Prevod Programa PDF

Decision Lab 2000
Executive Edition
Getting Started Guide
Visual Decision Inc.

1999-2007 Visual Decision Inc.
All rights reserved.
Published by:
Visual Decision Inc.

3819, Marlowe Avenue
Montreal, Quebec
Canada H4A 3L9
Decision Lab 2000 - Executive Edition , Getting Started
Decision Lab and Decision Lab 2000 are trademarks of Visual Decision Inc.
Microsoft, Windows are trademarks or registered trademarks of Microsoft Corporation.
It is strictly forbidden to reproduce, transmit or distribute in any way, shape or form any part of the
present documentation, including manuals and online help, and/or software without written consent
signed from Visual Decision Inc. The present documentation and/or software may be protected by patents,
patent applications, trademarks, copyrights, or any other intellectual property rights held by Visual
Decision Inc. and others. The present documentation and/or software neither confers upon its owner any
license rights on the said patents, patent applications, trademarks, copyrights and any other intellectual
property rights, nor does it vest him or transfer to him any ownership title on any of the said patents,
patent applications, trademarks, copyrights, or any other intellectual or industrial property rights.
The present documentation, including manuals and online help, and/or software may contain errors.
Visual Decision Inc. does not warrant in any way, shape or form, be it explicit or implicit, the exactitude
of the information they contain. Visual Decision Inc. may at any time and without prior notice revise
and/or modify the present documentation and/or software. Visual Decision Inc. hereby declines any
responsibility with respect to the loss of information and/or data, to damages which may be incurred to
databases and/or other software products, and to any other losses or damages, financial or otherwise,
ensued as a result of the use of this documentation and/or software.
Printed in Canada.
Decision Lab 2000
Executive Edition

Contents
Welcome ............................................................................................. vii
Foreword ............................................................................................. ix
About this Guide ............................................................................... ix
Graphical Conventions....................................................................... x
Online Help........................................................................................ x
Chapter 1 - Installing and Starting Decision Lab ............................. 1

What this Package Contains............................................................... 2
System Requirements......................................................................... 2
Installing Decision Lab on your Computer ........................................ 2
Starting Decision Lab......................................................................... 3
The Decision Lab Application Window......................................... 3
The Application Menus.................................................................. 4
The Main Toolbar .......................................................................... 5
The View Toolbar .......................................................................... 6
The Evaluation Table ..................................................................... 7
The Properties Window.................................................................. 7
Closing Decision Lab......................................................................... 7
Chapter 2 - Tutorial 1: A Quick Tour ............................................... 9

A Plant Location Problem................................................................ 10
Step One - Load the Problem Data .................................................. 11
Step Two - The Evaluation Table .................................................... 11
Step Three - Structure your Preferences .......................................... 13
Step Four - Perform the Comparison ............................................... 14
Step Five - Analyze the Results ....................................................... 17
Other Features.................................................................................. 20
Chapter 3 - Tutorial 2: Learning Advanced Features.................... 21

Plant Location Problem Revisited.................................................... 22
Using Categories.............................................................................. 22
Defining New Categories ............................................................. 23
Grouping Criteria Using Categories............................................. 24
Customizing Displays ...................................................................... 26
Using Short Names....................................................................... 26
vi Contents
Sorting Actions and Criteria......................................................... 27

Disabling Actions and Criteria ..................................................... 28
Controlling the Information.......................................................... 28
Using Multiple Scenarios................................................................. 28
Defining Additional Scenarios ..................................................... 29
Comparing Scenarios ................................................................... 30
Aggregating Scenarios ................................................................. 33
Chapter 4 - Tutorial 3: Modeling and Analyzing your Own

Decision Problem ............................................................................... 35
Modeling a New Decision Problem ................................................. 36
Step One: Defining the Criteria.................................................... 36
Step Two: Defining the Actions ................................................... 38
Step Three: Filling the Evaluation Table ..................................... 38
Step Four: Choosing Preference functions and Thresholds.......... 40
Step Five: Weighing the Criteria.................................................. 42
Analyzing the Decision Problem...................................................... 42
Exploring the Data ....................................................................... 42
Producing Rankings ..................................................................... 44
Performing Sensitivity Analysis ................................................... 46
Comparing Different Scenarios.................................................... 47
Decision-Making vs. Decision Aid .................................................. 47
Chapter 5 - Inside Decision Lab ....................................................... 49

Multicriteria Decision Aid ............................................................... 50
The PROMETHEE Methods ........................................................... 51
Basic Principles............................................................................ 51
Pairwise Comparison vs. Utility Functions .................................. 54
Preference Flows.......................................................................... 55
PROMETHEE Rankings.............................................................. 55
GAIA Plane.................................................................................. 56
Multiple Scenarios and Group Decision .......................................... 57
PROMETHEE Rankings.............................................................. 58
GAIA Planes ................................................................................ 59
Glossary .............................................................................................. 61
Index ................................................................................................... 65

Foreword
About this Guide
The present guide contains detailed information to help you getting started
with Decision Lab 2000 - Executive Edition, Version 1.0. It is intended
as a task-oriented reference to be consulted while working with the
application. Throughout the book, you will also find discussions about
Decision Lab's key concepts. This book also contains a glossary that
mainly gives definitions for terms specific to Decision Lab, and an index.
We assume that readers of this document have some knowledge of

Microsoft Windows and that they are familiar with its basic terminology.
Decision Lab's documentation (guide and online help) describes the use of
the application on Windows 98. The greater part of the information also
applies to the Windows 95 and NT platform.
The following is a description of the guide's contents:
Chapter 1, Installing and Starting Decision Lab, summarizes the contents

of your Decision Lab package and details the hardware and software
required to run the application successfully. It also explains how to install
Decision Lab, how to start the application once it is installed, and also how
to close the application.
Chapter 2, Tutorial 1: A Quick Tour, provides an overview of Decision

Lab's major features. Going through a short example, you will get a good
idea of Decision Lab's possibilities, and become familiar with some of the
application's main commands and dialog boxes.
Chapter 3, Tutorial 2: Learning Advanced Features, covers the more

advanced features of Decision Lab, including its multi-scenario capability.
The example introduced in Chapter 2 is extended for this purpose.
Chapter 4, Tutorial 3: Modeling and Analyzing your Own Decision

Problem, guides you through all the steps required to analyze a decision
problem with Decision Lab.
Chapter 5, Inside Decision Lab, provides a technical description of the

different tools available in Decision Lab.
A Glossary defines the terms that are specific to Decision Lab. The first
appearance of each term in each chapter is printed italics.
x Foreword
Graphical Conventions
In order to make the present manual more readable, the following

graphical conventions have been established:
Formatting Information
Bold type Commands, menus, buttons, options
Italic type Window and dialog box titles, other static interface items
Glossary terms
Cross-references
Monospaced font User entry
Online Help
The online help contains the same task-oriented material provided in this
guide, plus contextual information about command, toolbar buttons, and
dialog boxes.
To learn more about how to use the online help, choose How to use Help
from the Help menu.

Welcome!
Decision Lab 2000 - Executive Edition is a productivity software that
helps you find the best solution to even your most challenging
decisions. Whether choosing a new house for the family or selecting a
marketing plan for your business, it's not easy to assess all the options,
to separate the "wheat from the chaff", and then reach a consensus with
other parties involved in the decision.
With Decision Lab, you're supported every step of the way! In a simple
and intuitive evaluation table, you list the actions and rate them
according to your own criteria set. Decision Lab assists you in
organizing the criteria, weighing their importance and structuring your
preferences.
Once the table is set up, Decision Lab compares all actions two-by-two
and ranks them from best to worst. You can use extensive sensitivity
analysis tools and graphical representations to identify the factors that
influence the decision the most. Through the use of scenarios, you can
analyze the multiple points of view of a single user, or compare and
aggregate the varying perspectives of different decision-makers.
As a COM application, Decision Lab may be extended with add-ins

developed by third parties. Programming and integration with other
applications is also made easy through the included COM Application
Programming Interface. If you are interested in doing COM
programming for Decision Lab, please contact us about purchasing the
Software Development Kit version.
How to contact Visual Decision
If you have any questions about our company or our products, you can
reach us:
By mail: Visual Decision Inc.

3819, Marlowe Avenue
Montreal, Quebec
Canada H4A 3L9
By phone: 1-514-222-5995 (International)
By e-mail: For information about our company or products:

info@visualdecision.com
For technical support on Decision Lab:

support@visualdecision.com
You are also welcome to visit Decision Lab's Web Site at:
http://www.visualdecision.com
1
Installing and Starting
Decision Lab
Chapter contents
What this Package Contains............................................................... 2
System Requirements......................................................................... 2
Installing Decision Lab on your Computer ........................................ 2
Starting Decision Lab......................................................................... 3
The Decision Lab Application Window......................................... 3
The Application Menus.................................................................. 4
The Main Toolbar .......................................................................... 5
The View Toolbar .......................................................................... 6
The Evaluation Table ..................................................................... 7
The Properties Window.................................................................. 7
Closing Decision Lab......................................................................... 7
2 Chapter 1
What this Package Contains
Thank you for purchasing Decision Lab from Visual Decision Inc.
Before you install the product, check the contents of this package
against the list below:
One (1) CD-ROM
The Decision Lab Getting Started Guide
A License Agreement
A Registration Card
System Requirements
Here is the list of hardware and software requirements to which your

system should comply for Decision Lab to run successfully on it.
Microsoft Windows, version 95, 98, NT, 2000 or XP
Pentium 200-based PC or higher
10 MB of hard disk space
30 MB of memory
1024X768 resolution
Installing Decision Lab on your Computer
You can install Decision Lab on any computer that matches the
description made in the System Requirements section above.
To install Decision Lab on your Computer
1. Run Windows.
2. Insert the Decision Lab CD-ROM in the CD-ROM drive.
3. Click the Start button, then point to Run.
4. In the command line, enter x:setup.exe, where x is the letter
assigned to the CD-ROM drive you are using.
5. Click OK.
6. Follow the instructions given by the setup program to continue the
installation process.

Installing and Starting Decision Lab 3
When installation is complete, the setup program exits and returns to

Windows. Decision Lab is now ready to run on your computer.
Starting Decision Lab
To start Decision Lab

The Decision Lab
1. In Windows, click the Start button. icon
2. In the Start menu, click Decision Lab.

The Decision Lab application window appears.
The Decision Lab Application Window

When you start Decision Lab for the first time, the application window
is configured as follows:
This window is subdivided in five zones: the application menus, the

main toolbar, the View toolbar, the evaluation table and the Properties
window. These are described in the next sections.
Decision Lab 2000 - Executive Edition

4 Chapter 1
The Application Menus
The menus are detailed in the online help and their main commands are
discussed later in this Guide:
File Commands related to the management of

your Decision Lab documents
Edit Commands related to the edition of the data
View Control of the different Decision Lab views
Insert Commands for inserting items.
Tools Additional tools and options
Add-Ins Commands related to the add-ins
Window Window management
Help Online help and information about

Decision Lab

The Main Toolbar
Contains the following buttons:
Create a new document
Open an existing document
Save the current document
Cut to the clipboard
Copy to the clipboard
Paste from the clipboard
Insert a new criterion
Insert a new action
Insert a new category
Insert a new scenario
Select the current scenario
Calculate
Help

6 Chapter 1
The View Toolbar
Contains the following buttons, which all act as toggles:
View the Properties window
View the PROMETHEE I & II rankings
View the GAIA plane
View the Action Profiles
View the Walking Weights
View the Stability Intervals
View the Multi-Scenarios display
View the Preference Flows
View the Categories
Criteria, actions and scenarios display
Decision Axis display
Names display
Short Names display
Preference Flows display

The Evaluation Table
When you create a new document or when you start Decision Lab for
the first time, an empty evaluation table is displayed in the application
window. It already contains one criterion column and two action rows.
You can start inserting additional actions and criteria, and entering your
data. This procedure is explained step by step in Chapter 4 (Tutorial 3)
of this Guide.
The Properties Window
The Properties window is useful for displaying and modifying the

characteristics (properties) of the criteria, actions, categories and
scenarios. The use of the Properties window is progressively introduced
in the next chapters of this Guide. It is fully documented in the online
help.
Closing Decision Lab
To close Decision Lab
From the File menu, choose Exit.
If any of the open document windows contains unsaved changes, the

program gives you the opportunity to save them.

