral blmnde yazdrlacak olan sayfalar sein.
Sadece seilen metni yazdrmak iin Seim seeneini sein.
Belgenin aktif sayfasn yazdrmak iin Geerli Sayfa seeneini sein.
Belirli sayfalar yazdrmak iin Sayfalar seeneini sein. stediiniz sayfalar numaralarn
virgl ile ayrarak veya ilk sayfa numarasn ve son sayfa numarasn belirleyerek ve araya ksa
izgi koyarak belirlediiniz sayfalar yazdrabilirsiniz.
5. Gerekirse, yazdrma ilemi iin ilave ayarlar yapmak amacyla Tercihler seeneine tklayn.
Yerleim sekmesinde Oryantasyon, Sayfa Sras ve Sayfa Biimini belirleyebilirsiniz.
Kat/Kalite sekmesinde, Kat Kaynan ve Ortam belirleyebilirsiniz.
6. Gerekirse, Yazc Tercihleri penceresinde Gelimi seeneine tklayarak yazdrma iin gelimi
belge ayarlarn belirleyebilirsiniz.
7. Dosyay yazdrmak iin Yazdr seeneine tklayn.

Dosyalar Sktrn ve kartn
Klasrleri ve dosyalar ynetmeyi rendiniz ve Windows Explorer'n zelliklerini incelediniz.
Bunlar daha kolay transfer edebilmek iin dosyalarn boyutunu drmeniz gerekebilir. Bu konuda,
dosyalar sktrmay ve kartmay reneceksiniz.
Resim dosyalar ve sunum dosyalar gibi dosyalarn boyutlar byktr. Dosyann ieriini
bozmadan boyutunu drebilirseniz, daha az bellek alan kullanrsnz ve dosyalar daha ksa
srede aktarabilirsiniz. Ayrca, birok dosyann tek bir dosyada sktrlarak aktarm daha kolaydr.
Dosyalarn nasl sktrlaca ve kartlacan bilmeniz, dosyalar ile alrken iinize yarayacaktr.
Dosya Sktrma ve kartma Aralar

Bir dosyann sktrlmas o dosyann boyutunun drlmesi ilemidir. Sktrlm bir dosyann en
byk avantaj, bir yerden baka bir yere aktarmda kolaylk salamasdr.
En yaygn olarak kullanlan sktrma program WinZip dir.. Bu program ile sktrlan dosyalar .zip
uzants alrlar. Sktrlm bir dosyann orijinal boyutuna geri dndrlmesi ilemine kartma
denir. WinZip uygulamasn sktrlm bir dosyay kartmak iin de kullanabilirsiniz.
Windows Explorer dosyalar ve klasrleri sktrmak iin varsaylan bir komut kullanr. Bir dosyay
veya klasr sktrmak iin, o dosya veya klasr zerinde sa tklayn ve Gnder -Sktrlm (zipli)
Klasr seeneini sein. Bir klasr veya dosyay kartmak iin, sktrlm klasr zerinde ift
tklayn ve Komut ubuunda Tm dosyalar kart seeneine tklayn. Ayrca hard diskinizdeki
dosya boyutunu drmek iin NTFS (NT File System - Yeni Teknoloji Dosya Sistemi) dosyalarndaki
sktrma zelliini kullanabilirsiniz. Bu yntemle dosya veya klasrlerinizi kartma ilemi
yapmadan da kullanabilirsiniz.
ekil 6-8:Sktrma ve kartma ilemleri

Dosyalar Sktrma ve kartma
Prosedr Kayna: Dosyalar ve Klasrleri Sktrn
Dosyalar ve klasrleri sktrmak iin:
1. Sktrmak istediiniz nesneleri sein.
2. Seilen nesnelere sa tklayn ve Gnder -Sktrlm (zipli) Klasr seeneini sein.
3. Sktrlm dosya iin yeni bir isim yazn ve Enter tuuna basn.
Prosedr Kayna: Sktrlm Dosyalar kartn
Sktrlm dosyalar kartmak iin:
1. Sktrlm nesne zerinde ift tklayn.
2. Windows Explorer penceresinde, Komut ubuunda Tm dosyalar kart seeneine tklayn.
3. kartlm dosyalar depolayacanz klasr sein.
Dosyalar u klasre kartlacak metin kutusunda dosyalarn kartlmasn istediiniz bir

konum girin.
veya Gz at butonuna tklayarak klasr sein.
4. kart seeneine tklayn.
Prosedr Kayna: Sktrma zniteliini Kullanarak NTFS Dosyalarn ve Klasrlerini Sktrn
Sktrma zniteliini kullanarak NTFS dosyalarn ve klasrlerini sktrmak iin:
1. Sktrmak istediiniz nesneleri sein.
2. Seilen nesnelere sa tklayn ve zellikler seeneini sein.
3. znitelikler blmnde Gelimi butonuna tklayn.
4. Sktrma veya ifreleme znitelikleri blmnde Disk alanndan kazanmak iin ierii sktr
seeneini iaretleyin ve Tamam butonuna tklayn.
5. zellikler penceresinde Uygula butonuna tklayn.
6. znitelik Deiikliklerini Onayla penceresinde Bu klasrdeki deiiklikleri, alt klasrler ve

dosyalar iin uygula seeneinin seildiinden emin olun ve Tamam butonuna tklayn.
7. znitelikler uygulandktan sonra Tamam butonuna tklayn.

YAZILIMLAR LE ALIMAK
Giri
nceki derslerde bilgisayar donanmn balamay rendiniz. Ancak bir kullanc istedii ilemleri
gerekletirmek iin bilgisayar donanmn dorudan kullanamaz; doru yazlm gerekir. Bu derste,
yazlmlar ile alacaksnz.
iniz srasnda, kendi bilgisayarlarnda bir iin abucak ve etkili biimde yaplmasna ihtiya duyan
kiiler ile karlaabilirsiniz. Bu iler bir resmin dzenlenmesinden, bir belgenin biimlendirilmesine
kadar ok eitli olabilir. Bu ileri yerine getirmek iin kullanabileceiniz ok fazla sayda yazlm
uygulamas vardr. Bir bilgisayar kullancs olarak yazlm uygulamalar konusunda deneyimli
olmanz ve bunlarn sunduu saysz zellikten yararlanmak iin nasl ykleyeceinizi bilmeniz
gerekir.
Ykleme Gereksinimlerini renin
Yazlm Ykleme
Ykleme Gereksinimlerini renin

Dosyalar ve klasrler ile almaya altnz. Her ne kadar Microsoft Windows gnlk ilerinizin
ounu yerine getirmek iin gerekli programlara sahip olsa da, bilgisayarnzda yklenmi ek
programlara ihtiyacnz olacak. Bu konuda, bir yazlm uygulamasn yklemek iin nelere ihtiyacnz
olduunu reneceksiniz.
Bilgisayarnzda bir yazlm uygulamasn yklemeye alyorsunuz. Ancak, bilgisayar baz

nedenlerden dolay program yklemenize izin vermiyor. Bilgisayar dzenli olarak kullanan bir kii
olarak bir yazlm programn yklemek iin gereken her eyi bilmelisiniz. Bylece bu tr
problemleri baaryla zebilirsiniz.
Ynetimsel Haklar
ou iletim sisteminde, varsaylan olarak sistem zerinde tam kontrole sahip olan, kullanc
hesaplar oluturma ve dier ynetimsel fonksiyonlar gerekletirme iznine sahip ynetici
dzeyinde bir kullanc hesab bulunur.

Ynetici, sistemdeki dier kullanclarn eriim seviyelerini ve izinlerini belirler ve dier kullanclar
iin ynetimsel haklara izin verir. Ynetici tarafndan verilen izin olmadan, snrl bir eriimli hesaba
sahip kullanc a ayarlarnn deitirilmesi, CD-ROM yazdrlmas ve yazlm uygulamalarnn
yklenmesi veya kaldrlmas gibi belirli grevleri gerekletiremez.
Donanm Gereksinimleri
Neredeyse her yazlmn, dzgn almak iin minimum donanm gereksinimleri sz konusudur.
Bunlara bazen sistem gereksinimleri denir. Genelde, donanm gereksinimleri iki tipte snflandrlr:
minimum gereksinimler ve nerilen gereksinimler. Minimum donanm gereksinimleri bir programn
almas iin yazlm satcsnn belirttii donanm gereksinimleridir. nerilen gereksinimler ise
yazlmn en uygun performansta almas iin belirtilen gereksinimlerdir. Yazlmn yklenmesi iin
minimum gereksinimler gereklidir.
Gvenlik Duvar
Gvenlik duvar alar arasnda balanan ve eriimi kontrol eden bir aygt veya aygtlar grubudur.
Gvenlik duvarlar bir donanm aygt veya bir yazlm uygulamas olabilir. Ayrca gvenlik duvarlar
bazen yazlm programlarn yklenmeden nce engeller. Bu tr durumlarda, kullanc yazlm
yklemesi tamamlanncaya kadar, geici olarak gvenlik duvarn devre d brakmaldr.
rnek:
ekil 7-1:Gvenlik duvar sistemi

Yazlm Lisanslar
Yazlm lisans bir yazlm uygulamasnn datm ve kullanmn kontrol etmek iin kullanlan yasal
dokmandr. Be ana tipte yazlm lisans bulunur.
Lisans Tipi
Aklama
Ak Ak kaynak yazlm kullanclarn yazlmn kaynak koduna ulaabilmelerini salar ve kodlar deitirmelerine izin verir. Ak kaynak
Kaynak lisanslamas yazlmlarn cretsiz ve yasal olarak datmn mmkn klar.
Freeware Freeware (cretsiz yazlm) uygulamalar doudan Internet'ten indirilebilir ve herhangi bir kstlama olmadan kullanlabilir.
Ticari yazlm uygulamas kullanclara cret karlnda satlr. sminden de anlald gibi ticari gereksinimleri karlamak
Ticari amacndadr. ou ticari yazlm yaynlaycs kullanclarn belirli bir zaman ierisinde kendi kopya srmlerini kayt ettirmelerini
ister. Bu yazlm tipi kullanclarn kaynak koduna ulamasna veya deitirmesine izin vermez.
Copyleft (Telif msaadeli) tm orijinal iin ve trevsel ilerin serbest braklmasn salayan yntemdir. "copyleft" (Telif msaadeli)
ifadesi temelde "copyright" (Telif hakk) iin zt bir konsepti tanmlamakta kullanlr. Yazlm gelitirici Richard Stallman bu konsept
Copyleft ile yazlmn serbest bir ekilde kullanlabilecei, deitirilebilecei ve kopyalanabilecei bir lisans szlemesi oluturmay
hedeflemitir. zgr Yazlm Vakf (FSF) tm cretsiz yazlmlarn Genel Kamu Lisans (GPL) altnda telif msaadeli olmasn ve
yaynlanmasn nermektedir.
Shareware (Kopyalanr yazlm) uygulamalar bir kullancnn dorudan Internet'ten indirebilecei uygulamalardr. Freeware ve
shareware uygulamalar arasndaki tek fark, shareware uygulamalarn genellikle belirli bir sre deneme amal cretsiz olmasdr.
Shareware
Kullanc, deneme sresi sona erdiinde yazlmn tam versiyonunu satn almak durumundadr. Baz shareware uygulamalarda baz
yazlm zellikleri kstlanmtr. Kullanclar bu zellikleri sadece tam versiyonu satn aldklarnda kullanabilirler.
Yazlm Kayd
Kullandnz yazlm kayt ettirmek, her zaman dsoru bir uygulamadr. Yazlm uygulamanzn
kopyasn kayt ettirmeniz yazlm korsanln nlemeye yardmc olur. Kullanc, yazlm kayt
ettirerek gncellemeleri dzenli ykleyebilir ve teknik destek alabilir.
Saysal Haklar Ynetimi
DRM (Digital Rights Management - Saysal haklar ynetimi) dijital ortam yaynlayclar tarafndan
kendi ortam ieriklerinin kullanmn kstlamaya ynelik alnan tedbirleri ifade eder. Bu kstlamalar
ortamn ka kez yrtlebilecei veya ieriin kopyalanp kopyalanamayacana gre olabilir. DRM
balca yaratc ortamlara (ses veya video gibi) yneliktir ancak yakn gelecekte tescilli yazlm
geniletmek iin de hedeflenebilir.
Yazlm Ykleme
nceki konuda, bir yazlm uygulamasn ykleme gereksinimlerini rendiniz. Bu gereksinimleri
karlarsanz, yazlm yklemeye hazr hale gelirsiniz. Bir yazlm uygulamasn yklemek iin baz
admlar srasyla takip etmeniz gerekir. Bu konuda, bir yazlm uygulamasn yklemeyi
reneceksiniz.
Belirli bir dosya tipini aabilen bir yazlm uygulamasna sahip olmamanzdan dolay, bir dosyay
aamamanz gibi durumlar sz konusu olacaktr. Bu problemi zmek iin gerekli yazlm
uygulamasn yklemeniz gerekecektir.
Yazlm Yklemesi

Yazlm uygulamas, dosyalarn ve klasrlerin bir kaynak konumdan bilgisayarnza kopyalanmas
gibi kolay bir ekilde olmaz. Yazlm uygulamalar bilgisayara zel bir ekilde yklenmi olmaldr.
Ykleme kartlabilir bir dosyann paketinden kartlmas, dosyalarn kullanc tarafndan

belirlenen bir dizine kopyalanmas ve sistem ayarlarnn dzenlenmesini ieren bir prosedrdr.
Benzer ekilde bir yazlm uygulamasn silmek iin, yazlm ieren klasr silmek yerine
kaldrmalsnz.
ekil 7-2:Ykleme, dosyalarn kopyalanmas ve sistem ayarlarnn deitirilmesini ieren bir

prosedrdr.
Temiz Ykleme
Daha nceki yklemeden kalan dosyalar gibi durumlar sz konusu olmadan bir yazlm
uygulamasnn yklenmesi ilemine temiz ykleme denir. Genellikle bir iletim sistemini yklerken
nceki yklemeden kalan dosyalar hard diski biimlendirerek kaldrlmaldr nk bunlarn varl
ykleme ilemini aksatabilir. Bir iletim sistemini yklemeden nce her zaman hard diskin
biimlendirilmesi nerilir.
Klasr Atama
Bir yazlm uygulamasn yklemek istediiniz yeri, klasr belirleyebilirsiniz. Varsaylan olarak
birok uygulama C srcsndeki Program Files klasrne yklenecektir. sterseniz bunu
deitirebilirsiniz.
Yazlm Gncellemesi
Yazlm gncellemesi mevcut yazlm uygulamasnn yeni bir versiyonu ile deitirilmesi ilemidir.
Bu iki ekilde yaplabilir: Sadece birka seilmi dosyay deitirerek veya tamamyla yazlmn
zerine yazarak. Yazlm reticileri kendi yazlmlarnn daha iyi almasn salamak iin yeni
yazlm gncellemeleri yaynlarlar. Bazen yeni zellikler yeni bir srmde dahil edilir. Yazlm
uygulamalar genellikle yazlm reticisinin web sitesinden gerekli dosyalar indirerek online olarak
gncellenir. Bir iletim sisteminin, ofis aralarnn veya baka aralarn versiyon deiimi yazlm
gncellemelerine rnek olarak verilebilir.

ekil 6-3:Bir yazlmn daha yeni bir versiyonu ile deitirilme ilemi
Yazlmn Yklenmesi
Prosedr Kayna: Bir Optik Diskten Yazlm Uygulamasn Ykleyin
Bir optik diskten yazlm uygulamasn yklemek iin:
1. Yazlm paketinde belirtilen minimum donanm gereksinimlerini kontrol edin ve bilgisayarnzn

donanm ile karlatrn. Yazlm paketinde belirtilen minimum gereksinimler bilgisayarnzn
donanmndan daha yksek ise bilgisayarnzn donanmn gncellemeniz gerekecektir.
2. altrlabilir dosyann bulunduu konuma gidin.
CD-ROM/DVD'yi srcye takn ve CD-ROM/DVD srcsne giderek ierikleri aratrn ve

altrlabilir dosyay altrn.
Alternatif olarak, altrlabilir dosyann bulunduu konuma gidin ve altrlabilir dosyay

altrn.
!Birok ykleme CD-ROM/DVD'leri otomatik altr zellii ile birlikte gelir. CD-ROM/DVD srcye
takldktan sonra sistem kullancnn altrlabilir dosyay amas iin harekete geirir. Bazen
altrlabilir dosya otomatik olarak alr.
3. Ykleme sihirbaznda gsterilen talimatlar takip edin. Ykleme sihirbaz yazlm ykleme
ilemindeki admlar boyunca size rehberlik edecektir.
!Baz CD-ROM/DVD'ler bir help (yardm) veya read me (beni oku) metin dosyasn ierebilir. Bu
dosyalar, yazlm uygulamasn yklemek iin belirli admlar gsterir.
4. Ykleme ilemi tamamlandktan sonra eer sorulursa bilgisayar yeniden balatn.
5. Uygulamay, Balat mensnden veya yklediiniz dizinden balatn.
Prosedr Kayna: Bir Yazlm Uygulamasn Kaldrn veya Deitirin
Bir yazlm uygulamasn kaldrmak veya deitirmek iin:
1. Denetim Masas'na girin, Programlar ve zellikler penceresini an.

Balat - Denetim Masas'n sein.
Programlar altnda Program kaldr balantsna tklayn.
2. Kaldrmak istediiniz yazlm uygulamasn listeden sein.
3. Kaldr butonuna tklayarak yazlm uygulamasn bilgisayarnzdan tamamen kaldrn.
4. Kaldrma ilemini onaylamanz istenirse Evet seeneine tklayn.
5. Gerekirse, deitirmek, onarmak veya gncellemek istediiniz yazlm sein ve Deitir

butonuna tklayn.
6. lemi tamamlamak iin sihirbazda gsterilen admlar takip edin.
!Deitir zellii her yazlm uygulamas iin kullanlamayabilir.

A TEKNOLOJLER
Giri
u ana kadar bilgisayar donanm ve yazlmn ve bunlarn bir bilgisayara ilevsellik salamak iin
nasl ortaklaa altklarn rendiniz. Bu derste, bilgisayarlarn birbirlerine balanmalarn ve
birbirleri ile iletiim kurmalarn salayan a oluturma teknolojilerini yakndan inceleyeceksiniz.
Gnmzde, neredeyse her kiisel bilgisayar bazen kk ev a ile, bazen ofis a ile bazen de
Internet gibi bir global a ile d kaynaklara baldr. Balanma, paylam ve iletiim kabiliyeti kiisel
bilgisayarlarda a teknolojilerinin kullanmndaki ana nedenlerdendir. Farkl a oluturma
teknolojilerini biliyor olmanz, doru a trn belirlemenize, bunu uygulamak ve ayarlamak iin a
oluturma donanmn tanmanza yardmc olacaktr.
A tipleri
Ethernet teknolojileri
Kablosuz alarn karakteristik zellikleri
A Tipleri
Bu derste, a teknolojilerini inceleyeceksiniz. Dnya zerinde bilgisayarlarn bir araya gelmesiyle
oluan saysz a vardr. Bu konuda, bilgisayar alarnn farkl tiplerini tanyacaksnz.
Her ne kadar bilgisayar alarnn asl oluturulma sebebi bilgisayarlarn birbirleri ile iletiimini
salamak olsa da, bilgisayar alarnn boyutlar ve teknolojileri ok eitlidir. Ayrca her bir a
tipinde kullanlan donanm ve yazlm da farkldr. A oluturma teknolojilerini daha iyi
anlayabilmek iin farkl a tiplerini ve bilgisayar alarnda kullanlan ortak donanm aygtlarn
renmek iyi bir balang noktas olacaktr.

Veri Aktarm
Veri aktarm, verinin, bir yerden baka bir yere iletilmesidir. A oluturma terminolojisinde bu, bir
bilgisayardan baka bir bilgisayara, bitlerin veya bytelarn iletimi olarak ifade edilir. Bilgi, 0'lar ve
1'ler gibi dijital sinyaller olarak veya srekli, deiken elektrik akmlar ve gerilimler biiminde
analog sinyaller olarak aktarlabilir. Veri aktarm hzlar saniyedeki bit (bps), saniyedeki kilobit
(Kbps) veya saniyedeki megabit (Mbps) ile llr.
ekil 8-2:Dijital sinyaller ve analog sinyaller.
Veri Yklenmesi ve ndirilmesi
"Ykleme" (upload) ve "indirme" (download) terimleri iki bilgisayar veya bir bilgisayar ve bir baka
aygt arasnda veri aktarm ilemini aklamak iin kullanlr. Veri ykleme, bilgisayarnzdan baka
bir bilgisayara veya aygta veri aktarmn ifade eder. Veri indirme, baka bir bilgisayar veya
aygttan, kendi bilgisayarnza veri aktarmn ifade eder.
Aktarm Hz
Verinin bir a zerinden aktarm hz saniyedeki iletilen bit (bps) ile llr. Aktarm hz iin
kullanlan baz dier birimler de saniyedeki kilobit (Kbps) ve saniyedeki megabit (Mbps) dir. Bir
Kbps 1,000 bps'yi ve 1 Mbps 1,000,000 bps'yi iaret eder.
stemci-Sunucu Alar
stemci-sunucu alar, bir a iletim sistemini altran zelletirilmi bilgisayarlar veya sunucular
tarafndan oluturulur. Sunucular, dier a bileenlere hizmet ederler ve paylalan bilgi veya
kaynaklar ierirler. Bir sunucu kurulduktan sonra, i istasyonlar veya normal kiisel bilgisayar
iletim sistemini altran istemciler, sunucuda depolanan bilgiye veya sunucuya eklenen
kaynaklara eriim salayabilir. Bu kaynaklar disk alan, paylalan dosyalar, yazclar, modemler veya
baka zelletirilmi bir donanm olabilir. Bir istemci-sunucu anda tm i istasyonlar sunucu
kaynaklarn paylar.

ekil 8-3:Sunucu ve paylalan kaynaklara eriim salayan istemciler.
Bilgisayar Alar
Tanm:
Bilgisayar a, bir bilgisayar grubundaki bilgisayarlarn birbirleri ile iletiim kurmasn salayan
donanm ve yazlmlarn toplamdr. A, iki veya daha fazla bilgisayar birbirine balandnda oluur.
Bir bilgisayar a zerinde, baka bir bilgisayar ile iletiim kuran bilgisayar ve dier aygtlara
dmler veya i istasyonlar denir. A trafii, a boyunca gnderilen veriye verilen addr. Alar, a
verisini tamak iin bir kablo gibi a ortamn; bilgisayar ve bir a ortam arasnda verinin
aktarlabilmesi iin a badatrc donanmn; bilgisayarn a tanmasn salamak iin bir a
iletim sistemini; ve a iletiimlerini kontrol etmek iin bir a protokoln ierir.
rnek:
ekil 5-1:Bir bilgisayar a.

Bir An Kullanm
A kullanmak iin iki nemli neden vardr: Bilgi paylam ve kaynak paylam.
Bilgi paylam: Alar, bilgiyi dier kullanclar ile kolayca paylamanz salar.
Kaynak paylam: Alar; dosyalar, uygulamalar veya baz donanmlar gibi dier kaynaklara
eriiminize izin verir.
o Dosyalar: Dosyalarn bir a zerinde, dier kullanclar ile paylam disk

alanndan tasarruf etmenizi salar. Dosyalarn bir a zerinde depolanmas,
kullanclarn izinli bir a balantsna sahip sistemden, bu dosyalara
ulamalarn salar.
o Uygulama programlar: Bir a kullanarak uygulama programlarnn paylam,
birden ok kullancnn her birisi iin ayr bir lisansa gerek kalmadan, ayn
uygulamaya eriim salamalarna izin verir. Sistemdeki bellek alannda kazan
salar ve uygulama satn alma masraflarn azaltr.
o Donanm: Birok bilgisayar arasnda yazc vb. bir donanmn paylalmas,
masraflar azaltr. Yksek ileme kapasitesine sahip bir sunucu, a kullanarak
birok makine arasnda paylalabilir.
Bilgisayar Alar tipleri

Birok farkl tipte a vardr. Yerel Alan A (LAN-Local Area Network), kk bir corafik alandaki
sunucunun veya tek bir ilemcinin kaynaklarn paylaan bilgisayarlar ve ilikili aygtlar grubudur.
LAN, iki, kullancdan, binlerce kullancya hizmet edebilecek kapasitede olabilir. Bir evdeki
bilgisayarlar arasndaki a LAN'a rnek olarak verilebilir. Kablosuz Yerel Alan A (WLAN-Wireless
Local Area Network), bilgisayarlarn kablo kullanmadan, bilgisayara balanm bir kablosuz aygt
vastasyla, sunucu ile iletiim kurduu LAN'dr.
Geni Alan A (WAN-Wide Area Network), byk bir corafik alana yaylm olan bilgisayarlarn
oluturduu adr. Farkl ehirlerde veya lkelerde ofisleri bulunan bir irketin a WAN'a rnek
olarak verilebilir; irketin bilgisayarlar WAN yoluyla balanr.

ekil 8-4:A oluturma tiplerinden en yaygn olarak kullanlan LAN ve WAN
A Aygtlar Tipleri
Bir aa bal olan bilgisayarlar, eitli a aygtlar vastasyla verilerini iletirler. Birka eit a aygt
bulunur.
A Aygt Aklama
Hub LAN oluturmak iin birden ok bilgisayar balayan a oluturma aygtdr. Hub, kendisine iletilen veriyi, bal tm
Hub
bilgisayarlara sinyaller biiminde gnderir. Hublar 10 Mbps ve 100 Mbps aktarm hzlarn destekler.
Switch, ayn LAN'da bulunan birden ok bilgisayar birletiren kk bir a donanm aygtdr. Hublar gibi switchler de birden ok
Switch porta sahiptir ve bir kaynaktan direk hedefe veri iletimini salar. switchler veri paketlerini dmlere veya segmentlere iletir.
Bu adresleme sayesinde, veri paketleri arasndaki arpma ihtimali azaltlmtr.
Router, ayn protokol kullanan birden ok a arasnda veri gndermek iin kullanlan bir a oluturma aygtdr. Protokol, bir a
Router zerindeki iki bilgisayar arasnda iletiim salamak iin kullanlan bir takm kurallardr. Routerlar iledikleri paketlerdeki a
(Ynlendirici) adreslerini inceleyerek veriyi alar arasnda iletir. Bir routern fonksiyonu bir switchin fonksiyonuna benzese de, router nispeten
daha yksek veri ileme kapasitesine sahiptir ve genellikle WAN'larda kullanlr.

ekil 8-5:A Aygtlar
Veri Paketleri
Veri paketi, a boyunca gnderilen zerk veri birimidir. A boyunca gnderilen veriden farkl
olarak, veri paketi verinin doru hedefe aktarlmasna yardmc olan ilave bilgiyi ierir. lave bilgi,
verinin gnderimi iin kullanlan protokole gre deiir.
Ethernet Teknolojileri
nceki konumuda farkl a tiplerini rendiniz. Kablolu alar, Ethernet ad verilen bir teknolojiyi
kullanrlar. Bu konuda, aygtlarn ve kaynaklarn Ethernet teknolojisini kullanarak nasl
balandklarn reneceksiniz.
Ethernet teknolojisi, gnmzde kullanlan en popler a teknolojisidir. Byk ve kk alar a

omurgasn oluturmak ve son kullanc hizmetlerini salamak iin Ethernet'i kullanrlar. Ethernet
teknolojisinin oalmasndan ve eitlenmesinden dolay, farkl Ethernet teknolojileri hakknda bilgi
sahibi olmanz ev veya ofisinizde karlaabileceiniz kablolu bir an eitli bileenlerini anlamanz
ve tanmlamanz kolaylatracaktr.
Ethernet
Ethernet, LAN'lar oluturmak iin kullanlan, eitli a oluturma teknolojileri ve ortam eriimi
yntemlerinin bir bileenidir. Ortam eriimi yntemleri verinin bir a zerinden gnderildii farkl
yollarla ilgilidir.

Ethernet, bilgisayarlarn fiziksel bir ortam vastasyla, ksa mesafeler zerinden iletiim kurmalarn
salamak amacyla gelitirilmitir. Ethernet, kablolu LAN'lar iin en yaygn olarak kullanlan
teknoloji olarak gze arpmaktadr. Ethernet, ayn bina veya yerleke ierisindeki bilgisayarlar,
yazclar ve sunucular birbirine balamak iin kullanlr. Ethernet alar a arayz kartlar (NIC'ler)
ve bkml tel iftleri gibi fiziksel bileenleri kullanr.
ekil 8-6:Bir bina ierisindeki Ethernet a.
NIC'ler
Ethernet alar bilgisayarlarn bir a zerinden iletiim kurmasn salamak amacyla NIC'leri
(Network Interface Card - a arayz kartlarn) kullanr. Bir a arayz kart, bilgisayar ve a ortam
arasnda verinin iletilmesini salar. Bu kart bazen anakarta gml olarak bulunabilir , bazen de bir
genileme portuna veya yuvasna bir badatrc kart olarak taklabilir. A arayz kartlar, a
kablosu tiplerinden birini balanak iin yaplandrlm bir veya daha fazla porta sahiptir. Her a
arayz kart, kart reticisi tarafndan kartn zerine yazdrlm, karta zel bir fiziksel adrese
sahiptir.
!Fiziksel adres, MAC (Media Access Control - Ortam Eriim Kontrol) adresi olarak da adlandrlr.
CAT5 Kablolar
CAT5, drt ift bakr telden oluan ve 100 Mbps'e kadar Fast Ethernet hzn destekleyen bir
bkml ift kablo tipidir. CAT5 kablolarnn iki ana tipi vardr: Solid (tek damarl) ve stranded (ok
damarl) CAT5 kablolar. Solid CAT5 kablo, daha uzun mesafeleri destekledii ve sabit kablo
balantl ortamlarda alma asndan uygun olduu iin, genellikle ofis binalarnda kullanlr.
Stranded CAT5 kablolar daha esnektir ve ksa mesafeler ve kablonun tanabilir olmas gerektii
durumlar iin en uygun olandr.

ekil 8-7:Drt ift konektrl CAT5 kablolar.
Standart ve Kros (Crossover) kablolar

Standart saplama kablo bir aa balanm bir bilgisayara, yazcya veya baka bir aygta taklan
kablodur. Kros kablo bir ucundaki balantnn, dier uta da alnmasn salayacak ekilde iletim
kondktrlerine sahip bir Ethernet kablosudur. Bu tip kablolar bilgisayardan bilgisayara veya
switchden switche gibi benzer aygtlar birbirlerine balamak iin kullanlabilir.
ekil 8-8:Standart saplama kablo ve kros kablo.

Otomatik anlama
Otomatik anlama, bir a zerinde bal bulunan iki aygt arasnda a hz, iletiim modu, aktarm
hz ve dier iletiim parametrelerinin belirlenmesini salayan bir Ethernet prosedrdr. Ethernet,
temel olarak standart hzda alr: 10 Mbps, 100 Mbps ve 1,000 Mbps. Kullanlan kablo veya tel
tipine ve altklar koullara bal olarak bir Ethernet andaki hzlarda farkllklar olabilir.
Otomatik anlama, a zerindeki aygtlar tarafndan, ortalama bir hza ulamak iin kullanlr.
Otomatik anlama ilemi bir aygtn olas alma modlar hakknda dier aygt bilgilendirmesi ile
balar ve daha sonra bu iki aygt, aygtlar tarafndan paylalan ortak bir parametreye gre en iyi
olas alma modunu kararlatrrlar. Otomatik anlama kabiliyetine sahip bir aygtn, bu kabiliyete
sahip olmayan bir aygta balanmas durumunda otomatik anlama kabiliyetine sahip olan aygt,
bal olan aygtn hzna karar verecek ve eletirmek iin hzn deitirecektir.
ift Ynl Mod Tipleri
ift ynl modlar, birbirleri ile her iki ynde iletiim kurabilen iki aygtn arasndaki iletiim
modudur. Yarm ift ynl mod, bir kerede sadece bir ynn kullanlmas artyla ift ynl
iletiime izin veren bir iletiim modudur. Tam ift ynl mod ayn anda iki ynde de iletiim
salanmasna izin verir.
HomePlug
HomePlug mevcut elektrik sistemi zerinden Ethernet'i altrmak ve balant noktalar olarak AC
prizlerini kullanmak zere tasarlanm bir g hatt adr. Bu a tipi bir evdeki tm odalara a
kablolar ekmeye gerek kalmadan, kablosuz balant salar. Kablolu Ethernet a ile farkl bir
odadaki bir bilgisayar kablosuz olarak balamak iin yaygn olarak kullanlr. Tm bilgisayarlar,
router ve switch gibi a aygtlar "HomePlug kprleri" olarak bilinen ve duvar klarna balanan
HomePlug adaptrlerine taklr.
ekil 8-9: Bir HomePlug a.

Kablosuz Alar
nceki konumuzda, kablolu alarn ardndaki yatan teknolojileri rendiniz. Kurumlar,
alanlarnn mmkn olan en etkili ekilde iletiim salamayabilmelerine izin verecek olan alar
tercih ederler. Hareketlilik ve kolay kullanm iin kablosuz alar, kablolu alara gre daha ok tercih
edilir. Bu konuda, kablosuz alarda kullanlan aygtlar ve bunlarn zelliklerini reneceksiniz.
Kablosuz alar, gnmzde insanlarn ilerini yapmak iin bilgiye her zaman balanabilme
taleplerinden dolay, gereklilik haline gelmektedir. eitli kablosuz aygt tiplerini kullanabilme
beceriniz irketinizdeki herkesin her zaman aa bal kalmalarna yardmc olmanz salayacaktr.
Kablosuz bilgisayar a bilgisayarlarn, dier bilgisayarlara balanabilmek iin kablosuz balantlar

kulland bir adr. Kablosuz balantlar radyo frekans dalgalarn kullanarak veriyi iletirler.
Kablosuz alar, bir ev veya bir ofis gibi yakn mesafelerde bulunan birka aygt balamak veya
Internet zerinden uzak mesafelerdeki bilgisayarlar balamak iin kullanlabilir. Kablosuz alar,
kullanclara uygun maliyet, kolay kullanm ve daha iyi hareketlilik sunar.
ekil 8-10:Radyo dalgalarn kullanarak aygtlar balayan kablosuz a
Kablosuz An Bileenleri
Bir kablosuz ada her bilgisayar bir kablosuz badatrc aygtna sahiptir. Bu aygt dijital veriyi
radyo dalgalarna dntrr ve ayrca ald radyo dalgalarn da dijital veriye dntrr. Dier
kablosuz veya kablolu aygtlar balamak iin Kablosuz Eriim Noktalar (WAP'lar) ad verilen
kablosuz aygtlar veya kablosuz routerlar gereklidir.

RF (Radio Frequency-Radyo Frekans)
Radyo frekans (RF), yaklak 3 hertz (Hz) ila 300 gigahertz (GHz) aralndaki frekansa verilen
isimdir. Radyo frekans aralndaki elektromanyetik dalgalara radyo dalgalar denir. Radyo
dalgalar dk frekansa ve uzun dalga boylarna sahiptir. Bu dalgalar birbirinden ayrlamayan
elektrik ve manyetik bileenlerden oluur. Radyo dalgas bir bakr iletkenden geen yksek frekansl
dalgal akm tarafndan oluturulur ve daha sonradan bir anten ile havaya yaylr.
Her ne kadar frekansn temel birimi Hz olsa da yksek deerleri basit bir biimde yazmak iin
kullanlan baka frekans birimleri de vardr.
Frekans Birimi Deer
Kilohertz (kHz) 1,000 Hz veya 103 Hz.
Megahertz (MHz) 1,000,000 Hz veya 106 Hz.
Gigahertz (GHz) 1,000,000,000 Hz veya 109 Hz.
ekil 8-11:Elektrikli ve manyetik bileenlerden oluan bir RF dalgas
WAP
Bir WAP (Wireless Access Point - Kablosuz Eriim Noktas), kablosuz aygtlar arasnda bir kablosuz
a oluturmak iin balant salayan aygttr. Bu cihaz ayrca bir kablosuz a, kablolu aa da
balayabilir. Kablolu a balamak iin bir porta sahiptir. Ayn zamanda anten veya kzltesi alcy
kablosuz sinyalleri almak ve gndermek iin kontrol eden bir a arayzne sahiptir. WAP'lar
kablosuz aygtlarn, kablolu alarla balant kurabilmelerini salayan ayarlayabileceiniz gvenlik
zeliklerine sahiptir.

ekil 8-12:Bir kablolu a ve kablosuz aygtlar balayan WAP.
Kablosuz Router
Kablosuz router bir bilgisayar kablosuz balant ile birden ok aa balar. Bir WAP ve bir routern
ilerini gerekletirir. Kablolu ve kablosuz bilgisayarlarn Internet'e balanmasn salar. Birden ok
kullancnn ayn anda bir aa balanmasna izin verir. Baz kablosuz routerlarda gvenlik duvar
bulunur.
ekil 8-13:Bir bilgisayar birden ok aa balayan kablosuz router.
SSID
SSID (Service Set Identifier - Hizmet Kmesi Tanmlayc), WAP ve buna balanan tm aygtlar
tanmlayan 32 bitlik alfasaysal dizgidir. WAP, SSID'yi genellikle metin olarak yaynlar. Bir SSID'yi,
WAP ve buna bal olan aygtlar grubu iin geerli bir a ad olarak dnmek uygundur. WAP veya
kablosuz routerlar gibi kablosuz balanabilirlik aygtlar, varsaylan SSID'ye sahiptir. Ynetici bir
aygtn varsaylan SSID'sini kabul edebilir veya aygt daha net ekilde tanmlamak iin bir SSID
belirleyebilir.
ekil 8-14:WAP ve buna bal aygtlar tanmlayan SSID.
Bluetooth
Bluetooth, kiisel bilgisayarlar, dizst bilgisayarlar, cep telefonlar ve oyun kumandalar gibi
aygtlar arasnda, ksa mesafede kablosuz iletiim imkn salayan kablosuz bir teknolojidir. Bu
aygtlar arasnda, ses ve veri bilgisi yaklak 10 metrelik menzilde 2.4 GHz de iletilir. Ayn anda
maksimum sekiz Bluetooth aygt birbirine balanabilir. kiden sekize kadar Bluetooth-etkin aygtn
oluturduu balantya piconet denir.
ekil 8-15:Bluetooth ksa mesafede kablosuz iletiim salar.

RFI
RFI (Radio Frequency Interference - Radyo frekans karkl), EMI (Electromagnetic Interference -
elektromanyetik mdahale) olarak da bilinir ve istenmeyen elektromanyetik yaylmann
oluturduu rahatszl ifade eder. Bu istenmeyen yaylma, herhangi bir elektronik devrede hzl
sinyal deiimlerine neden olabilir. RFI, cep telefonlar, kablosuz alar ve radyolar gibi kablosuz
cihazlarn performansn etkiler. RFI'den dolay kablosuz sinyallerde kesilme veya zayflama olabilir.
Kablosuz A Protokolleri
IEEE 802.11 standard, IEEE tarafndan kablosuz LAN teknolojisi iin gelitirilmi standartlar
toplamdr. 802.11 protokol standartlar kablosuz aygtlar arasndaki kablosuz iletiim iin kurallar
ve teknolojileri belirler. Her standart farkl frekans aralklarnda, farkl iletiim hzlar salar. Bir
kablosuz a gereksinimine gre bir kullanc standart ve ilgili a oluturma donanmn seebilir.
Standart Aklama
802.11, orijinal IEEE kablosuz alma grubudur ve standart olandr. 2.4 GHZ frekans bandnda 2 Mbps'ye kadar kablosuz veri transferi
802.11
hzn belirtir.
802.11a hzl ve gvenli olduu onaylanm ancak nispeten daha pahal olan kablosuz protokoldr. 5 GHz frekans bandnda 54
802.11a Mbps'e kadar transfer hzn destekler. Ne yazk ki bu hz, eriim noktasn nasl dzenlediinize bal olarak 20 metre menzili ile
snrldr ve kullanc hareketliliini de snrlamaktadr.
802.11b, Wi-Fi olarak da bilinir ve muhtemelen en yaygn olan ve kesinlikle en uygun fiyatl WLAN protokoldr. 2.4 GHz frekans
bandnda 11 Mbps veri transfer hz salar. Baz satclar kendi rettikleri aygtlarda bu hz arttrmlardr. 802.11b ak alanda 300
802.11b
metre menzile ve kapal alanda (duvarlarn sinyalli engelledii) 60 ila 120 metre menzile sahiptir. 802.11 ile geriye dnk uyumlulua
sahiptir ancak 802.11a ile birlikte alamaz.
802.11e ev ve i yeri uygulamalar iin bir kablosuz standarttr. 802.11a ve 802.11b iin okluortam destei verir ve bu standartlar ile
802.11e
uyumludur.
2.4 GHz frekans bandnda 54 Mbps'e kadar veri transfer hzna sahiptir. Daha yksek hzlardan dolay 802.11g ile deitirilebilen,
802.11g
802.11b ile uyumludur.
802.11n kablosuz veri retimi iin 2010 ylnda onaylanmas beklenen bir protokoldur. Her ne kadar birok "Draft N" veya "Pre-N"
802.11n rnleri zaten retilmi ve satlm olsa da protokol ile uyum salamaktadr. Protokol, 2.4 GHz veya 5 GHz aralklarnda 600 Mbps'e
kadar veri retimi ile hzlar arpc bir biimde artracaktr.
!IEEE 802.11 standartlarna bal bir kablosuz yerel alan ana ayrca Wi-Fi a denir. Wi-Fi, kablosuz
ekipman reticileri rgt, Wi-Fi Alliance tarafndan sahiplenilen bir tescilli ticari markadr.

NTERNET LE ALIMAK
Giri
nceki derste, eitli a oluturma teknolojilerini ve bilgisayarlarn baka bir bilgisayara balanma
ve iletiim kurma yollarn rendiniz. Bu derste, Internet ad verilen global a ile ilgili teknolojileri,
Internet'te gezinmek iin kullanlan aralar ve kullanclarn Internet'e girdikleri zaman
kullanabilecekleri gvenlik zelliklerinin neler olduklarn reneceksiniz.
Muhtemelen "online," "sanal gereklik" veya "bilgi otoyolu" terimlerini daha nce
duymusunuzdur. Bu terimler Internet ad verilen byk bir global a iin kullanlr. Internet,
herhangi bir konuda bilgi edinmenizi, mesajlar gndermenizi ve almanz, mzik dinlemenizi,
yazlm uygulamas indirmenizi, online alveri yapmanz ve herhangi bir yerdeki baka insanlar ile
irtibat kurabilmenizi salar. Internet'in kiisel ve ticari gereksinimler iin her yerde bulunan ve
gl bir ara olmasndan dolay bugn her bilgisayar kullancs Internet'te gezinebilmeli ve
buradaki kaynaklar etkin bir biimde kullanabilmelidir.
Bilgi Alar
Web Taraycs
Internet protokolleri
E-posta protokolleri
Internet adresleme zellikleri
Bilgi Alar
eitli bilgisayar alarn ve a oluturma teknolojilerini rendiniz. Alarn kendi eriilebilirliklerine
ve eriime izin verdikleri bilgi tipine bal olarak farkl snflara ayrldn rendiniz. Bu konuda,
bilgi alarnn ana tiplerini ve bir bilgisayar Internet'e balamak iin hangi aralarn kullanldn
reneceksiniz.
Eer daha nce World Wide Web'de gezindiyseniz dnyann en byk ana, Internet'e
balanmnz demektir. Ayrca evinizde, okulunuzda veya i yerinizde bir yerel bilgisayar ana
balanm olabilirsiniz. Bilgi alarnn nasl altn ve grdnz ieriklerin aslnda size nasl
ulatrldn bilmek nemlidir.

Internet
Internet, dnya apnda bilgisayarlarn ve alarn birbirine balanmasyla oluan bir ok byk bir
bilgisayar adr. Bu, dnyadaki en byk genel adr ve kullanclarn herhangi bir yerden sohbet
etmelerine, e-posta gndermelerine ve almalarna ve bilgi paylamalarna izin verir. Internet
tartma forumlar, haber gruplar ve online alveri gibi hizmetler salar. Internet'e girmek iin bir
Internet balantnz, web tarayc ad verilen kullanc dostu bir yazlm uygulamas arayzne ve
modem gibi bir donanma sahip olmanz gerekir.
ekil 9-1:Internet, ok miktarda bilgisayarn bir araya gelip oluturduklar adr.
Internet ve Web
Her ne kadar insanlar bu terimleri kartrsa da Internet ve WEB'in aslnda farkl eyleri ifade
ettiklerini bilmeniz gerekir. Yaklak 40 yldz bir ekilde hayatmzda olan Internet eitli hizmetler
salayan global bir kamusal adr.(Internet'i birbirine bal byk bir donanm derlemesi gibi
dnn.) Web, Internet hizmetlerinin zel bir kategorisidir ve Internet zerinde depolanan veri
iin kataloglama sistemi salamak amacyla 1980'lerde gelitirilmitir. Internet'ten farkl olarak,
web'in ncelikli ilevi alar balamak deildir. Belirli yazlm teknolojileri kullanarak ilgili bilgi iin
balant oluturur. (Web'i birbirine bal byk bir bilgi derlemesi gibi dnn.) "Online" ve "sanal
gereklik", Internet'ten bahsederken ska kullanlan terimlerdir.
Modemler
Tanm:
Modem, bir bilgisayarn telefon hatlar veya kablo TV hatlar gibi standart telekomnikasyon hatlar
zerinden veri gndermesini veya almasn salayan bir iletiim aygtdr. Dijital veriyi okuma, analiz
etme ve analog sinyallere dntrebilme kabiliyetine sahiptir ve genellikle bilgisayarlar Internet'e
balamak iin kullanlr. Ayrca gelen analog sinyalleri, dijital sinyallere dntrr ve bylece bu
sinyaller bir bilgisayar tarafndan ilenebilir. "Modem" MOdulator/DEModulator (Kipleyici/Kip
zc) ifadesinin ksaltmasdr. nk gelen ve giden sinyallerde kipleme ve kip zme yapar.

rnek:
ekil 9-2:Modem, bir bilgisayarn standart telekomnikasyon hatlar zerinden veri iletimini salar.
PSTN
PSTN (Public Switched Telephone Network - Kamu Anahtarlamal Telefon ebekesi), birbirine bal
ses oryantasyonlu kamusal telefon ebekelerinin btnn ifade eder. Internet, telefon ebekesi
sistemi tarafndan oluturulan bir alt yap zerinde kurulmutur. Balangta, ou Internet
balants bir telefon hatt kullanarak Internet Hizmet Salaycsnda (ISP) hat arayan bir modem
kullanyordu.
Internet Balants Seenekleri

Bir bilgisayar Internet'e balamak iin birok yol vardr. Veri aktarm hz, donanm gereksinimleri
ve donanm maliyetleri balant tipine gre deiiklik gsterir.
Internet Balants Tipi zellikleri
Bir bilgisayarn telefon kablosu veya modem kullanarak telefon ebekesine baland balant tipidir. Bir telefon
balants salandktan sonra, bilgisayardan gelen veri modem tarafndan analog sinyallere dntrlr ve telefon
Telefon hatt
ebekesi zerinden dier bilgisayara iletilir. Dier tarafta analog sinyal modem tarafndan tekrar dijital biime
dntrlr. Bu balant tr artk ok nadir grlmektedir ve genellikle yedek olarak kullanlmaktadr.
Kablosuz balant, kablosuz bir modemin kulland balant tipidir. Bir kablo veya telefon ebekesi kullanmaz.
Kablosuz Kablosuz balantda bir kablosuz modem bilgisayardan gelen dijital veriyi radyo dalgalarna dntrr. Kablosuz
balantlar seyahat srasnda veya ev ya da i yerinden uzakta iken Internet'e balanmak iin kullanldr.
Bir cep telefonunun veri kablosu kullanarak bir bilgisayara baland balantdr. Cep telefonu bir modem gibi
alabilir veya telefon hizmet salaycs tarafndan salanan servis vastasyla Internet'e dorudan eriim
Cep Telefonu salayabilir. Seyahat eden ve ofisinden uzaktayken Internet eriimine ihtiya duyan insanlar iin kullanl bir
zelliktir. WAP (Wireless Access Protocol -Kablosuz Uygulama Protokol) bir cep telefonundan veya PDA'dan
Internet'e eriim salamak iin kullanlan protokoldr.
Bir bilgisayarn, DSL telefon hattna baland balantdr. Veri hzlar saniyede yzlerce kilobitten (Kbps), saniyede
megabitlere (Mbps) kadar deiiklik gsterir. Bu balant tipi DSL modem ad verilen zel bir modem aygtna
DSL (Digital Subscriber gereksinim duyar. DSL modem, bir bilgisayar veya router saysal sinyallere erimek amacyla DSL telefon hattna
Line -Saysal Abone Hatt) balar. DSL modemlerin ounluu harici aygtlardr ve bilgisayarn Ethernet portuna balanr. 25 kilohertz (kHz) den
1 megahertz (MHz) stne kadar olan frekanslar kullanr. Veri hzlar saniyede yzlerce kilobitten (Kbps), saniyede
megabitlere (Mbps) kadar deiiklik gsterir.
Verinin, genelde televizyon sinyallerinin aktarm iin kullanlan bir kablo ebekesi vastasyla transfer edildii kablo
balantsdr. Kablo modem bir bilgisayar bir kabloya balamak iin kullanlr. Bilgisayara balanm zel bir kablo
Internet'e 24 saat eriim salar. Kablo eriimi, kullanclar kablo tedarikisi tarafnda televizyon ve veri sinyallerini
Kablo ayran dmler etrafnda gruplara ayrr. An hz her bir dmde grubun nasl yerletirildiine bal olarak deiir.
ndirme hzlar farkl alanlarda 1 Mbps den daha fazla deiiklik gsterebilir. Birok kablo irketi en az 768 Kbps
indirme hznn gvencesini vermeye alrlar; ancak 1.5 ila 3.0 Mbps arasndaki hzlar yaygndr ve 30 Mbps veya
daha st hzlar da mmkndr.

Bir bilgisayarn bir anak antene baland uydu balantsdr. Veri, dnya yrngesinde ilerleyen bir iletiim uydusu
Uydu
yoluyla, anak anten zerinden transfer edilir. Bu balant tipi uzak alanlarda tercih edilir.
ISDN (Integrated
Services Digital Network - Bir analog telefon ebekesinin, analog ve dijital veriyi iletmesini salayan, optik fiber a kullanan balantdr. Bir
Tmleik Hizmetler modem yerine ISDN kartn takan kullanclar, genellikle daha yksek aktarm hzlarn elde ederler.
Saysal A)
ekil 9-3:Internet balants seenekleri.
DSL
DSL, yksek hzda veri aramalaryla almak iin, PSTN gerekliliini ortadan kaldran bir
teknolojidir. DSL ile veri aramalar, dijital veriyi iletebilen telefon hatlar zerinden irket ana veya
dorudan servis salaycya ynlendirilir. Asimetrik Saysal Abone Hatt (ADSL) 8 Mbps'den daha
byk yukar akm veya aa akm veri hzlarna ve bkml tel ifti zerinden 1 Mbps'e kadar tam
ift ynl hza ulaabilir.
Bu, ev ve kk i yeri kullanclarnn en alk olduklar DSL tipidir.
Genibant Router
Genibant router (ynlendiricisi) birden ok bilgisayarn Internet'e eriimine izin veren a
oluturma aygtdr. Bir an paras olarak bu aygt bir bilgisayar ve bir modem arasnda Internet
trafiini ve makineler arasnda Internet olmayan trafii ynlendirir. Genibant router genellikle bir
router, drt veya daha fazla Ethernet portuna sahip bir a switchi ve bir DHCP (Dynamic Host
Configuration Protocol - dinamik host yaplanrma protokol) sunucusuna sahiptir. DHCP sunucusu
her bilgisayara zel bir Internet adresi atayarak, birka kullancnn ayn anda Internet'e
balanmasna izin verir.
Genibant Karakteristikleri
Kablo, DSL, uydu ve ISDN balantlarna genibant balantlar denir. Genibant hizmetlerinin ortak
zellikleri yksek hz ve yksek veri kapasiteleridir. zel bir kablo bilgisayara bal olduunda, bu
hizmetler her zaman "ak" tr. Genibant hizmetlerini kullanan kullanclar, kullanm zamanna
baklmakszn sabit cretlerle deme yaparlar. Hizmet her zaman ak olduu iin saldr tehlikesi
vardr ve virs saldrlarn ve bilgisayara izinsiz eriimleri engellemek iin nleyici tedbirler
alnmaldr.
Web Taraycs ile almak

Internet'in karakteristiklerini ve Internet'e balanmak iin kullanlan eitli yntemleri rendiniz.
Internet'i kullanmadan nce, Internet'e eriim salamak iin kullanlan ana arac tanmanz gerekir.
Bu konuda, Internet'e girmek iin bir web taraycs ile alacaksnz.
E-ticaret, online ilemler ve evde yaplan ilerin gelimesi ile Internet herhangi bir kurumda ileri
ynetmek iin ve birok kiisel grevi baaryla gerekletirmek iin tercih edilen bir yol haline
gelmitir. nsanolu iin bilinen neredeyse her konu hakkndaki snrsz bilgiye ulamaktan, online
bankaclk ve online seyahat rezervasyonlar gibi hizmetlere kadar Internet gnlk yaantmzn
vazgeilmez bir paras haline gelmitir. Internet'e erimenin faydalarndan maksimum seviyede
yararlanmak iin bir web taraycsnn kullanm esaslarn iyi biliyor olmanz gerekir.
Web Taraycs
Tanm:
Web taraycs, web sayfalarn grntlemek iin kullanlan bir yazlm uygulamasdr. ou web
taraycs metin, grafikler, okluortam elemanlar ve butonlar veya formlar gibi etkileimli
elemanlar grntleyebilir. Baz web sayfas fonksiyonlar iin plug-in veya add-on olarak
adlandrlan eklenti yazlmlar gerekebilir. Web tarayclar istemci ve web sunucusu arasnda
iletiim salamak iin Internet protokollerini kullanr. Tipik bir web taraycs bir kullancnn web
sayfalar arasnda gezinmesini, favori sayfa adreslerini kolay eriim amacyla kaydedebilmesini,
nceden ziyaret edilen sayfalara geri dnebilmesini ve taraycda grnm ve ilevsellik
seeneklerini ayarlayabilmesini salar.

rnek:
ekil 9-4:Internet Explorer bir web taraycsdr.
Popler Web Tarayclar
Microsoft Internet Explorer piyasadaki en yaygn olarak kullanlan web taraycsdr, bunun en
byk nedeni Microsoft Windows iletim sistemleri ile birlikte cretsiz olarak yklenmesidir.
Piyasadaki dier baz web tarayclar:
Mozilla Firefox
Opera Software'den Opera
Apple Safari, Mac OS X de varsaylandr.
Google Chrome
Internet Explorer Versiyonlar
Microsoft, Internet Explorer' Windows iletim sisteminden bamsz olarak gnceller. Bu,
taraycnz Windows'unuz ile beraber geldii versiyondan farkl bir versiyona gncelleyebileceiniz
anlamna gelir. Eer Internet Explorer 7.0'dan Internet Explorer 8.0'a gncelleme yapyorsanz
Microsoft'tan ykleme dosyalarn indirmek iin Windows'un geerli, lisansl ve aktifletirilmi bir
kopyasna sahip olmanz gerekecektir.

Web siteleri
Web sitesi metin, resim ve grafiklerden oluan, birbiri ile ilikili web sayfalarnn derlemesidir. Web
sayfalar HTML (Hypertext Markup Language - Hipermetin aretleme Dili) gibi zel programlama
dilleri ile yazlan dosyalardr. Bir web sitesi eitli konularda bilgi ieriyor olabilir. Bir web sitenin
varsaylan (ilk alan) sayfasna ana sayfa denir. Genellikle bir web sitesindeki tm sayfalara sitenin
ana sayfasndan ulalabilir. Web sayfalar kpr ad verilen zel metinler ile birbirine balanr. Bu
metinlere tkladnzda farkl sayfalara veya web zerinde farkl kaynaklara ulaabilirsiniz. ou
kprnn alt izilidir veya farkl bir renge sahiptir. Genellikle mavi renktedir. Ayrca bu kprler
resimler ierisinde de yer alabilir. Fare iaretinizi bir kprnn zerine getirdiinizde fare iaretisi
bir el iaretine dnr. Metin veya resimdeki bir kprye tklandnda sizi kprnn iaret ettii
sayfaya gtrr.
HTML
HTML, ieriin gsterimini aklamak iin tag ad verilen zel bir kod kullanan programlama dilidir.
Tag'n tipine bal olarak tarayc ierii grntleyecektir. rnein <b> ve </b> tag'lar arasndaki
bir metin bold (kaln) biimde grnecektir. Tag'lar ayrca metnin dier web sitelerindeki metinler
veya ayn web sitesindeki belgeler ile birbirine balanmasna izin verir.
ekil 9-5:Web sitesi, metin ve grafiklerden oluan sayfalarn bir derlemesidir.

Web Sunucusu
Tanm:
Web sunucusu web ieriini ve dier kaynaklar depolayan ve bunlar web istemcilerine datan,
Internet zerindeki sunucu bilgisayardr. Bu bilgisayarlar sunucu yazlmn altrmak iin
yaplandrlr ve web istemcilerinden gelen talepleri dinleme ve yantlama kabiliyetine sahiptir. Bir
web sunucusu, web sitelerinin sayfalarn, web sayfalarnn dinamik elemanlarnn istenildii ekilde
almasn salayan grafikler, animasyonlar ve komut dosyalarnn tmn depolar. Sunucu daha
sonra web sitesinin ieriini talep zerine web istemcisine gnderir. Bylece bu dinamik elemanlar
web istemcisinin yazlm tarafndan ilenerek ierik grntlenebilir.
rnek:
ekil 9-6:Bir web sunucusunun rol
erezler (Cookies)
erez bir web sitesi tarafndan oluturulan ve kullancy tanmak iin kullanlan bilginin kaydedildii
bilgisayarn hard diskindeki bir metin dosyasdr. Bu bilgi kullanc daha sonra siteye tekrar
girdiinde zelletirilmi web sayfalar hazrlanmas iin kullanlr. erez, kullancnn bir web
sitesindeki eylemleri, rnein kullancnn tklad balantlar hakknda teknik bilgiyi depolayabilir.
Ayrca kiisel bilgiyi de depolayabilir ancak kullanc bir formu doldurmad veya butonlara
tklamad srece bunu gerekletiremez.

ekil 9-7:Kullanc bilgisini ieren bir erez dosyas.
erezler geici veya kalc olabilir. Geici erezler, oturum erezleri olarak da ifade edilir ve sadece
web oturumu sresi iin bilgisayarda depolanr. Web oturumu sonlandrldnda bunlar silinir.
Kalc erezler hard diskte kaydedilir ve web oturumu sonlandktan sonra da korunur. Bir web
sitesinin kalc erezi bir bilgisayarda saklandktan sonra tarayc erezleri sonraki ziyaretlerde veya
web sitesinden gelen taleplere bal olarak yeniden okunmas veya gncellenmesi iin web sitesine
geri gnderir.
!erezler ayrca ilk parti veya nc parti erezler olabilir. lk parti erezler o anda grntlenen
web sitesinde balatlr veya o web sitesine gnderilir. nc parti erezler o anda grntlenen
web sitesi yerine bir reklam veya pazarlama sitesi gibi baka bir sitede balatlr veya gnderilir.
Internet nbellei
Internet nbellei bir web sayfasnn yeniden yklenmesi iin geen sreyi azaltmak amacyla, web
taraycs tarafndan kaydedilen dosyalar sakl tutan yerel depolama alandr. Tarayc nbellei, bir
web sayfasn oluturmak iin ve ilk defa giri yaptnzda grntlemek iin gerekli olan tm
metin, resim ve komut dosyalarn ierir.
nbellee alnm bir web sayfas deitiinde nbellei temizlemeden veya sayfay
yenilemediiniz srece en gncel bilgiyi gremeyebilirsiniz. Ayrca, rnein bankalarn web siteleri
gibi baz gvenli web siteleri verdiiniz kiisel bilgiyi nbellee alabilir.

ekil 9-8:Bir yerel klasrde depolanan web sayfalar.
Tarayc nbellei ve Gvenlik
Eer birden ok kiinin kulland bir bilgisayarda gvenli web sitelerini ziyaret ederseniz, tarayc
nbelleini temizlemeniz kiisel bilginizi korumanza yardmc olacaktr. Internet Explorer'da
tarayc nbellei Temporary Internet Files klasrnde depolanr.
Web Taraycsnn zellikleri

Internet Explorer 7.0'n kullanc arayz web taramas yaparken size yardmc olan eitli
bileenlere sahiptir. Aadaki tablo Internet Explorer 7.0 arayznn bileenlerini aklamaktadr.
ekil 9-9:Internet Explorer 7.0 kullanc arayz.

