LJ

.:3
 i

o
>^f
< -
^ 5
z S 2
<;

0.
m ttJili

LSTON

/S <
o -d
(D
o
4J
CQ
q) W
6
Z H m

L
-^
 A. CoRN. Celsi
DE

MEDICINA
LI BRI 'O C T O,
EX RECOGNITIONE
] O H. A N T O N I D iE
VANDER LINDEN.
D. & Prof. Med. Pradt. ori.

Bditio Secnnda,

LUGDX7NI BATAVORVM,
Apud Salomonem Wagenaer,,
clo l :> c Lxy,
 /^J-^

.;/!
 CLARISSIMO riKO.
D O M I N O
GUIDONI PATINO,

D O C T O R I MEdTc O^^A RI,

SIENSI, ET.pI^9(^ESSO-
R; REGIO, AMICO
suo magno /
SAL UTE^ .
"^

LARISSIME VI R

iiI c E R o N I s ifta glo*

riario eft :Launos omnitt invevtjfc
meltm quam Gnxcos ; aut ab illis
,

accepta fecijfe meliora, Augufta pro-

fedo , & magno viro magnarum-
quererumfiduciam haben^.e dig-
na! Quam & veram minimeque
* t vanam
vanam deprcbendk > quifqols k
Romanis pofteritati com-
tradita
parat cum Graecis. Ne
longum
abeam , Oratorum quidem laus
ita du(^a fuic ab humili ad fum-
mum: fuere & Pbilofophiae (lu-
dia ad Latinos traduda ut nc
fic ,

bibliothecis quidem Grsecis eguc-

rint. Nequevulgare eft) quodde
noftra promeruir.
arte Ceifus
Quam enim ab Hippocrate , ab
Afclepiade' , ab aliis Graecorum
plurimis accepit fcribendi de Me-
dicioa materiam hoc ipfo fecit
,

meliorem , quod primus eam (iC

conceperit , ut effet ad difcendum
aptior ad faciendum promtior,
,

Graecorum antea nemini , quod

fciam , id laudis datum , quod ar-
tem redegeric in lyftema , cor- &
pus methodo conftitutum. Cel-
fus prseftitir , & res faciendae me-
dicinae utiles ac folum neceffa-
rias icaingeniofe ac diligenter ex
antiquis elegic, ita perparres di-
geffit, hafque ipfasinnexuitinrer
fCa
fe, uc velRecentiores inter iwn
noverim, quera ipfi jure podis an-
teponere. Neque adeamlaudem
reiert , fermone tantum , an etiam
operefuerit medicus. Si enimcoi-
re ifta femper necefTe eft , quotuf.
quifque hodie medicus eft? Cathe-
drarios quippe videas medicinas
fcientiam plerumque fubtilius ,

quam ex ufu , excolere , atque hoc

per ambitionemjquam vocant ve-
ri fcrutationem, agete ut ingenio ,

& facundia vincant. Contra, qui

quaeftui ferviuntjbene gnari,mor-
bos non eloquentia, fed remediis
curari.ut populo placeant ex quo ,

ille major eft , fufiicere credunc

fecreta jadare & his curatorum

longasoftentaretabellas. Hippo-
crares certe proMedicis habetjqut
veram artis iibi cognitionem com-
pararunt; fed transferread ufum
fuadet,& frudumeorum, quorum
gratia eft inventa. Saperene pu-
tandus eft,quilucernam accendit,
& fubter modium ponit? Sapit, &
"^
4. bene
 ,,

benc de fe ac proxiino meretur

qui accenfam imponic candela-
bro ,utalluceacomnibusqui fnnt
in domo.Caeierum hoc dubitarc dc
Celfo dodi folentjfueritne in ope-
libus Artis exercitatus. Quo de
quia meam aliquando fententiam
rogafti , dicam paucis. Magnum
quid medendi fcientia eft majus >.*

prudentia atq; fapiencia. illa quip-

pe fcientiae oculus; haec manus eft.
Abfque prudentia fi eftjneque tem-
pora luftrareMedicus rei bene ge-
rendas, neque praecipires captarc
occafionespoteft Abfque fapien-
tiafi eft,trad:are homines ignorat,