2
Tutorijal 1:Kratak pregled
Sadraj poglavlja
Problem lokacije fabrike................................................................ 10
Prvi korak Uitavanje podataka vezanih za problem.................. 11
Drugi korak Evaluaciona tabela ................................................. 11
Trei korak Graenje prioriteta .................................................. 13
etvrti korak Obavljanje poreenja ........................................... 14
Peti korak Analiza rezultata ....................................................... 17
Druge karakteristike....................................................... 20
10 Poglavlje 2
Ovo poglavlje ilustruje kako Decision Lab moe da nam pomogne u razreavanju tipine
situacije donoenja odluke. Da bi ovo uradili, mi emo vas provesti kroz jednostavan
primer: biranje lokacije za novu fabriku.
Ovaj kratak pregled e nam dati optu ideju o glavnim karakteristikama Decision Lab-a.
U sledeim poglavljima ovog prirunika ete nai vie o naprednijim karakteristikama.
Problem lokacije fabrike
Za ovaj kratak pregled, koristiemo sledei problem odluivanja: kompanija eli da izgradi
novu fabriku u datom geografskom podruju.
U ovu svrhu je identifikovano pet potencijalnih lokacija i menaderi razmatraju prednosti i
nedostatke svake od njih. U toj situaciji, treba uzeti u obzir nekoliko aspekata: razni
trokovi e svakako biti od interesa za kompaniju (investiranje,
operativni trokovi, radna snaga); tehniki aspekti poput dostupnosti dobre lokalne
saobraajne mree su takoe vani; nisu zanemarljivi ni drutveni uticaji i uticaji ivotne
sredine.
Ovo je tipino za veinu problema odluivanja: kada moramo da izaberemo izmeu

nekoliko moguih akcija, u igri je vise ciljeva: smanjiti trokove, poboljati kvalitet,
poboljati zadovoljstvo potroaa,smanjiti kanjenja, itd. Obino ni jedna akcija ne moe
istovremeno biti najbolja po svim kriterijumima, i mora se odabrati reenje"najboljeg
kompromisa". Decision Lab je dizajniran da pomogne donosiocima odluke u ovom
izazovu.
Hajde da pretpostavimo da su se, u naem primeru, menaderi kompanije dogovorili oko

est relevantnih kriterijuma za poreenje potencijalnih lokacija. Ovi kriterijumi su
sledei:
Criterion Units/Scale
Investment cost
Operation cost Millions of US $
Employment Millions of US $
Transportation Number of workers
5-point qualitative scale : from very bad to very
good
5-point qualitative scale : from very low to very
high
Environmental 5-point qualitative scale : from very low to very
impact high
Social impact

Tutorial 1: A Quick Tour 11
Kako prethodna tabela pokazuje, neki kriterijumi (napr.trokovi) su izraeni na

kvantitativnoj skali (u US dolarima $),dok su drugi kvalitativni
(napr. uticaj ivotnog okruenja je procenjen na skali od pet taaka: veoma nizak, nizak,
prosean,visok, veoma visok ).U sledeim odeljcima emo videti kako Decision Lab rukuje
takvim razliitim skalama.
Vano je razumeti da je ovaj problem odluivanja namenjen samo kao tutorial za uenje
korienja Decision Lab-a. Podaci su potpuno izmiljeni, a izbor kriterijuma je
dobrovoljno pojednostavljen.
U pravoj situaciji odluivanja, vi biste sigurno razmatrali i dodatne ili mnogo preciznije
kriterijume. Mi smo napravili ovaj jednostavan primer da bi naglasak bio na
karakteristikama Decision Lab-a.
Prvi korak Uitavanje podataka vezanih za

problem
Podaci vezani za problem lokacije fabrike se nalaze u dokumentu na CD-ROM-u Decision
Lab-a i instaliraju se na va hard disk zajedno sa softverom.
Da bi uitali podatke, prvo pokrenite Decision Lab. Kliknite na taster na glavnom toolbar-u
ili izaberite Open iz menija sa fajlovima(File Menu). Pojavie se standardni Otvori(Open)
prozor za dijalog. Podrazumeva se, prikazae se samo Decision Lab dokumenti (*.Dlab
files). Takoe se mogu prikazati i uitati PromCalc dokumenti( fajlovi)
(*.EX3 or *.PR3) tako to se biraju odgovarajui tipovi dokumenata(fajlova) u Files of
type prozoru. Za trenutak e te uitati document pod nazivomTutorial1.Dlab: odaberite
dokument i kliknite Open dugme.
Drugi korak Evaluaciona tabela
Evaluaciona tabela je prikazana u glavnom prozoru Decision Lab-a. U ovu tabelu su unete
sve informacije vane za problem odluivanja. Svaki kriterijum odgovara jednoj koloni i
svaka akcija jednom redu. Pored toga, vane informacije o prednostima donosioca odluka

12 Poglavlje 2
se nalaze u gornjim redovima tabele. Hajde da se najpre fokusiramo na poslednjih pet

redova tabele. Svaki red odgovara jednoj moguoj lokaciji (nazvani Site (Mesto) 1 do Site
(Mesto) 5). Prikazane su evaluacije pet akcija u odnosu na est kriterijuma. Zelene vrednosti
ukazuju na najbolje vrednosti za svaki kriterijum, a crvene vrednosti na najgore vrednosti.
Moe se jasno videti da je svaka od pet akcija najbolja po najmanje jednom kriterijumu, ali
da nijedna nije najbolja po dva kriterijuma u isto vreme.
Na poetku evaluacije, tri reda predstavljaju informacije vezane za ove podatke:
- Unit red oznaava jedinicu merenja svakog kriterijuma.
- Average red prikazuje prosenu vrednost evaluacija akcija za svaki kriterijum. Ovo
prua informacije o celokupnom nivou dostignutom akcijama po svakom kriterijumu.
- Standard Dev. red prikazuje standardnu devijaciju evaluacije akcije za svaki kriterijum.
Ovo prua informacije o varijacijama evaluacije za svaki kriterijum.
Gornji redovi odraavaju graenje prioriteta donosioca odluke.

Trei korak Graenje prioriteta
Jako je vano da Decision Lab snabdemo dodatnim informacijama vezanim za nae

prioritete. Ovo e programu omoguiti da valjano analizira evaluacionu tabelu i da
proizvede najrelevantnije rezultate.
Pored preciziranja da li kriterijum treba da bude sveden na minimum ili da se uvea,

(Min/Max red), potrebne su jo dve vrste informacija za Decision Lab:
1 Intercriteria informacije
U veini problema vezanih za odluivanje, ne posmatraju se svi kriterijumi kao jednaki;

neki od njih imaju veu vanost nego drugi. Mi ukazujemo na to koliki znaaj dajemo
odreenom kriterijumu tako to preciziramo njegovu teinu(weight). Teina kriterijuma je
pozitivna vrednost, nezavisna od skale kriterijuma: to je ta vrednost vea, to je i kriterijum
vaniji.
U naem primeru, teine su fiksirane na sledei nain (vidi Weight (Teina) red):
Criterion Weight
Investment cost 25
Employment 20
Transportation 20
Environmental impact 10
Social impact 10
Trokovi investicija su stoga najvaniji kriterijum, dok su uticaji ivotnog okruenja i

drutveni uticaji najmanje vani, ali su podjednako vani jedni za druge.Treba napomenuti
da su, kao i u ovom sluaju, teine esto izraene u procentima( njihov zbir je
jednak100%).
Meutim, ovo nije potrebno za Decision Lab i moete koristiti bilo koju skalu, pod
uslovom da su sve teine pozitivne.
2 Intracriterion informacije
Kako se svaki kriterijum meri na specifinoj skali, bitno je da Decision Lab poznaje vau
percepciju za svaku skalu: jedinica razlike u kriterijumu Investicija ( milion US $)
zasigurno nije ekvivalent jedinici razlike za Zapoljenost (jedan radnik), mnogo manje od
jedne take na skali Uticaja ivotne sredine. Decision Lab trai da sa svakim kriterijumom
poveete funkciju prioriteta. Pojam funkcija prioriteta je detaljnije objanjen u Poglavlju 5,
a imate i pomo online. est razliitih tipova funkcija prioriteta se nalaze u Decision Lab-u.
U naem primeru se koriste dva tipa(type) (Type red): Linearne za prva tri

14 Chapter 2
kriterijuma i Nivo(Level) za poslednja tri. Za svaki kriterijum su precizirana dva dodatna

parametra u Q i P redovima: oni odgovaraju pragovima Indiferentnost i prioriteta:
- Prag indiferentnost je najvea vrednost koja se moe zanemariti kada se porede dve
akcije po jednom istom kriterijumu (na primer razmatranje kriterijuma Zapoljenost,
razlika izmeu jednog radnika i dva mesta se moe smatrati zanemarljivom );
- Prag prioriteta je najmanja vrednost koja se smatra presudnom u poreenju dve

akcije: svaka nia vrednost e uneti oklevanje u prioritet koji elimo.
Decision Lab dozvoljava preciziranje bilo apsolutnih ili relativnih pragova (Threshold
Type row (red Tip Praga): apsolutni pragovi su izraeni na skali merenja kriterijuma koji
se podudaraju, dok su oni relativni izraeni kao procenti.
etvrti korak Obavljanje poreenja
Sada imamo sve elemente neophodne da zaponemo uporeivanje akcija.

Decision Lab prua nekoliko tipova rezultata. Ovim rezultatima se moe pristupiti ili
komandama iz View menija ili tasterima iz View toolbar-a. Najpre emo da razmotrimo
dva primarna tipa rezultata:
1 PROMETHEE 1 & 2 rangiranje
Da bi otvorili Rankings prozor, kliknite na taster u toolbar-u ili

izaberite Rankings iz View menija.
Dva razliita rangiranja alternativa su izraunata i prikazana u dva razliita jezika:
- PROMETHEE 1 je delimino rangiranje. Zasniva se samo na jako ustanovljenim

prioritetima. Kao posledicu toga imamo to da se sve akcije ne mogu uporediti jedna sa
drugom i sa ostalima, dok je neke akcije ak i nemogue uporediti. Rangiranje je prikazano
grafiki: strelice oznaavaju prioritete, tako da, na primer, Site 3(Mesto 3) ima prednost u
odnosu na sve druge akcije, dok se Site(Mesto) 4 i Site(Mesto) 5 ne mogu uporediti jedno
sa drugim. Naglaavanje akcija koje je nemogue uporediti je zanimljivo za donosioce
odluka jer to obino naglaava akcije sa dosta razliitim profilima.

- PROMETHEE 2 je kompletno rangiranje: sve akcije su rangirane, od najbolje do one

najgore, ne ostavljajui ni jednu akciju neuporedivom. Ova informacija je mnogo
jednostavnija i laka za korienje nego to je delimino rangiranje kod
PROMETHEE I, ali to je samo odraz manje pouzdanih prioriteta. U naem primeru,
Site(Mesto) 3 je najbolje, a Site(Mesto) 1 najgore.

16 Poglavlje 2
PROMETHEE 2 rangiranje je zasnovano na numerikom procenjivanju akcija (nazvano

rezultat (score)) i predstavljeno je na skali koja se nalazi u dnu prozora. Ovo nam
omoguava da vie cenimo stvarnu distancu koja razdvaja jednu akciju od druge: moe
se jasno videti da su pozicije dve bolje rangirane akcije (Site 3 i Site 2) dobro utvrene.
2 GAIA oblast
Da bi otvorili GAIA oblast prozor, kliknite na taster na View

Toolbar-u ili izaberite GAIA Oblasti (Planes) iz View menija.
GAIA oblast prua donosiocu odluke razumljivu grafiku sliku problema o kom se
odluuje, i stoga predstavlja opisni dodatak PROMETHEE rangiranju.
Svaka akcija je predstavljena oblikom, a svaki kriterijum osom.

pi osa odluke predstavlja teinu kriterijuma.

Kroz pregled GAIA oblasti se mogu sakupiti korisne informacije:
- Orijentacija ose kriterijuma oznaava koji se kriterijumi slau jedni sa drugima (poput
ivotne sredine i Rukovanja koje se pruaju u slinim pravcima u naem primeru), a koji
su konfliktni (npr. Investiranje i Zapoljenost, koji imaju suprotne pravce).
- Pozicije akcija ukazuju na to koje su jake a koje slabe karakteristike svake akcije. to je
dalje akcija locirana u pravcu kriterijuma, to je bolji kriterijum. Ako je locirana u
suprotnom pravcu, to znai da je njen uinak po tom kriterijumu ispod proseka. Na primer,
Site( Mesto) 1 je dobro u Investiranje i Drutveni uticaj, ali slabo po drugim
kriterijumima, dok Site(Mesto) 4 ima suprotan profil.
- Orijentacija ose odluke pi identifikuje vrstu kompromisnog reenja koje odgovara teini
kriterijuma. U naem primeru, osa pokazuje prema Site( Mestu) 3, koje je rangirano kao
prvo u dva PROMETHEE rangiranja, i odgovara reenju koje je relativno slabo po
kriterijumima Zapoljenje i Drutveni uticaj. Kada se teina kriterijuma menja, osa
odluke se automatski aurira da bi pokazala novi kompromis. 3D prikaz ose pi je takoe
prikazan u manjem prozoru.
- Vrednost koja se pojavljuje u donjem levom uglu prozora meri kvalitet GAIA oblasti: to
je procentualna vrednost , i to je nia vrednost, to je GAIA oblast manje pouzdaa. GAIA
oblast sa vrednou ispod 60% se treba obazrivo analizirati. Ako je vrednost vea od
75%, pouzdanost GAIA oblast se moe smatrati visokom.
Peti korak Analiza rezultata
PROMETHEE i GAIA prikazi pruaju korisne informacije u cilju olakavanja

procesa odluivanja.
Takoe je jako bitno da smo u mogunosti da analiziramo ove rezultate i da smo sigurni
da oni nisu pogoeni blagim varijacijama kroz nae graenje prioriteta (teine, pragova,
itd.).
U cilju olakavanja osetljivosti i robusnosti analize, Decision Lab vam prua obiman
skup alata.