Bileen Aklama
Geri butonu Ziyaret ettiiniz bir nceki sayfaya gtrr.
leri butonu Ziyaret ettiiniz bir sonraki sayfaya gtrr.
Adres ubuu Web adresi girmenizi salar.
Git butonu/Yenile Adres ubuunda yazdnz bir adrese balanmanz salar. Bir web sayfasna balysanz, Git butonu Yenile butonu ile
butonu deiir. Yenile butonu, o anda grntlenen web sayfasndaki bilgileri sunucudan yeniden ykler.
Durdur butonu Mevcut web sayfasnn yklenmesini veya yeniden yklenmesini durdurur.
Live Search metin Bir arama motoru. Web sayfasn amanza gerek kalmadan herhangi bir bilgiye ulamak iin bu alanda szck girmenizi
kutusu salar.
Ara butonu Girilen szck iin Internet zerinde arama balatr.
Komut ubuu En sk kullanlan butonlar ierir.
Komut ubuu Butonlar
Internet Explorer 7.0'da Komut ubuu tarama srasnda farkl grevleri gerekletirmenize
yardmc olan ilave butonlar ierir.
ekil 9-10:Komut ubuu butonlar
Aadaki tablo Komut ubuu butonlarn aklamaktadr.

Buton Aklama
Sk Kullanlanlar
Yer imi olarak kaydettiiniz web adreslerini gsterir.
butonu
Sk Kullanlanlara
Sk Kullanlanlar listesine bir web adresi eklemenizi salar.
Ekle butonu
Hzl Sekmeler Tm ak sekmeleri kk resimler eklinde grntlemenizi salar. Ancak bu buton sadece iki veya daha fazla sayfa ak
butonu olduunda grnr.
Sekme Listesi
Ak olan sekmeleri bir men listesi eklinde grntler.
butonu
Yeni Sekme
Yeni bir sekme aar.
butonu
Ana Sayfa butonu Taraycnn varsaylan ana sayfasn grntler.
Bir web sitesinin ierik gncelleme zet aklarn tespit eder. zet aklar haberler veya Internet'te ilgi eken zel alanlarla
zet Aklar
ilgili dzenli gncellemelerdir. Bir web sitesinin zet aklarna abone olabilirsiniz ve web sitesini ziyaret etmeden en son
butonu
bilgileri dorudan alabilirsiniz. zet Aklar butonu sadece bir web sayfas zet aklar sunduu zaman etkinleir.
Yazdr butonu Yazdrma ile ilgili ayarlar yaplandrmanz ve bir web sayfasn yazdrmanz salar.
Sayfa butonu Metin boyutu veya yaknlatrma gibi sayfa ile ilgili eylemleri gerekletirmenizi salar.
Aralar butonu Internet Explorer 7.0'n alr pencere engelleyicisi ve dolandrclk filtresi gibi aralarna ulamanz salar.

Taraycnn Dzenlemesi
Web tarayclar, web taraycsnn grnmn dzenlemek iin eitli seenekler sunar. Ara
ubuklarndaki ikonlarn boyutunu ve tarayc penceresinde web sayfasndaki grntlenen metnin
boyutunu dzenleyebilirsiniz. Ayrca web sayfalarnda grntlenen ve belirli bir koda sahip
olmayan metnin biimini ve rengini deitirebilirsiniz. Ziyaret edilen ve ziyaret edilmeyen
balantlarn rengini ve arkaplan rengini deitirebilirsiniz. Internet Explorer 7.0'da Aralar
mensnden Internet Seenekleri penceresini aarak taraycy dzenleyebilirsiniz.
ekil 9-11:Internet Seenekleri penceresi

Sekmeli Tarama
ekil 9-12:Sekmeler halinde grnen oklu web sayfalar
Taraycnn Gvenlik zellikleri
Internet Explorer saldrganlarn tehditlerine kar taraycnzn gvenliini salamanza yardmc

olan eitli aralara sahiptir.
Gvenlik Arac Aklama
Internet Explorer drt blge tanmlamaktadr: Yerel ntranet (gvenilen intranet siteleri), Gvenilen Siteler (gvenilen
Internet siteleri), Yasakl Siteler (gvenilmeyen, zararl siteler) ve Internet (snflandrlmam siteler). Her bir blge
Gvenli blgeler
Internet Explorer'n o blge ierisindeki siteleri nasl grntleyeceini ve bunlara nasl erieceini belirten varsaylan
ayarlara sahiptir. Her blgeye zg ayarlar dzenlenebilir.
erik Danman Internet Content Rating Association (ICRA) tarafndan derecelendirildii ekilde web sitelerinin
ieriklerine eriimi kstlamak iin kullanlan bir aratr. Derecelendirme sistemine ek olarak belirli siteleri ieriklerine
erik Danman
bakmakszn kstlayabilirsiniz. Ayrca kstlanm siteleri grntlemek iin bir ynetici ifresi ayarlayabilirsiniz.
AutoComplete zelliini kapatarak kullanc adlar ve zel bilginin web formlarnda girilmesini engelleyebilirsiniz.
Internet Seenekleri penceresinin Gelimi sayfasnda bulunan gvenlikle ilgili ayarlar, hangi uygulama tiplerinin
Gelimi ayarlar
alabilecei ve sistemin dijital imzalar kontrol edip etmeyecei gibi eitli tarayc davranlarn kontrol eder.
Windows Server 2003 Service Pack 1 ve Windows XP Service Pack 2 ve sonrakilerde otomatik olarak yklenir. Gvenli
Internet Explorer
blge ayarlar ve gelimi gvenlik ayarlarnn konfigrasyonu gibi birok gvenlik ayarn otomatik olarak ayarlar.
Gelimi Gvenlik
Ayrca kullanc izni olmadan, baz web sitelerine ve baz web ieriklerine eriimi kstlar. Bileeni eklemek veya
Konfigrasyonu
kaldrmak iin Denetim Masas'ndaki Program Ekle/Kaldr aracn kullanabilirsiniz.
Alr pencere Windows Server 2003 Service Pack 1 ve Windows XP Service Pack 2 ve sonraki iletim sistemlerinde otomatik olarak
engelleyici yklenir. Web sitelerinin, kullancnn izni olmadan alr pencereleri gstermesini engeller.
E-dolandrclk, saldrgann rnein bir banka gibi gizli bir kaynaktan e-postalar gndererek kurbann zel bilgilerini ele
geirmeye alt e-posta tabanl bir saldr tipidir. Zararl sitelerden gelen e-dolandrclk saldrlarna kar
Dolandrclk filtreleri
kullanclar korumak ve bu web sitelerini ve balantlarn tanmlamak ve engellemek iin e-dolandrclk filtrelerini
kullanabilirsiniz.
ActiveX, programclarn bir web sayfasnda veya uygulamada animasyonlar, formlar, raporlar ve veri eriim sayfalar,
sayalar ve hatta gerek yazlm uygulamas gibi dinamik bileenleri eklemesini salayan bir Microsoft programlama
teknolojisidir. Saldrganlar, masum kullanc sistemlerinde indirilebilen ve altrlabilen zararl ActiveX scriptlerini
ActiveX seenekleri
(komut dosyalarn) yazabilir. Bir saldrgan bir web sayfasna ActiveX scripti yerletirebilir ve eer kullancnn sistemi
doru ekilde korunmamsa bu scripti herhangi bir amala kullanabilir. Internet Seenekleri penceresinin Gvenlik
sayfasnda ActiveX kontrolleri iin ayarlar dzenleyebilirsiniz.
JavaScript web sayfalarna etkileim katmak iin gelitirilmi gl bir programlama dilidir. Saldrganlar kendi kt
JavaScript seenekleri niyetli kodlarn altrmak veya hedef dosya sistemine eriim kazanmak iin JavaScript kodundaki aklklar ktye
kullanabilir. Gvenlik sayfasndaki seenekleri ayarlayarak JavaScript kodunu tespit edebilir ve engelleyebilirsiniz.
Web Taraycs ile almak
Prosedr Kayna: Web'de tarama yapn
Web'de tarama yapmak iin:
1. Internet'e bal olduunuzdan emin olun.
2. Internet Explorer 7.0' altrn.
Balat -Internet'i sein.
Grev ubuundaki Hzl Balatma aracnda yer alan Internet Explorer ikonuna tklayn.
veya Balat mensnden Tm Programlar - Internet Explorer' sein.
3. Adres ubuunda bir adres yazn ve Enter tuuna basarak veya Git butonuna tklayarak web
sitesine gidin.
4. Web sayfasn inceleyin.
5. Gezinti blmnde, web sayfalar arasnda gezinmek iin seenei kullann.
nceki ziyaret ettiiniz sayfaya geri dnmek iin Geri butonuna tklayn.
Sonraki ziyaret ettiiniz sayfaya tekrar gitmek iin leri butonuna tklayn.
Bir sayfay yeniden yklemek iin Yenile butonuna tklayn.
Bilgi aktarmn durdurmak iin Durdur butonuna tklayn.
6. sterseniz, bir web sayfasndaki balantya tklayarak ilikili kaynaa eriim salayabilirsiniz.
7. sterseniz, Komut ubuundaki Ana Sayfa butonuna tklayarak taraycnzn varsaylan ana
sayfasna geri dnebilirsiniz.
8. Taramay tamamladktan sonra Internet Explorer penceresini kapatn.
9. Eer sekmeli tarama zellii etkinletirilmi ise, Internet Explorer penceresini kapatmak iin
Internet Explorer penceresinde Sekmeleri Kapat'a tklayn.
Prosedr Kayna: oklu Sekmelerde Web Sayfalarn Ziyaret Edin
oklu sekmelerde web sayfalarn ziyaret etmek iin:
1. Yeni bir sekme an.
Yeni bir sekme amak iin Komut ubuunda bo bir alana ift tklayn.
veya Komut ubuunda Yeni Sekme butonuna tklayn.

2. Adres ubuunda web sayfasnn adresini yazn ve Enter tuuna basn.
3. sterseniz, bir balantya sa tklayabilir ve ilikili kaynaklar yeni bir sekmede grntlemek iin
Yeni Sekmede A seeneini seebilirsiniz.
4. sterseniz, ak olan sekmeleri Hzl Sekmeler grnmnde grntleyebilirsiniz.
Komut ubuunda Hzl Sekmeler butonuna tklayarak ak sekmeleri Kk resim

grnmnde grntleyin.
Bir web sayfasnn ilgili ieriini grntlemek iin istediiniz kk resim grntsn
seebilirsiniz.
Prosedr Kayna: Web Taraycsn Dzenleyin
Bir web taraycsn dzenlemek iin:
1. Internet Explorer penceresinde Aralar - Internet Seenekleri'ni sein.
2. Genel sekmesinde, Grnm blmnde Renkler seeneine tklayn.
3. Windows renklerini kullan seeneindeki iareti kaldrn, metin, arkaplan ve balantlar iin
istediiniz rengi sein ve Tamam butonuna tklayn.
4. Grnm blmnde Yaz Tipleri butonuna tklayn.
5. stediiniz yaz tipini sein ve Tamam butonuna tklayn.
6. Dil ayarlarn deitirmek iin Diller butonuna tklayn.
7. Eriebilirlik ayarlarn yaplandrmak iin Eriebilirlik butonuna tklayn.
8. Internet Seenekleri penceresini kapatmak iin Tamam butonuna tklayn.
Internet Protokolleri
Internet, dier alar gibi bilgisayarlarn iletiim kurmas ve bilgi paylamn salamak iin eitli
protokolleri kullanr. Bu konuda, Internet zerinden iletiim kurmak iin yaygn olarak kullanlan
baz a protokollerini reneceksiniz.
Baz a protokolleri Internet zerinden iletiim salamada kullanlr. Bilgisayarlarn iletiim kurmas
ve bilgi gnderip almasna izin vermek iin bu protokollerin dzgn ekilde almas gerekir. Temel
Internet protokollerin fonksiyonlarn anladnz zaman bunlarla ilgili herhangi bir sorunu
tanmlamaya hazr hale geleceksiniz.
IP (Internet Protocol - Internet Protokol) bir a zerinde veri iletiimi iin kullanlan protokoldr
ve a zerinden veri paketlerini gndermekle sorumludur.

Internet zerinden veri aktarm ileminden ayr olarak IP veri paketlerini bir router tarafndan
seilen yol zerinde kaynaktan hedefe gnderir. IP a paketlerin teslim edilecei, verinin
bozulmayaca veya paketlerin kaybolmayaca konusunda garanti vermez. IP genellikle kaynak ve
hedef arasnda bir balant salayan TCP (Transmission Control Protocol - letim Denetimi
Protokol) ile alr. Bu iki protokol birlikte alt iin genellikle TCP/IP olarak adlandrlr.
ekil 9-13:IP, veri paketlerinin bir a zerinden gnderiminden sorumludur.
!TCP/IP, birbiri ile alakal birok protokol ve arac ieren bir takmdr.
HTTP
HTTP bir web taraycs uygulamas gibi istemcilerin balanmasn ve web siteleri ile etkileimde
olmasn salayan TCP/IP servisidir. Bu protokol mesajlarn nasl oluturulacan ve aktarlacan
tanmlar. Web sunucularnn ve bir istemcinin taraycsnn farkl komutlara nasl yant vereceini
belirler. Bir HTTP istei, arlan web sayfasnn adresini, istemci bilgisayarnda depolanacak
verinin nasl ve nerede depolanaca hakknda bilgileri, tarayc tarafndan desteklenen
protokolleri, yaplan istek tipini, tarayc tarafndan desteklenen HTTP versiyonu vb ierir.
ekil 9-14:HTTP bir web taraycsnn bir web sitesine balanmasn salar.

FTP
FTP (File Transfer Protocol - Dosya Aktarm Protokol) Internet gibi bir TCP/IP a zerinden dosya
aktarm iin kullanlr. FTP, iletim sisteminden bamsz olarak dosya aktarmn salamak iin
gelitirilmitir. Ancak, a zerindeki bilgisayarlarda FTP yazlm yklenmi olmaldr. TCP/IP
protokoln destekleyen iletim sistemleri her zaman baz FTP formlarn ierir. FTP, web
gelitiricilerin web sayfalarn bir uzak sunucuya yklemek iin kulland protokoldr. Fotoraf
sitelerine resimlerin yklenmesi ve medya sitelerine ses ve video dosyalarnn yklenmesinde FTP
yaygn olarak kullanlr.
ekil 9-15:FTP, bir a zerinden dosyalar aktarmak iin kullanlr.
SSL
SSL (Secure Sockets Layer - Gvenli Yuva Katman) Internet zerinden gvenli iletiim salayan
gvenlik protokoldr. Ortak anahtar veri ifrelemesini kullanarak veriyi ifreler. SSL protokol bir
web sitesinin sertifikasyon otoritesi tarafndan yaynlanan geerli bir dijital sertifikaya sahip
olmasn gerektirir. Eer bir web sitesinde geerli sertifikaya sahip deilse, tarayc bir hata mesaj
veya uyar gsterir ve o web sitesi ile daha fazla iletiim kurulmasn engeller. SSL, sunucu
tarafndan yrtlen bir ilemdir. Tm mevcut web tarayclar dahil olmak zere, SSL destekleyen
herhangi bir web istemcisi uygulamasnn, SSL etkinletirilmi bir sunucuya gvenle balanabilecei
anlamna gelir.

ekil 9-16:SSL, gvenli iletiim salar.
HTTPS
HTTPS (Hypertext Transfer Control Protocol over Secure Sockets Layer - Gvenli Yuva Katman
zerinden Hipermetin Aktarm Protokol) web tarayclar ve sunucular arasnda gvenli bir
balant salayarak, web ticaretini destekleyen HTTP'nin gvenli versiyonudur. HTTPS, veriyi
ifrelemek iin SSL kullanr. Bugn neredeyse her web taraycs ve sunucu HTTPS'i destekler. SSL-
etkin web adresi https:// protokol tanmlaycs ile balar.
ekil 9-17:HTTPS, bir web taraycs ve sunucu arasnda gvenli balant salar.
!HTTPS iin ayrca SSL zerinden HTTP denir.
E-posta Protokolleri
nceki konuda, Internet protokollerini ve bunlarn anz gelitirmek ve gvenliini salamak iin
nasl kullanldklarn rendiniz. E-posta, Internet ile almak ve bir yerden baka bir yere bilgi
gndermek iin kullanlan nemli bir teknolojidir. Bu konuda, E-posta protokollerini
reneceksiniz.
E-posta ou i adamnn hzl bir biimde bilgiyi gndermek ve almak iin gnlk olarak kulland
bir eydir. Doru bir e-posta sistemine sahip olmak daha hzl yant sresini salayacaktr.
Tanm:
E-posta, intranet veya Internet zerinden standart e-posta uygulamas ve protokoln kullanarak
gnderilen elektronik mesajdr. Tipik bir e-posta uygulamas e-posta mesajlar oluturmanza,
gndermenize ve almanza izin verir, mesajlarnz dzenlemenize yardmc olur. E-posta mesajlar
ayrca cep telefonlar ve dier tanabilir aygtlar zerinden de gnderilebilir ve alnabilir. Bir e-
posta mesaj genellikle metin ierir ancak resimler, linkler veya ek eklinde dosyalar da ierebilir.
Ekler metin, ses veya video dosyalar gibi farkl formatlarda olabilir. E-postay kullanabilmek iin bir
e-posta uygulamasna veya web tabanl hizmete ihtiyacnz vardr.

rnek:
ekil 9-18:E-posta, elektronik bir mesajdr.
Posta Sunucusu
Tanm:
Posta sunucusu, gelen postalar kullanclara datmak zere saklayarak ve uygun kanallar
vastasyla giden postay ileterek "posta ofisi" gibi hizmet salayan sunucu bir bilgisayardr. Bugn
ou posta sunucusu belge ibirlii, gerek zamanl sohbet, web eriimi ve dosya depolamas gibi
baka hizmetleri de salamaktadr.
rnek:
ekil 9-19:Posta sunucusu.

POP3
POP3 (Post Office Protocol - Posta letiim Kural versiyon 3) e-posta istemci uygulamasnn, posta
sunucusundaki bir posta kutusu zerinden e-posta mesajlarn almasn salayan bir protokoldr.
POP3 ile e-posta mesajlar bir istemci bunlar alncaya kadar sunucu zerinde bir posta kutusunda
bekler. Mesajlar alndktan veya kullanc tarafndan indirildikten sonra genellikle sunucudan silinir.
stemci daha sonra e-posta mesajlarn saklar ve bunlar ile yerel olarak alr.
ekil 9-20:POP3, talep edildiinde istemciye mesajlar aktarr.
POP3 ve Birden ok Bilgisayardan Ulamak
POP3'n varsaylan olarak mesajlar bir yerel bilgisayara indirmek ve daha sonra bunlar e-posta
sunucusundan silmek zere tasarland iin, kullanclarn kendi e-postalarna birden ok
bilgisayardan ulamas gerektii zaman kullanl olmayan bir e-posta protokoldr. Kullanclar
POP3 kullanarak farkl bilgisayarlardan kendi e-postalarna ulatklarnda e-posta mesajlarnn
indirilmesi durur ve mesajlar tek bir bilgisayar yerine kullanclarn kullandklar bilgisayarlar
arasnda ayrlr.
Eer POP3 server sunucusu izin verirse, POP3 posta istemcisi zerindeki seenekleri posta
mesajlarnn sunucuda kalaca ekilde yaplandrmak mmkndr. Bu durumda kullanclarn mail
kutusu boyut limitlerini amamak iin manel olarak eski mesajlar sunucudan silmesi gerekecektir.

SMTP
SMTP (Simple Mail Transfer Protocol - Basit Posta Aktarm Protokol) bir istemciden sunucuya veya
sunucular arasnda e-posta gndermek iin kullanlr. Gnderenin aktarm balattktan sonra,
depola ve ilet ilkesine gre alr. SMTP sunucusu, alc aygt online oluncaya kadar mesaj sakl
tutar. Bu noktada, aygt ile irtibat kurar ve mesaj iletir. Eer tm aygtlar online olursa, mesaj
abucak gnderilir.
ekil 9-21:SMTP, bir istemciden sunucuya ve sunucular arasnda e-posta gnderir.
IMAP4
IMAP4 (Internet Mail Access Protocol 4 - Internet Posta Eriim Protokol 4) bir istemcinin bir posta
sunucusundan mesajlar almasn salayan protokoldr. IMAP4 ile genellikle istemci mesajlarla
alrken, bunlar sunucuda kalr. IMAP4, kullanclarn anahtar kelimeler ile mesajlar arasnda
arama yapmasn ve hangi mesajlarn yerel olarak indirileceini semelerini salar. Kullancnn
posta kutusundaki mesajlar silinmi veya yantlanm olarak farkl durum bayraklar ile iaretlenir.
Mesajlar ve bunlarn durum bayraklar kullanc tarafndan kaldrlncaya kadar posta kutusunda
durur. POP3 sunucusundan farkl olarak IMAP4 kullanclarn kendi posta kutularndan farkl
klasrlere de erimelerini salar.
ekil 9-22:IMAP4, istemcilerin bir sunucudan mesajlar almasna izin verir.

Internet Adresleri
Internet ve e-posta protokollerini tanyorsunuz ve bunlarn kullanclarn bilgi gndermesi ve
almasna izin vermek iin nasl kullanldklarn biliyorsunuz. imdi Internet adreslemesinin
temellerini renmeye hazrsnz. Bu konuda, Internet adreslemesinin karakteristiklerini
reneceksiniz.
Dnya zerinde milyonlarca insan Internet'i kullanarak bir yerden baka bir yere bilgi gnderiyor.
Bilginin doru yere gnderilmesi ve ulamas son derece nemlidir. Bilginin kendi hedef noktasna
baaryla ulamasn salamak iin kullanlmas gereken aralar vardr. Internet adreslemesi,
Internet'e balanan her aygt iin esiz bir tanmlayc salamaktadr. Internet adreslemesinin nasl
altn anladnz zaman Internet'i daha etkili biimde kullanabileceksiniz.
Web Adresi Esaslar

Web adresi, Internet zerindeki bir kaynan adresidir; ayrca URL (Uniform Resource Locator -
Tekbiimli Kaynak Konumlayc) olarak da adlandrlr. Web zerindeki her kaynak kendi URL'sine
sahiptir. URL'ler protokol://alanad/yol/dosyaad eklinde yaplandrlr. Protokol (genellikle HTTP),
bilgiye ulamak iin gerekli olan uygulama tipini belirler. Alan ad genellikle ulamak istediiniz
bilgiye ev sahiplii yapan irket veya kurumun addr. Yol, bilgiyi ieren dosyann ana bilgisayarda
nerede bulunduunu gsteren dizindir. Dosya ad, ulamak istediiniz dosyann gerek ad ve dosya
uzantsdr.
ekil 9-23:Bir web adresinin bileenleri.
Alan Adlar
Alan adlar, alan adn kullanan kurum tipini belirten iki veya harfli uzant ile sonlanr. .com ve
.org rnek olarak verilebilir. Farkl alan adlar da bulunmaktadr.
!Baz alan adlar bir lkenin adn belirten iki harfli uzant ile sonlanr. Bu alan adlar bir lke veya
lkeler grubu iin ayrlmtr. rnein .uk Byk Britanya iin, .us Birleik Devletler iin ve .eu
Avrupa Birlii iin ayrlmtr.

Alan Ad Kategorisi Kullanld Yer
INT (uluslararas) Uluslararas rgtler, uluslararas anlamalara gre oluturulmu rgtler.
GOV (Devlet) Devlet kurumlar
MIL (Ordu) Askeri kurumlar
COM (Ticari) irketler
EDU (Eitim) Eitim kurumlar
NET (Network) A irketleri veya Internet Hizmet Salayclar (ISP'ler)
ORG (rgtler) Kart amac gtmeyen ve dini rgtler gibi eitli rgtler.
TCP/IP Adresleri
IP adresi bir bilgisayara atanan esiz 32-bitlik veya 128-bitlik ikili adrestir. Bu adres ile bir bilgisayar,
dier bilgisayarlar ile veya bir TCP/IP a zerindeki aygtlar ile iletiim kurabilir. IP adresi iki
blmden oluur: A adresi blm fiziksel a zerindeki tm bilgisayarlar ve aygtlar iin ortaktr
ve ana bilgisayar adresi blm a bilgisayar iin zeldir. Bilgisayarlar, routerlar ve yazclar gibi bir
TCP/IP a zerindeki tm aygtlar esiz IP adreslerine sahiptir. 32 bit uzunluundaki IP adreslerine
Internet Protokol versiyon 4 (IPv4) adresler denirken 128 bit uzunluundaki IP adreslerine
Internet Protokol versiyon 6 (IPv6) adresleri denir.
ekil 9-24:IP adresi, bir bilgisayarn dier aygtlar ile iletiim kurmasn salar.
Noktal ondalk gsterimi ile bir IP adresini kolaylkla tanyabilirsiniz. Bu rnekte gsterilen IP adresi
noktalar ile ayrlm drt sekizli ierir ve her bir sekizli 0 ila 255 arasnda bir ondalk deere
dntrlr. Ancak ilk sekizli asla 0 olmamaldr. Komut stemi penceresinde ipconfig komutunu
kullanarak sisteminizin IP adresinizi renebilirsiniz.
!Komut stemi penceresi iletim sisteminin komutlarn altrmak iin kullanlr. Komut stemi
penceresini Balat mensnde Tm Programlar - Donatlar - Komut stemi ile seebilirsiniz.

ekil 9-25:Bir IP adresinin ondalk gsterimi.
*IP adreslerinin atanmas tekniine IP adreslemesi denir.
Noktal Ondalk Gsterim
TCP/IP adresleri genellikle ikili gsterim yerine noktal ondalk gsterimde gsterilir. Noktal ondalk
gsteri tane nokta ile ayrlm drt tane ondalk saydan oluur. Her ondalk sayya bir sekizli
denir ve sekiz adet ikili biti temsil eder. Bir noktal ondalk sayy sylerken, ayrc noktalar da
sylenir. rnein 208.123.45.18 IP adresi -iki yz sekiz nokta yz yirmi nokta krk be nokta on
sekiz- eklinde ifade edilir.
IPv4 ve IPv6
TCP/IP'nin geerli versiyonu IPv4'dr. Her ne kadar teorik olarak IPv4'n adres alan byk olsa da,
bunun 32 bitlik adres uzunluu ve adreslerin kategorilere ayrlmas doal olarak mevcut gerek
adreslerin saysn snrlamaktadr. Nihai zm daha byk bir IP adresi alan oluturmakt.
IPv6, 128 bitlik ikili adres alann uygulayarak IP adresleri havuzunu byten bir Internet
standarddr. IPv6 ayrca basitletirilmi adres balklar, sradzensel adresleme, zaman duyarl a
trafii destei ve adresleme iin yeni yap gibi yeni zelliklere sahiptir. IPv6, IPv4 ile geriye dnk
uyumlu deildir. Bu yzden IPv6 standardnn tam olarak kabul edilmesi birlikte alabilirlik iin IP
routerlarnn dnmn gerektirecektir.
DNS
Internet adresleri, kullanclarn yazmalar ve hatrlamalarn kolaylatrmak amacyla, farkl bir dil
kullanrlar. Ancak bilgisayar alar sadece ikili formdaki IP adreslerini tanr. Alan adnn IP adresine
dntrlmesi ilemi bir ad zm hizmeti olan DNS (Domain Name System - Alan Ad Sistemi)
tarafndan gerekletirilir. DNS, internete bal olan tm alardaki ayr DNS sunucularnda saklanan
veritabanlar sisteminden oluur. Bu sunucularn hepsi, alan adlar iin IP adreslerini almak
amacyla birlikte alr.
! alarda, yerel bir DNS hizmeti bilgisayar isimlerini zebilir ve kullanclar kaynaklar abucak
bulabilir. Bu durumda d DNS sunucularna gerek yoktur.
ekil 9-26:DNS.
DHCP
DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol - Dinamik Bilgisayar Yaplandrma Protokol) a
zerinde DHCP istemcileri olarak yaplandrlan bilgisayarlara, IP adreslerinin ve TCP/IP
konfigrasyon bilgisinin otomatik olarak atanmasn salayan bir a hizmetidir. DHCP, en az bir
DHCP kapsam ile yaplandrlm bir DHCP sunucusuna ihtiya duyar. Kapsam, DHCP sunucusunun
DHCP istemcilerine atad adreslerden IP adresleri araln ierir. Kapsam etkin olduunda,
belirlenen bir kiralama sresi iin TCP/IP bilgisini otomatik olarak DHCP istemcilerine kiralar. DHCP
hizmeti herhangi bir karklk olmadan bir an her bir bilgisayarna el ile statik IP adresleri atama
zorunluluunu ortadan kaldrr.
ekil 9-27:DHCP

KSEL BLGSAYAR GVENLK KONSEPTLER
Giri
u anda rahatlkla Internet'te gezinebilir durumdasnz. Internet'i mesaj gndermek ve almak,
mzik indirmek ve online alveri yapmak iin kullanabilirsiniz. Ancak, Internet'ten bilgi indirme ile
alakal tehlikelerden haberdar olmanz gerekir. Tehlikeler, bir saldrgann giri ifrelerinize erimeyi
almas eklinde olabilir veya bir solucan gibi kt niyetli kod parasndan kaynaklanabilir.
Bilgisayarnzdaki nemli ve gizli bilgiyi koruyabilmeniz gerekir. Bu derste kiisel bilgisayar gvenlik
konseptlerini uygulamay reneceksiniz.
Gvenlik tehlikeleri birok farkl kaynaktan gelebilir. Tehdit, kendini bir bakas gibi veya bir kurum
gibi gsteren kii tarafndan gerekletirilebilir veya tehlike Internet'ten farknda olmadan kt
niyetli kodun indirilmesini sonucu gerekleebilecek yazlm tabanl bir saldr olabilir. Online
saldrlar en iyi ihtimalle bir bilgisayar etkilerler veya daha da kts kurumdaki tm bilgisayarlar
etkileyebilir. Potansiyel sosyal mhendislik saldrlarn tanyarak ve uygun nlemleri alarak ve
online alma srasndaki tehlikelerin farknda olarak sisteminizi ve rgtsel anzn tm alt
yapsn koruyabilirsiniz.
Sosyal mhendislik saldrlar
Kt niyetli yazlm tipleri
eitli sistem aklar
Bilgisayar gvenliini salamak iin kullanlan en iyi uygulamalar
Sosyal Mhendislik Saldrlar

Online iletiim gittike yaygn hale gelirken, kiisel bilgilerin gvenlii de byk bir endie konusu
olmaktadr. Baz gvenlik tehlikeleri gerek zamanl oluabilir ve bunlarn ne olduunu ve nasl baa
kabileceinizi bilmeniz gerekir. Bu konuda, uygun tedbirleri almak iin yaygn sosyal mhendislik
istismarlarn reneceksiniz.
Ali, piyangodan deniz gezisi kazandn belirten bir e-posta ald. dln almas iin kk
harcamalar karlayan bir ek gndermesi isteniyor. Ali, o gn eki gnderiyor ve gnderdii ek
bir hafta ierisinde bozdurulmasna ramen, alt aydr hala deniz seyahati iin bekliyor. Bu tr
sosyal mhendislik saldrlarnn farkna varabilmeniz, tm rgtnzn gvenliini salamanza
yardmc olacaktr.
Sosyal mhendislik saldrs masum kurbanlardan, hile veya sahtekarlk ile hassas bilginin elde
edilmesini salayan saldr tipidir. Sosyal mhendislik saldrlar bilgisayar donanm veya yazlmna
ynelik deil, insanlara yneliktir. Bu saldrlar bir kii tarafndan, bir telefon aramas ile, e-posta
mesaj veya mektup ile, hatta bir yazlm uygulamas ile balatlabilir. Saldr srasnda, saldrgan,
kurbann talep edilen bilgiyi/nesneyi vermesine ynelik psikolojik taktikler kullanarak bilgiye
erimek ister.
ekil 10-1:Sosyal mhendislik istismarlarnn balatlma biimleri
Psikolojik tetikleyiciler
Sosyal mhendislik saldrlarnda yaygn olarak kullanlan psikolojik tetikleyiciler unlardr:
Gz korkutucu davran.
nllerden bahsetme
Kurbann bilgilerini vermesine neden olacak fke, korku, heyecan veya panik gibi duygusal
tetikleyiciler.
Arkadalklar
Kurbana eriim talebini karlamas iin yardmc olmay teklif etmek
Ses ve grnmlerin deitirilmesi, hatta niforma ve yanl bilgiler kullanlmas ve bir yetkili
veya bir teknik destek mhendisi gibi grnmek.
Sosyal Mhendislik aretleri
Bunlar bir saldrgan tanyabileceiniz genel iaretlerdir.
rtibat bilgisini vermeyi reddetmek.
Acelesi var veya megul gibi davranmak.
Yazm hatalar ve yanl telaffuzlar gibi kk yanllklar yapmak.
Tuhaf bir kii izlenimi uyandracak sorular sormak.
Yasak veya kstl bilgileri talep etmek.

Hesap Bilgisinin Elektronik Olarak stenmesi
Sosyal mhendislik yoluyla hesap bilgisinin elde edilmesine bir rnek olarak; bir saldrgann
kullanclarn kendi giri bilgilerini veya dier bilgilerini kullanmasn salayan bir uygulama
oluturmas verilebilir. Saldrgan daha sonra bir e-posta eki ile uygulamay gnderir ve alcnn bu
eki amasn ve devam etmekte olan sorunu gidermek iin giri yapmasn talep eder.
Bu tip bir saldr ok tehlikeli olabilir. Sahte bir form veya bir web sitesi, yasal bir forma veya web
sitesine olduka benzer grnebilir. Finansal kurulular gibi birok kurumun kiisel bilgilerinizi e-
posta yoluyla asla talep etmeyeceini unutmayn! Gerekirse, hassas bilgiyi Internet zerinden
gndermeden nce, kurulu ile irtibat kurarak bu bilgi talebinin yasal olup olmadn renin.
Telefon ile Hesap Bilgisi Talebi
Sosyal mhendislik saldrlarna bir dier yaygn rnek; a hesap bilgisinin telefon zerinden talep
edilmesidir. rnein, Jale i yerine ulatktan ksa bir sre sonra, kendini teknik destek blmnden
Ahmet olarak tantan birisi tarafndan telefonla aranyor. Ahmet, hesabn sfrlanmas gerektiini
sylyor ve eer Jale telefonda kendi kullanc ad ve ifresini verirse hesabn hemen sfrlanacan
sylyor.
Jale talep edilen bilgiyi veriyor ve telefon grmesi sonlanyor. Birka dakika sonra Jale hibir
problem yaamadan ada oturum ayor. Bu yzden hesap sfrlama ileminin dzgn ekilde
yapldna inanyor ve kendi iine devam ediyor. Bu arada Ahmet, Jale'nin hesabna giri yapyor ve
tm almalarn ve kiisel dosyalarn kendi bilgisayarna kopyalyor. Ahmet daha sonra bu
dosyalara ne zaman isterse bakabilir, finansal hesap numaralarn ve gizli kurumsal bilgileri
renebilir. Bu bilgiler Jale'nin kiisel ve rgtsel kaynaklarna eriim kazanmak iin de
kullanlabilir.
Klk deitirenler
Bir saldrgan yardm masasn arayabilir ve kendini uzaktan a eriimi kurulumunda destee ihtiya
duyan, yeni ie girmi bir sat temsilcisi olarak gsterebilir. Eer yardm masas bilgiyi verirse,
saldrgan i aa ve bunun tm ieriklerine eriim kazanabilir.
Bazen saldrganlar aldatc niformalar giyerler ve bir ofis alanna fiziksel olarak giri yapmay
denerler. eri girdikten sonra bir telefon teknisyeni, teknik satc veya bir bakm personeli
olduklarn iddia edebilirler. Fiziksel eriimleri sayesinde belge, kiisel nesne ve bilgisayar ekipman
gibi eyleri alma frsat elde ederler. Ayrca telefonlar ve dier dahili hizmetleri kendi ileri iin
kullanabilirler.

E-dolandrclk
E-dolandrclk kiilerin kredi kart, ifre, Sosyal Gvenlik numaras ve dier kiisel bilgileri girmesini
salayarak, daha sonra bunlar kendi amalar iin kullanacak olan dolandrclar tarafndan
tasarlanan hileli Internet dolandrcldr. E-dolandrclk iletiim ilemleri, tandnz, i yaptnz,
kullandnz kurumlar tarafndan geliyor gibi grnebilir.
Bu e-posta mesajlar, genellikle kurbanlarn bilgilerinin gncellenmesi gerektii istei ile kiilerin,
kendi hesap bilgilerini dorulamas veya gncellemesi talimatn ierirler veya alcya bir link
gnderilerek yeni bilgileri girebilecei bir web sitesine ynlendirirler. Bu tr e-posta mesajlar gz
ard edilmeli ve yant verilmemelidir. Herhangi bir linke tklanmamaldr.
ekil 10-2:Kiisel bilgiyi elde etmeye ynelik e-dolandrclk denemesi.
Kimlik Hrszl
Kimlik hrszl, izin olmadan kiisel bilginin elde edilmesidir. Kimlik hrszl genellikle kimlik hrsz
tarafndan yaplr ve e-dolandrclk gibi sahtekarlklar ile gerekletirilir. Kimlik hrsznn kurbanlar
kredi kart numaralar, ehliyet numaralar, Sosyal Gvenlik numaralar, ATM kartlar, telefon kartlar
ve kiisel kimliin baka anahtar paralar gibi nemli kimlik bilgilerini farknda olmadan verirler. Bu
bilgi ile sulu kimlik hrszln stlenir ve kurbann mdahalesinden nce mmkn olduu kadar
ok ey satn almay dener.
Kimlik Hrszn Tanmak
Bir kimlik hrsznn kurban olduunuzu dndnz zaman hemen bankanz bilgilendirmeniz
nemlidir. Olas kimlik hrszlarn tehis edebilmeniz iin baz iaretler vardr. u durumlarda kimlik
hrszn tanyabilirsiniz.
Satn almadnz rnler iin fatura geldiinde.
Faturalarnza sizin yapmadnz harcamalar yansdnda
Faturalarnz veya postalarnz dzenli olarak almadnzda

Bilgisayar Korsanlar ve Saldrganlar
Tanm:
Bilgisayar Korsanlar (Hacker) ve saldrganlar izinsiz veya onaysz bir ekilde bilgisayar sistemlerine
eriim kazanma becerisine sahip olan kiiler iin kullanlan sfatlardr. Normalde hacker deyimi
bilgisayar programlamasnda ve bilgisayar sistemi ynetiminde uzmanlam kullanclar iin
kullanlrd. Bir sistemi "Hackleme", yasad veya kt niyetli sistem igalcileri ile ilikilendirilmi
olan teknik beceri ve yaratcln bir iaretiydi. "Saldrgan" kt niyetli bir sistem igalcisini ifade
eden bir sfattr.
!"Cracker" terimi ifrelenmi kodlar kran, yazlm kopyas korumalarn etkisiz klan veya
sistemlere giri konusunda uzmanlaan bir kiiyi tanmlar. "Cracker" bazen bir bilgisayar korsan
veya saldrgan tanmlamak iin kullanlr.
rnek:
ekil 10-3:Bir bilgisayar korsan bilgisayar sistemini ele geiriyor.
yi Niyetli ve Kt Niyetli Korsanlar
yi niyetli bir bilgisayar korsan, uygulamalardaki ve iletim sistemlerindeki gvenlik aklarn bulan
ve bunlar reticilere bildirerek, bunlarn derhal dzeltmelerini salayan bilgisayar korsandr. yi
niyetli korsan bunun profesyonel bir esasa gre yapar ve genellikle bir gvenlik kuruluu veya bir
sistem reticisi iin alr.
Kt niyetli bilgisayar korsan, finansal kazan ve dier kt niyetli amalar iin gvenlik aklarn
bulur ve herkese aklar. Kt niyetli korsanlar saldrganlarn yapt gibi sistemlere dorudan giri
yapmayabilirler, daha ok gvenlik aklarn kamuya bildirerek potansiyel olarak kuruma ynelik
finansal veya baka trl zararlar verir.
Kendilerini iyi niyetli bilgisayar korsan olarak nitelendiren baz kiiler, herhangi bir kuruluun bilgisi
ve izni olmadan gvenlik sorunlarn bulur ve halka duyurur. Bu durumda iyi niyetli ve kt niyetli
bilgisayar korsan arasndaki tek fark amalardr. Bu ekilde gvenlik sorunlarnn izinsiz olarak
aa karlmasnn halk iin gerekten iyi mi yoksa saldrya ynlendirici mi olduu konusunda
tartmalar yaplmaktadr.

Kt Niyetli Yazlm
Kiisel bilginizi vermeniz iin sizi ikna etmeye alan sosyal mhendislik saldrlarna kar tetikte
olmanz gerekir. Ayrca sanal dnyada, bilgisayarnzdaki dosyalar tehlikeye atan birok tehdit
bulunur. Bu konuda, e-posta kullanmnn kiisel ve rgtsel kaynaklarn gvenliini nasl etkiledii
zerinde odaklanacaksnz.
Genel e-posta gvenlii tehditlerini biliyor olmak, bilgisayarnz ve bilgilerinizi korumak iin yeterli
deildir. Bir kurbann e-posta saldrsna maruz kalmasnn olas etkileri hakknda dnn. eitli
malware ve spyware tipleri kiisel ve rgtsel kaynaklar tehdit edebilir ve daha fazla izinsiz
saldrlara yol aabilir. rgtsel e-postann yanl kullanm bile nemli bilginin izinsiz kiiler iin
eriilebilir hale gelmesine neden olabilir veya iinizi riske atabilir. Bu tr tehlikelere kar somut bir
savunma planna sahip olmak ve e-postalar doru ekilde kullanmak bilgisayar sistemleri ortamn
korumanza yardmc olur.
Malware
Tanm:
Malware, kendini kurbana belli etmeden, istenmeyen sonulara neden olabilecek eylemleri
gerekletiren bir bilgisayar kodu tipidir. zellikle bir sisteme veya sistemdeki veriye zarar vermek
amacyla veya sistemin normal ekilde kullanmn engellemek amacyla tasarlanr. Malware, bir
programda veya tm sistemde hasara yol aar ve veri kaybna neden olabilir. Bir saldrgann
bilgisayarn kontroln ele geirmesine ve bilgisayara, bilgisayarn iindekilere izinsiz eriim
salamasn mmkn klar. Ayrca bir web taraycy istenmeyen web sitelerine ynlendirmenin yan
sra, kullanclarn nemli bilgileri toplamasn salayan, arka planda alan bir programdr.
rnek:
Malware, genellikle drt kategoriye ayrlr. Virsler, Truva atlar, spyware/adware ve solucanlar.
Bunlarn her birisi farkl karakteristiklere sahiptir. Ancak birok insan ve kurulu tm bu malware
kategorilerinin hepsine birden "virs" diyorlar.

ekil 10-4:Malware'nin neden olduu olas tehlikeler.
Virsler
Virsler srclere veya dier dosyalara eklenebilen ve kullancnn bilgisi veya izni olmadan
kendini oaltabilen bilgisayar programlardr. Dosyalara eklenen baz virsler siz dosyay
atnzda alrken, bazlar da bilgisayarn belleinde gizlenir ve oluturulan, alan veya
deitirilen dosyalara bular. Virslerin hepsi belirti gstermeyebilir veya dosyalara ve bilgisayar
sistemlerine zarar vermeyebilir. Ancak, virslerin genellikle BAT, COM, EXE, SCR ve SHS uzantlarna
sahip altrlabilir dosyalar ile birlikte bulunduunu bilmeniz nemlidir.
ekil 10-5:Kendini oaltabilen bir bilgisayar program
!Zotob, Microsoft iletim sistemlerindeki gvenlik aklarn ifa eden bir bilgisayar virsdr.
Zotob kt niyetli yazlm ykler ve daha sonra zarar verecei dier bilgisayarlar aramaya balar.
Solucanlar
Solucanlar zarar vericidir ve genellikle virsler gibi kendilerini oaltabilen ykc programlardr.
Solucanlar bilgisayarn dosya aktarm kabiliyetini aa karmak zere tasarlanr. Ancak,
virslerden farkl olarak solucanlar, etkiledikleri bilgisayardaki dier dosyalara bulamazlar; ayn
bilgisayarda kopyalar oluturabilirler veya e-posta ve sohbet mesajlar dahil olmak zere bir a
balants yoluyla dier bilgisayarlara kopyalar gnderebilirler. oalmaya ilaveten solucan, bir ana
bilgisayar sistemindeki dosyalar silmek ve e-posta yoluyla belgeleri gndermek iin tasarlanabilir.
Trojanlar (Truva Atlar)

Trojanlar, kendilerini zararsz uygulamalar gibi gstererek gizleyen ve kullanclarn beklemedii
eyleri yapma eiliminde olan kt niyetli programlardr. Trojanlar, bir dier ad ile Truva Atlar,
virslerden farkl olarak kendilerini oaltmazlar; ancak, virsler gibi ykc olabilirler ve her tarafa
yaylabilirler.
Trojanlar ifre bilgilerini tespit etmek, sistemi sonraki giriler iin daha korunmasz hale getirmek
veya programlara ya da hard disk zerindeki verilere zarar vermek iin kullanlabilir. Trojanlar
genellikle cretsiz bir oyun veya program iine ek dosyalar olarak gizlenirler.
ekil 10-6:Trojanlar, kendilerini zararsz uygulamalar gibi gsteren kt niyetli programlardr.

Spyware
Tanm:
Spyware, kullancnn izni olmadan bir bilgisayarn almasn durdurmak veya kontrol altna almak
iin tasarlanan kt niyetli yazlmdr. Spyware, virsler veya solucanlardan farkldr; ancak, ticari
kazan iin bulatklar bilgisayarlar istismar ederler.
Bir bilgisayara bulat zaman Internet kullanldnda veya kullanlmadnda otomatik olarak
reklamlar almaya balar. Web taraycsnn at ilk sayfa, yani al sayfas, kullanc herhangi bir
deiiklik yapmad halde, farkl bir sayfa olarak ayarlanr. Kullanclar ayrca yeni ara ubuklarn
yklendiini fark ederler ve bunlarn kaldrlmas zor hatta neredeyse imknszdr. Bilgisayar belirli
grevleri yerine getirmek iin normalde harcayaca zamandan daha uzun bir zamana ihtiya
duyabilir. Baz spyware'ler bu belirtilerin herhangi birisini gstermeyebilir. Spyware sadece
bilgisayarda yerleir ve kullanc aktiviteleri hakknda casusluk yaparlar.
!Spyware programlar, Internet, web sayfalar ve BitTorrent gibi dosya paylam programlar
vastasyla kullanlabilen yardmc programlar ve indirilebilir yazlmlar yoluyla sisteme giri
yaparlar.
rnek:
ekil 10-7:Bir bilgisayar korsan tarafndan kullanlan spyware.
Adware
Adware, baz yazlm uygulamalarn yklerken bilgisayar sistemlerine giri yapan kt niyetli bir
koddur ve genelikle cretsiz yazlmlar ile datlr. Adware program almaya baladnda yazlm
arayznn kk bir blmnde veya masastnde, alr pencereler ierisinde reklamlar
grntlenir. Reklamlarn amac yazlm oluturan taraf iin maddi gelir salamaktr.
Adware ve spyware arasndaki fark, adware ana bilgisayarda reklamlar grntler, kullancnn
aktivitelerini izlemez ve bunlar bir baka kiiye raporlamaz. Eer yazlm kt niyetli ise ve
klavyeden yaptnz girileri izler, ziyaret ettiiniz web sayfalarn takip eder veya hard diskinizdeki
dosyalar tararsa o zaman bu program bir spyware olarak deerlendirilebilir.
Spam
Spam, dnya genelinde birok insana, ayrcalk gzetmeden gnderilen mesaj veya e-postadr.
Spam genellikle ticari ierikler ve reklamlar ierir. Spam, zel anti-spam yazlm uygulamalar
kullanarak engellenebilir. E-posta hizmeti sunan baz sistemlerde spam filtreleri bulunur. Filtre,
spam (gereksiz) e-posta mesajlarn kullancnn grebilecei ve silebilecei zel bir klasre
gnderir.
Sistem Aklar
Virsler, spyware ve dier kt niyetli yazlm tipleri, bilgisayarnz ve dier bilgisayarlar tehlikeye
sokabilir. Bu tehlikeler saldrnn baaryla yaplmas amacyla bir aa giri noktasna ihtiya duyar.
Bu konuda, bir bilgisayar saldrlara kar savunmasz brakan farkl sistem aklarn reneceksiniz.
Sanal dnyada gizlenmi farkl tehlikeler hakknda bilgi sahibi olmak nemlidir ancak bunlara kar
nasl koruma salanaca konusunda yeterli deildir. Bu tehlikelerin bilgisayar sisteminize nasl giri
yaptn anlamak da bir o kadar nemlidir. Bilgisayardaki ve adaki aklar tanyarak, bu
tehlikelere maruz kalma riskini azaltabilirsiniz.
Web Taraycs le lgili Riskler

Internet zerinden bilgi gndermek veya almak zere bir web taraycsn kullandnzda, Internet
trafii ile ilikili ana gvenlik aklarnn farknda deilseniz, tehlikede olabilirsiniz.
Gvenlik
Aklama
a
Eer birden ok kiinin kulland bir bilgisayarda gvenli web sitelerini (kullanc ad ve ifre ile girilenleri) ziyaret ederseniz,
Tarayc
tarayc nbelleini temizlemeniz kiisel bilginizi korumanza yardmc olacaktr. Internet Explorer'da tarayc nbellei Temporary
nbellei
Internet Files klasrnde depolanr.
Farkl kiilerin kulland bilgisayarlar kullanyorsanz, erezleri silmeniz iyi bir nlem olacaktr. erezler, bilgisayar kullanan kiinin
erezler ziyaret ettii web siteleri ve kulland ifreler gibi kiisel ve teknik bilgileri ieren metin dosyalardr. erezler alnabilir ve bu
dosyalarn ierikleri kt niyetli kiilerin eline getiinde yanl ekilde kullanlabilir.
Alr pencereler, genellikle bir kullanc belirli bir web sitesini ziyaret ettiinde ortaya kar. Ancak bilgisayarda bulunan bir
Alr
malware de alr pencereleri altrabilir. Baz alr pencereler belirli bir web sitesine ynelik trafii arttrma niyetindeyken,
pencereler
bazlar kullancy tuzaa drerek zararl bir program indirmesine ve yklemesine alrlar.
A Aklar
Kablosuz alar veya Wi-Fi alar ou iyerinde ve eitli kamusal alanlarda yaygn olarak kullanlr.
A korumasz olduunda, cretsiz veya ak kablosuz an kullanm tehlikeli olabilir.
Korunmasz bir a herkese aktr ve eriim noktasnn kapsama alan ierisinde bulunan herhangi
bir kiinin a zerinden gerekletirilen iletiimleri dinleyebilecei anlamna gelir. Kablosuz alar
genellikle kablolu alar iin a geitleri olarak hizmet ederler ve bu da bir bilgisayar korsannn, bir
irketin dahili ana eriim salamasna izin verir. Bilgisayar korsanlar hizmet engelleme (DoS)
saldrs olarak bilinen eylemi gerekletirebilirler ve ok sayda iletiim talebi gndererek bir aa
zarar verebilir. Bu, an gerek kullanclar tarafndan kullanlamaz hale gelmesine neden olur.
ekil 10-8:DoS saldrsn gerekletiren bir bilgisayar korsan.
Bilgi Hrszl
Tanm:
Bilgi hrszl izinsiz eriimin, korumal a bilgilerini elde etmek amacyla kullanld bir saldr
tipidir. Saldrgan, bir sunucuda, daha nce kimlik dorulamas iin ald bilgileri kullanabilir ve
dosyalarda saklanan verileri okuyabilir. Saldrgan, a iletiimlerini izleyen ve veriyi yakalayan bir
aygt veya program olan, donanm veya yazlm tabanl paket yoklayc kullanarak a ortamnda
gei halindeki veriyi alabilir.
rnek:
ekil 10-9:Gei halindeki veriyi ele geiren bir saldrgan.

Fiziksel Hrszlk
Bilgi hrszlnda illa bir a balants kullanlarak verinin alnmas art deildir. Bilgi hrszl ayrca
dizst bilgisayarlarn, evrebirimlerinin veya nemli bilgileri ieren tanabilir hard disklerin
fiziksel olarak alnmasyla da gerekleebilir. Bugn piyasadaki birok tanabilir hard disk aygt
arasnda uyumluluk salayan USB gibi evrensel konektrlere sahiptir. Hard diskler ve teyp
yedekleme aygtlar gibi donanmlarn gzetimsiz olarak braklmas tehlikelidir. alnan bilginin
deeri aygtn maddi deerinden ok daha nemli olabilir.
Paylam
Paylam bir a zerinden dosyalarn ve klasrlerin birden fazla kullanc iin kullanlabilir hale
getirilmesi ilemidir. Kullanclara eitli eriim snrlamalar koyarak, dosyalarnza ve klasrlerinize
eriimini kontrol edebilirsiniz. Sadece izinli kiilerin ierie erimesini salayarak, bunlarn
deitirilmesi engellenebilir.
ekil 10-10:Windows Vista'da paylalan klasr
Yerel Srcler ve A Paylamlar

Disk blmlendirme bir diskin ayr bir blmnn farkl bir fiziksel aygt gibi almasdr. Blmler,
hard diskinizi dzenlemek amacyla bir mantksal disk yapsn oluturmanz salar. Bir hard diskin
blmlendirilmesi genellikle iletim sisteminin yklenmesi srasnda yaplr.
Her bir blm C ve D gibi harfler ile gsterilir. Flash srcler, bellek kartlar ve dier harici bellek
aygtlar genellikle hard disk srcsnn son harfini takip eden bir src harfi ile otomatik olarak
adlandrlrlar. rnein, bilgisayarnzda en son hard disk srcsnn ismi D ise, takacanz ilk
harici bellek aygtnn ismi E olacaktr. Baz srcler bir yerel hard diskin paras olmayabilir;

bunlar Z gibi atanm bir harf ile paylaml a klasrleri olabilirler. Bir a srcsne balanmak
iin Aralar - A Srcsne Balan seebilirsiniz.
ekil 10-11:A Srcsne Balan penceresi.
Kiisel Bilgisayar Gvenlik nlemleri

Mevcut gvenlik tehlikeleri tiplerini ve sistemin bu tehlikeler iin ak olabilecek giri noktalarn
grdnz. imdi bu saldrlarn nasl meydana geldiini biliyorsunuz ve bunlara kar korunmak iin
stratejiler gelitirebilirsiniz. Bu konuda, bilgisayar korsanlarna ve kt niyetli yazlmlara kar iyi bir
savunma salamak amacyla alabileceiniz birka gvenlik tedbirini reneceksiniz.
Kurumsal bir ortamda gvenlik ayarlar binalarn ve tesislerin korunmasndan, bireysel dosyalarn
korunmasna kadar birok seviyede salanabilir. Masastnzn gvenliini salamak,
bilgisayarnzda depoladnz bilginin kt niyetli kiilere kar korunmasn salayacaktr. Bu
gvenlik dzeyi birilerinin dorudan bilgisayarnza giri yapmasn ve depolanan bilgiye eriim
salamasn engelleyecektir.
ifre Oluturma
Bakalar tarafndan kolaylkla tahmin edilemeyecek gl bir ifreye sahip olmanz, bilgisayarnzda
bulunan bilgiyi korumanza yardmc olacaktr.
Ana esaslar
Gl bir ifre oluturmak iin:
En az yedi karakter kullann.

Byk harfler, kk harfler, saylar ve sembollerden bir kombinasyon oluturun.
lk karakterden sonra bir sembol kullanmaya aln.
Daha nceden oluturduunuz bir ifreyi deitiriyorsanz, yeni ifrenizin ncekinden ok

farkl olmasna zen gsterin.
Genel szckler, isminiz, kullanc adnz veya evcil hayvannzn ismi gibi insanlarn kolayca
tahmin edebilecei szckler kullanmayn.
rnek: Gl ifreler
Mehmet'in gl bir ifre oluturmas gerekiyor. Antik Mitoloji ile ilgili bir kursu tamamlad ve yeni
ifresi iin Daedelus ismini kullanmak istiyor. Her ne kadar bu ok yaygn kullanlan bir szck
olmasa da szlkte bulunabilir ve olduu gibi kullanlmamaldr. Kelimeyi bir yere yazyor ve bir
bakta anlalamayacak ekilde deiiklikler yapyor.
"D" harfini 1] ile deitiriyor.
"a" harfini @ ile deitiriyor.
"e" harfini olduu gibi brakyor.
"del" hecesini X ile deitiriyor.
"us" hecesini w3 ile deitiriyor.
imdi Mehmet'in yeni ifresi 1]@eXw3. Ayrca "Icarus" veya "fallen angel" gibi ifre hatrlatclar
kullanmaya karar veriyor.
ifrelerin Hatrlanmas
Gl ifreleri hatrlamak iin aadaki ipularn dikkate aln:
Gerek szcklere veya szcklerin ksmlarna benzer olabilecek ifre paralarn hatrlatc
kelimeler kullann.
ifrenizi hatrlamak iin bakalarnn anlamayaca ve krmalarn veya tahmin etmelerini

kolaylatrmayan bir ipucu oluturun.
ifreler iin kullanlan kelimelerde baz harfleri saylar ve semboller ile deitirin. rnein 3
says ters E harfi gibi grnr ve art ( + ) iareti kk t harfini iaret eder.
Kullanlmamas Gereken ifreler
Kullanmamanz gereken ifreler unlardr:
Adnz, unvannz veya bunlarn ba harfleri.
ocuklarnzn isimleri veya unvanlar.