& fuo quemque calopodio calcea-

re.Uti vero fcientia nifi difcendo,
boc eft , legendo , audiendo, cogi-
tando ita prudentia Sc fapientia
;

nifi faciendo &rebus fegerendis

accommodando, non comparan-
tur. Ex artis fcientia Celfus fi venit
fleftimandus,vixperfuaderi poteft,
uc is non habeatur pro Medico , &
quidemufu longo atque exercita-
tione
tione perfedo , qui fuis fcriptis
Medicinae intima penetraliafubiii>
fe,abdita quaeque enucleafTe, peni-i
tus abftrufa rimatura effe, fuam
ubique de iis fententiara inter-
ponendo feprodit. Quodeffeju-
dicium novifti ejus , qui praefa-
tus olim ad Rubeum fuit. Pro-
bum mihi, &
ex totoprobatum.
non morbi cura-
Si, quae in nullius
tione elucenc, prudentiam atque
fapientiam fpeiftemuSiUbi, tequae-
fo , unum Hippocratem fi exci-
pias, utriufque aut falubriota prae-
cepta , aut fideliora raonica repe-
rifti? Quae, li numquam nofter
venit in rem quemadmodumfuic
,

affecutus > Putafne , fecreta atque

arcana artis , hoc eft intimas &
occulcas adfalutem cujufqueper-
tineotes rationes fcire pofTe eum ,
qui in conclave numquam pene-
travit? Quae fola feljcis ingenii
magnitudine comple:<um, Sc ob
id alieni operis interpre- emarque
Hippocratis ejuique fedatoruai
* difci*
j
 ,

tdifcipulum & , exfcriptorem Jia-

bendum efTe potius, quam medici-
nae aliquem auctorem
, judicium

egregie eruditi. Cui per

eft viri
me fubfcribere, quibus libet, li-
cet. nam a me non impetro. Si
redum tamen , Keu / quantos au-
d:ores amifimus Ex toto quippe
!

Galenioceano,{idicereper invi-
diam fas eft, non tot interiora me-
dendi confiiia quis hauferit , quam
ex ubere hoc Corneh*i rivo. Fa-
teor, pluseft in Galeno florum,
at 8c foUorum fed fru(5tuum plus
:

in Celfo eft. Taceo multis locis fic

illum loqui ut fe fecilfe medici-

, ,

2iam , liquido fatis demonftret :

nullofic,ut contrarium inde queac
liquere. Solum obftare videtur
quod Plinius fua aetate , hoc eft
centum & vigintiprseterpropter
annis poft,folam hanc artiumGrae-
carum nondum exercuifTe fcribic
Romanam gravitatem , & in tan-
to fru(5ta pauciffimos Quiritium
atcigifTe j eofque ipfos ftatim
ad:
ad Graecos transfuglfre ; imo vero^
authoritatem aliter quam Graece
eam tradtancibusjeciamapudim-
peritos expertefque linguagj non
tuifTe. Siex vero ifta, ficuticau*
fara non credendi non habemus
oculato tefti; queicredimus Cel-
fum , ex gente Cornelia omniuni ,

Romas nobiliffima , oriundura

faditaffe artem , populus quam
expertus damnavit > Non boc
ulli volo perfuafum fuiffe cm ^
,

/sjE^otTtsCTwi/ , quos vocat Mode-

ftinus Ld. $, I. ff. de Excufatio-
nibus atque adeo folicum dvx t/w
;

frv\iv (poiT^v 5 &c segros vi(iitatuni

circuire mercedis caufa.M. Ca-
tonem meminic idem Secundus
profefTum, effe commentarium fi-
bi quo mederetur filio, fervis^
,

familiaribus. Nec alia ratione

medicinam exercuiffe Cornelium;
puto nec apud alios , nifi for-
,

te, quodnonnemini videoplace-

re , in gravioribus cafibus fic paf-
fuifeadiri, & eam rogarioperam,
* 6 qu3S-
quas virum nobilem tion dedecc-
ret. Verbo : talem opinor fuiflc
Medicum , qualis Cato fuic , aut
quales funt liodiequeRegum ar-
chiatri. Quijetfi nonomnibus vi-
gilant, miferabilibus tamenper-
fonis Sc ad fe, ceu iEfcuIapium ali-
quem, confugienribus fuam nega-
re opem nonfuftinenc; fcicntes ,
nulla re hominem magis accedere
adDeum^quam falutem homini-
bus dando. Prascer haec quse aut
dici in eamdem fenrenciam aut .

