Professional Documents
Culture Documents
403 - Vật Liệu Điện - Nhiều Tác Giả, 126 Trang
403 - Vật Liệu Điện - Nhiều Tác Giả, 126 Trang
trong :
m - khi lng ca in t,
v - vn tc di ca chuyn ng trn
1
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
1.1.3.CU TO PHN T CA VT LIU
L phn nh nht ca mt cht trng thi t do n mang y cc
c im, tnh cht ca cht , trong phn t cc nguyn t lin kt vi nhau
bi lin kt ha hc.Vt cht c cu to t nguyn, phn t hoc ion theo
cc dng lin kt di y:
1.1.3.1. Lin kt ng ha tr
Lin kt ny c trng bi s kin l mt s in t tr thnh chung
cho cc nguyn t tham gia hnh thnh phn t.
Ly cu trc ca phn t clo lm v d: phn t ny gm 2 nguyn t clo
v nh bit, nguyn t clo c 17 in t, trong 7 in t lp ngoi
cng (in t ho tr). Hai nguyn t clo lin kt bn vng vi nhau bng
cch s dng chung hai in t nh trn hnh 1.3 . Lp v ngoi cng ca
mi nguyn t c b sung thm mt in t ca nguyn t kia .
Cl
Cl Cl Cl
1.3.
2
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
l: c chiu q n +q v c ln bng l( khong cch gia trng tm in
tch dng v trng tm in tch m)
1.1.3.2. Lin kt Ion
Lin kt ion c xc lp bi lc ht gia cc Ion (+) v Ion( -). Lin kt
ny ch xy ra gia cc nguyn t ca cc nguyn t ha hc c tnh cht
khc nhau.
c trng cho dng lin kt kim loi l lin kt gia cc kim loi v phi
kim to thnh mui, c th l Halogen v kim loi kim gi l mui
Halogen ca kim loi kim.
Lin kt ny kh bn vng. Do vy nhit nng chy ca cc cht c
lin kt Ion rt cao
V d: lin kt gia Na v Cl trong mui NaCl l lin kt ion ( v Na co
1 electron lp ngoi cng cho nn d nhng 1 electron to thnh Na +, Cl c
7 electron lp ngoi cng cho nn d nhn 1 ele ctron to thnh Cl - , hai ion
ny tri du s ht nhau v to thnh phn t NaCl, mui NaCl c tnh ht m
tnc =8000C, tsi <14500C.
" " ccc c
L li kt tro cc kim loi m t
cc t m ti t. Xu qua
t c cc i t li kt, oi ra
c c cc i t t do. Do , kim loi c
t ct d i, d it tt.
Ki k k cuy it
1.4. M ti t c b
t cc t ( m uy t, p t oc ca kim loi
io
mt v tr xc i l t. Cc t
c sp xp to mt trt t xc p
t m ti t.
3
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Tng t nh lin kt kim loi nhng l lin kt yu, do vy nhit nng
chy thp (V d: paraphin).
1.1.4. NHNG KHUYT TT TRONG CU TO VT RN
Thc t cc mng tinh th c kt cu ng u hay khng ng u, tuy nhin
trong k thut ngui ta thng s dng cc nhng vt liuh c cu trc ng
u. S ph hy cc kt cu u v to nn cc khuyt tt trong vt rn
thng gp nhiu trong thc t. Nhng khuyt tt c th c to nn bng s
ngu nhin hay c trong qu trnh cng ngh ch to vt liu.
Khuyt tt trong vt rn : L bt k 1 hin tng no lm cho trng tnh in
ca mng tinh th mt tnh chu k.
Cc dng khuyt tt trong vt rn thng l : tp cht, on tng, khe rnh ....
Khuyt tt trong vt dn thng to nhng tnh cht vt l c bit, c ng
dng trong k thut cc vt liu v cc dng c khc nhau
V d : cht bn dn n p, cc hp kim in t.....
Cc tp cht L trng
Tinh th l tng
Cha tp cht
Cha l trng
4
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Mi mt in t u c mt mc nng lng nht nh. Cc in t ha
tr ca lp ngoi cng nhit 0 oK chng tp trung li thnh mt vng, gi
l vng ha tr hay vng y (1).
Cc in t t do c mc nng lng cao hn tp hp li thnh di t do
gi l vng t do hay vng dn (2).
Gia vng y v vng t do c mt vng trng gi l vng cm (3).
W V t do (v d
3 V cm
W
1 V y (v o tr
5
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Da vo l thuyt phn vng nng lng, ngi ta chia ra v t liu k
thut in thnh: vt liu dn in, vt liu cch in v vt cch in (cht
in mi).
c i vi vt liu cc i (hnh 1.Vc): Vng dn (2) rt nh.
Vng cm (3) rng ti mc iu kin bnh thng cc in t ho tr tuy
c cung cp thm nng lng ca chuyn ng nhit vn khng th di
chuyn ti vng dn (2) tr thnh t do.
Nng lng W ca vng (3) ln, WC = 1,5 vi eV
Nh vy trong iu kin bnh thng vt liu c in dn bng khng
(hoc nh khng ng k).
W
3 3
3
1 1 1
a) b) c)
1.6
a
Vt liu d i b
Vt liu b d c
Vt liu cc i
8
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Q
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
c c cc l cc cht c >1 v ph thuc vo cng t trng
bn ngoi. Loi ny gm c : st, niken, coban, v cc hp kim ca chng
hp kim crom v mangan ...
1.2.3. Phn loi theo trng thi vt th
- Vt liu in theo trng thi vt rn
- Vt liu in theo trng thi vt lng
- Vt liu in theo trng thi the khi
U I NG 1
1.c Trnh by cu to nguyn t, phn t, phn bit cht trung tnh v cht
cc tnh ?
2.c Trnh by nguyn nhn gy ra nhng khyt tt trong vt rn ?
3.c Phn loi vt liu theo l thuyt phn vng nng lng ca vt cht
4. Tnh lc ht hng tm v lc ht ly tm mt nguyn t bit me= Q,1
.10 (Kg)qe = 1,V01 . 10-1Q (C), v = 1,2V.10 5m/s
-31
5. Tnh nng lng mt nguyn t bit me= Q,1 .10-31 (Kg), qe = 1,V01 .
10-1Q (C), v = 1,24.10V m/s
V. Trnh by cch phn loi vt liu in ?
10
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
CHNG 2
VT LIU DN IN
11
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
13
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
B .1 Cc c t vt l c yu ca kim loi ( 0 0C
d tro k
tut i
Nhit nng in tr sut (<)
Kim loi 0 0 2 H s (1/0C)
chy ( C) 20 C (emm /m)
Vng 10V3 0,0220 - 0,0240 0,00350 - 0,003Q8
Bc QV1 0,01V0 - 0,01V5 0,00340 - 0,0042Q
ng 1083 0,01V8 - 0,0182 0,003Q2 - 0,00445
Nhm V57 0,02V2 - 0,0400 0,00350 - 0,003Q8
Vnfram 3380 0,0530 - 0,0V12 0,00400 - 0,00520
Km 420 0,0535 - 0,0V30 0,00350 - 0,0041Q
Niken 1455 0,0V14 - 0,1380 0,00440 - 0,00VQ2
St 1535 0,0Q18 - 1,1500 0,00450 - 0,00V57
Platin 1770 0,08VV - 0,11V0 0,00247 - 0,003Q8
Thic 232 0,1130 - 0,1430 0,00420 - 0,004V5
Ch 327 0,2050 - 0,2220 0,00380 - 0,00480
Thy ngn -3Q 0,Q520 - 0,Q5Q0 0,000Q0 - 0,000QQ
b. ca p sut:
Khi ko hoc nn (p sut thay i) th in tr sut ca vt dn bin i theo
biu thc:
< = <0. (1 k) (2-11)
trong : <0: in tr sut ban u ca mu.
: ng sut c kh ca mu.
k: h s thay i ca in tr sut theo p sut.
du (+) tng ng vi bin dng do ko
du (-) tng ng vi bin dng do nn
14
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
S thay i ca < khi ko hoc nn l do s thay i bin dao ng ca
mng tinh th kim loi: khi ko th < tng, khi nn th < gim.
c. Cc yu t kc:
- Tp cht phi kim c trong kim loi cng c th lm < tng.
- Thc nghim cho thy in tr sut cn chu nh hng ca trng t v
nh hng ca nh sng.
T ta c:
(1 2 ) ln oA A(1 2 ) (2-14)
0
15
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
ng dng ch to cc cp nhit ngu dng o nhit . Bng th in
ha ca cc kim loi so vi Hyr bng 2.2
B . B t i a ca cc kim loi so vi yr b .
Kim loi Th in ha Kim loi Th in ha
Vng +1,500 Thic - 0,100
Bc +0,081 Ch - 0,130
ng +0,345 St - 0,440
Hyr +0,000 Km - 0,7V0
Sc nhit in ng sinh ra ca hai kim loi khc nhau khi tipa xc
c ng dng ch to cp nhit ngu.
Ga tr ca sc nhit in ng tip xc:
EAB = 2,87.10-7..ln nA/nB (2-15)
Trong :
EAB sc nhit in ng tip xc tc dng gia2 thanh kim loi A v B
nA v nB s lng in t t do trong mt n v phn khi (1cm 3) ca
2 kim loi A v B
Nhit tuyt i ca ch tip xc
2.2.5. s nhit dn n di ca vt dn kim loi
H s dn n nhit theo chiu di ca vt dn kim loi:
1 dl
l TK l (-1) (2-14)
lt dT
1V
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Kim loi Khi lng Nhit s nhit s nhit in
ring nng chy dn n di tr sut di -1 ,
(g/cm3) 0
1.10
6
, -1 <.
2.4.1. ng v hp kim ca ng
" c% (Cu)
ng l vt liu dn in quan trng nht trong tt c cc vt liu dn in
dng trong k thut in v n c nhng u im ni tri so vi cc vt liu
dn in khc
c&c c c
- L kim loi c mu nht sng rc
- in tr sut <Cu nh (ch ln hn so vi bc Ag nhng do bc t
tin hn nn t c dng so vi ng).
1Q
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
- C sc bn c gii ln.
- Trong a s trng hp c th chu c tc dng n mn (c sc
khng tt i vi s n mn).
- D gia cng: cn mng thnh l, ko thnh si.
- D un, d hn.
- C kh nng to thnh hp kim tt.
- L kim loi him ch chim khong 0,01% trong lng t
ng dng trong k thut in phi c tinh luyn bng in phn, tp
cht ln trong ng d mt lng rt nh th tnh dn in ca n cng gim
i ng k.
Qua nghin cu, ngi ta thy rng: nu trong ng c 0,5% Zn, Ni hay
Al th in dn sut ca n (Cu) gim i 25% 40% v nu trong ng c
0,5% Ba, As, P, Si th c th gim n 55%.
V vy lm vt dn, thng ch dng ng in phn cha trn QQ,Q%
Cu.
cc!#c$c'(cc)c*c+ c #ccc!#c$ c
ng c tiu chun ha trn th trng quc t 20 0C c:
- < = 1,7241.10-V(e.cm)
- = 0,58.10V (1/e.cm)
- = 0,003Q3 (1/ 0C)
Cc yu t nh hng n in tr sut
- nh hng ca cc tp cht
- nh hng ca gia cng c kh
- nh hng ca qu trnh s l nhit
Nhn chung cc nh hng trn u gim in dn sut ca ng.
c
cc
- ng khi ko ngui c gi l ng cng: n c sc bn cao,
gin di nh, rn v n hi (khi un).
- ng c nung nng ri ngui gi l ng mm: n t rn hn
ng cng, sc bn c gii km, gin khi t rt ln v c in dn
sut cao.
- ng c s dng trong cng nghip l loi ng tinh ch, n c
phn loi trn c s cc tp cht c trong ng tc l mc tinh khit,
bng 2.4
B .4
20
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
K hiu CuE CuQ Cu5 Cu0
Cu% QQ,Q5 QQ,Q0 QQ,50 QQ,00
Trong k thut ngi ta s dng ng in phn CuE v CuQ lm dy dn
in.
- c c c
c'(cc)c*c+ c # :
- nh hng ca cht thm vo : Cc kim loi thm vo : Al, Zn, Ni,
s lm tng sc bn c kh. Do ngi ta s dng nhiu hp kim ca ng.
- nh hng ca gia cng c kh:
+/ trng thi nhit ( mm) bn t khi ko: k = 22kG/cm2
+/ Khi ko thnh si (ngui ): k = 45kG/cm2
V vy, d dng khi s dng nn gia nhit vt liu ng
L : V sc bn c kh ca ng gim khi nhit 77 0C t 45kG/cm2
xung 35kG/cm2 sau khong thi gian l 80 ngy, nn nhng quy nh v
phng din k thut phi lm sao cho gii hn nung nng bnh thng ca
dy dn trn sao cho nhit ca chng khng vt qu 70 0C.
- c&c c c
c'(c$,c-c c*c'.c$,c/c 0 :
- nhit thng , ng l vt liu c sc khng tt vi s n mn
( do ng c in ha ln +0,340 so vi H l +0,000)
- ng c kh nng khng tt vi tc ng ca nc v nhng khi
thi tit xu v c to thnh lp xit ng c tc dng bo v.
c1c2:
- ng cng c dng nhng ni cn sc bn c gii cao, chu
c mi mn nh lm c gp in, cc thanh dn t phn phi, cc thanh
ci cc trm bin p, cc li dao chnh ca cu dao, cc tip im ca thit b
bo v...
- ng mm c dng nhng ni cn un ln v sc bn c gii
cao nh: rut dn in cp, thanh gp in p cao, dy dn in, dy qun
trong cc my in.
B.5 Cc t ct vt l a c c ca i p
c tnh n v o lng Ch tiu
Trng lng ring Kg/dm3 8,Q0
in tr sut nhit 20 0C emm2/m
-c Dy mm - 0,01748
-c Dy cng - 0,0178V
- H s thay i in tr sut theo nhit 1/0C 0,003Q3
( 00 C- 1500C ) W/cm.grd 3,Q2
- Nhit dn sut 0,Q38
21
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
- Nhit nng chy Calo/cm.s.grd 0C 1083
- Nhit lng ring trung bnh 25 0C C0
0,0Q18
- im si 7V0mm ct thy ngn Kcal/kg.grd 2325
- H s gin n di trung bnh 20 0C 0
C 1V,42.10-V
- Nhit kt tinh li 1/ ( grd) 200
0
- Modun n hi, E C 13000
- Sc bn t khi ko kG/mm2
- Dy mm kG/mm2 21
- Dy cng 45
Th in ha so vi H +0,34
V
c345c cc%c
Hp kim trong vt liu ng l thnh phn c bn, c c im l sc bn
c kh ln, cng cao, c dai tt, m u p v c tnh cht d nng chy.