Kimlik numaranz.
Doum tarihiniz
Arabanzn plakas.
Klavye zerindeki ardk tular. QWERTY veya FGHJKL gibi.
Sosyal Gvenlik numaranz.
Zayf ifreler
Suat byk bir futbol fanatii ve tuttuu takm Beikta. Odasnda son sezonun takmnn imzal
posteri gibi Beikta ile ilgili hatrlanmaya deer birok ey var. Takmnn adn i yerindeki kullanc
adnn ifresi olarak "besiktas" kullandnda takmn onurlandracan dnyor.
Bu zayf bir ifre olur, nk:
Tuttuu takmn ad olduka bilinen bir szcktr.
Suat'n odasndaki Beikta'a ait dekorasyonu gren herhangi bir kii bu ifreyi tahmin
edebilir.
Ayrca ifre herhangi bir byk harf, sembol veya say iermiyor.
ifre Korumas
ifre, bilgisayarnza eriimde kullandnz anahtardr ve bilgisayarnzdaki bilginin gvenlii ve
bakalar tarafndan ulalamamas iin bu anahtar iyi korunmaldr.
Ana esaslar
ifrenizi korumak iin unlar yaptnzdan emin olun:
Bir yere yazmayn veya bakalar ile paylamayn.
A ifrenizi baka amalar iin kullanmayn.
Eer bir bilgisayar yneticisiyseniz, gvenlik iin normalde giri yaptnz hesaptan farkl bir
yeni ynetici hesab oluturun.
Srekli ayn ifreleri kullanmayn.
En az 2-3 ayda bir ifrenizi deitirin.
ifre korumas ile koruyabileceiniz bir ey varsa, koruyun.
Gizliliinin ihlal edildiinden phe duyduunuz anda ifrenizi deiirin.
ifrenizi bilgisayarnza kaydetmeyin.

rnek: ifre Korumas
Erturul bilgisayar al ifresi olan "@n1maLf@Rm,"n bakalar tarafndan renildiinden

pheleniyor. Bu yzden ifresini "!9840Rwe1L" olarak deitiriyor ama "Big Brother" olan gizli
soru cevabn deitirmiyor. Bu ekilde Erturul yeni ifresini kolayca hatrlayabilecei ekilde
belirliyor. Ayn zamanda gizli soru cevab sayesinde ifreleri tekrar kolayca hatrlayabilir. (ilk ifre
aslnda animal farm romann ifade ediyor, yazar George Orwell, baka bir nl kitab 1984, big
brother bu kitapta geiyor)
nerilmeyen rnek: Kt ifre Korumas
Ali, "Bulls23" olarak kulland ifresini "BuLL$23" olarak deitiriyor ve gvenlik sorusunu "Michael
Jordan" olarak koruyor. Her ne kadar karakterler deimi olsa da, bu ifre korumas iin zayf bir
yntemdir nk yeni ifre hala tahmin edilebilir ve gvenlik sorusu seenekleri aza indiriyor.
ifre Korumal Ekran Koruyucular

Ekran koruyucunuz iin bir ifre ayarlamanz, gizli bilgilere ve kullanc hesabnz ile ilikilendirilmi
ifrelere izinsiz olarak eriimi engelleyici bir gvenlik tedbiridir. Bu seenek Ekran Koruyucu Ayarlar
penceresinde Devam edildiinde, oturum ama ekrann grntle iaret kutusunu iaretleyerek
etkinletirilebilir.
ekil 10-12:Ekran koruyucular gizli bilgi ve ifrelere izinsiz eriimi engelleyebilir.
Yan Gzle ifre almak
Yan Gzle ifre almak kullancnn girdii bilgiyi grerek, kolay bir ekilde renme yntemidir.
Yan gzle ifre alma genellikle ATM'lerde ve dier kamusal alanlarda gerekleir. Gizli bilgilerinizi
girerken etrafnzdaki kiilere kar dikkatli olmanz nerilir.
Dosya ifreleme
Dosya ifreleme bir dosya veya mesaj ierisindeki veriyi gizleyen bir dosya koruma yntemidir.
Dosya ifreleme ile bir dosya veya mesaj ierisindeki zel bilgi izinsiz kiiler tarafndan okunamaz
veya anlalamaz. Veriyi ifrelemek iin bir anahtar kullanlr ve dosya veya ierikler bu anahtara
sahip olmayan birisi tarafndan okunamaz. Dosya ifreleme, bir dosyann korumal bir disk zerinde
bulunduu yerde yerel olarak yaplabilir veya bir dosya a balants zerinden aktarlmaya
balandnda kullanlabilir.
ekil 10-13:Bir mesajn ifrelenmesi
!Baz durumlarda rgtsel planlar dosya ifrelemesini kstlayabilir veya gerektirebilir.
Harf kamesi
Alfabedeki her bir harf iin belirli bir sra uzaklktaki baka bir harf ile yer deitirilmesi eklindeki
bir kod dosya ifrelemeye rnek olarak verilebilir. Bu kural aadaki rnekte kullanlmtr:
Grub lhto
Bu ifreli mesaj zmek iin her harf alfabedeki kendinden nceki harf ile deitirildiinde
Dosya ifreleme olarak zlecektir.
Gvenlik Duvarlar
Gvenlik duvarlar, bir veya birka ev bilgisayarn korumaya yardmc olmak iin evlerde veya
yzlerce bilgisayarn bulunduu alar korumak iin bir kuruluta kullanlabilir. Gvenlik duvarlar
sistem yneticisi tarafndan zellikle izin verilmi olan trafiin gelmesine veya gitmesine ve ayrca
dahili bilgisayarlardan gelen taleplere yant olarak gelen trafie izin verir. Gvenlik duvarlar, gelen
paketleri alc ve gnderen adreslerine, port numaralarna ve veri tipine gre analiz eden kark
filtreleme algoritmalarn kullanr.
ekil 10-14:Bir gvenlik duvar izinsiz trafii engelliyor.
Antivirus
Antivirus, bir bilgisayarda zararl yazlm tespit edip kaldrmanz salayan bilgisayar program
tipidir. Antivirus yazlm iki bileenden oluur: Yazlm ekirdei ve virs tanma dosyalar. Virs
tanma dosyalar srekli olarak gncellenir ancak yeni kefedilen tehlikelere kar korunmak iin bu
gncellemeleri yazlm ekirdeine eklemeniz gerekir. Virs koruma yazlmnz gncellemelerin
otomatik olarak kontrol edilmesi ve indirilmesi iin yaplandrabilirsiniz. Virs koruma yazlmnzda
manel olarak gncellemeleri kontrol edebilir ve bunlar bilgisayarnza indirebilirsiniz. Baz
durumlarda antivirus yazlmlar kt niyetli bir kod yznden oluan hasar onarabilir.
ekil 10-15:Antivirus yazlm.
Gvenli Ortam Devam Ettirici Admlar
st dzeyde korunan bir ortamn korumasn srdrmek iin birka prosedr uygulamanz gerekir.
Tannm bir antivirus/malware tarama yazlm kullanarak bilgisayarnz dzenli aralklarla
taratabilirsiniz. letim sistemlerini ve ykl uygulamalar gncelleyerek ortamn gvenliini devam
ettirebilirsiniz.

Karantina
Baz virs koruma yazlmlar kullanclarn malware'yi karantinaya almasn salar. Karantina,
malware'nin yaylamad ve dier dosyalara kolayca bulaamad gvenli bir yerdir. Kullanc daha
sonra malware'yi analiz etmesi iin antivirus reticisine gnderebilir.
Virs ve Spyware
Virs bir spyware'ye gre daha kolay tespit edilebilir. Spyware yazlmlar genelde gizlenir ve
grevlerini belirli bir sre sonra gerekletirilebilir. Virsler de bazen yaptklarnn, kabiliyetlerinin
bilinmesini isteyen kiiler tarafndan yazlabilir.
Spyware in zmler
Anti-spyware programlarn ve alr pencere engelleyicileri kullanarak ve gvenlik ayarlarn
yaplandrarak sanal dnyadaki spyware'lere kar koyabilirsiniz.
Ana esaslar
Spyware tehlikesi unlar yaptnzda nlenebilir:
Bir alr pencere engelleyici veya Mozilla Firefox gibi bir tarayc kullann ya da Internet
Explorer gvenlik ayarlarn dzenleyin.
Anti-spyware uygulamalarn altrn ve tarama yaparak spyware'leri tamamen temizleyin.

Kaldrma ileminden sonra sistemi yeniden balatn ve silinen uygulamalarda spyware'yi
yeniden yklemek iin zellikle tasarlanm olan hatrlatclarn olmadndan emin olmak iin
tekrar tarama yapn.
Dosya paylam hizmetlerine dikkat edin; bu tr hizmetler kendi ykleme ilemleri srasnda
spyware ierebilir.
Tam olarak ne olduu bilmediiniz hibir eyi yklemeyin. Son kullanc lisans szlemesini
(EULA) dikkatli bir ekilde okuyun; baz EULA'lar bahsi geen uygulamay yklemeniz
durumunda yazlm ile birlikte gelen spyware'yi de yklemeye karar verdiinizi belirtir.
Belgelerinizi ve dier kullanc verilerinizi yedekleyin ve iletim sistemini yeniden kurun. Bu

ilem sadece byk bir spyware uygulamas bilgisayarnza bulatnda are olarak
kullanlabilir.
Spyware hakkndaki haberleri takip edin. Yeni tehlikeleri biliyor olmanz bunlara kar
savunmanza yardmc olacaktr.

rnek: Spyware'yi tanma
Betl, bilgisayarna spyware bulatn dnyor. Betl'n bilgisayar normalde daha yava
alyor ve ne zaman Internet'e girse alr pencerelerin ortaya ktn gryor. Bir virs taramas
yapyor ve bir alr pencere engelleyici yklyor. Yine de problem devam ediyor. Betl,
bilgisayarndaki tm
belgelerinin yedeklerini alyor ve iletim sistemini yeniden yklyor.
Gvenlik Gncellemeleri
Tanm:
Gvenlik gncellemesi bir yazlmdaki bilinen aklar kapatmak iin hazrlanan indirilebilir bir
dosyadr. Gvenlik gncellemeleri, kullancnn kurban olmasn engellemek iin bir yazlm
gncellemesi gerektiinde gerekleebilir. Bu gncellemeler genellikle yeni kefedilen gvenlik
tehditleri ortaya ktktan sonra oluturulur ve yaynlanr. Windows iletim sistemi gibi bir yazlm,
kullancya yeni gncellemelerin bulunduunu hatrlatr. Windows Gncellemesi gncellemelerin
otomatik olarak yklenmesi iin ayarlanabilir. Bu sayede bilgisayar srekli gncel kalr ve bilgisayar
solucanlar ve dier kt niyetli yazlmlara kar savunmasz kalmaz.
rnek:
ekil 10-16:Windows Gncelleme penceresi.

Tanlayc lem
Bir virs tehis etmek iin aadaki admlar takip etmeniz gerekir:
1. Grev Yneticisi'ni kullanarak sistem ilemlerini kontrol edin.
2. alr durumdaki istenmeyen bir ilem olup olmadn belirleyin.
3. Bu bir tehlike olarak gzkyorsa, ilemi sonlandrn.
4. Internet'te iletim sistemi yamalar ve antivirus yamalarn arayn. Gerekirse, iletim sisteminiz
iin otomatik gncelleme seeneini ak duruma getirin.
5. Virs kaldrmak iin yamalar altrn. Gerekirse, virs karantinaya aln.
6. Durumu yetkili kiilere bildirin.
Yamalar
Yama, bir bilgisayar programnda hata ayklama iin tasarlanan yazlm parasdr. Geici olarak
ilevsel verimliliin korunmasna yardmc olur. Yama, tam bir zm olmaktan ziyade dzeltme
yapmaya yneliktir.
Fiziksel Sorunlar
Fiziksel sorunlar bir rgtn bilgi gvenliini tehlikeye sokacak dokmantasyonun depolanmas ve
imha edilmesi ile ilgilidir. Aadaki gvenlik nlemleri bilginizi korumaya yardmc olabilir:
Bilgisayarnzn zerine ifrelerin yazl olduu notlar yaptrmayn.
nemli belgelerin bulunduu alma alannz temiz tutun.
Belgeleri yazcda veya faks makinesinde brakmayn. nk izinsiz kiiler tarafndan kolayca
ulalabilir.
Gizli, yazl belgelerin kk paralara ayrlarak imha edilmesi gerekirken disketler, kasetler ve
hard disklerin ierisindeki tm bilgiler "manyetik siliciler" ile silinmelidir.
CD-ROM'lar atlmadan nce kesilmeli veya krlmaldr.

ekil 10-17:Gvenlii tehlikeye atan belgelerin dikkatli bir ekilde elden kartlmas
p Kartrma
Bu, bir ofis veya teknik alandaki atlan malzemeleri kurcalayarak gizli bilgileri, zellikle gvenlii
riske atacak bilgileri elde etmeye ynelik bir uygulamadr.
evresel Sorunlar
evresel sorunlar kurumsal veya kiisel bilgiyi, bilgisayar donanmn veya bir fiziksel tesisin
gvenliini tehlikeye sokan fiziksel gvenlik sorunlardr. Depolama ortamn ve bilgiyi etkileyen
etkenler ar scaklklar, toz ve kir olabilir. Depolama aygtlarnn zarar grmesi ierisindeki bilginin
kaybna neden olacaktr.
Ar scaklklar bilgisayarn hard disklerini ve ierisinde bilginin sakland baka depolama

ortamlarn olumsuz etkileyebilir. Bilgisayarlar ve dier elektronik ekipmanlar nemli koullar altnda
zarar grebilir. Toz ve kir, bilgisayar bileenlerinin ierisinde birikir ve arzalara neden olabilir. Bu
yzden bileenler dzenli olarak temizlenmelidir.

ekil 10-18:Tozlu bir bilgisayar bileeni arzalara neden olabilir.
Fiziksel Gvenlik Kontrolleri

Fiziksel kontrollerin nasl yaplacan belirten planlar uygulanmaldr. Fiziksel gvenlik kontrolleri
bilgisayar ara gerelerinin ve kaynaklarnn casusluk, sabotaj, hasar ve hrszla kar korunmas
iin nemlidir. Bu kontroller bilgisayar kaynaklarna fiziksel eriimi kstlar. Genellikle kaynaklarn
yer ald binalara ve odalara eriimi snrlayarak ve dzenli aralklarla eriimin uygun ltlere gre
devam etmesini salayan eriim haklarn inceleyerek kullanlr. Fiziksel eriim kontrol nlemleri,
korumalar, kimlik kartlar ve kilitler gibi ayr ayr veya kombine biimde i ve d tehlikelere kar
bilgisayar kaynaklarnn ve nemli bilginin korunmas asndan nemlidir.
ekil 10-19:Baz fiziksel gvenlik kontrolleri
Donanm Kilitleri
Donanm kilidi bilgisayar donanmn hrszlk veya izinsiz eriime kar fiziksel olarak kilitleyen bir
mekanizma tipidir. Bir fiziksel anahtar veya alfasaysal kombinasyon ile alabilir. Bilgisayar
donanmnn btnlemi bir paras veya ayr bir ekipman paras olabilir.

ekil 10-20:Fiziksel olarak bilgisayar donanmn koruyan mekanizma tipi.
Donanm Kilidi Tipleri
Farkl tiplerde donanm kilitleri vardr. Bunlardan bazlar:
Kasa korumas: Kasa korumas, kasann almasn veya yerletirildii yerden uzaklatrlmasn
engeller.
Src kilidi: Src kilidi, korumal bir bilgisayara disketlerin, CD-ROM'larn taklmasn
engeller.
Laptop veya masast kablolar: Kilitleme kablosu bir tanabilir veya masast bilgisayar
sabit bir eyaya kilitleyebilir.
Hrszlk Kurtarma Yazlm
Hrszlk kurtarma yazlm yasal kullanclarnn alnan bilgisayarlarn geri almalarna yardmc olur.
alnan bir bilgisayar Internet'e balandnda, hrsz kurtarma yazlm merkezi sunucuya gizli bir e-
posta mesaj gnderir. Bu mesaj hrsz tarafndan kullanlan IP adresini ierir ve daha sonra alnan
bilgisayarn fiziksel konumu takip edilerek bulunur.
Kullanc Sorumluluklar
Kullanclar, zellikle bir kurumda bulunanlar, kendilerine emanet edilen bilgiyi sadece hedeflenen
ticari amalar iin kullanmalar konusunda sorumludurlar. Bu kiiler tm kurumsal planlar, ilgili
kanunlar ve bilgisayarlar, alar, yazlm ve bilgisayar bilgisi ile ilgili yapsal szlemeler ile uyum
salamakla ykmldr.
Kurumsal planlar ve kontroller sorumluluk salar ve hata yaplmasn nlemeye yardmc olur.
Yaplacaklar ve yaplmayacaklar konusundaki politikalar, drst kullanclar istemeden bir hata
yaptklar zaman haksz yere phelenmeye kar korumaktadr. Kontroller, hatalar engellemeye
yardmc olur. Yardma ihtiyac olan kullanclar belirler ve yaptklar yanllklarn neden olduu
hasarlar snrlarlar. Bu tr planlarn ve kontrollerin eksiklii yetersiz gvenlik ile sonulanacaktr.

Haklar ve zin Kontrolleri
Kurumsal planlar ve prosedrler nemli bilgiye eriim haklarnn ve izinlerin salanmasna yardmc
olur.
Bilgisayar sistemlerinin ve verilerin korunmasna ynelik temel bir prensip, en az ayrcalk

konseptidir. Bu, kullanclarn sadece kendi resmi grevlerini gerekletirmek iin ihtiya
duyacaklar eriim haklarna ve izinlere sahip olmalar anlamna gelir. Kullanclarn kendi ileri iin
belirli programlara ve dosyalara eriimini kstlar. Kullanc haklar kullanclara veya gruplara
atanm izin verilebilir eylemlerdir. Dosya ve dizin izinleri hangi kullanclarn eriebileceini ve ne
ekilde eriebileceini dzenleyen bir dosya veya dizin ile ilikili kurallardr. Haklar ve izinlerin
atanmas, kullanclara nemli dosyalara ve dizinlere istenmeyen ve gereksiz eriim salamaktan
kanacak ekilde dikkatli bir ekilde gerekletirilmelidir.
Kimlik Dorulamas
Kimlik Dorulamas kimliin kantlanmasn salayan bir tanmlama emasdr. Tanmlama genellikle
esiz bir isim veya bir bireyin kimliini belirleyen aklamay ierirken, kimlik dorulamas bir adm
ileriye giderek mevcut bilgi ile salanan kimlik bilgilerinin eletirilmesini yapar. Bilgi gvenlii iin
btnleyici olarak tannan seviyede kimlik dorulamas yaplr. Bunlar:
Neye sahip olduunuz.
Neyi bildiiniz.
Kim olduunuzla ilgilidir.
ekil 10-21:Kimlik dorulamas veri korumas salar.
ki Seviyeli Kimlik Dorulamas
Windows'ta oturum amak tek seviyeli kimlik dorulamasna rnek olarak verilebilir. Ayrca giri
yaptktan sonra bir donanm aygt veya baka bir esiz numara ile baka bir kimlik dorulamasnn
daha gerekletii iki seviyeli kimlik dorulamas mevcuttur.

ATM Sistemi
Muhtemelen aina olduunuz bir dier kimlik dorulamas tipi de bir ATM kartnn ve bir kiisel
tanmlama numarasnn (PIN) kullanlarak banka hesabna eriilmesidir. Bu, iki seviyeli kimlik
dorulamasna rnektir. Sahip olduunuz ey bir ATM kart ve bildiiniz ey PIN numarasdr. Bu,
kimliinizi ispatlayan ve gerekli bilgi iin size eriim salayan kombinasyondur.
OTP (One time Password - Tek Seferlik ifre)
Tek Seferlik ifre (OTP) sadece bir kez kullanlabilen bir ifredir. Eer kullanc ayn ifreyi tekrar
girerse, sistem eriim izni vermeyecektir. Tek seferlik ifre kullanan sistem bir nceki ifreyi
ortadan kaldracak ve sonraki eriim denemeleri iin yeni bir ifre oluturacaktr. Tek seferlik
ifreler genellikle matematiksel algoritmalara gre oluturulur. Tek seferlik ifrelerin kullanlmas,
normal ifrelere gre krlmas daha zor olduu iin daha iyi bir gvenlik salar.
Dier Kimlik Dorulama Sistemleri

Yaygn olarak kullanlan baka kimlik dorulama sistemleri de vardr.
Kimlik Dorulama
Aklama
Sistemi
Bu kimlik dorulama sistemi retina taramas veya parmak izleri gibi gerek fiziksel karakteristikleri ierir. Bu tip kimlik
Biyometrikler
dorulamas -kim olduunuz- grubunda nc seviye olabilir.
Bu, bellek ve saysal kabiliyetlerin her ikisini de salayan tmleik devre iplerine sahip bir kimlik dorulama sistemidir.
Akll Kartlar
Akll kartlar, kart sahibine zel biyometrikler, kiisel tbbi gemi ve ifreler gibi belirli bilgiyi bulundurabilirler.
Kart ve ifrematik Bu kimlik dorulama sistemi bildiiniz bir ey (bir ifre veya PIN numaras) ve sahip olduunuz bir eye (bir kimlik
sistemleri belirleyici) gre gerekleir.
Kablosuz ifrelemesi
Kablosuz alar fiziksel kablolar yerine radyo dalgalar zerinden altklar iin kablolu alar kadar
gvenli deillerdir. Bir kablosuz an gvenliini artrmak iin birok kablosuz ifreleme protokol
gelitirilmitir.
Kablosuz
ifreleme Aklama
Yntemi
WEP (Wired Equivalent Privacy - Kabloluya Edeer Gizlilik), Kablosuz Yerel Alan Alar (WLAN'lar) iin bir gvenlik
protokoldr. WEP, normal insanlara kar iyi bir savunma salar ancak bilgisayar korsanlar bir WEP korumal aa izinsiz olarak
WEP
giri yapabilirler. WEP, gl bir ifreleme yntemi deildir nk WEP anahtar a zerinden gnderilen paketlerin
incelenmesiyle belirlenebilir.
WPA (Wi-fi Protected Access - Wi-Fi Korumal Eriim) WEP'e gre daha gl bir ifreleme yntemi salar ve her bir kullancya
WPA
zel olan paylaml zel anahtar kullanr.
(IEEE 802.11i standard popler 802.11a, 802.11b ve 802.11g standartlarn kullanan alar iin gelimi ifreleme salayan en
yeni ifreleme standarddr. 802.11i standard Geici Anahtar Btnl Protokol (TKIP) ve Gelimi ifreleme standard (AES)
IEEE 802.11i
olarak bilinen yeni ifreleme anahtar protokollerine ihtiya duyar. 802.11i ifrelemesi kablosuz gvenliinde en gl yntem
olarak dikkate alnr.

Saysal Sertifikalar
Tanm:
Saysal sertifika, bir a zerinden bilginin gvenli ekilde iletimini salayan elektronik belgedir.
Sertifika bir web sitenin geerliliini, bir kiinin kimliini veya bir dosyann btnln
dorulayabilir. Sertifikalar, sertifikay veren otorite tarafndan dijital olarak imzalanr ve
kullanclara, bilgisayarlara, hizmetlere veya dosyalara iletilebilir. Birok durumda dijital sertifikalar
arka planda alr ancak bazen indirdiiniz programlarn veya dosyalarn sertifikalarn kabul edip,
etmemeye karar vermek zorunda kalrsnz. Eer sertifikay kabul etmezseniz, muhtemelen dosya
veya hizmeti elde edemezsiniz.
rnek:
ekil 10-22:Sertifikalar bilgi deiiminin gvenliini salar.
Ebeveyn Kontrol
Ebeveyn kontrol iletim sistemlerinde ve web tarayclarnda bulunan ve ebeveynlerin kendi
ocuklarnn bilgisayarda neler yapabileceklerine karar vermelerini salayan bir zelliktir. Ebeveyn
kontrol aralar ocuklarnn Internet zerinde grntleyebilecekleri ierik tiplerini ve online
olarak ne tr oyunlar oynayabileceklerini snrlamaya yardmc olur. Baz gelimi ebeveyn kontrol
aralar, ebeveynlerin ocuklarnn bilgisayarda yaptklar her eyi takip etmelerine izin verir.

ekil 10-23:zin verilen ve engellenen web sitelerinin bir listesi.
Kiisel Bilgisayar Gvenlik nlemleri

Bilgisayar gvenlik nlemlerini setiinizde ve uyguladnzda, sistemin yasal kullanclar iin uygun
ekilde almasn salayarak sistemi ve uygulamalar ve kapsanan veriyi koruyan gvenlik
dzenlemelerini yapmanz gerekir.
Ana esaslar
Gvenlik nlemlerini uygulamak iin u admlar izleyebilirsiniz:
En son iletim sistemi servis paketlerini ve gvenlik gncelleme yamalarn ykleyin.
letim sisteminde, web tarayclarnda ve nc parti uygulama yazlmlarnda dahiL edilen

aralar iin en son uygulama yamalarn ykleyin.
Denetim Masas'ndan iletim sistemi otomatik gncellemesini etkinletirin.
Donanm ve yazlm reticinizin gvenlik hatrlatmalarna dikkat edin.
Tm kullanclar gl ve zor tahmin edilen ifreler kullanmalar ve kendi ifrelerini

bakalarndan gizli tutmalar konusunda uyarn.
st dzeyde gvenlikli ortamlarda, akll kartlar veya biyometrik kimlik dorulama

sistemlerinin yer ald kimlik dorulama tekniklerini uygulayn.
Kt niyetli yazlmlara kar korunmak iin antivirus yazlm kullann.
Web taraycnzdaki alr pencereleri engelleyin.

Bir gvenlik duvar ykleyin ve uygun ak ve kapal portlar ve program filtreleme ayarlarn
yaplandrn.
Misafir hesaplarn veya dier gereksiz hesaplar devre d brakmak ya da kaldrmak iin
kullanc ayarlarn kullann ve varsaylan hesaplar yeniden adlandrn, bylece saldrganlar
sisteme erimek iin bilinen hesap isimlerini kullanamazlar.
Eriim izinlerini sadece kesinlikle eriim salamas gereken kullanclarn sistemde izinli
olaca ekilde kstlayn.
Kullanclarn sistem ile etkileimini kontrol etmek, snrlamak veya kstlamaya ynelik
gvenlik politikalar uygulayn.
Tm ilgili gvenlik planlarn yaynlayarak, kullanclarn bunlara ulaabilmelerini salayn.
E-dolandrclk saldrlar ve olas kt niyetli yazlm kaynaklarn tanmak ve bunlardan

saknmak gibi en iyi gvenlik uygulamalar konusunda kullanclar eitin.
Bir kullancnn oturum amas srasnda sadece yetkilendirilmi olan kullanclarn izinli
olduunu belirten uyar mesajlar veya bannerlar uygulayn. Bu bannerlar kamu davalarnda
veya cezai davalarda nem kazanacaktr ve bunlar tm kullanclar kendi aktivitelerinin
izlendiine dair bilgilendirebilecektir. Tm uyar bannerlar yargnn yasal gereksinimleri ile
uyumlu olmak zorundadr.
Sistemi hrszlk veya fiziksel hasara kar korumak iin fiziksel gvenlik nlemleri kullann.
Sistem bota iken sistemleri kilitlemek iin yazlm nlemleri kullann.
nemli bilgiyi korumak ve bir saldr durumunda bunu kurtarmak iin yedekleme stratejilerini
planlayn. Yedek ortam baka bir yerde (binada) saklanmal ve fiziksel hasar ve izinsiz
eriimden korunmaldr. Sadece yetkili kiiler yedek veriyi sisteme geri yklemeye izinli
olmaldr.
Bir sistemde paylalan kaynaklarn saysn snrlayn. Bir dosya veya yazc kaynaklarna
eriimi kstlamak iin paylam ve dosya sistemi izinlerini kullann.
Gvenlii saladktan sonra sistemlerin ilevselliini test ederek, yasal kullanclar iin dzgn
ekilde altklarndan emin olun.
Yaptnz deiiklikleri belgeleyin.
rnek: Gvenli Laptop Kullanm
Nalan'a, i yerinde kullanmas iin bir laptop tahsis edilmitir. irket gvenlik planlar ve Nalan'n
kiisel kullanc deneyimleri bir araya geldiinde, bu nemli kayna korumaya yardmc oluyor.
Nalan irket ana bal olmad zaman dahi laptopunda oturum aabilmek iin bir kullanc ad ve
ifre girmek zorunda. Sistem yneticisinin hazrlad planlara gre Nalan'n ifresi gerekli uzunluk
ve karmakla sahip olmal ve bunu dzenli aralklarla deitirmek zorunda. Oturum atnda bir
uyar banner grnyor ve izinsiz sistem kullanmnn olabilecei uyars veriyor.
Ynetici bir antivirus yazlm ve yaplandrlm planlarn kurulumunu yapm. Bu yzden sistem
otomatik olarak iletim sistemi, reticinin yaynlad tm gvenlik yamalarn indiriyor ve yklyor.
Nalan'n web taraycs alr pencere reklamlarn engelleyecek ekilde yaplandrlm.
Nalan, e-posta konusunda uzman ve bilinmeyen kaynaklardan gelen e-postalar veya pheli ekleri
ieren e-postalar siliyor. Zincirleme postalara, ticari veya gereksiz e-postalara ya da baka yn e-
posta mesajlarna yant vermiyor ve iletmiyor. alrken sisteminde belirli bir sre iin herhangi bir
aktivite olmamas durumunda ekran koruyucusunu alacak ve sistemi otomatik olarak kilitleyecek
ekilde yaplandryor.
Nalan i yerinde olmad zaman laptopunu masasnn ekmecesinde kilitliyor ve laptopunu evine
gtrd zaman gvenli bir yerde saklyor. irket dndaki kullanclarn, kendi aile bireyleri de
dahil olmak zere, laptopta oturum amalarna veya kullanmalarna izin vermiyor.
SSTEM GNCELLEMELERNDEK RSKLERN

BELRLENMES
Giri
Bir temel kiisel bilgisayar iistasyonunu korumak iin, gvenlik risklerini ve uygulanmas gereken
nlemleri rendiniz. leriki zamanlarda sisteminizin verimliliini artrmak ve problemlerin mevcut
yazlmlar ile zlmesini salamak iin gncelleme yapmanz gerekecek. Bu derste, yazlm ve
donanm gncellemesi ile ilgili riskleri reneceksiniz.
st dzey bir bilgisayar kullancs olarak sisteminizi en yeni yazlm ve donanm bileenleri ile
gncel tutmanz gerekecek. Bir sistemi gncellerken, tm sistemin almasn etkileyecek olan
sistem paralarnda deiiklik yaparsnz. Gncelleme ile ilgili riskleri rendiinizde sisteminizi
gncellemeden nce neleri dikkate almanz gerektiini bileceksiniz.
Yazlm gncellemesi ile ilgili riskler
Donanm gncellemesi ile ilgili riskler

Yazlm gncellemesi ile ilgili riskleri belirleyin
Yazlm gncellemesi bir kiisel bilgisayar sistemini piyasadaki en yeni teknoloji ile gncel tutmak ve
yazlm reticilerinden destek salamak iin nemlidir. Bu konuda, yazlm gncellemesi ile ilgili
riskleri reneceksiniz.
Bir iletim sistemini daha yeni bir versiyona gncellemeniz ve ondan sonra birok uygulamanzn
yeni iletim sistemi ile dzgn ekilde almadn grmeniz normaldir. Ayrca yeni bir yazlm
satn aldktan sonra, bunun sisteminiz ile uyumlu almamas gibi durumlarla da karlaabilirsiniz.
Yazlm gncellemesi ile ilgili riskleri rendiinizde paranzdan ve zamannzdan tasarruf
edeceksiniz ve sisteminizin yeniden yaplandrlmasna gerek kalmayacak.
Yazlm Gncellemeleri
Yazlm gncellemeleri mevcut yazlm versiyonundaki gvenlik aklarn ve performans sorunlarn
dzeltmek iin tasarlanan yazlm programlar veya kodlardr. Yazlm gncellemeleri genellikle
cretsizdir.
Yazlm gncellemeleri bir iletim sistemi veya bir yazlm uygulamas iin yaynlanabilir.
Yazlm Versiyonlar
Versiyonlama, kullandnz yazlmn geliimi hakknda bilgi salar. Yazlm versiyonlar, yazlm
gncellendiinde veya yeni bir zellik eklendiinde deiir.
letim Sistemi Gncelleme Tipleri

letim sistemi gncellemeleri drt kategoride snflandrlabilir.
letim Sistemi
Aklama
Gncelleme Kategorisi
Yamalar bir yazlm paketinde veya iletim sistemindeki gvenlik problemi veya ilevsellik kusurunu dzelten kk
Yama (Patch)
tamamlayc kod birimleridir.
Hot'x Hot'x belirli bir gvenlik an dzeltmeye ynelik, acil durumlarda yaynlanan bir yamadr.
Service Pack, Service Pack'in yaynland tarihe kadar ki tm ilevsellik gelitirmeleri, yeni zellikler, yamalar,
Service Pack
gncellemeler ve hotfixleri ieren byk bir sistem gncellemesi derlemesidir.
Rollup daha nceden yaynlanan yamalarn ve hotfixlerin bir derlemesidir. Genellikle web taraycs veya belirli bir
Rollup
hizmet gibi bir sistem bileenine uygulanr.
Otomatik Gncellemeler
Otomatik gncelleme bir iletim sisteminin veya bir yazlm uygulamasnn planlanan zamanda,
gncellemeleri otomatik olarak indirmesini ve yklenmesini salayan zelliktir. retici bir
gncellemeyi yaynladktan sonra, Internet'e balandnzda bu sisteminize indirilir ve yklenir.
Gncellemelerin bilgisayarnza indirildii anda otomatik olarak yklenmesine veya indirilen

gncellemenin daha sonra yklenmesi konusunda size bildirilmesi iin gerekli ayarlar
yaplandrabilirsiniz. Ayrca otomatik gncellemeleri devre d brakabilirsiniz.
Gncellemelerin ndirilmesi
Gncellemeler reticilerin web sitelerinden indirilebilir. Otomatik gncellemeler retici tarafndan

yaynlandktan sonra, bunlara cretsiz olarak baka web sitelerinden de ulalabilir ve kolaylkla
indirilebilir. Gncellemeleri baka web sitelerinden indirdiinizde kt niyetli gizlenmi yazlmlarn,
gncelleme ile birlikte sisteminizi giri yapmasna izin vermi olabilirsiniz.
Otomatik Gncelleme Riskleri

Her ne kadar otomatik gncellemeler bir sistemin gvenliini gelitirse de, otomatik
gncellemelerle ilgili tehlikeler de bulunmaktadr.
Tehlike Aklama
Mevcut bir gvenlik an dzeltmek amacyla yklenen bir gncelleme, istemsiz olarak yeni gvenlik risklerine neden
Kt gncelleme
olabilir. Ayrca gncellemenin kendisi birok aa ve hataya neden olabilir ve bu da sistemin performansn kt etkileyebilir.
Gizli Otomatik gncellemeler, otomatik olarak indirildii iin, izinsiz kullanclar kt niyetli yazlmlar gncelleme gibi gstererek
gncellemeler bu zellii istismar edebilirler.
stenmeyen Otomatik gncellemeler otomatik olarak yklendikte sonra, iletim sistemi ykleme ilemini tamamlamak iin kendini
kesintiler yeniden balatr. Bu kapatp-ama durumu siz nemli bir i yaparken meydana gelebilir.
Otomatik Gncellemeleri Kullanmama Riskleri

Otomatik gncellemeleri etkinletirmediinizde sisteminizin saldrlara kar savunmasz kalmasna
neden olursunuz. Otomatik gncellemeler, retici tarafndan bulunan sistem aklarn derhal
dzeltmeye ynelik olarak tasarlanr. Sisteminize saldrlrken kullanlan en son yntemlere kar
nleyici alar gibi davranrlar. Otomatik gncellemeleri etkinletirmediinizde sisteminizi
korumasz hale getirirsiniz, ayrca yeni zelliklerin ve ilevselliklerin sisteminize eklenmesini
engellemi olursunuz.
letim Sistemleri Uyumluluk Sorunlar

Eer mevcut bir bilgisayar Microsoft Windows'un farkl bir versiyonuna gncelliyorsanz, mevcut
bilgisayar donanmnn yeni iletim sistemi ile uyumlu olacandan emin olmanz gerekir. Bunu
rnein, Windows XP iin Test Edilmi rn Listesini kontrol ederek yapabilirsin. Bunu yapmak iin
Windows XP Professional rn diskinden Gncelleme Danman'n altrabilirsiniz veya
bilgisayarnz tarayacak ve bir uyumluluk raporu oluturacak olan bir yardmc hizmet programn
indirebilirsiniz. Windows XP veya Windows Vista iin Kurulum program ayrca gncelleme ilemi
srasnda uyumluluk kontrol yapacaktr.

letim Sistemlerini Gncellerken Riskleri En
Aza ndirmek iin Ana Esaslar
Bir iletim sistemini gncellemeden nce herhangi bir uyumluluk sorunu olmadndan emin olmak
iin uygun admlar izleyin.
Ana esaslar
Bir iletim sistemini gncellerken uyumluluk sorunlarn engellemek iin:
Yeni iletim sistemi iin minimum donanm gereksinimlerini kontrol edin. Bilgisayar sistemi
donanmnn, minimum gereksinimleri karladndan emin olun. Minimum donanm
gereksinimleri CPU zellikleri, RAM miktar ve bo hard disk srcs ihtiya miktarn
ierecektir.
Mevcut bir iletim sistemini yeniden ykleyeceinize mi yoksa daha yeni bir versiyon ile
gncelleyeceinize mi karar verin. Bir iletim sistemini yeni versiyona gncelleyerek en az
seviyede veri kayb salam olursunuz. Sadece retici tarafndan izin verilen iletim sistemine
gncelleme yapabilirsiniz.
Bir iletim sisteminin yeniden yklenmesi sistemdeki tm veriyi silecektir. Veri kaybn
nlemek iin dzgn ekilde veri yedeklemesi yaplmas gerekir. letim sistemi yklendikten
sonra veriyi sisteme geri ykleyebilirsiniz.
Sistemi baka bir iletim sistemine tamak iin, retici tarafndan salanan yazlm aralarn
kullanabilirsiniz.
Yeni iletim sistemi yklendikten sonra reticinin web sitesinden yeni gncellemeleri kontrol
edin ve iletim sisteminin en son gvenlik gncellemeleri ve yamalar ile altndan emin
olun.
rnek:
Canan'n bilgisayarnda Windows XP Professional iletim sistemi yklenmi. letim sistemini

Windows Vista Business versiyonuna gncellemek istiyor. Yeni iletim sistemine gncellemeden
nce sistem gncellemesi srasnda oluabilecek riskleri en aza indirmek iin, bir uyumluluk
kontrol yapmaya karar veriyor. lk nce yeni iletim sistemi iin minimum donanm
gereksinimlerini kontrol ediyor ve kendi sisteminin gereksinimleri karladndan emin oluyor.
Microsoft web sitesinden, Windows XP Professional versiyonundan, Windows Vista Business
versiyonuna gncelleme yapabileceini reniyor ve veri kaybn en aza indirmek iin Windows
Vista'y yklemek yerine Windows Vista'ya gncelleme yapyor. Windows Vista Business
versiyonuna gncelledikten sonra en son gvenlik gncellemeleri ve yamalar ile iletim sistemini
gncelliyor.

Uygulama Uyumluluk Sorunlar
Bir iletim sistemini gncellemeden nce, mevcut uygulamalarn yeni iletim sistemi versiyonunda
da dzgn alacandan emin olmanz gerekir. Bir iletim sisteminin daha eski versiyonlar iin
yazlm olan uygulamalar her zaman yeni iletim sistemi versiyonlar ile almayabilir ancak
iletim sisteminizi gncelledikten sonra uygulama iin bir uyumluluk modunu seebilirsiniz.
rnein bu Windows XP iin, Test Edilmi rnler Listesi'nin kontrol edilmesi veya Microsoft
Windows Gncelleme Danman'nn altrlmas anlamna gelir.
Bir uygulamay yklemeden nce o uygulamann doru ekilde almasn salamak iin uyumluluk
bildirilerini dikkate almanz gerekir.
Uyumluluk
Aklama
Bildirisi
Donanm gereksinimleri her yazlm uygulamasna gre deiir. Minimum donanm gereksinimlerini karlamadan
Donanm
uygulamalarn dzgn ekilde altrlmas mmkn deildir. Donanm gereksinimleri CPU zellikleri, RAM ve hard disk alan,
gereksinimleri
ekran kartlar ve evrebirimler ile ilgilidir.
Yazlm uygulamalar kendi grevlerini gerekletirmek iin iletim sistemi ile etkileimde bulunurlar. Bir iletim sisteminin
letim sistemi
daha eski versiyonlar iin yazlm olan uygulamalar her zaman yeni iletim sistemi versiyonlar ile almayabilir ancak
uyumluluu
iletim sisteminizi gncelledikten sonra uygulama iin bir uyumluluk modunu seebilirsiniz.
Donanm Gncellemesi ile lgili Riskleri renin

Kiisel bilgisayar sistemlerinde yazlm gncellemesi ile ilgili riskleri rendiniz. Daha iyi performans
ve ilave ilevsellik iin donanm gncellemesine ihtiya duyarsnz. Bu konuda, donanm
gncellemesi ile ilgili riskleri reneceksiniz.
Bir bilgisayar sisteminin performans sahip olduu her bir bileenin performans ile alakaldr.
Donanm bileenlerinizden birisini piyasadaki en son teknoloji ile gncellemeye karar verdiinizi
dnn. Donanm ykledikten sonra bazen bunun dzgn ekilde almadn grebilirsiniz.
Performansn sizin beklentilerinizi karlamadn dnebilirsiniz. Donanm gncellemesi ile ilgili
riskleri rendiinizde, baarl bir ekilde donanm gncellemesi yapabileceksiniz.
Donanm Uyumluluu Sorunlar

Donanm uyumluluu sorunlar, mevcut bir bilgisayar sistemi donanmn, yeni bir donanm ile
deitirdiinizde ortaya kar. Gncellenen donanm, eer yklenen donanm iin en son aygt
srcleri yklenmemi ise dzgn ekilde almayacaktr.
Donanm uyumluluu sorunlarn yaamamak iin ou iletim sistemi, piyasadaki birok donanm
iin en son aygt srcleri ile birlikte gelir.

ekil 11-1:Bir harici aygt ile donanm uyumluluu sorunu.
A Uyumluluunda Dikkat Edilecekler
Donanm uyumluluu kontrolnn bir paras olarak mevcut a badatrc kartlar iin srclerin
gncellediiniz yeni iletim sistemi ile uyumlu olduundan emin olmanz gerekir.
Sistem Birimi Bileenlerinin Gncellenmesi

Sistem birimi bileenlerini gncellerken sistemin performansn artracak etkenleri gz nnde
bulundurmanz gerekir.
Donanm
Etkenler
Bileeni
Bir merkezi ilem biriminin (CPU) gncellenmesinde genellikle CPU hzndaki art hesaba katlr. CPU hz megahertz (MHz) veya
CPU gigahertz (GHz) ile llr ve bu sistem performansnn bir gstergesidir. Yksek hzlara sahip CPU'lar daha az zamanda, daha
ok i yapabilir.
Bir sistemin gncellenmesi genellikle bellek kapasitesinin artrlmasn ierir. Bellek kapasitesini artrmak, sistemin
Depolama
performansnda arta neden olacaktr. RAM miktarn ve hard disk bykln artrabilirsiniz. RAM miktarnn artrlmas,
kapasitesi
CPU'nn veriye daha kolay ulamasn salar.
Sistem veri Sistem veri yolu CPU'yu sistem belleine balar. Daha hzl veri yolu, daha hzl veri aktarm ve daha iyi performans demektir.
yolu CPU'nun, sistem veri yolu deitirilmeden gncellenmesi, performanstaki art snrlayabilir.
Anakart Genellikle bir anakartn donanmsal bileenler ile yaad problemler, anakartn deitirilmesi ile giderilebilir. nk bu
bileenleri bileenler anakart zerine gmldr.
A Bant Genilii
Tanm:
Bant genilii, belirli bir zamanda, bir a ortamnn ne kadar ok veriyi tayabileceinin lmdr.
Bant genilii saniyedeki devir says veya hertz (Hz), ya da saniyedeki bit says (bps) ile llr.
Genellikle daha yksek bant genilikleri daha fazla verinin aktarlabileceini gsterir.

rnek:
ekil 11-2:Yksek bant genilii ve dk bant genilii
retilen ve Bant Genilii
Bant genilii teorik olarak bir a kanalnn kapasitesinin derecelendirilmesi iken, retilen i ne
kadar verinin verilen sre ierisinde kanaldan geebileceinin lmdr. Bant geniliini bir
otobandaki eritler olarak dnebilirsiniz ve retilen i veya veri hzn otobanda, belirli bir srede
belirli bir noktadan geen maksimum araba says olarak dnebilirsiniz. Eer yolda ok fazla ara
olursa, trafik yava ilerler ve retilen i der. eritler ekleyerek veya bant geniliini artrarak
retilen ii artrabilirsiniz.
A Hizmetleri
Internet, ev ve ofis kullanclar iin, gelimi iletiim hizmetleri sunar. Bu tr hizmetlerin
performans, sistem ve a donanm tarafndan salanan bant geniliine baldr.
Hizmet Aklama
VoIP (Voice Over IP - IP zerinden Sesli letiim) bilgisayar kullanclar arasndaki iletiimi kolaylatrmak iin, sesli aramalarn
Internet zerinden iletilme yntemidir. Bu yntemde ses verisi dijital forma dntrlr ve Internet zerinden paketler halinde
VoIP
gnderilir. VoIP hizmeti yksek bant geniliine ihtiya duyar. VoIP, ses sinyallerinin etkin bir biimde aktarmn gerektirdii gibi
Hizmet Kalitesi (QoS) uygulamas ile ses verisine a zerindeki baka veri trafii biimlerine gre ayrcalk tannabilir.
Duraksz ilem, medya dosyalarnn bir yayn salayc tarafndan a zerinden aktarld ve gerek zamanl olarak son kullanc
Duraksz
tarafndan grntlendii hizmet biimidir. Veri e zamanl olarak aktarld ve grntlendii iin yksek bant genilii ve
(akc) ilem
aktarm hzlar, daha az gecikme sresi ve daha iyi performans salayacaktr.
Web Web kaynakl hizmetler, Web sunucular zerine yklenen ve Internet zerinden kullanclara gnderilen yazlm uygulamalardr.
kaynakl Bu hizmet kullanclarn uygulamalar kendi sistemlerinde yklemelerine gerek kalmadan kullanmalarna izin verir. Bu tr
hizmetler hizmetler gerek zamanda veri aktarmnn olumas gibi, etkin ekilde kullanlabilmesi iin a bant geniliine baldr.

ekil 11-3:Web kaynakl hizmetler web zerinden uygulamalar gnderir.
ekil 11-4:Gerek zamanda veri aktarm
Bant Genilii Sorunlar

Bant genilii sorunlar, eitli a hizmetlerini gncellerken ortaya kar. Genellikle routerlar ve
kablolar gibi a donanm aygtlar zel bir bant geniliine gre nceden yaplandrlr. Kullanlacak
a hizmeti tipine bal olarak bant genilii ve sistemin ileme kapasitesine destek salamak
nemlidir. Bu da daha yksek bant genilii salamak iin a donanmnn gncellenmesi ve hizmet
gereksinimlerini karlamak amacyla sistem donanmnn gncellenmesi anlamna gelir.

Hizmet Sistem Gereksinimleri
Ses dosyalar, metin dosyalarna kyaslandnda daha byk boyutlara sahiptir. Bu yzden VoIP hizmetinin kullanlabilmesi iin
bant geniliinin artrlmasn gerektirir. VoIP hizmeti iin geni bantl balantlar, telefon balantlarna kyasla daha uygundur.
Geni bant saniyede 1 megabit (Mbps) hz salar ve bu VoIP hizmetleri iin yeterli bir hzdr. VoIP iin ek destei ayrca Internet
VoIP
balantnzda Hizmet Kalitesi'ni yaplandrarak salayabilirsiniz. Bylece ses verisi, a trafiindeki dier biimlerine gre ayrcalkl
hale gelecektir. Hizmet Kalitesi, genellikle routerlar veya switchler zerinde uygulanr. Hizmet Kalitesi'ni yaplandrarak a
zerinden gnderilen ses verisinin kalitesini artrabilirsiniz.
VoIP gibi, duraksz ilem de, medya dosyalarnn daha byk boyutlara sahip olmalarndan dolay, yksek bant geniliine ihtiya
Duraksz duyarlar. Video dosyalarnn yayn srasnda daha yksek performans elde etmek iin Hizmet Kalitesi duraksz ilem hizmetinin
ilem performansn artracak ekilde yaplandrlabilir. Ayrca sistemde daha yksek ileme kapasitesinin bulunmas, duraksz ilemde
daha iyi sonular ortaya kacaktr.
Web
Web kaynakl hizmetlerde istemci ve sunucu arasnda verinin gerek zamanl olarak aktarmna ihtiya duyulduuiin, a bant
kaynakl
genilii de yksek olmaldr. Internet balants daha yksek bant geniliini ve daha az gecikme sresini desteklemelidir.
hizmetler

KORUYUCU BAKIM TEKNKLER
Giri
nceki derste, yazlm ve donanm gncellemesi ile ilgili riskleri rendiniz. Ancak, bilgisayar
donanm aygtlarnn doal etkenlerden ve kullanmdan kaynaklanan sorunlardan dolay
korunmaya ihtiyalar vardr. Ofisinizde veya evinizde kullandnz donanmn dzenli olarak
bakmnn yaplmas aygtlarn mrn uzatr, bu sayede onarm veya deitirme masraflarn
drr.
Kullandnz hemen hemen tm donanm aygtlar teknik problemlere, arzalanmalara ve anma

ve ypranmalara kar son derece savunmasz ve yatkndr. Donanmn bakmnn dzenli olarak
yaplmas dzgn ekilde almalarn salayacak ve mrn uzatacaktr. Eer bir bilgisayar destek
teknisyeni olarak Bilgi Teknolojileri alannda kariyer yapmay dnyorsanz, temizleme aralarn
ve rnlerini bilmeniz, donanmnz dzgn alr vaziyette tutmanza yardmc olacaktr.
Bilgisayar bileenlerinin bakmn yapmak iin kullanlan aralar
Gvenlik prosedrleri
Genel koruyucu bakm teknikleri
Bakm Aralar
Bu derste, eitli donanmlarn bakmn nasl gerekletireceinizi reneceksiniz. Balamadan
nce bakm ilerini gerekletirmek iin kullanlacak aralar bilmeniz gerekir. Bu konuda, kiisel
bilgisayarlarn, yazclarn, tarayclarn ve evrebirimlerin bakmn yapmak iin kullanlan aralarn
neler olduunu reneceksiniz.
Aralar, genellikle bir grevi daha kolay ve doru ekilde gerekletirmenize yardmc olur. Rutin
bakm ilemleri, ekipman en uygun ekilde alr vaziyette tutmak ve yenileme masraflarn
engellemek amacyla gerekletirebileceiniz birka basit ii ierir. Bakm ilerini gerekletirmenize
yardmc olacak eitli aralar rendiinizde iinizi daha etkili ve gvenli ekilde yapacaksnz.
rendikleriniz, bir ev kullancs iin veya Bilgi Teknolojileri alannda kariyer yapmay dnen bir
bilgisayar destek teknisyeni iin yararl olacaktr.
Temel Aralar
Kiisel bilgisayarlarn, yazclarn, tarayclarn ve dier donanm aygtlarnn bakm iin baz temel
aralar gerekir.
Ara Aklama
Tornavida
Bir aygt bir arada tutan veya bir donanm parasn yerine sabitleyen vidalar takmak, kartmak, skmak veya
gevetmek iin kullanlan bir alettir. Bir aygtta vidalarla alrken, vida tipi ve boyutuna uygun olan bir tornavida
kullanlmaldr.
U mknats
Ucuna bir mknats eklenmi i ie gemeli ubuk, bir aygt ierisine den vidalar veya baka metal paralar
yakalamak iin kullanlr. Genellikle yazclarn kat besleme mekanizmasnn ierisine drlen metal atalar
yakalamak iin kullanlabilir. Tehlikeli ve yksek gerilimli elektronik bileenlere sahip olan lazer yazclarda dikkatli
ekilde kullanlmaldr.
ip ekici
Bir ip ekici veya EEPROM (electrically erasable programmable read-only memory - elektrikli silinir programlanabilir
salt okunur bellek) ekici, gml devre iplerini ve EEPROM iplerini karttan karmak iin kullanlan V biimli bir
alettir. Tornavidalar veya penseler gibi aralar ile veya elinizle, ipleri yuvalarndan ekip kartmaya altnzda,
genellikle pinlerin krlmasna veya iplerin hasar grmesine neden olursunuz. ip ekici bu iler iin uygun ve gvenli
bir seenektir.
Kulak
temizleme
ubuklar
Kulak temizleme ubuklar bir bez ile ulalamayan paralarn temizlenmesi iin kullanlabilir.

lm ve Test Aletleri
Yazc ve belge ileme aygtlarnda bakm ilerini gerekletirirken kullanlan, tane lm ve test
aleti vardr.
ekil 12-1:Dijital ve analog multimetreler
Alet Aklama
Gerilim, akm ve diren lmnde kullanlan elektronik cihazdr. Genellikle bir krmz ve bir siyah olmak zere iki kabloya
sahiptir ve bunlar cihaz zerindeki yuvalara takldr. Kablolar takacanz yuva, neyi lmek istediinize gre deiir. Dijital
Multimetre lm cihazlar ltnz eyin dijital deerini gsteren bir ekrana sahiptir. Analog lm cihazlar bir yayda salnan ince ineye
sahiptir ve ltnz eyin deerini gsterir. Mmkn olduunca dijital bir multimetre kullann. Analog multimetreyi doru
ekilde okumak ve yorumlamak zordur.
Belirli bir noktadaki polaritenin pozitif mi yoksa negatif mi olduunu belirlemek iin kullanlan lm aletidir. Polarite, akmn
Polarite ler
hangi ynde aktnn belirlenmesine yardmc olur.
AC hatt
AC hattndan geen gc izlemek iin kullanlan aygttr. Bir elektrik prizine taklr.
gzetim aygt

Temizlik Bileenleri ve Malzemeleri
Bilgisayarlarda kullanlan temizlik malzemeleri, standart ev temizleyici malzemelerden, zellikle
bilgisayarlar ve elektronik paralar iin tasarlanm malzemelere kadar ok eitlidir.
Temizlik
Aklama
Malzemesi
Monitrleri, klavyeleri ve dier ekipmanlar temizlemek iin kullanlan farkl bez ve kuma tipleri vardr.
Monitr temizleme bezleri alkol esasldr, tiftiksizdir ve monitrlerin temizlenmesi iin nceden
nemlendirilmi bezlerdir. Bunlar sadece CRT veya TV ekranlar zerinde kullanlmaldr ve plastik
kaplamal LCD zerinde kullanlmamaldr.
Klavye temizleme bezleri, klavyelerin temizlii iin nceden nemlendirilmitir.
Bezler ve Eer nceden nemlendirilmi bezleri kullanmak istemiyorsanz, ekranlar ve klavyeleri temizlemek iin
kumalar tuvalet ispirtosu uygulanm bir tiftiksiz kuma kullanabilirsiniz. Bunlar ayrca dier bileenleri
temizlemek iin de kullanlabilir.
Toner kuma, yazcda veya yazcnn etrafndaki toner paracklarn temizlemek iin kullanlabilen zel
bir kumatr. Kuma yazc ierisinde kullanrken herhangi bir bileene taklmamasna ve arkasnda
kuma paralar brakmamasna dikkat edin.
Aygtlarn d yzeyindeki tozu silmek iin eski bir kuma paras kullanlabilir. Bu kuman, yzeyi izecek
kadar sert olmadndan emin olun.
Kk pamuk paralar veya tiftiksiz kumalar zerine tuvalet ispirtosu uygulayarak birok bileeni
temizleyebilirsiniz.
Bilgisayar bileenlerinin d ksmn temizlemek iin ev temizleyicilerini kullanabilirsiniz. Bu, ekipmann ierisinde
kir ve dkntlerin girmesini engellemeye yardmc olur. Temizleyicileri asla dorudan ekipmana pskrtmeyin.
Lazer yazclarda amonyak esasl temizleyicileri kullanmaktan kann. Amonyak toner ile kimyasal tepkimeye
girebilir.
Temizlik zellikle plastik monitrler iin reticinin tavsiye ettii temizlik yntemini uygulamak zere cihazn kullanm
solsyonlar
klavuzunu okuyun. Genellikle su veya izopropil alkol (IPA) kullanlmas nerilmektedir. Heksan veya benzin gibi
uucu kimyasallar, yumuak bulak deterjan ve su kullanm da uygun olabilir. Sabunlu su kullanmayn ve sert
kumalar ile temizlemeyin. Yukardan aaya doru veya dairesel ekildeki silme hareketleri nerilir.
Baz durumlarda bir standart cam temizleyiciyi, ilk nce bir tiftiksiz kuma zerine pskrterek eitli bileenler
zerinde kullanabilirsiniz. Bunu, optik diskler zerindeki lekeleri temizlemek iin kullanabilirsiniz. Plastik
monitr ekranlarnda ve cam ekranlarda cam temizleyicileri asla kullanmayn. Cam temizleyiciler parlama
nleyici katman kartabilir. Nemli, temiz, su veya monitrler iin zellikle retilmi (veya monitrler iin
kullanmnn gvenli olduu bildirilen) bir temizleyici ile slatlm yumuak kuma kullanmak en iyi seenektir.

