1.

SVOJSTVA I KLASIFIKACIJA DRVENIH MATERIJALA,

ZATITA I TRAJNOST

1.1. VRSTE DRVETA UGRADIVE U KONSTRUKCIJE

Osnovna podjela prema botanikoj vrsti:

1) ETINARI: smreka, jela, bor, ari (crnogorica)
2) LISTARI: - tvrdi: hrast, jasen, bukva, bagrem
- meki: lipa, topola, joha, jasi (bjelogorica)

Zapreminska (volumenska) masa: [kg/m3]

etinjae listae
Suho drvo 600 800
Sirovo drvo 900 1000

Sirovo drvo se korisit kod konstrikcija u vodi, dok se suhe etinjae primjenjuju za zatvorene,
privremene i lamerirane konstrukcije, a suhe listae (najbolje hrastovina) za mostogradnju,
brodogradnju, namjetaj...

TVORNIKI PROIZVODI OD DRVETA

- lijepljeno lamelirano drvo: kod nosaa velikih raspona te raznolikih geometrijskih
oblika (LLD)
- lijepaljeni lamelirani furnir: kod vrlo visokih i dugih elemenata, visoke je vrstoe
(LVL)
- furnirske ploe: za penele i platna (savijanje ploa stropovi oplate), hrptove
(grede sanduastog i I profila)
- I grede: drvo/LVL pojasnice, hrptovi od furnirskih ploa, lagane, pogodne za srednje
raspone stropnih konstrukcija.
- sanduaste grede: drvo/LVL pojasnice, dva hrpta od furnirskih ploa, pogodne za
vee raspone, torziono kruti, mogu biti i dekorativni paneli.

LLD

Izrauje se lijepljenjem puno manjih komada kako bi se oblikovao element potrebne visine.
Koristi se samo drvo I kvalitete, zdravo i bez greaka, sa max 15% vlanosti.

PREDNOSTI LLD:
1) visoke mehanike karakteristike uz malu zapreminsku masu (posebno kod transporta i
montae)
2) industrijska izrada je laka, jednostavna i brza, te neovisna od vremenskih uslova, laka i
efikasna kontrola prizvodnje.
3) mogunost koritenja najrazliitijih oblika i statikih sistema, neograniene veliine i
oblika poprenog presjeka.
4) mogunost oblikovanja i formiranja najrazliitijih volumena, pokrivanje velikih
povrina, veliki rasponi, lako prilagoavanje savremenim arhitektonskim zahtjevima.
5) velika mogunost proirenja, modifikacija tijekom eksploatacije, te dislokacija bez
velikih tekoa i trokova.
6) vea otpotnost na razliite hemijske uticaje
 OSNOVNA PODJELA PILJENE GRAE

- Prema dimenzijama:

Letve b < 80mm; d 40mm (24/24, 24/38, 28/28, 28/38, 28/48)

Daske b 80mm; d 40mm (18, 24, 28, 38, 48, 60...) duine 3-6m ili 1-2,75m
Deblje daske b > 3d; d > 40mm
Razl. grede, etvrtina oblica b h 3b; b 40mm
Grede: b = 8 22 cm (rast 1cm)
h = 8 30 cm ( rast 1cm)
duina > 2m
b = irina; d = debljina; h = visina

- Prema vrsi obrade:

1.2. PUNO DRVO I LIJEPLJENO LAMELIRANO DRVO U DRVENIM

KONSTRUKCIJAMA

- odnos dimenzija poprenog presjeka grednih elemnata

b h 3b; b 40mm

irine 8 22 cm po 1 cm
visine 8 30 cm po 1 cm
duljine od 2m na vie

- granine vrijednosti irine poprenih presjeka piljene grae

 letve b < 80mm; d 40mm
daske b 80mm; d 40mm
deblje daske b > 3d; d > 40mm
Razl. grede b h 3b; b 40mm
Debljine grede ograniene su veliinom stabla.
Standardna duina je 4m, a ako su potrebne vee dimenzije bolje upotrijebiti neke od
tvornikih prizvoda na bazi drva (LLD, lijepoljeni lamelirani furnir,...)

- granine vrijednosti irine poprenog presjeka LLD i visine lamela

b 220mm lamela su iz jednog dijela

b < 220mm
lamele se izvode iz
dva dijela koja se
meusobno
lijepljena na
bonim povrinama

- RAVNI LIJEPLJENI LAMELIRANI ELEMENTI

6mm a 38mm
iznimno a 44mm (za ravne elemnte koji nee biti izloeni ekstremno promjenljivim
atmosferskim djelovanjima)

- ZAKRIVLJENI LIJEPLJENI LAMELIRANI ELEMNTI

za riu 200a a rin/200 (a debljina lamele)

dopustive granice 150a rin < 200; a 13+0,4(rin/a -150)
rin 150a nije doputeno
 - kad se lijepljeni lamelirani nosa formira od vie klasa razliitih modula elastinosti,
treba ga raunati kao spregnuti presjek, te uvaiti zajedniki rad vie materijala
razliitih svojstava
- kako bi se izbjeglo neposredno raunanje, usvojene su 4 klase vrstoe s kojim je
mogue postupati u proraunu kao do sada, uzimajui da je presjek homogen
- lijepljeno lamelirano drvo KLASE VRSTOE

KLASA VRSTOE
BS 11 BS 14 BS 16 BS 18
k h k h k h

KLASA
LAMELE
Vanjske lamele S10 S13 S13 MS13 MS13 MS17 MS17
Unutranje lamele S10 S10 S13 MS10 MS13 MS13 MS17

k kombinirana; h homogena

1.3. VRSTE GREAKA DRVENE GRAE

1) GREKE POPRENOG PRESJEKA

Manifestuju se preko nepravilnog presjeka, kada se srce drveta, tj. njegova anatomska os,
ne poklapa sa gemotrijskom osi, s teitem presjeka

- popreni presjek nije krug ve ima eliptini oblik

Ova greka poveava ve postojeu nehomogenost i anizotrpnost drveta

ako je maxD minD maxD/10

smatra se da greka nepostoji

- ljebovist popreni presjek (grab)

- stupanj ljebovitosti mjeri se dubinom lijeba (t)

- ako je t D/20 smatra se da je popreni presjek pravilan

- ekscentrinost srca
- srce drveta ne poklapa se sa teitem presjeka
- ako je e D/10 smatra se da ekscentrinost ne
postoji

- dvostruko srce

- greke nastaju kada srastu dva stabla, ili na mjestima

gdje postoji ravanje grana

2) GREKE PILJENE GRAE

- Greke usljed skupljanja smanjenjem vlanosti drveta nstaje:

Raspukline zahvaaju cijeli presjek i pruaju se po duini grae
Pukotine nastaju u razdijelnom pravcu, od periferije ka srcu drveta
 - krivljenje grae usljed nepravilnog skupljanja odnosno suenja grae

- lisiavost

3) OSTALE POZNATE GREKE DRVA

- nejednaka irina godova utie na mehanika i tehnika svojstva, homogenost grae,

poveava anizotropnost, smanjuje vrstou na smicanje
Ovakvu grau treba izbjegavati u onim dijelovima konstrukcije gdje se javlja savijanje i
smicanje.
- kvrge umanjuju tehnika svojstva, predstavljaju opasnost od eventualnih infekcija,
uzrokuju nagib vlakanaca
okomito poloena vlakna izrazito smanjuje vrstou
strane presjeka sa kvrgama treba staviti u pritisnutu zonu, a kvrgavo drvo treba
ugraditi van veza i spojeva, te izvan jae optereenih presjeka
 - urasla kora

- srane pukotine

- okruljivost odvajanje,
odlupljivanje drvene mase u smijeru godova
 1.4. KLASIFIKACIJA DRVENE GRAE

VIZUALNA KLASIFIKACIJA

- dokaz odsustva ili prisustva prirpdnih karakteristika

- kriterij razvrstavanja: 1. greke poprenog presjeka
2. kvrge
3. irina godova
4. nepravilnost vlakana (usukanost)
5. greke izazvane skupljanjem (raspukline, pukotine)
6. greke boje drva
7. napad insekata
8. imela
9. krivljenje grae (izboenost, vitoperenje)
10.nepravilnost u sri drveta
Svaki komad drva pregleda obuen strunjak za greke koje smanjuju vrstou, krutost ili
upotrebljivost
KLASA S7 piljena crnogorina graa male nosivosti
KALSA S10 piljena crnogorina graa standardne nosivosti
KALSA S13 piljena crnogorina graa nadprosjene nosivosti
Prema standardu DIN-a, puno drvo, ugradivo u konstrukciju, razvrtava se po kvlaiteti u
sljedee skupine:
- klasa kvalitete III puno drvo male nosivosti (odgovara klasi S7)
- klasa kvalitete II puno drvo srednje nosivosti (odgovara klasi S10)
- klasa kvalitete I puno drvo izuzetno velike nosivosti (odgovara klasi S13)

- STROJNA KLASIFIKACIJA

Zasniva se korelaciji izmeu mjerenih karakteristika i drugih mehanikih karekteristika.

Podrazumjeva predhodna razorna ispitivanja.

- piljena graa male nosivosti odgovara klasi MS 7

- piljena graa standardne nosivosti odgovara klasi MS 10
- piljena graa nadprosjene nosivosti odgovara klasi MS 13
- piljena graa izuzetno velike nosivosti odgovara klasi MS 17

Prema EC 5 predvia se klasifikacija na vei broj kalsa nego prije. Nove klasifikacije temelje
se na strojnoj klasifikaciji drva pri kojoj se uzorak optereuje na savijanje na odreenom
rasponu, te se ovisno o progibu i presjenm silama razvrstava u odreenu klasu.
Ovakav nain klasifikacije omoguuje veu objektivnost, protonost, te nezavisnost o vrsti
drveta i geografskoj lokaciji.

- KLASIFIKACIJA ZA LAMELIRANO DRVO

- Klase prema EC5:

meko puno drvo C14 C16 C18 C22 C24 C27 C30 C35 C40
tvrdo puno drvo D30 D35 D40 D50 D60 D70
lamelirano homogeno drvo GL24h GL28h GL32h GL36h
lamelirano kombinirano drvo GL24k GL28k GL32k GL36k
Sa klasom BS14 usporediva je klasa S13

Vrijednosti doputenih naprezanja i konstanti elastinosti za:

1.5. SVOJSTVA DRVA 1

Mehanika svojstva koja su pokazatelj tehnikih karakteristika i primjenljivosti drva:

- FIZIKA graa gustoa, dimenzije, oblik, poroznost, sadraj vode

- HEMIJSKA sastav, aciditet i alkalitet
- FIZIKO HEMIJSKA sorpcija, stezanje i bubrenje, kretanje vode, koef. difuzije
toplote
- TERMIKA rastezanje, koef. vodljivosti topline, specifina toplina, koef. difuzije
topline
- ELEKTRINA vodljivost ili otpor, faktor energije, dielektrina konstanta
- AKUSTINA vodljivost, rezonancija, apsorpcija
- ESTETIKA boja, sjaj, miris, finoa, tekstura
 - MEHANIKA elastinost, vrstoa, tvrdoa, otpornost na habanje
Iskoritenje elektrinih svojstava drva:
- moe se koristiti za odreivanje vlanosti nerazornim metodama
- postupci se temelje na mjerenju otpora istosmjerne struje
- otpor je manji pri veoj vlanosti i obrnuto
- moe se mjeriti povrinska ili dubinska vlaga
- drvo je slab provodnik elktriciteta (dobar izolator)

Znaaj (vanost) termikih svojstava drveta

- termika svojstva su vana jer drvo pri promjenama temperature mjenja duinu
- irenje drveta (uzrokovano toplinom) u drvenim se konstrukcijama openito ne uzima
u proraun, jer se drvo pri zagrijavanju slijee suprotno od smijera irenja
- drvo je slab provodnik topline (dobar izolator)
- potrebno je razlikovati koeficente toplinske izdacija u radijalnom, tangencijalnom i
pravcu paralelnom na vlakna

1.6. SVOJSTVA DRVA 2

Mehanikim svojstvima drva uzrok je upravo njegova graa. To su svojstva drva koja se
manifestuju pod uticajem vanjske sile (tvrdia, vrstoa, elastinost)

KARAKTERISTINE RAVNINE U POPRENOM PRAVCU CRNOGORINE GRAE

ravan smicanja

vlakanca

tangencijalni smijer napona

radijalni smijer napona

ravnina smicanja

vlakanca
 1.7. FIZIKA I HEMIJSKA SVOJSTVA DRVA

- FIZIKA SVOJSTVA graa, gustoa, dimenzije, oblik, poroznost i sadraj vode

- HEMIJSKA SVOJSTVA sastav, aciditet i alkalitet
Pri klasifikaciji drvene grae u konstrukterstvu navodi se vlanost kao fiziko svojstvo drva,a
ono se rauna prema izrazu:

- masa drveta u vlanom stanju

- masa drveta u suhom stanju

Prema DIN-u razlikujemo:

svjee, sirovo drvo > 30%
polusuho 20% < 30%
suho drvo 20%

Prema EC 5, ovisno o sadraju vlage i klimatskim uslovoma, razlikujemo:

klasa upotrebljivosti 1 T = 20C;
klasa upotrebljivosti 2 T = 20C;
klasa upotrebljivosti 3 vrijednosti vee od klase 2
T = temperatura
= vlanost u porama drveta
Elementarni sastav suhog drveta: ugljik 50%
kisik 43,45%
vodik 6,0%
duik 0,2%
pepeo 0,3%

Prosjean hemijski sastav stanice etinjae i listae:

Ugljikohidrati L
- celuloza 50% 50%
- hemiceluloza 23% 26%
- lignin 27% 24%

1.8. FIZIKO HEMIJSKA SVOJSTVA DRVA

- sorpcija, stezanje i bubrenje, kretanje vode.

1.9. VLANOST

- puno drvo = 15% 3% uslovnim suenjem

- lamelirano drvo = 20% 3%
Ove su vrijednosti vane zato to poveanjem vlanosti opadaju povoljna mehanika svojstva,
vrstoa, trajnost, modul elastinosti i modul smicanja

ODREIVANJE VLANOSTI RAZORNIM POSTUPKOM (laboratorijsko ispitivanje)

- provodi se prema metodologiji propisanoj u normama,

za odreivanje vlanosti nekog elemnta potrebno je iz njega izvaditi odreen broj
uzoraka
- uzorak propisanih dimenzija (20x20x20cm) sui se na temperaturi 103 2C, dok
nakon nekoliko uzastopnih kontrola nepokazuje jednaku teinu (tada se naziva
apsolutno suho drvo)
- potrebno je ispitati barem 5 utoraka

NERAZORNA METODA IN SITU (vlagomjerima digitalni; analogni)

- temelji se na mjerenju otpora istosmjerne struje
- otor je manji pri veoj vlanostii obratno
- mogue je mjeriti povrinsku i dubinsku vlagu
- sadraj vlage moe biti prikazan digitalno ili mjernim intrumentom

VLANOST
Nepovoljna pojava, vrlo je promjenljiva jer je drvo higroskopan materijal
- utjee na mehanike osobine
- na temelju vlanosti vri se klasifikacija drva na 3 klase upotrebljivost (EC 5)
- max doputena vlanost iznosi 22% za eksploataciju, a 3% za ugradnju

Dijagram uticaja poveanja vlanosti na promjenu modula elastinosti

 Dijagram promjene vrstoe pri promjeni vlanosti

1.10. PROMEJNA ZAPREMINE DRVA

Voda u drvu je slobodna i vezana (higroskopna ili hemijski vezana voda koja ne isparava).
Nakon isparavanja higroskopske vode stanice se skupljaju i dolazi do promjene dimenzija,
odnosno zapremine drveta.
Promejna zapremine drva u odreenim granicama pri promjeni vlage naziva se skupljanje i
bubrenje. Proces absorpcije i disorpcije oituje se u tzv. higroskopnom podruiju koje se
kree od 0% do 30% vlanosti.
Skupljanje i bubrenje najvee je u tangencijalnom smijeru, a malo u longitudinalnom te
linearnom. Mlado drvo bubri vie od starog, a suho vie od prosuenog.
Suenjem drvo dolazi do nejednolike raspodjele vlanosti (najprije se sue vanjski slojevi
dolazi do nejednolikog stezanja i pojave raspuklina u radijalnom smijeru). Zbog razlike
skupljanja u pojedinim smijerovima, drvo se suenjem deformira, to je potrebno ukloniti ili
umanjiti konstruktivnim mjerama.