Hp kim ca ng c th c thnh cc dng bnh phc tp; ngi ta d dng
gia cng trn my cng c v c th ph ln b mt ca cc kim loi khc
theo phng php m in. Nhng hp kim chnh ca ng c s dng
trong k thut in l: ng thanh, ng thau, cc hp kim dng lm in tr.
Ngoi vic dng ng tinh khit lm vt dn, ngi ta cn dng cc
hp kim ca ng vi cc cht khc nh: thic, silic, phtpho, brili, crm,
mangan, cadmi..., trong ng chim v tr c bn, cn cc cht khc c
hm lng thp. Cn c vo lng v thnh phn cc cht cha trong ng,
ngi ta chia hp kim ca ng thnh cc dng ch yu nh sau:
c%c c6%c78c
ng thanh l mt hp kim ca ng, c thm mt s kim loi khc
tng cng cng, sc bn v d nng chy.
Tu theo cc vt liu thm vo, ngi ta phn bit:
c ng thanh vi thic.
c ng thanh vi thic v km.
c ng thanh vi nhm.
c ng thanh vi Brili.
ng thanh c dng ch to cc chi tit dn in trong cc my in
v kh c in; gia cng cc chi tit ni v gi dy dn, cc c vt, ai
cho h thng ni t, c gp in, cc gi v gi,...
22
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
B . T ct vt l ca ta
c tnh n v o lng Ch tiu
-Trng lng ring Kg/dm3 7,2- 8,Q
-in tr sut nhit 20 0C ecm.10-V 1,Q2-11,1
-in dn sut e-1cm-1.10V 0,52-0,0Q
- H s thay i in tr sut theo nhit -
1/0C 0,004
- Nhit dn sut W/cm.grd 0,54- 0,43
- Nhit nng chy bnh thng 0
C Q00-1200
- Nhit lng ring trung bnh 25 0C Kcal/kg.grd 0,10
- H s gin n di trung bnh 0-1000C 1/ ( grd) 1V,V.10-V
- Nhit x l nhit ( ) 0
C V30-750
- Modun n hi, E kG/mm2 Q000-13000
- Sc bn t khi ko kG/mm2 50 - 85
- dn di ring khi ko t % 3-30
c%c c
ng thau l mt hp kim ng vi km, trong km khng vt qu
4V%. nhit cao, sc bn ca ng thau i vi s n mn do oxyt ha s
gim. Tc oxyt ha ca ng thau cng nh (so vi ng tinh khit) khi t
l phn trm ca km cng ln.
Nu t l phn trm ca km ln hn 25%, th lp bo v ca oxyt km
to nn trn b mt ca vt liu cng nhanh khi nhit cng ln.
Cn nu t l phn trm ca km nh th trn b mt ca vt liu s to
mt lp mu hi en giu oxyt ng. Tnh cht ny ca ng thau vi t l
ln hn 25% km to thnh mt lp bo v 300 0C v i khi c s dng
23
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
bo v cc chi tit chng li s n mn ca khng kh c Amniac nu
khng s dng mt phng php bo v no khc.
tng sc khng i vi s n mn in ho, ngi ta thng tm
thic hay trng km khi ng thau cn nng
ng thau c dng trong k thut in gia cng cc chi tit dn
dng nh cm in, cc phch cm, ui n, cc u ni n h thng
tip t, cc c, vt...
cc!#c$c'(cc)c*c+ c #ccc!#c$ c
in tr sut ca nhm 200C l 2,Q41.10-V(e.cm). H s thay i
in tr sut theo nhit = 0,004- 0,004Q (1/0C) ty thuc vo mc
tinh khit, in dn sut = 0,34.10V (1/e.cm)
So snh vi ng, nhm c tnh cht c v in t thun li hn. Trng lng
nh (trng lng Al nh hn Cu 3,5 ln), tnh do cao. So vi ng, nhm
km hn v cc mt in v c. Vi dy dn c cng tit din v di th
dy bng nhm c in tr ln hn ng khong 0,02Q5/0,0175 = 1,V8 ln.
Do nu c hai dy dn bng nhm v ng c in tr nh nhau th dy
nhm phi c tit din ln hn 1,VVQ ln so vi dy ng (hay ng knh
ca dy nhm ln hn do vi dy ng l 1,V8 = 1,3 ln).
V vy, nu b rng buc bi kch thc th khng th thay ng bng
nhm c.
Cc yu t nh hng n in tr sut
- nh hng ca cc tp cht
- nh hng ca gia cng c kh
- nh hng ca qu trnh s l nhit
Nhn chung cc nh hng trn u lm tng in tr sut v thay i h s
ca nhm.
B . p ca st v Silic i vi i tr sut ca m
Nhm c Cc cht thm vo, % in tr H s thay i
x l ( nhit) Fe Si sut 200C in tr sut theo
nhit 20 0C
-Nhm tinh 0,0005 0,0023 2,V3 4,33.10-V
khit 0,34 0,1 2,7V7 4,10.10-V
- Al QQ,5% 0,5V 0,32 2,78 4,13.10-V
- AL QQ,0% 0,QV 0,41 2,835 4,10.10-V
- Al Q8,5%
25
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
c
cc
Nhm dng trong cng nghip c phn loi trn c s t l phn trm
ca kim loi tinh khit v tp cht. Nhm c s dng lm dy dn in
trong k thut in thng phi m bo tinh khit, ti thiu QQ,5% Al, cc
tp cht khc nh st, silic ti a l 0,45%, ng v km ti a l 0,05%.
nhit thng, khi trong khng kh, nhm s c bc mt lp
mng, chc nt oxit, lp ny c in tr ln v n ngn nga vic oxyt ha
tip tc, do vy n m bo l mt lp bo v tt i vi s n mn, ngay c
trong iu kin mi trng kh hu m t v hay thay i. Song trong trng
hp tn ti cc kh khc trong kh quyn nh CO 2, NH3, SO2...v m ln
c th pht sinh n mn in ha. Hin tng n mn in ha c th xy ra
mi tip xc gia kim loi c bn v tu theo tnh hnh c th, c th dn n
s lin h tng phn t nh ca chng. Trong s tn ti ca m v cc tp
cht c trong khng kh s to ln hng lot nhng phn t in Ganvanic b
nh dn n s n mn dy dn. Nhng lin h y c th lm mt tnh tinh
khit ca nhm v do d dng t o nn s n mn nhanh, c bit nhng
v tr tip xc trong qu trnh lp t in.
Thng qua cc th nghim thc hin trn b bin trong khng kh vi gi
mnh, bi ct v khng kh m ca bin, i vi dy dn nhm c tinh
khit khc nhau, ngi ta thy rng: nhm vi tinh khit QQ,5% c gia
cng v lp rp d cho s chm sc cn thn n vn b n mn nhiu hn
ng.
c bit trong k thut in hay phi ni in ng vi nhm. Nu ch
tip xc b m th y s c mt sc in ng c chiu i t nhm sang
ng, do phn nhm ch tip xc b n mn rt nhanh. V vy ch tip
xc gia nhm v ng cn c ch bo v chng m (v d nh qut
sn).
Nhm c s dng trong cng nghip c phn loi trn c s t l % ca
kim loi tnh khit v tp cht, bng 2.5
B .6
K hiu AB1 AB2 A-00 A-0 A-1 A-2 A-3
Nhm% QQ,Q0 QQ,85 QQ,70 QQ,V0 QQ,50 QQ,00 Q8,00
2V
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Theo tiu chun nc ngoi thi nhm c s dng trong k thut lm dy
dn in phi c tinh khit > QQ,5%
- c c c
c'(cc)c*c+ c # :
+ nh hng ca nhng cht thm vo: cc kim loi thm vo : Fe, Zn,
Si, Mg.. s lm tng sc bn c kh
+ nh hng ca gia cng c kh: khi gia cng c kh tnh cht c ca
nhm ph thuc vo tp cht: Nhm tinh khit th k = VkG/cm2, khi c tp
cht 0,5% th k = 11kG/cm2
- c&c c c
c'(c$,c-c c*c'.c$,c/c 0 :
Nhm tc dng mnh vi oxi, trong khng kh ngay nhit thng
nhm c bc mt lp mng, chc nch oxit. Lp ny c in tr cao v n
nagn cn vic oxi ha tip tc. Do vy n m bo s c mt lp bo v tt
i vi s n mn ngay c trong iu kin mi trng kh hu m ut
Song trong trng hp c tn ti trong kh quyn cc loi kh nh CO 2 ,
NH3 , S02 . V m t ln c th pht sinh n mn in ha, v nhm c
th in ha gn nh t nht so vi H (-1,34) v s tip xc vi cc kim loi
khc c in ha ln hn th s nguy hi i vi nhm, v d nh Cu ( +0,34),
trong trng hp ny s pht sinh dng in t nhm v ng lm cho nhm
b h hi nng.
Trong khng kh c hi nc, nn c cc ion H + , OH-, HCO3 , nn
ng v nhm v dung dch in to thnh 1 pin cc dng l Cu cc m l
Al, Cc Al b mn dn v Al+3 chy vo dung dch do lc ha hc ca cc
phn t nc. Cc in t tha trong nhm s chy sang cc ng v kh
in th ca cc ion H +, trong dung dch cc ion Al +3 kt hp OH- to thnh
Al(OH)3 ,
2Al Ve = 2Al +3, 4H+ +Ve = 3H2 , 2Al+3 + VOH- = 2 Al(OH)3
V th nhm b n nn kh mnh
c1c2:
Trong k thut in, nhm c s dng ph bin ch to:
c Dy dn in i trn khng truyn ti in nng.
c Rut cp in.
c Cc thanh ghp v chi tit cho trang thit b in.
c Dy qun trong cc my in.
c Cc l nhm lm t in, li dn t my bin p, cc rto
ca ng c in,...
27
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
c345c cc c
Nhm c nhiu hp kim dng c v ko dy dn in.
Cc hp kim chnh ca nhm dng c c th l nhng loi sau:
Al-Zn-Cu, Al-Cu, Al-Cu-Ni, Al-Si, Al-Si-Cu, Al-Si-Mg, Al-Mg, Al-Mg-Mn.
Mt hp kim c dng ph bin ch to dy dn l hp kim
"aldrey". Chng l hp kim ca nhm vi (0,3 0,5)%Mg, (0,40,7)% Si,
(0,20,3)% Fe. T hp lm cho hp kim c tnh cht c kh tt. Dy dn bng
hp kim loi "aldrey" nhn c thng qua vic ti hp kim (nung nng n
500V000C), ko n thnh si kch thc mong mun v lm gi ha nhn
to bng nung nng 150 2000C. Sc bn ca dy dn "aldrey" ln gp
khong 2 ln so vi dy dn Al tinh khit. V vy, khi dng dy dn "aldrey"
c th tng khong cch gia cc ct ca ng dy trn khng, gim chi ph
xy dng ng k.
2.4.3. h v hp kim ca ch
Ch c tinh luyn t cc m c trong t nhin nh: Galen (PbS),
Xezurit (PbCO3), Anglezit (PbSO4)...C th thu c ch mc tinh khit
(Q2QQ,Q4%).
Ch l kim loi c mu tro sng, rt mm, c th un cong, dt mng d
dng hoc ct bng dao ct cng nghip, nhit nng chy thp.
Ch c in tr sut cao < = 0,21 emm2/m v nhit dn sut nh. N l
vt liu bo v tt nht i vi s xuyn thng ca tia X (tia Rntge n).
Mt lp ch dy 1mm 200 300kV c tc dng bo v nh mt lp thp dy
11,5mm hay mt lp gch c chiu dy 110mm.
Ch v hp kim ca n c dng lm lp v bo v cp in nhm
chng li m t.
Ch cn c dng ch to cc bn cc ca acq uy, dng lm dy
chy bo v cc ng dy dn in v cc thit b in.
Ch c tinh luyn t cc m c trong t nhin nh: Galen (PbS),
Xezurit (PbCO3), Anglezit (PbSO4)...C th thu c ch mc tinh khit
(Q2QQ,Q4%).
Ch l kim loi c mu tro sng, rt mm, c th un cong, dt mng d
dng hoc ct bng dao ct cng nghip, nhit nng chy thp.
28
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
2
Ch c in tr sut cao < = 0,21 emm /m v nhit dn sut nh. N l
vt liu bo v tt nht i vi s xuyn thng ca tia X (tia Rntgen).
Mt lp ch dy 1mm 200 300kV c tc dng bo v nh mt lp thp dy
11,5mm hay mt lp gch c chiu dy 110mm.
Ch v hp kim ca n c dng lm lp v bo v cp in nhm
chng li m t.
Ch cn c dng ch to cc bn cc ca acquy, d ng lm dy
chy bo v cc ng dy dn in v cc thit b in.
B . Cc s vt l a c c ca C
c tnh n v o lng Ch tiu
0 3
-Trng lng ring 20 C Kg/dm 11.34
-in tr sut nhit 20 0C ecm.10 -V
20,8
-in dn sut 20 0C e-1cm-1.10V 0,048
- H s thay i in tr sut theo nhit -
200C 1/0C 0,00428
- Nhit dn sut W/cm.grd 0,35
- Nhit nng chy bnh thng 0
C 327,3
- Nhit lng ring trung bnh 25 0C Kcal/kg.grd 0,0030Q
- im si 7V0mm ct thy ngn 0
C 1740
- H s gin n di trung bnh 20-1000C 1/ ( grd) 2Q,3.10-V
- Modun n hi, E kG/mm2 1700
- Sc bn t khi ko kG/mm2 1,5
- Th in ha so vi H V - 0,13
2.4.4. St v hp kim ca st
c Trong v qu t, st l kim loi c nhiu th hai, sau Al (khong
5%).
St c sn xut tng i d dng nn gi thnh h so vi cc kim loi
khc. Trn c s t l Cacbon cha trong st m ngi ta phn thnh:
Ga: l st cha t l (1,7 4,5)% C
Tp: l st cha t l (0,5 1,7)% C
St r: l st cha t l di 0,5% C
2Q
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
St tinh khit (QQ,7 QQ,Q)% Fe trong k thut thc t rt t c s
dng.