18 Poglavlje 2
1 Action Profiles (Profili

akcija)
Da bi otvorili prozor pod nazivom Actions Profiles , kliknite taster na View
Toolbar-u ili izaberite Action Profiles iz View menija.
Prozor Action Profiles sadri dva nezavisna prozora. Svaki prozor prikazuje profil jedne
akcije: za svaki kriterijum, vertikalna traka predstavlja procenjivanje akcije; trake koje su
navie ukazuju na dobre performanse, a one koje idu na nie ukazuju slabosti. Na primer,
ako odaberete Site( mesto) 1 u gornjem prozoru i Site(Mesto) 4 u onom donjem,
antagonizam izmeu te dve akcije postaje oigledan.
2 Walking Weights
Da bi otvorili prozir pod nazivom Walking Weights, kliknite na taster naView

toolbar-u ili izaberite Walking weights iz View menija.
Gornji grafik predstavlja procenu akcija. Onaj donji predstavlja teine kriterijuma.
Kriterijum se moe izabrati biranjem njegovog imena u listbox-u koji se nalazi u sredini
prozora ili klikom na njegovu odgovarajuu traku (bar), a njegova teina se moe
modifikovati pomeranjem klizaa ( slider bar) u dno prozora. Procene se automatski
auriraju da bi pokazale nove rezultirajue procene PROMETHEE 2. Biranjem nekoliko
kriterijuma, jednog po jednog, moe se eksperimentisati sa potpuno razliitim merenjima.
Klikom na dugme Reset, vraa se prvobitno merenje, dok se klikom na Update dugme
prvobitno merenje zamenjuje trenutnim radi daljih analiza.

3Merenje interval stabilnosti (Weight

Stability intervals)
Da bi otvorili Stability Intervals prozor, kliknite na taster na View toolbar-u ili
izaberite Stability Intervals iz View menija.
Za svaki kriterijum se rauna i interval stabilnosti: on ukazuje na to unutar kojih se granica

mogu modifikovati teine kriterijuma a da ne utiu na potpunu procenu PROMETHEE 2,
pod uslovom da relativne teine drugih kriterijuma nisu modifikovane. Ova informacija je
interesantna radi procene uoptene robusnosti rangiranja.

20 Poglavlje 2
Ostale karakteristike
Decision Lab vam nudi veliki izbor dodatnih karakteristika, od kojih je veina opisana u
sledeim poglavljima:
Vi moete grupisati akcije, kao i kriterijume, u korisniki definisanim kategorijama u

cilju olakavanja njihovim identifikacija i osetljivosti analize.
Ako u istoj odluci uestvuje nekoliko aktera ili ako treba testirati razliite hipoteze,
svaka od njih se moe povezati sa odvojenom tabelom u istom Decision Lab
dokumentu. Ove razliite take gledita se nazivaju scenariji. Decision Lab analizira
svaki scenario odvojeno i prua nam dodatne alatke za uporeivanje i spajanje
razliitih scenarija.
Vrednosti koje nedostaju su reene Decision Lab-om: ako je bilo koja procena
nedostupna za donosioca odluke iz bilo kog razloga, i dalje je mogue izvesti
uporeivanje akcija koje su zasnovane na podacima koji su dostupni.
Decision Lab podrava dodatke razvijene od strane Visual Decision-a ili tree strane.
Stoga je veoma lako dodati novu funkcionalnost ili prilagoditi interfejs naim
specifinim potrebama. Ako elimo da razvijemo dodatke, potreban nam je Developer
Edition.

3
Tutorijal 2: Uenje
naprednih funkcija
Sadraj poglavlja
Problem lokacije fabrike.................................................... 22
Korienje kategorija......................................................... 22
Definisanje novih kategorija.............................................. 22
Grupisanje kriterijuma korienjem kategorija.................. 24
Prilagoavanje prikaza ...................................................... 26
Korienje kratkih imena................................................... 26
Sortiranje akcija i kriterijuma............................................. 27
Onemoguavanje akcija i kriterijuma ................................ 28
Kontrolisanje informacija.................................................... 28
Korienje vie scenarija..................................................... 28
Definisanje dodatnih scenarija ............................................ 29
Uporeivanje scenarija ........................................................ 30
Poreenje parova (Pairwise Comparison)....................... 30
GAIA-Scenarija ............................................................ 31
Prikupljanje Scenarija ........................................................... 33
PROMETHEE Rangiranje............................................. 33
Analiza osetljivosti ........................................................ 34
22 Poglavlje 3
Problem lokacije fabrike
U prethodnom poglavlju smo videli kako Decision Lab moe da asistira onom ko donosi
odluku u biranju najbolje lokacije za novu fabriku. Sada emo dalje razviti ovaj primer u
cilju ilustracije naprednijih karakteristika Decision Lab-a.
U ovom poglavlju emo prodiskutovati o tri vana aspekta Decision Lab-a:
Definisaemo kategorije u cilju identifikacije lakih grupa akcija ili kriterijuma.

Takoe emo vam omoguiti da delujete na nekoliko kriterijuma istovremeno u
anallizi osetljivosti.
Bie predstavljene i razne opcije prikaza, koje su dostupne u Decision Lab-u. Moi
ete da prilagodite izlaganje vaim potrebama.
Koristie se vie scenarija da bi se predstavilo, uporedilo i integrisalo stanovite

drugih aktera pored menadmenta kompanije.
Podaci za ovaj tutorijal se nalaze u Tutorial2.Dlab dokumentu koji se nalazi na Decision

Lab CD-ROM-u.
Korienje kategorija
Decision Lab vam dozvoljava definisanje kategorija akcije, kriterijuma i/ili scenarija.
Kategorija se identifikuje i preko njenog imena i preko njene boje. Podrazumeva se,
Decision Lab je proizveo tri generike kategorije:
Svaka nova akcija je automatski dodeljena kategoriji nazvanoj Actions (Akcije)

(plava boja).
Svaki novi kriterijum je automatski dodeljen kategoriji nazvanoj Criteria

(Kriterijum) (zelena boja).
Svaki novi scenario je automatski dodeljen kategoriji nazvanoj Scenarios (Scenariji)

(ljubiasta boja). O scenarijima se govori u nastavku ovog poglavlja.
Definisanje novih kategorija
Kvadratii u boji na vrhu i sa leve strane evaluacione tabele identifikuju kategorije akcija
i kriterijuma.U naem primeru, moemo videti da su menaderi definisali tri kategorije
akcija:

Tutorial 2: Learning Advanced Features 23
Site(Mesto) 1 i Site(Mesto) 2 spadaju u kategoriju nazvanu Old Technology

(Stara Tehnologija)
(uta boja). Oni odgovaraju lokacijama gde samo starija tehnologija moe biti
implementirana. Oni su reenja za male investicije, ali je zapoljenost prilino
velika.
Site (Mesto)4 i Site(Mesto) 5 spadaju u kategoriju nazvanu New Technology(Nova
tehnologija) (svetlo plava boja). Na ovim mestima se moe koristiti novija
tehnologija. Investiranje je vee, ali je zapoljenost manja.
Site 3 spada u kategoriju Actions .
Takoe su napravljene i dve kategorije kriterijuma:
Kategorija Costs (Trokovi) (crna boja), koja grupie prva dva kriterijuma.
Kategorija Impacts(Uticaji) (crvena boja), koja grupie dva poslednja

kriterijuma.
Akcije i kriterijumi su sada identifikovani zahvaljujui njihovim bojama u GAIA oblasti,u

Action Profiles i Walking Weights prikazima. U GAIA oblasti se jasno vidi da su akcije
grupisane prema svojim kategorijama. Takoe se moe jasno videti da se dva kriterijuma
trokova slau jedan sa drugim, dok su dva uticaja suprotstavljena.

24 Poglavlje 3
Grupisanje kriterijuma korienjem kategorija
Kada su kategorije kriterijuma definisane, Decision Lab nam dozvoljava da grupiemo sve
kriterijume unutar kategorije i da sve te kriterijume posmatramo kao celinu. Ovo je
posebno korisno kod analize osetljivosti, kao i za pojednostavljenje analize problema koji
obuhvataju veliki broj kriterijuma.
Hajde da pretpostavimo da su se menaderi dogovorili oko relativne teine kriterijuma

unutar svake kategorije (Costs(Trokovi) i Impacts(Uticaji)) i da bi voleli da analiziraju
kako su ove kategorije kriterijuma povezane globalno jedna sa drugom. Da bi ovo uradili,
mi emo da grupiemo kriterijume iz svake kategorije:
Otvorite prozor Properties klikom na toolbar taster ili biranjem Properties u View
meniju. Prozor Properties u tabelarnom formatu prikazuje sve atribute akcija,
kriterijuma, kategorija i scenarija koji su definisani. Za trenutak moramo da izaberemo
jeziak(tab) Categories .U prvom redu (Item), izaberite

Impacts(Uticaji) u padajuoj listi. Zatim izaberite True(Tano) u poslednjem

redu(Grupisano). Ponovite iste operacije za kategoriju Costs (Trokovi).
Ako je prozor GAIA oblast sada otvoren,ostale su samo etiri ose kriterijuma: po jedna za
svaku grupisanu kategoriju (oznaene sa Impacts(Uticaji) i Costs(Trokovi))
i po jedna za svaki negrupisani kriterijum (oznaene sa Zapoljenost i
Transport). Kako se smanjio broj osa, lake je analizirati prikaz, a i njegova vrednost je
vea. Sa druge strane, kako svaka osa kategorije odgovara optereenom skupu kriterijuma
koji pripadaju toj kategoriji,vie ne dolazi do sukoba izmeu kriterijuma unutar iste
kategorije. Za vee probleme koji obuhvataju nekoliko kategorija i veliki broj kriterijuma,
mi predlaemo sledeu proceduru: svaka kategorija moe biti prvo odvojeno analizirana
tako to se privremeno onesposobljavaju drugi kriterijumi (o onesposobljavanju kriterijuma
se govori kasnije u ovom poglavlju), da bi analizirali odnose izmeu kriterijuma unutar
svake kategorije; onda se globalni rezime analize moe izvesti sa svim grupisanim
kategorijama.

26 Poglavlje 3
Za Walking Weights, svaka kategorija je predstavljena pojedinanom trakom (bar) koja

odgovara globalnoj teini svih kriterijuma u toj kategoriji. Zatim moete promeniti globalnu
teinu kategorije (na primer, poveati teinu kriterijuma Costs (Trokovi)): teine (znaaji)
svih kriterijuma unutar kategorije su korigovani za isti procenat.
Grupisanje kategorija se takoe vidi i u Actions Profiles.
Da bi razgrupisali jednu od nekoliko kategorija, promenite njihovo svojstvo

Grouped(Grupisan) nazad na False (Netano) u prozoru Properties (Karakteristike).
Prilagoavanje prikaza
Decision Lab vam prua nekoliko naina da prilagodite izgled njegovih prikaza.
Korienje kratkih imena
Svaka akcija, kriterijum, kategorija ili scenario definisan u Decision Lab dokumentu je
identifikovan putem imena. Kao uopteno pravilo, treba koristiti imena koja su dovoljno
opisna. Meutim, dua imena mogu dovesti do pretrpavanja prikaza, naroito kada se radi o
GAIA oblasti. Da bi