Parlama nleyici katmana zarar verilmemi olur.
Temizlik aralar
Dar alanlarda temizlik solsyonunu uygulayabilmek iin, skca sarlm pamuk ubuklar kullanlabilir. Bunlar
ayrca tular ve butonlar arasnda veya baka dar alanlarda biriken kir ve dkntleri temizlemek iin kuru
olarak da kullanlabilir.
Tular, butonlar veya dier dar alanlardan kirleri uzaklatrmak iin krdanlar kullanlabilir. Bunlar ayrca bir
farenin silindirleri ierisinde biriken kiri kartmak iin de kullanlabilir.
Bir klavyenin tular arasndaki tozu temizlemek iin kk bir suluboya fras kullanlabilir. Eer fra uzun
kllara sahipse, bunlar dier temizlik malzemelerinin ulaamayaca yerlere, tularn altna ulaabilir.
Kabn azlk ksm bileenlere doru yneltildikten sonra, toz fletilerek uzaklatrlabilir. Bu genellikle bir
bilgisayarn i ksmndaki tozlar uzaklatrmak iin kullanlr. G kayna ve srclerdeki tozlar flettiinizden
emin olun. Ayrca g kayna fan, klavyeler ve dier evrebirimlerdeki havalandrma deliklerinden tozu dar
fletmek iin kullanlabilir. Basnl hava ile alrken dikkatli olun. Talimatlar okuyun ve bunlar dikkatli ekilde
Basnl hava uygulayn. Kutu ar derece boaldnda, kutuyu hareket ettirmeye almanz itici gazn sv forma gemesine
kutular
ve scakln ar dmesine neden olabilir. Meydana gelecek donma, zellikle hala scak olan bileenlere
kolaylkla zarar verebilir. Ayrca basnl hava kimyasallarnn andrclnn bileenlere sonrada zarar vermesi
mmkndr. Basnl hava anakart zerindeki baz hassas bileenlere ok yakndan uygulandnda bunlarn
zarar grmesine neden olabilir. Eer basnl hava kullanyorsanz, ekipman farkl bir yere, tercihen darya aln.
Bylece fletilen toz alma alannda dalmaz ve bilgisayar ekipmanna veya baka aygtlara tekrar yerlemez.
Kasalar, g kaynaklar, fanlar ve yazclarda statik olmayan vakum kullanlabilir. (Normal vakumlu temizleyiciler
statik oluturarak bilgisayar ekipmannn zarar grmesine neden olabilir.) Vakum, bir filtreye ve toner
paracklarn tutacak incelikte bir antaya sahip olduundan, lazerli yazclardan veya fotokopi makinelerinden
Bilgisayar ve
toner lekelerini temizlemek iin kullanabilirsiniz. Bu vakumlar emme ilemi yapabildii gibi fleme de yapabilir.
elektronikler iin
vakum Bu yzden makinelerdeki tozlar fletmek iin basnl hava kutularnn gerektii durumlarda da kullanlabilir.
Tozun emilmesi daha iyidir nk tozu flettiiniz zaman baka bileenlere yerlemesi mmkndr. Tozun bir
vakumlu temizleyici antasnda toplanmas ile baka bir ekipmana yerleme ansn ortadan kaldrarak
sistemden uzaklatrlabilir.
Maske, basnl hava kutusunu kullanrken veya toner paralar zerinde alrken aznz ve burnunuzu
Maske
kapatacak ekilde giyilmesi gereken bir aratr. Maske, tozu ve dier paracklar yutmanz engelleyecektir.
Lateks eldivenler Bir toner lekesini temizlerken lateks eldivenleri giymeniz gerekir.

Havalandrma Bileenleri
Havalandrma bileenleri herhangi bir elektronik aygt s ve toza kar korumak iin gereklidir.
Havalandrma Bileeni Kullanm Amac
Fanlar Bir bilgisayarn dahili bileenlerini soutur.
Ozon filtreleri Yazdrma ilemleri srasnda yazclarn ierisinde oluan ozonu filtreler.
Toz filtreleri Bir bilgisayarn nemli bileenlerine toz giriini engeller.
evresel Hususlar
evresel hususlar, alma ortamnzda altnz aygtlara etki edebilecek, dikkat edilmesi
gereken konulardr.
evresel
Aklama
Tehlikeler
Ar scaklk bileenlerin arzalanmasna veya bozulmasna neden olabilir. Bilgisayarlar normal scaklk koullar altnda tutmak
Scaklk
gerekir.
ok fazla nem olmas ekipmann fiziksel olarak hasar grmesine neden olabilir ve dk nem koullar da havada daha fazla
Nem
elektrostatik yk olumasna neden olur.
Toz, nem veya scakla kyaslandnda ok daha byk bir tehlikeye neden olabilir. Tozun birikmesi zaman ierisinde farkl
Toz ekipman tiplerinde problemlere neden olabilir. Havadaki metalik olarak iletken olan paralarn ok olmas, g kaynaklarnn ve
dier elektronik bileenlerin kapanmasna neden olabilir. Ekipmann tozunu almak bu tr sorunlar engelleyebilir.
Gne na dorudan maruz kalan baz bilgisayar bileenleri zarar grebilir ve almas kt etkilenebilir. Ekipman, dorudan
Gne
gne na maruz kalmayacak bir yerde tutmanz nerilir.
Servis Dokmantasyonu
Servis dokmantasyonu bir aygtn bakm ve servisi srasnda kullanlmas gerekenlerin bulunduu
yazl kaynaktr. Genellikle be ana blm ierir.
ekil 12-2:Dokmantasyon servis teknisyenleri tarafndan kaynak olarak kullanlr.
!Servis dokmantasyonu genellikle bir aygtn reticisi tarafndan hazrlanr ve temin edilir. Ancak,
kullanclar, teknisyenler ve uzmanlar tarafndan hazrlanan dokmantasyonlarda online olarak
veya kitap halinde elde edilebilir.

Blm Aklama
alma alma teorisi blm aygtn nasl altnn teorik olarak aklamasdr. Aygt mekanizmasnda kapsanan prensip ve ilemler
teorisi hakknda bilgi ierir. Kullanclarn veya servis teknisyenlerinin aygttaki problemleri tanmlamasna yardmc olur.
Blok diyagram blm aygtn sistem yapsn gsterir. Aygtn ana bileenleri ve bunlarn fonksiyonlar bloklar ile gsterilir.
Blok
Bileenler ve i ak arasndaki iliki, bloklar birbirine balayan izgiler ile gsterilir. Kullanclarn veya servis teknisyenlerinin
diyagram
aygttaki bileenleri tanmalarna yardmc olur.
Devre emas blm aygtn elektrik devresinin ematik gsterimidir. Devre bileenleri ve g kaynaklar standart semboller ile
Devre
gsterilir. Kullanclarn, bileenlerin yerleim plann anlamalarna ve aygttaki elektriin akn anlamalarna yardmc olur. Ayrca
emas
bir elektrik emas veya balant emas olarak da ifade edilir.
Genel Genel bakm blm aygtn bakm iin izlenmesi gereken genel prosedrleri listeler. Bu blm kullanclar ve servis teknisyenleri
bakm tarafndan bakm grevleri gerekletirilmeden nce okunmaldr.
nlemler blm aygt kullanrken ve bakmn yaparken dikkate alnmas gereken eitli nlemleri listelemektedir. Bu blm ok
nlemler
nemlidir ve tm kullanclar ve servis teknisyenler tarafndan dikkatli bir ekilde okunmaldr.
Online Kaynaklar
Birok aygt reticisi yazc veya tarayclarda sorun giderme ve sregelen bakm ileri ile ilgili teknik
bilgiyi kendi web sitelerinde bulundururlar. malatnn web sitesinden gncel yazc veya tarayc
srclerini ya da tanlayc yazlm aralarn indirebilir veya bir problemi tanlamanza yardmc
olacak web tabanl aralar kullanabilirsiniz. Bunlarn dnda yazc ve tarayc teknisyenleri iin,
belirli bakm ve sorun giderme konular hakknda dier teknisyenler ile tarttklar eitli online
forumlar bulunmaktadr.
Elektriksel Tehlikeleri nleyin

Bilgisayarlar ile alrken en yaygn ve en tehlikeli durumlar elektrik ile alakal olacaktr. Yazdrma
ve dokman grntleme aygtlarnn bakmnn yapld birok alma ortamnda son derece
yksek elektriksel tehlikeler bulunur. Bu konuda, alma ortamnzdaki elektriksel tehlikeleri nasl
nleyeceinizi reneceksiniz.
Yazdrma ve dokman grntleme aygtlarnn elektrikle altnn farkndasnz. Bu aygtlarn

bakm srasnda meydana gelen kazalarn byk bir blm elektrikten kaynaklanr. Elektriksel
tehlikeler bir aygtn ciddi ekilde hasar grmesine ve aygt ile alan kiilerin yaralanmalarna
neden olabilir. Elektrikten kaynaklanan olas tehlikelerin farknda olarak ve nleyici tedbirleri alarak
aygtlar ve insan hayatn koruyabilirsiniz.

Elektrostatik Boalma
Tanm:
Elektrostatik boalma (ESD) elektronlar statik olarak yklenmi bir cisimden, eit olmayan biimde
yklenmi baka bir cisme getiinde oluur.
Statik boalmalar iletkenlerde, yaltkanlarda ve hatta insanlar zerinde bile gerekleebilir. Yk,
kvlcmlar biiminde elektrii serbest brakr. Yk en az direncin olduu yolu izler; bu yzden kap
tokma veya bir bilgisayar kasas gibi bir elektrik devresi topraklamas ve insan vcudu gibi
elektriksel olarak yklenmi bir cisim arasnda oluur. Elektrostatik boalma entegre devrelerin en
byk dmandr. 10 volt civarndaki dk ykler bile hassas elektronik devrelerde ve bilgisayar
ekipmannda hasara yol aabilir.
rnek:
ekil 12-3:Elektrostatik Boalma bir kiiden baka bir kiiye geiyor.
ESD Ara Takm

Baz insanlar bilgisayar zerinde alrken hibir ESD gvenlik ekipmann kullanmyor. Bilgisayarn
ierisindeki herhangi bir bileene dokunmadan nce aygtn kapandaki boyasz metal ksma
dokunarak zerlerindeki statik elektrii boaltyorlar. Baz durumlarda ise kurum kurallar, doru
ekilde donatlm elektrostatik boalmann engellendii alma alanlarn kullanmanz gerektirir.

ekil 12-4:Antistatik bileklik
Antistatik aralar, elektronik cihazlar zerinde alan bir kiiyi gvenli ekilde topraklayarak,
Elektrostatik Boalma olumasn engeller.
ESD Arac Aklama
Anti-statik bileklikler genellikle bir paslanmaz elik tokaya sahip olan esnek kumalardan yaplm bilekliklerdir. Bir sarmal, kablo
Anti-statik
bileklii topraklamaya balar. Anti-statik bileklikler teknisyenler tarafndan kendilerini topraklamak amacyla giyilebilir. zellikle
bileklik
bacaklara giyilmek zere tasarlanan anti-statik bantlar da bulunur. Hatta anti-statik elbiseler de vardr.
Anti-statik paspas, bir elektrik aygtndaki statik ykleri zemine tamak iin tasarlanr. Topraklanm paspaslar genellikle alma
Anti statik
alannn yzeyini kaplamak ve teknisyenin bunun zerinde durmas iin kullanlr. Paspaslar bir bileklik veya bacak bandna balanan
paspas
bir paraya sahiptir. Kullanclar ve ekipman ok tehlikelerine kar korumak iin olduka kullanldr.
Anti-statik
Anti-statik antalar bileenlerin saklanmas iin kullanlr.
anta
ESD ESD nl vcudun n tarafn kaplar ve teknisyenin elbisesinin potansiyel olarak statik elektrik retmesi durumunda kullanl
nl olabilir.
ESD Ekipman Testi
ESD ekipmannn alr durumda olduundan emin olmak iin sk sk test etmeniz gerekir.
Hissedemeyeceiniz kk bir ok ESD gvenlik ekipman tehlikeye sokabilir.
ESD Koruyucu nlemler

Bilgisayarlar, yazclar, tarayclar veya dier donanmlar ile alrken elektrostatik boalmaya kar
korunma admlarn uygulamanz gerekir. Aadakileri yaparak alma ortamnz elektrostatik
boalmaya kar koruyabilirsiniz:
Statik yk oluturan gereksiz aktiviteleri ortadan kaldrarak.
Yk reticiler olarak bilinen gereksiz malzemeleri ortadan kaldrarak.
Aygt bileenlerini temizlerken anti-statik vakumlar kullanarak.
Statik-duyarl bileenlere dokunurken anti-statik bileklikler veya paspaslar gibi anti-statik

malzemeler ve aralar kullanmak.

Elektrostatik boalmaya kar zellikle hassas olan bilgisayar bileenlerini saklamak iin anti-
statik antalar kullanmak.
letken malzemeleri topraklama.
Elektronik ekipman paralarna dokunmadan nce kendinizi topraklamak.
Havadaki negatif iyonlar serbest brakan bir hava iyonikletirici kullanarak. Bu iyonlar pozitif
ykl paralar ekerler ve ntr ykl paralar haline getirerek bir elektrostatik boalma
olasln drrler.
Yaltclardan statik boalmay hzlandrmak iin havay nemlendirerek. Ar kuru hava

genellikle statik boalmaya neden olur. Yzde 50 ila 60 nem oran idealdir.
!Bileenlerin nakliyesinde kullanlan Anti-statik antalar aslnda elektrii iletirler; bu yzden

ekipman altrldnda bu antalar uzaklatrn.
Statik oktan Kanmak
Statik oktan saknmak iin polimer gibi bir yitirgen malzemeden imal edilen topraklanm nesneye
dokunun. Yitirgen malzeme yksek direnli bir iletkendir. Kendi elektrik ykn yavaa kaybeder;
bu yzden dokunduunuzda elektron ak zamana yaylr ve siz ok hissetmezsiniz.
Elektriksel Gvenlik Tehlikeleri

Aygtlar elektrik ile beslenir: Ekipmann bakmn yaparken olas elektriksel tehlikelere kar dikkatli
olmalsnz.
Elektriksel
Aklama
Tehlike
Bu bir bedenin ldrc miktardaki elektrik enerjisine maruz kalmasyla oluur. lm, sinir sisteminin ar uyarlmas veya i
lmcl organlarn zarar grmesine yol aabilecek bir aktif elektrik devresi ile temas ettii zaman gerekleir. Yaralanmalar, akmn
elektrik byklne (amper ile llr), beden ierisinden geecei yola ve akn sresine gre deiir. nsan vcudunda hasara neden
olur ve acil tbbi tedavi gerektirir.
Eer bir yksek gerilim kaynana yaklarsanz, elektronlar bir ark oluturarak veya kvlcmlar eklinde vcudunuza geer.
Dk seviyeli bir elektriksel gerilim kaynana dorudan temas ettiinizde veya metal tornavida gibi bir iletken ile
Elektrik
dokunduunuzda dk gerilimli akmn size aknn balayaca nokta iin direnci drm olursunuz. Su, hava veya kuru cilde
arpmas
gre daha iyi bir iletkendir; bu yzden slak ellerle bir elektrik kontana dokunduunuzda diren der ve akm ak artar.
Bedeniniz toprak veya bir dk gerilim noktas iin tek yol olduunda elektrik bedeninizden geecektir.
Elektrik, siz ok dikkatli olsanz ve bir elektriksel topraklama devresinin paras olmaktan kansanz dahi sizi yaralayabilir. Bir
Yangn
elektrik arkndan veya elektrikli ekipman tarafndan oluan s cildinizin veya elbiselerinizin yanmasna neden olabilir.
Bir elektrik enerjisi kayna ile temas edildiinde i ve d yanklar oluabilir. Yksek gerilimlere maruz kalndnda, elektrik
akmnn girdii ve vcuttan kt alanlarda yanklar oluur. Yksek gerilimle temas sonucu oluan yanklar kk bir yzeysel
Yanklar
yaralanma gibi grnebilir; ancak iteki derin yanklar i dokuyu paralayabilir. Scak bir ampuln yuvasndan karmaya alan
birisi, elektrikten kaynaklanan termal yanklarn iddetini bilir.
kincil yaralanmalar, elektriksel ok yznden dz kaslarn istemsiz kaslmas sebebiyle, bedenin keskin kenarlar ya da zerinde
kincil elektrik tayan paralar zerine dmesine, temas kurmasna neden olur. rnein, bir kap kolundan statik ok aldnzda
yaralanmalar elinizi istemsiz olarak geri ekersiniz. Bedeninizden geen elektrik ak bazen kaslarnzn kontrol edilemez ekilde seirmesine
neden olabilir. Bu hareketlerden dolay kendinizi etrafnzdaki baka nesnelere arparak yaralayabilirsiniz.

ESD Korunma nlemleri ve Yksek Gerilim Tehlikeleri
Elektrostatik boalmay nlemek iin alnan nlemler aslnda yksek gerilimlere yakn yerlerde
altnzda tehlikeli olabilir. Bir anti-statik bilek band zellikle elektriin topraa geiinde dk
direnli bir yol salamak zere tasarlanr. Elektrik arpmas tehlikesinden dolay anti-statik aygtlar
elektrikli sistemlere balamamanz nerilir. Elektrikli sistemin doru ekilde balandndan veya
devreler zerinde ksa devre yaptracak aygtlar bulunmadndan, topraklama sistemi zerinden
g gndermediinden emin olamazsnz. Eer bir topraklama veya ksa devre problemi varsa,
bedeniniz ve statik korunma ekipmannz problemli aygttan topraklamaya bir yol salam olabilir.
Devre bedeniniz zerinden tamamlanr ve elektrik arpmas sonucu lm meydana gelir. Ayn
nedenlerden dolay bakmn yaptnz aygtlarn elektrik balantsn kesmeniz gerekir. Her ne
kadar siz aygtn gcn kapatsanz da, ou aygtta bulunan g kaynaklar eer aygt hala bir prize
takl ise gerilim retmeye devam edecektir. Siz ve anti-statik aygtlarnz aygtn balantsndan
daha iyi bir yol salam olabilirsiniz ve bu da lmle sonulanr.
Elektriksel Tehlikeler Nasl nlenir?

Uygun tedbirleri alarak kendinizi potansiyel tehlikelere kar koruduunuzda, bilgisayar donanm
aygtlar zerinde gvenli ve etkili bir biimde alabilirsiniz.
Ana esaslar
Elektrik tehlikelerine kar gvenlik salamak iin:
Bakm ilemine balamadan nce aygtn fiini prizden ekin. Aygt kapal dahi olsa, eer fi
prizde takl ise g kaynaklarnda hala yksek gerilim bulunur. Aygtn i ksmnda almaya
balamadan nce fii ekin ve g butonuna basarak sistem devresinde birikmi olan gc
datn. Birimin bakm ilemini tamamlayncaya kadar gc kapal tutun.
Sadece yeterli eitim aldnz ileri gerekletirin.
Yorgun olduunuzda tamir ilerine kalkmayn; dikkatsizlik sonucu hata yapabilirsiniz ve

birincil tanlama aracnz, tmdengelimli usavurma (beyniniz-dnme sisteminiz), tam
kapasiteyle almayacaktr.
Herhangi bir eyi kontrol etmeden, varsayarak geitirmeyin.
Tak veya benzer eyler taknmayn. Bunlar yanllkla devre ile temas edebilir ve akm
iletebilir.
Kablolar ve konektrleri uygun yuvalara takn.
G kapal iken mmkn olduunca ok test yapn.
imekli havalarda almay askya aln.

Elleriniz veya ayaklarnz slakken ya da slak bir yzey zerinde dururken elektrikli ekipmana
dokunmayn.
Topraklamaya giden yolun direncini artrmak ve kendiniz iin gvenlik salamak amacyla
tamamen yaltlm kauuk paspas zerinde durun. Baz durumlarda atlyelerde topraklamal
zeminler ve alma tezgahlar bulunur. Bylece statik elektrik dk direnli ve topraklama
iin ykc olmayan bir yola sahip olur.
Doru elektrostatik boalma tedbirlerini uygulayn.
Aygt tamamen kuruduktan sonra gc an.
karttnz kablolar ve konektrleri iaretleyin ve bunlar geri takarken doru yerlerine

taktnzdan emin olun.
Aygtn kapan yerine takarken tm kablolarn ieride olduundan emin olun. Kapan
kenarlar keskin olabilir ve akta kalan kablolar kesebilir.
Uygun g kayna ve g korumasnn kullanldndan emin olun. Bununla ilgili bilgi aygtn
dokmantasyonunda yer alacaktr.
G kablolar ve ebeke balantlarnn dzgn ekilde takldndan emin olun.
Tm hatal, hasarl ve soyulmu kablolar deitirin.
Aygt ar ykl bir devreden beslemekten kann.
Yksek gerilimli bileenlere dokunurken zellikle dikkatli olun.
Kuru bir alma ortam salayn.
rnek:
Canan, drt alan ile birlikte yazc bakm teknisyeni olarak hizmet veriyor. Kendi alanlarnn
gvenliine ve mterilerinin aygtlarna son derece zen gsteriyor. yerinde bir gvenli alma
prosedr takip ediliyor. alanlarnn hepsi olas tm elektriksel tehlikeler konusunda bilgili olan
iyi eitimli kiiler. alanlarna, kendilerini elektrostatik boalma ve elektrik akmndan
korumalarna yardmc olmak iin en yeni aralar kullandrtyor.
Atlyede kullanlan tm paspaslar, hallar ve vakumlu temizleyiciler anti-statik. alma srasnda

srekli olarak gvenliin nemini hatrlatmak amacyla atlyenin her yerinde gvenlik tedbirleri ile
ilgili planlar asyor. Hatta atlyede yeme ve ime yasa bulunuyor. Bu nlemler takm iin iyi
sonular salyor. Elektrostatik boalma veya elektrik tehlikelerinden dolay birka aygt hasar
grrken, elektrik akm nedeniyle atlyede herhangi bir kaza olumuyor.

Koruyucu Bakm lerini Gerekletirin
nceki konuda, evresel gvenlik ve malzemelerin doru ekilde kullanlmas iin en iyi
uygulamalar rendiniz. En iyi uygulamalar ayrca olas problemleri nlemek iin koruyucu bakmn
kullanlmasn da ierir. Bu konuda, genel koruyucu bakm tekniklerini renecek ve
uygulayacaksnz.
Bilgisayarlarn ve bileenlerinin bir ekilde onarm veya deitirmeye ihtiya duymas kanlmazdr.
Ancak, bu sreyi uzatmaya ynelik, bir bilgisayar kullancsnn veya teknisyenin
gerekletirebilecei birka basit prosedr bulunmaktadr. Genel koruyucu bakm tekniklerinin
salanmas, problemlerin meydana gelmeden nce zlmelerini salar ve bir bilgisayarn veya
bilgisayar bileenlerinin mrnn uzamasna yardmc olur.
Koruyucu Bakm Teorisi

Her ne kadar farkl bilgisayar bileenleri farkl seviyelerde koruyucu bakma ihtiya duysa da,
neredeyse tm bilgisayarlar iin geerli olan baz genel hususlar vardr.
Grev Aklama
alr durumdaki bir bilgisayara bakarak ve dinleyerek bir problemin olumak zere olduunu anlayabilirsiniz. Grsel
inceleme srasnda hasarl veya krlm bileenlere bakn, i ve d balantlarn doru ekilde yapldndan emin olun
Grsel/iitsel inceleme
ve kablolarda soyulma olmadn kontrol edin. itsel inceleme srasnda bilgisayarn kasasndan allmadk sesler
gelip gelmediine bakn.
Bir fiziksel incelemeyi tamamladnzda, tm donanm bileenlerinin, kablolarn ve balantlarn kontrol edildiinden
emin olun. Hasarl veya krlm bileenler olup olmadna bakmalsnz. Kablolar kontrol ederek, gvenli ekilde
Fiziksel inceleme
balandndan ve hasarl olmadklarndan emin olun. Ayrca bilgisayar ekipmannn etrafndaki alma alannn
dzenli ve temiz olduundan emin olun.
Src/Bellenim Src ve bellenim reticileri genellikle bilinen ilevsellik sorunlarn zmlemek iin gncellemeler gelitirirler. Aygt
gncellemeleri srclerini ve bellenimini gncelleyerek olas ilevsel problemlerden saknabilirsiniz.
Tm bileenler iin en temel koruyucu bakm teknii bu bileenleri temiz tutmaktr. Bir kiisel bilgisayarn
temizlenmesi ar snmay (ve bu yzden dahili bileenlerin zarar grmesini) ve elektrostatik boalma problemlerini
Koruyucu bakmn
nler. Aka grld gibi bunun etkili olabilmesi iin dzenli aralklarla yaplmas gerekir. Bu yzden eer
planlamas
irketinizde bakm araln belirleyen bir plan bulunmuyorsa, kendi sorumluluunuzdaki bilgisayarlarn temizlii
konusunda bir plan oluturmanz gerekir.
Uygun aralarn ve
Koruyucu bakm ve hizmet srasnda doru aralar ve malzemeleri kullanmanz zorunludur. Yanl bir aletin veya
temizlik malzemelerinin
malzemenin kullanm ekstra problemlere neden olabilir ve tehlikeli olabilir.
kullanm
Bilgisayarlar uygun havalandrma, toz bulunmayan ve greceli olarak nemli havann olduu ortamlarda en iyi ekilde
alrlar.
- Bir bilgisayarn ve harici aygtlarnn etrafndaki hava akm, oluturulan snn datlmasna yardmc olur. Bu yzden
ar snma problemlerini nlemek iin bileenlerin etrafnda yeterli bo alan olduundan emin olun.
Dzgn ortam
- Sistemi soutmak iin alan fan tozlar bilgisayarn iine doru eker. Ar toz biriktiinde ksa devrelere ve dier
salanmas
elektriksel hasarlara neden olabilir.
- Bilgisayarlar en iyi yzde 50 ila 60 bal nemli ortamda alr. Daha kuru koullar elektrostatik boalma
problemlerine neden olabilir ve daha nemli koullar performans olumsuz etkileyebilir. Nemlendiriciler, klimalar ve
nem gidericiler kullanarak hava kalitesini kontrol edin.

Bilgisayar Bileeni Bakm Teknikleri
Kiisel bilgisayar bileenlerinin bakmnda uygulayabileceiniz birok koruyucu bakm teknii
bulunur. lk nce doru g aygtlarn kullann. Bir ar gerilim koruyucu veya UPS (Unirreptuble
Power Supply - kesintisiz g kayna) bilgisayar deiken g dalgalarndan, elektromanyetik
darbelerden (EMP'ler), voltaj dmelerinden ve elektrik kesintilerinden koruyabilir. Toz birikmesini
kaynaklanan problemleri nlemek amacyla evrebirim bileenlerin temiz olduundan emin olun.
Ayrca basnl hava, pamuklu ubuklar veya bir yumuak kuma ile bilgisayarn i bileenlerini
temizleyebilirsiniz.
ekil 12-5:Bir UPS'e taklm g konektrleri
Ar Gerilim Koruyucular
Ar gerilim koruyucu, bileenleri ani g artlarndan korur. Bileenleri ani g dlerinden

korumaz ve sabit bir elektrik beslemesi salamaz. Ayrca elektrik kesintisi durumunda bileenlere
g salamaz.
Koruyucu Bakm Nasl Gerekletirilmeli?

Prosedr Kayna: evrebirimleri Temizleyin
evrebirimleri temizlemek iin:
1. Bilgisayar kapatn ve temizlenecek evrebirimlerin elektrik balantsn kesin.
2. Basnl hava, suluboya fras veya bir kartvizit, krdan ve bez kullanarak klavyeyi temizleyin.
3. Fareyi temizleyin.
Fareyi temizlemeden nce sistemi kapatn ve farenin g balantsn kesin.

Mekanik bir fareyi temizlemek iin:
o Topu kartn ve tuvalet ispirtosu ve krdan ile silindirleri temizleyin.

o Basnl hava ile farenin i ksmn temizleyin.
o Gc an ve fareyi test edin.
!Bir optik farede mekanik fare gibi kartlabilir paralar bulunmaz. Bu yzden optik fareler iin
belirli bir temizleme prosedr yoktur.
4. Monitr temizleyin
Monitr temizlemeden nce sistemi kapatn, monitr kapatn ve monitrn kablosunu ve

g kablosunu prizden kartn.
Bir CRT monitr iin, tiftiksiz bir kuma zerinde cam temizleyiciyi pskrtn ve daha sonra
cam silin.
Bir LCD monitr iin cam temizleyici kullanmayn. Bunun yerine zellikle LCD ekranlar iin
imal edilen zel bileenleri kullann. Tiftiksiz kuma kullann.
Kk bir vakum ile havalandrma deliklerini temizleyin.
Gc an ve monitr test edin.
!LCD monitrler son derece hassastr. Cam monitrlerden farkl olarak LCD monitrler temizleme
srasnda uygulanan kuvvete, basnca kar ok hassastr. Plastiin izilmesi veya daha kts
ekrann krlmas mmkn olabilir.
5. Tiftiksiz kuma ve bir suluboya fras ile tm kontaklar ve balantlar temizleyin.
Prosedr Kayna: Sistem Bileenlerini Temizleyin
Sistemin dahili bileenlerini temizlemek iin:
1. Bilgisayar kapatn ve g kablosunu prizden kartn.
2. Kasay nemli, tiftiksiz bir kuma ile silin.
3. Kasa kapan kartn.
4. Basnl hava kutusu ve bilgisayar vakumu kullanarak sistem kartn temizleyin.
Kasay arka kesi ile al ekilde tutmaya aln.
Havay fleterek srclerdeki ve g kaynandaki tozun uzaklamasn salayn.
Ar tozlanma varsa, aznz ve burnunuzu kapatacak ekilde bir maske giymeniz basnl
hava sonucunda uuan tozu yutmanz engeller.

5. Bir CD-ROM temizleme arac kullanarak ve ynergeleri takip ederek CD-ROM srcsn
temizleyin.
6. Gerekirse, diskleri de temizleyin.
Bir diskin medya yzeyindeki tozu gidermek iin yumuak bir kuma kullann.
Medya yzeyini lk su ile ykayn.
Etanol gibi alkol esasl zcler kullanarak diskin medya yzeyini temizleyin.
Asla benzin gibi rnler ile diskin medya yzeyini temizlemeyin.
7. Disket srcsne sahip eski sistemler iin bir disket src temizleme aracn kullanarak ve ilgili
ynergeleri takip ederek disket srcy temizleyin.
8. Src ile uyumlu temizlik aralarn kullanarak ve ilgili ynergeleri takip ederek kartlabilir
ortam srclerini temizleyin.
!Eski Iomega Zip ve Jaz srcleri temizlenmemelidir. Temizlik ilemi, srclere zarar
verecektir. Imation SuperDisk srcleri temizlenebilir. Eer bir kartlabilir src
temizlenebiliyorsa, retici bunun iin uygun bir temizleme arac satacaktr.

KSEL BLGSAYAR STASYONUNUN TEMEL
BAKIMI ve SORUN GDERME
Giri
Bilgisayar bileenlerinin koruyucu bakmn rendiniz. Sistem almaya baladktan sonra, devaml
bir ekilde alr durumda tutmanz ve oluabilecek herhangi bir problemi dzeltmeniz gerekecek.
Bu derste, kiisel bilgisayar i istasyonu temel bakmn ve sorun gidermeyi reneceksiniz.
Eer bir sistemi kurduktan, yaplandrdktan ve doruladktan sonra bu ekilde brakp

gidebilseydiniz gzel olurdu. Ancak gerek dnyada sistemler, srekli olarak bakm grevlerinin
gerekletirilmesine ve olas problemlerin zlmesine ihtiya duyarlar. Eer bir bilgisayar destek
teknisyeni olarak Bilgi Teknolojileri alannda kariyer yapmay planlyorsanz, baz ince ayarlara
ihtiya duyan istemci sistemlerinin ve problemlerin zm iin bir uzmana ihtiya duyan
mterilerin irtibat noktas olacaksnz. Bu derste reneceiniz bilgi, bir bilgisayar teknisyeni
olarak bu tr sorunlar abucak zmek iin gereken aralar, bilgi ve deneyimleri anlamanza
yardmc olacak.
Dosyalar yedekleme
Sistem hizmet programlarn kullanma
Genel donanm ve yazlm sorunlar
Dosyalar Yedekleme ve Geri Ykleme

Bir bilgisayar sistemindeki, en nemli e ierisinde saklanan bilgidir. Bilgisayar bakm grevlerinin
bir paras da veri gvenliinin salanmasdr. Bu konuda, bilginin neden yedeklenmesi gerektiini
ve eitli yedekleme ve geri ykleme prosedrleri reneceksiniz.
Veri kaybnn sonular ok kt olabilir. Her ne kadar veriyi geri yklemek iin birok yol bulunsa
da, yedek dosyalar kullanarak yklemek en iyi seenektir. Veri yedekleme ve geri ykleme, orijinal
veri kayb gereklemi olsa bile tm bilginin bozulmadan kalmasn salar.

Veri Yedeklemesi
Veri yedeklemesi nemli dosyalarn ve klasrlerin kopyalarn gvenlik iin baka bir ortamda
saklamanz salayan bir bilgi koruma emas tipidir. Veri yedeklemeleri yerel olabilir veya bir a
yneticisinin a dosya sunucularndaki veya dier a bilgisayarlarndaki veriyi yedekledii ekilde a
tabanl olabilir.
ekil 13-1:Veri yedeklemesi, dosyalarn kopyalarn baka bir depolama ortamnda saklar.
Veri Yedekleme Yntemleri
Veri yedeklemesi birka farkl yntemde gerekletirilebilir. Dosyalarn ve klasrlerin el ile baka bir
ortama, rnein bir CD-ROM'a kopyalanarak veya verinizi yedeklemenizde size yardmc olmak iin
zel olarak tasarlanm yazlmlar kullanarak yaplabilir. Yedeklediiniz bilgi statiktir. Bu yzden
yedekleme sonrasnda, bir dosyada yaplan deiiklikler, oluturulan yedek dosyada geerli
olmayacaktr.
Yedeklemenin nemi
Yedekleme, dosya bozulmalar veya donanm arzas gibi sorunlardan dolay veri kaybn nler.
Dosyalarnz yedeklerseniz, bir hard disk arzas veya veri kayb durumunda, rnein bir virs
saldrs sonrasnda dahi tm verilerinize bozulmam ekilde ulaabilirsiniz. Dosyalar yeniden
oluturmadan onarabilirsiniz ve bu sayede harcayacanz zaman ve emekten tasarruf edersiniz.
Bilgi yedeklemeleri, orijinal kaynak kullanlamaz duruma geldiinde, gereklidir.
Yedekleme Esaslar
Veriyi ne zaman ve nasl yedekleyeceinize karar vermek iin aadaki esaslar takip edin:
Hangi dosyalarn yedekleneceine ve bunlar ne sklkta yedekleyeceinize karar verirken,

bilgiyi yeniden oluturma veya deitirme masraflarn dikkate aln ve bu masraflar veri
yedekleme masraflar ile kyaslayn.
Yeni bir donanm veya yazlm yklemeden nce verinizi veya tm sistemi yedekleyin. Bazen
ykleme ilemi planland gibi gereklemeyebilir.
Yedeklemelerle ilgili kurallar veya ana esaslar olup olmadna karar vermek iin kurumsal
planlarnza bavurun.
Dosyalarnz korumak iin dzenli bir yedekleme izelgesi oluturun.

Yedekleme Prosedrleri
Dzenli olarak yedekleme yapmak, bir sistem arzas muazzam bir skntya neden olabilecei
mmkn olduu iin ok nemlidir. Yedeklemeler bilginin gvenliini salar; ofiste yaanacak
herhangi bir soruna kar bir ekstra kopyay ofis dnda bulundurun. Eer bilgi yeni bir kopya
oluturmak iin yeterince deitirilmi, farkllam ise yeni bir yedek oluturun ve her zaman
oluturduunuz kopyalardan bilginin geri yklenebileceini test edin.
Yedekleme Ortam
Yedeklenen veriyi depolayabileceiniz eitli yedekleme ortam tipleri vardr. Bunlar yazlabilir CD-
ROM'lar, DVD'ler, teyp srcleri veya harici hard diskler olabilir.
Verinin Geri Yklenmesi

Verinin geri yklenmesi, baka bir ortamda saklanan nemli dosyalarn ve klasrlerin kopyalarn
geri yklemenizi salayan bir bilgi koruma emas tipidir. Geri ykleme, belirli sorunlardan dolay
veri kaybna kar koruma salar ve veri yedeklemeleri ile birlikte yararlanlr. Geri yklenen bilgi,
eer dosyann yedei oluturulduktan sonra herhangi bir deiiklik yaplm ise, bunu
iermeyecektir. Veri geri yklemesi yerel veya a tabanl olabilir.
ekil 13-2:Veri geri yklemesi, yedek dosyalar geri ykler.
Geri Ykleme Yntemleri
Veri geri yklemesi birka farkl yntemle yaplabilir. rnein bir CD-ROM gibi baka bir ortamda
yedeklenen dosyalarn ve klasrlerin el ile geri yklemesi yaplabilir veya verinin geri
yklenmesinde size yardmc olmak iin zel olarak tasarlanm yazlmlarndan faydalanlabilir.
Dier Geri Ykleme Aralar
Microsoft Windows iletim sistemleri eitli geri ykleme aralar salarlar. rnein, Windows
Vista da Sistem Geri Ykleme, Geri Ykleme Konsolu ve Otomatik Sistem Geri Ykleme bulunur.
Bunlardan her birisi Windows Vista iin Yardm ve Destek Merkezi'nde ayrntlarla aklanr.

Dosyalar Nasl Yedeklenir ve Geri Yklenir
Prosedr Kayna: Dosyalar ve Klasrleri Yedekleyin
Windows Vista'da dosyalar ve klasrleri yedeklemek iin:
1. Yedekleme ve Geri Ykleme Merkezi'ni an.
Balat - Denetim Masas -Sistem ve Bakm' sein.
Yedekleme ve Geri Ykleme Merkezi blmnde Bilgisayarnz yedekleyin butonuna tklayn.
!Eer Denetim Masas klasik grnmde grntleniyorsa Yedekleme ve Geri Ykleme Merkezi'ni
sein.
!Dosyalar ve klasrleri yedeklemek iin ynetimsel yetkilere sahip olmanz gerekmektedir.
2. Dosyalarnz veya bilgisayarnz yedekleyin blmnde, Dosyalar Yedekle sihirbazn altrmak

iin Dosyalar yedekle butonuna tklayn.
3. Kullanc Hesab Denetimi mesaj kutusunda Devam et butonuna tklayn.
4. Yedeinizi nereye kaydetmek istiyorsunuz sayfasnda istediiniz konumu sein.
Yedeinizi istediiniz yerel ortamda kaydedin.
o Hard diskte, CD veya DVD seeneini sein.

o Hard diskte, CD veya DVD seeneinin altnda grntlenen listeden
istediiniz depolama konumunu sein ve leri butonuna tklayn.
Yedeinizi a zerinde kaydedin.
o A zerinde seeneini sein a yolunu yazn.

o leri butonuna tklayn.
o Belirtilen a konumuna eriim ayrcalna sahip bir hesabn kullanc adn ve
ifresini girin.
!Ayrca a konumunu semek iin gz atabilirsiniz. Bu durumda leri butonuna tklamadan nce a
bilgilerinizi girmeniz gerekecek.
5. Hangi diskin yedeini almak istiyorsanz onu sein sayfasnda yedeklemek istediiniz diskleri
sein ve leri butonuna tklayn.
6. Hangi dosya tiplerini yedeklemek istiyorsunuz sayfasnda dosya tiplerini sein ve leri butonuna
tklayn.

7. Ne sklkta bir yedek oluturmak istiyorsunuz sayfasnda istediiniz planlama seeneklerini
ayarlayn.
Ne sklkta listesinden istediiniz yedekleme zaman araln sein.
Gerekirse Hangi gn listesinden istediiniz gn veya tarihi sein.
veya ne zaman listesinden istediiniz zaman sein.
8. Ayarlar kaydet ve yedeklemeyi balat butonuna tklayn.
9. Dosyalar Yedekle mesaj kutusunda Kapat butonuna tklayn.
Dosya Yedekleme Sihirbaz
Dosya Yedekleme sihirbaz sadece siz dosyalarnz yedeklediiniz ilk seferde grntlenir. lk
yedeklemenizi yaptktan sonra Dosyalar yedekle butonuna tklarsanz, sihirbaz daha nceden
belirlediiniz ayarlara gre dosyalar ve klasrleri otomatik olarak yedekleyecektir. Yedekleme
ayarlarn deitirmek veya yeni ve tam bir yedekleme oluturmak iin Dosyalar Yedekle
butonunun altnda grlen Ayarlar Deitir balantsna tklayn ve daha sonra Yedekleme
ayarlarn deitir balantsna tklayn.
Desteklenen Yedekleme Konumlar
Belirli bir srcdeki dosyalarnz yedeklemek istediinizde, yedekleme konumu olarak ayn
srcy seemezsiniz. Farkl bir srcy, bir yerel depolama aygtn veya bir a konumunu
semeniz gerekir. Varsaylan olarak Windows Vista'y yklediiniz src her zaman yedeklemede
dahil edilecektir. Bunu yedekten kaldramaz veya yedekleme konumu olarak seemezsiniz.
rnein, srcnz olduunu dnn. C, D ve E srcleri; ve Windows Vista iletim sisteminiz

C srcsnde yklenmi. D srcsndeki dosyalar yedeklemek istediinizde yedekleme konumu
olarak E srcsn semeniz gerekir. Windows Vista'nn C srcnzde yklendiinden dolay bu
srcy yedekleme konumu olarak seemezsiniz. Ayrca D srcsn de yedekleme konumu
olarak seemezsiniz nk yedeklediiniz dosyalar zaten bu srcdedir.
!Windows Vista'da Yedekleme ve Geri Ykleme Merkezi teyp srclerle yaplacak yedekleme
ilemlerini desteklemez.
Prosedr Kayna: Dosyalar ve Klasrleri Geri Ykleyin
Windows Vista'da dosyalar ve klasrleri geri yklemek iin:
1. Yedekleme ve Geri Ykleme Merkezi'ni an.
2. Dosyalarnz veya bilgisayarnz geri ykleyin blmnde, Dosyalar Geri Ykleme sihirbazn
altrmak iin Dosyalar geri ykle butonuna tklayn.
3. Neyi geri yklemek istiyorsunuz sayfasnda istediiniz seenei sein.

Dosyalar en son yedeklemenizden geri ykleyin.
o En son yedekteki dosyalar seeneini sein.

o leri butonuna tklayn.
veya eski bir yedekteki dosyalar geri ykleyin.
o Eski bir yedekteki dosyalar seeneini sein ve leri butonuna tklayn.

o Geri ykleme tarihini se sayfasnda istediiniz tarihi sein ve leri butonuna
tklayn.
4. Geri yklenecek dosyalar ve klasrleri se sayfasnda seilen yedekten istediiniz dosyalar ve
klasrleri ekleyin.
sterseniz, Bu yedekteki her eyi geri ykle seeneini iaretleyerek seilen yedekteki tm
dosyalar ve klasrleri geri ykleyebilirsiniz.
Dosya ekle butonuna tklayn ve Geri yklenecek dosyalar ekle penceresinde istediiniz
dosyay sein ve Ekle butonuna tklayn.
Klasr ekle butonuna tklayn ve Geri yklenecek klasrleri ekle penceresinde istediiniz
klasr sein ve Ekle butonuna tklayn.
sterseniz dosya ve klasrleri arayabilirsiniz.
o Gz at butonuna tklayarak Geri yklenecek dosyalar bul penceresini an.

o Ara metin kutusunda istediiniz terimi yazn ve Ara butonuna tklayn.
o Grntlenen arama sonularnda istediiniz dosyalar ve klasrleri sein ve
Ekle butonuna tklayn.
veya, geri yklemek istemediiniz dosyalar ve klasrleri listeden kaldrabilirsiniz.
o stediiniz dosyalar ve klasrleri sein ve Kaldr butonuna tklayn.

o veya, Tmn kaldr butonuna tklayarak tm dosya ve klasrleri listeden
silebilirsiniz.
5. leri butonuna tklayn.
6. Geri ykleme dosyalarn nereye kaydetmek istiyorsunuz sayfasnda istediiniz konumu sein.
Orijinal konum seeneini seerek dosyalar kendi orijinal konumlarna geri ykleyin.
veya, u konumda seeneini seerek dosyalarn geri yklenecei bir konumu belirleyin.
7. Geri Yklemeyi Balat butonuna tklayn.

8. Dosyalar geri ykledikten sonra "Dosyalar baaryla geri yklendi" mesaj grlecektir. Bitir
butonuna tklayn.
letim Sistemi Hizmet Programlar

Bir kiisel bilgisayardaki problemler donanm veya yazlmda meydana gelebilir. Baz donanm
problemleri iletim sisteminin salad yazlm aralarn kullanarak dzeltilebilir. Bu konuda,
iletim sistemi hizmet programlarn kullanarak, bir kiisel bilgisayar iistasyonunun bakmn
gerekletirmeyi ve sorun gidermeyi reneceksiniz.
Her iletim sisteminde problemleri tanlamanz ve dzeltmeniz iin ve grevleri basitletirmeniz

iin size yardmc olmak zere tasarlanan hizmet programlar bulunur. Eer bir bilgisayar destek
teknisyeni olarak Bilgi Teknolojileri alannda kariyer yapmay planlyorsanz, bu aralar bilmeniz
iletim sistemlerinin bakmnda ve sorunlar gidermede size yardmc olacaktr.
Performans ve Hata Dzeltme Aralar

Windows bilgisayarlarn performansn ynetmek ve hatalar dzeltmek iin kullanabileceiniz
birka hizmet program bulunur. Aadaki tablo bu hizmet programlarn ve aklamalarn
listelemektedir.
Sistem Ynetimi Arac Aklama
Aygt Yneticisi sistem aygtlarn ynetebileceiniz ve yaplandrabileceiniz ana aratr. Varsaylan Aygt
Yneticisi listesi, sistemde bulunan tm aygtlarn listesini gsterir. Aygt Yneticisini u amala
kullanabilirsiniz:
- Bir aygtn durumunu grntlemek. Bir aygtn yanndaki nlem iareti, problem olduunu belirtir; sar soru
iareti aygtn tespit edildiini ancak srcnn yklenmediini veya bir kaynak akmas olduunu belirtir.
- Bir aygt etkinletirmek veya devre d brakmak. Devre d braklan bir aygtn yannda krmz X iareti
Aygt Yneticisi (devmgmt.msc)
grnr.
- Aygtn kulland aygt srcs belirlemek; aygt srcsn gncellemek; aygt srcsn nceki bir
versiyona deitirmek.
- Aygtlar kaldrmak veya yeniden yklemek.
Balat mensnde Bilgisayar'a sa tklayarak Aygt Yneticisi'ni an ve Ynet'i sein. Bilgisayar Ynetimi
penceresinde sol tarafta Aygt Yneticisi'ni sein.
Performans zleyicisi bir sistemdeki hizmetlerin veya ilemlerin ve kaynaklarn durumunu izleyen bir yazlm
Gvenilirlik ve performans aracdr. Performans zleyicisi bir veya daha fazla sayac takip edebilir. Bunlar yazlm ilemleri ve donanm
izleyicisi (perfmon.exe) bileenleri gibi sistem zerindeki farkl nesnelerin almas hakknda istatistiklerdir. Bu sayalar sistem bilgisi
iin bir grafiksel arayz salar ve gerek zamanda raporlar ve grafikler oluturur.
Grev Yneticisi Windows XP ve Windows Vista iletim sistemlerinde bulunan temel sistem tanlama ve
performans izleme aracdr. Grev Yneticisini uygulamalar ve ilemleri izlemek veya sonlandrmak; mevcut
CPU ve bellek kullanm istatistiklerini grntlemek; a balants kullanmn izlemek; programlar kaynaklar
Grev Yneticisi (taskmgr.exe)
paylayorsa ncelik atamak ve oturum aan yerel kullanclar ynetmek iin kullanabilirsiniz. Grev
Yneticisini grev ubuunda sa tklayarak ve Ctrl+Alt+Del tu kombinasyonuna basp Grev Yneticisini
seerek aabilirsiniz. Grev Yneticisi, varsaylan olarak her zaman dier uygulamalarn stnde grnecektir.
Sistem Bilgisi arac, Yardm ve Destek Merkezinde Aralar grubundan ve ayrca Balat Mensnden Sistem
Sistem Bilgisi arac
Aralar blmnden ulalabilir. Sistem bileenlerinin genel bir zeti, ykl donanm aygtlar, yazlm ortam ve
(msinfo32.exe)
Internet Explorer ayarlar gibi geerli sistem konfigrasyonu hakknda ayrntl bilgiyi gsterir.
Bilgisayarnzda gerekleen nemli olaylar hakknda bilgi ieren dosyalar, olay gnlklerinin ieriklerini
Olay Grntleyicisi
grntlemek iin Olay Grntleyicisini kullanabilirsiniz. Olay Grntleyicisine ulamak iin komut satrnda
(eventvwr.exe)
unu girin eventvwr.exe
Bilgisayar Ynetimi konsolu esas bilgisayar ynetimi ve bilgi aralarnn konusunda ok ynl bir sve aks
Bilgisayar
gibi hizmet eder. Balat mensnde Bilgisayar'a sa tklayarak ve Ynet'i seerek Bilgisayar Ynetimi konsoluna
Ynetimi(compmgmt.msc)
ulaabilirsiniz.

Disk Ynetim Aralar
Windows'ta disk ynetim grevlerini gerekletirmek iin kullanabileceiniz birka komut satr ve
grafiksel ara bulunmaktadr. Aadaki tablo Windows'ta kullanlan her bir disk ynetim aracn ve
aklamasn listelemektedir.
Disk Ynetim
Aklama
Arac
Srcleri ve srclerdeki blmleri ynetir. Disk Ynetimi ile unlar yapabilirsiniz:
- Sistemdeki srcleri grntleyebilirsiniz.
- Srclerdeki blmleri grntleyebilir, yeni blmler oluturabilir veya kaldrabilirsiniz.
Disk Ynetimi - Blmlere src harfleri atayabilirsiniz.
- Bir blmdeki bo alan miktarn grebilirsiniz.
- Blmleri yeniden biimlendirebilirsiniz.
- Blmleri FAT veya FAT32 dosya sisteminden NTFS'e(NT File System-Yeni Teknoloji Dosya Sistemi) dntrebilirsiniz.
Bir dosya sisteminin mantksal yapsn kontrol eder. /f anahtar ile, chkdsk, dosya sistemindeki hatalar onarabilir. altr
chkdsk.exe kutusunda veya komut satrnda chkdsk -src harfi- /f girin. /r anahtar ile, chkdsk disk zerindeki bozuk blmleri bulur ve
okunabilir bilgiyi kurtarr.
Seilen dosya sistemini blmlere ayrr. Komut satrnda format komutunu girebilirsiniz veya Windows Explorer'da bir src
format.exe
harfine sa tklayarak Biimlendir seeneini seebilirsiniz.
Bir diskte bulunan veriyi komu bloklar halinde dzenler. Disklerde depolanan ayr dosyalarn oklu bloklar oluturmasndan
dolay, bir disk zerindeki kullanlan ve bo depolama alanlar paralanm veya dalm olabilir. Bu da disk performansn
Disk Birletiricisi
olumsuz etkileyebilir. Windows, depolanan dosyalarn yeniden dzenlenmesi iin Disk Birletiricisi aracn sunar. Tm
(defrag.exe)
Programlar - Donatlar - Sistem Aralar'ndan Bilgisayar Ynetimi konsolunu seerek veya altr kutusunda veya komut
satrnda defrag.exe komutunu girerek Disk Birletiricisini altrabilirsiniz.
FAT ve NTFS
Windows'un yeni versiyonlar, Windows XP ve Windows Vista disk srclerinde veri depolamak
iin NTFS ad verilen bir dosya sistemini kullanr. NTFS, dosya sktrma ve ifreleme gibi gelimi
zellikler sunar. Windows 2000 ve Windows 9x gibi eski Windows versiyonlar, FAT ad verilen bir
dosya sistemini kullanr. FAT, NTFS'nin gvenlik zelliklerine sahip olmayan eski bir dosya
sistemidir. DOS ve Windows NT gibi eski iletim sistemlerinde kullanlrd ve hala disket srclerin
biimlendirilmesinde kullanlabilir.
Olay Gnlkleri
Olay gnlkleri bir sistemde veya programda oluan ve kullancnn bilmesi gereken nemli olaylar
hakknda bilgiyi kaydeden dosyalardr. Olay gnlkleri, kaydedilen bilgiye gre iki farkl tiptedir. Bir
bilgisayar sistemindeki problemleri tanlamak ve nedenlerini bulmak ve olaylar izlemek iin
kullanlr. Windows Vista'da olay gnlklerini grntlemek iin Olay Grntleyicisi arac
kullanlr.
Windows 2000 Professional ve Windows XP bilgisayarlarda varsaylan olay grntleyici vardr:
Uygulama gnl belirli uygulamalar tarafndan ve baz Windows hizmetleri tarafndan

oluturulan Bilgi, Uyar ve Hata mesajlarn kaydeder. Uygulama gelitiricisi bir uygulamann
girileri gnle gnderip gndermeyeceini belirler.

Gvenlik gnl bir ynetici sistem zerinde yaplandrlm gvenlik denetimine sahip
olduunda, Baarl Denetim veya Hatal Denetim olaylarn kaydeder. Eer bir denetim
plann yaplandrmadysanz bu gnlk bo olacaktr.
Sistem gnl sistem bileenleri tarafndan oluturulan Bilgi, Uyar ve Hata mesajlarn
kaydeder. rnein, bu gnlk bir src veya hizmet yklenemediinde size gsterir.
Windows Vista'da iki yeni olay gnl eklenmitir:
Kurulum gnl yeni uygulamalarn yklenmesi ile ilgili olaylar kaydeder.
Aktarlan Olaylar gnl baka bilgisayarlardan gelen olay kimliklerini kaydeder.
Olay Grntleyicisinde Hata ve Uyar

Mesajlar
Sistem veya Uygulama olay gnlklerindeki uyar ve hata mesajlar illa sisteminizdeki byk bir
problemi gstermek zorunda deildir. ou uyar ve hata mesajlar iyi niyetlidir ve bir problemi
iaret etmezler. Eer sisteminizin gnlklerindeki ierikleri dzenli olarak incelerseniz, normal
sistem almalar tarafndan kayt edilen bu olaylara alrsnz ve nelerin gerekten bir problem
olduunu ayrt ederek gerekli eylemi gerekletirebilirsiniz.
ekil 13-3:Olay Grntleyicisinde Hata ve Uyar Mesajlar

Olay Gnl Girilerinin Yaps
Olay gnl girilerinin yaps iletim sistemine gre deiir ancak genelde baz ortak bilgileri
paylarlar; rnein gnlk tipi, olayn oluma zaman, olay olutuunda oturumu ak olan kiinin
(veya olaya sebep olan kiinin) kullanc ad, anahtar szckleri, tanmlama numaralar ve olaylarn
hangi kategoriye (veya kategorilere) ait olduklar gibi bilgileri paylarlar.
Windows Hata Raporu
Ciddi bir hata olduunda Windows bir Hata Raporu penceresini grntler ve bir rapor verisi
oluturur. Bu pencere rapor verisini analiz iin Microsoft'a gnderme seenei sunar.
letim Sistemi Hizmet Programlarnn Kullanm

Prosedr Kayna: Olay Gnlklerini Grntleyin
Olay gnlklerini grntlemek iin:
1. Balat'a tklayn.
2. Bilgisayar'a sa tklayn ve Ynet'i sein.
3. Sistem Aralar altnda Olay Grntleyicisi'ne tklayn.
4. Gnlk zeti listesini grntlemek iin Genel Bak ve zet blmnde aaya doru inin.
5. Gerekli gnlk giriine ift tklayn.
6. Olay zellikleri penceresinde olay gnl giriini grntlemek iin gerekli mesaj tipine ift
tklayn.
7. Kapat butonuna tklayarak Olay zellikleri penceresini kapatn.
Genel Donanm ve Yazlm Sorunlarn Giderin

Sisteminizin durumunu kontrol etmek ve dzenli almasn salamak iin kullanlan iletim sistemi
hizmet programlarn rendiniz. Ancak evrebirim aygtlar veya yazlmla ilgili problemlerin
olutuu zamanlar da olabilir. Bu konuda, genel donanm ve yazlm sorunlarn gidereceksiniz.
Bilgisayar sistemlerindeki problemler en beklenmedik zamanlarda oluabilir. Bir bilgisayar sistemi

almay reddetmesi veya uygulamalarn dzgn ekilde almamas, kullanclar iin sinir bozucu
bir durumdur. Eer bir bilgisayar destek teknisyeni olarak Bilgi Teknolojileri alannda kariyer
yapmay planlyorsanz, bu tr problemleri abucak ve etkili biimde zme beceriniz,
kullanclarnza kendi ilerini tamamlayabilmeleri iin bilgisayarlarnn sorunlarn gidermede
gerekecektir.

Windows Genel Sorun Giderme pular
Bir problemi zmeye kalktnzda baz genel hususlar aklnzda tutmanz gerekir. Bir aygt
problemi ile karlatnzda neredeyse her zaman izleyeceiniz temel sorun giderme admlar
vardr.
pucu Aklama
Baz zmler ekipman incelediinizde ok ak ekilde grlebilir. rnein, bir kablo km veya gevemi olabilir.
Saduyulu olun
Sorun giderme admlarnda derine inmeden nce bu tr problemleri kontrol edin.
Fiziksel balantlar Aygtn prize takl ve bilgisayara bal olduundan, doru porta takldndan ve badatrc kartnn yuvada tam
kontrol edin. oturduundan emin olun.
Badatrcnn hangi Eer bir aygtta sorunlar varsa, bu arza aygtta olmayabilir. Badatrc veya bunun baland badatrc kartnda bir
aygta balandn problem olabilir. Kart, port, kablo ve aygt dahil olmak zere tm arayz olas sorunlar asndan incelediinizden
kontrol edin. emin olun.
Bir nlem iareti ( ! ) veya krmz ya da sar X iareti aygtta bir problem olduunu gsterir. Bir aygtn zellikler sayfas
Aygt Yneticisi'ni
aygtn dzgn ekilde alp almadn gsteren bir Aygt Durumu kutusuna sahiptir. Bu kutu ayrca Yardm ve
kontrol edin.
Destek Merkezindeki konulara ulaan bir Sorun Giderme butonuna sahiptir.
Yardm ve Destek
Bu Windows program zel bir aygt probleminde sorun giderirken kontrol etmeniz gereken seenekleri gsterir.
Merkezini kullann.
ou kez bir problemi zerken, o probleme yol aan birden fazla neden olduunu greceksiniz. Bu durumda problemi
zmek iin birka sorun giderme stratejisini birletirmeniz gerekebilir. Genellikle problemi dzeltme denemenizin ie
Olas nedenleri kontrol
yarayp yaramadn test etmek amacyla yeniden balatma gerekecektir. Eer problem zlm ise, harika!
edin.
zlmemi ise kalan olas zm yollarn deneyerek devam edin. Eer problemi hibir ekilde zemiyorsanz yardm
iin bir i arkadanza bavurun. Bazen sizin gremediiniz bir zm bir bakas tarafndan fark edilebilir.
Donanm Uyumluluu Sorunlar

Donanm uyumluluu bir bilgisayar sisteminin almas iin nemlidir. Eer sistem ierisindeki
bileenler birbirleri ile uyumlu deillerse, bilgisayarn performans olumsuz etkilenir, ayrca
bileenlerin dzgn almas engellenebilir. Donanm uyumluluu sorunlar, genellikle farkl
aygtlarn farkl standartlara sahip olmasndan ve bileenlerin yeni versiyonlarnda, eski
versiyonlarna gre yaplan deiikliklerinden kaynaklanr.
Donanm Aygt
Uyumluluk Sorunlar
Kategorisi
RAM DDRAM bulunan sistem anakartlar SDRAM kullanamaz.
USB 2.0, USB'nin en son versiyonudur. USB 1.1'e kyaslandnda daha yksek hzlarla almaya izin verir. USB 2.0, geriye
USB dnk olarak USB 1.1 ile uyumludur. Bu yzden, USB 1.1 her ne kadar USB 2.0'n zelliklerini kullanamasa da USB 2.0
portlarnda alacaktr.
FireWire'n son versiyonu " FireWire 800 " eski versiyon olan FireWire 400'den ok daha yksek hz salar. FireWire 800,
FireWire
geriye dnk olarak FireWire 400 ile uyumludur.
PS/2 konektrleri klavyelerin ve fare aygtlarnn kiisel bilgisayar sistemlerine balanmas iin kullanlr. PS/2 yerine
PS/2 gnmzde USB konektrleri kullanlmaktadr. USB bir klavye PS/2 portuna taklamaz. Bu yzden port ve klavye konektr
arasnda uyumluluk salamak nemlidir.