objici pofTunt jam funt ab aliis

,

vel occupata vel refutata utne- :

cefTe non fit illis repetendis vel

tempus prodigere, vel dotStas tuas
aures &
gravioribus intentascu-
risobtundere. Hocunumdicam,
qualis qualis nofter fuerit , dig-
niflimus eft , vei dodrinae cul-
tu, vel elegantiasnitore, nonfo-
lum qui legatur , fcd qui num-
quam de manibus deponatur. Me,
fateor , nullius poft Hippocratena
le(5tione vcl affici magis , vel
erudiri.
 ,

crudiri. Qno fadum, ut & faeplus

relegerim , & numquam fmevo-
to , exifterec aliquis , qui aut darec
eum nobi.s quam emendatiffimum,
auc emendandi maceriam fuppedi-
tarec.Quam tuo ri^ndem beneficio
conf cucus nobiiem locuple- &
tem, (latim operi admovi manum;
quo & meaelatisfacerem cupidica-
ti3& exfpeclaiioni eorum, apud
quos nulla nou occaiione lauda- &
re Cornelium noftruro ferio , &
commendare fura folicus. Quam
aucem mihi res fubmanii
feliciter
fucceiferic rc velim vel in primis
,

judicarc. Nam bscincerplurimas

mihi caufa eft quod CeKum i-
,

ftum quemmeum imagine qua-

,

damadoptionis feci,celebcrrimo
tuonomini, &
multis mihinomi-
nibus fufpiciendo colendoquecon-
fecrarim, In feculi quippe hujus
6c tam antiquitacis faftidiofi ,
quam novitatis omnis cupidi
confpedum proditurientem,nec
fine patrono aufum > cujus ifi

clien-
cllentelam potius, quam tuam
debui dare? Abfque illis certe fub-
fidiis , qu3e mihi nuraquam (ine
fumma laude loquendum ftudium
tuum juvandi publicum tulit fi ,

fuidet , vei animum non applicuif-

fem ad recognitionem Authoris uc
eruditiflimi , ica & corruptiflimi.
Qu^is credat , poft Egnatii , Coefa-
rii Conftantini, Stephani, Pan-
,

tini , RonfTei , Rubei , tot illa-

ilrium virorum diligentiflimas
curas 5 fuifTe mihi plufquam bis
mille locis corrigendum? Quo
ipfo quia fecifTe me opus putabam
non poenitendum, auttuo nomine
& feculo indignum, etiam hoc au-
fusfum illi infcribere. quamvis
non ignorem multo plura majora-
que me debere amori & beneficiis
in me tuis. Itaque te rogo
, Vir

ClarifEme hanc cautionem acci-

,

perecredici, &animi ad omnem

fegratitudinis memoriam obligan-
tis. Certehunc, quem eo vultu,
quo omnes literatos folesample-
<^i,fufctpiendum tibi oiFero,{i non
induttriae , falteni laboris mei foe-
tum, teitem elTe volo, quanri Sc
fim & in perperuam tibi fim fucu-
rusdebitor, Deus auc-em immor-
talis diu tefofpicem atqueinGola-
mem Reimedicse, literariae , pu-
blic32, imo mihi & omnibus bonis
confervet. Dabam Lugduni-Ba-
tavorum Menfe Augurto , ajini
cb b c Lvi I

Tmmminis atqne dignltatk

cnltoY ^ropenftjfmui

JOH. ANTONIDES
VANDER. LINDEN.
 L E C TOR I.

ISTO tibi , amice LeBoTy

A. CoRN. Celsum ,

latimjfmum ,
Apithorem
medicum fapiemtffimHm
I

prHdentijfimptmcjHe, Cu-
jpa eio amorem tihifiveiim commenda'
re^ idemfecero, qHodbederam qmJHf^

pendn vmovetert(^ bono ^emad-

modum namqtie vtrtmem non potefi
non amare acfequi qHifquis eimpnl^
,

chritHdinem atqne prettum novtt : ita

Celfum nemo non dflimat nemo non ,

dmrna verfare manHj verfare noEiHr^

naftHdetiqmn tnfHCcnm c^fangmnem,
e^Hodajpynt , convertere , ntfi qm igno-
rat , qHnnto nitore atqne cnltH, qnanta
indHjirta atquefolertta tjios de Re mC"
dtca lihrosoElo (folos nobis ex pluri'
hu4 eifqne erHditiffimis ingenii ac W-
giliarHm egregii elaboYatarum monu*
mentis reliqnos ) fcripferit i atque ex
Hippocrate CHmprimis medicinapa'
rente , cmraxerit , adhibiiis in omni
gravim negotio emm in CQnJtlmm a*
IffS,
lii^ > &{cmper qmdem optimls amho*
riha, ^ales omnino neceffe ejifmffey
Jtfola confifm ingenii magnimdme ,

ntilU artis exercitatione comparata

notitia , tam admirandHm nobis opiis
conctnnare ejl aggreffus, ^odme non
credere , jam ftipra dixi. Scepticos in
fcribendo feqmttim , amhorefi J^i-
Eidiantis, ^od fide fermonis ornatu
tntellexit j concedipotej} : nonfactle^Ji
de modo doBrinji Ita enimfcripjit , ttt