B . Cc s vt l a c c ca st ti kit
c tnh n v o lng Ch tiu
0 3
-Trng lng ring 20 C Kg/dm 7,8V
0 -V
-in tr sut nhit 20 C ecm.10 10
-in dn sut 20 0C e-1cm-1.10V 0,10
- H s thay i in tr sut theo nhit -
0-1000C 1/0C 0,00V57
- Nhit dn sut W/cm.grd 0,75
- Nhit nng chy bnh thng 0
C 1535
- Nhit lng ring trung bnh 20-1000C Kcal/kg.grd 0,111
- im si 7V0mm ct thy ngn 0
C 2740
- H s gin n di trung bnh 20-1000C 1/ ( grd) 12,3.10-V
- dn di ring khi t % 50
- Modun n hi, E kG/mm2 21070
- Sc bn t khi ko kG/mm2 22
- Th in ha so vi H V 0,44
c Thp c dng lm vt dn thng dng loi thp c hm lng
Cacbon (0,10 0,1Q)%C, c gii hn chu ko (70 75)kg/mm2,
gin khi t (5 8)%, in tr sut ln hn ng (V 7) ln.
Nhc im ca thp l d b n mn thng qua hin tng r ngay
nhit bnh thng v c bit l r rt nhanh nhit cao v mi
trng m t. khc phc hin tng ny, b mt tip xc ca st thng
c ph mt lp vt liu n nh hn nh Cadmi, Zn,....Mc d vy, n
cng c mt s u im ni tri so vi cc kim loi khc nn c s dng
ph bin lm vt dn:
c Thp c sc bn c kh ln gp 2 2,5 ln so vi ng v do dy
dn thp c th dng nhng khong ct ln, nhng tuyn vt
sng rng...(c th s dng vi khong ct t 1500 1Q00m).
c S phong ph ca thp trong qung thin nhin v gi thnh h to
cho dy dn hoc thanh dn in bng thp c gi thp hn nhiu so
vi bng ng hoc nhm.
30
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
c i vi ng dy dn truyn ti in nng, ngi ta s dng dy
dn bng thp nhiu si hoc bn thnh cho hoc s dng cho
thp-nhm, vi thp c trng km c t gia.
dng thp lm thanh dn thng l thp cacbon dt mng khi nng
(C = 0,74%, Mn = 0,71%, S = 0,002%, Si = 0,25%, P = 0,03%) c in tr
sut < = 0,135 e mm2/m.
Thp hay c dng lm dy dn, thanh dn bo v qu in p
(chng st) v cc trang thit b bo v ni t.
Ngoi ra, thp cn c dng ch to cc in tr pht nng vi nhit
thch ng 300 5000C...
2.4.5. Km
2.4.5.1. Sn xut v ch to
Km c thy trong t nhin di dng hp cht ZnS , cc bonnat km
(ZnCO3), Silicat( Zn2SiO4), oxt ZnO v.v...
Cc phng php ly km t hp cht l :
- Phng php ly km bng cch lm kh thng qua s sn lc bng li
nhit 850- Q000C v lm gim oxt nh s gip ca cacbon 1300-
15000C trong phnh ng kn ngn cn oxt ha. Sau km th c
tinh ch theo phng php kh trong l c ngn la hoc theo phng php
in phn dung dch sulfat ZnSO4 . Chng ta s thu c km vi tinh
khit QQ.Q%
- Phng php ly km thng qua in phn t m calci v c sunfat chu
in phn nh ZnSO 4 trong bnh bng g bc ch.
Theo tiu chun mt s nc km c phn loi ty theo c tnh ca km,
mc tp cht vv...v c nhng loi sau: loi phm cht L, loi phm cht
O, v loi phm cht Z s cu thnh ca nhng loi km cc thnh phm trn
c gii thiu bng 2.7..
B . S cu t ca km luy kim
Phm K Zn% Hm lng tp cht %(max)
cht hiu (min) Pb Cd Fe As Sb Cu Sn Tp cht
khc
L ZnL Q8,V 1,50 0,1 0,04 0,005 0,015 0,005 0,002 Cn li
O ZnO Q8,V 1,25 0,2 0,04 0,005 0,015 0,05 0,002 Cn li
Z ZnZ Q7,5 2,00 0,2 0,10 0,010 0,015 0,05 0,05 Cn li
31
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
2.4.5.2. c tnh
Km l kim loi c mu tro xm hi ng mu trng. N c tnh chiu sng v
sau mt thi gian n tr nn mu m c do v tc dng ca khng kh, khng
kh d to cho km mt lp oxt bo v, sau lp ny chuyn thnh kim
ccbonnat, chnh lp ny bo v cho km khng b n mn. Km c cu trc
tinh th, nhit bnh thng t chu dt mng, song nu nung nng 100 -
1500C th tnh dt mng tng ln, v do vy ngi ta c th dt mng, rn v
ko thnh si. nhit 200 2500C th km tr nn dn v vy c th p
v thnh bt. trng thi lng, n chy d dng v c th rtt y vo khun
d rng. N d b tc dng ca axt v cht kim vi nhng cht n to
32
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
thnh t hp cht c. Cc c tnh ca km dng lm dy dn so vi kim
loi khc c gii thiu bng 2..
B . T ct ca km v mai d lm dy d so s vi v m
Vt liu Trng in dn Sc bn Quan h ng tng ng
lng sut t khi dn ng knh Trng lng dy
2
ring m/emm ko di dy dn. dn trng lng
Kg/dm3 Kg/mm2 % ng knh ng
ng
- ng mm 8,Q 5V 2V 45 1 1
- Nhm 2,7 3V 8 20 1,25 0,47
- Magi QQ,7% 1,7 21,7 20 10 1,V 0,44
- Km QQ,Q% 7,1 1V,2 20 30 1,83 2,V7
- Km vi 0,13% Fe 7,1 15,5-15,8 18 40-43 1,8Q 2,8V
- Km vi V,4%Al v V,8 1V,8 24,V 47,Q 1,82 2.54
0,21% Cu
34
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
- Modun n hi, E kG/mm2 37000-40000
- Sc bn t khi ko kG/mm2 350
- Th in ha so vi H V - 0,58
35
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
0
- H s gin n di trung bnh 20-100 C 1/ ( grd) 13.10-V
- Modun n hi, E kG/mm2 20500
- Sc bn t khi ko kG/mm2 40 nhit mm
80 cng
- Th in ha so vi H V - 0,25
.4.5.3. Bc (
.4.5.4. V ( u
37
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
- Th in ha so vi H V 15
40
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
B .6
Thnh phn % c trong hp
Tnh cht c bn
kim
Sc
nhit
Tn hp in Gii hn
<
kim C M A ng nhit
Ni Cr Fe (emm2/ (10-
u n l V 0 vi lm vic
m) / C)
ng (0C)
(mV/gr
ad)
Mangani 8 0,420,
12 2 10-15 1-2 100-200
n V 8
Constant V 0,430,
40 -5 0,5 400-500
an 0 52
V 2 253
Nikenin 0,4 20 250
7 3 5
c
Crm- 557 15 0,000
1,5 n 1,01,2 1100
Niken 8 23 13
li
c
Crm- 0,000
30 4 n 1,21,5 1200
Nhm 14
li
2.V. VT LIU LM IN TR
2.6.1. Khi nim v phn loi
2.V.1.1 Khi nim
Vt liu dng ch to cc in tr phi c:
+ in tr sut ln
+ C h s bit i theo in tr sut phi nh m bo s n nh i vi
s bin i ca nhit ( R ln dn ti P ln dn ti T 0 ln lm cho < thay
i v thay i)
2.V.1.2. Phn loi
41
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
- Vt liu dng lm in tr chnh xc s dng nhng dng c o lng
in v in tr chun. Loi ny c cc yu cu l c tnh khng c thay
i theo thi gian n khng to ra sai s trong cc php o
- Vt liu dng lm b bin tr khi ng, loi ny c yu cu: Phi c sc
bn trong qu trnh nung nng v sc bn i vi s n mn.
- Vt liu c s dng nhng kh c in si nng v un nng, yu cu
phi c sc bn i vi thi gian ko di khi nhit cao.
Lu : Nhng kim loi tnh khit t c dng lm bin tr v: in tr sut
nh hn hp kim ca chng, ca hp kim tinh khit >> ca hp kim, b
n mn nhit cao.
2.V.2. Hp kim dng lm in tr
2.V.2.1. Hp kim dng lm in tr chnh xc v dng lm b bin tr
- Hp kim loi Mangan, thnh phn: 8V% Cu, 2% Ni, 12% Mn
c im: c sc nhit in ng nh
ng dng: Ch to cc in tr chnh xc v n khng lm sai lch kt
qu o lng nhng nhit khc nhau v nhng dng in khc nhau.
- Hp kim loi Constantan, thnh phn: V0% Cu, 40% Ni,
c im: H s bin i theo in tr sut rt nh
ng dng: Dng lm bin tr v phn t nung nng
2.6.2.2. p kim dng lm bin tr si nng v nung nng
- Hp kim trn c s Niken v Crm
Thnh phn hp kim c to thnh theo cch ha tan rn Niken v
Crm
c im: c sc bn tt nhit cao, in tr sut ln v h s bin
i theo in tr sut nh
- Ngoi ra cn c cc loi hp kim
+ Hp kim trn c s Ni , Fe, Crm
+ Hp kim trn c s Fe, Crm, Al
+ Dy lm in tr trn c s Cacbua Silic , Fe, Crm
2.7. VT LIU DNG LM TIP IM V C GP
2.7.1. Yu cu i vi vt liu lm tip im
- C sc bn c kh v rn tt ( tui th cao)
42
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
- C in dn sut v dn nhit tt khng nng qu nhit cho php khi
nhng tip im ny c dng in nh mc i qua
- C sc bn i vi s n mn do cc tc nh n bn ngoi ( Nc, khng kh
m ..)
- C nhit nng chy v ha hi cao, xi ca n phi c in dn sut ln (
tc l c th chu c dng ngn mch cao, R tx nh)
- Gia cong d dngm gi thnh h
Bn cnh nhng im nu trn, n phi tha mn cc iu kin ty thuc v
dng tip im ( c 3 dng tip im c nh, di ng v trt)
+ Vi tip im c nh: Phi c sc bn nn c th chu c p
sut ln, ( lc n ln), phi c in tr n nh trong thi gian lm vic lu
di (Rtx n nh )
+Vi tip im di ng: Chng lm vic theo cch n ( ng v m cc
MC in, Cng tc t, Rle in ) , phi c sc bn i vi s n mn do
tc ng c kh khi ng m, phi c sc bn i vi s tc ng ca h
quang khng b hn cht.
+ Vi tip im trt: Chng lm vic theo cch trt nh: C gp
my in, DCL Phi c sc bn i vi s mi mn c kh do ma st
2.7.2. Sc bn ca cc tip im v cc yu t nh hng ti sc bn
2.7.2.1. Bn cht b mt
- in tr ca tip im cng ln khi in tr sut ca vt liu cng ln v
in tr cng nh khi ng sut ca vt liu cng nh, v vt liu cng mm th
s bin dng ca vt liu cng d dng v s lng im tip xc cng ln,
tc l tng b mt tip xc cng tng ln
- Khi ph ti thay i hay ngn mch, s sinh ra ng sut rt ln s lm yu
tip im
- Bn cht ca vt liu v nhng iu kin lm vic nh hng n s n mn
cc tip im ( Tc ng ca khng kh, nc, ha cht ) to nn trn b
mt tip xc lp lm xu tnh cht dn in, do Rtx tng ln
trnh n mn , ngi ta ngn khng cho khng kh m xm nhp hay bo
v cc tip im bng phng php m in ( m thic hay bc i vi ng)
2.7.2.2. Lc n
43
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
L yu t rt quan trng nh hng n in tr tip im. Khi cng
mt din tch tip xc, nu lc n cng ln th din tch tip xc cng ln v
din tch tip xc thc th ph thuc vo lc n
Lc n nhng tip im c nh c ghp bng Bulng cn phi
tng i ln m bo R tx nh. Song cng khng c qu ln v s to
nn ng sut ln trong vt liu s lm mt tch n hi s lm xu mi tip
xc.
2.7.2.3. Nhit ca tip im
- Nhit t nhit bnh thng n 250 0 C, do in tr sut tng theo nhit
v th in tr m dng in i qua tip im s tng
- Nhit t 2500 C n 4000 C sc bn c hc ca vt liu gim lm tng
din tch tip xc s lm gim in tr m dng in i qua.
- Nhit ln hn 4000 C, in tr m dng in i qua s tng li cho n
lc nng chy v khi in tr s gim t ngt.
2.7.2.4. Trng thi ca b mt lc tip xc
Din tch tip xc cng ln bao nhiu th cng tt by nhiu ( bn cht ca
tip xc mt l tip xc im)
2.7.3. Vt liu lm tip im
2.7.3.1. Vt liu lm tip im c nh
thng s dng ng, nhm , st
- ng v hp kim ca n c phm cht cng nn c th s dng iu kin
bnh thng. c sc bn i vi s n mn c tt, ngi ta bc Ni tm
Silic m Ag
- Nhm c sc bn c gii thp, nn khng dng ni c dng in ngn
mch ln.
- Thp c < ln do ch dng khi Cng sut b v in p ln ( dng in
b)
2.7.3.2. Vt liu lam tip im di ng
- Platin: C tnh n nh cao i vi s n mn trong khng kh do khng to
mng oxi nn m bo n nh cho tip im dn ti R tx nh
- Bc: Bc tinh khit t dng lm tip im v b h quang n mn. Tip im
hp kim Ag v Cu c cng cao v n mn nh thng c s dng.
- Ngoi ra cn dng W, Mo, lm vt liu tip im.
2.7.3.3. Vt liu lm tip im trt
44
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
- Cu v hp kim ca n: dng tip im DCL, tip im MC, C gp
KC: my khoan, my in mt chiu
- Al dng lm tip im ca cc phng tin vn ti bng in ( xe in)
- C dng trong cc chi tit KC, cc phng tin vn ti bng in v n
khng n mn dy dn in v c tu i th kh cao.
2.7.3.4. Vt liu lm tip im c cng sut ln ( MC c U cao)
- L cc vt liu tng hp, chng c to nn t nhng kim loi kh nng
chy vi kim loi dn in tt, mt kim loi dn in tt cn kim loi kia c
sc bn c kh ln. Nhng vt liu ny gm Ag- W, Ag- Ni, Cu- Ni.
- c s dng nhng tip im c cng sut ln, p sut tip xc ln v c
cng cao.
2.8. LNG KIM LOI
2.8.1. Khi nim
Ngui ta gi nhng sn phm dng vt liu lng kim loi l nhng sn phm
k thut c ch to bng nhiu cch to thnh mt khi lin h cht ca
hai kim loi.