Zaobili ovaj potencijalni problem, Decision Lab takoe dodeljuje kratko ime svakom
predmetu. Ovo kratko ime je automatski fiksirano za prva tri slova celog imena kada ga
ukucate (ovo se moe promeniti u Options dialog box-u). Takoe, vi uvek kasnije moete
promeniti ime runo, i to u Properties prozoru.
Naravno, u Decision Lab prikazu se koriste puna imena. Vi moete, umesto toga, izabrati
da koristite kraa imena pomou tri tastera koji se nalaze na
Toolbar-u (za kriterijum i kategorije; za akcije, i za scenarije) ili korienjem odgovarajuih

komandi u View|Names meniju.
Sortiranje akcija i kriterijuma
Kada se nove akcije ili kriterijumi ubace u evaluacionu tabelu, oni se automatski stavljaju
na dno tabele za akcije ili levo od tabele za kriterijum. Meutim, vi imate kontrolu nad
njihovim poretkom kroz komandu Sort u Tools meniju.
Sort komanda ima nekoliko opcija za sortiranje akcija, kriterijuma, i scenarija:
Akcije se mogu sortirati manualno ili prema imenima,kratkim imenima,

kategorijama ili uspehu, bilo u rastuem ili opadajuem poretku
Kriterijumi i scenariji se mogu sortirati manuelno ili prema imenima, kratkim

imenima, kategoriji ili znaaju, bilo u rastuem ili u opadajuem poretku

28 Poglavlje 3
Onemoguavanje akcija i kriterijuma
Parcijalna analiza evaluacione tabele moe biti korisna kada je tabela velika ili kada elimo
da se fokusiramo na neke akcije i/ili kriterijume. Ovo se jako lako radi u Decision Lab-u
pomou komande Enabled(Omoguiti) svojstvo akcija, kriterijuma i kategorija.
Da bi onemoguili ovu radnju, otvorite prozor Properties, odaberite jeziak (tab) Action
i ime akcije u redu Item. Zatim prebacite Enabled svojstvo u False(Netano). Odgovarajui
red u evaluacionoj tabeli je potamnjen da bi naznaio to da se akcija nee uzeti u obzir za
poreenje. Ipak, svi podaci vezani za tu akciju se uvaju u memoriji. Da bi ponovo
omoguili ovu akciju, vratite njenu komandu Enabled(Omoguiti) svojstvo nazad na
True(Tano).
Procedura za onemoguavanje kriterijuma ili kategorija akcija ili kriterijuma je ista.
Kontrolisanje informacija
Decision Lab vam prua sledee korisne dodatne kontrole:
U GAIA oblasti, vi moete da kontroliete bilo ose kriterijuma, ose akcije ili odluke
koje su prikazane pritiskanjem odgovarajuih
tastera na toolbar-u (,,) ili biranjem GAIA oblasti u View meniju. Ako je obeleena
Dynamic Scaling kuica za obeleavanje, koja se nalazi u donjem desnom uglu GAIA
prozora, skala se automatski prilagoava da bi pruila najbolji prikaz podataka.
Takoe je mogue prebaciti prikaz imena (ili kraih imena) kriterijuma, akcija ili
scenarija, koristei sledea tri toolbar
tastera: , , .
Podrazumeva se da su tri toka prioriteta PROMETHEE (+, prikazana u

prozoru Rankings. Ovo se moe kontrolisati korienjem tastera
koji se nalaze u View toolbar-u ili biranjem Flows u View meniju.
Korienje vie scenarija
Kompanija zna da nije samo jedan akter ukljuen u problem odluivanja. Sasvim sigurno je
da je jedan donosilac odluke (tj. odluku o tome da li se nova fabrika gradi na novoj lokaciji
ili ne e doneti menader kompanije) ali e morati da uzme u obzir i

stavove politikih vlasti, udruenja za zatitu ivotne sredine, sindikate, itd. Svakako e biti
od interesa za menadment kompanije da bolje razume stavove ovih ostalih aktera, da
analizira koliko se oni razlikuju jedan od drugog, da bi se izbegli konflikti i da bi bolje
mogli da argumentuju svoje pocizije.
Sve ovo je mogue u Decision Lab-u putem definisanja vie scenarija. Svaki scenario
predstavlja jedno stanovite. Svi scenariji kao neto zajedniko imaju skupove akcija i
kriterijuma. Evaluacije i parametri prioriteta se obino razlikuju od scenarija do
scenarija. Scenariji se obino koriste da bi predstavili razliite hipoteze u vezi
nepredvidivih faktora, poput prognoza.
Do sada smo radili sa jednim scenariom koji predstavlja stanovite kompanije. Hajde da
sada pretpostavimo da pored stanovita menadmenta postoje i tri dodatna scenarija koji
predstavljaju stanovita Vlade, udruenja za zatitu ivotne sredine, i sindikata.
Odgovarajue evaluacione tabele se mogu popuniti kroz razgovor sa akterima ili putem
strune konsultacije.
Definisanje dodatnih scenarija

Kada definiemo nekoliko scenarija u Decision Lab dokumentu, svaki od njih odgovara
jednom jeziku(tab) u evaluacionoj tabeli. etiri scenarija u naem primeru su nazvana
Industrial(Industrijski), Political(Politiki),Environment(ivotna sredina), i
Social(Drutveni). Da bi se prebacili sa jednog scenarija na drugi, kliknite na odgovarajui
jeziak (tab) na evaluacionoj tabeli ili odaberite scenario u padajuoj listi koja se nalazi u
toolbar-u.
Ako se uporede etiri scenarija iz primera, treba pomenuti nekoliko taaka:
Tri kriterijuma (Investment(Investicije), Operations (Operacije) i

Transportation)Transport)) imaju iste ocene u sva etiri scenarija. Ovo su
"objektivni" kriterijumi, bilo kvalitativni ili kvantitativni, za koje je postignut
koncenzus (sa uvaavanjem evaluacione procedure) meu razliitim akterima.
Drugi kriterijumi imaju razliite ocene u razliitim scenarijima. Ovo su malo

"subjektivniji" kriterijumi (poput Environment(ivotna sredina) i
Social impacts(Drutveni Uticaji)), za koje razliiti akteri imaju razliite stavove,
ili kriterijumi koji su drugaije shvaeni od strane nekih aktera (na primer, za
Employment(Zapoljenje), moemo objasniti razliku putem injenice da su
kompanija i sindikati (Industrial(Industrijski) i Social(Drutveni) scenariji) vie
zainteresovani za broj

30 Poglavlje 3
radnih mesta u samoj fabrici, dok su druga dva aktera (Political(Politiki) i

Environment(ivotna sredina) scenariji vie zainteresovani za ukupan broj radnih
mesta u toj oblasti.
Kriterijum Employment(Zapoljenje) treba da bude smanjen (kao troak) u dva

scenarija, dok u druga dva treba da bude povean (kao stvaranje radnih mesta). Ovo
ilustruje da su neki od ciljeva aktera potpuno suprotni.
Teine kriterijuma se dosta razlikuju od scenarija do scenarija.
Prioritetne funkcije i pragovi su isti u svakom scenariju. Ovo je samo zarad

jednostavnosti u ovom primeru. U praksi, ove vrednosti takoe mogu da variraju od
jednog do drugog scenarija.
Sa toliko razlike izmeu scenarija, nije iznenaujue da su rezultati koje obezbeuje

Decision Lab dosta razliiti od scenarija do scenarija. Da bi uporedili ove rezultate, otvorite
prozor za rezultate, kao i obino, i promenite trenutni scenario koristei padajuu listu koja
se nalazi u toolbar-u.
Uporeivanje scenarija
Vano je moi uporediti razliite scenarije i identifikovati poreklo opaenog razilaenja.
Decision Lab ima dva specifina alata za ovu svrhu.
Poreenje parova( Pairwise

Comparison)
Kliknite na taster na toolbar-u ili izaberite Multi-scenario iz View menija da bi otvorili
prozor Multi-scenario. Ovaj prozor prikazuje dva potpuna rangiranja PROMETHEE 2,
odgovarajui uporedo na dva scenarija. Rangiranje krajnje levo odgovara scenariju
oznaenom u gornjoj listi, a skroz desno scenariju oznaenom u donjoj listi. Vertikalna osa
predstavlja vrednost i pozicije svake akcije u oba rangiranja koja su povezana, to razliku
izmeu ova dva rangiranja ini direktno vidljivom.

Na primer, kada uporedimo Industrial(Industrijski) i Political(Politiki), pojavljuje se

nekoliko razlika: dve najvie rangirane akcije su iste u oba rangiranja, i jedina inverzija se
javlja izmeu dve poslednje akcije rangiranja. Vei broj razlika se pojavljuje izmeu
Industrial(Industijski) i Social(Drutveni).
GAIA-Scenariji
Dve razliite GAIA oblasti su dostupna za problem odluivanja sa vie scenarija. Oni se
dobijaju biranjem All Scenarios u padajuim listama koje se nalaze u toolbar-u. Dva radio
tastera se potom aktiviraju u donjem levom uglu prozora GAIA oblast da bi se prebacili iz
jedne oblasti u drugu.
Prva GAIA oblast je nazvana GAIA-Criteria(Kriterijum). Ona daje globalni pregled

problema odluivanja. Osa svakog kriterijuma je zapravo skup razliitih scenarija po ovom
kriterijumu, uzimajui u obzir merenje scenarija. Podrazumeva se, svi scenariji imaju istu
teinu, a to se moe promeniti u prozoru Properties.

32 Poglavlje 3
Druga GAIA oblast je nazvana GAIA-Scenarios(Scenariji). U ovom sluaju, osa

predstavlja globalno stanovite za svaki scenario,uzimajui u obzir sve kriterijume i
njihovu odgovarajuu strukturu prioriteta. Ovaj prikaz otkriva odnos izmeu razliitih
scenarija: jesno se moe videti saglasnost izmeu Industrial(Industrijski) i
Political(Politiki). Suprotno tome, Political(Politiki) i Environment(ivotna sredina)
izgledaju kao da su mnogo vie u konfliktu jedan sa drugim. Globalno, meutim, etiri
ose pokazuju na desno, to ukazuje na to da se potencijalni koncenzus reenja nalazi u
tom smeru (Site(Mesto) 2 i Site(Mesto) 3 su potencijalni kandidati za ovo). Da bi potvrdili
ovaj utisak, moemo da nastavimo sa prikupljanjem scenarija.

Prikupljanje scenarija
Nakon razmatranja razlika izraenih u scenarijima, moemo pokuati da ih kombinujemo,
i da napravimo rangiranje akcija koje obuhvata sva mogua stanovita. Ovo moe biti
osnova za zavravanje procesa odluivanja.
PROMETHEE Rangiranje
Kada zaberemo All Scenarios(Svi scenariji), prozor Rankings prikazuje rangiranja

PROMETHEE 1 & 2 koja sadre razliite scenarije, uzimajui u obzir njihove relativne
teine(znaaje). Kako smo i oekivali, Site(Mesto) 2 i Site(Mesto) 3
su se nali na prvom mestu.

34 Poglavlje 3
Analiza osetljivosti
Takoe se, koristei Walking Weights moe izvesti analiza osetljivosti u odnosu na
teine(znaaj) scenarija.

4
Tutorijal 3: Modelovanje i
analiza naeg problema
odluivanja
Sadraj poglavlja
Modelovanje novog problema odluivanja...................................... 36
Prvi korak: Definisanje kriterijuma............................................... 36
Drugi korak: Definisanje akcija..................................................... 38
Trei korak: Popunjavanje evaluacione tabele............................... 38
etvrti korak: Biranje funkcija prioriteta i pragova........... 40
Peti korak: Merenje kriterijuma............................................. 42
Analiziranje problema odluivanja................................................... 42
Istraivanje podataka..................................................................... 43
Izrada rangiranja.. ..................................................................... 45
Izvoenje analize osetljivosti. ................................................... 47
Poreenje razliitih scenarija..................................................... 48
Donoenje odluka naspram Pomoi pri odluivanju......................... 48
36 Poglavlje 4
Cilj ovog tutorijala je da pokae osnovne korake potrebne za modelovanje problema

odluivanja i njihovo analiziranje kroz Decision Lab. Da bi ilustrovali ovaj proces,
koristiemo tipian lini problem odluivanja: kupovina novog auta. Isti pristup se,
naravno, moe lako prilagoditi za potpuno razliite problem odluivanja.
Podaci vezani za primer se nalaze u dokumentu nazvanom Tutorial3.Dlab i nalaze se na

Decision Lab CD-ROM-u. Meutim, mi predlaemo da, umesto da uitate ovaj document
direktno u Decision Lab, sledite process opisan u sledeem odeljku, da bi postepeno sami
uneli podatke u novi dokument Decision Lab-a.
Modelovanje novog problema odluivanja
Preliminarni zahtev za korienje Decision Lab-a je da pravilno modelujete ili organizujete

problem koji elite da reite. Ovo obuhvata da jasno navedete koji su vai ciljevi,kako ete
da ocenite njihovo zadovoljenje, i koji su mogue odluke koje moete razmotriti.
Prvi korak: Definisanje kriterijuma

Obino, prvi korak u organizovanju problema odluivanja je da mislimo o tome ta elimo
da postignemo kao rezultat odluke koju budemo doneli. Drugim reima, koji su vai
ciljevi?
Za kupovinu auta, moemo misliti na ciljeve poput: tednja, prostor, luksuz, mo zaista,
mnogo ljudi bi elelo auto koji ima najbolju moguu cenu i koji troi malo goriva, koji ima
dovoljno prostora za celu porodicu, koji je udoban, i koji je dovoljno jak.
Ovo su uopteni ciljevi. Sada nam treba nain procene do koje mere odreeni auto
ispunjava nae ciljeve. Ovo se postie preciziranjem skupa evaluacionih kriterijuma.
Svaki kriterijum odgovara skali, bilo kvantitativnoj ili kvalitativnoj, koji sami definiete.
Za kupovinu auta moete razmotriti sledee kriterijume:

Criterion Objective Scale and unit
Price Economy Thousands US $
Power Power kW
Fuel Consumption Economy L/100km
Space Luxury 5-point qualitative scale : very bad to very
good
5-point qualitative scale : very bad to very
good
Comfort Luxury

Tutorial 3: Structuring and Analyzing your Own Decision Problem 37
Ovaj spisak je samo ilustrativne prirode. Takoe se mogu razmotriti i dodatni kriterijumi.
Meutim, radi jasnoe u ovom tutorijalu, mi emo se ograniiti na ovih pet kriterijuma.
Naravno, vi primeru moete dodati line kriterijume.
Skup kriterijuma se mora paljivo definisati. Idealno bi bilo da zadovolji dva uslova:
Iscrpnost: kriterijum treba da obuhvati i adekvatno opie sve ciljeve donosioca

odluke.
Ne- suvinost: ako se bilo koji kriterijum izbaci iz skupa,

Iscrpnost kao uslov vie ne vai. Ovo obezbeuje da svaki kriterijum adekvatno
predstavlja cilj donosioca odluke. Suvini kriterijumi mogu dovesti do predrasuda u
korist nekih kriterijuma.
Pretpostaviemo da su ovi zahtevi ispunjeni i poeemo sa pravljenjem novog

Decision Lab dokumenta za va problem.
Prvo, pokrenite Decision Lab (ako ve nije pokrenut). Kliknite na taster na toolbar-u ili
izaberite New(Nov) u File meniju. Napravljen je novi Decision
Lab document, koji ima jedan kriterijum i 2 akcije. Sada ete u tabelu uneti informacije
vezane za pet kriterijuma.
Da bi napravili mesta za jo etri kriterijuma, kliknite na taster na Main

Toolbar-u ili izaberite Criterion(Kriterijum) iz Insert menija. Ponovite proceduru etiri
puta. Sada imamo pet kriterijuma u tabeli.
1. Sada moramo da modifikujemo standardne informacije u vezi kriterijuma. Najlaki

nain za ovo je korienje prozora Properties. Otvorite
taster ili Properties

prozor ako nije ve otvoren (koristite
izaberite Properties iz View menija). Izaberite criterion( kriterijum) tab
i Criterion 1 u padajuoj listi u Item redu. Promenite Name (Ime) osobine u Price
(Cena), Unit(Jedinica) u k$ i proverite da li je Min/Max
osobina podeena na Minimize (elimo da smanjimo cenu, naravno). Ponovite
proceduru za ostale kriterijume. Svojstva(osobine) treba postaviti na sledei nain:
Name Unit Min/Max

Minimize
Price k$ Maximize
Power kW Minimize
Fuel Consumption L/100km Maximize
Space 5-point Maximize
Comfort 5-point
Sada smo spremni da nastavimo sa sledeim korakom.