qmnemiqtiam dfibitavitinonfaam mo-

do fententiam aperte profiteri , fed &
fummorum quocjue virorum ad incH-^
dem cum rauonis tum expenentKs, re
vocare ; quin &
necejfana ac laudan
da in arithvti iibertue mutareprtzcepta
eorumt cjuimedendo fcribendoqHe fe o-
flendebcint abeyrareinon tamaplacitis
Cr a docirtna majorum.quam abojjicio
medtci. quod AfcUpUdes effe dtcebat

referente noliro, m tutOiUt celentery m

jucf4nde curet,Vbiqi autem ea ufns efi
modefiia CelfuSiUtjetfinumquam tan
ti putaret,authorem , quanti hominum

falmem , nemtnem fua tamen laude

 ,

,jamquam vero jam ipfius

fYaiidaret'
medicma ejfet m f^esfeci^,eafi^j
dtate
fluYimum inter fe dtffenttentes^ didu"
6ia'y ita tamen Dogmaticd (cjHdmini-'
me omriium defleBcbat ab Htppocrati-'
ca)fe appliCPiit adhtzjltqpte.m mmlomi"
nm etmmab EmpiriCdi atque Metho"
dicaprincipibus acceperitiqu<& rationa-
Ilsconje^iura atq;fidelis ufm compro
baffent : dignwvel ipfo propofito , ut
um penetraffe cujufvis fe^tn, omnta ^

atq^e deleBu habtto^in hanc velut muU

torum operum epitomen congeffiffe me-
liora qudque. credamm, Formaoperis,
fupra qtiam noflrumputat vulgus^ or^
nata efijC^ ordinata.Sermo toto tn ope^
replenm^purmi venufim, caftm, c^
quodprdcipuum efl , accommodm rei
tradendiZ adeo ut in medicina quidem
')

fjemo uti meliore ficribendi magiffro

queat.Ordo , quam in toto dilucidmiin
pariibm articulatm.tam efl in utnfique
appofitm adufum ^em
ut folumQeU
fmfpe^iiviti tta nthU eo non pertinens,
non neceffarium attuUt qmny refeBis:

emnibminon dicamfuperpiisified qu<&

alimdi
almnde (fr pojfmt (fr revera debem
accipheamjo/ummodo Medicmae par"
tem perfecmus eft , in ejHaproprie &
princtpaliter ars eonfifin.^o de dice^
rempltira , nifi te difcere hoc exipfa

amhore mallem, Ego certe,propterc]H&

dtxti illummihifemper hahit familia"
rem , C' digmm,in quo nonfolum ver-
fando ftudii i fed (^ emendando oper<&
plHrimumy atque lahoru ponerem.Ita"
qm concjwfitii in eam rem neceffarm ^
^H(Z (^mdempotui , hoc in prafenti egi ,

m textum exhiherem quam maxime

emendatum, Feci id adjutm iis fuhfi"
qmrum mox cataUgum exhthehom
dtis,

^uantumfecerim,non aliunde reBim

cognofces , quamfi conferre editionem
hanc cum omnihm velis ^ qudbprodie-'
runt haBenm. Prater cjha dixi , fatpe
mihi fuit Hippocrates adeundm,
^uem quanti nofterfecerit non tam ,

x oretpfitiSt quam opere difces quod ,

ejuta omnthm paginis cjHampluraexin--
de tranffumtacominet , atiEhrimeruit
nomen Hippocratislatini, caufa ^a
mhi curattmmrumque conferendij &
CQili"
eoUigendiqtioque^qUiX. Foejtm indoBijJt'
misfnis ad Hippocratem notationihu$
pridem obfervavit* J^ddam ^fedad"
rnodumpama.ex ingemo tentavij&^i'
Jt cum res apertspoflularetJn cmrisy
lihi mei miht lihri & ingenioft&fummo'
rumvirorum conje^iura nonprduce^
bant i malui errorem retmere , aut lo-
cum in fujpicione faltem relin^uere,
^od & eo fecurius mthi Itcereputa"
Q* D* fohannem Rhodium ,
vi i quia
vtrum inter [eculi &
noflraartispri'
mos a multis annis ex mHlto plurmis
,

CHmmemhranis tum lihris emaculatif"