2.8.2. Dy dn v thanh gp bng lng kim- Thp - ng
Quanh h gia in tr dng in xoay chiu vi tn s f =5000Hz v in
tr dng in mt chiu i vi dy dn ng c ng knh 5mm l:
Rxc
3,Q
RAc
Dng in chy qua lp mt ngoi c chiu dy 0,5 -0,Vmm, cn trung tm
ca tit din tr thnh mt tc dng vic dn in. Kt qu cho thy : li ca
dy dn c th c lm bng thp, nh vy s tit kim ng m vn khng
h nh hng n in tr dng in xoay chiu. iu ny s l bin php
tt lm tng sc bn c kh ca dy dn, v lp ng bn ngoi cng s
l lp bo v rt tt i vi s n mn.
Do vy, ngi ta thc hin dy dn bng vt liu lng kim thp- ng
i vi ng dy thng tin lin lc c ng knh 1 - 4mm. Dy dn bng vt
liu lng kim loi trong mt s trng hp dng lm dy dn in trong
mch nh th tn s 50Hz. V c ch to thnh cc thanh gp trong cc
trong cc trang thit b dng ni.
2.8.3. Dy dn lng kim - ng- Nhm
45
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
T hp lng kim ng- nhm c ch to c bit di dng cc tm c
mt mt hay c hai mt v dng trong cc cu trc phn chiu, l si in
hoc cc chi tit dng ni vv
Cc tm lng kim- ng nhm c dng lm cc con ni dy dn in ,
con ni dy ng v dy nhm. Do thun li l c th d rng hn dnh bng
hp kim dnh cht da trn vt liu c bn l thic , vt liu lng kim ny c
th dng ch to cc chi tit t rong thit b thu v pht thanh nh lm cun
dy ngten b cm bin vv
CU HI CHNG 2
1.c Nu tnh cht c bn ca vt liu dn in, gii thch c th tng tnh
cht .
2.c Trnh by c tnh chung, phn loi, tnh cht c hc v cc ng dng
ca kim loi ng, Nhm, Bc v St.
3.c Trnh by khi nim v phn loi vt liu lm in tr.
4.c Trnh by khi nim v phn loi vt liu lm tip im.
4V
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
CHNG 3
VT LIU IN
47
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
c Nhm nhn to thng c gi l nha nhn to gm c: nha
phnol, nha amino, nha polyeste, nha epoxy, xilicon, polyetylen,
vinyl, polyamit,....
cc
c cc'c gm cc cht kh, cc cht lng khng chy, cc
loi vt liu rn nh gm, s, thy tinh, mica, aming...
80
4Q
70
60
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
b. m t i, %
m
m tng i l t s: % = .100% (3-12)
m max
trng thi bo ha ca hi nc trong khng kh s c % = 100%.
Thng cc m k ch cho s liu v m tng i % nn khi cn xc
nh m tuyt i s phi tnh theo cng thc:
h. m max
m= (3-13)
100
v do mmax l hm ca nhit mi trng khng k h (t) nn m = f( %, t).
Nh vy, t cc s liu v m tng i v nhit ca khng kh c
th xc nh c m tuyt i m (bng cch tnh ton, tra bng s,
th...).
Theo quy c quc t, iu kin kh hu chun ca khng kh c qui nh:
p sut p = 7V0 mmHg.
Nhit t = 200C.
m tuyt i m = 11g/m 3 ( m tng i % khong V0 70%).
Kh hu Vit Nam khc xa vi kh hu chun. Kh hu Vit Nam thuc
vng kh hu nhit i. min Bc, nhit trung bnh hng nm l 22,7 0C,
nhit cc i c th t ti 42,8 0C. m thng xuyn cao l mt trong
cc c im ni bt ca kh hu nc ta. m tuyt i trung bnh hng
nm ng bng Bc b l m = 24 2V g/m3, trong cc thng h c th ln
ti 30 33g/m3 v trong cc thng ma ng cng ti mc 13 17g/m3.
c9c: cc'c
c
50
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
m ca vt liu l lng hi nc trong mt n v trng lng
ca vt liu.
Khi t mu vt liu cch in trong mi trng khng kh c m %
v nhit t (0C) th sau mt thi gian nht nh, m ca vt liu s t
ti gii hn c gi l m cn bng ( cb).
Nu mu vt liu vn kh ro c t trong mi trng khng kh m
(vt liu c m ban u < cb) th vt liu s b m, ngha l n ht hi
m trong khng kh khin cho m s tng dn ti tr s cn bng cb nh
ng 1 trn hnh 3.7 (vt liu b ngm m).
Nc li, ki mu vt liu
b m trm tr (c m ba (vt liu sy kh)
u > cb
t m mu s cb
im ti tr s cb 1 (vt liu ngm m)
tr 3.7. (vt liu sy k
.
0 t (
3.7
c c c: c
Tnh thm m l kh nng cho hi m xuyn thu qua vt liu cch in.
Khi vt liu b thm m th tnh nng cch in ca n gim: < (), ,
tg Et.
Nu vt liu khng thm nc s hp th trn b mt mt lng nc
hoc hi nc.
Cn c vo gc bin dnh nc ca git nc trn b mt phng ca
vt liu (hnh 3.V), ngi ta chia vt liu cch in hp ph tt v hp ph
yu.
< Q00: vt liu hp ph tt (hnh 3.8a).
51
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
0
> Q0 : vt liu hp ph yu (hnh 3.8b).
a) b)
3.8
52
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Trong nhiu trng hp thc t, vt liu cch in cn phi chu ti c
hc, do khi nghin cu vt liu cch in cn xt n tnh cht c hc ca
n.
Khc vi vt liu dn in kim loi c bn ko k , nn n v un u
hu nh gn bng nhau, cn vt liu cch in, cc tham s trn chnh lch
nhau kh xa. Cn c cc bn ny, ngi ta tnh ton, ch to cch in ph
hp vi kh nng chu lc tt nht ca n.
V d: Thu tinh c bn nn n = 2.104 kG/cm2 trong khi bn ko
2 2
k = 5.10 kG/cm . V th thu tinh thng c dng vt liu cch in .
53
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Bi th, y ban k thut in quc t IEC (International Electrical
Commission) phn loi vt liu cch in theo nhit lm vic ln nht
cho php ( nu bng 3.2).
54
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
: l hng s in mi
0: hng s in mi trong chn khng 0 =1/4 .Q.1011 (F/m)
Trong chn khng - thc tin- trong khng kh
D = 0.E (3-3)
Cn trong mi trng c hng s in mi th
D = .0.E (3-4)
Khi ta t gia hai in cc mt tm cch in hnh 3.1 th c s khc nhau
gia in trng trong khng kh v in trng trong tm cch in. Trong
khng kh s ng sc in trng v s ng dch chuyn bng nhau, v
t cng thc(3-3) in trng l:
E= D/0 (3-5)
=1 =3 =1
A C B
3.1.Tm cc i m ia i mi
55
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Khi t in mi thuc loi khng phn cc trong in trng (hnh 3.2),
in trng s chuyn cc phn t thnh cc lng cc in. Cc lng cc
in u dng hng v pha cc m ca in trng, u m hng v pha
cc dng ca in trng. Kt qu l trong in mi hnh thnh in trng
mi gi l in trng phn cc E P, ngc chiu vi in trng ngoi.
Cng in trng phn cc E P nh hn cng in trng ngoi E ng
nn cng in trng tng hp E trong cht in mi c chiu cng vi
chiu ca in trng ngoi v c tr s cng in trng nh hn cng
in trng ngoi cho trc.
Nu cng in trng trong chn khng l E 0 th khi t in mi vo,
cng in trng s l:
E = E0 (3-V)
-gi l hng s in mi tng i ca cht in mi .
|
_ + _ + _ +
|
_ + _ + _ +
+ |p
_ + _ + _ +
_ + _ + _ +
Ut = Et .d (3-10)
Ucp = Ecp.d (3-11)
57
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Bng 3.1 nu ln thng s c trng ca mt s vt liu cch in thng
gp.
c 2 Xc nh in p cho php v in p nh thng ca mt
tm cctng cch in c b dy d = 0,15 cm p st vo hai in cc, cho bit
h s an ton bng 3.
Gii
Tra bng (3-1), c cng nh thng ca cctng cch in ly trung
bnh Et = 100 kV/cm. Ta c in p nh thng theo (3 -10):
Ut = Et .d = 100. 0,15 = 15 kV
in p cho php: Ucp = Ut/ kat = 15/3 = 5 kV
B 3.1
Vt liu Et, kV/cm < , ecm
Giy tm du 100 250 3,V
Khng kh 30 1
VI sn 100 400 34 1011 1013
hoa 30 50 78 108 1011
Paraphin 200 250 2 2,2 101V 1017
Polietylen 500 2,25 1014 101V
Cao su 150 200 3V 1013 1014
Thy tinh 100 150 V 10 1014
Thy tinh hu c 400 500 3 1014 101V
Vi thy tinh 300 400 34 5.1013
Mica 500 1000 5,4 5.10-3 1014
Du Xovon 150 5,3 5.1014 5.1015
Du bin p 50 180 2 2,5 1014 1015
S 150 200 5,5 1015 101V
Ebonit V00 800 3 3,5 108 1010
Cctng cch in 80 120 3 3,5 1011 1013
3.2. IN DN IN MI
58
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Xc nh bi cch in c hng ca cc in tch t do tn ti trong
cc cht in mi di tc dng ca in trng ngoi t ln in mi. Di
tc dng ca lc in trng F= E.q cc in tch dng cch in theo chiu
in trng, cc in tch m cch in ngc li. Nh vy trong i n mi
xut hin mt dng in gi l dng in in dn, dng in ny ph thuc
vo mt in tch t do trong in mi, dng in in dn cn gi l dng
in r (thng c gi tr rt nh)
in dn in mi gm :
- in dn in t : Thnh phn mang in l cc in t t do
- in dn ion : Thnh phn mang in l cc ion dng v ion m
- in dn in ly : Thnh phn mang in l cc nhm cc phn t
tch in, cc tp cht tn ti trong in mi.
3.3. PHN CC IN MI
3.3.1. in tng phn cc in mi
Khi a mt thanh in mi vo trong in trng ca mt vt mang in ,
th trn cc mt gii hn ca thanh in mi s xut hin cc in tch tri
du. Mt i din c tch in tri du , mt cn li tch in cng du
Hin tng trn thanh in mi, khi t trong in trng c xut hin
cc in tch gi l hin tng phn cc in mi. Hin tng ny trng b
ngoi ging nh hin tng in trng trong kim loi, nhng v bn cht th
khc hn nhau. Trong hin tng phn cc in mi, ta khng th tch ring
cc in tch ch cn li mt loi in tch. Trn thanh in mi in tch
xut hin u th s nh hng , khng dch chuyn t do c, v vy
chng c gi l cc in tch lin kt.
3.3.2. Phn t phn cc v phn t khng phn cc
Mi phn t hay nguyn t gm c ht nhn mang in tch dng cn cc
in t mang in tch m.
Khi xt tng tc ca mi electron vi cc in tch bn ngoi coi mt cch
gn ng nhe e ng yn ti mt im no
Tc dng ca e trong phn t tng ng vi tc dng ca mt in tch
tng cng -q ca chng ti mt im no trong phn t, im ny gi l
trng tm ca in tch m.
Tng ng nh vy, tc dng ca ht nhn tng ng vi tc dng ca
in tch tng cng +q ca chng t ti trng tm ca in tch dng.
5Q
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Phn t khng phn cc l loi phn t c phn b cc e i xng xung
quanh ht nhn, tc l tm in tch dng trng vi tm in tch m, phn
t khng phi l lng cc in c m men in ca n bng khng.
Phn t phn cc l loi phn t c phn b cc e khng i xng
xung quanh ht nhn, tc l tm in tch dng khng trng vi tm in
tch m, phn t l lng cc in c m men in ca n khc khng.
3.3.3. Phn cc in mi
*/Trng hp in mi cu to bi phn t phn cc
- Khi cha t in mi trong in trng ngoi, do chuyn ng nhit cc
lng cc phn t cch in hn lon nn tng m men in ca lng cc
bng khng.
- Khi t in mi trong in trng ngoi, cc lng cc phn t trong in
mi quay theo hng in trng ngoi, nn tng m men in ca lng cc
khc khng
*/ Trng hp in mi cu to bi phn t khng phn cc
- Khi cha t in mi trong in trng ngoi, phn t in mi cha phi
l mt lng cc ( v tm ca c hng trng nhau)
- Khi t in mi trong in trng ngoi, cc phn t trong khi in mi
tr thnh cc lng cc in do s bin dng ca lp v e ca phn t ( s
dch chuyn trong tm in tch m)
*/ Trng hp in mi tinh th
- in mi tinh th ion c mng tinh th ion lp phng, c th coi tinh th
nh mt (phn t khng l) cc mng ion m v dng trng nhau.
- Di tc dng ca in trng cc mng ion dng dch chuyn theo chiu
in trng, cc mng ion m dch chuyn theo chiu ngc li gy ra hin
tng phn cc in mi gi l phn cc ion.
Kt lun: Nh vy phn cc l qa trnh x dch trong phm vi nh ca cc
in tch rng buc hoc s xoay hng ca cc phn t lng cc di tc
dng ca in trng ngoi.
Trong cht in mi tn ti ry t cc in tch t do, cn li a s cc
in tch c lin kt cht ch vi nhng phn t bn cnh gi l nhng in
tch rng buc.
Di tc dng ca in trng, chng khng th cch in xuyn sut
qua in mi to thnh dng in, m ch c th x dch rt t hoc xoay
hng theo chiu in trng.
V0
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
*/ Cc dng phn cc chnh ca in mi
- Phn cc in t : l dng phn cc do s x dch c gii hn ca cc qu
o chuyn ng ca cc in t di tc dng ca E ngoi.
- Phn cc ion: l dng phn cc do s x dch ca cc ion lin kt di tc
dng ca E ngoi.
- Phn cc lng cc : l dng phn cc gy nn bi s nh hng ca cc
lng cc ( cc phn t c cc tnh)
- Phn cc kt cu: l dng phn cc c trng cho in mi c kt cu khng
ng nht.
- Phn cc t pht: l dng phn cc c trng cho cc scnht in ( in
mi sc nht c c im ni bt l phn cc khi E ngoi bng khng).
3.4. TN HAO IN MI
Trong in mi xy ra qu trnh phn cc, pha cc dng xut hin in
tch m, pha cc m xut hin in tch dng. in mi s to thnh t in.
Hai qu trnh in dn v phn cc ni trn tc ng ln in mi lm cho n
pht nng gy tn hao in mi.