Sistem Kilitlenmesi Hatalar
Tanm:
Kilitlenme hatas, sistemin veya bir uygulamann kullanc giriine yant vermeyi durdurmasna
neden olan hata durumudur. Sistem donmu grnr veya bir pencerenin ierikleri bazen bo
grnebilir. Sistem dier ilemlerin yaplmas iin ksa bir sre getikten sonra normale dnebilir
veya yant vermeyen ilemi sonlandrmak gerekebilir. Uygulama kilitlenme hatalar sistem
kilitlenmelerinden daha sk yaanr.
rnek:
ekil 13-4:Kilitlenme hatalar.
Kilitlenme Hatalarna Yant
Eer sisteminiz veya bir uygulama kilitleniyorsa, sistemin kaynaklar kurtarmas ve yant vermeye
balamas iin bazen birka dakika beklemeniz yeterli olabilir. Dier durumlarda Grev Yneticisini
altrarak yant vermeyen ilemi belirleyebilirsiniz. Uygulamalar sekmesinde Yant Vermiyor
durumundaki uygulamay arayn. Daha sonra bunu sonlandrmak iin lemi Sonlandr butonuna
tklayabilirsiniz. Bazen sistemin yeniden balatlmas gerekebilir.
Yine de uygulamalarn ara sra herhangi bir ciddi problem gstermeden kilitlenmesi veya sistem
kilitlenmesinin tekrarlanmas bir sorun olduunu iaret eder ve temelde bir donanm problemi olup
olmadn veya bu sorunun bir bilgisayar virs gibi kt niyetli yazlm tarafndan meydana gelip
gelmediini anlamak iin incelemeniz gerekir. Sistem veya uygulama kilitlenmeleri donanm hatas
veya kt niyetli yazlma ek olarak ayrca stabil olmayan veya uyumsuz srclerden, birbiri ile
akan uygulamalardan, kaynak ayrma sorunlarndan (birden fazla video younluklu uygulamann
ayn kaynaa ulamaya almas), bellek snrlamalarndan (yetersiz bellek veya ayn zamanda ok
fazla uygulama almas) vb nedenlerden kaynaklanabilir.

Uygulama Hatalar
Uygulamalardaki problemleri gsteren baz ortak hata mesajlar bulunur.
Belirti phe Duyulan Problem
Bilgisayarda kullanmda olan bir dosyann zerine yazmay gerektiren bir uygulamay yklemeye
Uygulanma yklenmeyecek
alyorsunuz.
Uygulama Uygulama daha nceden yanl ekilde yklenmi. Yeni uygulama ve mevcut uygulamalar arasnda akma
almayacak/yklenmeyecek var veya bilgisayar bellek eriimi hatalar ile karlayor.
Uygulama bulunamad Uygulama dosyalarndan bir veya birka silinmi, tan veya bozulmu.
Bir uygulama iletim sisteminin izin vermedii bir eylemi gerekletirmeye alyor. letim sistemi
Yasad ilem
uygulamay kapatmaya alr.
Uygulama, kendi geici dosyalarn depolamak iin dizini bulamyor (genellikle \Temp). Bu durum,
Geersiz alma dizini
uygulamann kendi geici dosyalarn depolamak iin kulland klasr sildiyseniz gerekleir.
Giri/k Aygt Sorunlar

Giri/k aygt sorunlarndan bazlar Windows'un almasn olumsuz etkileyebilir:
Yanl veya eksik fare veya klavye balants.
Kablosuz aygtlar iin sinyallerin engellenmesi
zel bir giri veya k aygt iin yanl veya eksik src.
Anormallikler ile sonulanan yanl yaplandrlm monitr ayarlar
Ekran Yaplandrma Sorunlar
Genellikle aygtn kendisi zerindeki kontrol butonlarn kullanarak monitr iin baz ayarlar
dzenleyebilirsiniz. rnein, kontrast, parlaklk, ekran boyutu ve ekran dnn ayarlayabilirsiniz.
Eer bunlardan herhangi birisi yanl ayarlanrsa grnt istenildii ekilde olmayabilir.
Ayrca Windows'ta k ayarlarn yaplandrabilirsiniz. Balat -> Denetim Masas -> Grnm sein
veya masastnde sa tkladktan sonra Grnm seeneini sein.
Genel levsellik Problemleri

Kiisel bilgisayar donanmnda sorun giderirken karlaabileceiniz birok problem bulunur.
Semptomlar Olas Problemler Olas zmler
Balantlar fiziksel olarak kontrol edin ve gerekirse yeniden
gerekletirin. Bir PS/2 klavyesinin PS/2 fare portunda
Klavyenin balants km. Klavye, fare portuna taklmadndan emin olun. Kablosuz klavyeler iin balant sorunlar,
Klavye zerindeki
taklm. Klavye arayzndeki pinler bklm veya karmalar veya cep telefonlar gibi yaknda bulunan aygtlardan
tulara basldnda
krlm. Kullanc klavye zerindeki PS/2-den-USB dolay frekans almalar olabilir. Kablosuz aygtlar ayrca pillere
herhangi bir giri
ye badatrcsn kullanarak klavyeyi balamaya ihtiya duyarlar ve bu yzden pilleri deitirmeniz gerekebilir. Bir
gnderilmiyor.
alyor. Bilgisayardaki klavye portu hasar grm. hubdaki USB aygtlar iin, hubun prize takldndan ve g
saladndan emin olun. Eer dier aygtlar ok fazla g kullanyorsa,
USB hubu veya portu kapanabilir.
Fare takl deil. Fare, klavye portuna taklm. aretleme aygt balantsn fiziksel olarak kontrol edin. Srcnn
Fare, bilgisayar aldktan sonra taklm. Baz doru yklendiini onaylamak iin Aygt Yneticisini kullann.
iaretleme aygtlar zel srclere ve dzgn aretleme aygtnn dzgn ekilde almas iin herhangi bir ek
Fare almyor. ekilde almas iin ek yazlmlara ihtiya yazlmn gerekli olup olmadn kontrol etmek amacyla aygtn
duyarlar. aretleme aygtlar iletim sistemi dokmantasyonunu okuyun. Yeni srclerin yaynlanp,
tarafndan desteklenmiyor. aretleme aygtnn yaynlanmadn kontrol etmek iin aygt reticisinin web sitesini
srcs bozulmu veya ok eski. ziyaret edin.
Yerel iletiim var Varsaylan a geidi adresi yanl ayarlanm Varsaylan a geidi adresini kontrol edin. Varsaylan a geidinin
ancak Internet olabilir, a geidi arzal olabilir veya Internet Servis dzgn ekilde altn dorulayn ve herhangi bir problem varsa
balants yok. Salaycs (ISP) ile ilgili bir problem olabilir. bunu bulmak iin Internet Servis Salaycnz ile irtibat kurun.
Bu, bir gevek kablo veya arzal a badatrcs
Kablolar, balantlar ve a badatrcsndaki balant klarn
A balants yok gibi fiziksel bir problemden kaynaklanabilir. IP
kontrol edin. Balantlar tekrar yapn, kablolar deitirin veya
veya balant kayp. alarnda, eksik veya yanl IP adresleri iin kontrol
gerekirse badatrcy yeniden ykleyin/deitirin.
edin.
Donanm aygt Aygt srcs donanm ile uyumlu deil. Aygt iin Aygt Yneticisini an ve aygtn durumunu kontrol edin. Aygt
dzgn ekilde aygt yazlm yklenmemi. En yeni aygtn srcsn yeniden ykleyin ve reticinin web sitesinden en son
almyor. srcs yklenmemi. aygt srcsn indirin.
Genel Donanm ve Yazlm Sorunlarnn

Giderilmesi
Prosedr Kayna: Klavye ve aretleme Aygtlarnn Problemlerini zn
Klavyeler ve iaretleme aygtlar ile yaanan en genel problemlerden bazlarn zmek iin:
1. Eer bir klavye hibir ekilde almyorsa:
Num Lock, Scroll Lock, ve Caps Lock tularnn klarn yakmaya aln. Yanmyorlarsa
bilgisayar km veya donmu olabilir.
Klavyenin, klavye portuna takl olduunu dorulayn.
Klavye kablosunun doru ekilde balandndan emin olun. Baz klavye kablolarnn da
klavyeye ve sistemin klavye portuna taklmas gerekir.
Eer klavye hala almyorsa, altn bildiiniz bir klavye ile deitirin. Konektr pinleri
bkmeden, porttan dz bir ekilde ekin.
Eer klavye hala almyorsa, CMOS'un klavyeyi tanyacak ekilde yaplandrldn

dorulayn.
Eer klavye hala almyorsa, bir multimetre ile klavye portunu test edin. Pin 4, +5 volt
deeri okuyabilmeli ve pin 3 topraklama olmaldr. Eer port hasar grmse, sistem kartn
deitirmeniz gerekecektir.
2. Kullanc yaz yazdnda klavye yanl karakterler oluturuyorsa:
Scroll Lock veya baka bir fonksiyon tuunun etkinletirilmediinden veya basl olmadndan
emin olun.

Doru srclerin kullanldn onaylayn.
Eer bunlardan hibirisinde problem yoksa, altndan emin olduunuz bir klavye ile
deitirin. Klavyeyi kartn ve yedek klavyeyi takn.
3. Eer klavyeye sv dklm ise, muhtemelen kalc olarak hasar almtr. Kullanclara bilgisayar
ekipmannn yannda iecek bulundurmamalarn hatrlatn. Ancak, unu deneyebilirsiniz:
Klavyeyi kartn ve bir p kutusu zerinde ters evirin.
Klavyeyi kendi etrafnda hareket ettirerek mmkn olduunca ok svnn kmasn salayn.
Eer yapkan bir sv dklm ise klavyeyi durulayn.
Birka gn kurumaya brakn.
Klavyeyi bir baka klavye ile deitirin ve bylece kullanc orijinal klavyesini tekrar kullanma
hazr oluncaya kadar iine devam edebilir.
4. Eer fare iaretisi ekranda sramalar yapyorsa:
Farenin ierisindeki silindirleri temizleyin.
Fareyi deitirin. Fareyi kartn ve yeni bir fare takn.
5. Eer bir kablosuz fare kullanyorsanz ve ekran zerinde fare iaretisi hareket etmiyorsa:
Alc ve verici arasnda bir engel olmadn dorulayn.
Fare ve alc aygttaki Reset veya Balan butonlarna basarak yeni bir balant kurmaya aln.
Faredeki bataryalar deitirin. Reset veya Balan butonlarna tekrar basn.
Alc aygtn porta balandn dorulayn.
Kablolu bir fareyi porta takn. Eer bu fare alyorsa kablosuz fareyi kablolu bir fare ile veya
baka bir kablosuz fare ile deitirin.

YEL BLM TEMELLER
Giri
yerlerindeki enerji talebi artt gibi, yeili korumaya ynelik yntemlere olan ihtiya da
artmaktadr. Bu ilk bata doru ve denemeye deer bir giriim gibi grnse de, baz planlamalarn
ve hazrlklarn yaplmas gerekir. Bu derste Yeil Biliim'in temel kavramlarn ve modern dnyada
yeili korumaya ynelik uygulamalarnn etkilerini reneceksiniz.
Dnyadaki birok rgt daha fazla yeilci olmann yollarn bulma hususunda, kararl bir ekilde
alyorlar. Etkili Yeil Biliim stratejisinin gelitirilmesi ve hayata geirilmesi konusundaki iler
genellikle operasyon yneticilerinin ve Biliim profesyonellerinin omuzlarna yklenmektedir. Bu
kiiler genellikle irketin teknik alt yapsnn ve gnlk ilerinin merkezinde yer alrlar. Yeil Biliim
prensiplerini tanmlayarak, rnein dnyadaki eitli yeilci rgtleri aratrarak ve yeil etkinliini
lmek amacyla kullanlan l birimlerini renerek, kurumunuzun yeili korumaya ynelik
uygulamalar konusunda u anda hangi konumda bulunduuna karar verebilirsiniz.
Bu ders, aadaki CompTIA Strata Yeil Biliim (Green IT) sertifikasyon
hedeflerinin tmn veya bir ksmn kapsamaktadr:
Yeil Biliim likisi
Yeil Giriimler
evreye Etkinizi Deerlendirin
Yeil Biliim likisi

Yeil Biliim ile ilgili teknolojilere ve uygulamalara girmeden nce, "yeil" konseptleri anlamak
gerekir. Her ne kadar temel prensiplerin anlalmas ok zor olmasa da, Biliim profesyonelleri
bunun irkette kendi rollerini nasl etkileyeceini merak edebilirler. Bu konuda, Yeil Biliim
kavramlarn inceleyecek ve Yeil Biliim'in Biliim profesyonelleri ile ilikisini tanmlayacaksnz.
Yeil uygulamalarnda dorudan yer alm veya almam birok insan "yeil" kelimesi ile ainadr
ancak bunun ne olduunu veya neleri gerektirdiini bilmeyebilir. Yeil enerji ve Yeil Biliim'in
temel konseptlerinden birkan incelediinizde, bir Biliim profesyoneli olarak bunun gnlk
hayatnz nasl etkilediini daha iyi anlayabilirsiniz.

Yeil nedir?
Tanm:
Yeil renk, doa ile ilikilendirilmi ve evreciliin simgesi olmutur. Bu balamda yeil, evre
dostluunu ifade eden bir sfat olarak kullanlmaktadr. Yeil, ayrca evreyi korumaya ve
gelitirmeye ynelik uygulamalar ve politikalar ifade etmektedir.
Yeil zneldir ve aslnda bireyler, iyerleri ve devlet kurumlar yeilin ne olduuna dair kendi
kstaslarna sahiplerdir. Yeilin kabul edilen tek bir lm yoktur. Ancak, birok kurum yelik hakk
kazanabilmek iin veya uyumluluk amalar iin, yerine getirilmesi gereken, kendi yeil performans
standartlarn oluturmulardr.
rnek: Yeil Giriimler
Kompakt floresan (CFL) kullanm sresi boyunca yaklak 30 dolar tasarruf salayan ve alt aylk
bir srede kendi maliyetini karlayan bir ampuldr. Akkor lambalara kyasla 75% daha az enerji
harcar ve 10 kat daha uzun mre sahiptir.
Willis Tower, eski adyla Sears Tower, 350 milyon dolarlk yeil deiimi projesi yrtmektedir.
Gkdelenin yeni sahipleri, bunu evresel srdrebilirliin sembol haline getirmek istemektedirler.
Rzgar santralleri dnyann her yerinde sayca art gstermektedir ve geleneksel fosil yakt tabanl
enerji kaynaklarna gre daha az karbon emisyonuna sahip, alternatif yenilenebilir enerji kayna
salamaktadr.
Yeil Biliim
Tanm:
Yeil Biliim bilgisayarlar, sunucular, depolama aygtlar ve yazclar gibi Biliim kaynaklarnn
evreye kar sorumlu biimde kullanlmasdr. Biliim kaynaklarnn evreye minimal etki yaparak
temin edilmesi, ynetilmesi ve elden kartlmas ve ayn zamanda ekonomik faydalar ile
srdrlebilir Biliim mkemmelliine ulamak iin temel ereveyi oluturur. Yeil Biliim
erevesi, kurumlarn enerji tketimlerini azaltmasna yardmc olacak teknikler ve giriimler
hakknda eitli projelere balamasna yol aar.
rnek: Genel Yeil Biliim Uygulamalar
Bilgisayarlarda enerji tasarrufu ayarlarnn benimsenmesine tevik etmek bir Yeil Biliim
giriimidir. eitli dier Yeil Biliim tekniklerine, elektrikli ve elektronik aygtlarn kullanlmadklar
zaman kapatlmas, Biliim kaynaklarnn geri dnm veya yeniden kullanm ve kullanlm
Biliim kaynaklarnn doru ekillerde elden kartlmas rnek olarak verilebilir.

Yeil Biliim htiyac
Biliim, genelde bykl ne olursa olsun bir ticari kuruluun merkezinde bulunur. Her ne kadar
Biliim hizmetlerinin hayata geirilmesi birok ynden yararl olsa da, evreyi nemli lde
etkilemektedir. Biliim'in fosil yaktlara, byk enerji tketimine ve toksinleri ve sera gazlarn
retimine olan ball, kresel snmaya ciddi bir ekilde katkda bulunur. Bunun yannda, bu
dezavantajlar Biliim sektr iin ar ekonomik etkilere de sahiptir.
Bu dezavantajlarn stesinden gelmek ve Biliim'in evre zerindeki etkisini byk lde azaltmak
iin, enerji verimlilii asndan etkili evre dostu teknikleri uygulamak, kurumlar arasnda rekabet
stnl salamak asndan da nemlidir. Yeil Biliim giriimleri kaynaklarn daha az tketimini
tevik eder. Bu durum da maddi tasarruf ile sonulanr ve ayrca gelecekte srdrlebilir olacak
eitli ilemleri garanti eder.
ekil 1-1:yerlerinde Biliim kullanm, evresel sorunlarn artmasn salamaktadr.
Yeil Teknoloji
Tanm:
Yeil Teknoloji evre dostu olan, doal kaynaklarn korunmasna katkda bulunan ve Biliim
birimlerinin altrlmasnn oluturduu negatif etkiyi ortadan kaldrmaya yardmc olan teknolojiyi
ifade eder. Bu teknoloji ekonomik olarak yaatlabilir ve evre dostu olan zmlerin
gelitirilmesini destekler. Bu tr bir teknoloji ayrca kompakt ve enerji tasarruflu olmak zorundadr.
Yeil teknoloji, eski donanmlarn yeniden kullanm ve geri dnmn savunur.
rnek: Yeil Teknoloji
Daha yeil teknoloji gelitirme abalar artarak srmektedir. Gittike popler olan yeil teknoloji
zmlerinden birka unlardr:
G tasarrufu salamak zere yerleik enerji tasarrufu zelliklerine sahip yeil masast
bilgisayarlar.

Tketilen g miktarn azaltan yeil hard diskler.
Bir veri merkezinde kullanlan fiziksel sunucularn saysn azaltan sunucu birletirme
teknolojisi.
Srdrlebilirlik
Tanm:
Dnya evre ve Gelime Komisyonunun Raporuna (1987) gre srdrlebilirliin en genel olarak
kabul gren tanm, kendi ihtiyalarn karlama konusunda gelecek nesilleri riske atmadan, imdiki
gereksinimleri karlayabilme yeteneidir. Srdrlebilirlik, insanlarn ve doann uyumlu ekilde
yaayabildii ve bugnn ve yarnn insanlarnn sosyal ve ekonomik gereksinimlerini karlayan
koullarn oluturulmasn ve korunmasn gerektirir.
rnek: Yeniden Kullanlabilir antalar
Birok spermarket yeniden kullanlabilir dk maliyetli antalar satmaktadr. Mteriler bu

antalar saklarlar ve alveri yapacaklar zaman yanlarnda tarlar. Bu sayede genelde tek bir
kullanmdan sonra atlan plastik ve kt antalar retme ihtiyac azalmaktadr. Bu yntem birok
insann katlabilecei kolay ve pahal olmayan bir uygulamadr.
Srdrlebilir Biliim
Tanm:
Srdrlebilir Biliim, Biliim alt yapsnn ve donanmnn evresel, ekonomik ve sosyal ynden
sorumlu ekilde retimi, ynetimi, kullanm ve elden kartlmasdr. evre dostudur nk
kurumlarn enerji kullanmnda ve atklar azaltmada daha verimli olmalarna yardmc olur.
Ekonomik adan kurumlar kazanl karlar; srdrlebilir Biliim iletme maliyetlerini
drmelerine ve rekabet stnl yakalamalarna yardmc olacaktr. Sosyal adan alanlarn
ve ortaklarn, srdrlebilirlii destekleyen uygulamalara dhil edilmesi srdrlebilir rgtsel
kltrn gelitirilmesini salar.
rnek: Hewlett-Packard'n Geri Dnml Yazc Kartular
HP'nin evresel sorumluluk adna gsterdii abalar, irketin kullanlm yazc kartularnn geri
dnm konusunda byk bir giriim gstermesini salamtr. HP u anda kullanlm
kartulardan, su ielerinden ve dier plastik malzemelerden mrekkep pskrtmeli yazc
kartular retmektedir. 2005 ve 2007 yllar arasnda geri dntrlen malzemelerden 200 milyon
mrekkep kartuu rettiler. Bu giriim sayesinde irket, geri dntrlebilir plastikten 8.8 milyon
pound kazan elde etti.

l Sorumluluk
l sorumluluk (triple bottom line) ekonomik fayda ve yaatlabilirlik endielerinin tesine geen
bir yeil hesaplama prensibidir. yerleri genellikle l sorumluluk bileenleri ile daha iyi uyum
salamaya almaktadrlar. l sorumluluk bileenleri sosyal sorumluluk, evresel etki ve
ekonomik faktrlerdir: ksaca insanlar, gezegen ve krdr. "nsanlar" igc ve toplum asndan
adaletli ticari uygulamalar ile ilgilidir. "Gezegen" enerji tasarrufu ve atklarn azaltlmas ile evreye
olan etkileri snrlayan srdrlebilir uygulamalarn harekete geirilmesini kapsar. "Kr"
gerekletirilen yeilci uygulamalar tarafndan oluturulan ekonomik deeri aklar. l
sorumlulua balanmak irketlerin kendilerini sadece hisse sahibi olarak grmek yerine payda
olarak grmeye balamasn gerektirir.
ekil 1-2:l Sorumluluk
Biliim Profesyonelleri ile likisi

Biliim meslei, Yeil Biliim iin daha aktif bir duru gerektiren belirli roller ve sorumluluklar ierir.
Fakat pratikte tm Biliim profesyonelleri yeilci organizasyona katkda bulunmak iin basit de olsa
baz rollere sahiptirler. yeri iin varlklarn temini, donanm ve yazlm ayarlarnn konfigrasyonu,
tesislerin ynetimi veya igc politikalarnn desteklenmesi gibi gnlk grevleriniz srasnda
gerekletirdiiniz eylemleriniz, iyerindeki enerji tasarrufunda bir etki oluturabilir. st ynetim,
enerji masraflarn aa ekmek ve evresel dzenlemeler ile uyumluluk hususunda politikalar
gelitirmek, izlemek ve uygulamak iin Biliim personelinin katksna ihtiya duyar. Dnya
genelindeki rgtlerin birleen abalar ve uygulamalar, evre iin ok byk birpozitif etkiye
sahiptir.
Yeil Giriimler
nceki konuda Yeil Biliim'in baz temel kavramlarn rendiniz. Bu prensipler son yllarda
gelitirilmi olan birok Yeil Biliim giriimlerinin alt yapsn oluturmaktadr. Bu konuda, baz
ulusal ve uluslararas yeil rgtlerin ama ve hedeflerini reneceksiniz.
Modern i hayatnda "dzenleyici uyumluluk" (baz snrlamalara ve standartlara uyma

zorunluluu) rol Biliim'in kendisi ile birlikte gelimitir. Balangta, i yerleri enerji standartlarna
uyabilmek ve cezai hukuk davasndan kanmak amacyla mevcut politikalarla uyum salamak
zorundaydlar. Ancak gnmzdeki baz yeil giriimler, onaylanm enerji tasarruflu teknolojileri
kullanan iyerleri iin finansal tevik kaplarn at. Yeil kurumlar renmek ve bunlarn g
standartlarn karlayan ekipman semeyi bilmek, iyeriniz enerji masraflarndan tasarruf etmenin
yan sra, belirli organizasyonlardaki yeliklerde irketinizin imajn nemli lde gelitirecektir.
EPA
A.B.D. evre Koruma Kurumu (EPA) insan saln ve evreyi korumay amalayan devlet
kurumudur. EPA, ncelikli olarak ulusal ve yerel idarelerin uygulamas gereken eitli evresel
yasalar olarak belirlenen zorlayc standartlar ile ilgilenir.
EPA'nn eitli alt blmleri hava, su, arazi, nesli tkenen trler ve tehlikeli atklara mahsus
dzinelerce kanun ortaya karmtr. EPA'nn btesinin neredeyse yars evresel programlar,
eitim kurumlarn, bilimsel almalar ve kar amac gtmeyen rgtleri destekleyici denekler iin
kullanlmaktadr.
!EPA hakknda daha fazla bilgi iin www.epa.gov adresini ziyaret edin.
ENERGY STAR
ENERGY STAR, A.B.D. Enerji Bakanl ve EPA'nn ortak programdr. ENERGY STAR, evde kullanlan
enerji ve elektrik santrallerinden kaynaklanan hava kirlilii arasndaki balantnn farknda olan kii
saysn artrmak amacyla kurulmutur ve enerji tasarrufu konusunda uluslararas bir standart
haline gelmitir. Kk ev aletleri, ofis ekipmanlar, aydnlatma ve ev elektronikleri gibi neredeyse
50.000 rn ENERGY STAR etiketini tayarak, tketicilerin bu rnleri kullanarak enerji tasarrufu
yapabilecekleri belirtir.

Bilgisayarlar iin ENERGY STAR standartlar ilk defa 2007 ylnda kullanlmaya baland. Ancak
bamsz sunucular, blade serverlar ve hataya dayankl aygtlar iin ek standartlarn 2010 ylnda
hayata geirilmesi bekleniyor.
ekil 1-3:ENERGY STAR etiketi.
!ENERGY STAR hakknda daha fazla bilgi iin www.energystar.gov adresini ziyaret edin.
ENERGY STAR statistikleri

ENERGY STAR evlerde ve iyerlerinde gerekletirilebilecek enerji tasarruflarn gstermek amacyla
eitli istatistikler yaynlamtr.
Enerji
Kullanm Potansiyel Tasarruf Miktar
Kategorisi
Eer Amerika'daki evlerden her birinde sadece bir lambay ENERGY STAR etiketli lamba ile deitirilirse, yllk $600 milyondan
Aydnlatma daha fazla tasarruf edilmi olacaktr. Ylda yaklak 9 milyar poundluk sera gaz emisyonu nlenmi olacaktr. Bu da ortalama
800.000 otomobil tarafndan yaylan ile edeerdir.
Eer Amerika'daki ev ve iyerleri kendi stma ve soutma sistemlerinin bakmn yaptrrsa, hava filtrelerini deitirirse, szntlar
Istma ve iin kanallar incelerse ve enerji tasarrufu iin termostatlar programlarsa (evde olunmadnda veya iyerinde allmadnda),
soutma ylda $14 milyondan fazla enerji masraf nlenmi olur. Ylda yaklak 160 milyar poundluk sera gaz emisyonu nlenmi
olacaktr. Bu da ortalama 14 milyon otomobil tarafndan yaylan ile edeerdir.
Kapatma ve Eer Amerika'daki evlerin hepsi tavan arasnn yaltmn glendirirse, yllk yaklak $1.5 milyarlk enerji tasarrufu yaplm olur.
yaltm yerleri doru ekilde yaltm konusunda kendilerine deni gerekletirdiklerinde bu oran artar.
Eer bir yl ierisindeki satn alnan her ev-ofis rn ENERGY STAR etiketini tayor olsayd, yllk kabaca $200 milyon civarnda
Ofis ekipman enerji tasarrufu salanm olurdu. Ylda yaklak 3 milyar poundluk sera gaz emisyonu nlenmi olacaktr. Bu da ortalama
250.000 otomobil tarafndan yaylan ile edeerdir.
Eer bu sene satn alnan her buzdolab, bulak makinesi ve amar makinesi ENERGY STAR standartlarna uygun olsayd, yllk
Kk ev
$200 milyon civarnda enerji tasarrufu salanm olurdu. Ylda yaklak 4.5 milyar poundluk sera gaz emisyonu nlenmi
aletleri
olacaktr. Bu da ortalama 370,000 otomobil tarafndan yaylan ile edeerdir.

EPEAT
EPEAT , orijinal ismiyle Electronic Product Environmental Assessment Tool (Elektronik rn
evresel Deerlendirme Arac) ENERGY STAR' tamamlayc bir programdr. EPEAT masastlerini,
laptoplar ve monitrleri 25 farkl evresel performans kriterine gre derecelendirerek,
bilgisayarlar iin evresel etki skorunu oluturan sistemdir. Bu 28 kriterden ka tanesinin
karlandna bal olarak altn, gm ve bronz derecelerinde dller verir.
ekil 1-4:EPEAT bronz, gm ve altn derecelendirmeler.
!EPEAT hakknda daha fazla bilgi iin www.epeat.gov adresini ziyaret edin.
80 PLUS
80 PLUS zellikle bilgisayar g kaynaklarnn enerji tasarrufu konusuyla ilgilenen bir dier
tamamlayc ENERGY STAR giriimidir. Bir g kaynann 80 PLUS sertifikal olabilmesi iin en az 0.9
gerek g arpann korurken, yzde 20, yzde 50 ve yzde 100 i yknde, yzde 80 enerji
tasarrufu gstermesi gerekir. G kaynann verimlilii, gerekten salad enerjinin (vat
cinsinden) prizden ekilen g miktarna blnmesiyle llr.
rnein 600 vat eken 400 vatlk g kayna yzde 67 verimlilikte alrken 200 vat s olarak
harcanr. Sadece 500 vat kullanarak ayn 400 vat salayan bir g kayna dier taraftan yzde 80
verimlilikte alacaktr ve dier kriterlerin karland varsayldnda 80 PLUS sertifikasna sahip
olacaktr.
!80 PLUS hakknda daha fazla bilgi iin www.80plus.orgwww.80plus.org adresini ziyaret edin.

Gerek G arpan
Gerek g arpan gerek gcn (vat cinsinden) grnen gce (amp ile arplan volt veya VA)
blnme orandr. Standart g kayna 0.70-0.75 g arpanna sahipken, aktif g arpan
dzeltmesine sahip bir g kayna 0.90-0.99 g arpanna sahiptir. G arpan dzeltmesine
sahip g kayna akm gce dntrmede daha etkilidir. Bu durum daha dk tepe akm ve
daha dk harmonik akm ile sonulanr. Kablolara, devre kesicilere ve transformatrlere daha az
gerilim verilir.
Green Grid
The Green Grid veri merkezi etkinliini ve global bilgisayar ekosistemlerini gelitirme yollarn
arayan Biliim irketlerinin oluturduu global bir konsorsiyumdur. Veri merkezinin rol, Biliim'in
geliimi ile birlikte, bymeye devam eden, daha hzl ve daha gl ekipman talebi eklinde
deiir. Sonu olarak veri merkezi teknolojisine artan talep g, soutma ve depolama konularnda
snrlamalar getirmektedir. Veri merkezlerinin enerji tasarruflar Green Grid'in ilgilendii noktadr.
Gnmzde Green Grid kk bir ynetici kadrosuna sahiptir. Ancak yzlerce katlmc ye, genel
ye ve ilikili ye bulunmaktadr.
ekil 1-5:Green Grid ynetici yeleri.
!The Green Grid hakknda daha fazla bilgi iin www.thegreengrid.org adresini ziyaret edin.
Veri Merkezi Enerji Tketimi
2006 ylnda ENERGY STAR tarafndan aklanan bir almaya gre, yaklak $4.5 milyon
deerindeki elektrik ulusal sunuculara ve veri merkezlerine g salamak iin kullanlmtr. Bu
miktar tm Amerika'da renkli televizyonlar tarafndan kullanlandan daha byktr. 2006 ylnda
veri merkezleri tarafndan kullanlan elektriin, 2000 ylnda ayn amala kullanlan gten iki kat
daha fazla olduu dnlmektedir. 2010 ylnda bu rakamn yine ikiye katlanmas beklenmektedir.
CSCI
Climate Savers Computing Initiative (CSCI) 2007 ylnda Google ve Intel tarafndan, tketiciler,
iyerleri ve koruma rgtlerinin kar amac gtmeyen bir giriim altnda birletirilmesiyle
oluturulan yapdr. rgt, bilgisayarlarn g datmnn verimliliini gelitiren ve ayn zamanda
bilgisayar aktif olmadnda kullanlan enerji miktarn azaltan akll teknolojilerin gelitirilmesi,
uygulamaya alnmas ve uyarlanmas konular ile ilgilenir. CSCI'nin misyonu 2010 ylnda tketilen
bilgisayar gcnde yzde 50 azalma salamaktr. Bu oran 11 milyon arabay trafikten kaldrmaya
edeerdir.
CSCI, PC'ler ve sunucularn g kaynaklar iin altn, gmi ve bronz derecelendirme sistemi
kullanr. Giriim 2007 ylndaki ENERGY STAR 5.0 stabdartlar ile uyumluluu gerektirir ve gelecek
drt yl ierisinde retim verimlilii gereksinimlerini kademeli olarak artracaktr.
!CSCI hakknda daha fazla bilgi iin www.climatesaverscomputing.gov adresini ziyaret edin.
GCIO
Green Computing Impact Organization (GCIO) bilgisayar rnleri tketicilerine evresel sorumluluk
konusunda yol gsteren, 2008 ylnda kurulmu kar amac gtmeyen bir rgttr. GCIO, irketlerin
maddi tasarruf yapmalarna yardmc olmak ve irket imajlarn gelitirmek iin iyerleri ve rn
zm satclar iin ibirlii frsatlar, eitimsel bilgi ve sre modelleme ile ilgili frsatlar arar.
rgt, yelerin tasarruf kalemleri konusunda daha gereki (dolar ve watt cinsinden) tasarruf
lleri oluturmasna, bylece yeil yatrmlarda olumlu geri dnlerin farkna varmalarna
yardmc olur.
!GCIO hakknda daha fazla bilgi iin www.gcio.org adresini ziyaret edin.

TCO Sertifikasyonu
TCO sertifikasyonu, sve'te TCO Development tarafndan belirlenen, Biliim ve ofis ekipman iin
rn sertifikasyonlar serisidir. TCO sertifikasyonunun hedefi, satn alanlarn ve kullanclarn,
kullanc ve ortama yarar salamak iin tasarlanan ergonomik olarak uygun Biliim ekipmann
semelerini kolaylatrmaktr. Her ne kadar kurum ncelikle bilgisayar monitrlerine odaklanm
olsa da, sonraki TCO revizyonlar bilgisayarlar, klavyeler, yazclar,mobil telefonlar ve ofis
mobilyalar iin standartlar getirmitir.
1992 ylndan sonra, TCO sertifikasyonlar ilan edili ylyla adlandrlmaktadr.
ekil 1-6:TCO Sertifikasyonlar
!TCO sertifikasyonu hakknda daha fazla bilgi

iin www.tcodevelopment.com www.tcodevelopment.com adresini ziyaret edin.
Dier rgtler
Yeil Biliim giriimlerini destekleyen baka rgtler de bulunmaktadr.
rgt Aklama
(United Nations Environment Programme.) UNEP, evreci politikalar ve uygulamalarn oluturulmasnda lkelerin geliimine yardmc
olmak zere gelitirilmitir. Bu rgtn amac "gelecek nesiller iin herhangi bir risk oluturmadan yaam kalitesini artrc ynde
UNEP uluslar ve insanlar motive ederek ve bilgilendirerek evrenin korunmasnda liderlik salamak ve ibirlii iin cesaretlendirmektir."
1972 ylnda kurulmutur ve merkezi Nairobi, Kenya da bulunmaktadr.UNEP hakknda daha fazla bilgiye www.unep.orgadresinden
ulaabilirsiniz.
(United Nations Intergovernmental Panel on Climate Change.) IPCC, UNEP ve Dnya Meteoroloji rgtnn (WMO) 1988 ylnda bir
araya gelmesi ile oluturulmu hkmetler aras bilimsel bir yapdr. IPCC'nin amac insan aktivitelerinin kresel iklim deiikliindeki
IPCC etkisini belirlemektir. rgt kendi aratrmalarn yrtmyor olsa da dnya apnda iklim deiiklii ile ilgili bilimsel ve teknik bilgileri
inceler, deerlendirir ve yaynlar. IPCC'ye bulgular salayan binlerce gnll bilim adam vardr. IPCC hakknda daha fazla
bilgiye www.ipcc.chadresinden ulaabilirsiniz.
Agenda 21, insanlarn evre zerinde etkisinin bulunduu her alanda, rgtler tarafndan kresel, ulusal ve yerel olarak
Agenda gerekletirilmesi gereken kapsaml bir eylem plandr. Program, 1992 ylnda Rio de Janerio, Brezilya'da gerekletirilen Birlemi
21 Milletler evre ve Geliim Konferansna (UNCED) katlan 178 devlet tarafndan kabul edilmitir. "21" says 21. yy iin planlar ifade
etmektedir. Agenda 21 hakknda daha fazla bilgiye www.un.org/esa/dsd/agenda21/res_agenda21_00.shtml adresinden ulalabilir.
(The Green Electronics Council.) GEC, A.B.D. Oregon eyaletinin Portland kentinde bulunan Uluslararas Srdrlebilir Kalknma
Kuruluunun kar amac gtmeyen programdr. Elektronik alannda srdrlebilirlik abalarn artrmak iin kurulmutur. GEC, 2005
GEC ylnda kurulduktan sonra "EPEAT yeil elektronik cihazlar" sertifikasyonunu ynetmek zere seilmitir. Bu sertifikasyon tasarruf ve
srdrlebilirlie gre 28 farkl performans kriteri temel alnarak bilgisayar ekipmann derecelendirir. GEC hakknda daha fazla
bilgiye www.greenelectronicscouncil.orgadresinden ulalabilir.
(The International Professional Practice Partnership.) IP3, Biliim'i genelde global olarak tannan ve paylalan bir meslek haline
getirmeyi hedefleyen global giriimdir. IP3'n amac "bu grn desteklenmesi ve etkinletirilmesinde bilgi, beceri, anlay, btnlk,
IP3 gayret ve yaratcla sahip Biliim profesyonellerinin uluslararas heyetini oluturmaktr". Yeil Biliim geliimine dorudan katlmyor
olsa da, IP3 yeilci Biliim uygulamalarna yol gsterebilecek Biliim profesyonellerinin daha fazla yetki ve ykmlle sahip olmalarn
hedeflemektedir. IP3 hakknda daha fazla bilgiye www.ipthree.org adresinden ulaabilirsiniz.

evreye Etkinizi Deerlendirin
nceki konuda, son yllarda gelitirilmi olan ana yeil giriimlerden birounu rendiniz. Dnya
apnda dier rgtler tarafndan gsterilen abalarn ne olduklarn renerek kendi iinizin yeil
durumunu deerlendirmeye ilgi duyabilirsiniz. Bu konuda, bir bireyin veya rgtn evreye kar
etkisini belirlemek amacyla kullanacanz faktrleri reneceksiniz.
Bir Biliim profesyoneli olarak kurumunuzun yeil stratejisinin geliimine itirak etmeniz istenebilir.
Ancak ne konumda olduunuzu belirlemeden, uanda olduunuz yer ile olmak istediiniz yer
arasnda kpr kurmak zordur. Karbon ayak izinin -- drlmesi ve g tasarrufunun artrlmas
ou iyerinin evrensel ncelikleri arasnda yer alr ancak hangi eylemlerin gerekletirileceini
belirleme ii, bu tr bir iin ne kadar etkiye sahip olduuna bal olacaktr. Karbon ayak izini ve
eneri tasarrufunu lmek iin kullanlan faktrleri anladnzda, gelecekte llebilecek ilemler
iin bir kalite testi oluturabilirsiniz.
Karbon Emisyonlar
Karbon emisyonlar, karbon dngs veya insan aktivitelerinden dolay karbon dioksit (CO2) ve
dier sera gazlarnn serbest kalmasyla oluur. Bu gazlar atmosferde birikir ve yeryznden yaylan
sy tutarak dnyann scak kalmasn salar. Atmosferdeki karbon konsantrasyonu seviyesi
okyanuslar, aalar ve dier doal kaynaklar tarafndan dengelenir. ou uzman fosil yaktlarn
kullanm, endstrileme ve ormanlar tahrip etme gibi insan aktivitelerinin karbon konsantrasyonu
seviyesindeki art ve dnyann snmasnda ana sebepler olduunu kabul ediyor. Modern
iyerlerinde Biliim'in gittike artan rol karbon emisyonu k seviyesinin ykselmesine katkda
bulunmaktadr.
Karbon Ayak zi
Tanm:
Karbon ayak izi birey, kurum, doa, olay hatta bir rn tarafndan dorudan veya dolayl yoldan
yaylan sera gazlar toplam miktardr. Karbon ayak izi genellikle ton olarak karbon dioksite edeeri
eklinde ifade edilir ve sera gazlar emisyonlarn deerlendirerek llr. lm birimi karbon
dioksit edeeri ksaca CO2e dir. Karbon ayak izi hesaplamalar yllk emisyonlar temel alnarak
yaplr. Bir karbon ayak izinin bykl bilindikten sonra bunu drmeye ynelik bir strateji
gelitirilebilir.

rnek: Kiisel Karbon Ayak zleri
Modern toplumda bir kiinin ardnda karbon ayak izi brakmadan yaamas ok gtr. rnein,
arabanz kullanrken motor yakt yakarak, belirli miktarda karbon dioksiti atmosferde serbest
brakrsnz. Evinizi scak tutmak amacyla kullandnz ya, gaz veya kmr hatta elektrik
kullanmak da karbon dioksit aa karacaktr. Yiyecek ve dier tketim mallarnn tketimi ile dahi
karbon dioksitin emisyonuna katkda bulunmu olursunuz.
Karbon Ayak zleri Tipleri

ki tip karbon ayak izi bulunur: birincil ve ikincil.
Karbon
Ayak zi Aklama
Tipi
Enerji tketimi ve ulatrma iin fosil yaktlarn yaklmasyla ortaya kan sera gazlarnn dorudan emisyonunun toplamdr. Seyahat
Birincil
veya mallarn nakliyesi iin gaz, ya, elektrik ve dier yaktlarn kullanlmas birincil karbon ayak izi iin rnek olarak verilebilir.
Dolayl yoldan bir birey veya kurum tarafndan kullanlan rnlerin yaam dngs srasnda oluan sera gazlarnn toplam
kincil emisyonudur. rnein, bilgisayar ekipmann retimi ve ekipmann paketlenmesi srasnda yaylan gazlar ikincil karbon ayak izleri
snfna girer. Nakliye malzemelerine gereksinim duyan rnler genellikle daha byk ikincil ayak izine sahiplerdir.
Karbon Dengesi ve Karbon Tarafszl

Tanm:
Bir Biliim kuruluunda takip edilen srelerin ou karbon emisyonuna neden olur. Karbon
tarafszl bu emisyonun etkisinin azaltlmasna ynelik bir fikirdir. Bu fikir karbon dengesine
yatrm yaparak baarya ulaabilir. Bunlar bir irketin karbon ayak izini azaltmasna yardmc olmak
zere satn alabilecei kredilerdir. Bir karbon dengesi atmosferde serbest braklan bir ton karbon
dioksitin indirgenmesini ifade eder. Bunlar genellikle rzgar trbinleri veya gne enerjisi gibi
yenilenebilir enerji projeleriyle salanr. Karbon dengelerinin says bir irketin karbon ayak izine
eit olduunda, o irket karbon tarafsz olarak dikkate alnr.
rnek: Yeniden Aalandrma ile Karbon Dengesi
rnein bir iyeri, kendi ilerini yrtmek amacyla kulland elektrii dengelemek amacyla dnya
zerinde farkl yerlerde aalar dikilmesini ngren bir yeniden aalandrma projesine katlarak
karbon kredileri kazanabilir. Bu seenek yakt ve malzeme tketiminde azalma salayarak karbon
ayak izlerini drme konusunda sknt eken irketle iin ilgi ekici bir seenektir.

Karbon Ayak zi Hesaplayclar
Karbon ayak izi hesaplayclar, sizin veya irketiniz tarafndan ne kadar karbon dioksit edeerinin
retildii konusunda, sera gazlarnn miktarn tahmin edebilmenizi salar. Bunlar elektrik, stma,
soutma ve ulatrma iin kullanlan yaktlar hesaplarlar. Web'de birka karbon hesaplayc
bulunmaktadr ve bunlardan bazlar ayrca ayak izinin drlmesine ynelik ipular vermektedir.
Hesaplayc tarafndan belirlenen CO2e miktar bireyin veya irketin dengelemesi gereken miktar
olacaktr.
ekil 1-7:Karbon ayak izi hesaplaycsnn rnek sorular
Karbon Ayak zinin Hesaplanmas

Karbon ayak izi hesaplamas iki aamada gerekleir; karbon ayak izinin tanmlanmas ve daha
sonra bunun CO2e'lere dntrlmesi. lk aamada bir bireyin veya bir irketin dorudan ve
dolayl emisyonlarn belirlemek iin bir takm sorular sorulur. Bu sorular irkette alan says,
yzlm, ulatrma iin irketin sahip olduu aralar kullanan alanlarn says veya irket
envanteri ile ilgili olabilir. Cevaplara dayanarak CO2e'yi hesaplamak iin karmak algoritmalar
kullanlr.

G Artkl
Tanm:
Bilgisayar dnyasnda artklk, sistemin kullanlabilirliini artrmaya ynelik olarak bir sistem
bileeninin bir kopyasnn da yedek olarak sistemde bulunmasdr. G artklna bazen, sisteme
g verilmesinde herhangi bir aksakla kar garanti salayan kesintisiz g kayna (UPS) ile
ulalabilir. Her ne kadar kesintisiz g kayna sadece ksa bir sre iin yedek g salyor olsa da,
bir sunucunun dzgn ekilde kapatlmas iin yeterli zaman salar. Artklk, ou Biliim
mimarisinin zorunlu parasdr. Ekipman arzas durumunda veya nemli sistem kaynaklarnn
ulalamama durumunu engellemeye ynelik annda bir yedek seenek salar.
rnek: kincil G Kayna
G artkl sistemin kendi bana almasn salayan ikincil g kaynanda grlebilir. Yedek g
kayna genellikle bekleme modunda durur ve birincil g kaynanda herhangi bir arza tespit
edilinceye kadar bu ekilde kalr. kincil g kaynann bulunmas ana g kaynanda herhangi bir
arza olmas durumunda makinenin kullanlamaz hale gelme riskini azaltmaya yardmc olur.
UPS Konumlandrmas
Bir irket her UPS'i kendi zel devresine yerletirerek, UPS aygtlarnn etkinliini artrabilir.
Bylelikle belirli bir devredeki kesinti en fazla birka aygt etkilemi olacaktr.
Artkln Maliyet Etkinlii

G artkl Biliim altyapsnda nemli varlklarn kullanlabilirliini en st seviyeye karmaya
yardmc olan iyi bir seenektir. Ancak bunun bir bedeli vardr. Uygun maliyetli artklk zmn
elde etmek amacyla uygun bir dengeye ulalmaldr. Sistemde ok kk bir artklk bulunuyorsa,
bileenlerin kullanlamaz hale gelmesine neden olabilecek bir donanm veya g arzas iin daha
fazla risk bulunur ve bu da irket iin daha byk masraflara neden olur. Dier taraftan ar
derecede fazlalk bulunduunda, rnein yedek aygtlar kullanmda olmadklarnda dahi hala g
ekecekleri iin yksek enerji masraflarna neden olacaktr. Uygun maliyetli strateji gelitirmek
amacyla varln ne sklkta ulalmas gerektiini (rnein 7/24 kullanlmas gerektii veya sadece
alma saatlerinde kullanlmas gerektii) hesaba katn.
Enerji Kullanmnn lm
Kullandnz g miktarn drmeye ynelik kullanabileceiniz bir g tketimi taban izgisinin
oluturulmas irketinizin ncelikli stratejisi olmaldr. Bunu yapmak iin g tketimi
deerlendirmelerini belirlemelisiniz.

Adm Aklama
Varlklarn lk olarak irketteki g tketen varlklarn envanterini karmaya aln. Doal olarak biliimle ilgili zel aygtlara daha ok
envanterini karn odaklanacaksnz ancak lambalar ve baka kk aygtlar gibi dier demirbalar atlamayn.
Bilgisayarlar, monitrler ve a donanmlar gibi ekipman paralar veya demirbalar iin ekilen ortalama gc hesaplayn.
ekilen gc
Bu amala bir g ler veya elektrik kullanm monitr olduka kullanl olacaktr. Daha doru bir temel tketim izgisi
belirleyin
iin, kullanlacak olan farkl modeldeki her varln okunmasnda tek tek bu ilemi gerekletirebilirsiniz.
Belirli bir zamanda Belirli bir sre iin her bir aygt tipi tarafndan ekilen gc hesaplayn. Buradan gnlk, haftalk veya yllk olarak o aygt
gc hesaplayn. tarafndan tketilen ortalama gc hesaplayabilirsiniz.
Aygtlarn says ile Her bir sonucu kullanmdaki ayn aygt tiplerinin says ile arpn. Bu yntem g tketiminin daha doru ekilde
arpn resmedilmesini salar. Sonraki ilemlerin lm iin bir barometre gibi kullanabilirsiniz.
PUE ve DCiE
G tketimi taban izgisi oluturma srecine yardmc olmak amacyla The Green Grid bir tesisin
g tasarrufunun global olarak kabul grm ller haline gelen iki belirli metrii tanmlamtr.
G kullanm etkinlikleri (PUE) toplam tesis gcnn Biliim ekipmannn gerek gcne blnmesi
formldr. Bu deer 1.0'a yakn olduunda tesis daha etkin demektir. Veri merkezi altyap
etkinlii (DCiE) PUE'nin tersi deerdir ve biliim ekipman gcnn toplam tesis gcne
blnmesiyle elde edilen sonutur. Bu deerin yzde 100'e yaklamas daha byk etkinlii iaret
eder. Her ne kadar bu formller veri merkezlerinin g tasarrufunu deerlendirmeye ynelik olarak
kullanlyor olsa da ou iyeri bunlar kendi enerji tasarruflarnn durumunu belirlemek amacyla
kullanabilir.
rnein bir irketin toplam 200,000 kilovat (kW) g kullandn ve Biliim ekipmanna g vermek
iin 150,000 kW kullandn varsayalm. 200,000 kW' 150,000 kW'a blerek 1.33 PUE kazanc
bulunur. DCiE Biliim ekipman iin kullanlan 150,000 kW gcnn kullanlan toplam gce 200,000
kW blnmesiyle elde edilir. Bu rnekte yzde 75'dir.
Etkinlik Seviyeleri
The Green Grid iyerlerinin g tasarrufu spektrumunda nerede yer aldklarn belirlemelerine
yardmc olan bir lek sunar.
PUE DCiE Etkinlik Seviyesi
3.0 33% ok etkisiz
2.5 40% Etkisiz
2.0 50% Ortalama
1.5 67% Etkin
1.2 83% ok etkin

YEL BLM ALTYAPISI
Giri
Bu kursun ilk dersinde Yeil Biliim'le ilgili tanmlar rendiniz ve kurumunuzun benimsemesi
gereken efektif stratejiyi gelitirmek amacyla nelerin yaplmas gerektiini belirlediniz. imdi
irketinizin nerede olduu ve nerede olmasn istediiniz konusunda fikriniz var ve
kullanabileceiniz birok g tasarruflu bileeni incelemek isteyeceksiniz. Bu derste fiziksel
donanm ve sanallatrma teknolojilerini de ieren Yeil Biliim altyapsnn birok esini
reneceksiniz.
Yeil Biliim altyapsnn oluturulmas, hangi donanm gncellemelerinin yaplaca ve hangi

yazlm ve sanallatrma tekniklerinin hayata geirilecei gibi konularda uygun kararlar vermeyi
ierir. Yeil dostu olmak nadiren, tm IT varlklarnn deitirilmesini gerektirir. IT profesyonelleri,
mevcut donanm ve sanallatrma tekniklerine yatrm yaparak, kendi kurumlar iin hangi
teknolojilerin g kullanmn azaltmaya ve ekipman glendirmeye ynelik en etkili olaca
konusunda nerilerde bulunabilirler.
Bu ders, aadaki CompTIA Strata Yeil Biliim sertifikasyon hedeflerinin tmn veya bir ksmn
kapsamaktadr:
Ofis ekipmannn glendirilmesi (ok fonksiyonlu aygtlar; G ynetimi PC'leri ve byk

masast sistemleri enerji tasarruflu laptoplar ve kk istemciler ile deitiren dk g
sunucular); Video kartsz paylaml terminallerin ve kk istemcilerin kullanm; LED
monitrleri ve LED klar; Kablosuz AP Otomatik G letimi veya Manel G letimi;
Routerlarda ve/veya a donanmlarnda k/g zamanlayc.
ift ynl bask ve sayfa bana dk maliyetli a yazclarnn kullanm; Terminal

Sunucularnn kullanm; Blade serverlar; dosya sunucular yerine dk gl NAS (aa bal
depolama) kullanm; Solid State srclerin kullanm; Online ibirlii teknolojileri; tek bir PC
veya tek bir monitrn paylamak iin KVM switchleri; arj edilebilir piller.
Kullanlacak Donanm Sein

Bu noktada enerji hedefleri ve kurumunuz iin belirli amalar hakknda fikirleriniz olabilir ancak
bunlar gerekletirebilmek iin hangi donanma ihtiyacnz olduunu tam olarak bilemezsiniz. IT
altyapsnda, g tasarrufu yapabilmenizi ve bu sayede uzun dnemde maddi adan tasarruf
etmenizi salayacak birok nokta vardr. Bu konuda, yeilci bir kuruma katkda bulunmak iin
kullanlabilecek uygun donanm cihazlarn semeyi reneceksiniz.
Sonsuz parasal kaynak salansayd, Yeil Biliim altyapsn gelitirmek kolay olurdu. En yeni ve en
iyi bileenlerin hepsini satn alabilirdiniz. Ancak bu pratik olmayan bir yaklamdr ve birok

durumda hibir anlam ifade etmemektedir. irketinizin byklne ve hangi tipte donanma
ihtiya duyduuna bal olarak, baz donanm gncellemeleri dierlerine nazaran daha anlaml
olacaktr. En son yeniliki yeil teknolojisini aratrarak denen paraya ve fiziksel kstlamalara gre
irketiniz iin hangi bileenlerin daha doru seim olacana karar verebilirsiniz.
Yeil Biliim Yaam Dngs

Yeil Biliim yaam dngs, herhangi bir IT donanm parasnn montajndan, elden kartlncaya
kadar geen kullanm mrn ifade etmektedir. Yaam dngs, rnn mmkn olduunca az
miktarda atk rn oluturacak ve kaynak kullanacak ekilde imal edilmesi ile balar. rn,
iyerlerine ve tketicilere etkin bir teslimat biimiyle, basite paketlenmi halde datlr. Bileenler
mmkn olduunda g tasarrufunu artracak ve ayrca kullanm mrn uzatacak ekilde
yaplandrlr ve optimize edilir. rnler daha sonra, ie yaramaz hale gelinceye kadar kullanlrlar.
Bu noktada rn, mmkn olduunca ok bileeni kurtarmak amacyla, geri dntrlr. Geri
dntrlemeyen bileenler gvenilir bir ekilde imha edilir.
Baz kurumlar/kurulular tm Yeil Biliim yaam dngs zerinde kontrol sahibiyken, bazlar da
en az birka aamada rol oynar. Donanm seimi ve konfigrasyonu gibi, yaam dngsnn
banda yaplan akll tercihler yeil bir altyap oluturulmas iin nemlidir.
ekil 2-1:Yeil Biliim Yaam Dngs

Yeil A Donanmlar
yerlerinin byk bir ounluu, IT altyaplarnn bir paras olarak, farkl byklklerdeki alara
sahiptirler. Hzla gelien kablosuz teknolojiler sayesinde kablosuz routerlarn ve eriim noktalarnn
irket alar arasnda kullanm da olduka yaygn hale gelmitir. Bugnn "yeilci" a aygtlar,
yneticilerin donanm zerinde bir butona basarak veya bir yazlm arayz kullanarak eriim
noktas sinyallerini amalarna ve kapamalarna izin vermektedir. Kablosuz hizmetin gerekli
olmad zaman kablosuz aygttaki sinyalin etkisiz hale getirilmesi, a gvenliini artrmann yan
sra tketilen gc ortalama %30 civarnda drmektedir.
Ayrca birok a aygt zamanlayclarn kullanmyla alabilir veya kapatlabilir. Aygtn gcn
kontrol eden zamanlayc, bir anahtarl uzatma kablosuyla veya desteklenen aygtlarn arayzleri ile
ynetilebilir.
Blade Serverlar
Tanm:
Blade server bir veya birden fazla server blade'e sahip bir kasadr. Server blade'ler ilemci, bellek ve
a balantlar gibi genellikle oklu kartlarda bulunan bileenleri, tek bir devre kartnda birletiren
yaplardr. Server blade'ler, bir blade server kasasnda yan yana ve birbirine bal ekilde kmelenir.
Kasa, bal blade'lere g ve soutma salar.
rnek:
ekil 2-2:oklu server blade ieren bir blade server.

U Boyutu veya Raf Birimi
Raf birimi veya U boyutu bir rafn yksekliini tanmlamak iin kullanlan l birimidir. Bir raf
birimi 1.75 in (44.45 milimetre) yksekliindedir ve genelikle 1U ile gsterilir. Benzer ekilde iki raf
birimi 2U eklinde gsterilir ve bu ekilde devam eder. ou sunucu rafnn standart genilii 19 in
veya 23 intir. Standart sunucu raf maksimum 42 raf birimini destekleyebilir.
Soutma Gereksinimleri
malatnn ncelikli sorumluluu, bir sunucunun bileenlerini soutma gereksinimlerini

karlayacak ekilde tasarlamaktr. En ok endie duyulan bileenler, ilemciler ve g kaynaklardr.
Genellikle raf montajnda veya blade serverlarda bulunan daha kk bileenler, standart bir kule
tipi sunucudaki bileenlere gre daha yksek scaklkta alrlar. Bu sorun, bileenleri serin tutan
fanlar ve soutucularn da kk olduunu dndnzde, kendiliinden zlr. Ek olarak,
kk bir sunucuda hava dolam iin yeterli boluk bulunmaz. Blade serverlarn g tasarrufunu
doru ekilde belirleyebilmek iin, soutma masraflarn alt seviyede tutan doru fiziksel
dzenlemelere sahip olduunuzdan emin olmalsnz.
Blade Servern Faydalar

Blade serverlar, server ynetimi ve kullanlabilirlik konusunda esiz avantajlar sunar:
Blade serverlar, raf montaj serverlara kyasla daha fazla fiziksel alan tasarrufu salar ve
montaj ve kaldrlmas daha kolaydr.
Ortak bir kasadaki server blade'ler, ortak bir fan ve g kaynan paylarlar. Bu g kayna
ayr ayr g alan ve souyan geleneksel server serilerine gre daha az g tketir.
Blade'ler ayrca hava dolamna yardmc olacak ekilde dikey olarak hizalanabilir. Her bir
blade tarafndan retilen s yukar doru kar ve bu sayede komu blade'lerde s etkisi en
aza indirgenmi olur.
Raf Montaj Sunucular
Raf montaj sunucu, bir masast veya kule tipi kasa gibi bamsz bir kasa yerine, zel bir kasada
gml olan bilgisayardr. Bireysel sunucular 19 inlik endstri standard donanm rafna
yerletirilir. Raf montaj sunucular ar miktarda alan veya raf malzemesi gerektirmeden, youn
donanm konfigrasyonlarna izin verir ancak nemli g ve soutma gereksinimlerine ihtiya
duyarlar.