38 Poglavlje 4
Drugi korak: Definisanje akcija

Kada su ciljevi i kriterijumi pravilno definisani, moemo poeti da razmiljamo o moguim
odlukama. Koje akcije preduzimamo?
U zavisnosti od karakteristika problema,ovaj korak je manje-vie jasan. Za problem

lokacije fabrike, slinom onom koji je razraen u prva dva tutorijala, definisanje akcija
moe da ukljui obimno istraivanje u okviru velikog geografskog podruja. Za problem
kupovine autra, biranje modela unapred, da bi se mogao uporediti, zahteva itanje asopisa
o automobilima, ili dobijanje informacija od lokalnih dilera. Obino, preliminarno
proveravanje se izvrava u cilju fokusiranja na automobile koji ispunjavaju osnovne
zahteve (tj. da nije dvosed kabriolet za petolanu porodicu, i sl) ili ogranienja budeta.
Hajde da pretpostavimo da je vase proveravanje proizvelo listu od pet automobila. U

praksi, moe biti mnogo vie akcija. Mi ovde radimo sa fiktivnim podacima i nazvaemo
automobile po njihovim uopstenim profilima: Sedan(Limuzina) A, Sports(Sportski),
Sedan(LImuzina) B, Luxury(Luksuzan) 1, Economy(Ekonomian), i Luxury(Luksuzan) 2.
Tabela Decision Lab-a trenutno ukljuuje dve akcije. Sada moete da napravite dodatne
redove da bi sve prilagodili za pet automobile klikom tri puta na
taster ili biranjem Action iz Insert menija. Imena automobile su uvedena u Criterion
jeziak(tab) u prozoru Properties. Cela procedura je veoma slina onoj za kriterijum.
Vi sada imate pravilno dimenzioniranu ali praznu evaluacionu tabelu.
Trei korak:Popunjavanje evaluacione tabele

to se tie prethodnog koraka, evaluacija akcija je takoe manje-vie jasna. Neki
kriterijumi su laki za evaluaciju, dok e neki drugi zahtevati vie vremena i enegrije. U
naem primeru, Price(Cena), Power(Snaga)
i Fuel Consumption(Potronja goriva) su tri kvantitativna kriterijuma za koje su
objektivne vrednosti lako dostupne iz tehnikih broura i od trgovaca automobilima
(iako cene podleu pregovorima i variraju od prodavca do prodavca). Za Space(Prostor) i
Comfort(Udobnost), situacija je potpuno drugaija. Ovo su kvalitativni kriterijumi i
donosilac odluke e morati sam da ih oceni, na osnovu njegovog/njenog znanja o svakom
automobilu ili na probnim vonjama
Decision Lab omoguava definisanje kvalitativne skale kroz Scale(Skale)

svojstava kriterijuma. Da bi povezali kvalitativnu skalu sa Space kriterijumom, sledite
sledee instrukcije:
1. Otvorite prozor Properties, izaberite Criterion jeziak (tab) i izaberite Space u

Item redu

2. U ovom trenutnku, svojstvo Scale je podeeno na (Numerical(Numeriki). Da ovo

promenite, kliknite na tu eliju(polje) a onda kliknite na taster <..> . Otvara se
Scale dialog polje:
3. Kliknite na taster New da bi otvorili prozor Scale definition:
4. Skala odgovara seriji naziva i njihovim numerikim vrednostima. U naem

sluaju, uneemo sledee:
Qualitative value
Numerical Value Very Poor, Poor, Average, High, Very High
1, 2, 3, 4, 5
5. Unesite 5- taaka kao ime skale i onda obeleite Set Criterion Unit(Podesi jedinicu
kriterijuma) u Scale Name(Ime skale) da bi se ovo ime pojavilo u evaluacijonoj tabeli.
6. Pritisnite taster OK da bi se vratili na prethodni prozor pa zatim ponovo OK da bi

potvrdili izbor na Skali.
7. Ponovite isti proces za kriterijum Comfort. Od sada, elije koje odgovaraju dvoma
kvalitativnim kriterijumima su ograniene imenima definisanim u Skali. Padajua
lista olakava unoenje podataka i obezbeuje da su vrednosti u odgovarajuem
opsegu. Kada doe do raunanja, imena su zamenjena odgovarajuim numerikim
vrednostima definisanim u Skali.
I dalje treba da popunite evaluacionu tabelu. Jednostavno unesite vrednosti onako kako su
predstavljene u sledeoj tabeli :

40 Poglavlje 4
Decision Lab sada treba da zna ta ove evaluacije predstavljaju za donosioca odluke.
etvrti korak: Biranje funkcija prioriteta i pragova
Kako su kriterijumi izraeni na razliitim skalama,vano je da Decision Lab-u obezbedimo

informacije o tome kako donosilac odlue doivljava svaku skalu. Za ovu svrhu, funkcija
prioritet je povezana sa svakim kriterijumom. Ovo obuhvata dva elementa:
1. Tipovi funkcije: Predloeno je est tipova funkcije prioriteta:
Type Usage Thresholds

Usual Limited -
U-Shape Qualitative criteria Q
V-Shape Quantitative P
criteria
Qualitative criteria
Quantitative
criteria
Level Limited Q and P
Linear Q and P
Gaussian S

Tane karakteristike ovih est tipova su razmotrene u Chapter 5(Poglavlje 5):

Inside Decision Lab(Unutar Decision Lab-a).
2. Povezani pragovi:
Postoje tri razliita tipa pragova koji igraju ulogu u Decision
Lab-u. Svi oni su povezani sa reakcijom donosioca uloge kada on/ona uporeuje dve akcije
po jednom kriterijumu:
Prag indiferentnosti Q predstavlja najvee odstupanje koje se smatra zanemarljivim od

strane donosioca odluke.
Prag prioriteta P predstavlja najmanje odstupanje koje se smatra odluujuim za

donosioca odluke. P ne moe da bude manje od Q.
Gausov prag S je srednja vrednost koja se koristi samo sa Gausovom funkcijom

prioriteta.
Vrednosti pragova odreuju u kojoj meri donosioc odluke preferira neku akciju u
odnosu na neku drugu. One se mogu izraziti bilo na skali merenja kriterijuma ili u
procentima.
Praktino, Q predstavlja zanemarljivu razliku na skali kriterijuma, dok P predstavlja

veoma vanu razliku za donosioca odluke.
U naem primeru emo koristiti sledee funkcije prioriteta:
Criterion Type Thresholds

Price V-Shape P = 15 k$
Power Linear Q = 5 kW and P = 15
kW
P = 2 L/100km
Q = 0.5 and P = 2.5
Fuel Consumption Q = 0.5 and P = 2.5
Space V-Shape
Comfort Level
Level
Na primer,kriterijum Price(Cena) nema prag Q, to znai da se svaka razlika u ceni treba

uzeti u obzir. Meutim, manje razlike e odgovarati niim stepenima prioriteta. Kada
razlika jednom dosegne prag P ($15,000), smatra se odluujuom.
Za dva kvalitativna kriterijuma, mi koristimo skalu od 5 taaka, sa vrednostima od

1 do 5. Pragovi obezbeuju da neki auto definitivno preferiramo u odnosu na neki drugi
(po kriterijumu) ako je njegova ocena najmanje 3 take iznad drugih (vea od P). Ako je
odstupanje samo 1 ili 2 take (izmeu Q i P), onda i dalje postoje neki prioriteti, samo
slabiji. Ako je odstupanje 0 (manje od Q), nema prioriteta.

42 Poglavlje 4
Ako elite, moete da eksperimentiete sa razliitim vrednostima.
Peti korak: Merenje kriterijuma

Teine odreuju relativnu vanost koju donosioc odluke daje kriterijumu. Oni se mogu
izraziti na bilo kojoj pozitivnoj skali. to je vaniji kriterijum, i njegova vrednost treba da
bude vea. Podrazumeva se, Decision Lab dodeljuje istu teinu (1) svakom kriterijumu.
Sada emo uzeti u obzir da je svaka ova podrazumevana vrednost predstavnik prioriteta
donosioca odluke. U sledeem odeljku emo videti kako analiza osetljivosti otkriva uticaj
merenja na rezultate dobijene kroz Decision Lab.
Analiziranje problema odluivanja

Sada smo uneli sve podatke neophodne za pokretanje analize Decision Lab-a. Ne
zaboravite da sauvate podatke u dokumentu Decision Lab-a:
Kliknute na taster u Main toolbar-u ili izaberite Save(Sauvati)

iz File menija.

Istraivanje podataka
Vano je analizirati karakteristike problema odluivanja u cilju boljeg poznavanja njegove
strukture, i da bi uoili eventualne ulazne greke. Ovde predlaemo nekoliko koraka:
1 Pogledajte statistiku kriterijuma

Izaberite Statistics(Statistika) iz View menija da bi prikazali prosek i standardnu
devijaciju za svaki kriterijum.
2 Upotreba GAIA
GAIA prua globalni pregled karakteristika problema.U ovom sluaju vrednost je blizu
90%, to znai da je kvalitet prikaza visok. Moete videti da su dva luksuzna automobile
locirana jedan blizu drugog, naglaavajui slinosti njihovih profila. Dve limuzine su
takoe jedna pored druge. Suprotno tome, sportski i ekonomini auto se nalaze daleko
jedan od drugog. Takoe se mogu jasno videti tri pravca koji odgovaraju trima grupama
kriterijuma:
Comfort(Udobnost) i Space(Prostor), Price(Cena) i Fuel Consumption(Potronja goriva),
i najzad Power(Snaga).
I jasno se vide mane i slabosti svakog automobila.

44 Poglavlje 4
3 Korienje kategorija
Kategorije mogu biti korisne u smislu olakavanja prikaza poput GAIA i da bi olakale
analizu osetljivosti. U naem primeru, na pamet nam padaju sledee kategorije: Luksuzni
automobile, Limuzine, Ekonomini automobili, i sportski automobili. Oni se lako mogu
definisati u Decision Lab-u. Rezultirajui GAIA prikaz pokazuje sledee:

4 Posmatranje profila akcija

Profili akcija nam dozvoljavaju da tano identifikujemo i uporedimo mane i prednosti dve
akcije istovremeno.Takoe se mogu grupisati kategorije kriterijuma radi fokusiranja na
vane ciljeve.
Izrada rangiranja
Rangiranje PROMETHEE odvaja najbolje akcije od najgorih, uzimajui u obzir vae
prioritete.
U naem primeru, interesantno je uporediti dva rangiranja. Delimino rangiranje pod

nazivom PROMETHEE 1 jasno pokazuje da je Sedan(Limuzina) B najbolje reenje.
Drugo najbolje reenje je mnogo manje oigledno jer postoje dva neuporediva automobila
iza prvog (Luxury(Luksuzni) 1 i Sedan(Limuzina) A).

46 Poglavlje 4
Ova dvosmislenost se ne pojavljuje u potpunom rangiranju PROMETHEE 2:

Sedan(Limuzina) B je i dalje prva, i slede je dva Luxury(Luksuzna)
automobila (jedan za drugim) i Sedan(Limuzina) A je rangirana kao etvrta.
Ako elite da dalje ispitujete poreklo neslaganja Luxury(Luksuzan) 1 i Sedan(Limuzina)

A, moete koristiti prikaz Actions Profiles(Profili akcija). Ovo pokazuje da su dva profila
suprotna i da se stoga ova dva automobila dosta razlikuju jedan od drugog.