Phn in nng tiu hao cc ht in tch thng lc lin k t khi
chuyn ng trong in mi di tc dng ca in trng bn ngoi E ng gi
l tn hao in mi.
Khi khai thc cc thit b in, vn tn hao in mi cn c ch
n, c bit khi chng lm vic in p cao hoc tn s cao. Bi trong in
trng, tn hao in mi c th ph v s cn bng nhit hoc ph v cc lin
kt ha hc trong in mi, c th dn n ph hng cch in dn n in
mi mt hn kh nng cch in.
Tn hao in mi c th c trng bi sut tn hao in mi, l cng
sut tn hao tnh trong mt n v th tch ca in mi.
in p xoay chiu, ngi ta thng dng gc tn hao in mi v
ng vi n l tg. Gc tn hao in mi l gc ph ca gc lch pha gia
dng in i v in p u trong in mi.
n gin, ta xt tn hao in mi ca cht in mi gia hai bn cc
ca mt t in.
Bit hng s in mi l , t c ni vo mt in p xoay chiu U.
Khi : Dng in tch in cho t in I t s gm hai thnh phn (hnh 3.2):
V1
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
0
c Dng tch in thc s, IC sm pha Q0 so vi in p t vo t mang
tch cht in dung c tr s:
I R
IC = .C.U, (
(31
I C
I
ay IC = f.C.U, (
(313
t
tro
C: i du ca t (F
f: t s d i (
0
U: i p t vo t (V
UC
: t s c, = f (rads
3.4. S pc ca d i
v i p tr t i
trong :
I = It cos
I = It sin
V2
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
S thay i thnh phn I C chng t cch in b xung cp (s thay i
ca IC c th do in mi: b m hoc c cc lp b ngn mch, kch thc
hnh hc thay i). Thnh phn I R c trng cho tn hao cng sut trong in
mi do dng in r.
tnh tn hao in mi, c th s dng s thay th khc nhau ca
in mi ph thuc vo yu cu v mc ch tnh ton. Dng s thay th s
cho php gii tch ha mt cch n gin cc qu trnh xy ra trong in mi
(tn hao, phn cc,...) v cn m hnh ha chng trn cc m hnh m ch
in.
S thay th gm hai thnh phn in dung C v in tr R. Cc s
thay th cn c chn sao cho tha mn iu kin cng sut tn hao ca s
thay th phi bng cng sut tn hao trong in mi v gc lch pha ca
chng cng phi bng nhau cng mt in p v cung mt tn s.
Mt s thng hay dng trong cc m hnh mch in l s n
gin u song song phn t R v C (hnh 3.5).
U
*/Cch tnh tn tht in mi
-c D s thay th dng bt k cng a v hai dng s chnh l s
song song v s ni tip
-c V th vc t
-c Xc nh gc lch pha, gc tn hao in mi
*/ Tnh tn hao in mi trong s ni tip
CS RS
V gin vc t: IRS I
I/CS
U
V3
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
T gin vc t ta c
I . S
t S .C S .
I /( .C S )
Cp
V gin vc t:
U.CP.
U
U/RP
R 1
t
. . R
CS
nn C
1 t 2
V4
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
1
t S .C S .
C
1 t 2
th Cp vo ta c: S C S
C
1 t 2 1 t 2
V vy: S S
( C ) 2 t 2
*/ sut tn hao in mi
P = ..C0.U2.tg
1
0 /A
4j Q.10 Q
S
0 0 vi d l khong cch gia hai bn cc (m), S din tch b mt bn
cc (m2)
U=E/d , E cng in trng trong khe h (V/m)
=2f l tn s t vo
1 S 1
2 t . .2 . f . 2 . 2 .t . . f . 2 .S . .t
4 Q.10
Q
18.10 Q
*/ Cc nguyn nhn gy ra tn hao in mi
- Tn hao in mi do phn cc: Tn hao ny do hin tng phn cc gy
ra, thng thy cc cht c cu to lng cc v cu to ion rng buc
khng cht ch. Tn tht ny gy ra do s chuyn ng nhit ca cc ion
hoc cc phn t lng cc di tc dng ca in trng, s ph hy
trng thi ny lm mt mt nng lng v lm cho in mi b nng ln.
Tn hao do phn cc tng theo tn s in p t vo in mi. Tn hao
do phn cc ph thuc vo nhit , tn hao t cc i ti mt nhit
nht nh c trng cho mi cht in mi.
- Tn hao do dng in r: Trong bt k in mi no lun tn ti cc in
t t do, di tc dng ca in trng cc in t t do ny s dch
chuyn theo chiu tc dng ca in trng, to nn dng in r. Dng
in r ny kt hp vi in tr in mi gy nn tn tht nhit. Tn hao
do dng in r c xc nh theo biu thc sau y:
1,8.1012
. f .<
Trong : - l hng s in mi
f l tn s in p
V5
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
< - l in tr sut ca khi in mi
Khi nhit tng th tn hao in mi cng tng
.t
P = P0 .e
Trong P0 l tn hao in mi nhit 20 0C,
l h s nhit
T l chnh nhit so vi 20 0C
- Tn hao do ion ha: Tn hao ny thng gp trong cc cht kh, khi trong
mi trng c xy ra ion ha, Tn hao ny c xc nh theo biu thc:
Pi = Ai.f(U-U0)3
Trong : Ai l hng s i vi tng cht kh
F l tn s t vo
U0 l in p bt u gy ion cht kh
Tr s Uo ph thuc vo tng loi cht kh, nhit v p sut lm vic ca
tng cht kh, tuy nhin cn ph thuc vo mc ng nht ca in
trng, Cng mt gi tr in p t vo nhng in trng u s kh gy
ion ha hn so vi in trng u.
- Tn hao do cu to khng ng nht: Tn hao ny xy ra trong cc vt liu
co cu to khng ng nht, xc nh tn hao in mi trong trng hp
ny ta phi xem in mi gm hai in mi ghp ni tip nhau.
C1 C2
1 2
1 2
R1 R2
E
Gc tn hao in mi
2 . 2 A
t
2 3
Vi m= R1 + R2
n = C22 R22 R1+ C21 R21 R2
M= C1 R21 + C2 R22
N= C22 R22 C1 R21 + C21 R21 C2 R22
VV
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
3.7.1. Khng kh
Trong s vt liu cch in th kh va nu, trc tin phi k n
khng kh bi n c s dng rt rng ri lm cch in trong cc thit b
in, phi hp vi cht cch in rn v lng, trong mt s trng hp n l
cch in ch yu (V d: ng dy ti in trn khng). Nu ly cng
cch in ca khng kh l n v th mt s loi kh c dng trong k
thut in cho bng 3.3
B 3.3
Tnh cht Khg kh N2 CO2 H2
T trng 1 0,Q7 1,52 0,07
H s tn nhit 1 1,03 1,13 1,51
Cng cch in 1 1,00 0,Q0 0,V0
Nhn xt: a s cht kh c cng cch in km hn khng kh tuy
nhin chng vn c s dng nhiu: V d: N 2 v n khng c oxi nn n
khng b oxi ha cc kim loi tip xc vi n.
Trong thc t in p nh thng ca khng kh c xc nh nh sau:
Vi U xoay chiu c f =50 Hz th c 1cm khong cch khng kh chu c
3,2 n 3,5Kv ( ng vi trng hp in trng rt khng ng nht) nh vy
khong cch a cn thit khi b nh thng l :
cm (3-14)
3,2
3.7.4. yr ( 2)
V8
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
3.7.5. c kh khc
Ngoi cc kh k trn ngi ta cn dng cc kh nh Argon, Non, hi
thy ngn, hi Natri, ... trong cc dng c chn khng. Chng hn cc loi
n in dng chiu sng trong k thut v i sng sinh hot.
VQ
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
c Lp kn cc l xp ca vt liu cch in si, lp kn cc khong trng
gia cc cun dy, gia cc cun dy v v lm tng kh nng cch
in ca vt liu.
c Ci thin iu kin tn nhit do tn hao cng sut trong cun dy v li
my bin p (du tn nhit tt hn khng kh trung bnh khong 28
ln).
c Ngoi ra, du my bin p cn c dng trong cc my ct in c
du, t in, cp in lc,...
c=>c?c ccc@ c$c
+/ bn cch in cao: khong 1V0kV/cm vi du mi
+/ Hng s in mi = 2,2 2,3 gn bng mt na in mi cht rn
+/ Sau khi nh thng, kh nng cch in kh nng cch in ca du
ph hi tr li.
+/ C th xm nhp vo cc khe rnh hp, va c tc dng cch in
va c tc dng lm mt.
+/ C th s dng lm mi trng dp tt h quang trong MC ( my
ct du hin nay t dng)
c=>c?c cc 4c@ c$c
+/ Kh nng cch in ca du bin i ln khi du b bn, si bng,
giy nc, mui than
Vi du MBA sch, bn cch in: 20-25 kV/mm, nhng nu hm lng
nc trong du ln hn 0,05% th bn cch in ch cn 4 -5kV/mm.
+/ Khi c nhit cao, du c s thay i v ha h c, s thay i l
c hn, l s ha gi ca du.
+/ D n, d chy.
c=>c?c ccc c cc$c
+/ in tr sut ln 1014 101V ecm
+/ Hng s in mi = 2,2 2,3 gn bng mt na in mi cht rn
+/ Nhit lm vic ch di hn Q0- Q50C khng b ha gi nhiu
+/ bn cch in rt cao
Quy c cc i v t ao i mi cc cp i p:
Tiu chun v cng cch in ca du my bin p cc cp in p cho
bng 3.4
B 3.4
Cp in p Cng cch in ca Cng cch in ca du
70
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
(kV) du mi (kV/mm) trong vn hnh (kV/mm)
n V kV 12 8
V kV 35 kV 12 10
Trn 35 kV 1V 14
71
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
ccAc cc5c c c
+/ Trng hp in trng ng nht ( hai in cc phng hoc in
cc tr v in cc phng)
t 40. 2 25( k ) (3-1V)
a: l khong cch in cc vi a= 3- 40cm v bn knh
in cc hnh tr ln hn 25cm
+/ Trng hp in trng rt khng ng nht ( gia hai in cc
nhn)
t 40 3 2 ( k ) (3-17)
ccB9c$*c@ c>c
c
c c$c2c>c )c?c5 c
a. Cc yu t s lo a ca d u:
Trong qu trnh vn hnh, du thng b xu i, phm cht cch in ca
n gim. l s lo ha ca du. Khi du b lo ha thng c mu ti v
c, iu l do trong du hnh thnh nhiu keo, nha, hc n...gi chung l
b nhim bn trong qu trnh vn hnh. Tc lo ha ca du tng nhanh
khi:
c K k xm p vo du,
Trong khng kh cha nhiu hi nc v du li rt nhy cm vi m.
Mt khc, qu trnh lo ha ca du cn lin quan n s oxyt ha bi oxy
c trong khng kh.
c Nit cao.
Du c s thay i v ha, s thay i ny c hi v to bt trong du,
lm cho nht gim v lm nght cc khe h trong cun dy v trong
cc b phn ca my bin p.
c Tip xc vi s, mt s kim loi nh Cu, Fe, Pb...v mt s ha
cht khc c tc dng nh cht xc tc ca s lo ha du khi du tip
xc vi nh sng.
72
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Khi du b lo ho, c th thay th du mi hoc mun s dng li cn
phi ti sinh li n (tc l kh cc sn phm do s gi ci cch in sinh ra v
khi phc tnh cht ban u).
Trong vic ti sinh du, c th dng cc bin php:
c Lc bng xiphng nhit.
c Dng cc hn hp hay cc cht hp th ti sinh nh: hn hp axit
sunfuaric-kim-caolanh, hn hp axit sunfuaric-caolanh, hn hp
silicagen-kim, hn hp silicagen-caolanh.
3.8.2. Du tng hp
Du my bin p nu trn c nhiu u im: c th sn xut vi gi
thnh r, sau khi b nh thng do lo ha, kh nng cch in c th phc hi
tr li. Khi c lm sch tt th tg b nn cng cch in cao (c th
t ti 200250 kV/cm). Tuy nhin, n cng c mt s khuyt im, l: d
chy, khi chy pht sinh khi en, hi bc ln ha ln vi khng kh lm
thnh hn hp n, t n nh ha hc khi nhit cao v tip xc vi khng
kh, hng s in mi nh ( = 2,22,5 tng ng mt na vt liu cch
in rn).
V vy, trong nhng nm gn y, ngi ta nghin cu, ch to c cc
loi du tng hp c mt s c im tt hn so vi du m.
3.8.3. Du thc vt
Ngoi du m v du tng hp, ngi ta cn dng du thc vt lm vt
liu cch in. Du thc vt c ly t mt s loi cy trong thin nhin.
c=>c >c>c
Loi ny khng phi l du t kh, n kh rt chm hoc khng kh nn
khng c gia cng ha hc. Thng c dng tm giy t in.
74
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Di y gii thiu mt s vt liu cch in th rn hay c dng trong k
thut in.
75
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Gn y, nng cao phm cht cch in ca mica, ngi ta ch to
c mica nhn to c kt cu ging mica t nhin nhng chu nhit tt hn,
c ngun gc t mica, l: micanit v micalec.
c B
C L loi vt liu gc mica c phm cht rt cao, tnh chu nhit,
kh nng chu va p v chu h quang tt, c tn hao in mi nh (nh hn
so vi vt liu s cch in t 4 5 ln).
Thnh phn ca micalec gm V0% mica v 40% thy tinh d chy (c
BaO) v c p mng nhit V00 0C vi p lc 500 700 kG/cm2 trong
khun thp thnh bn sn phm c mu xm sng trng nh .
7V
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Micalec c dng lm bung dp h quang trong my ct in, tay nm
cch in, phch cm, cc gi n cng sut ln, bng panen trong k thut v
tuyn in...
77
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
u im ca si thu tinh c tnh chu nhit cao, c sc bn tt, t
ht m so vi cc si hu c khc. V vy cch in thu tinh c
dng lm vic trong mi trng c nhit v m cao.
Khuyt im ca si thu tinh l t n hi, un km, t chu
c mi mn hn so vi si hu c. V th cch in thu tinh rt d
b hng khi b va p vo mp nhn.
c c
c Ccc2cc
Trong k thut in, s c dng ch to cc loi s cch in cho
ng dy ti in cao p v h p, cho cc trm bin p, cc my ct in,
dao cch ly, thit b chng st (chng st ng, c hng st van) v cc chi tit
bng s. Cn c vo cng dng ca n, ngi ta chia s thnh mt s loi
nh sau:
c S : c chn bng kim loi (thng l st) bt cht vo gi
hoc tng. S dng v gi cht cc phn dy dn trn
cc ct ng dy ti in v cc dy dn, thanh dn trong cc trm
bin p phn phi in ( cp in p di 35 kV).
c S xuy: dng a dy dn in cao p t trong my bin p ra
ngoi v lm cch in cho dy dn qua tng.
c S tro: s cch in treo thng gm hng chui cc bt, dng
treo v gi cht dy dn trn cc ng dy ti in in p 35kV
v trn 35kV trn khng. S lng cc bt cch in ph thuc vo
in p ng dy.