1.11. SKUPLJANJE I BUBRENJE

Svojsto drva da se kod promje vlage u odreenim granicama mijenja zapreminu.

Srednje vrijednosti koef. skupljanja, bubrenja za promjene vlanosti od 1%:

RADIJALNO TANGENCIJALNO LONGITUDINALNO

ETINJAE 0,12% 0,24% 0,01%
LISTAE 0,20% 0,40% 0,01%

U higroskopnom podruiju s cca 32% upijanje vlage dovodi do poremeaja zapremine

drveta (bubrenje), a gubitak vlage uzrokuje smanjenje zapremine drva (skupljanje).
Dimenzije drva mijenjaju se u granicama od 5% do 20% linearno s promjenom vlanosti.
Promjene poetnih dimenzija dane su izrazima:
 promjena zapremine [%] po 1% promejne vlanosti drva
ralzika vlanosti drva [%]

Dijagram promjene koef. skupljanja, bubrenja kod promjene vlanosti:

Drvo se suenjem deformira. Deformacije su najee na poprenom presjeku drva

(posljedice razlika skupljanja u radijalnom i tangencijalnom smijeru).
Nepovoljan uticaj deformacija drva treba konstruktivno svesti na najmanju moguu mjeru.
 1.12. SVOJSTVA DRVA 3

Najvanija svojstva: 1. anizotropija ( ili na vlakna)

2. higroskopija (skupljanje/bubrenje)
3. trajanje optereenja od izravnog je uticaja na nosivost i deformaciju
4. uticaj vlanosti
5. osobine vezane uz rast (razvrstavanje)
6. nehomogenost
7. vlanost
Vana svojstva drva kao graevinskog materijala: vrstoa, tvrdo,a higroskopska svojstva,
anizotropija ili nepravilnosti rasta.

1.13. MEHANIKA SVOJSTVA DRVA

Svojstva drva koja se manifestuju pod uticajem vanjskih uticaja.

Glavene karakteristike drva: nehomogenost, anizotropija i promjenljivost
Na mehanika svojstva znatno utie priroda grae, irina godova, sadraj vode, teina, nain
rast i njegove greke.
Osim vrstoe i elastinosti u mehanika svojstva se ubraja:

TVRDOA sposobnost, osobina drva da se suprostavi prodiranju nekog drugog tijela u

njegovu masu.
Ovisi o botanikoj vrsti, anatomskoj grai, vlanosti, sadraj smole u drvu, itd.
Razliita je u razliitim pravcima uzduno, radijalno ili tangencijalno.
O stepenu tvrdoe zavisi obradivost drveta.

OTPORNOST NA HABANJE svojstvo drva da se suprostavlja postepenom naruavanju

njegove povrine pod uticajem vanjskih sila (posebno onih koje izazivaju trenje i troenje)
Ovo svojstvo direktno ovisi o tvrdoi drveta, o grai, te broju, rasporedu i veliini pora u
drvetu.
Vano svojstvo kod izrade podova.

ILAVOST DRVETA svojstvo da drvo poslje deformacije od uticaja vanjskih sila zadri
deformirani oblik, a nemoe se vratiti u prvobitno stanje a da pri tome ne doe do loma.

MOGUNOST CIJEPANJA svojstvo drva da se lake ili tee cijepa u pravcu vlakana.

Svojstva drva koja utjeu na mehanika svojstva:

GUSTOA najvanije svojstvo, jer se jer se njenim poveanjem poboljavaju sve ostale
elastomehanike osobine (nosivost mehaniki ostvarenih spojeva, toplinska provodljivost,
bubrenje)

gustoa u suhom stanju ( = 0%)

normalna gustoa (pri 20C i relativnoj vlanosti zraka 65%)

Na mehanika svojstva direktno utie i PROMJENA VLANOSTI drveta (poveanje

vlanosti smanjuje vrstou, modul elastinosti i trajnost drveta)
Takoe utjee svojstvo SKUPLJANJA ili BUBRENJA drveta primanjem i gubljenjem vlage i
promjenom zapremine na smanjenje mehanikih svojstava)

vrstoa drveta sa vlaknima u zavisnosti od vlanosti:

vrstoa drveta na vlakna u zavisnosti od vlanosti:

Najmanji uticaj vlanosti je na

je na vrstou na vlakna.

U higroskopnom podruiju ve sadraj vode u drvetu znai manju vrstou, a van tog
podruija ne postojke razlike ( cca 32%)
Prirast vlanosti ima najmanji uticaj na zateznu vrtou

Porastom vlanosti smanjuje se modul elastinosti:

za relativnu vlanost > 18% faktor redukcije za E i G:
monolitno drvo: = 0,85 za 18 22 %
= 0,75 za 22 25 %
za relativnu vlanost > 15% faktor redukcije za E i G:
lamelirano drvo: = 0,85 za 18 28 %
= 0,75 za 18 22 %

ZAPREMINSKA MASA DRVA mehanika svojstva drva direktno ovise od njegove

zapreminske mase. Ovo je ujedno i najsigurniji kriterij za ocjenu mehaniki osobina drva.
Zapreminska masa masa jedinice zapremine drva kao poroznog tijela.
- znatno varira unutar jedne botanie vrste, unutar jednog stabla iste botanike vrste,
izraslog pod jednakim uslovima i na istom tlu
- prvenstveno zavisi o koliini vode u drvetu
- kod uzoraka jednake vlanosti zavisi o: vrsti drva, irini i broju godova, postotku
uea ranog i kasnog drva, koliine infiltrata u drvu i stanita
- etinjae su lake od listaa
- tee je ono drvo koje ima vei postotak kasnog drva (kasno je 1,5 4 puta tee od
ranog)

VANJSKI UTICAJI KOJI UTJEU NA PROMJENU MEHANIKIH SVOJSTAVA:

1) TEMPERATURA
- poveanjem temperature smanjuje se vrstoa
- pri veoj vlanosti i temperaturi ispod 0C voda u drvu prelazi u led poveava se
vrstoa na pritisak, savijanje i smicanje, ali smrznuto drvo je krtije i vrstoa drveta
za dinamika optereenja je smanjena
- modul elastinosti pri poveanoj temperaturi takoe se smanjuje, a poveava
deformacija
2) ZATITNA SREDSTVA
- obavezna kod drva izloena opasnosti od napada insekata te kod poara
- spreavaju ili usporavaju postupak razgradnje drveta
 3) BIOLOKI RIZICI
- gljive i insekti koji ugroavaju drvo
- izazivaju trule, omekavaju drvo, pukotine (gljive)
- insekti jedu i razaraju drvo, a prodor larve moe prouzroiti izrazito smanjenje
presjeka

UTJECAJ OTKLONA PRAVCA SILE PREMA PRAVCU VLAKANACA

- mehanika svojstva drveta zavise i o uglu otklona
- nagib vlakana najvei utjecaj ima na vrstou na zatezanje
- smanjenje vrstoe posebno je izraeno za = 0 - 30

zavisnost vrstoe drva od smejra u odnosu na smijer vlakana

OBLICI GUBITAKA NOSIVOSTI

zateua naprezanja pritisna naprezanja pritisna naprezanja

 sa vlakancima sa vlakancima sa vlakancima

smicanje u smijeru vlakanaca smicanje okomitona na vlakanca (presijecanja)

DIJAGRAM ISPITIVANJA NA PRITISAK

DIJAGRAM ISPITIVANJA NA ZATEZANJE

Granica proporcionalnosti vrijednost do koje je dijagram prava linija, odnosno do

koje vrijedi linearan odnos naprezanje i deformacija

Zavisnost zatezna vrstoe o uglu Zavisnost pritisne vrstoe o uglu

otklona pravca sile od pravca vlakanaca: otklona pravca sile od pravca vlakanaca:
DIJAGRAMI RASPODJELE NORMLANIH NAPREZANJA PO VISINI DRVENOG
POPRENOG PRESJEKA NAPREZANOG NA SAVIJANJE

Pri savijanju uzorka nastaju tri karakteristina stadija:

I stadij
- drvo se ponaa po Hookeovom zakonu i Navierouvoj hipotezi
- normalna naprezanja raspodjeljena su simetrino u odnosu na geom. os presjeka i
linearna po visini presjeka
- rubna normalna naprezanja nalaze se ispod granice proporcionalnosti

II stadij
- prijelazna granica prporcionalnosti, koja je kod pritiska nia nego kod zatezanja u
pritisnutoj zoni se pojavljuju plastine deformacije koje se poveavaju prema
neutralnoj osi
- normalna naprezanja pritiska raspodjeljuju se krivolinijski, a neutralna os se pomie
prema zategnutom rubu
- normlana zatezna naprezanja i dalje su linearna

III stadij
- prije sloma dolazi do znaajnih plastinih deformacija vlakanaca
- u pritisnutoj zoni vlakanca se izboavaju, neutralna os se pomie prema zategnutom
rubu, a zatezna naprezanja se znatno poveavaju
- lom se javlja u zategnutoj zoni neposredno nakon dostizanja granice proporcionalnosti
- vrstoa prema postupku doputenih naprezanja

- prema postupku graninih stanja doputeno naprezanje, u odnosu na vrijednost

vrstoe utvrenih ispitivanjima, dobivamo tako da vrstou podijelimo sa faktorom
sigurnosti FS = cca 2,5

Razlika izmeu prorauna savijanja po graninim stanjima nisivosti i prorauna po

doputenim naprezanjima:
 EME UZORAKA DRVA NA ISPITIVANJE NA SMICANJE:

Mala epruveta Velika epruveta

(radijalne ravnine) (tangencijalne ravnine)

SMIUA VRSTOA NA ODREZ VLAKANACA nije zanimljiva jer se javljaju velike

deformacije usljed gnijeenja, pa je mjerodavna vrstoa na pritisak na vlakanca,radijalno i
u ravnini poprenog presjeka.

ODERIVANJE VRIJEDNOSTI KONSTANTI ELASTINOSTI

- Odreujemo ih na temelju zakona deformacije materijala, tj. svojstva elastinosti

prema Hookeovom zakonu:

Krivulja deformacija i naprezanjadrva izloenog silama zatezanja (t) i pritiska (c),

paralelno i okomito u odnosu na vlakna:
Ft,0 vlakna sa vlakancima
Ft,90 vlakna sa vlakancima

1.14. TRAJNOST

Svojstva drva da moe due ili krae vrijeme zadrati nepromjenjena prirodna svojstva,
posebno anatomsku grau, tvrdou, vrstou, boju.
Ono vrijeme u kojem su sva prirodna svojstva drveta nepromjenjena.

PARAMETRI UTICAJA NA TRAJNOST:

- unutranji graa drveta, hemijski sastav, zapreminska teina, individualne osobina
stabla
- vanjska vrijeme sjee, postupak sa drvetom nakon sjee, mikroorganizmi, inekti,
vlanost, mehanike povrede, nain upotrebe.
Treba uvaiti u vremenske uticaje, posebne mjere zatite.

BIOLOKO FIZIKALNI RIZICI i postupci za njihovo ublaavanje

1) atmosferilije zatita od vlage, sunca, premazi, zaklonjenost
2) poar sastav spriuklera, obloge od gipsa, predimenzioniranje
3) hemikalije meka drva bolje se tite od tvrdih
4) gljivice, termiti, liinke, utjecaj mora

tetni uticaji ublaavaju se graevinsko fizikalnim i konstruktivnim mjerama zatite,

hemijskom zatitom, obradom drvene povrine, zatitom spoja od korozije, zatitom drva od
poara, inpregnacijom.
SMIUA VRSTOA NA VLAKANCA

SMIUA VRSTOA SA VLAKANCIMA

Dijagram ispitivanja uzoraka na smicanje

1.15. KONSTANTE ELASTINOSTI PUNOG DRVA I LLD-a

VRIJEDNOSTI KONSTANTE ELASTINOSTI (HRN)

Vrsta drva E E G

etinjae (meko drvo) 1000 30 50

Listae (trvdo drvo) 1250 60 100
Lamelirano (etinari) 1100 30 50

EC 5 veza izmeu karakteristinih i prosjenih vriednosti konst. elastinosti:

- Granino sanje upotrebljivosti srdnje vrijednosti (Emean, Gmean)
- Granino sanje nosivosti karakteristine vrijednosti (E0,05, G0,05), definirane su kao
ukupne vrijednosti 5% fraktila.

Puno drvo: E0,05 = 2 E0,meam/3; G0,05 = 2 G0,mean/3

LLD E0,05 = 0,8 E0,meam; G0,05 = 0,8 G0,mean
ANIZOTROPIJA DRVETA (utjecaj na vrijednost konst. elastinosti)
- razlikuejmo modul elastinosti na smijer vlakana (aksijalno, radijalno i tangencijalno),
okoimto na smijer vlakana (aksijalno, radijalno i tangencijalno)
- anizotropija utjee na modul smicanja, pa ga razlikujemo u tangencijalnoj,
PRIRODNA TRAJNOST DRVA

Svojstva drveta prema kojem su najvanije botanike vrste razvrstavaju u klase ili razrede
otpornosti (5 klasa)
- podjela se odnosi na nezatienu sr drveta
- trajnost se poboljava mjerama zatite
- veu trajnost ima tvrdo drvo listara jer se prema prirodnoj trajnosti definira kao vrlo
otporno drvo i svrstava se u klasu otpornosti 1

1.16. ZATITA DRVENIH ELEMENATA

1) konstrukcija nesmije biti u direktnom odnosu sa vodom i drugim nepovoljnim

atmosferskim utjecajima
2) evakuacija atmosferskih utjecaja kod krovnih konstrukcija mora biti efikasna
3) nosivi elementi nesmiju biti oslonjeni na otvorene temelje koji su direktno izloeni
atmosferilijama, a ako je to nemogue izbjei, potrebno je osigurati dovoljno
provjetravanje i odgovorajue zatite, a temelj treba biti na dovoljnoj visini iznad kote
terena
4) krajevi nosaa koji ulaze u zidove i stubove (od betona i opeke) moraju se osloniti o
zid, odnosno stub, preko podmetaa od tvrdog drveta ili posebno konstruisanog leaja,
bone povrine moraju biti izloene slobodnoj cirkulaciji zraka
5) vanjse povrine od drva potrebno je obraditi kako bi se omoguilo brzo oticanje
kondenzata i kvalitetno nanoenje zatitnih sredstava.
6) elementi izloeni poveanju temperature, naglim promjenama vlanosti i tetnim
djelovanjima gljivica i insekata, moraju se adekvatno zatititi
7) konsruktivni elementi od LLD a, koji su izloeni naglim promjenama vlage i
temperature, trebaju biti od drva sa manjim postotkom vlge i odgovrajuim ljepilom za
ove uslove, te od tanjih lamela

KONSTRUKTIVNA ZATITA

Obuhvaa irok spektar preventivnih zatnih postupaka koji spreavaju nepovoljno djelovanje
i razvoj vlage u drvu i drvenim kontrukcijama ili tite od napada insekata

Neke od mjera konstruktivne zatite:

Nalijeganje grede na zid/beton:

1.17. PROTUPOARNA SIGURNOST DRVA

Niz mjera kojima se osiguravavamno od poara, a temelji se na kriterijima sauvanja

nosivosti, ogranienja vatre na podruiju nastanka poara (kako irenje plamena ne bi
zahvatilo susjedna podruija, odnosno da se materijal suprostavi punom poaru = faza
vatrnog skoka u kojem vatra zahvaa sve zapaljive materijale).
Materijale danas dijelimo prema ponaanju pod uticajem poarnih temperatura, a ne na
zapaljive i nezapaljive.
- zapaljivost materijala ovisi o koeficijentima provodljivosti (elik 45; beton 1,2;
drvo 0,12; drveni ugalj 0,02)
- drvo gori, ali tek pri ekstremnim temperaturama potpuno sagorijeva
- elik kod visokih temperatura gubi svoja mehanika svojstva i deformie se, to
dovodi do uruavanja konstrukcije
- beton se najprije raspuca, a zatim mrvi, to se pojaava gaenjem poara, te se zatim
deformira radi smanjenja mehanikih svojstava
- drvo ima izvanredno malu provodljivost topline, koja se u poarnim uslovima
viestruko smanjujezbog izolirajueg svojstva nagorenog drva (stvaranjem sloja
ugljena po povrini elementa aktivira se protupoarna zatita koja usporava nastavak
sagorijevanja)
 - proces gorenja drva je posljedica njegovog hemijskog rastvaranja konstantnim
prirastom temperature okoline,a u prosjeku nastupa pri 200C
- iz drva tada izlaze zapaljeni plinovi koji pri 250C postignu takvu koncentraciju da se
drvo vanjskom akcijom zapali
- izmeu 350C i 470C dolazi do samozapaljivanja plinova i vrlo brzo se postie
temperature iznad 500C (tzv. prave poarne temperatre)
- iznad te granice isputanje plinova je znatno smanjeno, a poveava se vanjska prirodna
protupoarna zatita
- prosjena brzina stvaranja pougljenog sloja iznosi za meko drvo (etinjae)
0,8mm/min; a za tvrdo drvo (hrast, bukva) 0,6mm/min
- taj sloj je prirodno izolirajui (vrlo mala provodljivost topline), pa je u unutranjosti
drva temperatura znatno nia nego temperatura okolia

1.18. UTJECAJ POARNIH TEMPERATURA NA MEHANIKA SVOJSTVA

DRVA

Zbog pougljenog sloja moe se smatrati da promjene mehanikih svojstava drva do

temperature od 100C moemo zanemariti.
Posebno veliku otpornost su pokazali lamelirani nisai optereeni na savijanjei stubovi.
Lamelirani elementi posjeduju ujednaenije fizikalno . mehanika svojstva, to povoljno
utjee na vatrootpornost.
Za vrijeme ekstremnih poarnih temperatura stvarna otpornost je znatno manja od raunskih.
Kod drva vatrootpornost naglo raste porastom dimenzija

1.19. MJERE PROTUPOARNE ZATITE DRVA

MJERE ZATITE PRI PROJEKTIRANJU (PROPISI ZA DIMENZIONIRANJE)

- svjetskim su propisima odreene minimalne dimenzije poprenih presjeka u zavisnosti
od 30 minutnog (klasa F 30) odnosno 60 minutnog (klasa F 60) poara
- u klasi F 30 (F 60) spadaju oni elementi koji nakon 30 (60) minutnog poara:
zadre nosivost maximalnog raunskog optereenja
kod kojih se ne prekorai doputene brzina progibanja
 f/ t = L2/(9000H)

f/ t brzina progibanja [cm/min]

L raspon [cm]
H statika visina presjeka [cm]

MJERE HEMIJSKE ZATITE

- raznim hemijskim premazima moe se sprijeiti izbijanje poara ili usporiti njegovo
irenje
- ove se hemikalije nanose u obliku tankog filma na drvenu konstrukciju; veinom
koliina fosforne i hlorovodinne kiseline koje ne sagorijevaju i tako tite prirodnu
protupoarnu rezervu drvene konstrukcije
- ta zatitna sredstva mogu biti transparentne ili sive boje
- ona koliinu dima i njegovu toksinost smanjuju na minmum
- moraju biti takva da na temperaturi od 800C ne gore, ne ire vatru niti razvijaju
otrovne plinove

OSTALI POSTUPCI ZASTITE

a) bojanje (etkama ili prskanjem) u vie slojeva po odreenom postupku
b) premazivanje zastitnim premazima
c) kreenje
d) postavljanje vatrostalnih ploa
e) inpregniranjem duboka inpregnacija u specijalnim komorama pod pritiskom
(2 6 atm) u trajanju 2 -20 h, ili postupanje u tolim i hladnim kadama.
U pogledu poara se drvena konstrukcija zatiena inpregnacijom u potpunosti
izjednauje sa elikom. Inpregnacijom drvo gubi na vrstoi i do 20% i postaje
tamnije
c) i d) mana je gubitak estetskih kvaliteta drva, mala efikasna adhezija za povrinu drva,
mala otpornost obloge na udarce.

KONSTRUKTIVNA MJERA ZATITE poveanje potrebnog statikog presjeka za oko

2cm.

1.20. TRAJNA VRSTOA DRVETA

Kod laboratorijskih ispitivanja mehanikih svojstava drva:

- poveanjem brzine provedbe pokusa (za brzine > 30N/mm2/min), mehanike se
karakteristike poveavaju
- smanjenjem brzine provedbe pokusa mehanike se karakteristike smanjuju, a
poveava se deformacija
- poseban utjecaj na deformaciju imaju tzv. TRAJNA OPTEREENJA
- uzorci jednakih dimenzija i iste kvalitete drva, optereeni due vremena razliitim
intezitetima stalnog optereenja, nee se istovremeno slomiti
- ako opetereenje ne prelazi ovu granicu, deformacija e se priguivati
- rastereti li se tako optereenj uzorak, vei dio deformacije e nestati (primarna
povratna deformacija), a preostali dio postepeno e se priguivati do veliine trajanja
deformacije
ZAVISNOST DEFORMACIJE OD VREMENA ZA OPTEREENI I RASTEREENI
UZORAK

Odabere li se optereenje tako da prelazi po svojoj veliini od. granicu, deformacije e se

poveavati, a nakon nekog vremena doi e do loma uzorka. Taj proces neprekidnog
poveanja deformacija pod djelovanjem stalnog opetereenja naziva se PUZANJE
Etape puzanja sa jednakim prirastom deformacija naziva se TEENJE
Max naprezanje kod kojeg se uzorak ne slomi pod djelovanjem trajnog optereenja
konstantnog inteziteta naziva se TRAJNA VRSTOA

ZAVISNOST DEFORMACIJA OD VREMENA ZA UZORKE OPTEREENE

RAZLIITIM INTEZITETOM OPTEREENJA

- prvi krivolinijski dio krivulja elastine

povratne deformacije

- pravolinijski dio krivulje plastine

deformacije
kad krivulja 1 tee nekoj gr. vrijed.
Kad krivulja 2 se poveava

- Trei konkavni dio krivulje 2 naglo

poveanja deformacija koje zavrava
lomom

- trajna vrstoa je pokazatelj stvarne vrstoe drva

- kree se od 45% do 65% laboratorijski utvrene vrstoe
- pod djelovanjem dugotrajnih optereenja promjenljivog predznaka moe doi do
loma kod naprezanja manjih od vrstoe drva
- u takvim sluajevima se za granicu vrstoe uzima 35% vrstoe statiki optereenih
uzoraka

T[C]

t [min.]
2. DIMENZIONIRANJE ELEMENATA DRVENIH KONSTRUKCIJA

2.1. KONTROLA NOSIVOSTI PRESJEKA NA ZATEZANJE SA

VLAKANCIMA

JEDNODIJELNI POPRENI PRESJEK

- obje osi inercije su i materijalne osi presjeka
- hvatite zateee sile centrino je u odnosu na uzdunu os elementa
- kontrolu nosivosti potrebno je provesti uz uvaavanje postojeih oslabljenja presjeka

Aneto = 0,8 Abruto

DVODIJELNI POPRENI PRESJEK

- samo jaa os inercija presjeka je materijalna os
- lokala teita sastavnih dilova presjeka ekscentrina su u odnosu na teite
dvodijelnog presjeka
- elementi se dimenzioniraju na 1,5 puta veu projektnu (proraunsku) zateuu silu

Aneto = Abruto 3AT Aneto = Abruto 3AT 2A0

2.2. KONTROLA NOSIVOSTI PRESJEKA NA PRITISAK S VLAKANCIMA

BEZ DOKAZA STABILNOSTI

- koristi se kada je dokazano da element nema mogunost izvijanja kada je izloen
vanjskim djelovanjima koja izazivaju centrina pritisna naprezanja u smijeru vlakana

- provjera takoe mora biti provedena na uslove stabilnosti, tj. na mogunost izvijanja

SA DOKAZOM STABILNOSTI
- ovdje se moraju uzeti u obzir i dodatna naprezanja od savijanja koja su posljedica
poetnih inperfekcija, zakrivljenosti ili deformacija
 - uslovi:

= projektna (proraunska) vrijednost naprezanja na pritisak

= projektna (proraunska) vrijednost vrstoe na pritisak
i = koeficijenti izvijanja

- provjeru izvijanja potrebno je uraditi na pravce dvije glavne ose inercije presjeka:
savijanju oko jae ose presjeka (Y) odgovara izvijanje u smijeru osi (z), koef.
savijanju oko slabije ose presjeka (Z) odgovara izvijanje u smijeru osi (Y)
presjeka, koef.

Gdje je za puno drvo

za lamelirano drvo
Za proraun vitkosti dokaz stabilnosti niej potreban

RELATIVNA VITKOST:

odgovaraju savijanju oko y osi (izvijanje u smijeru osi z)

odgovaraju savijanju oko z osi (izvijanje u smijeru osi y)

Kritino naprezanje:
 2.3. VITKOST PRESJEKA NA IZVIJANJE

DUINA IZVIJANJA li duina izmeu dviju susjednih taaka infleksije elastine linije
tapa
- Zavisi od duine tapa l i naina na koji se tap oslanja na svojim krajevima

- budui da se u drvenim konstrukcijama ne moe ostvariti potpno ukljtenje nad

olsoncima, za neke sluajeve uzimaju se neto vee duine li

VITKOST

radius inercije poprenog presjeka

a) kvadratni presjek ix = iy =

b) kruni presjek ix = iy =

c) pravougaoni presjek ix = imax =

iy = imin =
 - vitkost se rauna za dva ortogonalna pravca (mjerodavna je vea vitkost)
- vitkost u drvenim konstrukcijama ograniena je sljedeim vrijednostima:
150 za nosive glavne elemnte za koje se sa dovoljnom sigurnosti moe
odrediti duina izvijanja li
120 za glavne nosive elemente kod kojih konstrukcija nemoguuje
pouzdanu tanost prorauna vitkosti
175 za sekundarne elemente (one ija je stabilnost od sekundarnog znaaja u
odnosu nastabilnost kontrukcije kao cijeline)

KOEFICIJENT IZVIJANJA (ostali izrazi u 2.2. do kraja)

2.4. KONTROLA NOSIVOSTI PRESJEKA NA PRITISAK SA VLAKANCIMA

NA IZVIJANJE

u ravnini Li = L u ravnini Li = L/2

izvan ravnine Li = L izvan ravnine Li = L
preliminarne vrijednosti b i h

2.5. KONTROLA NOSIVOSTI PRESJEKA NA PRITISAK NA VLAKNDA

Primjenjuje se koda je popreni presjek elementa izloen vanjskim djelovnajima koja

izazivaju centrina pritisna naprezanja u smijeru vlakanaca u samom elementu, ali se na
kontaktnoj povrini s prikljunim elementom oituju kao naprezanja pritiska na vlakanca

A kontaktna povrina
koef. poveanja proraunske (projektne) vrstoe ako je duina kontaktne povrine l
150 mm (tablica)
 l li 150 mm li > 150 mm
a 100 mm a < 100 mm
l 150 mm 1 1 1
50 > l 15 mm 1 1+(150-l)/170 1+a(150-l)-17000
15 mm > l 1 1,8 1+a/125

2.6. KONTROLA NOSIVOSTI NA PRITISAK POD UGLOM NA VLAKNCA

Naprezanja na pritisak moraju zadovoljiti sljedee uslove:

- znatan pad vrstoe u odnosu na pritisak sa vlakancima nastaje kod optereenja koje
djeluje pod uglom
- do ugla od 5 slom uzorka nastaje izvijanjem (isto kao kod pritiska sa vlakncima)
- kod ugla od 45 lom nastaje usljed smiuih sila, a kod nagiba veih od 60 kao
posljedica gnijeenja
 2.7. KONTROLA NOSIVOSTI PRESJEKA NA SAVIJANJE

koef. oblika poprenog presjeka elemnta naprezanog savijanjem

= 0,7 za pravougaone poprene presjeke
= 1,0 za sve ostale poprene presjeke

Proraunate vrijednosti naprezanja i vrstoe pri

savijanju oko glavnih osa presjeka:

y, z osi inercija presjeka

Ovdje je potrebno provjeriti mogunost prevrtanja presjeka ili gubitka ravnotee izazvanog
savijanjem (savijanje sa bonim izvijanjem) koje zavisi o:
- relativnoj vitkosti presjeka na savijanje
- razmaku poprenih pridranja elementa

2.8. KONTROLA NOSIVOST PRESJEKA NA SAVIJANJE S DOKAZOM

STABILNOSTI

SAVIJANJE SA BONIM IZVIJANJEM

- bona izvijanja i dodatna naprezanja u elemntima posljedica su poetnih inperfekcija,

zakrivljenja ili deformacije tih elemnata izloenih savijanju
- gubitak ravnotee poprenog presjeka prevrtanjem direktan je posljedica bonog
izvijanja presjeka naprezanog savijanjem
- dokaz stabilnosti obuhvaa sljedee uslove:
 - koef. redukcije projektne i proraunske vrijednosti vrstoe savijanja s obzirom na
bono izvijanje

RELATIVNA VITKOST PRI SAVIJANJU:

Za nosae pravougaonog poprenog presjeka kritino naprezanje savijanja definira se prema
klasinoj reoriji stabilnosti s 5% fraktila vrijednosti kao

- mjerodavna duina bonog izvijanja nosaa [mm]

- odreena je razmakom ukruenja nosaa koji je za:
o vertikalna djelovanja (savijanje u ravnini elementa)
o poprena djelovanja (savijanje izvan ravnine elementa)

= a razmak poprenih pridranja nosaa za vertikalna djelovanja

= ls l razmak viliastih ukruenja na leajevima nosaa za poprena djelovanja

(izmeu njih je nosa ukruen)

Za nosa sa poetnim bonim odstupanjem od ravnosti, vrijednost koef. bonog izvijanja kcrit
odreuje se prema:

1 za 0,75
kcrit
1,56-0,75 za 0,75 < 1,4
1/ za 1,4 <

kcrit = 1 za nosae sa sprijeenim bonim pomakom na pritisnutoj strani presjeka

. sluaj sprijeene torzione rotacije na leajevima

KARAKTERISRINE VRIJEDNOSTI vrstoe i naprezanja odnose se na usporednu visinu

presjeka od 600mm (LLD)
150mm (PD)
Za presjeke ija je visina manja od uspordne, vrstou i naprezanje (iz tablica) treba korigirati
koeficijentom utjecaja vidine presjeka SIZE EFFECT

kh (LLD) = min (600/h)0,2 ili 1,15 kh (PD) = min (150/h)0,2 ili 1,30

2.9. KONTROLA NOSIVOSTI PRESJEKA NA SMICANJE OD POPRENE

SILE

- izraz vrijedi pod uslovom da element nema oslanjanja presjeka na donjem rubu
(redukcija visine presjeka na optereenom rubu)
Ako u blizini leaja djeluje koncentrina sila F ije je hvatite udaljeno od leaja za x
njena se vrijednos Qv moe reducirati prema uticajnoj liniji
QV, red = kV, red Qv
kV, red koef. redukcije poprrene sile prema uticajnoj liniji
Qv teoretska vrijednost poprene sile F prema statikom proraunu

SMIUE NAPREZANJE
 2.10. KOMTROLA NOSIVOSTI OSLABLJENOG PRESJEKANA SMICANJE
OD POPRENE SILE

Za nosae oslabljene u podruiju leaja s donje strane presjeka (zasijecanje nosaa na

optereenom rubu presjeka). Kontrolu treba provesi uzimajui u obzir koncentraciju
naprezanja u podruiju oslabljenja izazvanog redukcijom visine poprenog presjeka.
Ovdje se razmatra uticaj promejne visine nosaa za sljedee sluajeve:
= he/h 0,5
x/h 0,4
odnos reducirane vidine presjeka na leaju (he) i visine neoslabljenog presjeka (h)
x udaljenost poetka redukcije visine nosaa od osi leaja

Dokaz nosivosti provodi se za aktivnu (reduciranu) visinu karakteristinog presjeka na leaju

nosaa:

- uinak koncentracije naprezanja (pod uglom)

- = 1,0 za nosae oslabljene na gornjem (neoptereenom) rubu presjeka

- za nosae oslabljene na donjem (optereenom) rubu

h [mm] puna visina poprenog presjeka nosaa

= he/h 0,5 odnos reducirane i pune visine presjeka nosaa
x 0,4h [mm] razmak hvatista reakcije na leaju i poetka oslabljenja
i = ctg - nagib oslabljenja

- koef. oblika oslabljenja za sluaj redukcije pod pravim uglom

 - koef. obliak oslabljenja za sluaj kose redukcije na leaju
kn mjera za energiju loma - za (PD) kn = 5,0
. - za (LLD) kn = 6,5

TORZIJA

Dokaz nosivosti
projektna ili proraunska vrijednost torzijskog zaprezanja
- projektna ili proraunska vrijednost smiue vrstoe
Oviso o obliku poprenog presjeka, max. trozijska naprezanja su:

- za krune poprene presjeke

- za pravougaone poprene presjeke

koef. ovisan o odnosu dimenzija h/b pravougaomog

poprenog presjeka (iz tablica)
- projektna proracunska vrijednost momenta torzije

- max. torzijsko naprezanje nastaje u

sredini due stranice pravougaonog presjeka

ZAJEDNIKO DJELOVANJE SMICANJA I TORZIJE

- ovo je relativno rijedak sluaj u drvenim konstrukcijama
- dokaz nosivosti:

2.11. KONTROLA NOSIVOSTI PRESJEKA NA PRITISAK S VLAKNIMA

I SAVIJANJE

BEZ DOKAZA STABILNOSTI

- potrebno je utvrditi da li postoji mogunost izvijanja u ravnini bonog izvijanja
- oko presjeka nema izraen i dodatno problem stabilnosti, dokaz nosivosti umnoava
nelinearan inerakcijski odnos pojedinanih komponenti naprezanja
- nelinearnost se zasniva na injenici da presjek ima mogunost plastifikacije u
zateuoj zoni zatezna naprezanja ne ulaze u izraz za kontrolu nosivosti s punom
vrijdnou
 - projektna ili proraunska vrijednost zateueg naprezanja

- projektna (proraunska) vrijednost zateue vrtoe

- projektne vrijednosti naprezanja savijanja

projektna vrijednost vrstoe savijanja

S DOKAZOM STABILNOSTI
- ako postoji mogunost gubitk aravnozee presjeka zbog izvijanja u ravnini i izvan
ravnine (bono izvijanje)

Kontrola nosivosti s dokazom stabilnosti zasniva se na linearnom intereakcijskom odnosu

komponenti naprezanja koje djeluju u punom iznosu, a pojedinani doprinosi im se zbiraju.

2.12. KONTROLA NOSIVOSTI PRESJEKA NA ZATEZANJE SA

VLAKNIMA I SAVIJANJE

Podrazumejva se linearno interakcijski odnos u kojem komponente kombiniranog naprezanja

djeluju u punom iznosu, a njihovi se pojedinani doprinosi zbrajaju (superpozicija naprezanja)
U sluaju dvoosnog savijanja poprenog presjeka samo jedna od komponenti naprezanja
djeluje punim intezitetom, a druga je obavezno korigira koeficijentom utjecaja obliak presjeka
km
- za pravougaone presjeke km = 0,7
- za ostale presjeke km = 1,0

- projektna (proraunska) vrijednost zateueg naprezanja

= 0,8

- projektna (proraunska) vrijednost zateue vrtoe

 - projektne vrijednosti naprezanja savijanja
projektna vrijednost vrstoe savijanja

2.13. DIMENZIONIRANJE POSTUPKOM DOPUTENIH NAPREZANJA

(HRN)

Doputena naprezanja koja se koriste za dimenzioniranje razlikuju se prema:

a) botanikoj vrsti drveta
b) klasi kvalitete
c) vri naprezanja
d) postotku vlanosti grae (drvo sa vlanou > ili 18% u odnosu na teinu suhog
drva)
U zavisnosti od postotka vlanosti drva, osnovne doputene napone treba korigirati u
zavisnosti od duine trajanja optereenja koeficijentom kd = 0,9 za one objkte kod kojih je:
- puno raunsko optereenje djeluje stalno
- korsisno optereenje ili snijeg djeluju due od 3 mjeseca
Ako je vlanost drva u eksploataciji 18% takoe je potrebnokorigovati osnove doputenih
napona. U zavisnosti od koeficijnta (stepena) zatite konstrukcije ili inteziteta odravanja,
osnovne doputene napone potrebno je korigirati (smanjiti) sljedeim koeficijentima:

1) GLAVNI NOSEI ELEMENTI

Potpuno otvoreni objekti, nezatieni i izloeni atmosferilijama
- nadgledan i odravan kat = 0,95
- nenadgledan i neodravan kat = 0,85
Djelimino otvoreni objekti, namanje s 1 bone strane, nezatieni i djelimino izloeni
atmosferilijama
- nadgledan i odravan kat = 0,95
- nenadgledan i neodravan kat = 0,90

2) SEKUNDARNI NOSIVI ELEMENTI

Potpuno otvoreni:
- kat = 1,0
- kat = 0,90
Djelimino otvoreni:
- kat = 1,0
- kat = 0,95

2.14. DIMENZIONIRANJE POSTUPAK GRANINIH STANJA (EC5)

TEMELJNA NAELA PRORAUNA

Zasnivaju se na postupku graninih stanja, vjerovatnosti pojave izvijsnog normiranog

djelovanja, a obuhvaaju:

GRANINO STANJE NOSIVOSTI (Ultimate Limit States)

 - dostizanje kritinog djelovanja ili iscrpljenja nosivosti (kolaps konstrukcije, slom
presjeka ili spoja)
- stanje koje neposredno prethodi kolapsu konstrukcije (ili nekog manjeg dijela)
- stanje gubitka ravnotee na konstrukciji (ili na bilo kojem njenom dijelu koji se smatra
krtim tijelom)
- umorom materijala

GRANINO STANJE UPOTERBLJIVOSTI (Serviceability Limit States)

- stanje nedopustivih deformacija ili progiba konstrukcije (ili nekog dijela)
- stanje u kojem definirani zahtjevi upoterbljivosti prestaju vrijediti, nastaje pojava
deformacija ili progiba koji su uzrokom teta i nemogunosti djelotvorne upotrebe
konstrukcije, a mogua je i pojava vibracija s posljedicama u vidu materijalnih teta,
ili pak osjeajem nelagode kod ljudi

SVOJSTVA GRADIVA

1) KARAKTERISTINE VRIJEDNOSTI
- mterijalna svojstva su posljedica sa karakteristinim vrijednostima
- one openito odgovoraju fraktilu u pretposavljenoj statikoj raspodjeli odreenog
svojstva gradiva (specificiranog odgovarajuim standardima i provjerenim pod
odreenim uslovima)
- u pojedinim sluajevima minimalna vrijednost je
uzeta kao karakteristina vrijednost
- za karakteristinu vrijednost Xb materijalnih
karakteristika uzima se obino niska fraktila (5%)

RASPODJELA KARAKTERISTIKA MATERIJALA

5% fraktila X0,5
srednja vrijednost X mean
GSN mjerodavno je 5% fraktila (X0,5)
GSU mjerodavne su srednje vrijednosto (X mean)

2) PROJEKTNA VRIJEDNOST

parcijalni koef. sigurnosti za svojstva materijala:

GSN osnovne kombinacije:
- drvo i materijali na osnovu drva
- elik u detaljima spojeva
- izvanredne kombinacije
GSU
modifikacijsi faktor koji uzima u obzir efekt parametra vrstoe, trajanja optereenja i
sadraja vlanosti u konstrukciji. Ako projektnom kombinacijom tvore djelovanja koja
pripadaju razliitim razredima trajanja, za proraun projektne vrijednosti vrstoe mjerodavna
je pridruen djelovanju najkraeg razdoblja trajanja u kombinaciji

GRANINA STANJA stanja prekoraenjem kojih konstrukcija ne bi mogladue vrijeme

ispunjavati prihvaene projektne uslove

GRANINO STANJE NOSIVOSTI

- stanje koje bi u sluaju uruavanja ili drugih oblika otkazivanja nosivosti konstrukcije,
mogu ugroziti sigurnost ljudi
- pojedino stanje gubitka nosivosti moe se iz razloga pojednostalvjena umjesto
stvarnog otkazivanja konstrukcije smatrati kao GSN
- pri dokazu nosivostimora biti ispunjeno:
S d Rd
Sd projektna vrijednost utjecaja
Rd projektna vrijednost otpornosti materijala

GRANINO STANJE UPOTRBLJIVOSTI

- ona stanj ijim prekoraenjem dolazi do neispunjavanja utvrenih uslova za upoterbu
- pri dokazu upotebljivosti teba biti ispunjen uslov:
E d Cd
Ed projektna vrijednost zavisna o utjecajima (npr. Progibi)
Cd doputena vrijednost (granini progib)

2.15. GRANINO STANJE NOSIVOSTI U POSTUPKU GRANINIH

STANJA

DJELOVANJA:
Djelovanje ili optereenje F jeste:
- direktno djelovanje (sila koja djeluje na nosivu konstrukciju
- indirektno djelovanja (npr. Utjecaj temperature ili skupljanja) odnosno prisline
deformacije

Podjela djelovanja prema njihovoj:

1) VREMENSKOJ PROMJENLJIVOSTI
- stalna djelovanja (G): vlastita teina konstrukcije (g), operma, stalno (vrsto)
ugraeni dijelovi i kuni tehniki ureaji (postrojenja)
- promjenljiva djelovanja (Q):
o dugotrajna (optereenja u skladitima q) od 6 mj. do 10 god.
o srednje trajna (prometna opt. q) od 1 sedmica do 6 mj.
o kratkotrajna (opt. vjetrom w ili snijegom s) krace od 1 sedmice
o trenutna (horizontalni udar u potporne zidove)
- izvanredna djelovanja (A): optereenja od udara vozila, slijeganja temelja

2) PROSTORNOJ PROMJENLJIVOST
- stalno djelovanje (vlastita teina)
- promjenljivo djelovanje (pokretni tereti

KARAKTERISTINE VRIJEDNOSTI DJELOVANJA FK

Odreeni su:
- u ENV 1991 EUROKOD 1 ili u drugim mjerodavnim normama za optereenja
- od korisnika ili projektanta u suglasnosti s korisnikom pri emu treba potovati
minimalne zahtjeve koje su postavili mjerodavni organi
Kao karakteristina vrijdnost djelovanja
uzima se obino 95% fraktila funkcije
gustoe vjerovatnosti djelovanja

Za stalno djelovanje kada je koef. varijacija veliki, ili pri djelovanjima koja se mogu
promjeniti tokom upotrebe konstrukcije, razlikuju se 2 karakteristine vrijednosti:
- gornja vrijdnost Gk, sup
- donja vrijednost Gk,inf
(inae je dostatna jedna jedina karakteristina vrijednost Gk
Za promjenljivo djelovanje odgovara karakteristina vrijednost Qk
Za izvanredna djelovanja karakteristina vrijednost Ak (kada je mjerodavno) openito
odgovara ustaljenoj vrijednosti.
Reprezentativne vrijednosti promjenljivih djelovanja:
- glavna reprezentativna vrijednost je karakteristina vrijednost Qk (95% fraktila
funkcije distribucije optereenja)
- ostale reprezentativne vrijednosti:

PROJEKTNE ILI PRORAUNSKE VRIJEDNOSTI DJELOVANJA Fd

Fd = F Fk

F parcijalni koef. siurnosti zbog postizanja dogovorenih nivoa sigurnosti

Posebni primjeri: Gd = F Gk
Qd = F Qk = F Qk
Ad = F Ak (ako Aa nije direktno utvren)
G,Q,A - parcijalni koef. sigurnosti za posmatrana djelovanja

KLASE LLD-a prema NAD-u: BS11; BS14; BS16; BS18

prema DIN-u: GL24h; GL28h; GL32h; GL36h
GL24k; GL28k; GL32k; GL36k

KOMBINACIJA DLEOVANJA ZA GSN:

 - stalna i promjenljiva djelovanja:

G,j Gk,j Q,1 Qk,1 Q,i 0,i Qk,i

- za sluajna djelovanja:

GA,j Gk,j Ad 1,1 Qk,1 2,i Qk,i

oznaka za da bude kombiniran sa

oznaka za kombinirani uinak
Gk,j - karakteristina vrijednost stalnog djelovanja
Qk,1 - karakteristina vrijednost dominantnog promjenjivog
djelovanja
Qk,i - karakteristine vrijednosti ostalih promjenjivih djelovanja
Ad - proraunska vrijednost izvanrednog djelovanja
G,j - parcijalni koeficijent stalnog djelovanja j
GA,j - parcijalni koeficijent kao G,j ali za izvanredne proraunske situacije
Q,i - parcijalni koeficijent promjenjivog djelovanja i
- koeficijenti kombinacija

PARCIJALNI KOEF. SIGURNOSTI ZA STALNO I PROMJENLJIVO DJELOVANJE

STALNO DJEL. PROMJENLJIVA DJEL.

NORMLANI
POVOLJNO DJELOVANJE 1,0 -
NEPOVOLJNO DJELOVANJE 1,35 1,5
REDUCIRANI
POVOLJNO DJELOVANJE 1,0 -
NEPOVOLJNO DJELOVANJE 1,2 1,35

Reducirani parcijalni koef. mogu se primjeniti kod jednokratnih graevina sa mjernim

rasponima koji su samo ponekad optereeni (skladita, nadstrenice, silosi, ...), za jednostavne
rasvijetne stubove, lagane razdjelne zidove i obloge.
Primjenjujui vrijednost iz tabele, moemo osnovnu kombinaciju zamjeniti, uzimajui samo
najnepovoljnija promjenljiva djelovanja:
G,j +1,5Qk,1

Uzimajui sva nepooljna promejnljiva djelovanja:

G,j Gk,j 1,35 Qk,i

Mjerodavna je vea od obje izraene vrijednosti

KOEFICIJENT KOMBINACIJE
 Uticaji 0 1 2
Korisno optereenje
Kategorija A: Stambeni i izlobeni prostori 0,7 0,5 0,3
Kategorija B: Poslovne prostorije 0,7 0,5 0,3
Kategorija C: Sajamske prostorije 0,7 0,7 0,6
Kategorija D: Prodajni prostori 0,7 0,7 0,6
Kategorija E: Skladita 1,0 0,9 0,8
Pokretno optereenje
Kategorija F: Vozila 30kN 0,7 0,7 0,6
Kategorija G: 30kN < Vozilo 160kN 0,7 0,5 0,3
Kategorija H: Krovovi 0,0 0,0 0,0
Snijeg i led
Mjesta do nadmorske visine +1000m 0,5 0,2 0,0
Mjesta preko nadmorske visine +1000m 0,7 0,5 0,2
Vjetar 0,6 0,5 0,0
Uticaji temperature 0,6 0,5 0,0
Slijeganje tla 1,0 1,0 1,0
Posebni promjenljivi uticaji 0,8 0,7 0,5

RAZREDI TRAJANJA OPTEREENJA

- na svojstva vrstoe i krutosti produkta od rva utjee i duina trajanja utjecaja te klima
okoline
- ovo sovjestvo drva uzeto je kroz utvrene razrede trajanja optereenja (stalno,
dugotrajno, srednjetrajna, kratkotrajna, trnutna)
- dane vrijednosti trajanja utjecaja ne pripadaju vremenskom prostoru, ve se trebaju
shvatiti kao suma svih razdoblja u kojima optereenja nastaju s najmanje svojom
karakteristinom vrijednosti
- ove vremenske prostore treba preuzimati u smislu utjecaja na materijalna svojstva,a ne
njihov samostalni utjecaj
- ako pri dimenzioniranju treba posmatrati vie optereenja sa razliitim djelovanjima
(npr. stlano i opt. sijega) smije se upotrijebiti klasa s najkraim trajanjem djelovanja