Kk stemciler
Tanm:
Kk istemci bir masast makineden farkl olarak kendi hesaplama becerilerine sahip olmayan
bilgisayardr. Hesaplama konusunda bir sunucuya balanr ve genellikle sunucu ve istemci aygt
arasnda giri ve k fonksiyonlar iin kullanlr. Kk istemci bilgisayar olarak bilinen bu
uygulama donanm masraflarnn ve g tketiminin azaltlmas konusunda iyerleri iin bir
seenek salar. Kk istemci donanm, genellikle byk istemci olarak da adlandrlan geleneksel
masastlerine gre ok daha uygun fiyatldr. Her ne kadar tm istemcileri ve veri yedeklemesini
desteklemek iin yeterli gce sahip sunucu alt yapsn oluturmak byk bir maliyet gibi gzkse
de, bu masraf kk istemciler tarafndan kullanlan daha az g ile dengelenir. Kk istemciler,
normal bir iistasyonunun kulland enerji miktarnn sekizde biri kadar gce ihtiya duyar.
Kk istemciler ayrca grafik ileme iin de sunucuya gvenirler. Bu yzden bir ekran kart
olmadan alrlar. Bu durum kasadaki ekstra bir bileen gereksinimini ve o bileene g salama
gereksinimini ortadan kaldrr. Kk istemciler, g tasarruflu PC'lerin ve dk g tketen son
kullanc aygtlarnn, byk masastleri ve normalde gerekenden daha fazla g salayan
sunucularn yerine getii trendde yer almaktadr.
rnek:
ekil 2-3:Kk istemci ve normal bir masast arasnda boyut karlatrmas

Terminal Sunucular
Tanm:
Terminal sunucu, a veya uygulama sunucusu iin PC'ler ve yazclar gibi ortak bir balant noktal
terminaller salayan bir sunucu veya donanm aygtdr. Her ne kadar bu teknoloji ksa bir sredir
kullanlyor olsa da, yeil bilgisayar yntemlerinde nemli bir faktr haline gelmitir. Kullanclar,
terminal sunucularn kullanrken bir merkezi sunucuya balanrlar. Uygulama ileminin hepsi
sunucu dzeyinde tamamlanrken, istemci aygtlar sadece iletim sistemi iin sorumludurlar.
Terminal sunucular kk istemciler ile birletirildiinde, enerji masraflarnda ve tketiminde
tasarruf salarlar.
rnek:
ekil 2-4:Bir terminal sunucusuna balanan kk istemciler
Arttrlm Gvenlik ve Ynetilebilirlik
Terminal sunucularn baka faydalarndan da bahsedilebilir. Terminal sunucular ile bilgisayarn g

ve eriim haklar veri merkezinden ynetilir. Kullanclar yazlm yklemesi yapamazlar veya
virsleri, spyware veya dier kt niyetli yazlmlarn ieri girmesine yol aacak eylemleri
gerekletiremezler. Benzer ekilde kk istemciler, IT personelinin yazlmlara yama ykleme ve
sistemleri yaplandrma iin harcadklar zaman ve sabit gereksinimlerden tasarruf etmelerini
salar.

Aa Bal Depolama
Tanm:
Aa bal depolama (NAS) aygt, depolama iin uygun hale getirilmi ve aa dorudan balanm
olan zel bir dosya sunucusudur. Bu aygtlar modern iletim sisteminde alrlar ve genellikle kendi
klavye ve farelerine sahiplerdir. Bir NAS aygt, adaki dier bilgisayarlar iin dosya tabanl veri
depolama hizmetleri salamak amacyla kullanlr. Dosya sunma hizmetinin, dier ilemlerden de
sorumlu bir dosya sunucusu yerine, NAS aygt tarafndan yaplmas toplam verimlilii artrabilir.
Sonu olarak toplam g tketiminde bir azal elde edilir.
rnek:
ekil 2-5:Aa bal bir NAS sistemi
Solid State Srcler

Tanm:
Solid state src veri depolama iin solid state bellek kullanan bir depolama aygtdr ve bir
bilgisayarda hard disk srcs yerine kullanlabilecek bir alternatiftir. Hard disk srcleri
hareketli paralara sahiptir; ierisinde yksek hzla dnen bir disk bulunur. Bu dn srasnda kafa
ksm hareket ederek disk zerinde okunacak veya yazlacak doru blm arar. Solid state src
byk bir rastgele eriimli bellek (RAM) ipi gibidir ve hibir hareketli paraya sahip deildir. Veriye
annda ulalabilir. Bu da ilemler iin daha az zamana ihtiya duyulduu ve daha az g tketildii
anlamna gelir.
Ek olarak, solid state srcde hareketli paralarn olmamasndan dolay mekanik arzalanma veya
disk deitirme gibi durumlar daha az sz konusudur.

rnek:
ekil 2-6:Solid state src.
Yeil Hard Diskler
Birok irket solid state srclerin yksek masrafn karlayamadklar iin, normal hard disklere
gre daha az g tketen yeil Paralel Gelimi Teknoloji Eklemesi (PATA) hard diskler
gelitirilmitir. Gelimi yeil hard diskler, kullanma gre, dinamik olarak alma hzlarn
deitirebilirler ve verinin gnderilmedii veya alnmad zamanlarda srcnn baz
blmlerindeki gc kesebilirler.
ok Fonksiyonlu Aygtlar
Tanm:
ok fonksiyonlu aygt (MFD) birok makinenin sahip olduu fonksiyonlar, tek bir makinede
birletiren ofis donanmdr. Bu aygtlar eitli fonksiyonlar yerine getirme becerisine sahiptirler
ancak genellikle birou yazdrma, tarama, kopyalama, faks ve e-posta ilevlerini tek cihazda
salamaktadr. ok fonksiyonlu aygtlar birden fazla sayda aygtn yerine kullanlrlar. Bu durum
daha az sayda donanmn satn alnmas, donanmn mr sona erdiinde daha az donanmn elden
kartlmas ve birden ok aygt yerine tek bir aygtn g almasyla daha az gcn tketilmesi
anlamna gelmektedir. Bu faktrlerin hepsi karbon ayak izini azaltmaya yardmc olur.

rnek:
ekil 2-7:Yazdrma, tarama ve faks kabiliyetlerine sahip ok fonksiyonlu aygt
KVM Anahtarlar
Tanm:
Klavye, Video ve Mouse iin ksaltma olan bir KVM anahtar, kullancnn tek bir giri aygtlar
setinden, birka bilgisayar kontrol etmesine izin veren bir aygttr. lk nce klavye, monitr ve
farenin kablolar KVM'ye taklr. Daha sonra kablolar, anahtar ile kontrol edilecek olan her bir
bilgisayara balanr. Hangi bilgisayarn o anda aktif olduunu kontrol etme ilemi anahtar
zerindeki bir butona basarak veya zel bir klavye komutunu kullanlarak belirlenir. KVM anahtar
daha az sayda monitr ile ayn saydaki bilgisayar ynetebilmenize izin verir. Bu da donanm
masraflarnda ve g kullanmnda azalma salamasn salar.

rnek:
ekil 2-8:KVM anahtar.
USB ve Ses Paylam
Modern KVM aygtlar ayrca tek Evrensel Seri Veriyolu (USB) aygtn ve tek bir hoparlr setini
birka bilgisayar arasnda paylatrabilme yeteneine sahiplerdir.
LED Monitrler
Tanm:
Ik yayan diyot (LED) monitr kk LED'ler tarafndan arka aydnlatmas gerekletirilen ince
ekrandr. LED monitrler sk sk sv kristal ekran (LCD) monitrleri ile kartrlr. kisi arasndaki en
nemli fark, ekrann nasl aydnlanddr. Geleneksel LCD monitrlerinde sout katot floresan
lamba (CCFL) ile aydnlatma salanrken, LED monitrlerde birka LED ile aydnlatma salanr.
LED monitrler, floresan tp aydnlatmal LCD ekranlarna gre birka avantaja sahiptir.
Geleneksel LCD ekranlarn snmas iin bazen belirli bir sre gemesi gerekirken, LED monitrler
milisaniyeler ierisinde kapal konumdan maksimum parlakla ulaabilme yeteneine sahiplerdir.
Bunlar sigorta yanmas veya ani kesintilere kar daha az hassastr ve daha uzun yaam sresine
sahiplerdir. Daha da nemlisi, LED monitrler normal LCD monitrlere gre yaklak %25 daha az
enerji kullanrlar ve ayrca monitrler elden kartldnda evre iin olumsuz etkileri olan zararl
bir toksin olan civa iermezler.
rnek:
ekil 2-9:LED monitrler LCD monitrler ile benzer grnmdedir ancak farkl ekilde aydnlatlrlar.
Daha Fazla Renk Seenei
LED monitrlerin bir dier avantaj da, renkleri doru ekilde gsterebilmesidir. LCD monitrler
NTSC standardnn (grntleme aygtlar, yayn ekipman ve video sinyali seviyeleri iin televizyon
sistemi standard) yaklak %82'sini retebilir. LED monitrler NTSC standardnn yaklak %114'n
retebilirler. Bylece daha nce grntlenmesi imknsz olan renklerin grntlenmesine izin
verecek ekilde, tm renk spektrumunu kapsar.

ift Ynl Yazclar
Tanm:
ift ynl yazc, bir kdn her iki tarafna da yazdrabilme yeteneine sahip yazcdr. ift ynl
yazdrma becerisine sahip makinelerin byk bir ounluunu oluturan otomatik ift ynl
yazclar, herhangi bir kullanc mdahalesi olmakszn, kdn her iki tarafna da yazdrabilir. Ayrca
manel ift ynl yazclar da vardr. Bu tip yazclar yazdrma ilemi srasnda durur ve kadn dier
tarafnn da yazdrlmasn salamak iin kullancnn katlar manel olarak tekrar yerletirmesine
izin verir. ift ynl yazclar, tek ynl emsallerine gre daha pahaldr ancak doru ekilde
kullanldklarnda kt tketiminde %50'ye kadar tasarruf salarlar.
rnek:
ekil 2-10:ift ynl yazc ve tek ynl yazc
arj Edilebilir Piller

Tanm:
arj edilebilir pil, iindeki paralarn yknn, kullanmdan sonra geri dndrlebildii ve bu
ekilde tekrardan kullanlabilen pil tipidir. Piller ykl paracklarn negatif elektrottan, pozitif
elektroda doru hareket etmesiyle alr. Elektrotlar dengelendii zaman, tek kullanmlk pillerin
atlmas gerekir. arj edilebilir pillerde ise, bir d elektrik yk, ykl paracklarn gcn tersine
evirerek pilin yeniden kullanlmasn salar. arj edilebilir piller, atldklarnda ierdikleri
kimyasallar topraa szdran tek kullanmlk pillerin tketilme saysn azaltr.

rnek:
ekil 2-11:arj Edilebilir Piller
arj Edilemeyen Piller
arj edilemeyen pilleri toplamanz ve bir geri dnm tesisine gtrmeniz nerilmektedir. Birok
ehirde geri dnm merkezleri bulunmaktadr. Bu merkezde piller dzgn ekilde ilenerek,
ierdikleri zehirli bileenler uygun ekilde imha edilir.
arj Edilebilir Pil Tipleri

arj edilebilir pillerin farkl tipleri bulunmaktadr.
Pil Tipi Aklama
NiCd piller katot olarak nikel oksit hidroksiti ve anot olarak da metalik kadmiyumu kullanrlar. Gvenilir olmasna ramen, bu
Nikel-
pillerde bulunan kadmiyum evre iin tehlike oluturabilir. Ek olarak NiCd piller "bellek etkisi" sknts ekerler yani bu pilleri
kadmiyum
tamamen boalmadan nce arj ederseniz, sadece en son arj edildikleri noktadan boalmaya balayacaktr ve bu da enerji
(NiCd)
kaybna neden olacaktr. Bu yzden bu pilleri yeniden kullanmadan nce mevcut arjlarnn tamamen kullanlmas gerekir.
NiMH piller NiCd pillerin sahip olduu problemi iermezler. Bu piller anot olarak kadmiyum yerine hidrojen kullanrlar.
Hidrojen, evre iin ok daha gvenlidir. Ek olarak, NiMH pilleri standart NiCd pillerinin kapasitesinin iki katn sunar ve bu
Nikel metal
arjlar arasnda daha uzun sreli kullanm ve daha uzun mr salar. NiMH pilleri bellek etkisinden etkilenmezler. Bu durum bu
hidrit(NiMH)
tip pilleri tamamen boalmasn beklemeden, herhangi bir zamanda yeniden arj edebileceiniz anlamna gelir. Bu piller pratik
olarak NiCd emsallerinin yerine yaygn olarak kullanlmaya balanmtr.
Li-ion piller en gelimi yeniden arj edilebilir pil tipleridir. Bunlar nikel esasl pillere gre daha yksek enerji younluuna
sahiplerdir. Kendi boyut ve arlklarna gre ok fazla enerji saklayabilirler. Nikel esasl pillere nazaran daha yksek
gerilimlerde alrlar (yaklak kat daha yksek). Tek bir Li-ion hcresi, birden fazla NiCd veya NiHm hcresinin yerine
Lityum-iyon (Li-
geebilir. Li-ion pillerin bir dier byk avantaj da arj tutma sreleridir. Bu pillerin kullanmda olmadklarnda zaman,
ion)
ierisindeki yklerinin boalma hz, dier tiplere gre ok daha yavatr. Yksek enerji younluuna sahip olmalar, daha hafif
olmalar ve yksek arj tutabilme zelliklerinden dolay Li-ion piller yeniden arj edilebilir laptop pili reticileri tarafndan tercih
edilen en popler pil tipidir.

Video Konferans Donanm
Tanm:
Video konferans farkl yerlerde bulunan kiilerin ift ynl video ve ses yoluyla, ayn anda birbirleri
ile iletiim kurmalarn salayan bir teknoloji setidir. Bu ekildeki ift ynl, uzak iletiim tipini
salayan donanm, basit bir web kameras ve mikrofondan oluabilecei gibi, birden fazla kamera
ve byk LCD ekranlar kullanan daha yksek znrlkl setler de olabilir. Video konferans farkl
blgeler arasnda canl toplantlar yapmak iin yaygn olarak kullanlan bir yntemdir. Bu yntem
ulam masraflarn ve seyahat ile ilikili karbon ayak izini ortadan kaldrmaktadr.
rnek:
ekil 2-12:Video konferans kurulumu
Donanm Seimi
Yeilci bilgisayar alt yapsn olutururken genellikle, eski donanmn yenisi ile yani daha fazla
enerji tasarrufu salayan donanm ile deitirilmesi gerekir. Bunu yapmak iin sisteminize bir
btn olarak bakmanz ve hangi teknolojileri edinmenin en mantkl seim olacana karar
vermeniz gerekir.

Ana esaslar
Yeilci bir bilgisayar ortam oluturmak iin u noktalara dikkat edin:
Eski kablosuz a aygtlarn, kendi sinyallerini devre d brakabilme yeteneine sahip olan
aygtlar ile deitirin.
Byk hacimli sunucular ve masastlerini, blade serverlar ile ve mmknse kk istemciler

ile deitirin.
Eski yazclar, tarayclar, faks makinelerini ve fotokopi makinelerini ok fonksiyonlu aygtlar

ile deitirin.
KVM anahtaryla ihtiya duyulan donanm miktarn drn.
Eski CRT monitrleri, LCD monitrler ile veya cvasz LED monitrler ile deitirin.
ift ynl modda yazdrabilme yetenei olan yazclar tercih edin.
Toplantlar iin yolculuk etmek yerine, video konferans sistemlerini kullann.
rnek:
Bir yerel ktphanenin mdr, btesi gittike darald iin tasarruf etme yollar aratryor.
Ktphanede tm bir yazcya balanm 20 masast bilgisayarn bulunduu bir bilgisayar
laboratuar bulunuyor. Burada ayrca kullanma hazr bir tarayc ve fotokopi makinesi var.
Mdr ilk olarak tm CRT monitrleri LCD monitrler ile deitiriyor. Btesi izin vermedii iin LED
monitrleri tercih edemiyor. Kullanclarn ou masast bilgisayarlar web aratrmalar, kelime
ileme ve belgelerin yazdrlmas gibi iler iin kullandklarndan, mdr masast bilgisayarlar
kk istemciler ile deitirme olasln aratryor ve kk istemciler sayesinde ayn ilemler iin
daha az g gerekeceine karar veriyor.
Daha sonra yazc, tarayc ve fotokopi makinesini tm bu fonksiyonlar gerekletirebilme

becerisine sahip tek bir ok fonksiyonlu aygt ile deitirmeye karar veriyor. Kt kullanmndan
tasarruf salamak iin yazcnn ift ynl modda yazdrabilmesini uygun buluyor. Bunu hayata
geirmek iin sunucuyu herhangi bir bask grevinin bu aygta gidecei ve varsaylan olarak kadn
her iki tarafnda yazdrlaca ekilde ayarlyor.
Sanallatrma Teknolojisi
nceki konuda, yeilci bir rgte katkda bulunmak amacyla, genel olarak kullanlan enerji
tasarruflu donanm rendiniz. Ancak, alt yapnn tm paralar sadece donanma
dayanmamaktadr. Ayrca zel programlar ve sanallatrma kullanlarak g tketimini azaltc ve

ekipman etkinliini arttrc yollar vardr. Bu konuda, sanallatrmay hayata geirirken
karlaacanz sorunlar ve bunlarn IT altyapsndaki etkilerini reneceksiniz.
Her evin eit ka sahip olan hususi bir g jeneratrne sahip olduu hizmet altyapsn dnn.
Baz gnlerde, g gereksiniminiz salanan g miktarndan daha fazla ve yeterli kaynaa sahip
deilsiniz. Evde hi kimse olmadnda jeneratr bota bekliyor, oysa ki ihtiyac olan dier alanlara
g salayabilirdi. Bu olduka verimsiz bir sistemdir ve bu yzden elektrik irketleri belirli bir
blgedeki herkese gc paylatrmak iin bir grid kullanmaktadr. Sanallatrma konsepti bununla
paraleldir ve IT dnyasnda benzer bir etkisi vardr. Sanallatrma tekniklerini harekete geirerek
eksik kullanm byk oranda ortadan kaldrabilir ve kaynaklarnz kullanc baznda bir araya
getirebilirsiniz.
Sunucu Birletirme
Tanm:
Sunucu birletirme bir kurumun ihtiya duyduu toplam sistemlerin saysn azaltarak, verimlilii
artrmak amacyla bilgisayar sunucusu kaynaklarnn ynetilmesi yaklamdr. Birok kurum
kullanm sklna gre gereksiz bir ekilde, ok daha fazla kaynan salanmas gibi kullanm
eksikliinden kaynaklanan skntlar yaarlar. Bu problem, fiziksel sunucularn saysn azaltrken,
kullanm orann artrmak amacyla sunucu kaynaklarn bir araya getirerek zlr. Bu yntemle
dorudan daha fazla g ve alan tasarrufu salanr.
rnek:
ekil 2-13:Birletirilmi sunucular

Fazla Tedarik
Eksik kullanm problemi, fazla tedarikten kaynaklanan bir durumdur. rnein, IT departmanlar ve
veri merkezleri en youn zamanlar ve beklenmeyen ar taleplere hazr olmak amacyla
gerekenden daha fazla donanma yatrm yaptklarnda, byle bir durumla karlalabilir. Baz
donanm kaynaklar, daha sonradan byk lde eksik kullanma maruz kalrlar ve youn olmayan
zamanlarda boa dururlar.
Sanallatrma
Tanm:
Sanallatrma, bir IT varlnn fiziksel olanlar yerine oklu sanal versiyonlarnn oluturulmasdr.
Bu, bir sanal sunucu, depolama aygt, a kayna veya iletim sistemi biiminde olabilir.
Sanallatrma, istenilen bir aktiviteye gre kendini ynetebilen IT ortamna ulama hedefinde olan
irketler iin gzde bir trenddir. Ayrca, IT'nin bilgisayar ileme gcn cret karlnda veya
gerekli olduunda sunma hizmeti olarak alglanan, "hizmet bilgisayar" mantnn nemli bir
bileenidir. Sanallatrma, ynetici grevlerini merkeziletirirken, ayn zamanda kaynak
kullanmnn artrlmasna da yardmc olur.
rnek:
ekil 2-14:Birka mantksal sunucu grnm oluturan fiziksel sunucu
Bulut Teknolojisi
"Hizmet bilgisayar" genellikle bulut teknolojisi ile ilikilendirilir. Bulut teknolojisi, paylalan
kaynaklarn, yazlmn ve bilginin, bilgisayarlara talebe gre, annda Internet zerinden saland
biliim modelidir.

Sunucu Sanallatrma
Tanm:
Sunucu sanallatrma bir fiziksel sunucunun, kendi zerinde birden ok sanal sunucuyu
altrmasna izin veren kaynak ynetimi zelliidir. Her sanal sunucu birbirinden farkldr ve her
sanal sunucu bir iletim sisteminin farkl rneklerini hatta farkl iletim sistemlerini altrabilir.
Donanm kaynaklar, ayn anda sanal makineler arasnda altrlabilir ve paylatrlabilir. ou
durumda tek bir fiziksel sunucu, kendi tam kapasitesinde kullanlmayan pahal donanm
kaynaklarnn daha iyi ekilde kullanlmalarn salar.
rnek:
ekil 2-15:Tek bir fiziksel sunucu zerinde farkl iletim sistemlerini altran oklu sanal sunucular.
Sanallatrma reticileri/ Satclar
Baz byk sanallatrma yazlm satclar unlardr:
VMware
Microsoft (Azure?)
IBM
Cisco

Sunucu Sanallatrmann Faydalar
Tek bir fiziksel sunucu kullanarak sanallatrma birok fayda salamaktadr. rnein:
Fiziksel olarak alan tasarrufu salar.
Kurulumu kolaydr ve ykleme ve bakm masraflarn drr.
Veri ileme ve aygtlarn soutma iin gerekli olan gc azaltr.
Sunucu sanallatrmasndaki daha yeni teknolojiler, sanal makinelerin ana sunucuda herhangi
bir arza olmas durumunda farkl bilgisayar sunucularnda otomatik olarak yeniden
balatlmalarna izin verir. Bu ilem sanal makineleri tm fiziksel sunucular tarafndan
paylalabilen bir depolama sunucusunda altrarak salanr. Daha iyi hizmet artkl salar.
Tek bir sunucudaki sanal makinelerin birbirinden bamsz olmalarndan dolay, bir fiziksel
sunucuda ayn anda birden fazla uygulamann test edilmesi iin sandboxlar gibi
kullanlabilirler.
Depo Sanallatrma
Tanm:
Depo sanallatrma oklu a depolama aygtlarndaki fiziksel depolarn, tek bir depolama aygt gibi
grnecek ekilde bir araya getirilmesi ve daha sonra merkezi konsol tarafndan ynetilmesidir.
Depo sanallatrma mantksal depo ve fiziksel depo arasnda soyutlama ile neticelenir.
Sanallatrlan sistem kullancnn veri depolamas iin mantksal bir alan sunar ve verinin gerek
fiziksel konuma elenmesi ilemiyle urar.
rnek:
ekil 2-16:Depo sanallatrmasnn sonucu olarak bir araya getirilmi kaynaklar

Depo Sanallatrmann Faydalar
Depo sanallatrma, depolama aygtlarnn kullanmnn byk oranda artmas ile yeilci IT
mimarisine katkda bulunur. Geleneksel veri depolamas tm diskin bir ana bilgisayara elenmesini
ierir. Bu tr diskler genellikle deiiklik salamak veya gerekten gerekli olan alann belirsizlii gibi
nedenlerden dolay, gerekenden daha byktr. Sanallatrlm depo, yneticilere mantksal
diskler iin ihtiya duyduklar alanlar yeniden tahsis etme esneklii salayarak, varsayma dayal i
yapmay ortadan kaldrr. Sonu olarak ihtiya duyulan toplam depolama aygtlarnn saysnda,
youn kullanmda ve bozucu olmayan veri gnde d salanr.
Uygulama Sanallatrma
Tanm:
Uygulama sanallatrmas, uygulamalarn yerel bilgisayar yerine, uzak bir sunucudan

altrlmasdr. Bir uygulamaya uzaktan eriim salandnda, yazlm sanal bir kutuda altrlr ve
yerel bilgisayarn iletim sisteminde, dosya sisteminde veya kayt defterinde herhangi bir deiiklik
yaplmaz. Uygulamalarn sanal olarak altrlmas birok fayda salamaktadr:
Uygulamalarn iletim sisteminden ayrlmasyla, artan gvenlik
Masast bilgisayarlar iin hzl uygulama provizyonu
Donanm, yazlm ve lisanslarda maddi tasarruf
Byk ve deiken i hacmiyle uraabilme becerisi
Mevcut donanmn en uygun ekilde kullanmn salamak.

rnek:
ekil 2-17:Uzaktan ynetilen sanallatrlm uygulamalar.
VDI
Tanm:
Sanal masast altyaps (VDI), sanallatrlm bir ortam desteklemek iin gerekli olan donanm ve
yazlm sistemlerinin kurulmasyla, masast sanallatrmasn salayan bir sunucu bilgisayar
modelidir. stemci aygtlar kullanlmas istenilen masast ortamdan tamamen farkl bir donanm
mimarisine sahip olabilirler ve ayrca tamamen farkl bir iletim sistemini kullanabilirler.
VDI, son kullancya tamamyla normal PC gibi grnen ve alan sanal bir PC salar. Kullancnn
profili ve dosyalar merkezi olarak depolandndan, kullancnn ev veya ofisten almasna
baklmakszn elde edilen kullanm ekli ayndr. Bu sistem, birlemi sunucularn masast
bilgisayarlar desteklemesine, donanm ve faaliyet masraflarnda tasarruf edilmesine izin verir.

rnek:
ekil 2-18:VDI, kullanc profillerini merkezi olarak depolar.
Sanal Laboratuarlar
Tanm:
Sanal laboratuar kullanclarn herhangi bir ey yklemeden, web arayz vastasyla belirli
uygulamalara eriim salamasna izin veren simule edilmi bir ortamdr. Sanal laboratuarlar oturum
tabanldr ve genellikle abonelik cretiyle kullanlr. Ekonomik olarak uygun eitim ve altrma
frsat sunarlar. Kullanclar oturumun sonunda orijinal konumuna geri dnen bir uzak sunucuya
balanarak, gerek uygulamalar altrabilirler. Bu sayede iyerleri zel bir donanm veya yazlm
lisansn satn almaya gerek kalmadan ve ekipman gereksinimlerini azaltarak yeni uygulamalar
deneme ve renme ans bulurlar.
rnek:
rnein, bir irket setii kendi IT personelini, bir baka irketin ev sahiplii yapt sanal laboratuar
katalouna eriim hakk vererek gelitirmek istiyor. Bu katalog zel bir ekilde nceden
yaplandrlm eitli laboratuarlara sahiptir. Personel bu sanal laboratuarlar altrabilir ve yeni
becerilerin pratiini kazanmak amacyla, belirli bir zaman diliminde, bir takm grevleri yerine
getirebilir. Uzak makineler her laboratuar ortamnn sonunda kendi orijinal konfigrasyonlarna
geri dnecek ekilde ayarlandklarndan, makinelerdeki veri ve dosya yaplar iin herhangi bir risk
sz konusu deildir.

Talep zerine Hazrlanan Laboratuarlar ve Uygulamalar
Talep zerine hazrlanan laboratuarlar, kullanlabilirlik konusunda daha byk esneklik salayan,
sanal laboratuarlardr. Genel konumak gerekirse, sanal laboratuarlar nceden tanmlanm belirli
grevleri renmek iin yaplandrlr ve ayarlanr. Talep zerine hazrlanan laboratuarlar istemci
tarafndan yaplandrlabilir ve genel sanal laboratuarlar ile ayn ekilde odaklanmamtr.
Sanallatrmann Avantajlar ve Dezavantajlar

Sanallatrma, bir irkete muazzam avantajlar sunar ancak bu herkes iin kullanlabilecek bir zm
deildir.
Kategori Aklama
Tek bir aygtta birden ok aygtn ii yapld iin, g ve soutma masraflarnda azalma.
Azaltlan altyap masraflar. Bilgisayar kaynaklar merkezilemi olduu iin sadece birka fiziksel aygtn
ynetilmesi gerekir.
Kk istemciler tam iistasyonlar yerine kullanlabilir.

Avantajlar
Lisanslama masraflarnda azalma. Talep zerine laboratuarlara ve uygulamalara Internet zerinden eriilir ve
herhangi bir yklemeye veya lisanslamaya gerek duyulmaz.
Daha hzl kaynak tedariki.
Byk lde arttrlm donanm kullanm
Fiziksel aygtlar tek arza noktas olumasna sebep olur.
Artan ynetim karmakl ve genel giderler.
Dezavantajlar Kiisel eitim gibi yksek masrafl balang yatrmlar
Tek bir dmde artan a trafii
Kaynaklarn kullanm iin yaanabilecek olas tartmalar.

En yi Sanallatrma Uygulamalar
Sanallatrlm IT varlklarn altyapda baaryla kullanm iin yani dzgn bir ekilde altrlmas
iin, mkemmel bir planlama ve grevlendirme gerekir. Gzden alnmas gereken herhangi bir
nlemin kamamas iin, aamal bir yaklam nerilir.
Aama En yi Uygulamalar
Sanallatrlm ortamn yaplandrlmasnda doru adm atmadan nce unlar yapn:
Donanm, uygulamalar ve iletim sistemini deerlendirerek mevcut IT ortamnz deerlendirin.
Sanallatrlm ortamn tasarm, hayata geirilmesi ve altrlmasnn paras olan kiiler iin eitim
n
seviyesini belirleyin. Bu, sistemde grevli herhangi bir birisine ulalamadnda, bilginin kaybolma riskini
sanallatrma
snrlanr. Ayrca tek bir sanallatrma uzmannz olmamas iin, apraz eitim program uygulayn.
Sanallatrmann size zel yapnz iin uygun olup olmadna karar verin. Sanallatrlm ortam
oluturmann eski sistemler zerindeki etkilerini ve uygulamalar veya donanm kaynaklarn gncellemek
iin hangi dzeyde destek gerekeceini hesaplayn.
Sanallatrlm zm tasarlarken unlardan emin olun:
zm uygun ekilde deerlendirin. Kaynaklar en muhtemel kullanmlarna gre ilikilendirmek veya

bltrmek iin en iyi yola karar verin. Gelecekte yeniden tahsis etme konusunda esneklie sahip
olmalsnz.
Tasarm Uygulamalar, web sunucular ve veritabanlar gibi eler arasnda uyumluluk salayn. Yedekleme
hizmetleri, veri g aralar ve gvenlik yazlmnn alr durumda olduklarn mutlaka dorulayn.
Kapasite gncellemelerine izin veren bir sunucuya sahip olarak, bymenin modelini oluturun. Bu sayede
gelecekteki gncellemelerde daha az sknt yaarsnz.
Sanallatrlm ortamn hayata geirilmesi iin ayrntl bir plan oluturun.
Sanallatrlm ortamnz hayata geirmek iin unlara ihtiya duyarsnz:
Sanallatrlm zmn etkileyecei her eyi, disk alt sistemlerini,a ve balanabilirlii belgeleyin.
Hayata Yaplandrlacak varln aksaklk sresini en aza indirecek ekilde, sanal ortam ykleyin ve harekete geirin.
geirme
Gerek yerletirme ve tasarm arasndaki deiiklikleri kaydedin. Hayata geirme srasnda dzenlemeler
yaplmas sk rastlanan bir durumdur ancak bu tr deiikliklerin belgelenmesi gerekir.
Ortam kullanma sunmadan nce ilevsellii ve uyumluluu asndan tam bir teste tabi tutun.
Ynetim Sanallatrlm sistem hayata geirildikten sonra ve kullanm esnasnda u nerileri dikkate aln:

Sanal yazlm gncel tutun. Sunucu yazlm iin yeni srmleri ve yamalar kontrol edin ve herhangi bir
bellenim gncellemesinin gerekli olup olmadna dikkat edin.
Sanallatrlm sistemi farkl ekilde kullanmlara ve ihtiyalara gre gerektii ekilde izleyin ve ayarlayn.
!En iyi sanallatrma uygulamalar hakknda daha ayrntl bilgiye IBM'in web sitesinden
ulaabilirsiniz;www.ibm.com/developerworks/wikis/display/virtualization/Virtualization+Best+Pra
ctice

AZALTMA GRMLER
Giri
Bu kursun ilk dersinde kurumuzun evreye olan etkisini belirlemenize yardmc olacak faktrleri
rendiniz. Daha sonra uanda bulunduunuz yer ve ileride bulunmak istediiniz yer arasnda
kpr kurmanza yardmc olacak tm etkenleri (belirli donanm ve sanallatrma bileenleri) ieren
bir yeilci zm teknik adan nasl yapabileceinizi rendiniz. imdi bu donanm en uygun hale
getirerek, alr duruma getirmeniz gerekiyor. Bu derste, mevcut teknolojinizi en iyi ekilde
kullanmay, g kullanmn ve atk miktarn azaltmaya ynelik gerekletirebileceiniz eitli
giriimleri reneceksiniz.
Bir kurumun kendi varlklar ile yapmay planlad iler, varlklarn kendisi kadar nemlidir. Etkin
donanm, yazlm tarafndan yaplandrlmadnda ve ynetilmediinde yeterince etkili
olmayacaktr. Enerji tasarruflu demirba eyalar, gnn sonunda, mesai bittikten sonra bile hala
enerji tketiyor olacaklardr. Geri dntrlebilir malzemeler, doru ekilde elden
kartlmadklarnda yeniden ilenme frsat bulamayacaklardr. Optimizasyon tekniklerini
gelitirerek ve kurumdaki herkesi enerji politikalar konusunda bilgilendirerek, bu politikalar
kurumunuzdaki insanlarn byk bir ksmnn uygulamasn salayabilirsiniz.
Bu ders, aadaki CompTIA Strata Yeil Biliim sertifikasyon hedeflerinin tmn veya bir ksmn
kapsamaktadr:
Donanm ile Enerji Tketimini Azaltma
Yazlm ile Enerji Tketimini Azaltma
Yeil Tesisler ve Yenilenebilir Enerji
Malzeme Tasarrufu Uygulamalar
Yeil gc Politikalarnn Hayata Geirilmesi
Geri Dnm ve Elden karma Tekniklerinin Uygulanmas
Donanm ile Enerji Tketimini Azaltn

Yksek tasarruf salayan donanmlara sahip olmak, yeilci bir kurum olma ve g ve kaynaklarn
tketimini azaltmaya ynelik global bir giriimin paras olma yolunda ilk admdr. Ancak, bu
paralar kendi altyapnzda birletirdiinizde, kurumunuzun belirli ihtiyalarna daha iyi uyum
salamas iin baz dzenlemeler yapmanz gerekecektir. Bu konuda, altyapnz oluturan
donanmn enerji kullanmn uygun hale getirmek iin dzenlemeler yapacaksnz.

Bir IT donanm parasn kutusundan karttnz ve bunun kullanma hazr olduu en son an
hatrlyor musunuz? Tasarruf salamayan donanmn, yeni ve yeilci donanmlarla deitirerek
doru bir i yapyor olmanza ramen, mevcut kurulumunuz, talep seviyesi ve alma saatleri gibi
baz faktrlere gre baz ayarlamalar yapmanz gerekecek. Donanmnz uygun hale getirerek ar
ve gereksiz g tketimi yapmadan, kullanclarnzn ihtiyalarn karlayabildiinizden emin
olabilirsiniz.
CPU Durumlar
Merkezi lem Birimi (CPU) durumu belirli bir andaki ilemci tarafndan gerekletirilen
aktivitelerinin tmnn grntsdr. CPU'nun durumu, bilgisayarn almas srasnda, zellikle
ilemcinin, sistem bellei gibi anakart bileenleriyle ve depolama aygtlaryla iletiim kurmas ve
yazlm uygulamalarn altrmas srasnda deiir. lemciler, bilgisayarlarn gereksinimlerine ayak
uydurabilmek amacyla daha hzl ve daha gl olacak ekilde gelitirilmektedirler. Ancak daha
yeni ve daha gl ilemcilerin, alrken daha fazla enerjiye ihtiya duymalar gibi bir problem sz
konusudur. Sonu olarak CPU'larn botayken ve dk younlukta alrken tkettikleri gc
azaltmalarn salayan bir teknolojiye ihtiya vardr.
ekil 3-1:CPU ve CPU aktivitesinin grnts.
CPU G Ynetimi ile lgilenen irketler

Birka ilemci reticisi, ilemcilerin dk aktivite durumlarnda kendi gerilim ve g kullanmlarn
dinamik olarak deitirebilecei teknolojiler zerine almaktadr.
CPU reticisi Teknoloji

Enhanced Intel SpeedStepTechnology (EIST) sistemin ilemci gerilimi ve ekirdek frekansn dinamik olarak
ayarlamasna izin vererek ortalama g tketiminde ve ortalama s oluumunda azalma salar. Gelitirilen
Intel
uygulama yazlm bu ayarlar mmkn klar. Bu zellik gerekli olduunda g salanmas ve gerekli olmadnda
gcn korunmas arasnda bir denge oluturur.
Cool'n'Quiet Technology, AMDnin yeni nesil g tasarrufu teknolojisidir. Bu teknoloji toplam g tasarrufunu
artrr, sorunsuz oklu greve izin verir ve enerji tasarrufu salar. Bu teknolojinin salad zelliklerden bazlar
unlardr:
-PowerNow!, drt ekirdek arasnda gelimi g ynetimi salayan doal bir quad core teknolojisidir.
-Independent Dynamic Core Technology, belirli uygulama gereksinimlerine gre, her bir ekirdein kendi
AMD
frekansn deitirmesine izin verir. Bu teknoloji daha doru g ynetimi salayarak, veri merkezi enerji
tketiminin dmesini salar.
-AMD CoolCore Technology, almakta olan uygulamalar desteklemek iin gereken ekirdek paralarn, bellei
veya ikisini birden deerlendirme kabiliyetine sahiptir. G tketimini ve s retimini drmek amacyla
kullanlmayan transistr alanlarna salanan gc keser.
LongHaul CPU hzn ksma ve g tasarrufu teknolojisidir. Veriyolundan ekirdee frekans orann ve CPU
ekirdek gerilimini ok iyi ekilde kontrol etmeye izin verir. Sistem ilk olarak varsaylan oran ve gerilim ile
VIA nyklemeye balar ancak daha sonra bir CPU srcs, ne kadar ykn CPU'da olacana gre ksma ilemini
Technologies kontrol eder.
Bu kontrol, sadece iki CPU durumuna (hzl ancak g tketen, yava ancak g tasarrufu yapan) izin veren
teknolojiler ile kyaslandnda esizdir.
LongRun, saat frekansn ve ilemciye verilen gerilimi drerek tasarrufu arttrmak amacyla gelitirilen bir g
Transmeta
ynetimi teknolojisidir. LongRun2 versiyonu Fujitsu, NEC, Sony, Toshiba ve NVIDIA tarafndan lisanslanmtr.

LAN'dan uyanma (Wake on LAN)
LAN'dan uyanma bir bilgisayarn a zerinden gnderilen bir paket ile alabildii Ethernet a
standarddr. A zerindeki kaynaklar, herhangi birisi tarafndan eriilmedii zaman dahi, g
tketmeye devam ederler. LAN'dan uyanma mimarisinde bu kaynaklar kapatlabilir veya ihtiya
duyulacaklar ana kadar hazrda beklet modunda kalabilirler. Sistemde sadece Ortam Eriim
Kontrol (MAC) adresine sahip olan bir yayn erevesini dinleyen a kartna g beslemesi yaplr.
Sihirli paket olarak adlandrlan bu paket, bilgisayar hazrda beklet veya beklemede modundan
uyandrr. LAN'dan uyanma zellii, kullanmda olmadklarnda minimum seviyede g ekmelerini
salayarak, uzak bilgisayarlar tarafndan tketilen gc drmeye yardmc olur.
ekil 3-2:LAN'dan uyanma
LAN'dan Uyanma Gereksinimleri
LAN'dan uyanma zelliini kullanmak iin bu zellii destekleyen bir anakarta ve a arayzne
sahip olmanz gerekir. Ayrca bilgisayarnzn nykleme seeneklerini ayarlamanz da gerekir. Bu
PC veya Mac kullanmanza gre deiir. Bir PC iin eitli BIOS ayarlar yaplandrlmaldr. Bunlar
genellikle G (Power) mensnde bulunur. Ayrca arayz kartn yaplandrmak gerekli olabilir.
Mac OS X altran MAC donanm tmleik LAN'dan uyanma zelliine sahiptir. Bu Mac iletim
sisteminin Sistem Tercihleri Enerji Koruyucu panelinde etkinletirilir.

Wi-Fi Destei
LAN'dan uyanma desteinin ilk uygulamalar kablosuz balant vastasyla uyanmay

desteklemiyordu. Modern donanm ve iletim sistemi ayarlar, bilgisayarlarn kablosuz bir sinyal ile
aktifletirilmesine izin verir. Sihirli paket, Kablosuz Multimedia Eklentileri (WMM) vastasyla
gnderilir.
Ethernet zerinden G
Ethernet zerinden G (PoE) mevcut Ethernet standartlarn genileten uluslararas bir standarttr
ve normal Cat5E Ethernet kablolar vastasyla, verinin yan sra elektrik gcnn de iletilmesini
salayan bir yntemdir. G, PoE zelliine sahip a aygtndan bir g kayna yoluyla RJ45
konektr zerinden veya bir prizden Ethernet kablosuna gc eviren splitter (ayrc) vastasyla
salanr. PoE, zellikle IP telefonlarna, kablosuz yerel alan a (LAN) eriim noktalarna, Ethernet
anahtarlarna ve kk istemcilere g salamak iin olduka kullanldr. Bu aygtlarn her birisi
USB balant noktasndan salanandan daha fazla gce ve genellikle USB tarafndan izin verilmeyen
daha uzun kablolara ihtiya duyarlar.
PoE Faydalar
Her ne kadar PoE, aygtlara g salamada alternatif bir yntem sunuyor gibi grnse de, birka
nemli faydas bulunmaktadr:
Cat5E kablosu USB yineleyicilerinden daha ucuzdur ve bunun kullanlmasyla alternatif akm
(AC) kablo gcn altrmak iin gereksinimlerini karlama masraflarn ortadan kaldrr.
PoE saniyede bir gigabit veri akna izin verir. Bu hz USB ve AC kapasitelerinin zerindedir.
Global olarak yani dnya anda kullanlabilir. RJ45 konektr tm dnyada standart olarak
kullanldndan, farkl lkelerdeki g standartlar, prizleri ve fi tiplerini dnmeniz
gerekmez.
Merkezi olarak ynetilmeyen, ani dalgalanmalara kar hassas olan ve enerji tasarrufu
salamayan AC adaptrlerinin yerine kullanlabilir.
ekil 3-3:PoE adaptr

GPU
Bilgisayarda byk miktarda g eken tek bileen CPU, deildir. Gelimi 3D grafik performansna
gereksinim duyan makineler, bilgisayar grafiklerini hzlandrmak, CPU'yu bu grevden kurtarmak
iin bir grafik ileme birimi (GPU) kullanr. GPU, video kartnn zerinde veya anakartn zerinde
gml halde olabilir. Yeni masast ve laptop bilgisayarlarn %90'dan fazlas anakarta gml
olan bir GPU'ya sahiptir ancak bunlar video kartlarnda kullanlanlara gre daha az gldr.
Yeil Grafik Kart Uygulamalar

GPU'lar nemli lde g tketebilmektedirler ve bu yzden ihtiyalara gre ynetilmesi gerekir.
Genel g ynetimi pratikleri unlar ierir:
Dk 3D performansl, anakarta gml GPU kullanm
Ortalama vat miktarna veya vat bana performansa sahip bir GPU seimi
Ekran kartna sahip olmayan ortak terminallerin ve kk istemcilerin kullanm
Gl grafik performansna ihtiya duyan, gelimi bilgisayarlara sahip kullanclar e-postalar

kontrol etmek veya kelime ilem uygulamalarn kullanmak gibi daha az grafiksel younluklu
grevleri gerekletirirken, dk enerji modlarna geebilme kabiliyetine sahip video kartlarn
kullanmay dnebilirler.
ekil 3-4:Ekran kart ve yerleik video kabiliyetine sahip anakart.
Yeil Monitr Performans

Bir monitr tarafndan tketilen g miktar, monitre g salayan teknoloji ve monitrn grsel
ayarlar tarafndan belirlenir. Byk katot n tpl (CRT) monitrler, sv kristal ekranlarn (LCD)
kullandndan neredeyse kat daha fazla g kullanmaktadr. Bu problem ekrann parlaklk ayar
ile zlebilir. CRT monitrler ekranda beyaz renk grntlendiinde daha fazla g tketirler. LCD
monitrler veya k yayan diyot (LED) monitrler ise tm renkleri gstermek iin hemen hemen
ayn gc kullanmaktadr. Ekran parlakllnn azaltlmas, laptoplarn batarya mrn
uzatmaktadr. Dolaysyla bu sayede bataryann daha az sklkta arj edilmesi, daha az sklkta
batarya deiimi ve daha az enerji tketimi salanr.
Daha yeni monitrler herhangi bir sinyal tespit edilmediinde veya belirli bir sre monitre sinyal
gelmediinde otomatik olarak g koruma durumunu balatan yerleik bir zellie sahiptir.
Ekran Koruyucu
Dnlenin aksine monitrler ekran koruyucu aktif olduunda, normal kullanmda tkettikleri
kadar enerji tketirler ve bu yzden karbon ayak izini azaltmaya alan irketler asndan bir ie
yaramamaktadr. Koyu renkli ekran koruyucular, CRT monitrler tarafndan tketilen gcn
azaltlmasna yardmc olabilir. Koyu renkli pikseller retilirken, beyaz renkli piksellere gre daha az
g harcanr ancak ksa bir sreliine bilgisayardan uzaklamanz gerektiinde monitr eliniz ile
kapatmak veya belirli bir bota kalma sresinden sonra monitr otomatik olarak kapatan bir g
koruma modunu etkinletirmek, ekran koruyucuya gre ok daha iyi bir seenektir.
G Zamanlayclar
Tanm:
G zamanlaycs, bal olan aygtlarn gnn belirli zamanlarnda almas ve kapanmas iin
programlanabilen bir aygttr. Baz aygtlarn gnn 24 saati veya haftann 7 gn kullanlmas
gerekmez. G zamanlayclar gnn belirli zamanlarnda aygtlar otomatik olarak kapatabilirler.
rnein mesai saatleri dnda kullanlmayan ofis donanmlar gibi. G zamanlayclar, aygtlar
kapatacak herhangi bir personelin etrafta bulunmad saatlerde, aygtlar kapatmak iin bir
kolaylk salar ve aygtlarn gece boyunca ak kalmasn nler. Baz g zamanlayclar daha fazla
esneklik salamak amacyla srekli alacak donanmlarn balanabilecei bir iki tane de "her
zaman ak" soketi iermektedir.

rnek:
ekil 3-5:Zamanlaycl anahtarl uzatma kablosu
Akll Anahtarl Uzatma Kablolar

Geleneksel anahtarl uzama kablolar birok aygtn tek bir prizden g almasn salar ancak prize
takl aygtlarn kapal olduklarnda dahi tkettikleri enerjiye, "vampir gcne", kar herhangi bir
koruma salamaz. Kullanlmayan aygtlara enerji akn kesmek iin tek yol fii prizden kartmaktr
ancak bu her zaman iin kullanlabilecek bir yaklam deildir. Akll anahtarl uzatma kablolar g
tketimini alglamak ve aygtlarn ne zaman ak veya kapal olduunu belirlemek iin esiz bir
kabiliyete sahiplerdir. rnein, bir bilgisayarn ve evrebirimlerinin kapal olduunu tespit
ettiinde, bunlarn takl olduu prizlere g akn kesen ve kullanmda olan aygtlarn takl olduu
prizlere g salamaya devam eden donanmlar gelitirilmitir..
Donanm Soutma Gereksinimleri

lemciler, bellek ipleri ve dier anakart bileenleri, teknoloji gelitike saat hzn ve g
gereksinimlerini arttrr dolaysyla bu bileenler tarafndan yaylan s miktar da artar. CPU, GPU,
chipset ve dier kartlar gibi bileenler dzgn ekilde soutulmadklar zaman arzalanma ve
mrlerinin ksalmas riski tarlar. Uygun maliyetli soutma zmnn bulunmas, sunucularn
performanslarnn her iki ylda bir ikiye katlanan trendi takip ettii veri merkezleri iin nemli bir
durumdur. yerleri donanm iin yeterli soutma salama ve g tketimini kabul edilebilir snrlar
ierisinde tutma arasnda uygun bir denge bulmak zorundadrlar.

Blade Server Soutmas
Blade serverlarn yerletirilmesinin avantajlarndan birisi de blade'lerin ayn g ve soutma

mekanizmalarn paylayor olmalardr. Bu durum geleneksel sunucular tarafndan oluturulan sya
gre daha az s oluturulduu ve bu yzden daha az soutma gc gerektii anlamna gelir. Daha
yeni blade server tasarmlarnda, sistemin deiken gereksinimlerine gre soutmay ayarlayabilen
kontrol mantna sahip yksek hzl fanlar tasarlanmtr.
Donanm Soutma Yntemleri

ou kurum bilgisayarlarn ve sunucularn soutulmas konusunda eitli yntemleri ieren
kombinasyonlar kullanrlar.
Soutma
Aklama
Yntemi
Pasif soutma, nemli bileenlerden sy uzaklatrmak iin bir soutucu kullanarak, snn datlmasnda doal s
naklini kullanan bir yaklamdr. Soutucu kanatlar ile temas eden hava snr ve s soutucudan darya iletilir. Pasif
ve nakil soutma ile oluturulan hava akm genellikle ok az seviyededir. Bu yzden pasif soutucularn byk bir
Pasif
yzeye sahip olmas gerekir. Pasif soutma, hareketli paralarn bulunmay ve sessiz almas ynnden
soutma
avantajldr. Ancak bileenler tarafndan oluturulan s arttka, daha etkili soutma yaplabilmesi iin soutucunun
yzeyi byk olmaldr. Sonu olarak kk boyutu korumak ve soutucunun zerinden geen hava akmn artrarak,
"aktif soutucu" haline getirmek amacyla, genellikle bir fan, soutucu ile birletirilir.
Aktif soutma, snn hava veya suyun dolam ile bileenlerden uzaklatrld soutma yaklamdr. Fanlar, yaygn
olarak bilinen aktif soutma yntemleridir ve bileenleri soutmak iin dorudan bileenler zerinde yerletirilebilir
veya kasaya eklenebilir. Genelde bir fan kasann ierisine serin hava ekerken, dier fan kasann ierisinde oluan
Aktif
scak havay dar aktarr. Suyla soutma sistemleri aktif soutma yntemleri arasnda yer alr ancak daha detayl ve
soutma
pahaldr. Bu teknik bir su tkac, su pompas ve sy datmak amacyla s deitiricisini gerektirir. Suyla soutma,
daha sessiz soutmaya ve daha yksek slarda alabilme kabiliyetlerine sahiptir ancak hala ni (lks, pahal)
pazardr.
Bilgisayar alt srece, yaltc ilevi grd ve sy tuttuu iin tozlar iin bir liman haline gelir. Dzenli aralklarla
kasay amak ve basnl hava kullanarak tozlar temizlemek gerekir. Tm fanlarn alr durumda olduundan,
Koruyucu
kasann ierisindeki ve darsndaki hava akmnn yeterli olduundan emin olun. Kasay tamamen temizledikten
bakm
sonra dahi s ile ilgili sorunlar yaarsanz, ilemciyi kartmak, temizlemek ve yerine takmadan nce yksek kalitede
termal macun uygulamak bu sorunun zlmesine yardmc olabilir.

Fan Hzlar
Fanlar hava tabanl soutma yntemlerinden en yaygn olarak kullanlanlardr ve i bileenlerin ar
snmasn ve kalc hasarlar olumasn nlemek amacyla, kasadan sy uzaklatrmak iin kullanlr.
Daha hzl ve daha gl makineler, yeterli soutmann salanmas iin daha gl fanlara ihtiya
duyarlar. Baz fanlar PC veya sunucunun i ykne bal olarak daha yksek ve daha dk hzlarda
alabilme kabiliyetine sahiplerdir. Genellikle ok s retmeyen makineler drlm faz
hzlarnda alabilirler. Bu seenek genellikle sistemi soutmak iin harcann gc azaltmak
amacyla ayarlanr.
ekil 3-6:Kasa fan ve mini fan hz kontrolr
Donanm ile Gcn Drlmesi

Daha yeni, enerji tasarruflu donanmlar, enerji tasarrufunu tam olarak salayabilmek iin
donanmn zerinde baz deiiklikler yaplmasna ihtiya duyabilirler. Donanmnzn uygun hale
getirilmesi, gereksiz g ekmeden kullanc ihtiyalarn karlamanza yardmc olur.
Ana esaslar
Donanm ile g tketimini azaltmak iin:
lemcinizi kullanlmayan zamanlarda g koruma moduna geecek ekilde yaplandrn.
Anakart ve a arayznn LAN'dan uyanma zelliini desteklediinden emin olun.
Kurumunuzda ok miktarda IP telefonlar, kablosuz eriim noktalar ve Ethernet switchleri

varsa PoE kullanmaya zen gsterin.
Kurumunuzda ekran kartlarn belirleme konusunda en ok enerji tasarrufu salayan yntemi
belirleyin.
o Yksek kaliteli grafik kartlarn sadece birok video kabiliyetine ihtiya duyan
makinelerde kullann.
o GPU kullanm dk seviyede olduunda, grafik kartlarnda dk enerji
modunu etkinletirin.
o Mmkn olduunda on-board ekran kartlarn kullann.
Eski anahtarl uzatma kablolar iin alternatifleri dnn:
o Planlanan bir zamanda aygtlarn otomatik olarak kapatlmas iin g

zamanlayclar kullann.
o Kullanmda olmayan aygtlarn tkettii vampir enerjiyi drmek iin akll
anahtarl uzatma kablolar kulann.
Birden ok server blade'i ayn g kaynan ve soutma mekanizmasn kullanan tek bir
kasada birletirin.
Dk soutma gereksinimleri olan makineler iin fan hz ayarlarn azaltn.
rnek: Yeil Ortam Gelitirme
Bir irketteki, yksek kalitede online grafiklerin gelitirilmesi konusunda uzmanlam IT personeli,
gelecek birka ay ierisinde yeni kiralanan bir donanm kullanmay planlyor. Gl video kartlar
sadece animasyon oluturma uygulamalarna ihtiya duyan kiiler ve bunlarn ilendii sunucular
iin sipari ediliyor. irketteki dier tm son kullanc makineleri anakartn on-board video
kabiliyetlerini kullanacak ve grafik kartlarna sahip olmayacak.
Yksek kaliteli bilgisayarlar makinelerin ak veya kapal olduunu tespit etme becerisine sahip akll
anahtarl uzatma kablolarna balanyor. Her ne kadar bu anahtarlar fiyat asndan pahal olsalar
da iyeri kullanlmayan bilgisayarlar tarafndan ekilen elektrii nleyerek salanan enerji
tasarrufunun bu masrafa deeceini dnyor.
Animasyonlar oluturan sunucular, ayrca irketin kalite kontrol departman ve mteriler

tarafndan incelenmek zere bunlar sakl tutacaklardr. Bu sunucular ara sra kullanlmaktadr ve
hi kimsenin bunlara ulamad zamanlar sz konusudur. IT personeli sunucularn a arayznde
LAN'dan uyanma zelliini etkinletirerek, gerekli bildirim alnncaya kadar dk g durumunda
durmalarna izin veriyor.

Yazlm ile Enerji Tketimini Azaltn
nceki konuda yeil altyapnzn fiziksel bileenlerini uygun hale getirmek iin baz teknikleri
incelediniz. imdi donanmnz yerletirildi ve maksimum verimlilik iin yaplandrld. Bu aamadan
sonra, donanmnzn sadece gerektiinde kullanmda olmasn salamak amacyla yapabileceiniz
birok yazlm tabanl dzenleme bulunmaktadr. Bu konuda, kullanlmayan kaynaklar tarafndan
boa harcanan gc minimize etmek iin uygun yazlm ayarlarn yaplandracaksnz.
Donanm ayarlarnzn dzenlenmesi kurumunuzun ihtiyalarna uygun g seviyelerinin

kullanlmasn salamaya yardmc olur. Ancak donanmn doru ekilde ynetilmesi iin genellikle
yazlma ihtiya duyulur. letim sistemiyle veya baka bir ekilde dzenlenen yazlm ayarlar, g
ynetiminde bir adm ileriye gitmenizi salar. Yaplandrmanzn mmkn olduu ayarlar
inceleyerek g kullanm seviyelerini ayarlamak ve ayrca aygtlarn sadece gerektiinde aktif
olacan kontrol etmek amacyla yazlm kullanabilirsiniz.
G Ynetimi Seenekleri
Masast bilgisayarlarda ve laptoplarda g tketimini azaltmann en kolay ve en etkili yollarndan
birisi de, g ynetimi seeneklerini dzenlemektir. Pratikte tm iletim sistemleri bilgisayarnzda
g koruma zelliklerini etkinletirmenize izin veren g seenekleri ayarlarn deitirmenize izin
vermektedir..
Bir bilgisayarn herhangi bir g koruma zelliini balataca zaman belirlemenize izin veren en
yaygn seeneklerden bazlar unlardr:
Monitrn kapatlmas.
Hard diskin kapatlmas.
Bekleme moduna gei.
Hazrda beklet moduna gei.
Ayrca masast bilgisayar veya laptop kullanmanza bal olarak veya laptopun batarya gcnden
ya da elektrik ile altna bal olarak ynetebileceiniz birok farkl ayar bulunmaktadr.
G Ynetimi Yerleri
Windows iletim sistemlerinde g ynetimi ayarlar Denetim Masasna girerek ve G Seenekleri

penceresini aarak bulunabilir.
Macintosh iletim sistemlerinde g ynetimi ayarlar Sistem Tercihlerine girerek ve Enerji

Tasarrufu penceresini aarak bulunabilir.

ekil 3-7:Windows G Seenekleri ve Macintosh Enerji Tasarrufu pencereleri
G Profilleri
Tanm:
G profili bir g ynetim emasn abucak uygulamak iin kullanlan ayarlarn nceden
yaplandrlm toplamasdr. ou iletim sisteminde, her biri eitli g tasarrufu seviyelerine
sahip, nceden tanmlanm g profilleri bulunmaktadr. Bir kurumdaki bilgisayarlar farkl amalar
iin kullanldklar ve farkl kapasitelerde olduklarndan dolay, bir makineye uygun olan g profili
baka bir makine iin uygun olmayabilir. IT personeli g ynetimi ayarlamalarn yapmadan nce
makinenin ne amala kullanldn dikkate almaldr.
rnek:
ekil 3-8:Windows 7 de nceden tanmlanm g profilleri.