V d: i vi ng dy 35 kV: trong chui c 2 3 bt s.
i vi ng dy 110 kV: trong chui c V 7 bt s.
i vi ng dy 220 kV: trong chui c 12 14 bt s.
c S kp dy: dng gi v kp cht dy dn, ch yu dng trong
cc mng in h p.
3.9.4. Nha
Nha l nhm vt liu c ngun gc v tnh cht khc nhau rt nhiu.
Chng l mt hn hp hu c phc tp, ch yu dng cao phn t.
Nha c dng trong k thut in l loi nha khng ha tan trong
nc, t ht m. Theo ngun gc ca nha, ngi ta chia ra lm hai loi:
c
" c ,c c nha thin nhin l sn phm ca mt s loi ng vt
v thc vt.
a. Na c ki: l loi nha do mt loi cn trng sng vng nhit
i sinh ra. V hnh thc, n l cc vy mng dn mu nu hoc hi .
7Q
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Thnh phn c bn ca cnh kin l cc axit hu c c t hnh phn ha
hc phc tp. N d b ha tan trong ru hoc cn nhng khng ha tan
trong cacbua hyro. Nha cnh kin c:
< = 10510V(em) = 3,5 tg = 0,01 Et = 2030
kV/mm.
nhit 50 V00C th d un, khi nhit cao hn n s b mm v
chy, nhng nu tip tc nung nng th n ng li.
Nha cnh kin c s dng trong k thut in ch to sn dn,
vecni v c bit l ch to micanit.
c ,c cc
Nha nhn to l sn phm ca s trng hp, chng l mt hn hp hu
c phc tp dng cao phn t.
Sau y s gii thiu mt s loi nha nhn to hay c dng trong k
thut in.
a. Na polfocmadyt (baklit
: y l sn phm ca s ngng t
phenol (CVH5OH) v focmandehyt (H 2CO) vi cht xc tc thng l
amoniac.
Nha bakelit c s dng rt rng ri v vo loi quan trng nht trong
k thut in t khi ch to c (1Q07). Bt bakelit p thnh cun dy, hp,
v cch in. Nhng ng cch in c hnh dng, kch thc khc nhau c
p t giy bakellit c cng dng rt a dng.
Nha bakelit dng tinh ch cc cht do, vi tm nha, giy tm
nha, sn, keo. c bit n c th chu c tc dng ca h quang in nn
hay c dng trong cc thit b ng ct in, cc thit b chng st,...
80
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
b. Na polyst: l loi nha c ch to t s trng hp, ngng t
ca cc loi ru, cn nhiu ha tr (Etylenglycol, glyxerin,...) v axit hu c
khc nhau (hoc cc anhydric ca chng).
Trong s ny c nha gliptan v nha lapxan hay c dng trong k thut
in:
c Nha Gliptan c ch to t ptalicenhyrit (C 8H4O3) v glyxerin
(C3H8O3). Nha ny c bm tt, chu c m, du v chu c
tc dng ca h quang in. Ngi ta dng nha gliptan ch to
sn, keo dn micanit, tm cch in ca ng c v cc thit
b in khc.
c Nha Lapxan (polyetylenterafatalat): c cng thc ( -CH2-CH2-O-
CO-CVH4-CO-) v c ch to t glucol [CH2(OH)-CH2(OH)] v
axit terafatalat (COOH-CVH4-COOH). Loi nha ny c dng
lm cch in gia cc lp dy trong cun dy ca my bin p, ca
cun cm khng in, ch to cc t in c nhit lm vic
cao (n 150 0C).
c. Na poxy: l loi nha c trng bi nhm epoxy trong thnh phn
ca n:
C C
81
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Mt nhc im ln ca epoxy l c hi i vi c th ngi, do vy
cn c cc bin php phng khi tip xc vi n.
3.9.5. ao su
Cao su v mt s vt liu tng t gn vi cao su c tm quan trng
trong lnh vc k thut v i sng.
82
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
c tnh ni bt ca cao su l tnh n hi v t thm m, c dng lm
vt liu cch in nhng ni i hi chng m, kn nc v d un nh: dy
dn in, cp in ngm (t di lng t), cc phn cch in ca cc my
in cm tay, dng c in hay phi di chuyn...
Cao su c hai loi: cao su t nhin v cao su nhn to.
3.9.6. Sn cch in
Sn l dung dch keo ca nha bitum (bitum l nhm vt liu thuc loi
v nh hnh gm hn hp phc tp ca cacbua hyro v mt t oxy, lu
hunh), du kh v cc cht t to nn gc sn trong dung mi bay hi. Khi
sy th dung mi s bay hi cn gc sn s chuyn sang trng thi rn to nn
mng sn.
Theo cng dng, trong k thut in, c th chia sn cch in ra thnh cc
loi: sn tm, sn bo v, sn dn.
c S tm: Dng sn, tm cc cht cch in rn, xp nh giy cc
tng, sn vi, cch in ca cc cun dy my bin p. Sau khi sn
tm th in p nh thng U t tng cao, tnh ht m gim, tnh chu
nhit cao.
c S bo v: Dng to ln mt mng sn chc, bng, gim bm bi,
chu m trn mt c qut sn. Sn ny hay dng qut ln b mt
vt liu cch in rn c tm nhm nng cao thm cc tnh cht
cch in ca vt liu c sn.
c S d: Dng dn cc vt liu cch in rn hay dn vt liu
kim loi rn vi kim loi.
84
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Vt liu cch in g, giy l vt liu c ngun gc t xenlulo (si thc
vt) c cng thc phn t (C VH10O5)n.
" cDFc
G l loi vt liu d gia cng v sau khi gia cng xong, ngi ta
thng tm bng parafin (Hyro cacbon no CnH2n+2 vi n =103V), du gai,
nha v du my bin p nng cao cng cch in (tng 1,5 2 ln so
vi khi cha tm).
Trong k thut in, g c dng lm cu truyn ng ca dao cch ly v
my ct in, cc chi tit v gn trong my bin p, lm nm trong rnh
cc my in, ct v x ca ng dy ti in, ng dy thng tin.
cD)c'(c'c
cc c c>c'.cc c
a. Giy: thnh phn ch yu ca giy l xenlulo v n c ch to t
g. Ty theo cng dng ca n trong k thu t in, ngi ta chia ra lm hai
loi: giy t in v giy cp.
c Giy t i: L loi giy dng lm in mi trong t in giy.
Giy cch in dng trong t in khc vi cc loi giy cch in
khc l rt mng (0,007 0,022mm), thng lm vic cng rt
cao v nhit khong 70 1000C nn i hi phm cht ca giy
rt cao.
c Giy cp: Thng c dy khong 0,08 0,17mm, dng lm cch
in ca cp in lc, cp thng tin. i vi giy cp cn ch n
sc bn c gii v s ln xon m n c th ch u c.
Nhn chung, lm vic c m bo, cc loi giy ny u phi tm
du hoc hn hp du-nha thng.
85
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
- Loi dng trong du: mm hn cc tng dng trong khng kh v c
th thm du. Ty theo dy yu cu ca loi cc tng n y m c
ch to thnh cun (0,1 0,8mm) hoc thnh tm (1 3mm).
c Vi s: l vi (bng hoc la) c tm bng sn du. Vi c tc
dng v mt c, cn lp sn c tc dng v mt cch in. Vi sn
c dng cch in trong cc my in, cc thit b kh c v
cp...
3.10. CCH IN CA KH C IN
3.10.1 Tng qut
Chng ta s quan tm n cch in ca nhng loi kh c in sau y:
-c Kh c in ng ct
-c Cun khng
-c T in
-c Kh c in lp t trong mng in gia dng
-c Dng c v kh c in cm tay, in t r t nng
Trc tin chng ta kho st cc b phn cch in ch yu ca kh c
in, l ci cch in , ci cch in xuyn. Ngoi ra cn phi ni cch
in ca cc b phn khc nh bung p h quang, khong cch in gia
cc b phn mang in, nhng b phn chuyn ng lm bng cht cch in.
3.10.2. c b phn cch in
3.10.2.1. i cch in . S
Chiu cao ti thiu ca s l khong cch cn thit gia hai in cc
nh - mt phng di in p cho.
Trong trng hp s t trong in trng ng nht, th kinh nghim
cho thy rng in p nh thng nh hn in p nh thng khng kh, b
mt ca s cng m t, cng bn th in p nh thng cng nh hn. S
phn b in p trn b mt s xem nh ng u, th in trng l:
Ei = Ui / a
8V
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
in trng Ei khng hn l mt hng s nh in trng nh thng ca
khng kh, m n ph thuc vo cc yu t nh: khong cch a; a cng ln th
Ei cng gim
bit c s c th chu c in p phng in b mt bao nhiu,
ta c th tnh theo biu thc (3.1Q, 3.20)
1a) U50 = 3,5a +10KV (3.1Q)
1b) U1/50 = 5a + 40KV (3.20)
: U50 in p xoay chiu tn s 50 Hz
U1/50 in p xung kch, cc tnh dng.
a, cm, khong cch in cc.
Trong cc ti liu cn c th tm thy cc biu thc sau:
2a) U50 = 5a - a2/75, KV (1 < a < 120cm), (KAPPLER)
3a) U50 = 3,3Va, KV (30 < a < 250cm), (ROTH)
4a) U50 = 3,05a + 18, KV (20 < a < 170cm), (HOLZER)
5a) U50 = 3,3a + 28, KV
V:
88
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
S xuyn l mt trong nhng b phn phc tp ca thit b in cao
th.
in p ngng ca phng in c vng quang theo biu thc :
TOEPLER KAPPLER (3.21) l :
1
1
10 11
1 / 0,45 2,22 2, 22
Vi = 1, th: C O
.
r
r ln
rtr
8Q
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Gi thit: rtr = 1cm, v in p 220KV,
0,0884.1012
Th r . ln r O
. 41V
C 220 0,000212 .10 12
T rn = Q2 cm
Con s ny qu ln, khng th chp nhn c v ch cho chng ta
thy rng cao th khng th cu to n gin s xuyn dng hnh tr nh
tnh ton trn. Vi = 1 nh gi thit, chng ta mun c tr s in dung
C nh nht. Trong thc t c th ln hn nhiu nh vy kch thc ca s
cn ln hn. Nu lm s c th vt liu tr nn d tha pha ngoi, v in
trng gim khi bn knh tng theo biu thc:
E=
r
r ln
rtr
Q0
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
trong phm vi nh v hiu s ging nhau tt c mi t. Nhung c t h
thy r rng mp ca lp mng kim loi c th sinh ra phng in c vng
quang. Tuy nhin iu ny khng ng lo ngi c th gii thch nh sau:
T hnh tr mng c th ct dc v tri ra, xem nh t phng (hnh3.V)
in p ngng ca phng in nh bit l:
0 , 45
Ung = 2
, k
Vi K2 = 8,1 i vi khng kh
K2 = 25 i vi du
a = B dy cch in, cm
Gi thit in p lm vic U = 100 KV in trng cho php E cp = 100
KV / cm v = 4
a=1cm
3.6
B dy cch in phi c:
100
1cA
100
in p ngng:
0 , 45 0 ,5
1
1
U 25 25 1, 25 KV c 100 KV
4 4
0,5
1
25 100 1,25
4
Q1
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Do vy in p ngng ln hn in p lm vic trn mi t t 1Kv.
3.10.2.3. ch in ca t in
- Quan im khi qut: T in tch ly nng lng in di dng nng
lng tnh in trong khng gian c cch in giu hai in cc
Nng lng c tch l:
1 V| 2
W CU 2 0
2 2
: V- th tch ca cch in, cm 2
E- in trng. kV/cm
1 s
- hng s in mi, 0 11
,
4 Q.10 V .cm
Nng lng tch cng ln nu th tch in trng v hng s i n mi cng
ln. V phng din kinh t th th tch cn nh, nh vy phi i hi phi
dng cch in c th chu in trng ln.
h th dng nhng mng cch in rt mng c din tch ln kt qu c
c in dung ln, theo biu thc:
. 0 .A
Tn hao nhit l :
W=U2Ctg = . 0VE
2
tg = Nr tg
Nrgi l cng sut tng i v c quy nh. Vi tn hao cho php, cng
sut tng i vi tr s quy nh, i hi vt liu cch in phi c tg
tng ng.
Trnh t thit k nh sau:
a.c Tnh ton tg cho php vi cng sut tng i v vi 80% tn hao
quy nh
b.c Chn vt liu chch in trong s cc loi c th ch to mng mng c
tg theo tnh ton v c v E ln
c.c Tnh ton th tch V
Nu bit, cch in cng mng th cch in cng l n, b dy ln nht
ca mng cch in l:
Q2
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
U
a
|copp
Q3
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
CU HI CHNG 3
1.c Trnh by c im ca in mi khi t trong in trng.
2.c Th no l in dn in mi v cc loi dng in i trong in mi.
3.c Hy nu c im cc dng v loi phn cc xy ra trong in mi.
4.c Nu cc dng tn hao xy ra trong in mi.
5.c Trnh by cng thc tnh tn hao in mi in p mt chiu v xoay
chiu.
V.c Trnh by cch phn loi vt liu cch in.
7.c Trnh by tnh cht c l ha ca vt liu chc in.
8.c Nu tnh cht v cng dng ca mt s loi kh ang c s dng
rng ri trong k thut in.
Q.c Trnh by c tnh v cng dng ca du my bin p.
CHNG 4
DY DN V DY P
Q4
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
n n. Chm vt dn in vo mt hay vi dy dn s a ti ngn mch v
lm cho mt phn ca mng in phi ngng lm vic.
Dy cc i l dy dn bng ng, nhm hay thp v c bc cch
in bo v. i a s cc mng in t trong nh u dng dy cch in.
Vn xy dng cc ng dy ca mng in v cc ng dy in
thoi, in tn t ra rt cp thit trong s pht trin cc thnh p h v cc khu
dn c ng c. c bit cc phn xng cn rt nhiu ng dy dn ti,
ng thi cc my mc thit b bn trong cng vy, nn nu dng cc ng
dy trn khng s ngn ngang c th gy mt an ton, kh khn trong qu
trnh sn sut v lm vic ca cng nhn.