RAZREDI VLANOSTI KLASE UPOTREBLJIVOSTI

- za vrijeme upotrebe objekta, u drvu se uspostvlja ravnotea vblanosti koja je ovisna o

mikroklimi prostora
- vlanost drva ima veliki utjecaj na mehanika svojstva, to se mora uvaiti pri
dimenzioniranju
- razredi vlanosti su, zajedno sa razredima trajanja djelovanja, osnove za utvrivanje
vrijednosti imbenika modifikacije kmod (GSN) i imbenika deformacije kdef (GSU)

UPOTREBNA KLASA 1
- prosjena vlanost veine meke grae drva nije vea od 12%
- sadraj vlage materijala odreen je pri temperaturi od 20C i relativnoj vlanosti zraka
okoline koja je samo nekoliko dana u godini vea od 65%
 - ovoj klasi pripada LLD

UPOTREBNA KLASA 2
- prosjena vlanost veine meke grae drva nije vea od 20%
- sadraj vlage materijala odreen je pri temperaturi od 20C i relativnoj vlanosti zraka
okoline koja je samo nekoliko dana u godini vea od 85%
- ovoj klasi pripada puno drvo (PD) ili piljena graa

UPOTREBNA KLASA 2
- prosjena vlanost veine meke grae drva nije vea od 20%
- karakterizirana je klimatskim uslovima koji vode veinu sadraja vlage nego to je to
definirano u klasi 2

2.16. GRANINO STANJE UPOTREBLJIVOSTI U POSTUPKU GRAN.

STANJA

KLASE PUNOG DRVETA:

vizuelna klasif. S7; S10; S13
strojna klasif. MS7; MS10; MS13; MS17

KARAKTERISTINE VRIJEDNOSTI VRSTOE

- definira se kao 5% vrijednosti populacije rezultata testova s trajnou od 300 sec,
koristei se pokusnim uzorcima pri ravnotenom stanju vlanosti na temp. od 20C i
relativnoj vlanosti od 85%

KARAKTERISTINA VRIJEDNOST KRUTOSTI

- definira se kao 5% vrijednosti populacije ili kao srednja vrijednost dobivena u
istovjetnim uslovima

KARAKTERISTINA VRIJEDNOST GUSTOE

- definira se kao 5% vrijednost mase zapremine odgovarajueg sadraja vlanosti pri
temp. od 20C i relativnoj vlanosti zraka od 65%

KOMBINACIJ ADJELOVANJA ZA GSU

- deformacije konstrukcije, koje su rezultat efekta djelovanja (uzduna sila, momenti

savijanja i pomaci u vorovima i vezama) i od vlage, moraju biti u odreenim
granicama
- dokazom upoterbljivosti treba dokazati da nee doi do deformacije (progiba) ii
utjecati na njenu normalnu funkciju
Gk,j + Qk,1 + 1,i Qk,i

1 < 2, 3 globalna sigurnost dokaza upotrebljivosti manja je od dokaza nosivosti

to se objanjava razliitim uincima oteenja
TENUTNA DEFORMACIJA (uinst,i) urokovana djelovanjem treba se raunati sa srednjom
vrijednosti odgovarajueg modula krutosti (Emean, Gmean) i ternutnog modula pmaka za
granino stanje upotebljivosti kser
- kser se odreuje iz pokusa provedenim prema postupku za odreivanje
- Ls = kser = modul smicanja, proklizavanja
- ovdje se radi o poetnoj elatinoj deformaciji

KONANA DEFORMACIJA ZA NEKO POJEDINANO DJELOVANJE

ufin,i = uinst,i (1+kdef,i)

kdef imbenik deformacije kojim se uzima u obzir poveanje deformacija tokom vremena
(od kombiniranih djelovanja, uinka puzanja i vlanosti)

KONANA DEFORMACIJA

ufin,i = ufin,i = ufin,i(1+kdef,i) - uo

uo nadvienje nosaa u neoptereenom stanju
u1 progib nosaa od stlanog djelovanja (G)
u2 progib nosaa od promjenljiog djelovanja (Q)

unet = u1 + u2 u0 neto ili ukupna vrijednost progiba

- konana deformacija sklopa proizvedenog od elementa koji imaju razne vrijednosti

puzanja, teba proraunati uzimajui u obzir razliite module krutosti
- moduli krutosti oderuju se tako da se trenutana vrijednost modula z asvaki elemnt
kontruikcij podijeli s odgovarajuim vriednostima (1+kdef)
- ukoliko s ekombinacija sastoji od dijelova, ukupnom progibu treba se proraunati
posebano, uzimajui u proraun pripadne vrijednosti kdef (imnenik deformacije ovisan
o klasi upotrebljivosti i razredu trajanja
GRANINE VRIJEDNOSTI PROGIBA
- odreuju se u odnosu na trnutne i konane vrijednosti progiba
L raspon grednog, slobodno oslonjenog nosaa
Lk raspon konzolnog nosaa

a) u sluaju kada se smatra pogodnijim ograniiti TRENUTNI PROGIB prouzroen

promjenljivim djelovnjem, u2,inst
u2,inst L/300
u2,inst Lk/150
b) u sluaju kada se smatra pravilnijim ograniiti KONANI PROGIB ufin
u2,fin L/200
 u2,fin Lk/100
mjerodavno kad su u0 > u1,fin i unet< u2
- ove vrijednosti vrijede i za reetkast nosa (odreuju s eza ukupan raposn reetke) i za
tapove izmeu vorova (raspon polja reekastog nosaa)

KLIZANJE SPOJNIH SREDSTAVA

Meusobni pomak elemnata spoja:
uinst = F/kser
uinst poetna elastina deformacija
Fd prjektirana sila koja djeluje na spojna sredstva
kser poetni modul klizanja spojnih sresdstava zavisi od vrste spojnog sredstva i vrste spoja
(drvo-drvo; metal-drvo)
Kod trnova i vijaka uinst se poveava za 1mm

KONANA VRIJEDNOST KLIZANJA SPOJNIH SREDSTAVA (pomaka elemnta u spoju)

ufin = uinst (1+kdef)

Kod trnova i vijaka ufin se poveava za 1mm

KONANA DEFORMACIJA SPOJA iji elementi imaju razliite osobine teenja

JEDNOSTRENI TRAPEZNI NOSA

Potrebno je uzeti u obzir geometriju nosaa na naprezanjesavijanja povrini

Naprezanje na savijanje u vanjskom vlakancu koje je paralelno povrini:

Naprezanje od savijanja na nagnutoj strani:

mora zadovoljiti uslov:

Zateue naprezanje nagnutom rubu:

Naprezanje na pritisak nagnutom rubu:

DVOSTERNI TRAPEZNI, ZAKRIVLJENI I STROPASTI (BUMERANG) NOSA

Kod zakrivljenih nosaa treba voditi rauna o:

- utjecaju oslabljenog ruba noisaa koji prema leajevima smanjuje visinu presjeka
- nelinearnoj raspodjeli napona u podruiju sljemena
- nastanak poprenih zateznih napona u podruiju sljemena zbog rezultujuih sila

VISINA NOSAA hap u sljemenu:

- kod nosaa sa ravnim donjim rubom:

- kod nosaa sa zakrljviljenim odnjim rubom:

TRAPEZNI NOSA

SEDLASTI NOSA SA ZAKRIVLJENIM DONJIM RUBOM

ZAKRIVLJENI NOSA

r = rint + 0,5hap
- napona savijanja u podruiju sljemena moraju zadovoljiti uslov:

- faktor umanjenja vrstoe zbog smanjenja lamela prilikom proizvodnje LLD-a

- dvostrano trapezasti nosa: kr = 1,0

- zakrivljeni nosa:

- radius na introdosu
- visina lamele

U podruiju sljemena javlja se najvee zateue naprezanje na vlakanca koje mora

zadovoljiti uslov:

- faktor kojim se uzima u obzir uinak raspodjele naprezanja u sljemenoj zoni

- za dvostrene trapezne nosae = 1,4
- za srpaste (bumerang) nosae = 1,7

Mjerodavni volumen (0,01m3

V volumen sljemene zone u m3, kojeg se uzima najvie kao
; - sveukuipni volumen nosaa
kp = k5 + k6(hap/r) + k7(hap/r)2
k5 = 0,2tg

RAVNINSKI OKVIRI I LUKOVI (DOKAZI PREMA TEORIJI II REDA)

- dokaz stabinosti provodi se prema teoriji II reda jer se dodatna naprezanja prouroena
poetnim inperfekcijama materijala i geometrije moraju uzeti u obzir pri odreivanju
vrijednosti vrstoa mjerodavnih za dimenzioniranje
- preko poetnih inperfekcija simuliraju se mogue inperfekcije u stvarnosti
- poterbno je uzeti u obzir dodatne momente savijanja koji nastaju usljed inperfekcije
geometrijskog sistema
- poetne inperefekcije dodaju se na nedeformisani sistem te se proraunavaju statiki
uticaji usljed njih

POETNE INPERFEKCIJE

Dokaz nosivosti i analiza stabilnosti sistema po teoriji II reda pretpostavke:

1) poetne inperfekcije terbaju odgovarati stvarno moguim poetnim poloajima

sistema nastalih zbog geometrijskih ili strukturalnih nesavrenosti, pri emu se
poetni kosi poloaj stubova neoptereenog sistema deformira uglom , a poetni
ekscentricitet e odreuje se u sredini elementa deformirane osi koja izmeu vorova
ima oblik sinusoide
2) najmanja vrijednost ugla (luna mjera)
= 0,005 za h 5,0m
za h > 5,0m

3) najmanja vrijednost poetnog eksentriciteta e:

e = 0,003l
h visina sistema ili duina tapa; l [m] duina tapa

MATERIJALNE KONSTANTE

Modul elastinosti drva za proraun deformacija:

E = E0,05 fm,a/fm,k = E0,05 kmod/M
E0,05 karakteristini modul elastinosti
kmod faktor modifikacije
M parcijalni koef. sigurnosti materijala

Dokaz stabilnosti = dokaz nosivosti proraun se provodi vrijednostima za dimenzioniranje

kod krutosti:

KROVNI POPRENI (STABILIZACIJSKI) SPREG = UKRUENJE PRITISNUTIH

ELEMENATA I SISTEMI ZA UKRUENJE

- slue za sprjeavanje nestabilnosti ili prekomjernog izboanja

- napon koji proizlazi iz geometrijskih konstrukcijskih pogreaka, i time izazvanim
neravnostima mora se uzeti u obzir (ukljuujui doprinos svakog vornog spoja)
- sile u spregovima moraju se odrediti na temelju najnepovoljnije kombinacije poetnih
strukturalnih inperfekcija i izazvanih neravnosti

POJEDINANE POTPORE

Za pojedinanu potporu pritisnutih tapova i nosaa optereenih na savijanje minimalne

vrijednosti za dimenzioniranje su sile Fd:
Fd = Nd/50 za PD
Fd = Nd/50 za LLD
Nd uzima se kao srednja vrijednost za dimenzioniranje uzdune sile
Odstupanja (beznaponsko poetno zakrivljenje) izmeu pojedinanih potpora:
e < a/500 za LLD
e < a/300 za PD
a razmak pojedinanih potpora

svaka potpora mora imati minimalnu krutost:

E = E0,05fm,d/fm.k
ks = 2(1+ cos ) m broj tapova duine a
Srednja vrijednost projektne (proraunske) sile pritiska Nd
Nd = (1 kont.) Md/h
kont koef. bonog izvijanja gdje se relativna vitkost na savijanje odreuje za neukruen nosa
(lef = l)
Md mjerodavna, projektna vrijdnost max momenta savijanja
h visina nosaa (za nosae promjenljive visine mjerodavan je presjek u treini raspona)

STABILIZACIJSKI VEZOVI (SPREGOVI) sistemi za poprena ukruenja

- koriste se za poprenapridranja u sredijim vorovima niza od n paralelnih

punostijenih ili reetkastih nosaa optereenih savijanjem
- dimenzioniraju se na utjecaj horizontalnog djelovanja koje je izazvano bonim
izvijanjem nosaa od vertikalnog djelovanja qd i utjecaja horizontalnog (poprenog)
djelovanja vjetra qw
- moraju biti u stanju prihvatiit i raspodijeliti sva ova djelovanja po jedinici svoje duine
l ls razvijena duina stabilizacijskog veza
n broj glavnih nosaa stabiliziranih jednim stab. vezom
Nd srednje projektna vrijednost sile pritiska u popreno pridranom elemntu

Horizontalni popreni progibi u sredini raspona izazvan poprenim (lokalnim) pojedinanim

djelovanjem qd Uges l/700
Ukupni horizontalni progib poprenog djelovanja (zajednikog)
Uges l/500
 3. SPOJEVI I SPAJALA

3.1. VRSTE SPOJEVA I SPAJALA

3.2. DOPUTENA NOSIVOST SPOJNIH SREDSTAVA

NOSIVOST SP. SREDSTVA nosivost u spoju (reznoj) ravni sa kojom se ulazi u proraun
- Nain odreivanja: teoretskikm razmatranjima
na osnovu eksperimentalnih ispitivanja do sloma
Ispitivanje do sloma za doputenu nosivost uzima se 1/2,75 nosivosti pri slomu pod
uslovom da nije prekoraeno dop. meusobno pomicanje prikljunih elemenata koji u jednoj
vezi (spoju) iznosi = 1,50mm.

Na nosivost spojnog sredstva utjee: preciznost izrade

vlanost drva
vrijeme trajanja optereenja

Ne preporuuje se zajedniki rad razliitij spojnih sredstava u jednoj vezi. Takva veza doputa
se samo kada je njihova popustljivost priblino iste veliine tj. kada su njihova
elastomehanika svojstva priblino jednaka.
Prilikom prorauna spojnih sredstava mora se voditi rauna kako se sile iz spojnog sredstva
prenose na prikljuno drvo ( da li je prikljuno drvo optereeno ili na vlakanca)
izuzetak su avli mjerodavna sila se prenosi preko velikog broja spojnih srdstava, pa pravac
vlakana nema uticaja na nosivost.
KONSTRUKTIVNO SPOJNO SREDSTVO dopunjuje neko drugo spojno sredstvo
ne prenosi silu
STATIKO SPOJNO SRESTVO prenosi odreenu silu u vezi
TESARSKE ILI KONSTRUKCIJSKE VEZE po pravilu se ne raunaju, tj. unaprijed im se
ne zadaju odreene sile ili optereenja i izvode se iz konstrukcijskih razloga
STATIKE VEZE konstruiu se za odreen sistem
moraju biti obraene odgovarajuim statikim proraunom

3.3. NAZUBLJENE ELINE SPOJNE PLOE

Koriste se kod industrijske proizvodnje gotovih reetkastih nosaa (veze u vorovima nosaa)
Patentiran sistem veze sa elinim nazubljenim spojnim ploama
- njihova proizvodnja i ugradnja je iskljuivo predgotovljena
- proizvoa daje garanciju i tehnik epodatke o nosivosti i uslovima primjene
- dimenzije su im standardne, (a odabiru s eprema vrijednostima odreenim
proraunom)
- nemogue ih je ugraditi bez primjene specijalnih presa
 3.4. LJEPILO U DK

Ljepilo u nisiivm konstrukcijama mora:

1) Zadrati svoju vrstou i nakon dugogo djelovanja sile
2) Osigurati vrstou spoja (ona mora biti jednako najmanje vrstoi drveta na
smicanje ili na smijer vlakana)
3) Biti vatrootporno
4) Biti otporno na sve organske i neorganske hemikalije
5) Stvrdnjavati se na temperaturi od 20C
- trajnost lijepljenih spojeva mora odgovarati trajnosti konstrukcije
- za vrijeme lijepljenja vlanost elementa mora biti 12% (poveanje vlage iznad 12%
smanjuje nosivost spojeva)
- plohe koj ese lijepe stavljaju se pod presu ili se zabijaju avlima

VRSTE LJEPILA: urca formaidehidno (UF)

melamin formaidehidno (MF)
fenol formaidehidno (PF)
rezorain formaidehidno
polivinil aldehidno (PVC)

3.5. SAVREMENI SPOJEVI U DK

Savremena rjeenja detalja veza u vorovima reetkastiih nosaa neizvediva su bez elinih
limova. Za ovakve detalje nuno je da su opreni presjeci ispune i pojaseva reetkastog nisaa
jednodijelni