Uyku ve Hazrda Beklet
Modern bilgisayarlar, makine kullanmda olmad zaman tketilen g miktarn drmeye
ynelik uyku veya hazrda beklet moduna geme kabiliyetine sahiplerdir.
Mod Aklama
Uyku modu hard diskler, fanlar, monitr ve dier evrebirim aygtlar gibi g tketen aygtlar kapatarak, bilgisayar
tarafndan harcanan gc azaltr. Ama bu srada bilgisayarlar, kullanlan uygulamalar ve dosyalar hakknda bilgileri
Beklemede bellekte silinmeden tutmak iin g kullanrlar. Bu yzden bekleme modundan ktnz zaman bilgisayar hzl bir
(uyku) ekilde normal alma ekline geri dner. Uyku modu, iletim sisteminin g ynetim ayarlarnda bir bota kalma
zamann ayarlayarak otomatik olarak balatlabilir veya laptopun kapan el ile kapatarak ya da g veya uyku
butonuna basarak manel olarak balatlabilir.
Hazrda beklet modu uyku modunun bir sonraki aamasdr. evrebirimlerin ve hard disk, fanlar ve monitr gibi
bileenlerin gcn kesmenin dnda, bilgisayar kendi gcn de tamamen keser. Hazrda beklet modu ak olan
tm dosyalar ve uygulamalar ierecek ekilde masastnzn bir grntsn kaydeder ve daha sonra
bilgisayarn gcn keser. Bilgisayara g salamaya tekrar baladnzda, masast durumu ve almalarn en
Hazrda
son braktnz ekilde hazr halde olacaktr. Hazrda beklet modu bazen bir laptopun gnlerce batarya gcyle
beklet
almasna salayabilir ve uyku moduna gre daha fazla enerji tasarrufu salar. Ancak bilgisayarn geici bir
grnt dosyasndan veriyi yeniden yklemesi iin geen zaman, uyku modundan uyanmaya gre daha uzundur. Bu
dosya hard diskin kk dzeyinde yazldndan, sabit diskte belirli bir miktarda bo disk alannn bulunmasn
gerektirir.
BIOS
Temel Giri/k Sistemi (BIOS), salt okunur bellekte (ROM) depolanan komutlar setidir ve bir
bilgisayar sisteminin en temel hizmetlerini altrmak iin kullanlr. Her bilgisayar, sistem
aldnda bilgisayarn konfigrasyonunu ve ortam ayarlayan bir sistem BIOS'una sahiptir. BIOS
bellek ve hard diskler gibi sistem aygtlarn ve dier donanmlar tanmlar, test eder ve balatr.

BIOS G Ayarlar
Birka BIOS reticisi bulunmaktadr ve BIOS makinelere gre farkllk gsterebilir. BIOS'da fan
hzlarnn kontrol, i snn izlenmesi ve g ynetiminin ayarlanmas iin seenekler
bulunmaktadr. Yaplandrabileceiniz genel g ayarlarndan bazlar unlardr:
ACPI (Gelimi Yaplandrma ve G Arayz) askya al modu.
G butonuna basarak uyku modunun etkinletirilmesi
LAN'dan veya modemden uyan zelliinin etkinletirilmesi
fanlarn alma hz
ACPI
Gelimi Yaplandrma ve G Arayz (ACPI) bilgisayarlarn g ve termal ynetimi iin standartlar
salayan bir ak endstri standarddr. ACPI, iletim sisteminin bilgisayarn BIOS'u ile iletiim
kurmasna ve BIOS'a talimat vererek evrebirimlerin gcn kesmesine izin verir. rnein,
bilgisayarnz hazrda beklet moduna getiinde iletim sistemi dahili bileenler iin ne kadar gcn
salanmas gerektiini belirlemek amacyla, ACPI zelliini kullanr.
ekil 3-9:Sistem BIOS'unda ACPI etkinletirilmi.

ACPI G Durumlar
ACPI uyumlu sistemde belirli g durumlar iin kodlar tanmlanarak g ynetiminde bir standart
salanr.
G
Aklama
Durumu
-G0: Aygt tamamen fonksiyonel.

-G1: Beklemede/uyku modu.
-G2: Yazlmsal kapatma. Bilgisayar kapaldr ancak klavye, fare, modem, LAN veya USB aygtndan herhangi bir giri
Global
yapldnda uyanabilir.
-G3: Mekanik kapanma. G tketimi neredeyse sfrdr ve aygt sklmek veya fiin kartlmas iin gvenli
durumdadr.
-S0: alyor. CPU alr durumda.

-S1: Uyku. CPU durdurulmu ve RAM yenilenmi.
-S2: Uyku. S1'e benzer ancak CPU ve sistem nbelleinin gc yoktur. letim sistemi nbellek ve CPU ieriklerinin
korunmasndan sorumludur.
-S3: Uyku/beklemede. CPU'da g yoktur, rastgele eriimli bellek (RAM) yava yenileme modundadr ve g kayna
Uyku
azaltlm g modundadr. S3 genellikle Save To RAM (STR) olarak ifade edilir.
-S4: Hazrda beklet. Donanm tamamen kapal ancak dosyalar ve uygulamalar hard diskte geici dosya olarak
kaydedilmitir. S4 ayrca Save To Disk olarak adlandrlr.
-S5: Yazlmsal kapatma. ok az g kullanlr ve sistem uyandnda tam bir nykleme gerekir. Bellekteki hibir ey
kaydedilmez.
-D0: Aygt tamamen ak ve alr durumdadr.

-D1: Bu durum her bir aygt snfna gre farkl anlam tar. Azaltlm g ynetimi mevcuttur ancak aygt D2'den daha
fazla aygt bilgisini tutabilir. D1, D2'ye kyasla daha az enerji tasarrufu yapar.
Aygt
-D2: Bu durum her bir aygt snfna gre farkl anlam tar. Veriyolu g ynetiminde baz kontrollere sahip olabilir.
Veriyolunda gcn azaltlmas aygt kendi fonksiyonlarndan bazlarn kapatmasna zorlar.
-D3: Aygt kapal ve veriyoluna yant vermez.
-C0: lemci alr durumda.

-C1: mola olarak da bilinir. lemci talimatlar yerine getirmez ancak annda ilemeye devam edebilir.
-C2: stop-clock olarak da bilinir. lemci tm yazlmlar tarafndan grnr -- durumunu korur ancak uyanmas daha
CPU
uzun srer.
-C3: uyku olarak da bilinir. lemci kendi belleini etkinletirmeye ihtiya duymaz; iletim sistemi nbellein
tutarlln salamakla sorumludur. Baz ilemciler farkl C3 durumlarna sahiptir. Bu uyku seviyesine gre deiir.

PCI Express
PCI express (PCIe), sunucu ve istemci sistemi balantlar iin yksek hzl seri balant teknolojisini
kullanan PCI'n devam niteliindeki bir standarttr.. ncekiler ile kyaslandnda PCIe unlar sunar:
leklenebilir performans iin seri teknoloji.
Daha yksek bant genilii.
Sunucu mimarilerinde daha az gecikme sresi.
Daha kk konektrler.
Hizmet Kalitesi (QoS) gibi gelimi zellikler.
PCIe G Ynetimi
PCIe g kullanmyla ilgili baz sorunlara yol aabilir. PCI'n paralel arayz, verinin gnderilmesi
gereken zaman gelinceye kadar, arayz zerinden veri aktarm olmamasn salar. Bunun aksine,
PCIe gibi yksek hzl bir seri arayz hibir veri gnderilmeyecei zaman dahi aktif olmaktadr. Bu
ilem g tketimini arttrr ve batarya mrn ksaltabilir.
PCIe standard, iki dk gl balant durumu salar ve aktif durumlu g ynetimi (ASPM)
protokol bu problemi belirler. Bu durumlar etkinletirildiinde, arayz balants bota olduunda
g harcamas drlr ancak alc ve vericiyi yeniden senkronize etmek iin bir kurtarma zaman
gemesi gerekir. Kurumunuzdaki aygtlara gre g tasarrufu ve kurtarma zaman arasnda uygun
bir denge seebilirsiniz.
ekil 3-10:PCIe arayz herhangi bir aktarm olmadnda dahi her zaman aktiftir.

LAN ve NIC G Ayarlar
"LAN'dan uyanma" zellii aa bal bir kayna, gerekli an gelinceye kadar bekleme durumunda
kalmas eklinde yaplandrmanza izin verir. lk nce a kartnn ve anakartn LAN'dan uyan
kabiliyetine sahip olduundan emin olmalsnz. Bu artlar salanyorsa, bilgisayarn BIOS'unda
LAN'dan uyanma zelliini etkinletirebilirsiniz. Ayrca Aygt Yneticisinde gelimi a badatrcs
ayarlarn dzenleyebilirsiniz.
Bazen bir sunucuyu Internet zerinden gnderilen paket vastasyla uyanacak ekilde
yaplandrmak isteyebilirsiniz. Bu ileme WAN'dan uyanma ad verilmektedir. Sunucuyu uyandran
sihirli paket, bir an iinden deil de, Internet zerinden geldii iin yayn iletmek iin bir routeri
yaplandrmanz gerekmektedir.
ekil 3-11: LAN'dan uyanma ve NIC g ynetimi ayarlar.
NIC'i Otomatik Etkisizletirme
Bir a arayz, herhangi bir balant olmadnda dahi kk miktarda g ekmektedir.

Bilgisayarnz, a portunu herhangi bir kablo takl olmadnda otomatik olarak devre d brakacak
ayara sahip olabilir. Kablosuz zelliklere sahip bilgisayarlar genellikle, bilgisayar kabloyla bir aa
bal olduunda, kablosuz balantnn devre d braklmas iin gerekli ayara sahiptir. Bu zellik
g tasarrufu salamann yan sra, gvenlii de arttrmaktadr.

USB Semeli Askya Alma Ayarlar
Bir bilgisayardaki USB portlar, herhangi bir aygt takl olmadnda dahi belirli miktarlarda g
tketebilirler. Bu sebeple yeni iletim sistemleri, kullanmda olmayan USB portu iin gc askya
almanza izin verir. USB semeli askya alma zellii isminden de anlald gibi, sadece seilen
portlar etkisizletirirken, dier portlarn almasnda herhangi bir etkide bulunmaz.
USB semeli askya alma zellii laptoplar iin faydal bir zelliktir. Batarya mrnn korunmasna
yardmc olur. Parmak izi tarayclar gibi birok evrebirim aygtn, sadece arada srada g almas
gerekir ve bu tr portlarn ve aygtlarn askya alnmas ile g tasarrufu salanabilir. Baz
durumlarda da, USB aygt g ald srece, bilgisayar derin uyku modlarna giremeyebilir. Bu da
g tasarrufu gerekletirilmesini engelleyebilir.
ekil 3-12:G Seeneklerinde USB semeli askya alma ayar

Arama ndeksleme Ayar
Windows iletim sistemleri, varsaylan olarak, sistem dosyalar hakknda bilgiyi indeksleyen ve
kaydeden bir zellie sahiptirler. Bu hizmet sayesinde, bir dosyada, dosya isminde, dosyann
oluturulma tarihinde ve dier zelliklerde, herhangi bir bilginin veya metnin daha hzl bulunmas
salanabilir. Ancak, bu ilem bilgisayar kaynaklarndan bazlarna ihtiya duyduu iin, g tketim
miktar artabilir. Arama ndeksleme zelliinin devre d braklmas, gerekletireceiniz herhangi
bir dosya arama ilemi sresini uzatacaktr ancak bilgisayarn hzn fark edilecek ekilde arttracak
ve hard diskteki alma younluunu azaltacaktr.
ekil 3-13:Windows 7'de Arama ndeksleme seenei.

okluortam G Ayarlar
okluortam g seenekleri, bilgisayarn g seeneklerinde olan ekran ayarlarn ierir. Birok
bilgisayar ikinci ekran kart sayesinde, on-board ekran kartna ek olarak bir ekran kart kullanarak
veya baka bir k biimi eklinde oklu monitr kullanmna izin verecek ekilde ayarlanabilir.
deal g konfigrasyonu, sistemde kullanlan medya aygtlarnn says ile arpldndan dolay,
oklu monitr veya video projektrleri gibi okluortam aygtlarnn kullanm srasnda, g tasarruf
ayarlarnn daha dikkatli yaplmas gerekir
Windows Vista DreamScene
Microsoft Windows DreamScene , Windows Vista Ultimate de kullanlan bir eklentidir.

Videolarn ve dier uygun hale getirilmi animasyonlarn masast duvar katlar olarak
kullanlmasna salar. DreamScene, statik bir grntnn duvar kad olarak kullanlmas yerine,
videolarn arka planda oynatlmasna izin verir. DreamScene'in dier masast animasyon
yntemlerine gre avantaj, CPU yerine GPU'dan tarafndan destekleniyor olmasdr. Ancak buna
ramen, bu zellik daha fazla ileme kabiliyetine ve dolaysyla daha fazla g tketimine ihtiya
duyduu iin bilgisayara ekstra i yk ekler ve laptoplarn batarya mrn olumsuz etkiler. duyar.
Bu zellik iin belirli bir ticari amala kullanlmad srece nerilmemektedir.
Kapatma Scriptleri (Betikleri)

Tanm:
Bir ofiste en byk enerji savurganlklarndan birisi de, yanllkla veya ertesi sabah zamandan
kazanmak amacyla, donanmn gece boyunca alr durumda braklmasdr. IT departman
kapama scriptlerini kullanarak bu problemi zebilir. Kapatma scripti bir makineyi kapatmak iin
kullanlan komutlar serisidir. Tek bir bilgisayar, Grev Zamanlaycs yazlm kullanlarak, bir script
ile yerel olarak kapatlabilir veya birden fazla bilgisayar bir yn dosya ile uzaktan kapatlabilir. Bu
scriptler gnn belirli bir zamannda otomatik olarak altrlmak zere ayarlanabilir veya manel
olarak kullanlabilir. Kapatma scriptini kullanrken seilen zamana ve hedef makineye dikkat
edilmelidir. Yanllkla kullanmdaki bilgisayarlarn kapatlmas alanlarn veri kaybetmesine neden
olabilir.
rnek: Cuma Akam Kapan
zel bir irketin IT departman baz kullanclarn dzenli olarak kendi makinelerini gece ak
braktklarn farkediyor. Personel mmkn olduunca enerji tasarrufu yapmaya alyor ancak
alanlardan bazlarnn ge saatlere kadar altklar iin bilgisayarlarn kapatmay istemediklerini
biliyor. Bunun zerine IT personeli, her Cuma akam 18:00 da almaya balayan bir kapatma
scripti kullanmaya karar veriyor. Bu script sayesinde, makinelerin tm hafta sonu ak kalmas
nlenebilir. Bu plan, irketin i anda ulalabilir hale getiriliyor ve tm alanlar konudan
haberdar edilerek, alanlarn herhangi bir kt srpriz ile karlamamas salanyor.
ekil 3-14:Kapatma scripti uzaktan bilgisayarlar kapatyor.
Grup Politikas
zellikle byk irketlerde g ynetimi plannn oluturulmas, izlenmesi ve ynetimi zor olabilir.
Ynetilmesi gereken bilgisayarlarn says arttnda Grup Politikasnn faydas, g ynetimi
planlarnn kontroln basitletirmesiyle daha net anlalr hale gelir. Grup Politikas, yneticilerin
belirli bir g ynetimi standartlar oluturmalarna ve daha sonra kullanc gruplarn bu belirli
plana atamalarna izin veren, bilgisayar hesaplar ve kullanc hesaplar ve ortamn kontrol eden
Windows tabanl kurallar toplamdr.
Bu sistem, ayrca kapatma scriptlerini altrmak iin kullanlabilir. Ynetilecek donanm tipine ve
grup yelerinin grevlerine bal olarak farkl planlar gerekebilir.
Grup Politikas ayrca yneticilere, kullanclarn kendi g ayarlarn deitirmelerini kstlama hakk
vererek, g ynetimi planlarna ball arttrr. Kullanclar Dengeli ve Enerji Tasarrufu
planlar gibi, planlar arasnda gei yapabilir ancak uyku modu, hazrda beklet modu veya hard disk
uyku modu iin kontrolleri devre d brakamayacaklardr.
Harcanan Gcn Yazlm ile Drlmesi

En tasarruflu bilgisayar donanmnn bile optimum bir ekilde almas iin belirli bir konfigrasyon
gerekir. Yazlm arayzleri ile gcn ynetilmesi, aygtlarnzn enerji tasarrufu potansiyelini
arttrmanz salayacaktr.

Ana esaslar
Harcanan gc yazlm ile azaltmak iin:
Bilgisayarn g seeneklerini ayarlayn:
o Aygtlar iin 10 veya 15 dakikalk bota geen zamandan sonra uyku moduna
geii etkinletirin.
o Uyku durumundan uyanma zaman ok nemli olmadnda, aygtlar iin
hazrda beklet modunu etkinletirin.
o Bilgisayar bota olduunda monitrn otomatik olarak kapanmasn salayn.
o Bilgisayar bota olduunda hard diski otomatik olarak kapanacak ekilde
ayarlayn.
irkette g ynetimi ilemlerinin uygulanmas iin bir yntem gelitirin:
o Her iistasyonunu ayr ayr yaplandrmamak iin, g ynetiminde

kullanlacak grup politikalar oluturun.
o Belirli kullanc gruplar iin varsaylan g ynetimi profili sein veya profilleri
dzenleyin.
o Kullanclarn g ayarlarnda, irket politikasna uygun olmayan deiiklikler
yapmamalar iin, eitli kstlamalar getirin.
o Ticari hedefleri olumsuz etkilemeyecek ekilde, kurum bnyesinde bir
kapatma plan veya kapatma scripti balatmay dnn.
Sistem BIOS'unda gle alakal ayarlar uygun hale getirin:
o Bilgisayar uyku veya hazrda beklet modlarna geirmeye izin vermek iin
ACPI ayarlarn yaplandrn.
o Aa bal kaynaklarn kullanlmadklarnda g tasarrufu salamalarna izin
vermek iin LAN'dan uyanma ayarlarn etkinletirin.
Portlarn ve evrebirimlerin enerji performansn uygun hale getirin:
o PCIe geniletme kartlar iin dk gl link durumunu etkinletirin.

o Kablolu balant tespit edildiinde, Wi-Fi adaptrleri, kendi sinyallerini devre
d brakacak ekilde yaplandrn.
o USB semeli askya alma zelliinden yararlanarak, kullanmda olmayan USB
portlarn, dierlerini etkilemeden devre d brakn.
o lave monitr veya projektr gibi aygtlar iin k kontrol etmek amacyla,
multimedia g seeneklerini yaplandrn.
Dosya aramalarnn sk sk gerekletirilmedii bilgisayarlarda, arama indeksleme zelliini
devre d brakn.
rnek: Plana Gre G Ynetimi
Birka ay nce orta lekli bir irketin IT personeli, eski son kullanc masast bilgisayarlar daha
hzl ve tasarruflu laptoplar ile deitirerek yllk btesinin byk bir blmn yatrm amal
kulland. Ancak irket, oluan tasarruflarn sadece elektrik faturalarnda gerekletiini fark etti. IT
personeli durumu inceledi ve aygtlar iin daha hassas ayarlamlarn gerekli olabileceine karar
verdi.
lk nce zel bir g ynetim profili oluturuldu. Bu profil kullanc iistasyonlarnn 10 dakikalk
bota kalma sresinden sonra uyku moduna geii salyordu. Ayn profil, daha sonra tm
kullanclar dahil edilerek irket iin grup politikas ierisinde yer ald. Kullanclara, IT
departmanndan izin almadan, kendi g profillerini deitirebilme yetkisi verilmedi. Ek olarak, aa
bal tm bilgisayarlar 19:00'da kapatan bir kapatma scripti oluturuldu.Kapatma ilemi
gereklemeden 10 dakika nce kullanclar kendi ilerini kaydetmeleri konusunda uyaran bir uyar
mesaj grntlenmekteydi. Kapatma scripti makinelerin gece boyunca ak kalmasn engellemeye
balad.
Yeil Tesisler ve Yenilenebilir Enerji

Bu dersin ilk iki konusunda donanmnz ve donanm yneten yazlmnz doru ekilde
yaplandrarak, enerji tketiminde tasarruf salamak iin eitli yollar rendiniz. irketinizde
tketilen enerjinin miktarn drmek iin bir dier yol da, tesisinizin doru ekilde ynetilmesidir.
Bu da, yenilenebilir enerji kaynaklarnn mmkn olduunca doru ekilde kullanlmasyla
gerekletirilebilir.
Bu konuda, yeil tesislerin ve yenilenebilir enerji kaynaklarnn zelliklerini reneceksiniz.
Binanzn fiziksel mimarisi ile yapabileceiniz hibir ey olmad varsaymna dayanarak, yeilci bir
tesis olma konusunda herhangi bir aratrma yapmaman ve giriim gerekletirmemeniz, tesislerin
grnm konusunda baz hususlarn atlanmasna yol aabilir. Buna ramen, sizin de kurumunuzla
ilgili yapabileceiniz bir iki giriim olabilir. Modern yeil tesislerin baz zelliklerini renerek, tesis
yneticileri g retimi, yerleim ve soutma hakknda akllca kararlar verebilirken, kullanclar da
iyerinde akll aydnlatma uygulamalar konusunda giriimde bulunabilirler. Yeil bir tesisin
kurulmas, IT yneticisi olarak dorudan sizin sorumluluunuzda olmasa bile, bu konseptler ve
sorunlarla ilgili tutumunuz, irketinizde yeil giriimleri arttrmaya ynelik olarak sizi ve
meslektalarnza yol gsterebilir.

Yeil Mimari
Tanm:
Yeil mimari, mimarlk alannda evresel olarak bilinli uygulamalar belirten genel bir terimdir.
Yeil mimari, tesisin almasnn evreye olan etkisini en aza indirmek amacyla malzemelerin,
enerjinin ve gelitirme alannn kullanmn dikkate alr. Bir binann enerji tasarrufuna birok faktr
katkda bulunmaktadr. Bu faktrlerden bazlar duvarlarn ve pencerelerin ynleri, ofislerin ve
odalarn fiziksel yerleimi, inaatta kullanlan malzemeler ve srdrlebilir enerji kaynaklarnn
kullanm olarak belirtilebilir.
rnek: Yeil Ozalit Basklar
rnein yeni bir tesisin yerleim plan yaplrken, IT almalar iin nemli olan odalarn
yerleimine dikkat edilmelidir. Soutma, sunucu odalar iin nemli bir konudur ve bu odalar
gnein etkisini en aza indirmek iin binann kenarlarnda olmamaldr. Bunun yerine s ve
aydnlatmaya daha fazla ihtiya duyan ofisler ve odalar, gnein dorudan enerji kayna olarak
kullanlabilecei ynlerde yerletirilmelidir.
Yaltm
Binalardaki yaltm ncelikle istenmeyen s kayb veya ar snmay azaltma ile ilgilidir. Bu yzden
stma ve soutma sistemlerine olan ihtiyac azaltr. Ancak yaltm kavram, alev yaltm, akustik
yaltm ve darbe yaltm hususlarnda da karmza kmaktadr. ou endstriyel yaltm yaklam
bu gereksinimlerin birkan tek bir seferde karlamay hedeflemektedir.
Yaltm Tipleri
Is yaltm konusunda, cam elyaflarndan oluan pembe eritler en yaygn olanlardr. Ancak birok
tesis yneticisi salk asndan tehlikeli olduu sylenen cam elyaflarna, evre dostu alternatifler
aramaktadr. Yeil yaltm seeneklerinden bazlar:
Selloz yaltm, 80% orannda geri dntrlm gazete ktlarndan imal edilir. rnn
gvenli olmas iin yangn geciktirici kimyasallar kullanlmaktadr.
Geri kazanlm kuma 100% kot kumalarndan imal edilen organik bir yaltmdr. Etkili ve
kolay montajldr. Pamuktan retilmi olmas, herhangi bir tehlikeli kimyasal iermedii
anlamna gelir.
Maden yn, ta yn veya curuf yn biiminde olabilir. Ortalama % 75endstri sonras geri
dntrlm malzeme ierir ve yangn geciktirici kimyasallara gereksinim duymaz.
Koyun yn mkemmel yaltm kalitesine sahiptir ancak pahal bir seenektir.
Yapsal Yaltml Paneller

Yapsal Yaltml Paneller (SIP'ler) iki lifli levhann arasnda bulunan ezilmi polisitren levhalardr.
Her ne kadar bunlar uygun maliyetli ve daha dayankl olsalar da, ynlendirilmi lifli levhann
retiminde reine kullanlmaktadr. Dk formaldehit seviyelerinin yaylmas sebebiyle bunlar en
ok tercih edilen seenekler arasnda yer almamaktadr.
CFL Ampulleri
kompakt floresan (CFL) yumuak k kayna salamak amacyla, kk sarml floresan tpn
kullanan bir lambadr. CFL'ler yava yava geleneksel akkor lambalarn yerine kullanlmakta ve
birka avantaj sunmaktadr.
CFL'ler akkor lambalara gre %60-80 civarnda daha az elektrik kullanrlar. 22 vatlk CFL 100
vatlk bir akkor lamba ile ayn retir.
CFL'ler ilk bata daha pahal gzkebilirler ancak kullanm srelerince saladklar enerji
tasarrufu gz nne alndnda, byk lde karldr. Ortalama olarak akkor lambalara gre
10 kat daha uzun sre kullanlmakta ve $30 ila $40 tutarnda elektrik tasarrufu
salamaktadrlar.
Akkor lamba yerine kullanlan her CFL, yarm ton karbon dioksitin (CO2) atmosfere
karmasn nlemektedir.
CFL'ler ok ynldr ve bir akkor lambann kullanlabilecei hemen hemen her yerde
kullanlabilirler.
ekil 3-15:CFL lamba ve akkor lamba

LED Lambalar
Ik Yayan Diyotlar (LED'ler) kk, dayankl ve enerji tasarruflu asndan baarl lambalar
olduklarndan, akkor lambalar yerine kullanlabilecek bir dier alternatiftir. Geleneksel olarak
LED'ler elektronik cihazlarda enstrman panellerinde ve klavyeler veya routerler gibi donanm
gstergelerinde yani tek lambal uygulamalarda kullanlyordu. Son zamanlarda eitli reticiler
LED'leri aydnlatma amalar iin bir araya getirmilerdir.
LED'ler inanlmaz verimlilikte alrlar ve CFL'lere gre 10 kat daha uzun mrldr. Bir dier ifade
ile, akkor lambalara gre 100 kat daha uzun mrldr. LED lambalar ayrca sadece 2-10 vat
elektrik kullanrlar. Bu oran CFL'nin te biri ve akkor lambalarn otuzda biridir. LED lambalar
cvaszdr ve lamba teli bulunmadndan fiziksel olarak daha dayankldrlar ve ok az s
oluturduklarndan tesisin soutma gereksinimlerinde de tasarruf salarlar.
ekil 3-16:LED lamba
Akll Lamba Anahtarlar

Tanm:
Akll lamba anahtar, gerekli olmadnda kendini kapatabilen bir lamba anahtardr. Akll lamba
anahtarlarnn alma ekline gre eitli mekanizmalar mevcuttur ancak bunlardan en yaygn
olarak bilinen iki tipi; belirli bir sre sonunda kendini kapatmak iin zamanlayc kullanan tip ve bir
odada herhangi birisinin varln tespit etmek amacyla hareket sensr kullanan tiptir.
Zamanlamal akll lamba anahtarlar belirli bir sre iin k salanmas gerektiinde kullanldr.
Dier taraftan, hareket sensrl lamba anahtarlar, bir odadaki k ihtiyac sresi srekli deiiyor

ise, kullanldr. Bunlar toplant odalar iin idealdir. rnein odada kimse kalmad zaman
kendilerini kapatrlar.
ekil 3-17:Akll lamba anahtar
Ekipmann Etrafnda Boluk Brakma

Soutma, IT alanndaki nemli bir konudur ve zellikle veri merkezleri iin sknt verici bir
meseledir. Fanlar, soutucular ve su dolam gibi aktif ve pasif soutma teknikleri, kasalar ve
ierisindeki donanmlar iin faydal ve gereklidir. Ancak ekipmanlarnz nasl yerletirdiiniz de,
ayn derecede nemlidir.
rnein, IT soutmasndaki en verimli uygulamalardan birisi, sunucu odasnda souk koridor/scak

koridor giriini kullanmaktr. Bu teknik sunucu raflarnn deien sralarda dizilerek, souk havann
bir ynden giriini ve scak havann farkl bir ynden kn iermektedir. Raflarn n ksmlarndan
oluan sralara souk hava koridorlar denir ve genellikle havalandrma k kanallarna doru
ynelirler. Scak havann dar kt sralara scak koridorlar denir ve genellikle havalandrmann
geri dn kanallarna doru ynelirler.
Boluk Brakma Esaslar
Daha etkili soutma salamak iin aadaki ana esaslardan yararlann:
Havann, ekipman etrafnda, her yne dalmasna izin verecek bir zemin plan oluturun.
En stteki kabin ile tavan arasnda en az 10 cm boluk brakn.
Mmknse souk koridor/scak koridor dzenlemesini uygulayn.

Soutma birimlerini ekipman sralarnn sonuna, scak koridorlar ile hizalayarak yerletirin.
Soutma birimlerinin ayn yne bakmasn salayn.
Hava akm kstlamalarn en aza indirmek amacyla g kablolarn alt demede, souk
koridor altndan geirin.
ekil 3-18:Scak koridor/souk koridor dzenlemesi
!Scak koridor / souk koridor hakknda daha fazla bilgiye u adresten ulaabilirsiniz;
www.42u.com/cooling/hot-aisle-cold-aisle.htm.
HVAC Zorluklar
Istma, havalandrma ve iklimleme ksaca HVAC olarak ifade edilir. Bu terim, bir tesisi stlmasn ve
soutulmasn salayan ekipman iaret eder. Klimalar, ocaklar, termostatlar, filtreler ve hava
kanallar rnek olarak verilebilir. Bir tesiste ideal scaklklarn korunmas birok nedenden dolay zor
olabilir. rnein tesisin farkl alanlarnda, farkl stma ve soutma gereksinimleri sz konusu
olabilir. Ofisler ve odalar k mevsiminde stmaya ihtiya duyarken, sunucu odalar mevsimin ne
olduuna baklmakszn soutmaya ihtiya duyarlar. Veri merkezleri gibi ou IT arlkl tesisin
karlat bir dier zorluk da, gnn 24 saati alyor olmalar ve tesisin ynetim personeli
tarafndan her zaman kontrol edilememesidir.
HVAC zmleri
Istma ve soutma gereksinimleri bir veya daha fazla farkl teknik ile zlebilir.
HVAC zmleri Aklama

IT departman tesisteki scakl ve kullanlan HVAC mekanizmalarn gzlemlemelidir. Eer bir iyeri stma ve
HVAC zamanlama soutmay kendisi gzlemlemek istiyorsa, zel bir yazlm kullanmay tercih eder, veya bu ii uzaktan bakm
ve gzetim salayacak ekilde zel bir ekipman kullanabilir. Kablosuz ekipmanlar stma ve soutma bilgisini web
yazlm zerinden nc bir irkete gnderebilir ve gerek zamanl scaklk ve donanm istatistikleri gzlemlenebilir
ve bunlara uygun mdahalelerde bulunulabilir.
Isy tutan vantilatr (HRV) gelen temiz havay ve giden eski havay hareket ettirmek iin ayr fleyiciler
Isy tutan kullanr. Vantilatr, hava akmn kartrmadan sy taze havaya aktarr. Yaltmdan kaynaklanan olas
vantilatr problemleri zer. Efektif yaltm hava kaaklarn nler ayrca dardan binaya giren havay temiz tutar. Is,
scak ve eski havadan taze ve serin havaya iletilir.
Is deitirici bir ortamdan, baka bir ortama etkili s transferi salamak iin kullanlan aygttr. ki ortam bir
duvar ile birbirinden ayrlabilir. Bu yzden asla birbirlerine karmazlar veya dorudan temas kurmazlar.
Sunucu odalar gibi IT younluklu alanlar, uzaklatrlmas gereken ar miktarda s retirler. Is deitiriciler
Is deitiriciler
bu sy alp, tesisin farkl bir blgesinin s ihtiyacn karlamak zere kullanabilirler. Bu pratik dnmler s
ve maddi tasarruf salarlar. nk bu sistem olmazsa, dier odalardaki stma ihtiyac harici bir kaynak
tarafndan karlanmak zorundadr.
Gne Panelleri
Gne enerjisi, gne nn elektrik retmek amacyla yakaland yenilenebilir enerji biimidir.
Gne paneli gne enerjisini kullanarak g salanmas amacyla kullanlan bir armatrdr. Bu
paneller stratejik olarak atlarda, binalarn st ksmlarnda veya bamsz alanlarda kurulurlar ve
gne nlarn maksimum miktarda toplayabilirler. Baz solar paneller, gnn belirli saatlerinde
gnein pozisyonundaki deiikliklere gre veya yllk gidiata gre ay deitirebilecek ekilde
ayarlanabilir.

ekil 3-19:Gne Panelleri
Aktif Gne Enerjisi ve Pasif Gne Enerjisi

Gne enerjisinin iki temel tipi; aktif gne enerjisi ve pasif gne enerjisi olarak bilinmektedir.
Aktif gne enerjisi, gne enerjisinin dorudan kullanlabilir elektrie dntrlmesidir. Gne
nm byk panellerde toplanr ve fotovoltaik enerji biiminde elektrik akmna dntrlr.
rnein gne enerjili hesap makinesi bu prensibe gre almaktadr.
Pasif gne enerjisi, gnein termal enerjisinin fotovoltaik hcreler olmadan kullanlmasdr.
Burada gne , kullanlabilir sya dntrlr. Pasif gne enerjisinin kullanmndaki en yaygn
olarak bilinen yntem, k aylarnda i ortamlar stmak iin mmkn olduunca ok gne nn
ortama giriini salamaktr. Termal enerji ayrca su stmada kullanlabilir. Bu daha sonra baka bir
ekilde enerji kayna olarak kullanlabilir.
Rzgar Gc
Rzgar gc aslnda gne enerjisinin bir baka yan rndr. Gne n hava, yeryz ve su
tarafndan farkl kapasitelerde emilerek, dnyann her tarafn stm olur. Bu dengesizlik scaklk ve
basnta farkllklar oluturur ve bu sayede rzgar oluur. Byk rzgar trbinleri rzgarn mekanik
enerjisini elektrik enerjisine dntrmektedirler.
Rzgar gc mkemmel bir enerji kaynadr:
Rzgar trbinleri, herhangi bir yenilenebilir olmayan enerji kaynana ihtiya duymadndan
ve herhangi bir gaz veya atk oluturmadndan en temiz enerji kaynaklarndan birisidir.

Ayrca uygun maliyetli bir enerji kaynadr. Yaplan yatrm balangta yksek gibi grnse
de, g kayna tamamen cretsizdir ve sfr karbon ayak izine sahiptir.
Etkili olduu ispatlanmtr. Dnya zerinde 68,000 den fazla rzgar trbini almaktadr ve
bu say hzl bir ekilde artmaktadr.
ekil 3-20:Rzgar trbinleri
evresel Bor
Her ne kadar gne panelleri ve rzgar trbinleri temiz ve yenilenebilir enerji kaynaklar olsalar da,
tm enerji kaynaklar retim aamalar ve almalar srasnda evresel bor olutururlar. rnein
rzgar gc temiz bir ekilde altrlr ancak yerel komiteler grlt, erozyon ve kular ile yaanan
skntlar konusundaki olumsuz etkilere kar dikkatli olmaldrlar.
Alternatif Enerji Kaynaklar

Kendi gcnz retmek iin satn alacanz ekipmana ek olarak, alternatif evre dostu
yntemlerle de g retme frsatnz vardr.
Alternatif
Aklama
Enerji
Hidroelektrik, dmekte veya akmakta olan suyun ekim kuvvetini kullanarak elektrik retilmesidir. Genellikle
Hidroelektrik yenilenebilir enerji eklinde kullanlr ve fosil yaktla beslenen elektrik santrallerine gre daha az evresel etkiye
sahiptir.
Jeotermal Jeotermal enerji yer altndaki sdan elde edilen enerjidir. Jeotermal enerji minerallerin radyoaktif bozunumundan
enerji ve yeryznde emilen gne enerjisinden meydana gelir. Enerjiyi aa kartmak iin eitli teknikler kullanlr.

rnein; radyatrler, kuyu dibi s deitiriciler ve jeotermal s pompalar.
Biyoyaktlar, canl veya yakn zamanda canl olan materyalden elde edilen kat, sv veya gaz yaktlardr. Fosil
yaktlar ise tam tersine, uzun sre nce lm biyolojik materyallerden tretilir. Biyoyakt rnekleri: Bitkisel ya
(insanlarn tkettiinden daha dk kalitede); biyodizel (fosil dizel ile kyaslandnda benzer olan yalardan
Biyoyaktlar retilmi sv); etanol, propanol ve butanol gibi biyoalkoller (eker, niasta veya selloz fermantasyonu ile
mikroorganizmalarn ve enzimlerin biyolojik olarak ilenmesiyle elde edilen alkoller); biyogaz (mikroorganizmalarn
plklerde organik malzemeyi paralayarak rettikleri, enerji olarak kullanlan gaz) Biyoyaktlar genellikle aralara
g vermek, ev veya tesisleri stmak amacyla kullanlr.
evresel Dzenlemeler
Tesisler ile ilgili alnan kararlar, ayrca birok evresel dzenleme tarafndan etkilenir.
evresel
Aklama
Dzenlemeler
Mavir Mhendisler Uluslararas Federasyonu (FIDIC) global olarak mavir mhendislik endstrisini temsil
etmektedir. FIDICnin misyon beyan "Ticaret ortamn artrmak ve global ve yerel olarak, toplum ve evrenin
yararna kaliteli hizmetler salama sorumluluunda kararllk gstererek mavir mhendislik firmalarna olan
FIDIC PSM
ilgili arttrmak." FIDIC Proje Srdrlebilirlii Ynetimi (PSM) bir kurumun proje srdrlebilirlii sorunlarna etki
eden aktivitelerinin tanmlanmas ve ynetilmesi hususunda bir rehber salamak amacyla sistem oluturulmas
yaklamdr.
Investment Property Databank (IPD) gayrimenkul analizinin gerekletirilmesinde rehberlik eden bir kurumdur.
IPD evre IPD, binalarn evresel performansn lmek amacyla global standart oluturmak iin, 2008 ylnda evre
Kanunu Kanununu yrrle koymutur. Bu kanun, iyerlerinin tesislerinin evresel performansn deerlendirmeleri ve
bunlar dier iyerleri ve endstriler ile karlatrmalar iin uluslararas kabul grmektedir.
Uluslararas Standartlatrma rgtne gre ISO 21931 binalarn evresel performansn deerlendirmek iin
kalite ve karlatrlabilirlik yntemlerinin gelitirilmesi amacyla genel bir sistem oluturmaktadr. ISO 21931,
yeni veya mevcut bina zelliklerinin tasarm, yapm, alma, onarm ve yap zm aamalarnda evresel
ISO 21931
performanslarnn deerlendirilmesine ynelik yntemleri kullanrken dikkate alnmas gereken sorunlar
tanmlamakta ve aklamaktadr. Uluslararas Standartlar ISO 14000 serisi ile birlikte kullanlmak zere
gelitirilmitir.

Bu derste imdiye kadar donanm veya yazlm yoluyla enerji tasarrufu salama konusunda eitli
yollar rendiniz.
Fakat, yeilci bir kurum olmak, irketteki enerji kullanmn azaltmaktan daha fazlasn ierir. Bu
konuda, irketinizde tketilen fiziksel malzemelerin miktarn nemli lde azaltmanz salayacak
yntemleri reneceksiniz.
Ne yazk ki iyerlerinin ou temelden, g tasarrufu yaparak yeilci olma konusunda

odaklanmaktadr. plkler, yenilenebilir rn kayna deildir ve her yl milyonlarca ton atk
biriktirmeye devam edilmektedir. Kat, mrekkep ve paketleme malzemeleri gibi kullanlan sarf
malzemelerin miktarn drme yollarn renmek, kaynak masraflarnda tasarruf salamaya
yardmc olaca gibi, atklarn arazileri doldurmasn engelleyecek ve evrenin korunmasna
yardmc olacaktr.
ift Ynl Bask

ift yn bask, yazclarn ve ok fonksiyonlu donanmlarn, kadn iki tarafna da otomatik olarak
yazdrmasna izin veren zelliidir. Kdn tek tarafnn yazdrld tek ynl bask ile
kyaslandnda, kt tasarrufu salamaktadr.
Maksimum ift ynl bask salamak iin yaplamas gerekenler yledir:
ift ynl bask zelliine sahip olmayan aygtlarn, bu zellie sahip olanlar ile deitirilmesi.
Tm iistasyonlarnda ift ynl modda yazdrmak iin gerekli tm yazc srclerinin

yklenmesi.
Kullanc iistasyonlarnn aksi belirtilmedii srece, varsaylan olarak ift ynl bask
modunda yazdracak ekilde yaplandrlmas. Baz kullanclar bu seenei tercih
etmeyebilirler veya nereden ayarlandn bilmiyor olabilirler.

ekil 3-21:ift ynl mod seilmi.
Tek Ynl Yazclar iin ift Ynl Mod
Yeni tek ynl yazclar, ift ynl modda yazdrabilme kabiliyetine sahiplerdir ancak yazdrma
srasnda kullancnn mdahale etmesi gereken anlar vardr. ou durumda yazc, kullancnn
sayfay ters evirerek yazcya tekrar yerletirmesini gerektirir. Bu sayede kdn dier tarafna
yazdrlabilir. Her ne kadar sknt verici bir durum olsa da, bu ekstra aba ile nemli miktarda kt
tasarrufu salayabilirsiniz.
Taslak Bask Ayarlar

Kullanc bir belgeyi yazdrrken yazdrma srasnda kullanlan mrekkep miktarn azaltmak iin
kullanabilecei birok seenek bulunmaktadr. Bir belgeyi yazcya gndermeden nce, nerede
tasarruf yapabileceinizi grmek iin bask seeneklerini kontrol edin.
Belge profesyonel olarak sunulmayacaksa, taslak kalite ayarn sein. Belge normalde
olacandan daha ak renkte grntlenecektir ancak yazdrma ilemi srasnda daha az
mrekkep harcanm olacaktr.
Eer belgenin renkli olmas art deilse, siyah veya grilik skalas ayarlarn seebilirsiniz. Renkli
mrekkepler pahaldr ve gruplar halinde yerletirilmesi gerekir. Birden fazla renge sahip
kartu yerletirildiinde, kullanlmayan mrekkep atk haline gelecektir.
Baz lazerli yazclar ve byk ok fonksiyonlu aygtlar aygtn zerinde yaplandrlabilen mrekkep
ve toner tasarrufu ayarlarna sahiplerdir. Bu zellik IT departmannn yazc iin varsaylan yazdrma
ve kalite ayarlarn daha fazla kontrol edebilmesine ve kullanclarn gerektiinde daha yksek kalite
ayarlarn seebilmelerine izin verir.

ekil 3-22:Taslak bask kalitesi seenei
Sayfa Boluu Ayarlar

Sayfa boluu, gerek sayfa ieriini kuatan bo alan miktardr. Sayfa boluklar kullanclarn
yazdrma ilemi srasnda tketilen kt miktarnda kolayca tasarruf yapmasn salayan
mkemmel bir seenektir. Genel konuacak olursak, yaygn olarak kullanlan ofis uygulamalar iin
varsaylan sayfa boluklar, sayfada boa harcanan deerli alanlardr. Bu boluklar iin basit
dzenlemeler yaparak, yazdrlacak belge bana bir veya iki sayfa tasarruf edilebilir.
Belgeyi yazcya yerletirmeden nce, bask ayarlar penceresinde sayfa boluklarn

ayarlayabilirsiniz. Ya da yazdrma ncesinde belgenin kendisinde bu boluklar manel olarak
dzenleyebilirsiniz. Bu teknik, belgenizi dier insanlara gnderdiinizde ve bastrldnda zaten
evre dostu bir ekilde bulunduu iin, elektronik olarak bakalarna gnderilecek olan belgeler iin
de mkemmel bir tekniktir.

ekil 3-23:Sayfa Boluklar.
Sayfa Aral
Varsaylan olarak bir kullanc yazcya belge gnderdiinde, tm belge yazdrlr. Ancak belgenin
gerekten ihtiya duyulan, belirli bir ksmn yazdrmak da mmkndr. Bask Seenekleri penceresi
kullanclarn tm belgenin deil de, belirli bir blmnn yazdrlmas gereken durumda, sayfa
aralklarn belirlemelerine izin vermektedir.

ekil 3-24:Sayfa aral belirtilmi.
Bask n izleme
Bask n izleme, gerek belgenin yazdrlmadan nce son halini grmenize izin veren ve neredeyse
tm uygulamalar ve web tarayclarnda kullanlabilen bir zelliktir. Belgenizin n izlemesini
yapmak, sayfa iin dier tm ayarlamalar ve mrekkep ayarlarn yaptktan sonra, belgenizin ne
kadar verimli bir ekilde yazdrlacan grme frsat verir. Bask n izleme zellii bir belgeyi
yazcya gndermeden nce son adm olarak kullanlmaldr.
Malzeme Savurganlar
Bask n izleme zelii mrekkep ve ktta tasarruf edebileceiniz alanlar abucak tespit
etmenize yardmc olabilir.
Malzeme Savurganlar Aklama
Bask n izleme zelii mrekkep

Yazdrdnz belgeler gerekli olmayan grntleri ieriyor olabilir.Bu zellikle reklamlarla dolu
ve ktta tasarruf edebileceiniz
olan web sitelerinde karnza kabilir. Byk grafiklere sahip sayfalar yazdrmaktan mmkn
alanlar abucak tespit etmenize
olduunca kann.
yardmc olabilir.

Birok belge ve web sitesinin ierdii renkli yazlar, belgenin ne derece nemli olduuna ve
profesyonel olarak grntlenip grntlenmeyeceine bal olarak gerekli olabilir veya
Gereksiz renkler
olmayabilir. Belgenin renkli olmasnn zorunluluu sz konusu olmadnda, sadece siyah
mrekkeple yazdrn.
E-postalar ou zaman referans olarak saklamak amacyla yazdrlr ancak bu durumda sadece
gvde metnin yazdrldna dikkat edilmelidir. E-postann imzasnn veya e-posta hizmet
E-posta imzalar salaycs tarafndan otomatik olarak oluturulan bir yaz satrnn yazdrlmas sz konusu
olabilir. E-postalarn n izlemesini gerekletirerek, yazdrlacak bir sayfann sadece imza gibi
konu d metinlere tahsis edilmediinden emin olun.
Bir e-postay yazdrmanz gerektiinde, varsaylan olarak tm karlkl mesajlamalarn

yazdrlacana dikkat edin. Bazen mesajn sadece bir ksmnn yazdrlmas gerekebilir. Bu
ok uzun karlkl yazmalar durumlarda n izleme yaparak belgeyi inceleyin ve sadece sizin iin nemli olan sayfalar
yazdrn. Genellikle alt ksmlarda orijinal mesaja ait sorular ve sorunlar yer alrken, cevaplar ve
zmler st tarafta yer alr.
Belgeleri malzemeden tasarruf etmek adna yeniden biimlendirirken, bazen gerek

duyulmayan byk boluklar oluturulabilir. eriin kalanndan ayrlm ksa paragraflar veya
Beyaz boluk
cmlelere gz atn ve aslnda ayr olmas gerekmeyen ancak ayr gibi grnen metinler
arasndaki boluklar kaldrn.
Veri ve planlama bilgisini ieren elektronik sayfalar, genellikle referans olarak yazdrlr.
Dikkatli ekilde planlanmadnda, bazen sadece bir veri stunu ieren veya herhangi bir veri
olmadan sadece balk ieren bir sayfann olumas sz konusu olabilir. ok az miktarda bilgi
ieren sayfalar n izlemeyle aratrn ve daha sonra kenar boluklarn yeniden ayarlayarak,
Yetersiz stun hizalama
ayrk duran satrlar tablonun dier ksmyla birletirin. Ayrca ekstra alan kazanmak iin
stunlar arasndaki boluklar azaltabilirsiniz. Birka kk ekme ilemi ile yazdrlacak kat
says %50 azaltlabilir. Elektronik olarak yaynlamadan nce, tablolar ve elektronik sayfalar
hizalamak iin harcayacanz zaman bu tasarrufu arttrabilir.
Yeil Bask Yazlm

Standart bask n izleme fonksiyonunu bir adm ileriye tayan baz uygulamalar mevcuttur. Yeil
bask uygulamalar, belgenin tam n izlemesini gstermenin yan sra, ayrca yazdrmak istediiniz
belirli alanlar seebilme konusunda daha fazla esneklik salamaktadrlar.

GreenPrint yaygn olarak kullanlan bir yeil bask uygulamasdr. Belgenin n izlemesini
grntledikten sonra, istenmeyen sayfalar, grntleri ve metinleri kartmak iin kullanm kolay
bir arayz ve aralar salamaktadr. Silinecek olan gereksiz sayfalar otomatik olarak iaretleme
kabiliyetine sahiptir. Program ayrca, n izlemesi yaplan belgelerden gereksiz ieriklerin
kaldrlmasyla, ne kadar maddi tasarruf salandn gsteren istatistikleri kaydetmektedir.
ekil 3-25:GreenPrint arayz.
!GreenPrint World, ev kullanclar iin uygun olan, cretsiz temel versiyondur. Kk ofis ve
irketler iin GreenPrint Home Premium ve GreenPrint Enterprise lisanslar kullanlabilir. Uygulama
www.printgreener.com adresinden indirilebilir.
Elektronik Belgeler
Tanm:
Elektronik belge, bir belgenin fiziksel deil de dijital olarak sakland, elektronik versiyonudur.
Birok iyeri, bilgiyi gerek duyulduunda, elektronik olarak eriilebilecei merkezi bir yerde
depolamak iin yntemler gelitirir. Web tabanl aralar ve bilgisayar alarnn gcnden
yararlanarak, tek bir belge ayn anda birka insan tarafndan grntlenebilir hatta deitirilebilir.
Elektronik olarak ibirlii yaparak alma, ormanszlatrma orann, kat ileme ve datmn,
mrekkep ve kat tketimini ve atk miktarn azaltmaya yardmc olur.
rnek: Fizikselden Dijitale

Bir fiziksel belgeyi, PDF gibi bir dijital formata dntrmek iin tarayc kullanabilir. Depolanan PDF
daha sonra, dokmanlarndaki karakterleri tanmlamak iin kullanlan zel yazlmlarla arama
yaplabilir hale getirebilir. Bu programlar ayrca bu dosyalar, ofis aralar tarafndan tannabilir
formatlara dntrebilme kabiliyetine sahiptirler.
Elektronik Belge Ynetimi

Elektronik belgelerin ynetiminde kullanlan uygulamalar iyerinden iyerine deiiklik gsterir
ancak aada birka ana esas belirtilmektedir:
Tutarl ve sezgisel bir belge adlandrma emas kullanarak, fiziksel dosyalama dolab gibi ayn
mantksal dzeni takip eden bir evrimii dosyalama sistemini oluturun.
Elektronik belgeleri PDF gibi standart bir formatta oluturun. Bu sayede dosyalarn ierisinde
arama yaplabilir ve dosyalar dier departmanlara veya kurumlara kolayca gnderilebilir.
Dosyalarnz dzenli aralklarda yedekleyin ve yedek dosyalar olas bir soruna kar farkl bir
yerde tutun.
Belgelerinizin gvenliini salayn ve sadece bu belgelere ulamas gereken kiiler tarafndan

ulalabilir olduklarndan emin olun.
Dosyalarnz dzenli aralklarla inceleyin ve eski veya ihtiya duyulmayan belgeleri arivleyin
ya da silin.
Satc Birleimi
Satc birleimi, birka potansiyel satcnn bir araya gelmesiyle oluturulan, kaynaklarn
ounluunu salayabilme zelliine sahip satclar grubudur. Birok farkl satcdan, az sayda
materyalin alnmas sonucu, nakliyat pahal ve verimsiz bir ilem olabilir. Birleim yaklam bu
noktada tedariki ve satn alan taraf iin baz faydalar sunmaktadr:
Nakliye masraflar der. Kk miktarlar bir araya getirilerek, tek bir nakliyatta teslim edilir.
Paket ierisinde daha fazla sayda nesnenin bulunmasyla, daha az paketleme malzemesi
harcanm olur.
Byk rn aralyla organize nakliye plan envanter esneklii salar -- ve bu sayede

depolama talepleri azalr.
Ksmen yklenmi ok sayda tr yerine, tamamen dolu olan daha az sayda tr yola kar. Bu
durum daha az emisyona ve karbon ayak izine neden olur.

Yeilci malzeme tasarrufu uygulamalarnn kullanlmas bazen, belgeleri yazdrrken birka
varsaylan ayarn ynetilmesi kadar kolay olabilir. Bu teknikler duruma gre ok kk kazanlar
salyor gibi grnebilir ancak bu kk kazanlar zaman ierisinde nemli bir boyuta ular.
Ana esaslar
Ofisinizde tketilen malzemelerin saysn azaltmak iin:
Eski tek ynl yazclar, ift ynl bask kabiliyetine sahip, sayfa bana daha dk maliyetle
yazdrabilen a yazclar ile deitirin.
istasyonlarn ve yazclar aksi belirtilmedii srece, varsaylan olarak ift ynl modda
yazdracak ekilde yaplandrn.
Yazdr ayar penceresindeki seenekleri ayarlayarak, yazdrlan belgelerde tasarrufu arttrn:
o Sayfann yazdrlan blgesinin boyutunu arttrmak amacyla sayfa boluklarn

mmkn olduunca kltn.
o Renkli bask art olmad srece Siyah mrekkep seeneini tercih edin.
o Belgenin profesyonel sunumu sz konusu olmadnda En iyi seenei yerine
Taslak veya Normal kalite ayarn sein.
o Belgenin tamamna ihtiyacnz olmadnda yazdrmak istediiniz sayfa
aralklarn sein.
Belgedeki olas malzeme savurganlklarn belirlemek iin bask n izleme fonksiyonunu
kullann.
Yazdrmadan nce istenmeyen sayfa boluklarn ve yazm hatalarn gidermek iin belgeleri
dikkatli bir ekilde inceleyin. Bu sayede daha sonra eniden yazdrmaya gerek kalmaz.
Kullanclarn belgelerini yazdrmadan nce en uygun hale getirmelerine izin veren yeil bask
yazlmn kullanmalarn salayn.
Mmkn olduunca belgelerin basl kopyalar yerine elektronik versiyonlar ile aln.
Satclar birletirerek navlun masraflarnda, nakliye yakt giderlerinde ve paketleme

malzemelerinde azalma salayn.
Kullanclarn en iyi yazdrma uygulamalar hakknda bilgili olmalarn salayn:
o irket szlnde veya intranette en iyi uygulamalar ieren bir elektronik

belge yaynlayn.
o Kullanclar bu belgenin varl ve yeri konusunda haberdar edin.
rnek: Kat Kullanmnda 95% Azalma
Jale bir web pazarlama ajansnda ie balad. Grevi, birka farkl uygulamay kullanmasn
gerektiriyor ancak bunlardan birisini daha nce hi kullanmad. irketteki greviyle ilgili tm
uygulamalarn yklenmesi, konfigrasyonu ve kullanm hakknda bir dokmantasyonun var olduu
ve irketin intranet sitesinde PDF formatnda yaynland konusunda bilgilendirildi. Daha nce
kullanmad uygulama hakknda bilgi sahibi olmak iin bu belgeyi arad ve buldu.
Jale belgeyi ayor ve bunun 130 sayfa uzunluunda bir dosya olduunu fark ediyor. indekiler
ksmna bakyor ve hakknda bilgi almak istedii uygulamann 51-70 sayfalar arasnda oldunu fark
ediyor. Bask n izleme fonksiyonunu kullanyor ve bu blmn son drt sayfasnn uygulamaya ait
ekran grntleri olduunu fark ediyor ve bu grntlerin yazdrlmasna gerek olmadna karar
veriyor. Bylece yazdrlacak sayfa aral 51-66'ya dyor.
Daha sonra belgeyi yazdryor ancak hemen ncesinde Bask Seenekleri penceresinde birka
ayarda deiiklik yapyor. lk olarak sayfa boluklarn 1.25 inten 0.50 ine drerek, yazdrlacak
toplam sayfa saysnn 16'dan 14'e dmesini salyor. Aralk seeneinde sadece ihtiyac olan 14
sayfay belirliyor. Belgeyi sadece bilgi almak amal kullanacandan ve sunum yapmayacandan
dolay Taslak ayarn seerek mrekkep kullanmnda tasarruf edilmesini salyor. Son olarak ift
ynl bask modunun seili olmasna dikkat ediyor ve neticede yazdrlacak sayfa saysn yediye
dryor. Tm PDF'in yazdrlmas yerine, uygun bask ayarlarn tercih ederek 123 sayfalk
kattan tasarruf etmi oluyor.
Yeil gc Politikalarnn Hayata Geirilmesi

nceki konunda zellikle ou kurumda yaygn olarak tketilen malzemelerden bazlarnda tasarruf
salanmasna ynelik yntemler zerinde duruldu. Her ne kadar ticaret spektrumu gnmz
piyasasnda ok eitli olsa da, tm irketler iin bir btn olarak kabul edilebilen baz enerji
tasarrufu uygulamalar bulunmaktadr. Bu konuda, enerji tketiminde daha fazla tasarruf
salamaya ynelik basit, gnlk igc planlarndan bazlarnnn nasl hayata geirildiini
greceksiniz.
Yeilci bir kurum olabilmek iin, iyerlerinin dolayl olarak enerji tketimine katkda bulunduu
yollarn gzden geirilmesi gerekmektedir. alan zamanlamas, ticari yolculuklar ve alanlar iin
yeterli ofis alannn salanmas gibi faktrlerin incelenmesi bu konuda gz nne alnr. Baz
seeneklerin uygulanabilirlii her uzmanlk alan iin sz konusu olmasa da, i planlarn
dzenleyerek seyahat giderlerinde, yakt tketiminde ve ofis dzenlemelerinde tasarruf salamak
mmkndr. Bun ilemler maddi tasarruf salamann yan sra evrenin korunmasna da yardmc
olmaktadr. Bu politikalar rendiinizde alanlarn igcnn evreye olan olumsuz etkisini
drmeleri iin doru frsatlar salayabilirsiniz.