Bi vy ngi ta thng khng dng ng dy trn khng m t cc
dy cp m di t vi cu to c bit c v cch in bo v.
4.2. CC VT LIU DN IN CA DY DN V DY CP
Vt liu dng dn dng in ca dy dn v dy cp l ng, nhm,
cc hp kim ca chng v thp. Cc vt liu dn in ny ta xt tng i
c th chng 2. y ch ch thm mt s chi tit khi dng chng lm
dy dn v dy cp dn in.
l mt trong nhng vt liu dn in t t nht, c kh nng chng li
cc s bin i kh hu bn ngoi v mt s ln phn ng ho hc trong
khng kh tng i tt. Bn ngoi cc si dy ng nh c lp oxt ng bao
bc v chng khng b ph hoi tip tc. Do lp mng mng oxt dn in
xu, nn dng in ca dy dn c chia ra nhiu dng in khc nhau chy
trong cc si nh ca dy dn.
Q5
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Khi cn kt hp dy dn c in tr nh m sc bn c hc ln, ngi ta
dng dy ng li thp hoc hp kim "aldrey" li thp (ng sut ca
"aldrey" gp 2 ln nhm, in tr sut ca n ln hn nhm khong 10 -12%).
Trong tt c cc trng hp, khi m dy dn bng kim loi mu khng th s
dng c trit , th s dng dy tp.
in tr, in khng ca dy thp tng i cao
hn cc dn in bng kim loi mu, v vy vy
phm vi s dng dy thp b gii hn. Ch yu
ch dng cho cc mng in nng thn v cc
mng thnh th c cng sut nh.
Dy dn trn khng theo cc iu kin lm 4.. Mt ct ca dy d
4.. Cp i lc
Q7
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
2
Tt c li dn in tit din 2,5 n 1V mm u ch to bng mt si tit
din trn. Trong cp mt li 25 mm 2 th li c ch to bng nhiu si ghp
li thnh hnh trn, trong cp 3 li hay 4 li th cc li do to bng nhiu si
ghp li thnh cc hnh qut ghp kht vi nhau.
c >c ccc
Cch in gia cc pha ca li dy cp dng cc bng giy tm du cun
nhiu lp (Hnh 4.4). Cc dy c cch in, xon ly nhau, sau cc
khe h gia chng c lp kn bng cc nm g iy, c t trong cht cch
in bng giy. Giy cch in ca cp c tm du.
Mt ngoi lp cch in ngoi cng, bo v m bo cch in khi
b m t v khi b lc c gii ph hoi, ngi ta bc mt lp v kn bng
ch hay nhm (hnh 4.2)
Cp 35 KV vi cch in bng giy du c ch to vi li bc ch
ring bit, mi li hnh trn cch in c bc mt lp v ch. Lp v ch
ny c mc ch to nn mt in trng rt u.
Ngy nay ngi ta ch to c cc loi cp mi c cu to hon ho
hn v c s dng rt rng ri trong thc t. Cu to ca loi ny: c li
ng hoc nhm cch in bng lp v PE, mt ngoi lp v c lp mng
bng cc bng ng mng, ngoi bng ng c lp v bc kn bng nha
PVC
4.3.2. p in lc 35 n 220 KV
cp in p 35-220 KV trong trng hp dn in vo cc trm h p
trong trung tm thnh ph khng th dng ng dy trn khng, cp c cu
to nh k trn cng khng th m bo cp in p ny. Lc ngi
ta phi ch to nhng cp in lc vi nhng yu cu cch in kht khe hn
rt nhiu v cht lm cch in.
Di y gii thiu mt vi loi cp 35 -220 KV.
c
" c5c>)c c
Cch in gia li dn in v c ch vn dng cch in bng bng giy
tm du, nhng lp trung gian gia cc b ng giy c hi (kh) p. in p
35 KV p sut 3-5 at, cn cp 110 KV 10-15 at. kh cha trong cp phi c
bn v in cao, dn nhit tt, phi l kh tr, r tin (thng dng kh nit
Q8
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
nguyn cht trn QQ,5%, nu ln oxy v hi nc s lm gi m cch in).
Ph bin nht l loi cp y kh 110 KV
Ba li ca cp cch in bng giy, t trong ng thp. Trong ng c kh
tr (nit) p sut 10-15 at cha trong lp trung gian gia lp giy cch in
v khong trng trong lp cch in.
c
c5c> c cch in bng giy tm du, trong khong trng cha y du
c p sut, dng trong cc mng in 110 - 400 KV.
Ph bin nht l loi cp c p sut du trung bnh 2 -4 at trong khi lm
vic. Cp du p sut cao 10-15 at dng thch hp vi in p n 400 KV.
Cp du p sut cao yu cu v ch rt kin c, cc khp ni vo cc thit b
rt phc tp.
Cp cha y du mt li trn hnh 4.V c li rng lm bng cc si trn
un quanh mt li hnh xon c hay l dy ct c cc vt kha c bit, m
bo cho du chy t ng dn du trung tm n cch in. Du chy theo
ng dn du trong ng rng. S tm ca cp y du c thc hin nh
du t nht (du c nht thp) c bn v in cao v c tnh in n
nh cao trong khng kh, ng v ch.
p sut ca du bin i ph thuc dng in ph ti ca dy cp v
nhit mi trng xung quanh. duy tr p sut du trong mt gii hn
nht nh ngi ta dng mt thng iu ho p sut.
Lp v bo v bn ngoi ca cp t trong hm lm bng nha ng v
bao gm t trong ra ngoi: lp nha ng, bng giy, lp si cp c tm du
v v cng.
CU HI CHNG 4
1.c Trnh by khi nim v tnh dn in ca dy dn v cp
2.c Trnh by vt liu lm dy dn.
3.c Trnh by cu to ca dy dn v cp in lc.
QQ
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
CHNG 5
VT LIU BN DN
5.1. C IM DN IN CA VT LIU BN DN
Vt liu bn dn (VLBD) gm nhm vt cht c tnh trung gian gia
vt liu dn in v vt liu cch in. c im ca n l in tr sut ln
hn vt liu dn in nhng nh hn ca vt liu cch in ( =10-4 M 1010
cm). Tuy nhin khng c mt danh gii r rt gia ba loi vt liu k trn.
100
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
101
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Trong mng tinh th, mi nguyn t Si lin kt vi 4 nguyn t Si khc
bn cnh bng 4 mi lin kt ng ho tr (Hnh 5.3).
it tp li
kt y rt b v. Do ct
b d Si c t d i.
Si Si Si
Ki t , m ti t
ct b d Si tu tm
Si Si
l. Do cuy it, mt
s uy t mt li kt vi t Si Si Si
, tr t i t t do.
Si Si
5.4 ip ta du c
t tr ca ct b d lc 5.3 M cu trc uy t Si
y.
Eng
- 3
1 4
5.4
102
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Vy bn cht ca dng in trong cht bn dn l dng chuyn di c
hng ng thi ca in t ngc chiu in trng v l trng thun chiu
in trng.
2. Giecmani, (Ge)
Ge rt him trong t nhin, c mt trong cc hp cht di dng m:
c-gir-t (GeS24Ag2S), Canfidit 4 g 2 ( en) 2 , Cu3 e , ngoi ra cn tm
thy rt t trong cc m km v trong tro.
in dn sut ca e, = (103 10-2) 1/ e cm.
e c dng ch to cc cht bn dn trong cc my tch sng, cc
b chnh lu phng, cc transisto v cc b khuych i....
3. c bon, (C)
Cc bon c tm thy nhiu trong t nhin. Trong k t hut, chia cc
bon thnh 3 dng: Kim cng (diamant), graphit v cc bon v nh hnh
(carbone amorphe), trong kim cng, graphit khai thc t cc m trong t
103
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
nhin cn cc bon v nh hnh c th c iu ch bng nhiu phng php
khc nhau.
Hng s vt l ca chnh ca cc loi cc bon bng 5.1
B 5.1
Trng lng in tr sut in dn sut
Loi cc bon ring 180C 200C, 150C,
(kg/dm3) ( cm) (1/ cm)
Kim cng 3,514 4,74.1014 0,211.10-14
Graphit 2,21V 0,002V3 353
Cc bon v nh 1,2218-1,Q1Q 4 0,25
hnh
Si Si Si Si
- Si Si
Si Ge Si Si
Si Si Si
5.5
1. it bn dn (n bn dn 2 cc).
it bn dn gm 2 cht bn dn loi p v n tip xc nhau. in t t do
bn n khuch tn sang p v l trng bn p khuch tn sang n. R anh gii gia 2
cht to thnh in trng tip xc E tx chiu t n sang p ngn khng cho l
trng v in t khuch tn sang na.
Si I G I CuO Cu p
p p p
105
a
b
c
d
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
| C | C
p p p
a) B B a)
| C | C
B B
b) b)
10V
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
thun E1 nh cn gia 2 cht bn dn n v p (bn tri) t mt ngun in p
ngc E2 ln (thng E2 ln hn E1 t 5 n 10 ln).
p
| C
IE B IC
IB
_ _ +
+
E1 E2
5.9
107
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
CHNG V
VT LIU T
10Q
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
c cc l cht c t thm >> 1 v ph thuc vo cng t
trng ngoi. Loi ny gm c st, niken, cban v cc hp kim ca chng,
hp kim crm - mangan, galonit v ferit c cc thnh phn khc nhau.
110
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
- C t tr k t K (cn gi l lc kh t): Mun kh t d
trong vt li st t, B = 0 th phi i chiu cng t trng H v tng n
tr s HK. Nh vy khi H = HK th B = 0 t d b kh hon ton.
- T ao t tr: Trong qu trnh lm vic, khi bin thin lin tc cng t
trng H v t cm B, vt liu st t xut hin tn hao nng lng lm chng
nng ln. Ta gi l tn hao t tr. Ngi ta nhn thy rng khi vt liu c
t cm Bd ln, lc kh HK ln th tn hao t tr s ln. Nh vy tn hao t tr
t l vi din tch ng cong t tr.
V.2. MCH T V TNH TON MCH T
6.2.1.c cng thc c bn
6..1.1. Ki im
Cc thit b in nh rle, cng tc t, khi ng t, p t mt,...u c b
phn lm nhim v bin i t in nng ra c nng. B phn ny gm c
cun dy v mch t gi chung l c cu in t , chia lm hai loi xoay chiu
v mt chiu. nm c nhng quy lut in t ta xt mch t v phng
php tnh ton mch t.
3I cV c
Mch t c chia lm cc phn :
- Thn mch t.
- Np mch t.
- Khe h khng kh ph p v khe h khng kh chnh c
- Khi cho dng in chy vo cun dy th i qua, t thng ny cng chia
lm ba phn trong cun dy c t thng :
a) T thng chnh l thnh phn qua khe h khng kh gi l t thng lm
vic lv
b) T thng tn t gi l thnh phn i ra ngoi khng kh xung quanh
c) T thng r l thnh phn khng i qua khe h khng kh chnh m khp
kn trong khng gian gia li v thn mch t .
111
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Tnh ton mch t thc cht l gii hai bi ton :
- Bi ton thun: Bit t thng tnh sc t ng
F = IW
loi ny gp khi thit k mt c cu in t mi .
- Bi ton nghch : bit sc t ng F = IW tnh t thng
(gp khi kim nghim cc c cu in t c sn ).
gii quyt c hai bi ton trn cn phi da vo cc c s l thuyt sau :
- Bit ng cong t ha ca vt liu st t .
- Nm vng cc nh lut c bn v mch t .
- Bit c t dn khe h.
6..1.3. Cc l tuyt c s
ng cong t ha B = f(H) hnh minh ha
6.4
Cc nh lut c bn mch t:
I 1W1 IW I1 I2
Wt 1 , Wt 2 2 2 , W ( 2 1 ) ,
2 2 2
- nh ton dng in F=IW
IW
- nh lut Ohm trong mch t: = 2 2
R R
- nh lut Kic Khp 1 cho mch t : i=0
- nh lut Kic Khp 2 cho mch t: iMi=Fi (tng i s st t p
trn mt mch t kn bng tng i s cc sc t ng tc dng trong mch t
).
T dn ca khe h
V mch t c t thm (h s dn t) ln hn khng kh nhiu nn t tr
ton b mch t hu nh ch ph thuc vo t tr khe h khng kh. Trong
tnh ton thng dng t dn G = 1/RM
Tng t nh mch in th trong mch t dn G t l thun vi tit din
mch t, t l nghch vi chiu di khe h khng kh .
S
G 0. .
G: t dn khe h khng kh
112
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
0 = 1,25.10 8 h s t thm khng kh
AcA
6.5
Nu tnh t dn khe h bng phng php phn chia t trng ta s phn t
trng thnh nhiu phn nh sao cho mi phn t trng phn b u (c
cc ng sc t song song vi nhau) p dng cng thc c bn tnh t
dn c trn. y ta chia lm 17 phn gm :
+) 1 hnh hp ch nht th tch: a. b.
+) 4 hnh 1/4 tr trn c ng knh 2 chiu cao a v b
+) 4 hnh tr 1/4 rng c ng knh trong 2 ng knh ngoi 2+2mm
113
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
114
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
6.... T t d b c tc ki im ( d ki t to s b
6.6
a) T dn khe h khng kh (hnh a) T dn khe h khng kh gia np v li
to thnh gc
G = K . G0
Vi: K: h s iu chnh
K=2,75 4 ( tnh theo raian)
S
0. .
S :tit din li [cm2].
: di trung bnh khe h khng kh (cm).
b ) T dn gia cc t trn vi mt phng (hnh b)
S 2,0Q
G 0. .
d
c) T dn gia hai cc t ch nht (hnh c)
G=K.0.
d) T dn gia mt phng v cc t t u mt phng (hnh d)
G = K .G0
6.3. M T XOAY IU
Mch t xoay chiu khc mch t mt chiu v nhng c im sau :
a) Trong mch t xoay chiu: i=i(t) nn i = Im Sin t dng bin thin c hin
tng t tr, dng xoy, dng in chy trong cun dy ph thuc vo in
115
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
khng ca cun dy, m in khng ph thuc t dn mch t nn t tr ton
mch t cng ln (khe h khng kh cng ln) th in khng cng b v dng
in trong cun dy cng ln . Khi np mch t m dng in khong
I = (4 15)Im
Ch : khi ng in c cu in t, phi kim tra np xem ng cha , nu
np m c th lm cun dy b chy .
b) Lc ht in t F bin thin F=F(t) c thi im F=0 c thi im F=Fmax
dn n mch t khi lm vic b rung , hn ch rung ngi ta t vng ngn
mch. T thng bin thin lm xut hin sc in ng trong vng ngn
mch, trong vng c dng in mc vng khp kn , lm vng ngn mch
nng ln. Gi Wnm l s vng ngn mch (thng Wnm=1). Theo nh lut
ton dng in c:
IW+ InmWnm =
c) Trong mch t xoay chiu c tn hao dng xoy t tr lm nng mch t ,
c th xem nh tn hao trong vng ngn mch . Nu gi Pxt l cng sut hao
tn do dng xoy v t tr th c th biu din di dng tng ng nh
mt vng ngn mch.