SISTEM VEZA SA TANKIM LIMOVIMA (<2mm) UTISNUTIM U DRVENI PRESJEK

- vrlo ekonomian sistem, pogotovo za reetke veeg raspona i s veim unutranjim

silama
- najea spojna sredstva su avli (posebni ili glatki)
- debljina lima varira od 1,0 do 1,75mm (u patentiranim sistemima Grein, VB) to ne
zahtjeva predbuenje rupe za avle
- Paslade patentirani sistem koristi deblje limove (2-3mm) i avle koji se zabijaju u
prethodno buene rupe, a sve veze se ostvaruju prekidom pojasnih elemnata u voru
- proizvoa sistema daj esve tehnike podatke o nosivosti spojeva, broju i rasporedu
limova, promjeru avle i uslovima ugradnje
 - raazmjetaj avli uvijk je dvostran
- ukupan broj avli s jedne strane presjeka (n/2) mora prihvatiti polovicu projektne
vrijednosti sile u vezi Fd, odnosno zadovoljiti uslov:

- ukupna proraunska nosivost jednog viereznog spajala

DETALJI S ELINIOM LIMOVIMA (t > 2mm) S VANJSKE STRANE DRVENOG

POPRENOG PRESJEKA
- nisu ekonomina ni konstrukcijski opravdana rjeenja, pa se rijetko primjenjuju
- veze ostvarene avlima su jednorezne
- spojno srdstvo ima dvostruko manju nosivost u odnosu na veze s jedim utisnutim
limom potrebno je dvostruko vei broj spajala, a time i vee dimenzij elima
- limovi su izloeni vanjskim utjecajima pa im je potrebna zatita, a s estetskog gledita
ovo je loe rjeenje jer su limovi vidljivi
- jedina prednost laka mogunost izvedbe na gradilitu
 3.6. TIPSKI ELINI OBLICI U DK (papue, ankeri, L-ptofili)

U savremenim DK tesarske su veze zamjenjene spojevima u kojima se koriste tipski elini

oblici (PAPUE)
Hladno oblikovani elini limovi debljine od 1mm do 4mm od:
- nehrajueg elika koji ne zahtjeva dodatnu akustinu zatitu
- piro pocinani
Spojna sredstva najee su avli ili trnovi koji se koriste u vezama s utisnutim limovima
Veza se moe ostvariti:
vidljivim metalnim djelovima (ELINE PAPUE)
skrivenim metalnim dijelovima (INTEGRALNI tipski oblici za
zajedniku vezu svih elemenata)

- nosivost spojeva sa elinim papuama mora se raunski dokazati uvaavajui pritom

oslabljenje poprenog presjeka spojnim sredstvom i ekscentricitet
- rupe za avle unaprijed su rasporeene (lim je prethodno izbuen)
- primjenjuju se posebni avli s utorima, klase III

NOSIVOST u smijeru osi Z (savijanje oko osi Y) R0,d = Rd ns

u smijeru osi Y (savijanje oko osi Z) R90,d = (c R0,d) H/HS
ns broj avli za vezuelinog limapapue i 1 sekundarnog nosaa
H visina eline papue
HS visina sekundarnog nosaa
C imbenik oblika
Rd projektna nosivost jednog avla u jednoreznom spoju elini lim drvo (avao se bez
obzira na nain ugradnje smatra zabijenim)
KOMBINIRANO OPTEREENJE

Namanji osni razmak papua:

- od gornjeg ruba sekundarnog nosaa +100mm (200mm)
- od kraja glavnog nosaa (+300mm)/2
 3.7. SPOJEVI U DK

- nosivost i upoterban vrijednost cijele konstrukcije u velikoj mjeri ovisi o meusobnoj

vezi elemenata sistema
- spojevi u DK mogu biti kruti i pustljivi
- ako su elemnti dovoljno blizu, vrsta veza postie se samo uz pomo ljepila
- sve ostale vrste veza su popustljive pri promjenama sile na elemnt u spoju
- popustljive veze se dijele na tesarske i mehanike

PONAANJE SPOJEVA NOSIVOST/DEFORMACIJA

- nain prenosa sile u spojevima:

Vrednovanje ponaanja spoja pri optereenju moe se opisati dijagramom SILA POMAK
PRAVILA PRI KONSTRUISANJU SPOJEVA

1) SKUPLJANJE DRVETA
- prirodna pojava prouzrokovana promjenom vlanosti drva
- ako veze nisu pravilno izvedene, skupljanje moe u prikljunim elemntima izazvati
vrlo neugodne situacije koje su posljedica onemoguenja rada spoja i prikljunog el.
- u spojevima sa sprijeenim skupljanjem javljaju s epoprena zateua naprezanja koja
mogu prozrokovati nastanak pukotina
- pukotine s emoraju izbjei pravilnim projektiranjem i uzvedbm spoja

2) SPOJNA SRDSTVA RAZLIITE POPUSTLJIVOSTI

- ako su u vezi primjenjeni vie vrsta spojnih sredstava razliite popustljivosti, doi e
do neravnomjerne raspodjele sila na spajala u vezi
- ako predpostavimo da se spoj ponaa elastino:

3) EKSCENTRINOST U SPOJU
- ekscentricitet izaziva dodatne momente savijanja koje moraju preuzeti popr. presjeci
prikljunih elemnata
- pri konstruisanju je potrebno nastojati da se ekscentricite izbjegne, a ako to nije
mogue, potrebno je pri dimenzioniranju mnoiti ovo dodatno naprezanje

- nesimetrina oblikovanja
vorova mogu u tapovima
manje krutosti izazvati
neeljene dodatne
deformacije

4) OKOMITA ZATEZNA NAPREZANJA U SPOJEVIMA SA ZATEGNUTIM

ELEMNTIMA (PRIKLJUCI ZATEGNUTIH EL. NA HORIZONTALNE EL.)

- spojevi sa zategnutim elemntima prikljunim pod pravim uglom izuzetno su osjetljivi

na poloaj spojnog sredstva u odnosu na optereeni rub veze
- zavisno o udaljenosti spajala od optereenog ruba, moe doi do poputanja veze i
otkazivanja nosivosti zbog nastalih normlanih naprezanja zatezanjem na vlakanca
horizontalnog tapa na kojeg se prikljuuje zategnuti elemnt
- uticaj spajala na nosivost spojeva s okomitim zategnutim elemntima:
EC5 pojednostavljeni dokaz pojave okomitog zateznog naprezanja u horizontalnom
elementu spoja na koje se zategnuti element prikljuuje pod uglom 90
Predpostavljena udaljenost spojnog srstva: be > 0,5h

V1,d +V2,d = Fd sin

- projektna vrijednost
poprene sile prouzrokovane
spojnim sredstvima u elemntu
dzine b (horizontalni element)
- vrijednost smiue vrstoe

5) IZMJENINOST PREDZNAKA SILE U ELEMNTU KOJI SPAJAMO

- izmjeninost predznaka sile smanjuje nosivost

- ako se u istom drvenom elemntu spoja izmjenjuju sile zatezanja i pritiska (Ft i Fc), spoj
se dimenzionira na silu:

3.8. TAPASTA SPOJNA SREDSTVA U DK

avli, trnovi, vijci, vijci za drvo i skobe

- Po teoriji JOHANSENA, do otkazivanja nosivosti veze ostvarene tapastim spajalima
dolazi kada pri kontaktu sa spojnim sredstvom raunsko naprezanje na pritisak po
omotau rupe u najmanje jednom od spojnih drvenih elemenata dosegne projektnu
vrijednost vrstoe na pritisak
- u odreenim sluajevima istovremeno na spojnom sredstvu (elini mat.) javljaju se
momenti teenja i nastaju plastini zglobovi
Oblik otkazivanja nosivosti spoja zavisi o:
1) geometriji spoja
2) momentu teenja tapnog spojnog sredstva
3) vrstoi pritiska po omotau rupe drva ili mat. na osnovi drva
4) reznosti veze (jednorezne, dvorezne, vierezne)
VIEREZNE VEZE kombinacija jednoreznih i dvoreznih veza
- nosivost viereznih spojeva zbg najmanjih kapaciteta nosivost koje dostiu sastavni
djelovi te sloene veze
- sposobnost nosivost jednog spajala u vezi utvruje se za jednu smiuu ili reznu
ravninu spoja ravnina u kojoj se spojno sredstvo smatra nosivim
5) kombinaciji materijala od kojih je graen spoj

JOHANSOVA TEORIJA je osnova za

odreivanje prjektne nosivosti spojnog
sredstva. Temelji se na predpostavci
idealnog, kruto-plastinog ponaanja
materijala tapnih spajala i drvenih elemenata
koji se povezuju

- dijagram F u za kruto-plastian
materijal

PRORAUN SPOJEVA POSTUPCIMA GRANINIH STANJA (pojmovi oznake)

Rd prijektna ili raunska vrihjednost nosivost 1 tapastog spojnog sredstva u 1 reznoj ravni
t1 (t2) debljina drva (mat. na osnovi drva) ili dubina utiskivanja spajala
d promjer tapastog spojnog sredstva
fh,1,k (fh,2,k) karekteristina vrijdnost vrstoe na pritisak po omotau rupe u drvu debljine t1
(t2)
My,k karakteristina vrijdnost momenta teenja (plastifikacije (spojog sredstva)

(drvo)

(elik)
OPA PRAVILA PRIMJENE SPAJALA

1) nosivost 1 spajala u nizu od vie spajala u pravcu sile mora se reducirati, osim kod
avala
2) pri zajednikom djelovanju razliitih spajala moraju s euvaiti njihove azliite
podatljivosti
3) ljepilo i mehanika spajala nemogu se istovremenoi koristiti kao spajla u jednom
spoju
4) nosivost jednog spajala pri promjenljivom smijeru optereenja mora se reducirati
(mehanika spajala dimenzionirajui se na veu vrijednost od Ft,d + 0,5Fc,d
Fc,d +0,5Ft,d)
5) moraju se potovati minimalne vrijednosti meusobnog ramaka spajala i njihove
udaljenosti od ruba elementa
6) pri djelovanju sile pod uglom u odnosu na pravac vlakana

3.9. RAZMACI BONO OPTEREENIH TAPASTIH SPAJALA

a3 razmak spajala od rubova u smijeru vlakanaca

a3 razmak spajala od ruba na smijer vlakanaca
ugao izmeu pravca sile i vlakanaca
t razmak za optereeni rub
c oznake za neoptereeni rub
 Raspored spojnih sredstava za zategnuti nastavak i prikljuak zategnute
djagonale na horizontalni donji pojas reetkastog nosaa

3.10. NOSIVOST BONO OPT. TAPASTIH SPAJALA JEDNOREZNE

VEZE (DRVO DRVO I DRVO MAT. NA BAZI DRVA)

MEHANIZAM OTKAZA NOSIVOSTI (SLOM): 6 mehanizama

o po omotau jednog elementa (t1 ili t2) (1 i 2)

- vrstoa gnijeenja drva po povrini kontakta sa spojnim sredstvom dostignuta je u
elementu debljine t1(t2)
- tapasto spojno sredstvo ostaje pri tom ravno
- mjerodavan za elemene male debljine t ili male gustoe

o po omotau rupe oba drvena elementa (t1 i t2) (3)

- vrstoa gnijeenja po povrini kontakta sa spojnim sredstvom istovremeno je
dosegnuta u oba elementa debljine t1 i t2
- tapasto spojno sredstvo ostaje ravno, ali u zarotiranom poloaju
- mjerodavan za nisku gustou i d/t cca 12
 o plastifikacija spojnog sredstva uz istovremeno dostizanje vrstoe po omotau
rupe u drvu (t1 ili t2) (4 i 5)
- vrstoa gnijeenja po povrini kontakta sa spojnim sredstvom dosegnuta u elementu
debljine t1(t2)
- istovremeno, u spojnom srdstvu na dubini utiskivanja t1(t2) dodatno nastaje plastini
zglob jer je dosegnuta vrjednost momenta teenja (najei sluajevi sloma)

o plastifikacijom spojnog sredstva uz istovremeno dostizanje vrstoe po

omotau rupe u oba elementa (6)
- vrstoa gnijeenja po povrini kontakta sa spojnim sredstvom dostignuta je u oba
drvena elementa debljine t1(t2)
- istovremeno, u spojnom sredstvu na obje dubine utiskivanja t1i t2 dodatno nastaju
plastini zglobovi dostignute vrijednosti momenta teenja

- odnos kvaliteta grae elementa veze

Izrazi za odreivanje projektne vrijednosti nosivosti Rd za jednu smiuu rava spoja razliize
mehanizme otkazivanja nosivosti (iz tablice)
 3) vijci se priteu do punog nalijeganja plohe drvnih elemenata spoja, a nakon dostizanja
uravnoteene vlanosti drva treba ih i dodatno zategnuti
4) izmeu glave vijka (matice) i gornje plohe drva obavezna je ugradnja podlonih
ploica iji je vanjski promjer ili duljina 0,3d
5) vijci se nesmiju koristiti u spojevima trajnih konstrukcija kod kojih su krutost i
postojanost oblika vrlo vane
6) ako je u spoju vie od 6 vijaka u jednom redu (n > 6), proraun nosivosti veze treba
provesti s tzv. djelotvornim ili efektivim brojem vijaka za koji se jami jedoliak
raspodjela sila

RAZMACI VIJAKA U SPOJU (min doputeni):

NOSIVOST VIJAKA OPTEREENIH OKOMITO NA OS

Parametri utjecaja na sposobnost nosivosti vijaka:

- vtstoa drva na pritisak po omotau rue
- geometrija veze
- moment teenja (plastifikacije) vijka
vrstoa drva po omotau rupe ovisi o:
- gustoi vijka drva
- promjeru vijka (d)
- uglu koji smijer sile zatvara sa smijerom vlakana ()
 [kg/m3] gustoa drva

d [mm] promjer vijaka

[N/mm2]

crnogorica: k90 = 1,35 + 0,015d

bjelogorica: k90 = 0,90 + 0,015d

PERPLOA karakteristina vrijednost vrstoe na pritisak drva po omotau rupe

nezavisna je o pravcu sile i vlakana.