Izvoenje analize osetljivosti

Walking Weights i intervali merenja osetljivosti ine lakom izvoenje detaljne analize
osetljivosti. Mogu se uporediti razliite teine distribucije i moe se proceniti robusnost
rangiranja. Uz to, mogue je fokusirati se na ciljeve koji su na viem nivou kroz grupisanje
funkcija kategorija i kriterijuma.

48 Poglavlje 4
Uporeivanje razliitih scenarija

Razliiti scenariji se u naem primeru, na primer, takoe mogu uzeti kao stavovi drugih
lanova domainstva. Vama ostavljamo slobodu da eksperimentiete sa dodavanjem
nekoliko scenarija. Alati koji su opisani u prethodnom poglavlju se, naravno, mogu koristiti
za uporeivanje scenarija i za postizanje koncenzusa.
Donoenje odluka naspram Pomoi pri

odluivanju
Ono to je veoma vano pomenuti je da je Decision Lab alat koji pomae donoenju
odluke, a ne alat za donoenje odluke. Decision Lab je napravljen da bi pomagao
stvarnom donosiocu odluke, da bi mu obezbedio korisne informacije i da bi mu pomogao da
donese to bolju odluku u to kraem vremenskom roku. Odluka, sama po sebi, e uvek
ostati injenica i odgovornost onoga ko donosi odluku.

5
Unutar Decision Lab-a
Sadraj poglavlja
Viekriterijumska pomo pri odluivanju........................................ 50
PROMETHEE Metode. ........................................................... 51
Osnovni principi............................................................................ 51
Poreenje parova naspram Funkcija... .................................. 54
Tokovi prioriteta............................................................................ 55
PROMETHEE Rangiranja............................................................. 55
GAIA Oblast.................................................................................... 56
Viestruki scenariji i Grupne odluke ............................................ 57
PROMETHEE Rangiranja............................................................. 58
GAIA Oblasti ................................................................................. 59
50 Poglavlje 5
Viekriterijumska pomo pri

odluivanju
Kada razmiljamo o odlukama koje moramo da donesemo, bilo da su profesionalne ili
line prirode, skoro uvek moramo da balansiramo nekoliko ciljeva: smanjenje trokova,
poboljanje kvaliteta, poboljanje okruenja, itd. Retko se deava da je najjeftinije
reenje ono najbolje, jer se finansijski ciljevi i ciljevi koji se odnose na kvalitet obino
suprotstavljaju. Ono to traimo su najbolja reenja kompromisi za nae odluke.
Sledea potekoa proizilazi iz koliine informacija koje moramo da analiziramo i uzmemo

u obzir ako elimo da postignemo najbolje kompromisne odluke. Ljudski um svakako ima
veliki potencijal. ali je i ogranien u svojoj mogunosti da istovremeno obrauje veliku
koliinu informacija. Otuda i potreba za alatima koji nam pomau u odluivanju poput
Decision Lab-a.
Razvoj kvantitativnih alata koji pomau donosiocima odluka je zapravo poeo za vreme
Drugog Svetskog rata. Kljune odluke velikih razmera su morale da budu doneene brzo i
na efikasan nain. Da bi dobili ideju, hajde da samo pomislimo na logistike probleme iza
planiranja Operacije Iskrcavanje na Normandiju: kako snabdeti toliko vojnika sveim
zalihama, municijom i gorivom? Ovu vrstu problema je reila vojska koristei kvantitativne
modele. Naravno, pristup koji se pokazao uspenim za vreme rata je kasnije usvojen od
strane privatnih kompanija i javnih organizacija: velike naftne i avio kompanije, na primer,
takoe imaju logistike problem za reavanje.
Progresivno, upotreba kvantitativnih alata je postala uoptena u naem drutvu: programi

tabelarnih prikaza sada ukljuuju mone ljude koji reavaju probleme. Meutim,
uopteni model koji je naen kod ljudi koji reavaju problem se vie zasniva na
matematikoj teoriji nego na stvarnoj strukturi problema odluivanja jer se fokusira na
poboljanje pojedinanog cilja.
Metode viekriterijumske pomoi pri odluivanju su razvijene da bi bolje predstavile

strukturu veine problema odluivanja. One naglaavaju injenicu da oni koji donose
odluke moraju da balansiraju nekoliko ciljeva u da reavaju sukobe u cilju donoenja
najboljih odluka.
Ovo poglavlje predstavlja osnovne elemente metodologije viekriterijumske pomoi pri

odluivanju koja je napravljena unutar Decision Lab-a.

Inside Decision Lab 51
PROMETHEE Metode
Decision Lab je zasnovan na PROMETHEE1 i GAIA2 metodama
razvijenim na Slobodnom Univerzitetu u Briselu (Brussels Free University) od strane
profesora Jean-Pierre BRANS-a i Profesora Bertrand MARESCHAL-a. Mi vam pruamo
samo kratak opis metoda u ovom priruniku. Vie informacija moete nai ili u Visual
Decision ili kod autora ovih metoda.
Osnovni principi
PROMETHEE i GAIA spadaju u metode viekriterijumske pomoi pri odluivanju poznate
kao metode vieg ranga (outranking methods). Ove metode su zasnovane na principu
poreenje parova(pairwise comparison): one pretpostavljaju da donosilac odluke prirodno
tei da poredi svaku akciju jedan na jedan sa svakom drugom akcijom. Ovo je, ustvari,
jedan intuitivan proces.
Da bi ilustrovali princip poreenja parova, hajde da se vratimo na primer kupovine

automobila, razraenom u poglavlju 4( Chapter 4) (Tutorijal 3). Poinjemo uporeivanjem
dva automobila: Economy(Ekonomian) i Luxury(Luksuzan) 1.
Economy Criterion Luxury 1

- $ 22,000$ 15,000 Price $ 38,000
50 kW Power 90 kW+ 40 kW
-17.5 Fuel Cons. 8.5
L/100kmL/100km L/100km
Bad Good+ 2 points
Spaciousnes
s
Comfort
+ 4 points
Very Bad Very
Good
Kako vidimo u prethodnoj tabeli, oigledno je da svaki auto ima neke prednosti:
Economy(Ekonomian) je jeftiniji i ima manju potronju goriva, dok je Luxury(Luksuzan) 1
snaniji, prostraniji i udobniji.
Ako elimo da izbalansiramo ove prednosti i odluimo koji nam se auto vie dopada, mi
moramo da:
1. Uporedimo razliite kriterijume nezavisno odnjihovih jedinica merenja (1 kW nije

isto to i $ 1.00)
2. Definiemo nae prioritete meu kriterijumima (tj. Price(Cena) moe biti vanija
od Snage(Power)
Odgovor na prvi zahtev je funkcija prioriteta.
1
Preference Ranking Organization METHod for Enrichment
Evaluations.
2
Graphical Analysis for Interactive Assistance.

52 Poglavlje 5
Funkcija prioriteta prenosi odstupanje izmeu evaluacije dve akcije na jedan kriterijum u
smislu stepena prioriteta. Stepen prioriteta je jedna poveavajua funkcija odstupanja
(devijacije): manja odstupanja e doprineti manjem stepenu prioriteta, a vea veem stepenu
prioriteta. Stepen prioriteta je izraen na procentualnoj skali a opti oblik funkcije prioriteta
je prikazan na sledeoj slici.
preference degree
0 deviation
Da bi olakali povezivanje funkcije prioriteta sa svakim kriterijumom, autori metode

PROMETHEE su predloili est specifinih oblika. Svi oni su dostupni u Decision Lab-u i
predstavljeni u sledeoj tabeli.
Usual U-Shape V-Shape
No threshold Q threshold P threshold

Level Linear Gaussian
Q and P thresholds Q and P thresholds S threshold
Svaki oblik zavisi od najvie dva praga:

Prag indiferentnosti Q predstavlja najvee odstupanje koje se smatra zanemarljivim od
strane donosioca odluke.

Prag prioriteta P predstavlja najmanje odstupanje koje se smatra odluujuim od

strane donosioca odluke. P ne moe da bude manje od Q.
Gausov prag (Gaussian threshold) S je srednja vrednost koja se koristi samo sa

Gausovom funkcijom prioriteta.
Za potpuno informisanje o izboru funkcije prioriteta, moete se obratiti literaturi.

Radovi vezani za metode PROMETHEE i njene upotrebe su dostupne od autora
metoda na adresi http://smg.ulb.ac.be
Kada se jednom funkcija prioriteta povee sa svakim kriterijumom, kao to je uraeno u

Tutorijalu 3, odstupanje izmeu evaluacija dve akcije se moe prevesti na stepene
prioriteta:
Economy Criterion Luxury 1

PreferenceDeviation Deviation Preference
1.0- $ 22,000 0.0
0.0 Price + 40 kW1.0
0.5-1 L/100km Power 0.0
0.0 Fuel Cons. + 2 points0.5
Spaciousnes
s
Comfort
0.0 1.0
+ 4 points
Ove cifre je sada mogue uporediti po nekoliko kriterijuma i one su nezavisne od skale
merenja.
I dalje moramo da procenimo relativni znaaj svakog kriterijuma. Ovo se postie

definisanjem teine: to je vaniji kriterijum, to je vea njegova teina. Ova informacija
odgovara prioritetima donosioca odluke.
Konano, razliiti stepeni prioriteta se kombinuju sa teinama kriterijuma da bi formirali

viekriterijumski stepen prioriteta. Sa istim teinama, mi jednostavno raunamo prosek za
svaku kolonu:
Za Economy(Ekonomian) u odnosu na
Luxury(LUksuzan) 1:
1.0 0.0 0.5 0.0 0.0

0.3
5
Za Luxury(Luksuzan) 1 u odnosu na
Economy(Ekonomian):

54 Poglavlje 5
0.0 1.0 0.0 0.5 1.0

0 .5
5
Ovde je ravnotea u korist Luxury(LUksuzan) 1. Prema PROMETHEE, donosilac odluke bi
trebalo da preferira Luxury(LUksuzan) 1u odnosu na Economy(Ekonomian).
Poreenje parova naspram Funkcija

Jo jedan popularan pristup viekriterijumskoj pomoi pri odluivanju, zvanian u SAD, je
the multi- atributivna korisna teorija (MAUT). Najjednostavniji oblik ovog pristupa je
ponderisana suma gde su akcije rangirane prema izmerenom proseku njihovih evaluacija po
razliitim kriterijumima. Mi smatramo da je korisno da u ovom trenutnku pomenemo
glavne razlike izmeu MAUT i PROMETHEE.
MAUT se fokusira na prikupljanje razliitih kriterijuma u pojedinanu meru (esto

nazvana korisna ili funkcija vrednosti). Da bi se ovo postiglo, donosilac odluke treba da
odgovori na seriju pitanja u vezi kriterijuma. Akcije su rangirane prema korisnosti ili
funkcije vrednosti. Ovaj pristup ima nekoliko moguih nedostataka:
Pojam jednog merenja poput korisnosti ili vrednosti funkcije ide dalje od originalnog
viekriterijumskog problema. On pretpostavlja da se svi kriterijumi mogu sakupiti u
jednu vrednost i da e donosilac odluke odluiti samo na osnovu ove vrednosti. Ovo je
snana pretpostavka.
Ove metode su ili suvie pojednostavljene (kao ponderisana suma, koja ne

zadovoljava probleme skala merenja) ili previe komplikovane. U ovom drugom
sluaju, one trae dosta informacija od onog ko odluuje da bi se napravila funkcija
korisnosti. Ova koliina informacija prenosi oseaj preciznosti na funkciju korisnosti
koja bi mogla biti opasna kao pretpostavka. Zaista, informacije koje se trae od
donosioca odluke nisu uvek oigledne. Kvantitet ne podrazumeva kvalitet!
Mogu se javiti neeljene kompenzatorke posledice: veoma nizak uinak po jednom

kriterijumu se moe potpuno nadoknaditi visokim uinkom po krugim kriterijumima.
Ovo je posebno tano za ponderisanu sumu. Kompenzacija je neophodna kod
viekriterijumskih problema odluivanja. To je u sri pojma kompromis. Ali to ipak
treba biti kontrolisano: ako je uinak previse slab po jednom kriterijumu, ne treba
dozvoliti da bude kompenzovan dobrim uinkom po drugim kriterijumima.
Ovo moe dovesti do predlaganja neuravnoteenih reenja donosiocu odluke.
Mogunosti analize osetljivosti su smanjene.

