You are on page 1of 5

1.

TURUNAN FUNGSI TRIGONOMETRI


a. Turunan fungsi : f ( x) sin x
Diketahui f ( x ) sin x
lim f ( x h) f ( x ) lim
f 1 ( x) =
h0 h h0
sin( x h) sin x
h
2 cos 12 2 x h sin 12 h
lim
=
h0 h
sin 12 h
cos x 12 h . h 0
lim lim
=
h0 12 h
= cos x.1 cos x
d
Jadi sin x = cos x
dx
b. Turunan fungsi f ( x) cos x
lim f ( x h) f ( x ) lim
f 1 ( x) =
h0 h h0
cos( x h) cos x
h
lim 2 sin 12 2 x h sin 12 h
=
h0 h
sin 12 h
sin x h . h 0
lim 1 lim
12 h
=
h0 2

= - sin x . 1 = - sin x
d
Jadi cos x sin x
dx
Dengan jalan sama dapat dicari turunan: tan x, cot x, sec x dan cosec x.
Rumus :
d d
1. sin x cos x 4. cot x cos sec2 x
dx dx
d
2. cos x sin x 5. d sec x sec x. tan x
dx dx
d
3. tan x sec 2 x 6.
dx
Contoh-contoh :
dy
C-1 : y = sin 2 x = 2 cos 2 x
dx

dy
C-2 : y = sin 2 x = 2 sin x. cos x sin 2 x
dx


C-3 : y = cos3 3 x 2 x 7
dy
dx

= 3 cos 2 3 x 2 x 7 . sin(3 x 2 x 7) 6 x 1

= -3(6x-1). cos 2 3 x 2 x 7 . sin 3 x 2 x 7 .

C-4 : y = tan 5 2 x x 3
dy
dx

= 5 tan 4 2 x x 3 . sec 2 2 x x 3 . 2 3 x 2

= 5 2 3 x 2 tan 4 2 x x 3 . sec 2 2 x x 3
dy
C-5 : Tentukan dari y cos x sin( x y )
dx
Jawab : f ( x, y ) = y cos x sin( x y ) 0
f
y sin x cos( x y )
x
f
cos x cos( x y )
y
dy
=
dx
f
y sin x cos( x y ) y sin x cos( x y )
x
f cos x cos( x y ) cos x cos( x y )
y
dny
C-6 : Tentukan rumus umun turunan ke n atau dari y = cos x
dx n
dy
Jawab : sin x cos x 2 ;
dx
d2y
2
cos x cos x 2. 2
dx
d3y
3
sin x cos x 3. 2 ;
dx
d4y
4
cos x cos x 4. 2
dx
dan seterusnya, sehingga diperoleh rumus umum :
dny
= cos x n. 2
dx n

2. TURUNAN FUNGSI SIKLOMETRI


Fungsi siklometri adalah invers dari fungsi trigonometri. Untuk
itu ada baiknya kita mengingat lagi pengertian invers fungsi:
C-1 : Diketahui fungsi f : xy dirumuskan y = f(x) = sin x ; akan
dicari fungsi inversnya : f 1 ( x )
Caranya :
y sin x x arc. sin y
x adalah balikan/invers dari y ditulis x = f 1 ( y )
Karena f 1 ( y ) = arc.sin y maka f 1 ( x ) =
arc. sin x , inilah invernya f(x) = sin x.
y sin x fungsi trigonomet ri
dua fungsi
y arc .sin x fungsi siklometri
invers satu terhadap yang lain
C-2 : Diketahui: y = cos x, fungsi inversnya y = arc.cos x.

Fungsi siklometri yang lain : y = arc.tan x; y = arc.cot x;


y = arc.sec x dan y = arc.cosec x.

1. Turunan arc.sin x
dy 1
Diketahui : y = arc.sin x, akan dicari atau f ( x)
dx
Caranya : y = arc.sin x x = sin y
dx dy 1
Dari: x = sin y maka cos y (1)
dy dx cos y
Dari : sin y = x sin 2 y x 2 1 cos 2 y x 2 maka
cos y 1 x 2 (2)
dy 1 d
(2)(1) : . Jadi : arc.sin x 1 2
dx 1 x 2 dx 1 x
2. Turunan arc.cos x
y arc. cos x x cos y maka
dx dy 1
sin y (1)
dy dx sin y
cos 2 y x 2 1 sin 2 y x 2 maka sin y 1 x2
(2)
dy 1
(2)(1) maka Jadi
dx 1 x2
d
arc. cos x 1 2
dx 1 x
Dengan jalan yang sama dapat dicari turunan : arc.tan x; arc.cot
x; arc.sec x dan arc.cosec x.
Rumus :
Turunan fungsi siklometri
d 1
1. arc.sin x 1 2 2. d arc. cos x
dx 1 x dx 1 x2
d
3. arc. tan x 1 2 4.
dx 1 x
d
arc.cot x 1 2
dx 1 x
1
5. = 6.
x x2 1
Contoh-contoh :
dy 1
C-1 : y arc. sin( 2 x 1) dx . 2
1 2 x 1
2

C-2 : y arc cos 2 x x


3 2

1
dy 3.arc cos2 2 x x 2 . . 2 2x
1 2 x x2
2
dx
1 x dy
C-3 : y arc. tan =
1 x dx
1 11 x 1 x (1)
.
2
1 x 1 x 2
1
1 x
1 x 2 .
2

1
=
1 x 1 x 1 x 1 x 2
2 2 2

C-4 : y (9 x ) arc tan( 13 x ) 3x


2

dy 2 x .arc. tan( 1 x) (9 x 2 ). 1 . 1 3
=
dx
3
1 19 x 2 3
1
= 2 x.arc . tan( 3 x )

You might also like