Karakteristini moment teenja (plastifikacije) elika za vijke:

- karakteristina vrijednost zatezne vrstoe elika (tablica)

NOSIVOST VIJAKA OPTEREENIH U SMIJERU OSI

- naprezanje na pritisak na vlakanca na povrinu ispod podlone ploice

Rd za sluaj otkazivanja nosivosti (1)

- vrijednost vrstoe gnijeenja

- povrina izloena pritisku

- spojni elementi imaju jednaku vrstou

pritiska po omotau rupe (iz Mollerovog
dijagrama moe se direktno oitati mjerodavan
sluaj otkaza nosivosti)

3.11. NOSIVOST BONO

OPTEREENIH TAPASTIH SPAJALA DVOREZNE VEZE DRVO-DRVO I
DRVO-MAT. NA OSNOVU DRVA

= 2Rd mosivost tapastog spojnog sredstva u spoju s 2 rezne ravnine

- odreena je slino kao kod jednorezne veze
 - razlikujemo 4 mehanizma otkaza nosivosti za
4 mehanizma otkaza nosivosti za
- spojni elementi imaju jednaku vrstou pritiska po omotau rupe

Iz Mollerovog dijgrama moemo utvrditi mjerodavan oblik otkaza nosivosti

OPENITO NOSIVOST

- proraunska nosivost Rd je nosivost spojnog sredstva u jednoj reznoj ravnini (ravnina

u kojoj je spojno sredstvo nosivo)
- nosivost Rd ovisi o vrsti veze: drvo-drvo
drvo-debeli elini lim (t d)
drvo-tanki elini lim (t 0,5d)
- za svaku vrstu veze postoje pretpostavljeni mehanizmi sloma pretpostavljeni nain
dokazivanja nosivosti spajala njemu su pridrueni izrazi z aRd
- kod prorauna se raunaju nosivosti Rd za svaki mehanizam sloma koji je mogu u
danom tipu veze (mjerodavna je minimalna nosivost)
- izrazi za Rd dani su za 1 reznu ravninu
- ako se radi o viereznoj vezi, ukupna nosivost je

n broj reznih ravni

Rd nosivost spajala u 1 reznoj ravnini
Bono optereena spajala optereena su na :
 - ODREZ (sila djeluje na os spajala)
- UPANJE (sila djeluje u smijeru osi spajala)

3.12. NOSIVOST BONO OPT. TAPASTIH SPOJEVA JEDNOREZNE I

DVOREZNE VEZE DRVO ELINI LIM

JEDNOREZNE VEZE DRVO ELINI LIM

- u ovakvim sluajevima elini limovi mogu biti samo s vanjske strane drvenih
elemenata
- razlikujemo spojeve s tankim limom (t 0,5d) i debelim limom (t > d)
- za debljine limova 0,5d t < d nosivost se moe linearno interepolisati
- razlika izmeu spojeva sa tankim i debelim limom je u deformabilnosti spajala
- kod tankih limova ne nastaju uklijetenje spajala, tako da se u smiuoj ravnini ne
stvara plastini zglob, nego samo dolazi do zakretanja spojog sredstva

a) JEDNOREZNE VEZE S TANKIM ELINIM LIMOVIMA (2 meh. sloma)

1) dostignuta je vrstoa na pritisak po omotau

rupe, a tapasto spojno sredstvo ostaje pritom
ravno
2) nastaje dodatni moment teenja u spojnom
sredstvu na dubini utiskivanja t1
- u smiuoj ravni spajalo ostaje ravno, sli se
pritom zarotira

b) JEDNOREZNE VEZE S DEBELIM ELINIM LIMOVIMA (3 meh. sloma)

- osnovna je predpostavka da se (u oblicima sloma sa dostizanjem momenta teenja) u

infantezimalnom dijlu tapastog spajala stvara plastini zglob
- ovo je mogue jer se zbog debljine lima moe postii upetost spajala
- kao projektne vrijednosti nosivosti spoja usvaja se najmanja vrijednost nosivosti
analiziranih oblika sloma
1)- isto kao a)1)
2)- mehanizam otkaza nosivosti po omotau rupe i
istovremenim plastifikaijom spojnog sredstva u
reznoj ravni
3)- mehanizam otkaza nosivosti plastifikacijom
spojnog sredstva u smiuoj ravni i drvu

DVOREZNE VEZE DRVO ELINI LIM

a) DVOREZNE VEZE S UTISNUTIM ELINIM LIMOM

- elini lim je uputen kroz sredinu poprenog presjeka drvenog elementa
- simetrija veze omoguava ukljetenje spojnog sredstva u smiuoj ravnini lima i
stvaranje plastinog zgloba na tom mjestu dostizanjem vrijednosti momenta taenja
neozavisno o odnosu debljine lima i promejra spojog sredstva
- razlikuju se 3 oblika mehanizma sloma
- iz pridruenih izraza za odreivanje nosivosti spojnog sredstva u jednoj smiuoj
ravnini, kao mjerodavno se uzima najmanja vrijednost
- projektna vrijednost Rd u dvoreznoj vezi tada je

b) DVOREZNE VEZE S OBOSTRANIM TANKIM ELINIM LIMOVIMA (t 0,5d)

- u smiuoj ravni tankog elinog lima tapasto spojno sredstvo nema mogunost
ukljetenja pa se ne moe ostvariti plastini zglob
- projektne vrijednosti Rd u dvoreznoj vezi he (2 meh. sloma)

c) DVOREZNE VEZE S OBOSTRANIM DEBELIM ELINIM LIMOVIMA (t d)

- Debljina lima omoguava upetost spojnog sredstva i stvaranje plastinog zgloba u

smiuoj ravnini spoja
- Projektna vrijednost Rd je (2 meh. sloma)

3.13. VIJCI U DK
Izrauju se od elika koji se po svojstvima nosivosti razvrstava u klase vrstoe (nosivosti):
Klasa vrstoe: 3.6 fu,k = 300N/mm2
4.6 i 4.8 fu,k = 400N/mm2
5.6 i 5.8 fu,k = 500N/mm2
fu,k karakteristina zatezna vrstoa
d oznake za promjer vijaka (dmax = 30 mm)

EC5 d: 8, 10, 12,16, 20, 24, 30mm oznake vijaka M8, M10, M12

PRAVILA IZVEDBE SPOJEVA VIJCIMA

1) nosiva veza ima najmanje 2 vijka

2) promjer rupe buen za vijak moe biti do 1mm vei od promjera vijka ( d+1mm) ili
mu je jednak (= d) ako se radi o tjesno ugraenim vijcima
Za okrugle podlone ploice vanjskog promjera ds, netto vrijednost povrine kontakta iznosi:
Anetto

ETVEROREZNE VEZE S ELINIM LIMOM NOSIVOST VIJKA

- prikljuak drvenog tapa rijeem je dvama usjeenim limovima

- tapasta spojna sredstva su etverorezna jer su utisuta cijelom irinom drvenog
presjeka (prolaze kroz oba lima)
- etverorezna veza je niz dvoreznih veza: VI, VII, VIII

1) SPOJ VI SMIUA RAVNINA I

- t1 = t2
- elini lim (t) je unutranji lim
- mjerodavna projektna nosivost je mjerodavna od: 3 vrijednosti Rd
3 meh. sloma

2) SPOJ VII SMIUA RAVNINA II

- t2 = ti
- elini limovi (t) su vanjski
- elini lim se smatra debelim
- mejrodavna je manja od:
 3) SPOJ VIII SMIUA RAVNINA III

- T1 = ti
- elini limovi (t) su unutranji
- mejrodavna je manja od:

PROJEKTNA VRIJEDNOST NOSIVOSTI

Rd = 2RI,min,d + 2RII(III),min,d

Dokaz nosivosti:

- prjektna vrijednost sile koju prihvaa jedno spajalo u vezi s n spojnih sredstava

3.14. TRNOVI U DK

elina tijla glatke povrine i krunog presjeka (tapasti modanici). U vezma im je potrebno
osigurati odgovarajuu zatitu od korozije
Klase vrstoe: S235 fu,k = 360 N/mm2
S275 fu,k = 430 N/mm2
S355 fu,k = 510 N/mm2
fu,k karakteristina zatezna vrstoa elika
oznaka za promjer trna (max = 30mm)
EC5 : 6, 8, 10, 12, 16, 20, 24, 30mm

PRAVILA IZVEDBE SPOJEVA TRNOVIMA

1) nosiva veza ima najmanje 4 trna

2) odstupanja od promjera trna mogu iznisiti max -0,0/+0,1mm
 3) promjer buene rupe u drvu ne treba biti vei od promjera trna
4) promejr rupe buene u elilnom limu najvie 1mm vei od promjera trna
5) tjesno ugraeni trnovi su oni s promjeorm buene rupe max jednake promjeru trna
( d) i mogu se upotrebljavati u spojevima s vanjskim elilnim limovima
6) ako spoj ima vie od 6 trnova u 1 redu (n > 6), proraun nosivosti veze treba provesti s
djelotvornim brojem trnova za koji se garantuje jednaka raspodjela sila

RAZMACI TRNOVA U SPOJU

NOSIVOT TRNOVA OPTEREENIH OKOMITO NA OS

- projektne vrijednosti nosivosti raunaju se kao za vijke

- i trnovi suosjetljivi na ugao koji pravac sile zatvara s pravcem vlakanaca

POMONI POSTUPCI ODREIVANJA PROJEKTNE NOSIVOSTI TRNA

- koriste se modificirani Mollerovi dijagrami uz predpostavke:
1) dvorezna veza drvo - drvo
2) kvalitet elika S235
3) optereenje srednjeg trna
4) razred vlanosti 1 ili 2
5) ugao izmeu prava sile i vlakanaca = 0
 6) materijal je puo drvo NII 8crnogorica) klase S10
Za dvorezne spojeve trnovima elini lim drvo takoer se mogu koristiti Mollerovi
dijagrami, uz gore navedene predpostavke

POSTUPCI POBOLJANJA NOSIVOSTI

- primjena izraza zasnovanih na Johansenovoj teoriji (vea kvlaiteta elika bolje

iskoritenje momenta taenja) omoguava bolje iskoritenje momenta teenja za bolju
kvlaitetu elika od kojeg su izraeni trnovi
- u spojevima sa furnirskim, OSB i slinim ploama od materijala na osnovi drva
viskoih vrijednosti vrstoa pritiska po omotau rupe znatno je vea nosivost spojnih
sredstava
- upoterba elilnih limova utisnutih u drveni presjek poveava nosivost spajala i
garantuje zatite lima od vanjskih uticaja

POVEANJE NOSIVOSTI SPAJALA

1) primjena elika vee kvlaitete bolje iskoritenje momenta teenja
2) primjena spojeva sa furnirskim, OSB ili drugim ploama od materijala na bazi drva sa
visokim vrijednostima vrstoe po omotau rupe
3) primjena elinih limova utisnutih u drveni presjek

3.15. AVLI U DK

Nastarija sredstva za spajanje drvenih elemenata. Razlikuju se obliku, materijalu, poprenim

presjecima, oblicima glave i vrata, izgledu povrine tijela (stuba) avle

GLATKI IANI AVLI

- razlikuju se po obliku kod kojih je promjer glave jednak najmanje dvostrukom
promjeru tijela
- zatezna vrstoa ice avla mora iznositi min 600Nmm2
- okrugli iani i strojno zabijani avli smiju biti podmazani smolom

POSEBNI AVLI

- avli profiliranog tijela

- moraju imati potvrdu o klasifikaciji
- povrina glave mora biti min 2,5d2
 PRAVILA IZVEDBE SPOJA SA AVLIMA

1) avlana veza treba imati najmanje 2 avla

o d promjer avla (ili duina strane kvadratnog avla)
o dmax = 8mm
2) promjer prethodno buenih rupa u drvu u koje se zabijaju avli: cca 0,9d
3) prebuenje je obavezno za avle koji se zabijaju u drvo gustoe
4) prethodno buene rupe moraju (u elinim limovima) biti do 1mm vee od promjera
avla
5) za vei broj avala u jednom redu EC5 ne predvia smanjenje nosivosti
6) min. debljina drva u koji se avli zabijaju bez pred buenja:

7) ako se avli zabijaju bez prethodnog buenja i rasporeuje obostrano s preklapanjem,

najmanja irina zadnjeg elementa veze, u kojem je vrh avle, mora biti:
8) DUBINA ZABIJANJA duina avla iza smiue ravnine koja definira njegovu
sjenost

opt. na os (prerez) Opt s osi (izvalenje)

glatki avli 8d 12d
Posebni avli 6d 8d

9) ako se avli zabijaju bez prethodnog buenja rupa, potrebno je odrediti najmanji
doputeu debljinu drvenog elementa u spoju (bmin), kako pri ugradnji avle ne bi dolo
do cijepanja drva i smanjenja nosivosti avle

RAZNACI AVALA (max. doputeni)

1) sa vlakncima (a1,max)
o za spojeve drvenih elemnata 40d (ili 7bmin)
o za nosive ploe na osnovi drva 40d
o za ukruenje ploe ba osnovi drva 80d
2) na vlakanca
o 20d = a2,max

RAZNACI AVAA (min. doputeni)

DIN konstrukcijsko drvo krunog poprenog presjeka mora se izrezati i okresati tako da
irina kontaktnih povrina iznosi min 2/3 promejra elementa
-avli zabijeni u srce drenog poprenog presjeka u pravilu se nesmiju koristiti za
prenos sila, a ako se ipak koriste u sekundarnim graevinskim elemntima, onda im je
projektna vrijdnost nosivosti samo 1/3 vrijednosti pri normalnom avlenju

PROJEKTNA NOSIVOST AVALA OPTEREENIH NA OS

1) AVLANI SPOJEVI DRVO DRVO

Pribline vrijednosti nosivosti Rd jednog avla u jednoj presjenoj ravnini:

- bez predbuenja rupa i za stalno djelovanje Rd 40d2
 - bez predbuenja rupa i za kratkotrajna djelovanja Rd 50d2
- sa predbuenjem rupa i za stalno djelovanje Rd 50d2
- sa predbuenjem rupa i za kratkotrajna djelovanja Rd 60d2
Karakterisrine vrijdnosti pritiska po omotau rupe:
- zabijeni avli (bez predbuenja)
- bueni avli (s predbuenjem)
Karakteristini moment teenja avla
- okrugli avli

- kvadratini avli

2) AVLANI SPOJEVI SA MATERIJALIMA NA OSNOVI DRVA

- perploe
- tvrde ploe t [mm] debljina ploe

3) AVLANE VEZE ELINI LIM DRVO

- iz talbice za razliite modove otkazivanja nosivosti Rd

PROJEKTNA NOSIVOST AVALA OPTEREENIH U SMIJERU OSI

- projekrne vrijednosti nosivosti avala optereenih ba izvlaenje (upanje)

Najmanja debljina furnirskih ploa spojenih avlima koji su optereeni na izvlaenje mora biti
t = 12mm
KOMBINIRANO OPTEREENJE AVALA

Dokazi nosivosti za sluaj kombiniranog optereenja u smijeru osi (izvlaenje ili upanje) i
okomito na smijer osi avla (prerez ili bono optereenje):

- projektne vrijednosti djelovanja i prorauna nosivosti u smijeru osi

- projektna vrijednost djelovanja i prorauna nosivosti okomito na smijer osi

3.16. VIJCI ZA DRVO U DK

d promjer glatkog dijela tijela vijka za drvo
j = 0,7d promjer jezgre (dio tijela s navojem)
ls potrebna duina tijela vijka za drvo
Sg 0,6ls duzina navoja vijka za drvo

PRAVILA IZVEDBE SPOJEVA SA VIJCIMA ZA DRVO

1) najmanji broj vijaka u spoju n = 2

2) vijci za drvo d > 5mm obavezno se ugrauju uvrtanjem u prethodno izbuene rupe
3) najmanja dubina uvrtanja vijaka za drvo u zadnji element spoja lmin = 4d
4) promjer prethodno buene rupe na duini glatkog dijela vijka s = d
5) promjer prethodno buene rupe na duini navoja vijka za drvo s = 0,7
6) za vijke za drvo d < 8mm vrijede ista pravila kao za avle
7) za vijke za drvo d 8mm vrijede ista pravila kao za vijke

Upotreba vijak aza drvo doputena je iskljuivo u jednoreznim spojevima. Najee se koriste
u vezama elini llim drvo ili drvo materijal na osnovi drva

NOSIVOST VIJAKA ZA DRVO OPTEREENIH NA OS

- zbog utjecaja vrha na nosivost, stvarnu dubinu uvrtanja vijaka z adrvo (lef) u zadnji
element veze, u proraunu treba smanjiti za cca1,5d
- primjena pravila za avle i vijke na vijke za drvo odnosi se i na najmanje doputene
razmake te (za d 8mm) osjetljivost na ugao izmeu pravca sile i vlakanaca spojnog
elementa i ne smanjuje nosivost spoja s vie od 6 vijaka za dvo u jednom redu

fu,k = 300N/mm2 karakteristina vrijednost zatezne vrstoe elika za

proraun momenta teenja
def djelotvorna veliina promjera vijaka za drvo
def = 0,9d za l < lef + 4d (dubina uvrtanja glatkog dijela tijela < 4d)
def = d za l lef + 4d (dubina uvrtanja glatkog dijela tijela < 4d)

NOSIVOST VIJAKA ZA DRVO OPTEREENIH U SMIJERU OSI

Rd = f3,d (lef d) [N]

 [N/mm2]

KOMBINIRANO DJELOVANJE

- kod kombiniranog optereenja ( na os i u smijeru osi vijka) vrijede izrazu koji se

primjenjuju za dimenzioniranje posebnih avala:

3.17. MODANICI U DK

- za odreivanje potrebnog broja modanika u vezi, projektan vrijedsnost sile treba

podijeliti s koef. sigurnosti i uporediti s doputenom vrijednosti sile koju
moa preuzeti jedan modanik
- ta vrijednost zavisi od ugla sile u odnosu na vlakanca i broju modanika u redu
- modanici se mogu ugraditi umetanjem u prethodne pripremljne utore, utiskivanjem ili
kombijnacijom tih dvaju postupaka.