2
xt I m .rm
d) T dn r quy i
Khc vi mch mt chiu v :
x
Sc t ng tng F = IW sc t ng on X l I .W
l
x
W W t thng mc vng on x l yrx =Wx.frx
l
ql
Cui cng c Gr = l t dn r trong mch xoay chiu .
3
V phng php tnh ton mch t xoay chiu cng ging mch t mt
chiu nhng phi lu bn c im trn . V d mch t xoay chiu nh hnh
minh ha:
6.7
11V
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Khi v mch t ng tr phi xt n tc dng ca vng ngn mch , tn hao
dng xoy v t tr.
- Khi np ng, b qua t thng r nhng phi k n t tr v t khng mch
t nn dng nh hnh minh ha a .
- Khi np mch t m, c th b qua t tr v t khng ca mch t , nhng
phi xt n t thng r cho nn mch t ng tr c dn g nh hnh minh ha
b.
6.8
V.4.MCH T MT CHIU
+ Mch t mt chiu khi lm vic, trong mch = const nn khng c tn
hao dng xoy, c dng khng i I, t thng li c lm bng vt liu st
t khi d gia cng c kh .
Trnh t tnh ton mch t:
* V mch t ng tr.
* Tnh t dn G ca khe h khng kh v ton mch .
* Gii mch t, tm cc tham s cha bit.
Trong qu trnh lm vic khe h khng kh bin thin do vy ta chia c ra
cc trngthay i lm t thng hp:
a) Tnh mch t mt chiu khi khng xt t thng r
Vi mch t khe h khng kh b, cun dy phn b u trn mch t th c
th b qua t thng r.
V d: xt mch t hnh xuyn nh hnh c t thong minh ha; phn st t
chiu di l, tit din S, khe h r = 0.
117
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
6.9
V.5. VT LIU ST T
6.5.1. Vt liu st t
Vt liu quan trng nht c s dng trong k thut in, in t l
st t v cc hp cht st t (ferit).
Trong t nhin c mt s t cht (st, cban, niken v cc hp kim ca
chng) c tnh nhim t rt mnh. Cc vt liu ny gi chung l vt liu st
t. t thm ca cc cht ny ln hng nghn ln, thm ch c trng hp
cao hn rt nhiu. Tnh cht st t th hin khi cc cht tr ng thi tinh th.
6.5.2. S nhim t ca st
Tnh nhim t mnh ca st gii thch ti sao nam chm v st bao gi
cng ht nhau. Mt ming st t gn mt nam chm s b nhim t rt mnh
v cng tr thnh mt nam chm. u ming st gn cc bc ca nam chm,
s tr thnh cc nam v ngc li. Hai cc khc tn bao gi cng ht nhau.
Tnh nhim in ca st khng th gii thch bng cc dng in phn
t m bng cc min nhim t t nhin. Khi khng c t trng ngoi cc
min nhim t t nhin ny c sp xp sao cho t trng ca cc min
nhim t t nhin kh ln nhau. Khi t vo t trng ngoi th s xy ra s
phn b li cc min nhim t t nhin dn n kt qua l st b nhim t
mnh.
V.V.CC VT LIU ST T
118
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
6.6.1. Vt liu t mm
Vt liu t mm c s dng lm mch t ca cc thit b v dng c
in c t trng khng i hoc bin i.
Vt liu t mm l t trng kh t HK nh (di 400 A/m), t
thm ln v tn hao t tr nh. Vt liu st t mm gm c thp k thut,
thp t ccbon, thp l k thut in, hp kim st - niken (pecmaloi) v ferit.
11Q
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Vt liu t cng c dng ch to nam chm vnh cu. c i m ca
loi ny l c t d ln. Thnh phn, t d v trng kh t ca mt s vt
liu t cng cho bng V.2.
B 6.
Thnh phn tp cht (%) trong st T Cng
Vt liu t Won trng t
cng -fram Al Cr Co Ni Cu Si kh t, cm d,
HK (A/m) Bd (T)
Wonfram V 4800 1
Thp crm 3 4800 0,Q
Thp cban 5 5 7200 0,Q
Anni 14 25 5 44000 0,44
Annisi 14 34 1 V4000 0,4
Annico 10 12 17 V 40000 0,7
Macnico 8 24 13 3 44000 1,25
Gm annico 45000 1,1
Ferit bary 130000 0,35
CU HI CHNG V
120
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
CHNG 7
KIM NG IM IN
7.1 PHN NHM KIM NGHIM CCH IN
Vic kim nghim cch in chia lm 3nhm
" " cJ@ c c!cKc!I c ccc
c thc hin trn vt liu cch in, hay trn nhng phn cch in
nhm mc ch:
- Ngn nga vic t vo thit b nhng vt liu cch in hoc phn
cch in do khuyt tt .
- Kim tra quy nh ch to v cch in c th b km dokhng tun
th ng quy trnh ch to .
" cJ@ c cc$cKc!I c ccc
Mc ch l trong thit b c khuyt tt no ln khng ? Thit b c
ch to ng thit k khng ? Nhng thng s ca thit b c ph hp vi quy
trnh khng ?
" J@ c c!cKc!I c'c ( c
c thc hin theo mt k hoch c h thng, gi l trim tra bo
dng nh k theo k hoch. N c mc ch l theo di. Trim tra xem cch
in c b h hng (ho gi , b m ) trong qu trnh vn hnh khng .
Tnh cht quan trng ca cch in l bn cch in. Mun th
bn cch in th th bng cch nh thng cch in. R dng phng php
ny khng th p dng i vi cch in thnh phm.Vy phi tm cch
kim nghim m khng lm hng cch in l phng php th nghim
khng ph hu bng cch o cc thng s ca cch in, theo di s bin i
ca chng i vi in p, nhit tn s, Nh ng thng s c th o bng
phng php th khng ph hu l dng in r, h s tn hao in mi, in
p ngng ca ion ho Thng s c o cho ta kt lun v cht ca
ph hu bn cch in, nhng khng th kt lun v lng c .
7.2. TH CCH IN KHNG PH HY
Th thch in khng ph hu gm ba loi nh sau:
7.2.1. cEc c cc'(cc!#c ccc c
Mc ch: nhm pht hin c tnh trng ht m ca cch in .
Ch : tr s tg v Rc ph thuc rt nhiu vo nhit v in p. V vy
cc ln o u phi tin hnh trong cc iu kin ging nhau .
ccc!#c cc?cc5c 9c - .
Sau khi t in p ln cch in, th ban u cch in nh l mt t
in tch in l LC, R l in tr ph ni tip cch in C nh hnh7.1
in dung ca cch in thng nh( 10 -7 10-8 F). Nu R=4 e, th
RC c gi tr 10-4 10-5 ms.
Vic chn Mga m k c in p bao nhiu tuy thuc vo in p nh
mc ca thit b th.
K R C
121
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
in p nh mc ca thit b , V in p ca Mgam k, V
< 100 500
100-380 1000
> 1000 2500
Tiu chun in tr tu thuc tng loi sn phm:
Theo quy trnh TB th Um < 1000V th R c > = 0,5M e
Um > 1000V th Rc tu thuc tng loi TB
Thng thng chn in tr cch in, ngi ta c tr s o c thi
im V0. Vi thit b quan trng, ngoi tr s V0 , ngi ta cn c tr s o
c thi im 15 . T s ca hai tr s ny gi l h s hp th
Kht = RV0/R15.
Nu Kht >= 1,3 th cch in ca TB cn tt .
Nu Kht<1,3 th cch in ca TB b m cn phi sy li, hoc thay th
cc. Phng php cng o tng t nh trn, ngi ta c tr s o c
thi im 15v 10 pht. T s ca hai tr s ny gi l h s hp th
Kht =R10/R15.
Nu >=4 th cch in ca TB cn tt .
Nu>=8 th cch in ca TB cn rt tt .
-ccEc cc cc
o tg bng cu o tg , cu o da trn nguyn l cu Schering (tham
kho thong ti liu).
in p tng lm cho cng xut tn hao in mi tg tng (gi tt tn
hao in mi tg tng P = U2. C . .Tg )
Trong trng hp cch in c bt kh th s c im ghi r rt sau
im ny biu th s tng vt t bin ca tg , l hu qu ca s tn hao
ion ho trong khng kh. in p m xy ra s tng vt ca tg gi l in p
ngng ca ion ho U ion.
c?cc5c
Mc ch : pht hin h hng cc b
My vn cn ch :
- Ch th mt ln vi ton phn tr s in p th quy nh (100 % U
th quy nh) Khi kim nghim cch in theo bo dng nh k, th ch
c th 50 -80 % tr s in p th quy nh.Vi TB quan trng, th theo
quy nh ca nh ch to
122
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
- Khi th vi in p tn s cng nghip ,U t = (2 3) Um th gian duy
tr l 1 pht. Vi TB quan trng, th theo quy nh ca nh ch to .
-Th bng in p 1 chiu p dng cho my in 1chiu, MF, cp
in,thi gian th l 1 pht, tr s in p th theo quy nh ca nh ch to
-Th bng in p xung ( xc nh kh nng chu ng ca TB vi qu
in p khi quyn ) mc cch in theo d t ho ca IEC-71/1Q72.
7.3. KIM NGHIM CCH IN CA MY BIN P
" cJ@ c c cc!cKc!I c c .
- Cn kim nghim bng o lng hoc t nht phi kim tra bng mt
tht k vt cch in nh: nm, ng
- o Rc v tg kim tra cht lng ca vic sy chn khng.
- Th ngn mch gia cc vng dy bng in p xung hoc bng in
p tn s cao trong vi giy .
J@ c c!c )c *c cc c
Th cch in bng in p tn s cng nghip trong thi gian mt
pht.in p t ln cun dy c cch in vi cc cun dy khc c
tip t vi li thp v vi thng my bin p. in p th c quy nh
trong tiu chun.
phng s nh thng c th xy ra trong khi th, ngi ta ni
gia cun dy c th vi mt ci phng in c kh nng phng in nh.
Trong qu trnh th, khng c c ting ku lch cch, khng c khi bc
ln. Tiu chun quc t gi vic th ny l th vi ngun in p ngoi.
J@ c c ccBLc!cKc!I c'c ( c c
c cVic kim nghim c tin hnh theo k hoch bo dng dnh k
khongc2-5 nm mt ln c
- c th d dng so snh nhnh s liu o c trong mi ln kim
nghim. Th ngay sau mi ln lp t MBA mi ta phi ly mu du ca n
v kim nghim k.
-Trc mi ln kim nghim nh k, ta li phi ly mu du MBA
c th. Nu du gim st v phm cht ( kinh nghim thc t cho thy, nu
mu du kim nghim ln sau thp di 70% kt qu th nghim so vi ln
trc th phi lc li v a vo ch theo di c bit ) sau mi tin
hnh kim nghim vi ni dung sau
- o in tr cch in
Vi Mgam k t nht l 2500V.
in tr cch in RV0 theo quy nh ca nh ch to. R= f(T 0C).
cJ +c$c$,c : c c6cc c$*c 5c 2J 8c
Kht = RV0/R15
Cch in cng ht m th Kht cng b, nhit bnh thng K ht > =1,3
(Kht =f (T0C))
Ngoi ra nh gi tnh trng ht m ca cch in, cn o in dung hai tn
s khc nhau, c th tn s 2Hz v 50Hz c k hiu l C2 v C50 o tn
s c nh hng r rt n tr s ca in dung, nn C2 v C50 s khc nhau
nhiu. Cch in cng ht m th C2/C50 cng ln, nu C2/C50 >1.3 th in
b m trm trng .
c?cc5c>c$*cc 5c &cc5c 9c - c
123
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
Th bng in p tn s cng nghip th U t = <70% Ut i vi my mi ch
to.
Th bng in p mt chiu theo quy nh ca nh ch to, thng c tin
hnh trc khi th in p tn s cng nghip, v trong qu trnh th thng
kt hp vi o dng r nhm xc nh m ca cch in.
- o tn hao in mi tg
Nhm xc nh mc m ca cch in
Tin hnh cc php o : +) CA HA + t .
+) HA CA + t .
+) CA + HA - t .
Vi cun dy c Um = < 35KV khng cn o tg v cch in cun dy in
p thp thng rt tt.
7.4. KIM NGHIM CCH IN CA MY PHT IN
/ " cJ@ c c!cKc!I c c c
- o Rc.
- o tg
- Th bng in p U
/ J@ c c!c )c .c c c
- o in tr cch in v mc thm thu .
- o tg v ng thi o in p ion ho : U ion
- Th bng in p tn s cng nghip: U .
- o li Rc nhm kim tra h hng cc b nu c trong qu trnh th
bng in p.
/ cJ@ c c ccBMc!cKc!Ic'c ( c c
Trong qu trnh vn hnh, cch in ca my pht in thng b gi
ho, nguyn nhn ch yu l do nhit , rung ng, thi gian
- o in tr cch in v mc thm thu : R c, Kht
- o tg v ng thi o in p ion ha : Tg v Uion
- Th bng in p mt chiu v in p tn s cng nghip: U -, U
- o li Rc nhm kim tra h hng cc b nu c trong qu trnh th
bng in p.
7.5. KIM NGHIM CCH IN MY CT
Cch in chnh ca my ct gm :
- Cch in so vi t ca my ct .
- Ct in gia tip im c nh v tip im di ng khi my ct v
ch ct.
Kim nghim cch in gm:
- o Rc (2 mc trn )
- o tg
7.V. KIM NGHIM CCH IN CA KH C IN H TH
- Vi thit b c Um< 1000V th ch cn o RV0 , th Rc > = 0,5M e
- Vi thit b mi lp t trong qu trnh vn hnh nu b s, cn th
bng in p xoay chiu tng cao, vi U t = 2kV trong thi gian mt pht.
Hoc nu do in tr cch in bng Mgam k loi 2500V th khi cn th
124
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
bng in p, (thc t th quy nh th U l Ut = 1KV, trong thi gian 1
pht)
CU HI CHNG 7
125
c
cccccccccccccccccccccccccc cVT LIU IN
12V