Sa druge strane, metoda poput PROMETHEE, koji se zasniva na principu poreenja

parova, ima nekoliko prednosti:
Ostaje blia prirodi viekriterijumskom problemu i nudi vie, ne samo u smislu

rezultata, nego potpuno rangiranje akcija. Zaista, delimino rangiranje PROMETHEE
I i GAIA oblasti pruaju relevantne i robustne informacije.
Informacije dobijene od donosioca odluke su ograniene na nekoliko kljunih

parametara koji su povezani sa tim kako on/ona poredi akcije.
Uvoenje pragova u funkcije prioriteta dozvoljava kontrolu na nivou kompenzacije:

velika odstupanja ne utiu sistemski na rangiranja.
Obimna analiza osetljivosti je mogua pomou alata poput Walking Weights, Weight
Stability Intervals i GAIA Oblast.
Tokovi prioriteta
Koristei tokove prioriteta, moemo sistemski uporeivati svaku akciju jednu sa drugom.
Sada nam treba nain da sumiramo rezultate svih ovih uporeivanja. Za ovu svrhu smo
izraunali tokove prioriteta:
Pozitivan tok (+) jedne akcije je stepen prioriteta kojim je ova akcija u prednosti u
u proseku u odnosu na druge akcije. to je vei pozitivan tok, to je bolja akcija.
Negativan tok (-)jedne akcije je stepen prioriteta kojim su druge akcije u prednosti u
odnosu na ovu akciju. to je manji negativan tok, to je bolja akcija.
Neto priliv (), koji se naziva i Phi skor, jedne akcije je balans izmeu i ( =
to je vei neto priliv, to je bolja akcija.
PROMETHEE Rangiranja
I pozitivan i negativan tok se mogu koristiti za rangiranje akcija od najbolje do najgore.
Kako su ova dva toka zasnovana na razliitim pristupima,obino vode do dva razliita
rangiranja.
PROMETHEE I delimino rangiranje je definisano kao presek i rangiranja. Sadri

samo prioritete koji su potvreni od strane dva toka prioriteta. Kada su dva toka
suprotstavljena, akcije se smatraju nemoguim za poreenje u PROMETHEE I rangiranju.
Prioriteti koji se pojavljuju u rangiranju se stoga mogu smatrati ustanovljenim

56 Poglavlje 5
Inkompatibilnost privlai panju donosioca odluke na one slulajeve koji nisu

jednostavni za reavanje.
Donosioci odluka u nekim situacijama ne dozvoljavaju inkompatibilnosti. Na primer, ovo

je sluaj kada sve akcije treba da se rangiraju. Potpuno rangiranje PROMETHEE II se
moe koristiti u takvim sluajevima. Ono se direktno zasniva na neto prilivu
GAIA Oblast
GAIA je deskriptivna dopuna metodama PROMETHEE. Koristi metodu analize
osnovnih komponenti koja je popularna u analizi podataka sa vie promenljivih.
Analiza glavnih komponenti se primenjuje na neto preferencijalne prilive koji se raunaju

odvojeno za svaki kriterijum. Korienje prioritetnih funkcija deluje kao normalizacija
podataka. GAIA oblast odgovara dvema prvim glavnim komponentama, to obezbeuje da
je dostupna maksimalna koliina informacija. Kao rezultat toga, sledei elementi su
znaajni u GAIA oblasti:
Kriterijumi su predstavljeni osama.I orijentacija i duina ose su bitne:
Ose orijentisane u slinim pravcima odgovaraju kriterijumima koji se uopteno

slau. Ose orijentisane u suprotnim pravcima odgovaraju kriterijumima koji su
konfliktni. Pregled podele osa otkriva glavne konflikte koje e donosilac odluke
morati da rei.
Due ose odgovaraju kriterijumima za koje su uoena vanija odstupanja.

Kriterijumi za koje sve akcije imaju evaluacije koje su skoro ekvivalentne
(prema funkciji prioriteta) e imati veoma kratku osu u GAIA oblast.Takvi
kriterijumi nee imati veliki uticaj na rangiranje PROMETHEE.
Akcije su predstavljene oblicima. Blizina izmeu oblika ukazuje na akcije sa slinim

profilima. Nasuprot tome, oblici koji su dosta udaljeni odgovaraju veoma razliitim
akcijama. Stoga je mogue identifikovati klastere ili sline akcije. Akcije koje su bolje
po datim kriterijumima e takoe biti locirane jo dalje u pravcu tih kriterijuma, da bi
bilo lako identifikovati jake i slabe karakteristike svake akcije.
Merenje(teine) kriterijuma je predstavljeno odvojenom osom, nazvanom Pi osa

odluke. Osa odluke pokazuje vrstu kompromisnog reenja koje e biti predloeno od
strane PROMETHEE. Njena orijentacija naglaava koji kriterijumi su predominantni
a koji su verovatno zanemareni. Kada korisnik modifikuje teine kriterijuma

osa odluke je jedini deo GAIA oblasti koji je modifikovan. Ovo se moe interaktivno
uraditi u Decision Lab-u. Jako je lako izvesti analizu osetljivosti, ispitati razliite eme
merenja, i odrediti odgovarajue teine da bi se finalizovala odluka. Trodimenzionalna
prezentacija ose oduke je prikazana u posebnom prozoru GAIA oblasti. Kada je osa
odluke kraa, njena orijentacija je manje pouzdana jer ona pravi veliki ugao sa GAIA
oblau. Ovo je vie vidljivo u trodimenzionalnom prikazu.
Vano je razumeti da, dok GAIA daje najbolji mogui dvodimenzionalni prikaz podataka,
neke informacije se obino izgube u procesu. Ako se veliki broj informacija izgubi, GAIA
oblast je naravno manje pouzdana i nee uspeti da otkrije vane obrasce u problemu
odluivanja. U cilju kontrole kvaliteta GAIA oblasti, vrednost je uvek prikazana u
prozoru GAIA Oblasti: ona meri koliinu informacija sauvanih u GAIA oblasti. U
praksi,vrednost vea od 70% odgovara pouzdanim GAIA oblastima ; vrednost nia od
60% se treba obazrivo razmotriti.
Viestruki scenariji i grupne odluke
Odluke obino nisu delo samo jedne osobe. ak i kada mo odluivanja i odgovornost
predstavljaju ekskluzivnost samo jedne osobe, i drugi akteri su dosta umeani u proces
odluivanja. Ovo je ilustrovano u Poglavlju 3 (Tutorijal 2). U drugim sluajevima moe
biti nekoliko donosioca odluka (tj. lanovi odbora). Mi mislimo na one situacije kao to je
grupno odluivanje.
Decision Lab daje pojam scenarija da bi obezbedila podrka grupnom odluivanju. Unutar
jednog dokumenta Decision Lab-a se moe definisati nekoliko scenarija. Oni daju samo
imena i karakteristike akcije, kriterijuma i kategorija. Svi ostali podaci (evaluacije i
parametri prioriteta) se mogu razlikovati od scenarija do scenarija. Na ovaj nain je svaki
akter povezan sa scenarijem, unutar svojih kvalitativnih evaluacija, merenja raspodele i
prioritetnih funkcija.
Alternativno razliiti scenariji se takoe mogu koristiti za poreenje razliitih hipoteza

koje se tiu problema odluivanja. Na primer, evaluacija akcija moe da zavisi od
ekonomskih ili trinih predvianja, koja se mogu dobiti pod optimistikom, neutralnom
ili pesimistikom hipotezom.
Naravno, jednostavno je analizirati svaki scenario zasebno i dobiti PROMETHEE

rangiranja i GAIA oblasti. Meutim, glavni interes je biti u mogunosti da uporedimo jedan
sa drugim.

58 Poglavlje 5
U ovu svrhu smo adaptirali i PROMETHEE i GAIA metode. Sledei odeljak

prikazuje te adaptacije.
PROMETHEE Rangiranje
Za svaki scenario, PROMETHEE I i II rangiranja su dobijena kako je prethodno
opisano. Ako sada elimo da dobijemo PROMETHEE I ili II rangiranja koja uzimaju u
obzir sve scenarije, moramo da kombinujemo informacije vezane za razliite scenarije.
Za ovu svrhu emo dodeliti teine razluitim scenarijima i razmotriti sve kriterijume
razliitih scenarija u isto vreme. Ovo znai da e se isti kriterijum pojaviti onoliko puta
koliko i ima scenarija, sa verovatno razliitim evaluacijama od scenarija do scenarija (za
kvantitativni kriterijum) i sa teinama koje se dodaju u odnosu na teine scenarija. Tokovi
prioriteta se lako izraunavaju. Moe se videti da su oni jednostavno ponderisana suma
onih dobijenih za svaki scenario.
Jedno pitanje koje se pojavljuje je to kako se teine mogu povezati sa razliitim

scenarijima. U nekim sluajevima oni mogu da prikau pravila glasanja koja se koriste u
grupnim sastancima za donoenje odluka: teina donosioca odluke je onda proporcionalna
njegovoj/njenoj moi u proceduri glasanja. U drugim sluajevima, teina (merenje) se moe
koristiti kao alat za pregovaranje: mogue je videti ta se deava sa rangiranjem kada se
vie moi da jednom akteru i koja bi bila minimalna teina koja bi opravdala reenje
predloeno od strane tog aktera ili or nevaeeg grupnog reenja. Konano, ako su svi
akteri na istom nivou, onda se njihove teine mogu podestiti kao jednake.
Multi-scenario PROMETHEE I i II rangiranja se raunaju u Decision Lab-u. Oni se

pojavljuju u prozoru Rankings kada smo izabrali All Scenarios u scenario listi koja se nalazi
u View toolbar-u. Walking Weights prua lak nain za izvoenje analize osetljivosti u
odnosu na teine (merenja) i scenarije. Pojedinana PROMETHEE II rangiranja se takoe
uporedo mogu uporediti i u prozoru Multi Scenario.

GAIA Oblasti
Dobili smo dve razliite GAIA oblasti za vie scenarija. Ova su dostupna u prozoru GAIA
Oblastima u Decision Lab-u kada izaberemo All Scenarios u listi scenarija koja se nalazi
u View toolbar-u. Dva tastera se onda aktiviraju na dnu sa leve strane prozora da bi se
prebacivali iz jedne oblasti u drugu.
1 GAIA-Kriterijumi
GAIA-Kriterijum oblast je slian obinom, pojedinanom scenariju, GAIA
oblasti. Meutim, on se zasniva na svim scenarijima i kriterijumima i svaka osa
predstavlja spojene stavove po jednom kriterijumu kroz sve scenarije.
2 GAIA-Scenario
GAIA-Scenario oblast prikazuje scenarije umesto kriterijuma: GAIA procedura je
primenjena na neto tokove prioriteta razliitih scenarija. Svaka osa predstavlja
viekriterijumsku zahvalnost akcija kroz jedan scenario. Stoga je mogue vizualizovati
konflikt izmeu scenarija.

Glossary
Action: Possible solution to a deci- qualitative scale). A criterion associ-
sion problem. The actions are what ates an evaluation to each action.
Decision Lab compares. Decision-maker: Person who has the
Action Profile: Graphical representa- power and the responsibility to make
tion of the values of the unicriterion the decision.
net preference flows for an action. Delta Value: Percentage of informa-
Each bar corresponds to a criterion. tion retained in the GAIA plane. A
Positive values denote good perform- higher value (> 70%) ensures a
ance and negative values bad higher quality of the graphical repre-
performance. sentation.
Aggregation: Operation by which the Document: All the data related to a
information related to a set of criteria decision problem as they are saved on
is summarized into one or a limited disk by Decision Lab.
number of key values. Dynamic Scaling: Feature that al-
Average: Arithmetic value obtained lows the GAIA plane to automatically
for a criterion by computing the sum adjust its scale according to the items
of the evaluations, divided by the that are displayed.
number of actions. It is a location pa- Evaluation: Performance achieved
rameter: it indicates the global level by an action on a criterion. This can
of the evaluations. Synonymous with be either a number or a value on a
arithmetic mean. qualitative scale.
AutoLevel: Feature that automati- Evaluation Table: Table that con-
cally adjusts the stability level to the tains the evaluations of all the actions
number of enabled actions. on all the criteria. This is the basic
Category: Group of actions, criteria data for a multicriteria decision prob-
or scenarios. Categories are useful to lem.
identify related items and to perform Flows: Quantities calculated to sum-
sensitivity analyses on groups of cri- marize the results of the pairwise
teria. comparisons in PROMETHEE. The
Complete Ranking (PROMETHEE PROMETHEE methods use three
II): Ranking based on the net pref- multicriteria preference flows: the
erence flow. It does not allow for positive flow (+), the negative flow
incomparabilities between actions. (-) and the net flow (). The unicri-
Compensatory Effect: Situation terion net flows are used to calculate
where good performances on some the GAIA plane.
criteria cancel bad performances on Function Type: One of six prefer-
others. Limited compensatory effects ence function available in Decision
are necessary to define compromise Lab. A preference function must be
solutions. On the other hand too associated to each criterion. See the
strong compensatory effects can lead definition for preference function.
to unbalanced solutions. GAIA Analysis: Graphical represen-
Conflict: Situation where two criteria tation of a decision problem that
express opposite preferences. provides a global view of the conflicts
Criterion: Function used to evaluate between the criteria, of the character-
the degree of performance of each ac- istics of the actions and of the
tion with respect to an objective of weighing of the criteria (see Weight).
the decision-maker. Criteria can be ei- GAIA Decision Axis: Graphical rep-
ther numerical or qualitative (see resentation of the weighing of the
62 Glossary
criteria in the GAIA plane (see tools to compare, analyze and aggre-
Weight). Its orientation indicates the gate the scenarios.
type of compromise corresponding to Negative Flow: Average degree of
the PROMETHEE II ranking. preference by which the other actions
GAIA Plane: Graphical representa- are preferred over an action. The
tion of a decision problem that lower the value of the negative flow,
provides a global view of the conflicts the better the action.
between the criteria, of the character- Net Flow: Difference between the
istics of the actions and of the positive flow and the negative flow.
weighing (see Weight) of the criteria. The higher the value of the net flow,
GAIA-Criteria: Multi-scenarios ver- the better the action. Positive net
sion of the GAIA plane where the flows indicate 'above average' actions.
criteria are aggregated (see Aggrega- Negative net flows indicate 'below
tion) across all the scenarios. average' actions. Synonymous with
GAIA-Scenarios:Multi-scenarios phi score.
version of the GAIA plane where the P Preference Threshold: Mini-
scenarios are represented instead of mumdeviationbetweentwo
the criteria. It allows to identify the evaluations that can be considered
conflicts among the scenarios. decisive and leading to a maximum
Group Decision: Situation that arises degree of preference.
when several decision-makers or ac- Pairwise Comparisons: Principle
tors express their respective points of used by the PROMETHEE methods:
view in the decision process. Scenar- each action is compared to all the
ios can be used to represents the other ones using the preference func-
different points of view. tions and the weights defined by the
Grouped Category: Status of a decision-maker. The results of the
category of criteria where all the cri- comparisons are used to calculate the
teria it contains are considered as a preference flows.
whole in all Decision Lab displays. Partial Ranking (PROMETHEE I):
The global weight of the category can Ranking based on the and
be modified directly. The weights of preference flows. The preferences are
the criteria within the category are all confirmed by the two flows. Incom-
modified by the same factor at the parabilities appear between actions
same time. when the information provided by the
Incomparabilities: Situations where two flows is conflicting (see Con-
two actions cannot be compared by flict).
PROMETHEE because they are too Phi Score: Difference between the
different from each other. positive flow and the negative flow.
Missing Values: Evaluations that are The higher the value of the Phi score,
not known or not relevant in the the better the action. Positive values
evaluation table. Decision Lab repre- indicate 'above average' actions.
sents missing values by a question Negative values indicate 'below aver-
mark. age' actions. Synonymous with net
Multicriteria Preference Flows: flow.
Quantities calculated to summarize Pi Decision Axis: Graphical repre-
the results of the pairwise compari- sentation of the weighing of the
sonsinPROMETHEE.The criteria in the GAIA plane. Its orien-
PROMETHEE methods use three tation indicates the type of
multicriteria preference flows: the compromise corresponding to the
positive flow (+), the negative flow PROMETHEE II ranking.
(-) and the net flow (). Positive Flow: Average degree of
Multi-Scenarios Analysis: Analysis preference by which an action is pre-
of a problem including several sce- ferred over the other actions. The
narios. Decision Lab provides several higher the value of the positive flow,
the better the action.