MODANICI POSEBNE IZVEDBE

 PRAVILA IZVEDBE VEZE MODANICIMA

1) primejna modanika posebne izvedbe doputena je samo u spojevima elemenata od

punog i lameliranog drva etinara
2) primejna modanika koji se ugrauju u prethodno prireene utore doputena je i u
spojevima s elemntima od tvrdog drva (bjelogorica)
3) u vezama drvenih elemenata s elinim limom smiju se koristiti samo jednostavni
modanici
4) svi modanici moraju biti osigurani konstruktivnim vijkom kojem mora biti
zagarantovano naknadno pritezanje, a obavezne su i krune podlone ploe vijaka
(vijci d 12mm)

5) OSIGURANJE MODANIKA
- vijkom za drvo estougaone glave, jednakog promjera i
dubine uvrtanja u lamelirano drvo 120mm
- jednakovrijednim vezom s n 4 posebna avla (klase II
ili III) promejra d 5mm, gdje grupa od po 5 avala za
1 modanik mora primiti zateznu silu 3,0kN

NOSIVOST MODANIKA
Dokaz nosivosti :

- proraunska vrijednost sile koju treba preuzeti 1 modanik

- doputena vrijednost sile (iz tablice) koju 1 modanik moe da preuzme
Ako je borj modanika u redu n > 2 ili su optereenja izazvana udarom, nosivost spoja
odreuje se pomou efektivnog broja modanika
nef = 2+ (1 n/20) (n 2) 6

EONI SPOJEVI ELEMENATA MODANICIMA

Modanici tipa A, dokaz nosivosti:

- proraunska vrijednost sile koju treba preuzeti 1 modanik tipa A

- doputena vrijednost sile (iz tablice) koju 1 modanik tipa A moe
da preuzme

ZATEGNUTI NASTAVCI MODANIKA

Odreivanje potrebnog borj amodanika:

- za odabrani modanik odreenog tipa iz teblice se
oitava doputena nosivost Ndop
- potreban broj modanika n = Fc/Ndop Fc = Fc,d/1,4
(Fc,d zadana zatezna sila)
- za odabrani broj modanika potrebno je provesti
dokaz nosivosti

SKOBE (KLAMFE)

- izrauju se od eline ice

- obino se na duini lH 0,5ln oblau smolom i
posebnim alatom utiskuju u drvo
- smiju se koristiti u nosivim spjevima elemenata od
punog i lameliranog drva (crnogorica) i ploastih
materijala na osnovi drva
PRAVILA IZVEDBE VEZE SKOBAMA

1) lea skobe moraju biti u razini gornjeg ruba spojnog

elementa
2) smiju se upustiti u element max 2mm

RAZMACI SKOBA
 - u spojevima drvo drvo i mat na osnovi drva
o paralelno s vlaknima 80d
o okomito na vlakna 40d

NOSIVOST SKOBA

- vrijede odredbe koje se primjenjuju u spojevima s avlima

- proraunska vrijdnost nosivosti skoba optereenih na os jednake je nosivosti 2 avla
istog promejra optereenih na os
- ovako izjednaavanje nosivosti mogue je samo ako je ugao koji zatvaraju lea skobe
i vlakna spoja elementa > 30
- inae se nosivost mora smanjiti za 30%

4. DISPOZICIJA DRVENE KROVNE KONSTRUKCIJE

STATIKA EMA PODRONICE
PODRONICE sekundarni nosivi elemnti
- nosai pokrova rasporeeni po kosini krovne plohe
- najdirektnije sudjeluju u preuzimanju vertikalnih djelova na konstrukciji
- najea statika ema je prosta greda ijisu leajevi glavni nosai konstrukcije
(raspon podronica = razmak dvaju glavnih nosaa)
- lijepljene lamelirane podronice mogu se izvesti i kao kontinualni nosai (osni rasponi
polja podronice odgovara razmaku glavnih nosaa) ili Gerberov nosa

4.1. DIMENZIONIRANJE SEKUNDARNIH NOSAA KONSTRUKCIJE

Lp raspon gornjeg pojasa

ap raspon polja gornjeg pojasa
Ls raspon pojasa stabilizacijskog veza
as raspon polja stabilizacijskog veza
- karakteristino stalno djelovanje

- karakteristino promjenljivo djelovanje snijega

- karakteristino promjenljivo djelovanje vjetra

STALNO DJELOVANJE gst (projekcija/m2 kosine krovne plohe)
- vrijednost zavisi od: vrste pokrova
teine slojeva podkonstrukcijei primjenjenih pokrova
vlastita teina podronjae, spajala i metalnog rebra

PROMJENLJIVO DJELOVANJE SNIJEGA so (projekcija/m2 tlocrta)

 - kontinentalno podruije so = 1,25 kN/m2
- primorsko podruije so = 0,35 kN/m2
- planinski krajevi (NMV > 500m) s = 1,25 + (A-500)/400 kN/m2
A naadmorska visina

PROMJENLJIVO DJELOVANJE VJETRA wo (projekcija/m2 plohe pravac na plohu)

- odreuje se zavisnost klimatkosg podruija, izloenost, i visina objekta
wi = w0 (c + ci) [kN/m2]
ci bezdimenzionalni koef. oblika definiran ovisno o nagibu i izloenosti plohe vanjkom
djelovanju vjetra
w0 propisna odreena djelovanja
c bezdimnezionalni koef. oblika z adjelovanje vjetra unutar objekta

DJELOVANJE PO m' PODRONICE

e razmak podronica ija vrijednost zavisi id vrste pokrova (valoviti salonit, indra,
aluminijski ili elini lim)

GRANINO STANJE NOSIVOSTI

1) KOMBINACIJE DJELOVANJA:

Sd = G,j Gk,j Q,1 Qk,1 Q,i 0,i Qk,i

stalno + snijeg + vjetar Qk,s = Qk,1

Qk,w = Qk,i - Qk,2
Sd = 1,35 Gk,j +1,5 Qk,1 +1,5 0,6 Qk,i

stalno + vjetar + snijeg Qk,w = Qk,1

Qk,s = Qk,i - Qk,2
Sd = 1,35 Gk,j +1,5 Qk,1 +1,5 0,7 Qk,i

stalno + snijeg Qk,s = Qk,1

Qk,i = Qk,2 0
Sd = 1,35 Gk,j +1,5 Qk,1
stalno + vjetar Qk,w = Qk,1
Qk,i = Qk,2
DIN pojednostavljenje pravila ako kombinacija sadri 2 ili vie promjenljivih djelovanja

Sd = 1,35 Gk,j +1,35 Qk,1 +1,35 Qk,i

Za dimenzioniranje je mjerodavna najnepovoljnija proraunska kombinacija djelovanja,

odnosno ona koja daje max. vrijednosti proraunskog ili projektnog djelovanja

2) PROVEJRA NAPREZANJA (UNUTRANJE SILE)

- projektni momenat savijanja (presjek x = l/2) od vertikalnog djelovanja u

ravnini xz podronice (savijanje oko jae osi inercije y) u kNm

- projektni momenat savijanja (presjek x = l/2) od horizontalnog djelovanja u

ravnini xy podronice (savijanje oko slabije osi inercije z) u kNm

projektna poprena sila na leaju (u pracu osi z) od vertikalnog djelovanja koji

izaziva savijanje oko jae osi inercije y u kNm

projektna poprena sila na leaju (u pracu osi y) od vertikalnog djelovanja koji

izaziva savijanje oko slabije osi inercije z u kNm

3) DOKAZ NOSIVOST PRESJEKA NA SAVIJANJE

- projektne vrijednosti naprezanja savijanja

- projektne vrijednosti naprezanja savijanja

= 0,7 koef. oblika poprenog presjeka

projektna vrijednost vrstoe savijanja

projektna vrijednost vrstoe savijanja

- imbenik modifikacije (za djelovanje najkraeg trajanja u konstr.)
parcijalni koef sigurnosti za materijal (tablica)
 4) DOKAZ NOSIVOSTI PRESJEKANA SMICANJE OD POPRENE SILE

projektno naorezanje posnika od poprene sile za pravougaoni pop pres

[kN] projektna poprena sila

A = b h [mm2; m2]

[N/mm2]

GRANINO STANJE UPOTREBLJIVOSTI

1) PROVJERA PROGIBA

Sd = Gk,j + Qk,1 + 1,i Qk,i

Gk,j - karakteristina vrijednost stalnog djelovanja
Qk,1 - karakteristina vrijednost prvog ili jedinog promjenjivog djelovanja
Qk,i - karakteristine vrijednosti drugog i svih ostalih promjenjivih djelovanja
1,i - koeficijent kombinacije zasnijeg 1 = 0,2, za vjetar 1 = 0,5

) konana deformacija za pojedniano djelovanje

- za koso savijanje

unet = u1 + u2 neto vijednost progiba u odnosu na uzdunu os podronice

u1 progib podronice od stalnog djelovanja (G)
u1 progib podronice od promjenljivog djelovanja (Q)

Popreni presjek podronice zadovoljava provjeru upotrebljivosti ako su ispunjeni uslovi:

a) ogranienje trenutnog progiba u2,inst l/300
b) ogranienje konanog progiba ufin = unet l/200

2) PRORAUNSKE VRIJEDNOSTI DJELOVANJA

Gk,j = gst e karakteristino stalno djelovanje

Qk,s = (s0 cos) e karakteristino djleovanje snijega
Qk,w = w0(c + c2) e karakteristino djleovanje vjetra samo ako je utjecaj pritiskajui
(c2+c>0)

stalno + snijeg Sd = Gk,j + Qk,s Qk,s > Qk,w

stalno + vjetar Sd = Gk,j + Qk,w Qk,w > Qk,s i (c2+c>0)

stalno + snijeg +vjetar Sd = Gk,j + Qk,s + 0,5 Qk,w , za c + c2 > 0

stalno + vjetar + snijeg Sd = Gk,j + Qk,w + 0,2 Qk,s , za c + c2 > 0

3) POETNE I KONANE DEFORMACIJE OD KONTINUALNIH DJELOVANJA

- ternutna ili poetna deformacija (progib) elementa izazvana djelovanjem jedne vrste djelovanja
- komponenta trenutnog progiba usljed normalnih naprezanja od savijanja
- komponenta trenutnog progiba usljed smiuih naprezanja od savijanja

STALNO DJELOVANJE

Iy = bh3/12; Iz = b3h/12

- poetna vrijednost progiba za stalno djeovanje

) konana deformacija za stalno djelovanje

= 0,6 za LLD

= 0,8 za PD

PROMJENLJIVA DJELOAVANJA
 - poetna vrijednost progiba za promjenljivo djeovanje

) konana vrijednost progiba

Uslov:

4) KONSTRUKTIVNE MEJRE KOJE SPRJEAVAJAU PREKOMJRNE DEFORMACIJE

- alternativa poveanju poprenog presjeka je promjena statike eme podronice za

horizontalna optereenja
- vodimo eline zatege zatege u sredini raspona podronice koije se dimenzioniraju na
vrijednost reakcije srednjeg leaja
- samo zalamelirane podronice veeg raspona i pri veim nagibima krovne
konstrukcije

4.2. DIMNEZIONIRANJE GLAVNIH RAETKASTIH NOSAA

KONSTRUKCIJE
- najraireniju primjenu imaju u krovnim konstrukcijama velikih raspona, u cijlovitim
konstrukcijama hala, drvenim mostovima i konstrukcijama skela
- pri projktiranju posebnu panju treba povesti geometriji (oblici reetki, vrste i sastav
ispune) i odabiru poprenih presjeka elemenata to direktno utie na izbor i
oblikovanje detalja meuspratnih veza tapova
- - veliina polja donjeg i gornjeg pojasa (a i ap) direktno utjee na optimalnost duine
izvijanja pritisnutih tapova
- polje je potrebno povezati sa rasporedom podronica i konstrukcijskom osobinama
krovne povrine
- treba teiti centrinom prikljuenju elemenata u vorovima reetki
- reetkastim nosaima veeg raspona treba omoguiti realizacijunadvienja i voditi
rauna o realnim mogunostima transport6na i montae
- izbor geometrijskog oblika ulovljen je eljenim izgledom krova i cjelokupne
konstrukcije, ali i vrstama krovnog pokrivaa (popreni nagib), zahtjevima
osvjetljenja, provjetravanja isl.
- donji pojas se obino izvodi horizontalno

OSLANJANJE I STABILIZACIJA

- slobodno oslanjanje reetkastih sistema malih raspona mogu se izvesti na 2 nepomina

leaja
- za elike raspone i sloenije konstrukcije leajevi moraju obavezo biti proraunati i
izvedeni tako da je zajamen pravilan rad usvojenog statikog sistema
- cjelokupna konstrukcija u poprenom presjeku mora djelovati kao kinematski stabilan
sistem (tzv. stabilnost sistema u ravni)
 KROVNI POPRENI VEZ

- obavezan dio stabilizacijske eme izvan ravnine konstrukcije

- garantuje stabilnost glavnog nosaa i prihvat pripadajuih poprenih utjecaja od
bonog izvijanja vjetra
- najee j eto reetkasti sistem u ravnini krova

VERTIKALNI UZDUNI VEZ

- prenosi reakcije krovnog poprenog veza u temelje

- slui i za stabilizaciju drvenih ili elinih stubova u ravnini uzdune fasade
- AB okvirna konstrukcije smatra se krutom i ne zahtjeva uzdunu stabilizaciju

Proraun konstrukcije moe biti:

- prostorni (3D)
- ravninski (2D) svodi se na odvojene analize modela
jedan model slui za prihvat vertikalinih utjecaja (glavni nosa)
drugi model slui za prihvat poprenih utjecaja (stabilizacijski
sistem)

OBLICI REETKASTIH NOSAA

 POJEDINANO DJELOVANJE / m' GLAVNOG NOSAA (GSN)

karakt. stalna djeovanja (tlocrtna projekcija)

- karakt. promjenljivo djelovanje snijega (tlocrtna projekcija)

- karakt. promjenljivo djelovanje vjetra na krov

l osni razmak glavnih nosaa

KOMBINACIJE DJELOVANJA

stalno + snijeg + vjetar Sd = 1,35 Gk,j +1,5 Qk,s +1,5 0,6 Qk,w

stalno + vjetar + snijeg Sd = 1,35 Gk,j +1,5 Qk,w +1,5 0,7 Qk,s

stalno + snijeg Sd = 1,35 Gk,j +1,5 Qk,s

stalno + vjetar Sd = 1,35 Gk,j +1,5 Qk,w

DIN pojednostavljenje pravila ako kombinacija sadri 2 ili vie promjenljivih djelovanja iji
se predznak zanemaruje:

Sd = 1,35 Gk,j +1,35 Qk,s +1,35 Qk,w

- mjerodavna za dimenzioniranje je najnepovoljnija kombinacija, ona koja daje najveu

vrijednost projektnog optereenja
- dimenzioniranje glavnog nosaa bilo kojeg statikog sistema ukljuuje=
o proveru graninog stanja nosivosti (kontrole naprezanja u karakteristinim
presjecima za mjerodavnu kombinaciju djelovanja)
o provjeru graninog stanja upotrebljivosti (kontrola progiba u karakteristinom
presjeku prema zahtjevima upotrebljivosti)
- reetkastim nosaima, pojasevima i ispuni svojstvene su razliite vrste anprezanja, pa
odgovorajue provjere nosivosti treba provesti odvojeno i za najoptereenije tapove
elementa reetke
- kontrola progiba mora zadovoljiti propisane uslove za cijeli reetkasti nosa, pri emu
deformacije pojedinih elemenata i pomaci u vorovima ne smiju prelaziti granine
vrijednosti

GRANINO STANJE NOSIVOSTI GORNJI POJAS

1) gornji pojas tretira se kao kontinuirani nosa

2) broj raspona polja odreeni su geometrijom reetke i njene ispune
3) njegovi leajevi su mjesta prikljka tapa ispune
4) izloen je zajednikom naprezanju zatezne sile i momenta savijanja
5) karakteristini presjeci su u najoptereenijem polju i voru
6) duine izvijanja pojasa izjednaavaju se sa razmakom pridraja
o izvijanje u ravnini li,y
o izvijanje izvan ravnine li,z