Ortak Araba
Ortak araba, ayn yere seyahat eden birka kiinin ayn arac paylamalardr. Ortak araba finansal
adan ve evresel adan faydaldr. Daha az yakt tketimi gerekleir ve daha az egzoz gaz
emisyonu gerekleir. Bu etki arataki fazladan her bir kii iin daha da artar.
Bu annda salanan faydalara ek olarak, baz irketler alanlar mali destekleyici demelerle veya
otopark elverililii konusunu ne srerek ortak araba programlarna katlmaya tevik ederler. Baz
irketler kendi karbon dengeleme abalarnn bir paras olarak, ortak araba programna katlm
arttrmaya alrlar.
HOV eritleri
Amerika'daki baz eyaletler ve baz dier lkelerde high-occupancy vehicle (HOV) eritleri (Toplu
tama; rnein otobs, minibs vb iin) srclerin toplu tamaya katlmalar konusunda
cesaretlendirici ve artan trafik problemiyle mcadele etme adna etkili bir yntemdir. HOV
eritlerinde seyahat etme ayrcal blgeden blgeye deiiklik gstermekle birlikte, bazen bir
arata ikiden fazla insan bulunmas gerekir. A.B.D. ve Kanada'daki ou alanlarda grlen elmas
iareti HOV semboldr.
Ortak Araba statistikleri
Ortak Araba, daha ok fosil yakt kaynann tketilmesine kar ve evrenin korunmasna ynelik
zorunlu bir uygulamadr. Aadaki istatistiklere dikkat edin:
Her ara yllk olarak kendi arlnda CO2 yaymaktadr.
Mevcut durumda sayca fazla olan arabalarn ve kamyonlarnn saysnn nmzdeki 30 yl

ierisinde iki katna kmas beklenmektedir.
Amerika Birleik Devletlerinde normal bir ehir aracnn ilaveten bir kii daha tadn
varsaydmzda, gnde 33 milyon galon gaz tasarrufu salanacaktr.
Toplu Tama ve Alternatif Ulam

Toplu tama kamunun genel olarak yararlanabildii seyahat yntemlerini ifade etmektedir. Toplu
tamann en yaygn kullanlan biimleri otobs, tren, metro ve tramvaydr. Her ne kadar baz
lkelerin, baz ehirlerinde ulam cretsiz olsa da, lkemizde bu hizmetler genellikle yolculardan
alnan kk miktarlarda cretlerle finanse edilir.
Alternatif ulam yakt harcamadan gerekletirilen yolculuk yntemlerini ifade der. En yaygn olan
yntemler yrmek, bisiklet veya kaykay kullanmaktr. Alternatif ulamn birka faydas
bulunmaktadr. Seyahat creti gerekmez, karbon ayak izi oluturulmaz, trafik karmaasndan
kanlr ve egzersiz yaplmasn salar.

e Gidi Geli Masraflar
artc bir ekilde, ortalama bir kiinin ie gidi geli maliyeti yllk $7500 civarndadr. Bu faktrler
yakt masraf, ara bakm, ara amortisman pay ve sigortay ierir. nsanlarn byk bir ounluu
hala ie giderken yalnz balarna ara kullanma taraftardr.
Aadaki tablo A.B.D. Nfus daresi tarafndan yaynlanmtr ve i yerine ulam yntemlerindeki
en son almalarla ilgili bulgular gstermektedir.
Yntem Yzde
Yalnz ara kullanm 77%
Ortak Araba 10.7%
Toplu tama 4.7%
Evden alma 3.6%
Yry veya bisiklet 2.9%
Dier yntemler 1.1%
Evde alma
Tanm:
Evde alma, alanlarn alma saatleri ve alma yeri konusunda esnek olduklar alma
dzenidir. Evde alma, geleneksel alma ortamlarnn ou, gnlk ilerde ahsen katlmay
gerektirdiinden dolay, nadir olarak karlalan bir dzendi. Internet ve kablosuz teknolojilerdeki
hzl gelimeler evde almay daha genel bir uygulama haline getirdi. Yaklak bir tahminle 50
milyondan fazla Amerikal alan en azndan zamannn bir blmn evde alarak geirebiliyor.
Evde almann avantajlar:
verenler ve alanlar masa banda alarak enerji tketmezler.
alanlar seyahat masraflarnda tasarruf ederler.
Ayrca alanlar bir yere gitmek iin yakt harcamayacaklarndan evre iin faydaldr.
rnek: Uzak Grev Fonksiyonlar

Baz grevler, rnein danmanlk, yazarlk veya tasarm alann daha verimli olmas iin,
herhangi bir fiziksel devamllk gerektirmezler. Birok irket, alanlarn haftann bir veya birka
gnnde, anlk mesajlama, e-posta veya telefon ile ulalabilir olmalar sayesinde, kendi
evlerinden almalarna izin verir.
Evde almann evreye Etkisi
Amerika Birleik Devletlerinde evde alan kiilerin sayesinde, gaz tketiminde yllk ortalama 840
milyon galon azalma meydana gelirken, CO2 emisyonlarnnn yaklak olarak 14 milyon ton azald
grlmtr. Bu deer her yl 2 milyon aracn yollardan uzaklamasna edeerdir.
Uzak Gvenlik
Uzak gvenlik uzaktan alanlarn irket kaynaklarn gvenli bir biimde eriim salamalarna izin
veren uygulamalar setidir. Uzak gvenlik nlemlerine duyulan ihtiya, dzenli olarak veya arada
srada evde alan kiilerin saysndaki art ile doru orantl olarak artmaktadr. Evde alma, her
iki taraf iin de fayda salamasna ramen, gvenlik konusunda bir gvenlik duvarn gerektirir. IT
altyaps, alanlarn nemli irket kaynaklarna yeterli eriimine izin vermelidir. Bu sayede uzaktan
alanlar bunlar kullanrken, yeterince gl koruma salanarak izinsiz kiilere msaade
edilmemi olur.
ekil 3-26: Evde alan bir kii irket gvenlik duvarnn ardndaki kaynaklara gvenle eriiyor.
Uzak Gvenliin Bileenleri
Elektronik varlklara gvenli eriim salanmas bir veya daha fazla teknolojinin kombinasyonunu
gerektirir.
Wi-Fi Korumal Eriim (WPA), Geici Anahtar Btnl Protokol (TKIP) algoritmasn kullanr
ve WEP'de karlalan sorunlarn giderir.
Wi-Fi Korumal Eriim 2 (WPA2), Gelimi ifreleme Standard (AES) esas alnarak ifre Blok
Zincirlemesi Mesaj Kimlik Kodu Protokol (CCMP) algoritmasn kullanr ve uanda mevcut en
gl ifreleme standartlarndan birisi olarak kullanlr.
Gvenlik
Aklama
Yntemi
Sanal zel a (VPN), Internet gibi bir genel a boyunca tnel oluturarak yaplandrlan zel adr. VPN'ler, veriyi
VPN sarmalamak ve ifrelemek iin tnelleme yntemini kullanarak routerlar, istemciler veya sunucular gibi u noktalar
arasnda gvenli balantlar salar. VPN tnellemesi, gvenlik ve veri ifreleme hizmetlerini salayabilmek iin zel

VPN protokollerine ihtiya duyulur.
Uzak Masast, bir kullancnn a zerinden uzaktaki bilgisayarda bulunan veri veya uygulamalara eriimine izin
Uzak veren bir Microsoft Windows bileenidir. stemciye sadece bilgisayarn arayz gsterilir; gerek ileme ve
Masast altrma ana makinede gerekletirilir. Evde alan bir kii, bu teknolojiyi kullanarak ofisteki kendi makinesine
veya ofiste erimesine izin olan belirli ortak kaynaklara uzaktan eriim salayabilir.
Uzak Masastne ek olarak eitli uzak masast yazlm uygulamalar bulunmaktadr. Bu programlar yerleik
Uzak nc ifreleme, dosya aktarm, audio destei ve oklu oturum destei gibi zellikler sunarlar. Bu zelliklerden bazlar,
parti yazlm zellii kullanacak olan aygta bal olarak dierlerine gre daha fazla tercih edilebilir. rnein; Microsoft Windows
bilgisayarlar, Mac OS X bilgisayarlar, Linux bilgisayarlar, kiisel dijital yardmclar (PDA'lar) ve akll telefonlar.
Bilgi kablosuz sinyal ile gnderildiinde veya alndnda, izinsiz kiiler tarafndan okunamayacak ekilde ifreleme
Kablosuz nlemlerinin kullanlmas nerilmektedir. Kabloluya Edeer Gizlilii (WEP) ifreleme standard kablosuz alar iin
ifreleme oluturulan ilk standartlardan birisidir ve ortak anahtarn kolaylkla kefedilebilecei ve ktye
kullanlabileceinden dolay kullanlmas nerilmemektedir. Daha gvenli ifreleme standartlar unlardr:
Uzaktan Grme
Uzaktan Grme sanal bir biimde, katlmclar ile uzaktan grme yaplmas uygulamasdr.
Grmelerin idare edilmesinde en yaygn olarak kullanlan ve en basit yntem, bir telefon
grmesi kurulmasdr. Masraf dktr ve bir telefon hattndan baka hibir zel ekipmana
gerek olmad gibi seyahat masraflarn ortadan kaldrr. Ancak birok iveren vcut dillerini
lmek ve szl olmayan ipularn toplamak amacyla grmelerin grsel olarak idare edilmesini
tercih etmektedir. Bu yzden web kameralar uygun bir seenektir. Her ne kadar bu teknikler olas
bir aday ile canl grme yapmak kadar faydal olmasa da, birok iyeri seyahat masraflarn
drd iin tercih etmektedir.
Uzak Snflar
Tanm:
Uzak snf bir eitmenin video konferans teknolojisini kullanarak gerek bir snf ortamna
benzetmeye alt sanal ortamdr. Uzak snflara katlan renciler ofis, ev veya Wi-Fi etkin bir
noktada laptoplarndan Internet balants sayesinde uzak snflara balanabilirler. ift ynl
grme iin web kameras ve mikrofon gerekli olabilir. Bu yaklam bir eitmenin, dnyann her
yerinden katlmclarn, herhangi bir seyahate gerek kalmadan ayn anda katldklar etkileimli
sanal snf ortamna ev sahiplii yapmasna izin verir.
rnek:

ekil 3-27:AnyWare canl uzak snf ortam
Sktrlm Planlar
Tanm:
Sktrlm i plan bir alann bir ok gnde ksa saatler almas yerine, tek gnde uzun saatler
almas konusunda yaplan i dzenlemesidir. Birey esas alndnda bu yaklam seyahat ve yakt
tketimi masraflarn azaltmakta, en azndan bir gnlk seyahat ortadan kaldrlmaktadr. Ancak
byk lekli bir irkette bu durum, tesisin enerji masraflarnda nemli lde tasarruf salama
frsat sunmaktadr. almalarn beinci gnde durduran bir iyeri karbon ayak izinde byk
lde azalma salar. Aygtlara g salamak veya aydnlatma iin elektrik kullanmnda tasarruf
edilir ve bo ofislerin ve prize takl olmayan aygtlarn stlmas veya soutulmasna gerek kalmaz.
rnek: rnek Skk Plan
Aadaki tablo bir sktrlm i plannn olas kombinasyonlarndan birisini gstermektedir.

Haftann drt gn iin 10 saatlik ign sz konusudur.
Gn Saatler
Pazartesi 07.00 . 18.00
Sal 07.00 . 18.00

aramba 07.00 . 18.00
Perembe 07.00 . 18.00
Cuma Tatil
Esnek Planlamalar
Drt ign yaklamnn desteklenmedii iyerleri iin skk i planna bir dier alternatif, esnek i
planlamalardr. Birok iyeri tm alanlarn katlmas beklenen bir "ekirdek saat" uygulamasna
sahiptir. rnein; 09.00'dan 15.00'a kadar. Gnn kalan zamanlar bu ereveden nce veya sonra
planlanabilir.
rnein; bir alan trafiin youn olduu saatlerde, kalabala taklmamak iin ofisten ayrlma
zamann 16.00 ve 18.00 saatleri arasnda deitirebilir. allan saatlerin net sonucu ayndr ancak
bu yaklam trafiin youn olduu zamanlarda yollardan uzak durmaya, daha hzl ve dk yakt
kullanmyla yolculuk edebilmeyi salar.
Tesislerdeki Etki
Bir veya daha fazla yeil igc plannn uygulanmas, bir tesis iin gerek parasal veya enerji
tasarrufu salayabilir. Daha fazla alan uzaktan altnda:
Fiziksel olarak ofis alan gereksinimi azalr. Bu da daha az stma, soutma ve aydnlatma
gereksinimini ifade etmektedir.
Ofis donanm ve kaynaklara olan bamllk azalr. Fotokopi makineleri ve bilgisayarlar gibi
ekipmanlarn deeri daha yava der, daha az toner ve kt tketilir.
Seyahat masraflar nemli lde der. Uzaktan grmelere veya snflara katlan alanlar
seyahat iin herhangi bir bedel demek zorunda kalmaz.
Yeil gc Planlarnn Uygulanmas

Mevcut igc plannzda birka deiiklik yaparak daha fazla alan memnuniyeti salayabilir ve
evre ve taban izgisi iin somut faydalar salayabilirsiniz.
Ana esaslar
irketinizde yeilci igc uygulamalar oluturmak iin:
zellikle irket aralar kullanlyorsa, alanlar ortak araba konusunda tevik edin.

Toplu tama ve kendi blgenize zg seyahat zamanlamalar hakknda bilgi toplayn ve bu
bilgiyi irketin intranetinde elektronik olarak ulalabilir hale getirin.
Alternatif ulam yollarn kullanan alanlar iin bisiklet park yerleri veya du imkanlar
salayn.
Mmkn olduunca evde almay arttrmaya aln:
o retkenlie glge drmeden uzaktan gerekletirilebilecek grevler

belirleyin.
o alanlara uzaktan almalar iin gerekecek ekipmanlarla beraber evde
alma imkn salayn.
o irketin dahili kaynaklarna uzaktan eriime izin verecek yazlm salayn.
o Verinin kt niyetli yazlmlara ve izinsiz eriimlere kar korunmas iin
gvenlik tedbirleri hakknda bilgi verin.
o alma saatleri srasnda yerine bulunmamaya kar bir politika oluturun.
almalar etkilemeden sktrlm i zamanlamasn oluturabilecek rolleri tanmlayn.
alanlarn seyahat ederek masraf ve karbon ayak izi oluturmalarna frsat vermeden
uzaktan almalara katlmalar iin frsatlar aratrn.
Grmeleri uzaktan gerekletirebilmek iin ilgili teknoloji ve insan kaynaklarn salayn.
rnek: Evden almak
Bir yaynclk irketinin ynetimi, teknik yazarlk personelinin, ibirliinin gerekli olmad gnlerde
evlerinden almalarn salamak zere plan oluturmaya karar veriyor. Bu departmandaki
yazarlarn yars laptop bilgisayarlar kullanrken, dier yars masast bilgisayarlar kullanyor.
Laptoplar olan kullanclar iin IT personeli VPN yazlmn yklyor. Bu yazlm irketin i
kaynaklarna gvenli ekilde uzaktan eriime izin veriyor. Bunlar virsler ve dier kt niyetli
yazlmlarn aa giri yapmasn engelleyici mevcut antivirus yazlm ile donatlmtr. IT personeli
ayrca dier alanlar ile gerek zamanl ibirliinin salanmas amacyla, irketin onaylad bir
anlk mesajlama program yklyor.
IT personeli, masast kullanclarnn Uzak Masast zelliini nasl kullanacaklar konusunda

eitilmesine karar veriyor. Uzak masast zellii yazarlarn evlerinde kendi kiisel bilgisayarlarn
kullanarak, bir arayz vastasyla iyerinde kullandklar makinelere uzaktan erimelerini salyor.
Ancak bu yaklam, ofisteki ekipmann eriilebilmesi iin alr vaziyette tutulmasn gerektiriyor. IT
departman bu kullanclar yeni laptop kullanclar listesinde ncelikli sraya alarak, eski masast
bilgisayar modellerinin kullanmn durduruyor.

Son olarak IT departman dier ynetim alanlar ile birlikte alarak uzaktan katlm iin bir politika
oluturuyor. Uzaktan alan alanlarn gelecekte bir gn iin kendi takmlarn bilgilendirmeleri
gerekir ve 09.00 ila 16.00 ekirdek alma saatleri arasnda telefon, e-posta veya anlk mesajlama
programlaryla ulalabilir olmalar bekleniyor. Gnn kalan saatleri daha esnek bir ekilde
harcanabilir.
Geri Dnm ve Elden karma Tekniklerinin

Uygulanmas
Bu kursta uana kadar rendiiniz her ey enerji ve malzemelerin tasarrufu ve korunmasna
ynelik konulard. Ancak neredeyse her kaynan mr bir noktada sonlanmaktadr ve neticede
kullanlamaz hale geldiklerinde deitirilmeleri veya elden kartlmalar gerekir. Bu konuda
ekipman ve sarf malzemeleri iin doru geri dnm ve elden kartma yntemlerinin nasl
uygulanacan reneceksiniz.
Bir irketin kullanlm ofis malzemelerini dzgn ekilde elden karttnda evre dostu bir irket
olduu zamanlar sz konusuydu. Bu gnler geride kald. Artk bilgisayarlar veya monitrler veya
mrekkep kartular ve piller gibi eskiyen ekipmanlarn ilenmesinde sorumlu olunacak birok
neden bulunmaktadr. Bu tehlikeli malzemelerin ilenmesine ynelik tekniklere yatrm yapmak,
irketin evreyle ilgili yasalarla uyum salamasnn yan sra bazen gelecekteki satn almlarda
indirimler olmasn da salar.
Bilgisayarlarn Geri Dntrlmesi

Ekipman yalandka bakm gerektiren zamanlar gelir veya ekipmann kullanm artk uygun
maliyetli olmaktan kar. Eski bir bilgisayarn atlmasna alternatif birok evre dostu yntem vardr.
Elde karma
Aklama
Seenei
Bilgisayarnz elden kartmak yerine ihtiya duyulmayan bilgisayar ekipmannn doru ekilde idare edilmesi
Ba iin en iyi seenek tm kullanlabilir paralarda malzeme geri kazanmdr. Eer ekipman hala alr
durumdaysa bunu yerel bir okula veya kar amac gtmeyen bir kuruma balayabilirsiniz.
Birok irket bilgisayarlar atmak yerine kullanlmayan ekipman programn uygular. Bu programda irket
tarafndan ihtiya duyulmayan masastleri veya laptop bilgisayarlar alanlara satlr. Ba yapmak gibi, bu
Sat yntemle de malzemelerin %100 yeniden kullanm salanr ve tasarruf salanm olur. Kiisel bir maldan
kurtulmak istiyorsanz, bunu garaj satnda satmay veya online mzayede sitesinde satmay dnn. Dk
donanm taleplerine ihtiyac olan bir kullancyla karlama ans sz konusudur.

Eski bilgisayarnz veya monitrnzle ilgilenen herhangi bir ahs veya irket bulamadnzda, bu ekipman
Geri dnm
donanm geri dnm konusunda yetkili olan bir yere gtrmek en iyi seenektir. Bu sayede tm tehlikeli
merkezine
bileenler doru ekilde ilenmi olacaktr. Bazen de sistemdeki herhangi bir kullanl bileen hala kullanlabilir
gtrmek
durumda olabilir.
Satclara Birok bilgisayar reticisi ve bilgisayar donanm reticisi ayrca kendi geri dnm programlarna sahiptir. Bu
gndermek bilgi byk olaslkla reticinin web sitesinde verilecektir.
Pillerin Elden kartlmas

Eski laptop bilgisayarnzdan kurtulmay ve yeni bir modeli satn almay dndnzde, eski
laptop bataryasn doru bir ekilde elden kartmalsnz. Piller tehlikeli malzemeler ierir ve evre
iin zararldr. Birok byk perakendeci pillerin elden kartlmasnda kolaylk salamaktadr ve
baz pil reticileri yeniden arj edilecek eski pilleri kabul etmektedir.
!Baz Amerikal perakendeciler eski laptop pillerini kabul etmektedir. rnein; Home Depot,
Staples, Best Buy ve Radio Shack.
Bir laptop pilinin ortalama mr drt yl kadardr ancak doru g ynetimi teknikleriyle bu sre
uzatlabilir. Ayrca Amerika Birleik Devletlerinde 500'den fazla geri dnm yasas bulunmaktadr
ve pillerin uygunsuz ekilde elden kartlmas yasal cezalar dourmaktadr.

ekil 3-28:Laptop pili
Mrekkep ve Toner Kartuunun Elden

kartlmas
Her yl milyonlarca plastik yazc kartuu atlyor. Bu durum plklerin bymesine katkda
bulunmasnn yan sra, parasal tasarruf alternatiflerinden de yoksun brakyor. Neredeyse her bo
toner ve mrekkep kartuu yeniden doldurularak tekrar kullanlabilir. Birok perakendeci
mrekkep kartularnn doru ekilde elde kartlmas iin depolar salamaktadr ve bazlar yeni
kartu satn alnmas durumunda indirim sunmaktadr.

ekil 3-29:Bo mrekkep kartular yeniden kullanlabilir veya geri dntrlebilir.
Mrekkep Koruma
Kartularn atlmasn nleyici bir dier yol da akll kullanmdr. Ne kadar mrekkep kullanmna
ihtiya duyduunuzu hesaplayn. Mrekkep pskrtmeli renkli yazc daha uygun bir fiyata satn
alnabilir ancak ok sklkta renkli basklar yapmadnda mrekkep kuruyabilir ve kullanlamaz hale
gelebilir. Ayrca uygun olduu zaman taslak bask kalitesi ayarnn kullanlmas, zaman ierisinde
byk maddi tasarruflar salayacaktr. Daha ak renkteki belgeler daha az mrekkebe ihtiya
duyar ve bu durum mrekkep ve toner kartularnn mrlerini uzatr.
Kat Geri Dnm

ift ynl bask ve akll bask ynetimi sayesinde bir ev veya ofisteki kt tketiminde nemli
oranda azalma salanabilir ancak gerekte ok az iyeri tamamen ktsz (elektronik) olarak
alabilmektedir. Kt, ou iyerinde birok ilemde kullanlan nemli bir paradr. A.B.D. evre
Koruma rgtne (EPA) gre Amerika Birleik Devletlerinde ortalama ofis alannn yllk kt
kullanm 10.000 sayfadr.
Atlacak kdn geri dnm kutularna atlmas nemlidir. Bu sayede bu ktlar toplanabilir ve
doru bir geri dnm tesisine gnderilebilir. Kdn geri dntrlmesi ormanszlatrma
miktarnda dorudan azalma salar, daha fazla kt iin kaynak oluturur ve yeni kt retimiyle
ilikili olarak karbon ayak izi orann azaltr.
Kt Geri Dntrme statistikleri
EPA, kendi web sitesinde kt tketimi ve geri dntrme istatistiklerini yaynlamaktadr.

Amerika Birleik Devletlerinde yllk 85 milyon ton kt ve mukavva kullanlmaktadr.
Ortalama bir Amerikal ylda 30 metre boyunda Kaliforniya Ladinini kt ve odun rnleri iin
tketmektedir.
Gazetelerin %86's geri dntrlrken ofis ktlarnn sadece %66's geri

dntrlr.Kat , arlk olarak, tm ABDde toplanan geri dnm maddelerinden 3te
1inden fazlasn oluturmaktadr.
Temizlik Malzemesinin Elden kartlmas

ounlukla zehirli veya tehlikeli kimyasallar ieren temizlik rnlerinin doru ekilde elde
kartlmas, insan sal ve evre iin ok nemlidir. plklerdeki atklarn %1'ini tehlikeli ev
atklarnn oluturduu varsaylmaktadr. Bu kimyasallar p kutusunda yangn kmasna veya hava
ve civardaki su kaynaklarnn kirlenmesine neden olabilir.
Donanmzn bakmna dikkat ettiiniz gibi kullandnz herhangi bir temizlik malzemesinin elden
kartlmas konusunda doru yolu izlediinize dikkat edin. rnn nerilen elde kartma
yntemini renmek amacyla rn etiketini kontrol edebilir veya online web sitesini ziyaret
edebilirsiniz.
ekil 3-30:Temizlik Malzemeleri
Malzeme Gvenlii Veri Sayfas
Malzeme Gvenlii Veri Sayfas (MSDS) kullanclara ve acil durum personeline tehlikeli bir
maddenin depolanmas ve kullanlmas iin doru prosedrler hakknda bilgi vermek amacyla
yaynlanan teknik bltendir. Bir alann normal kullanm koullar altnda veya bir acil durum
esnasnda kimyasala maruz kalmas gibi durumlarda da kullanlr. malatlar, yeni mteri iin

rnn ilk nakliyatnda bu veri sayfasn gnderirler veya gvenlik tehlikeleri hakknda nemli ve
yeni bir bilgi ortaya ktnda buna gre gncellenmi veri sayfalarn nakliyat sonrasnda gnderir.
Malzeme Gvenlii Veri Sayfalarna online olarak ulaabilirsiniz; Internet'te her eit kayna
bulabilirsiniz. A.B.D. gvenlii ve Salk daresi (OSHA) dzenlemeleri malzeme gvenlii veri
sayfalarnn kullanm ve bir malzeme gvenlii veri sayfasnn neleri iermesi gerektii hakknda
bilgiyi ynetmektedir.
CRT Monitrlerin Elden kartlmas

Katot nl tpleri (CRT'ler) ieren bilgisayar monitrleri kabaca 5 pound kurun ierir ve evre iin
zararldr. Milyonlarca bilgisayar eskidiinde ve atldnda bu rakam nemli bir miktara
kmaktadr.
Bir CRT monitrn elden kartlmasnda en iyi yntem bir geri dnm tesisine gtrlmesidir.
Bu hizmet iin genellikle bir cret sz konusudur ancak monitrn dorudan pe atlmasndan ok
daha iyidir. Eski monitrler daha byk boyuttadr ve plklerde daha fazla yer kaplamaktadr
veya daha da kts bunlar paralanarak ierdikleri zehirli bileenleri evreye saabilirler.
Sv kristal ekran (LCD) monitrlerin ortaya kmasyla CRT monitrlerin elden kartlma hz daha
da artmtr. Ancak LCD monitrler de doru ekilde elden kartlmaldr nk bunlar da cva
iermektedir. Eer eski monitrleri deitirecekseniz, cvasz k yayan diyot (LED) monitrleri
tercih edin.
Elden kartma iin nc Parti Onayl

Satclar
Birok iyeri malzemelerin ve bilginin yok edilmesi iin onayl olan nc parti kurumlar tercih
etmektedir.
Elden
kartma Aklama
Hizmeti
Her ne kadar ktlarn bir geri dnm kutusunda toplanmas, atlan ktlarn ve kat esasl rnlerin yeniden
kullanmnda byk bir adm olsa da, bilgi gvenlii asndan potansiyel aklar oluturmaktadr. plerin didik
didik aranmasyla izinsiz kiilerin normalde yok etmeniz gereken nemli bilgiye ulamas mmkndr. nc parti
Paralama
irketler genellikle belgelerin paralanmas konusunda hizmet verirler ve bu hizmet sayesinde belgelerdeki bilgiler
baka kiiler tarafndan ele geirilemez. Birok satc ayrca CD'ler ve DVD'ler gibi ortamlarn fiziksel olarak
imhasna ynelik hizmetler sunarlar.

Baz satclar malzeme elden kartma hizmetini, malzemeler yaklarak tamamen kullanlamaz ve tannamaz hale
getirilmesi eklinde sunmaktadr. Ancak bu yntem ok nadir kullanlmaktadr nk yaklan malzemeler geri
Yakma
dntrlemez veya yeniden kullanma hazrlanamaz. Yakma yntemiyle elden kartma ilemi ok fazla tercih
edilmemelidir.
Atlan bilgisayarlar hala bir hard disk ieriyor olabilir ve bilgi hrszlarnn saldrlarna kar savunmasz durumda
olurlar. Hatta ksmen zarar grm hard diskler bile, doru aralar kullanlarak geri kazanlabilir bilgi ierebilirler.
Hard disk
Onayl nc parti irketler gvenli src silme hizmetleri ve hard disk imha hizmetleri sunmaktadrlar. Bazlar
silme
gl bir manyetik alan kullanarak, tm veriyi kurtarlamaz hale getirerek manyetik depolama ortamlarn
silebilmektedirler.
RoHS Ana Esaslar

Tehlikeli Bileenlerin Kullanmnda Kstlama (RoHS) elektronik aygtlarda yaygn olarak kullanlan
belirli tehlikeli bileenleri kstlamak amacyla Avrupa Birlii tarafndan 2006 ylnda yrrle
girmi uyumluluk direktifidir. Bu dzenlemeler yeni elektronik ve elektrikli ekipmanda kurun,
kadmiyum, cva ve krom ieren belirli bileenlerde snrlama ve yasaklama getirmektedir.
zin Verilebilen Malzeme Miktarlar
Aadaki tablo RoHS ana esaslar ile kstlanan malzeme miktarlarn gstermektedir.
Malzeme zin Verilen Miktar
Cva Ham homojen malzeme seviyesinde arln 0.1%'i.
Kadmiyum Ham homojen malzeme seviyesinde arln 0.01%'inden kk.
Cva Milyonda 100 ksm veya daha az; istenmeden eklenmi.
Alt deerlikli krom Ham homojen malzeme seviyesinde arln 0.01%'inden kk.
Polibromlu bifenil (PBB) Ham homojen malzeme seviyesinde arln 0.1%'i.
Polibromlu difenil eterler (PBDE) Ham homojen malzeme seviyesinde arln 0.1%'i.

WEEE Gereksinimleri
Atk Elektrikli ve Elektronik Ekipman (WEEE) Avrupa'da 2003 ylnda yrrle girmi olan ve RoHS
direktifiyle benzer amalara hizmet eden direktiftir. Atk elektrikli ve elektronik ekipmann elden
karlmas ile ilgili sorumluluklar uygulamaya koyar. Ayrca irketlerin bu tr atklarn yenilenmesi
veya doru ekilde elden kartlmas yoluyla evre dostu bir biimde kullanlmas iin atk
toplamasn gerektirir.
Geri Dnm ve Elden karma Tekniklerinin

Uygulanmas
Birok iyeri olas yasal sorunlara kar geri dnm standartlar ve dzenlemeleri ile uyumluluk
konusunda harekete gemitir. Ancak ekipman ve malzemelerin doru ekilde elden kartlmas bir
irket iin evreye pozitif etkiler salamann yan sra maddi kazanlar salamaktadr.
Ana esaslar
Atk miktarn en aza indirebileceiniz ve ekipman ve malzemelerin elden kartlmas srasnda

evreyi koruyabileceiniz birok yntem vardr:
alr durumdaki eski bilgisayarlar kullanmamaya karar verdiinizde bunlar iin alternatifler
arayn:
o Eski ekipmann bileenlerini mmkn olduunca yeniden kullann. Baz

aygtlar hala kullanl olabilir.
o Eski ekipmanlar yeniden formatlayarak ve ak arttrma ile satarak kendi
masraflarnn kk bir blmn geri kazann.
o Makinenin tamamen yeniden kullanmn salamak amacyla ihtiya
duyulmayan ekipman balayn.
Laptop pillerini elden kartrken bunlar imalatya veya geri dnm tesisine gtrerek
yeniden arj edilmesini veya doru ekilde elden kartlmasn salayn.
Bir CRT monitr elden kartmadan nce monitr ihtiyac olan birisine satma veya
balama konusunu dnn. Mmkn deilse, monitr bir geri dnm tesisine
gtrerek ierdii cva ve dier zehirli ieriklerin doaya karmamasn salayn.
Kullandnz tm temizlik malzemelerinin ieriklerine dikkat edin ve bu malzemeleri atarken

doru yntemleri uyguladnza dikkat edin.

Bo mrekkep veya toner kartularn imalatya gndererek veya bunlar kabul eden bir
perakendeciye gtrerek geri dnmlerini salayn. ou durumda geri dndrlen her
kartu iin kk miktarda indirim elde edersiniz.
Atlan ktlar ve kt esasl rnler iin yazclarn yannda geri dnm kutular
bulundurun. Mmkn olursa bu katlm arttrmak amacyla, ofislerde ve alma masalar
altnda geri dnm kutular bulundurun.
Donanm veya elektronik aygtlarn elden kartlmasyla ilgili federal veya blgesel yasalarla
ilgili bilgi sahibi olun. Bu yasalar ile uyum salanamamas para cezalar ile sonulanabilir.
rnek: Sorumlu Davranarak Para Kazann
Bir yaynclk irketinin merkez ofisinde aylk yaklak olarak 100 mrekkep kartuu kullanlyor. Bo
mrekkep kartularn pe atmak yerine irket, bunlar yetkili bir perakendeciye gtryor ve
gtrd her kartu bana $3 kazanyor. Plandaki bu basit deiiklik tehlikeli atklarda byk
lde azalma salyor ve ayrca irkete ayda $300 kazan salyor.
irket ayrca drt yldan uzun sredir kullanmda olan bilgisayarlar elden kartyor. Kullanlmayan
ekipman atmak yerine bir nc parti irketin hizmetinden yararlanarak hard diskleri sildiriyor.
Bu bilgisayarlar daha sonra kendi orijinal bedellerinin %15'i fiyatla irket alanlarna satlyor. Bu
bilgisayarlar alan alanlar bir iletim sisteminin ve dier tm yazlmlarn salanmas ve
kurulmasndan kendileri sorumludurlar. Satlmayan bilgisayarlar bireysel ekipmanlardan ayrlyor
ve bilgisayarlarn onarmnda yedek paralar olarak kullanlyor.

BR YEL BLM STRATEJS GELTRN
Giri
Kursun banda srdrlebilir IT gereksinimlerini rendiniz ve modern IT altyaplarnda kullanlan
donanm ve yazlm konfigrasyonlarndaki seeneklerden bazlarn kefettiniz. Daha sonra
ekipmanlarnz nasl uygun hale getireceinize dair baz yollar rendiniz ve g ynetimi,
ekipmann elden kartlmas ve igcnz ile ilgili mevcut planlar gelitirdiniz. imdi bunlarn
hepsiyle ilgili bilgilerinizi birletirmeye ve bir eylem plan oluturmaya hazrsnz. Bu derste
irketiniz iin bir yeil biliim stratejisi gelitireceksiniz.
IT profesyoneli olarak, daha fazla srdrlebilir ticari uygulamalar gelitirme frsatlar arayan
irketinizde, sizin dnceleriniz nemli olacaktr. Yeil amalarn gelitirilmesinden veya sadece
teknik bilginize dayanarak girdi salanmas iin sorumlu olan panelin bir paras olabilirsiniz. Bu
durumda yeil zm ynetimine yol gsterici nitelikteki en iyi uygulamalardan haberdar olmanz
gerekir. irketinizde ilemlerin mevcut durumunu analiz ederek, nelerin karlanmas gerektiini
daha iyi anlayabilir ve iyerinizin hedeflerine uygun bir strateji gelitirebilirsiniz.
Bu ders, aadaki CompTIA Strata Green IT sertifikasyon hedeflerinin tmn veya bir ksmn
kapsamaktadr:
Bir Yeil Strateji Gelitirme
Maliyet Etkinliklerini Deerlendirme
Bir Yeil Strateji Gelitirin

yi bir strateji, mevcut sorunlarnz ve istediiniz sonular arasndaki bolukta kpr kurulmasn
salar. Ynetime sunacanz zme finansal bilgileri eklemeden nce, irketinizdeki byk
oranda frsat sunan alanlar tanmlayabilmeniz ve daha sonra bu hedef alanlara gre olas
zmleri gelitirmeniz gerekir. Bu konuda; ama esasl yeil stratejinin oluum srelerini
renecek ve bir strateji oluturacaksnz.
Yeilci bir kurum olmak, kendi irketinizde bu hususta ahsen ilgili olduunuz bir konuysa doru
frsatlar yakalayabilirsiniz. evresel dzenlemelere uyumlulukla ilgili olarak st ynetime dardan
basklar gelmekle beraber ,enerji masraflarnn taban izgisindeki geliimi grmek iin ieriden
basklar da gelebilir. Ynetim, daha yeilci olabilmek iin geerli bir stratejiye ihtiya duyar.
irketiniz iin amalar ve bu amalara ulama srecinin nasl ynetileceini tanmlayarak, irketiniz
iin etkili bir yeil stratejisi sunabilir ve bunun takip edilmesini salayabilirsiniz.

Yeil Biliim Hedeflerinin Oluturulmasnda
Aama
Srdrlebilir ticari uygulamalarn gelitirilmesi, ou irket iin yksek ncelik tamaktadr. Her
irketin amalar ve yeil hedefleri farkl olacaktr. Stratejiler giderlerde tasarruf salamak,
dzenleyici gereksinimlere uyum salamak veya daha fazla sosyal sorumluluk sahibi olmak iin
gelitirilebilir. Ayrca teknik altyap ve sosyal evre irketlere gre farkllk gsterir ve bu yzden her
iyerinin birbirinden farkl gereksinimlerini karlayacak belirli bir yeil biliim zmnn
bulunmas gerekir. Ancak irketler kendi zelletirilmi hedeflerini ve stratejilerini aadaki
genel aamaya gre gelitirebilirler:
Mevcut uygulamalar iin bir taban izgisi belirleyin.
yeri iin yeil hedeflerini tanmlayn.
En iyi yeil uygulamalarn hayata geiriliini ynetin.
Bir Taban izgisi Belirleyin

Mevcut uygulamalarnz hakknda sahip olduunuz anlay, olas kazanlar ve maliyet dengelemesi
hakkndaki tartmalar ynetebilmenize yardmc olacak ve irketiniz iin makul yeil hedeflerine
ynelik altyap gibi hizmet edecektir. Performans taban izgisi, gelitirilmesi gereken problemli
alanlar tanmlamann yan sra, srecin llmesi ve yeil giriimlerin geri dnnn
deerlendirilmesi iin zorunludur. irketinizin mevcut evresel etkisinin somut bir taban izgisini
belirlenmek iin aadaki nerileri dikkate aln:
Bir enerji tketimi analizi gerekletirin. Bu analizde IT ve tesis varlklarnn envanteri, enerji
kullanmnn lm ve g kullanmnn hesaplanmas olmaldr.
Donanm mrlerini inceleyin. Bu inceleme mevcut varlk satn alma uygulamalarnn ve

donanm gncellemeleri ve revizyonlarn ne sklkta yapldnn analiz edilmesini gerektirir.
Son olarak irketinizde yrrlkte olan varlk elden karma uygulamalarn inceleyin. zellikle
geri dnm, balama ve tehlikeli malzemenin ilenmesi gibi konular.

ekil 4-1:Kill-A-Watt ler ekilen gc lmektedir.
Yeil Hedefleri Tanmlayn

irketinizin evreye olan mevcut etkisini belirleyin. irketiniz iin hedefleri belirlerken, zayf olan
uygulamalar iyiletirmeyi ve iyi olan uygulamalar mkemmel seviyeye getirmeyi hedefleyin.
llebilir "SMART" hedefler oluturun ve bu hedeflerin zaman veya belirli zaman aralklar ile
balantl olduundan emin olun.
irketin byklne ve taban izgisiyle kefedilen esiz frsatlara bal olarak, her irket iin yeil
hedefler farkllk gsterecektir.
SMART Hedefler
irketiniz iin yeil hedefleri belirlerken, hedefleri aadakiler gibi ayarlamaya aln:
Specific (Spesifik): Herhangi bir yn belirtmeyen, genel bir hedefe gre baarl olma ans
daha yksek olan doru bir hedef.
Measurable (llebilir): Belirli bir kriter oluturulmaldr. Bylece hedefe var sreci ve
performans takip edilebilir.
Achievable (Baarlabilir): nemli hedefler belirlenmelidir ve bu hedefler gerekten

ulalabilir olmaldr. %100 g tasarrufu gibi imknsz senaryolar oluturulmamaldr.
Realistic (Gereki): Hedefler kaynak kullanlabilirlii, bilgi ve zamann kstl olaca bir etki
iin yeterince srdrlebilir olmaldr.
Time-based (Zaman esasl): Eer bir hedef belirli bir zaman dilimiyle balantl deilse, hzl
davranmann bir anlam kalmayacaktr.
Hedefleri Olutururken Sorulmas Gereken Sorular
yi bir strateji, daha fazla srdrlebilir uygulamalarn gelitirilmesi iin aadaki sorular dikkate
almaldr:
Teknik altyapnn hangi alanlar en fazla miktarda enerji tketiyor?
Mevcut olarak kullanlan varlklara alternatif olan uygun maliyetli ve enerji tasarruflu
seenekler var m?
Kullanmda olmayan aygtlarn tkettii gc en az seviyeye indirmek iin hangi politikalar

uygulanyor?
Salanan varlklar ve gerekten ihtiya duyulanlar arasnda uygun bir denge bulunuyor mu?
Evde alma ve esnek i zamanlamalar gibi igc planlarn kullanarak karbon ayak izini
drmeye ynelik seenekler bulunuyor mu?
Varlk geri dnm ve elden kartma pratikleri iin ne tr gelimeler yaplabilir?
Yeil Giriimlerin Hayata Geiriliini Ynetin

yerinizdeki yeil hedeflere ulamak amacyla, bir takm ana esaslar takip edebilirsiniz.
Ana esas Aklama
irketiniz iin yeil hedefleri gelitirdikten sonra, tm hisse sahiplerinin ve katlmclarn bunlar grmelerini
salamalsnz. Her ne kadar yeil stratejilerin gelitirilmesi IT departmannn sorumluluu olsa da, plann
Hedefleri aklayn baars kurumdaki herkesin tketim davranlarnn bir yansmas olacaktr. Bu yzden enerji tasarrufunu
arttrmaya ynelik yaplan giriimler, takmnzdaki her bir yeye bildirilmelidir. Hedefler ve bunlarn nemi
hakknda yaplacak tartmalar, herkesi kendi davranlarnda gayret gstermeye tevik edecektir.
Yeil biliim giriimlerinizin, iyerinin gereksinimlerini tamamlayc nitelikte olmasn salayn. Yeil biliim
Yeil stratejileri ticari
destekleme abalar, mteri ve personel memnuniyetine glge drmeden tm ticari faaliyetlere uygun
hedefler ile
olmaldr. Eer herhangi bir yeil hedef, ticari faaliyetler ile ters dyors,a hedeflerinizde ticari faaliyetler
uygunlatrn.
ile paralel olarak ekilde gerekli deiiklikleri yapn.
Yeil komitesi irket planlarnn irketteki herkes tarafndan balayc olduundan emin olmak ve sreci takip etmekle
oluturun sorumlu olan bir komite oluturmanz nerilmektedir. Uyumluluu glendirmek adna st ynetim
yelerinden birisini takma dahil etmek faydal olabilir. Komite srelerin hangi sklkta lleceini ve

herhangi bir sorunu belirlemek iin hangi eylemlerin gerekletirileceini aklayan ayrntlar oluturmaldr.
Yeil komite enerji asndan sreci rutin bir ekilde lmeli ve sonular takip etmelidir. Analizlerin
Sre ln kapsamnn son kullanc bilgisayarlar ve sunucular gibi IT varlklarndan daha geni kapsaml olduundan
emin olun. Aydnlatma, stma, soutma ve geri dnm istatistikleri gibi faktrleri dahil edin.
Yeil performans sonular irketteki nceki performans sonular ile veya bir btn olarak endstriyle
Taban izgilerine kyaslanmaldr. Kalite testi gstergeleriniz Yeil biliim hedeflerinizi daha gereki ve ulalabilir hale
kyaslayn getirmek iin ayarlamalar yapmak zere kullanlabilir. Ayrca her yeni zm hayata geirdiinizde taban
izginizi srekli olarak gncellemeniz nemlidir.
Baaryla ulalan veya yolunda giden Yeil biliim stratejinizdeki herhangi bir hedefe veya amaca dahil olan
herkesi tebrik edin. Ancak baarlarnz arttrmay ihmal etmeyin. evre dostu olabilecek frsatlar sunan
Srekli geliim
mimaride ilave alanlar bulmaya aln. Herkesi hedef sreciyle ilgili gncel bilgiye sahip olmasn salayn
ve bu hedeflere ulaldnda yeni hedefler belirleyin.
Bir zmn evresel Etkileri

nerilen zmn evreye olan etkisini analiz etmek, herhangi bir yeil stratejisinin zorunlu bak
as olmaldr. Birok durumda varlklar deitirme veya yeni bir plan hayata geirme kararlar
verirken maliyet dengesi sz konusudur. rnein, dzinelerce katot n tpl (CRT) monitrlerin
sv kristal ekran (LCD) monitrler ile deitirilmesi sadece yeni monitrlerin masraflaryla snrl
kalmaz ayn zamanda eski monitrlerin doru ekilde elden kartlmasyla ilgili, ilk bakta
grlmeyen masraflar da ierir. Eer yrrlkte herhangi bir geri dnm plan yoksa, o halde
zm zararl etkiler douracaktr.
Uzun dnemde maddi tasarruf yapmaya ynelik frsatlar deerlendirmeye gemeden nce, varlk
deiiminin evreye olan etkisi zerinde dnn. Ksaltlm donanm mr donanm retimindeki
talebin artmasna, dolaysyla karbon ayak izinde arta ve enerji tasarrufundan kstl derecede
faydalanabilmeye neden olur. Varlk mrnn uzatlmas ve gncelleme arasnda bir denge
bulmaya aln ve maliyet dnlemeyi en dk seviyede tutarken faydalar en st seviyeye
karacak frsatlar aratrn.

Yeil biliim Stratejisinin Gelitirilmesi
Bir Yeil biliim stratejinin oluturulmas her irketin kendi hedeflerine, kltrne ve IT sistemine
gre adapte olmas gereken bir sretir.
Ana esaslar
Bir Yeil biliim stratejisini hazrlamak iin:
Mevcut evresel etkilerinizi deerlendiren bir performans taban izgisi oluturun.
o Mevcut faaliyetlerinizin ortalama karbon ayak izini belirleyin.

o irketinizdeki aygtlarn g tketimini ln ve yllk enerji masraflarn
hesaplayn.
o Donanm mrn ve masast bilgisayarlarn, laptop bilgisayarlarn,
sunucularn, yazclarn ve dier aygtlarn hizmet srelerini deerlendirin.
o Ekipman ve malzemeleriniz iin geri dnm ve elden kartma planlarnz
deerlendirin.
Taban izginizi analiz edin ve gelitirilecek alanlar aratrn.
o Yksek miktarda enerji tketen aygtlar belirleyin.

o Enerji tasarrufunu arttrc iletim sistemi ve donanm ayarlarn belirleyin.
o Grup planlar, igc planlar veya karbon dengeleme programlar ile karbon
ayak izini drecek frsatlar belirleyin.
irketiniz iin Yeil biliim hedefleri ve amalar setini oluturun.
o Hedeflerin "SMART" kriterini karladndan emin olun.

o Yeil hedefleri ticari hedefler ile paralel tutun.
o Herkesin mevcut hedefler hakknda bilgili olmalarn salayn.
Yeil zmlerinin hayata geiriliini ynetmek iin bir plan gelitirin.
o Hayata geirme srecini gzlemlemek iin proje ynetimi tekniklerini

kullanmay dnn.
o Dzenli olarak zm performansn taban izginiz ve endstri standartlar ile
kyaslayarak ln.
o Herkesi gidiat konusunda bilgili tutun.
o Hedeflere ulaldktan sonra dahi, srekli geliim iin abalayn.
rnek: Hexa Web Hosting irketinin Green IT Stratejisi
Hexa Web Hosting, karbon ayak izini drerek ve enerji tasarrufunu arttrarak srdrlebilirlik iin
devlet destekli para iadesini hak edebilecek vasfa sahip olma yollarn aratryor. Mevcut varlklarn
faaliyetlerini deerlendirmek ve en yksek kazan frsatlarnn belirlenmesi amacyla bir
danmanla anlayor.
Danman gelitirilebilecek birka ey olduunu fark ediyor. Birok alan gn sonunda

donanmlarn ak brakyor. p kutularnn, tek taraf yazdrlm katlar ile ve bazen sadece bir
satr veya bir e-posta imzasnn yazdrld katlarla dolu olduunu gryor. Tesisin soutma
giderleri, byklne kyaslandnda olmas gerekenden ok fazla.
Bu bilgileri alan Hexa ynetimi gelecek yl iin yeil hedefler belirlemeye balyor. Ylsonu itibariyle
enerji masraflarnda 25% tasarruf ve sarf malzemelerin tketiminde% 40 azalma salamay
hedefliyor. Oluturulan grup planlar gn sonunda ekipmanlarn kapatlmas ve sunucularn
LAN'dan uyanma zelliinin etkinletirilmesini ieriyor. Para kayna snrl olduu iin irket CRT
monitrlerini yl ierisinde deitirmek zere bte planlamas yapyor. Malzemelerde tasarruf
salamak iin IT departman tm son kullanc makinelerinde yeil bask yazlm ykleyerek,
kullanclarn bask grevlerini yazcya gndermeden nce n izleme yapabilmelerini ve gerekli
dzenlemeleri yapabilmelerini salyor. IT departman ayrca her bir yazcy ve iistasyonunu aksi
belirtilmedii srece varsaylan olarak ift ynl modda yazdracak ekilde yaplandryor.
irket yl boyunca sreci izlemek ve durumu ynetime raporlamak iin iki kiiden oluan kk bir
grup oluturuyor. Sonular irketteki hedeflere ulama hususunda katkda bulunan herkese
bildiriliyor.
Maliyet Etkinliklerini Deerlendirin

nceki konuda bir Yeil biliim stratejisi gelitirdiniz. Ancak yatrmla ilgili kararlar zellikle mali
verilere dayanr ve yeil stratejinizi her adan dorulayabilir olmanz gerekir. Bu konuda,
nerdiiniz zmn maliyet etkinliini deerlendireceksiniz.
Bedava yemek yok. Yeil stratejinizin hayata geirilmesiyle belli masraflarn ortaya kaca
aikardr. rnein; mevcut durum ve istenilen enerji hedefleri arasndaki farkn analizi, verimli
donanm alm ve donanm ve yazlmn konfigrasyonu gibi konular dahil edilebilir. Bte
zayfladka, bu masraflarn uzun dnemde yeterli faydalar salayacann ispatn ynetime
gstermek son derece nemli olacaktr. Yeil biliim stratejinizin finansal fizibilitesini salayarak,
nerinizdeki baz masraflar karlayabilir ve st ynetimin desteini kazanabilirsiniz.

Yaam Dnemi Maliyetleme Sreci
Tanm:
Yaam Dnemi Maliyetleme Sreci (LCC) yatrmnzn toplam masrafnn mevcut deerini ortaya
kartan bir deerlendirme tekniidir.
LCC, ekipmannzn balca giderlerinin ve yllk bakm ve enerji masraflarnn toplamndan,

varlklarn mevcut hurda deerlerinin kartlmasyla hesaplanr. LCC, zel bir Yeil biliim
zmn hayata geirmenin uygun maliyetli olup olmayacan belirlemede kullanl bir teknik
olabilir.
LCC analizlerinin faydalar unlardr:
Satn alm ve uygulamaya almada birka seenek arasnda kolayca deerlendirebilme
Bir zmn sadece n tedarik masraflarnn deil toplam masrafndan haberdar olma.
Maliyet profillerinin doru tahmini.
Maliyet dengesine karn arttrlm performans grnm
rnek: Sunucularn LCC Analizi
Geleneksel sunucular, kiralk blade serverlar ile deitirmeyi dnen bir irket zmn hayata
geirilmesiyle oluacak gerek masraf daha iyi anlamak iin LCC tekniinden yararlanabilir.
Donanmn yl iin yllk $5,000 oranndan kiralanmasyla oluacak masrafa ek olarak, personel
kurulum, konfigrasyon ve uygulama konusunda eitimli olmaldr. Ayrca ekipmann mr
boyunca bakm ve sorun giderme szlemeleriyle ilikili masraflar sz konusu olabilir. LCC teknii
ayrca sonradan satlabilecek veya baka bir yerde tekrar kullanlabilecek eski serverlarn deerini
de iermelidir.
Geri deme Sresi

Tanm:
Geri deme Sresi bir proje iin yatrlan parann ne kadar zamanda kendini kurtaracan ifade
eder. Dz geri deme sresi, hesaplamas en basit olandr ve yllk tasarruflar veya oluan geliri
yatrm amacyla yaplan masrafa blerek elde edilir. Bir projenin yatrm potansiyelini hzl ve
kolayca anlalr bir yntemle ifade etme biimidir. Zaman ile ifade edilir ve yatrmn orijinal
masrafnn ka ay veya ylda kendini kurtaracan gsterir. Geri deme sresi ayn anda birka
projeyi deerlendirirken olduka ie yarayabilir.

rnek: Donanm Yenileme
rnein bir irket zel bir ube iin donanm yenilenmesi ile ilgili masrafn $10,000 tutarnda bir
yatrm olacan hesaplyor. Bu yatrmn yllk olarak faaliyet ve enerji masraflarnda $4,000
tutarnda tasarruf salamas bekleniyor. Dier faktrlere baklmakszn, donanm yenilemenin
$10,000 tutarnn, $4,000 tasarruf tutarna blnmesiyle elde edilecek olan dz geri deme sresi
2.5 yldr.
Geri deme Sresinin Kusurlar
Dz geri deme sresi bir yatrmn kendi masrafn ne kadar zaman ierisinde kurtaracan
belirlemek iin kolay bir yol iken, bu yntemin kullanmnda birka kusur sz konusudur.
Yllk masraf veya yllk gelir sabit deil. Bu tr durumlarda birikimli masraflarn bir stunda
yer ald ve birikimli geri dnlerin bir baka stunda yer ald tablo veya ema
oluturmanz gerekir. Geri dnlerin masraflardan daha byk olduu noktalara bakn.
Forml parann zaman deerini gz ard ediyor. Parann deer kaybndan dolay bir yol sonra
elinize geecek $10,000 bugn elinizdeki $10,000'dan daha azdr. $10,000 deeri iki yl
ierisinde daha da azalacak ve bu ekilde deer kaybetmeye devam edecektir. Bu yzden
birok finans profesyoneli net bugnk deer (NPV) veya i verim oran (IRR) gibi daha doru
aralar kullanmaktadr.
Yatrmn Getirisi
Tanm:
Yatrmn getirisi (ROI), yatrm masrafyla balantl olarak finansal kazan veya getiriyi aklayan,
yzde ile ifade edilen muhasebe eklidir. Yatrmn getirisi, getiriden masraf kartarak ve elde
edilen sonucu yatrmn masrafna blerek, daha sonra 100 ile arparak elde edilir. Yatrmn getirisi
"Harcayacam parann bana getirisi ne olacak" sorusunu yantlamaya alr. Daha byk ROI daha
faydal bir projedir.
Her ne kadar yardmc olsa da, bu yntem bazen IT dnyasnda uygulamaya kalkldnda bir tuzak
olabilir. rnein varlk yatrmnn tm faydalar saysal olarak ifade edilmiyor olabilir. Enerji
masraflarnda ve faaliyet giderlerinde tasarruflar hesaplamak mmknken, aadakiler gibi
manevi faydalar iin bir deer belirlemek zordur:
Artan kullanlabilirlik.
Daha hzl ileme.
Personel memnuniyeti.
rnek: Bir Ana Esas Olarak ROI

Bir irketin kalite gvende takmndaki her bir ye iin laptop bilgisayarlar gncelleme frsat
olduunu varsayalm. Bu varlk satn alma ve yeni makinelerin yerletirilmesi ve eski ekipmann
elden kartlmasnn toplam masraf $2,800. Yeni bilgisayarlardan salanacak beklenen enerji
tasarruflar yllk $500 ve ekipmann be yl hizmet mrne sahip olmas bekleniyor. Yatrmn mr
boyunca toplam $2,500 tutarnda toplam tasarruf salamas bekleniyor. ROI (Yatrmn getirisi)
forml uygulanyor.
ROI = [($2500 $2800) / $2800] * 100
ROI = [-$300 / $2800] * 100 = 10.71%
Bu durumda ROI negatif kyor. Bu ilk bakta istenmeyen bir proje gibi grnebilir. Departman
gncellemenin manevi faydalarn da iin iine katmaldr. Yeni laptop bilgisayarlar daha ksa
srede, daha fazla i retimine izin veriyor. Bu durum gelecek birka yl boyunca ilave personel
altrlmas gereksinimini nlemi oluyor. Laptop bilgisayarlar ayrca alanlarn belirli gnlerde
kendi evlerinden alabilmelerine izin veriyor ve bu sayede tasarruf konusunun en banda yer
alan seyahat ile ilgili olarak karbon ayak izinde azalma salanyor. Ek olarak ekipman daha verimli
alyor ve karbon ayak izinin drlmesinde fayda salyor. irket ROI'nin negatif kmasna
ramen finansal olmayan kazanlarn $300 tutarndaki kayptan daha nemli olduunu dnerek,
yatrm gerekletirmeye karar veriyor.
Maliyet Etkinliinin Deerlendirilmesi

Kaynak Prosedr: Bir Yatrm iin Yatrmn Getirisini Hesaplayn
ROI, olas bir Yeil biliim zmnn maliyet etkinliinin llmesi iin yaygn olarak kullanlan bir
yntemdir. Potansiyel bir yatrmn getirisini hesaplamak iin:
1. Yatrmn gerek masrafn belirleyin.
o Varlklarn kendi masraflarn belirleyin.

o Varlklarn yaplandrlmas, altrlmas ve bakmndan doan masraflar
hesaplayn.
o Olas servis szlemelerinden doacak masraflar hesaplayn.
2. Yatrmn mr boyunca salayaca getiriyi (gelirdeki kazan veya giderdeki tasarruf)
belirleyin.
3. Getiriden yatrm masrafn kartn.
4. Sonucu yatrm masrafna bln.
5. Elde ettiiniz sonucu 100 ile arparak ROI yzdesini hesaplayn.
o Eer deer pozitif bir say karsa sz konusu yatrm getiri salyor demektir.
o Eer deer negatif bir say karsa yatrmn manevi faydalarn dikkate aln.
Eer maddi olmayan faydalar nemli ise negatif olarak gsterilen orana denk
tutar ok byk deilse bunu kabul edebilirsiniz.
o Eer deer ok byk bir negatif say ise proje olduka masrafl olacaktr.
Yatrmn masrafn peini braklmasyla karlatrn veya alternatifler arayn.


Strata Bilisim Teknolojileri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Strata Bilisim Teknolojileri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BLGSAYARLARA GR

Bir Kiisel Bilgisayarn Bileenleri

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

Farkl ihtiyalar karlamak iin tasarlanm farkl tiplerde bilgisayarlar vardr.

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

ekil 1-2: Saysal aygtlara rnekler.

ekil 1-3:Bir yazlm paketi ve donanm aygtlar

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

ekil 1-5:Windows iletim sisteminde alan yazlm uygulamalar

Uygulama Kullanm amac

letim Sistemi Yazlm ve Uygulama Yazlm

Bir Kiisel Bilgisayarn Bileenleri

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

Bir Bilgisayarn Bileenleri

ekil 1-6:Bir kiisel bilgisayarn bileenleri

Sistem Birimi Kasalar

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

ekil 1-7:Bir masast bilgisayarn g kayna nitesi.

Sabit Girili G Kayna Gerilim Seme Anahtar

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

G kayna Kablo Rengi Gerilimleri

Renk veya Bileen Gerilim

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

Sistem Kart Bileenleri

Sistem Kart Bileenleri

Sistem Kart (Anakart)

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

ekil 2-1:Sistem kart

Sistem Kart zellikleri

Sistem kartnn tasarmnda dhil edilen zellikler, tm sistem kart deitirilmeden

ekil 2-2:Farkl CPU tipleri

Byk CPU reticileri

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

ekil 2-3:rnek bellek modl

Bellek Veri Hzlar

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

Sistem Veri Yolu

ekil 2-5:Sistem veri yolu

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

Sistem Veri Yolu Terminolojisi

Tek Kanall ve ift Kanall Mimariler

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

ekil 2-6:Disket srcs

Hard disk srcleri (HDD'ler) en ok kullanlan depolama aygtlardr. Genellikle kartlamayan

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

ekil 2-7:Hard disk srcs

Dahili ve Harici Hard Disk Srcleri

Flash Tabanl Hard Diskler

Hard Disk Srcs Tipleri

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

ekil 2-8:Optik diskler ve srcler

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

DVD+ veya DVD-

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

ekil 2-9:Teyp srcs

Solid State Depolama Aygtlar

ekil 2-10:Solid State Depolama Aygtlar

Tak-kar,bilgisayar ak iken bir bileenin sklp, taklabildii donanm deitirme prosedrdr.

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

izgi Tagem Aratrma Gelitirme ve Eitim Merkezi

ekil 3-3:Blgeselletirilmi ince dzen.

Klavyeler ilevlerine gre snflandrlrlar.

lk kiisel bilgisayar klavyesi, XT, 84 tua sahiptir. Alfabetik