Glossary 63
Preference Function: Function that Several scenarios can be defined

translates a deviation observed on one within a single document.
criterion into a degree of preference. Semantic Value: Textual evaluation
Six different types of preference func- belonging to a qualitative scale (e.g.
tion are available in Decision Lab. A 'good').
preference function must be associ- Sensitivity Analysis: Procedure that
ated to each criterion. analyses the impact on the results of
Preference Parameters: Parameters modifications of some preference pa-
that describe the preferences of the rameters (e.g. the weights of the
decision-maker: they include the criteria). Decision Lab makes it easy
preference functions and the weights to perform interactive sensitivity
of the criteria. analyses.
Preference Flows: Quantities calcu- Short Names: Abbreviated names as-
lated to summarize the results of the sociated to the criteria, actions,
pairwisecomparisonsin categories and scenarios. Short names
PROMETHEE. The PROMETHEE can be used instead of the full names
methods use three multicriteria pref- to make the displays less cluttered.
erence flows: the positive flow (+), Sort: To change the display order of
the negative flow (-) and the net the actions or of the criteria according
flow (). The unicriterion net flows to their names or to another key
are used to calculate the GAIA plane. value. Decision Lab allows sorting
PROMETHEE Methods: Multicri- the actions either alphabetically or
teria decision aid methods developed based on their score. Criteria can
at the Brussels Free Universities. The be sorted either alphabetically or ac-
PROMETHEE methods are based on cording to their weights.
a pairwise comparison principle. Stability Intervals: Limits within
They include the PROMETHEE I and which weight can be modified with-
II ranking as well as the GAIA out changing the PROMETHEE II
graphical representation of multicrite- complete ranking.
ria decision problems. Stability Level: Number of actions
Q Indifference Threshold: Maxi- that are considered for the computa-
mumdeviationbetweentwo tion of the stability intervals: for a
evaluations that can be considered as level equal to k, only the k first ac-
negligible. tions of the PROMETHEE II ranking
Qualitative Scale: Series of ordered are considered.
semantic values. In Decision Lab, Standard Deviation: Value obtained
each semantic value is associated to a for each criterion by computing the
numerical value which is used for the quadratic average of the deviations
calculations. from the mean. It is a dispersion pa-
S Gaussian Threshold: Deviation rameter: it indicates the global spread
between two evaluations correspond- of the evaluations.
ing to a medium degree of preference. Testing Hypotheses: Situation that
Used only with the Gaussian prefer- arises when the decision-maker wants
ence function. to compare different sets of evalua-
Scale: Set of values allowed for the tions (e.g. obtained from different
evaluations of the actions on a crite- sources or models or from alternative
rion. Decision Lab allows to use forecasting methods) or different sets
either quantitative (numerical) or of preference parameters. Scenarios
qualitative scales. A qualitative scale can be used to represent the different
associates semantic values to a set of hypotheses.
numerical values. Thresholds: Parameters used in the
Scenario: Set of evaluations and preference functions to appreciate the
preferenceparameters(scales, perception that the decision-maker
weights and preference functions) has of a criterion scale and to control
within a Decision Lab document.

64 Glossary
thecompensatoryeffectsin Weight Sensitivity Analysis: Proce-

PROMETHEE. dure that analyses the impact on the
Unicriterion Preference Flows: results of modifications of the
Scores similar to the multicriteria weights of the criteria. Decision Lab
net flow but computed separately for makes it easy to perform interactive
each criterion. The unicriterion net weight sensitivity analyses with the
flows are used for the calculation of Walking Weights and the Stability In-
the GAIA plane. tervals.
Unit: Unit of measurement of the cri- Weight Stability Intervals: Limits
terion. within which the weight of a criterion
Walking Weights: Visual interactive can be modified without changing the
weight sensitivity analysis procedure. PROMETHEE II complete ranking.
The scores of the actions and the What If Analysis: Situation that
weighing of the criteria are both rep- arises when the decision-maker wants
resentedgraphicallyand to compare different sets of evalua-
automatically updated when the user tions (e.g. obtained from different
modifies the weights of the criteria. sources or models or from alternative
Weight: Positive number represent- forecasting methods) or different sets
ing the relative importance of a of preference parameters. Scenarios
criterion for the decision-maker. can be used to represent the different
hypotheses in a What If analysis.

Index
A F
action, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 14, 15, 16, flow, 55
17, 18, 20, 22, 23, 24, 26, 27, 28, function type, 40
29, 30, 31, 33, 37, 38, 41, 44, 51, level, 14
52, 53, 54, 55, 56, 57, 59 linear, 13
examples, 10
action profile, 44
aggregation, 20, 25, 31, 32, 33, 54, 59
G
application window, 3, 2
GAIA
average, 11, 12, 17, 43, 53, 54, 55
plane, 6, 16, 17, 31, 32, 55, 56, 57,
58, 59
C graphical conventions, x
group decision, 57, 58
category, 5, 7, 20, 22, 23, 24, 25, 26,
27, 28, 44, 46, 57 H
grouped, 25
comparison help. See online help
performing, 14
compensatory effect, 54, 55
conflict, 17, 23, 25, 29, 32, 50, 56, 59
I
conventions. See graphical incomparability, 14, 45, 56
conventions
criterion, 5, 7, 10, 11, 12, 13, 14, 16,
17, 18, 19, 20, 22, 23, 24, 25, 26, M
27, 28, 29, 30, 31, 32, 36, 37, 38,
39, 40, 41, 42, 43, 44, 46, 51, 52, main toolbar, 5
53, 54, 56, 57, 58, 59
examples, 10 N
intercriteria information, 13
intracriterion information, 13 negative flow, 55
maximizing, 13 net flow, 55, 56
minimizing, 13
weight, 13 O
online help, x
D P
decision axis, 16, 17, 28
pairwise comparison, 51, 55
decision-maker, 10, 11, 12, 14, 16, 20,
Phi score, 55
22, 28, 37, 38, 40, 41, 42, 47, 50,
decision axis, 56
51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58
positive flow, 55
document, 4, 5, 7, 11, 20, 22, 26, 29,
preference, 14
36, 37, 42, 57
example, 11
opening, 11
preference flow, 28, 55, 56, 58, 59
preference function, 13, 30, 40, 41, 51,
E 52, 53, 55, 56, 57
preference parameter, 29, 57
evaluation, 3, 7, 12, 13, 20, 23, 27, 28, preference structure, 12
29, 36, 38, 39, 40, 41, 52, 53, 54, properties window, 7
56, 57, 58
evaluation table, 7, 11
66 Index
Q short names, 27, 28

sort, 27, 44
qualitative scale, 10, 36, 38 system requirements, 2
quick tour, 10 stability interval, 19
quitting the application, 7 standard deviation, 12, 43
R T
ranking, 14, 16, 18, 19, 30, 33, 56 terminology
PROMETHEE I partial ranking, 14, Windows, ix
15, 44, 55 threshold, 14, 17, 30, 41, 52, 55
PROMETHEE II complete ranking, indifference, 14
19, 30, 45, 56 preference, 14
results, 14 main, 5
menus, 4
view, 6, 2
S
scale, 11, 13, 14, 16, 28, 36, 38, 40, U
41, 42, 50, 52
example, 10 unit, 12, 13, 36, 51
scenario, 5, 6, 7, 20, 22, 24, 26, 27,
28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 47, 57, V
58, 59
sensitivity analysis, 20, 22, 24, 34, 42, view toolbar, 6
44, 46, 55, 57, 58

Decision Lab 1.0 PRO is a productivity software that allows to find the best solution to even the most
challenging decisions. In every situation where several possible actions have to be compared according
to multiple criteria, Decision Lab provides the decision-makers with a comprehensive set of tools to
assist them in the decision process:
- PROMETHEE I & II rankings emphasize the best vs the worst actions, according to the preferences
and priorities of the decision-makers
- GAIA graphical display points out the specific features of each action and the conflicts between the
criteria
- criteria as well as actions can be grouped into user-defined categories in order to better track the
characteristics of the decision problems and to facilitate sensitivity analysis
- sensitivity analysis is performed interactively using powerful tools such as Walking Weights visual
display and the weight stability intervals
- multiple scenarios can be easily generated and compared to take into account the point of view of
several actors or different hypotheses about the future

Prevod Programa PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Prevod Programa PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Decision Lab 2000

Getting Started Guide

Visual Decision Inc.

Visual Decision Inc.

Getting Started Guide

Chapter 1 - Installing and Starting Decision Lab ............................. 1

Chapter 2 - Tutorial 1: A Quick Tour ............................................... 9

Chapter 3 - Tutorial 2: Learning Advanced Features.................... 21

Sorting Actions and Criteria......................................................... 27

Chapter 4 - Tutorial 3: Modeling and Analyzing your Own

Chapter 5 - Inside Decision Lab ....................................................... 49

Getting Started Guide

We assume that readers of this document have some knowledge of

The following is a description of the guide's contents:

Chapter 1, Installing and Starting Decision Lab, summarizes the contents

Chapter 2, Tutorial 1: A Quick Tour, provides an overview of Decision

Chapter 3, Tutorial 2: Learning Advanced Features, covers the more

Chapter 4, Tutorial 3: Modeling and Analyzing your Own Decision

Chapter 5, Inside Decision Lab, provides a technical description of the

In order to make the present manual more readable, the following

Getting Started Guide

As a COM application, Decision Lab may be extended with add-ins

By mail: Visual Decision Inc.

By phone: 1-514-222-5995 (International)

By e-mail: For information about our company or products:

For technical support on Decision Lab:

What this Package Contains

Here is the list of hardware and software requirements to which your

Installing Decision Lab on your Computer

To install Decision Lab on your Computer

Getting Started Guide

When installation is complete, the setup program exits and returns to

Starting Decision Lab

To start Decision Lab

2. In the Start menu, click Decision Lab.

The Decision Lab Application Window

This window is subdivided in five zones: the application menus, the

Decision Lab 2000 - Executive Edition

The Application Menus

File Commands related to the management of

Edit Commands related to the edition of the data

View Control of the different Decision Lab views

Insert Commands for inserting items.

Tools Additional tools and options

Add-Ins Commands related to the add-ins

Window Window management

Help Online help and information about

Getting Started Guide

The Main Toolbar

Contains the following buttons:

Create a new document

Open an existing document

Save the current document

Cut to the clipboard

Copy to the clipboard

Paste from the clipboard

Insert a new criterion

Insert a new action

Insert a new category

Insert a new scenario

Select the current scenario

Decision Lab 2000 - Executive Edition

The View Toolbar