Jimum &,quem ah Authore hahuit^ni"
torihautduhie reflitutum ac luculen'
tijfimis commemanis illuflrattim, pe-
nesjefsrvarefcio, ^em (jr rogo
(^
Ji
quidveteris fe amicitia memoria pati^
tur rojart ) ut ne dtutius protollat ex^
jpeBationem at^ue defiderium eorum ,

qui &
Celfum &
Rhodtuminpretio &
amoremaino fuo merno hahent' ^^of-
femata offendiplura nullum tamen ,:

prdter forte unum , quod nimio erat

a^^chQvvm aufusfum de medio tol-
lerei
 milum hucprdeumem hahe*
lerCy cjma
bam hbrum. Lthrorum tn capita dijiirr'
Bionesutiab ipfo authore ejfecertum
eftexyi- 12. &
viii. ^infineiita
lemmata illis adfcripta ejfe k lihrariist
(fr e margwein titulos tranjfumta , ns
locus quidem duhitandi eft, unde &
alicjuidlicere mihi in iftis pmavi.quin 9

fiforma operis fiviffet > redire eo , und^

venerant authoris injujfu , juftijfemm
Trmrh^c animus erat > notas addere^
& quafdam noftras in authorem ohfer"
vattones : (ed, prmr quam modo retU"
li , caufa aliafuit lihri forma , ^a m
(^ ego (^ typographm dJixi^ndfji^KrTQV
inprdfens malehamm: iUe lucri gra*
,

ita 7 ego, authoris. ^uemmihifpes eft

reperturum tantoplures emtores leUo"
refque ,*
quanto eft editio ifla cMcris
cmendatior, c^ elegantior atqueap-
tioradcircumferenaum. Vale^ c^ tuHS
mihifavor fit ftimulo adtuumin com*
modum majora melioraquc conan^
 L I B R I,
Quorum mihi ufus fuit in hoc
opere recognofcendo.

/}. feu ^^Tz^ee^oi codicis TttrijFen'

I defcnptum anno cid cxxiv.

fis ,

Communicavit V.cL V.Ioh. Hoorn-

heeck , SS. rheol. D. CP' Trofeff,
erdin. in ^cademia , ac V. D. Vin. in EccU'
fa , quie efi Lugd, Batavomn CoUega feve- ,

rendus. . / '
/
a^ud Mdum. r ji8.
Liber editus Venetiif ,

in^. fedfeddo coUatus atque emendatus h

V. cl. lac. Carf^entario , Do3. Med. Varim
fienfi e?* Trof.Regio, ex codicihusduorunt
Med. Varifienftum , nempe loh. Fernelti , w-
ri incomparabilis , e?- Joh. Capellani , qui ei
in. comitina.^rchiatrvn anno c D lv 1 1 r. i j i

fuccejfit apud Henricum 11. Galliarnm Kt-

gem. Mutuo dedit V. cl. D* GuidoVatinus ,
Bellovacus , po^. Med. Varipenfis CP* Vro-
fefforJlegius amicus mihi eximius.
,

Mius ibidem editus 1^49. in fol. cum

Medicis antiquis. QuemfttamaHu V. cl. Nic,
^ancelius contulit cum editionihus, quot^aot
fuo tempore extahant , excepta Stephani i to
to opere ad marginem adfcriptis non modo
k^tQnibHS , kH h Ubr& , qui erat pra manu ,
varia--
variahant jfed g>' Ifropriis cdnjeBuris , rar
nonbonis c^ doclis. JHunc quoqne ntendnm
dedit V. cLT>. Guido Vatinus , ob finguUrt

publicumjuvandi fiudium num^uam e^ nul-

linonlaudandus.
^lius Lugduni editus apud Joan. Tor^
n<efim i ^ 5 4. i?^ 12 cui ad oram V. iU. lof
, .

Scaliger ,feculi miraculum , gt- Veteris cujufm

dam codicis leBiones cp* fuas emendationes
atque notas adfcripfit, Quem ipfe tefiamento
reliquit V.cl, D- JElio Everhardo Vorftio ,
Botanices ac Medicince ,dum viveret , Vro-
fejfori primario ego autem ufui acceptum
;

debeo V. cl. D. .Adolfo Vorfiio , Parenti opti-

mo in utraque ^ profejftone zp* dignitate
fuccejfori dignijftmo , ac CoUega meo hono-
rando,
Varice le^iones , k Mfs. Codice antiqus
Sibl. Regi<e Tari/ienfis, qui infcriptus erat y
Medicina antiqua, defcrtpt anno 163 1. i
V. cL D. loh. mUo
, Med, DoS. c^ ^oftea

Trofejfore in/igni.
Varice leBioneselihro Sacri lohannls , ai
eodem e%cerpt<e, Et has 0?* pnecedentes mihi
utendas dedit D. ^ntonius Clementius ,
f(SHfSteJ^ttiS , Cl. D. WaUi ex fororenepos ,
juvenis doBm^ probus , pius^ ^ , f fatd
(ivijjmtylongioxfvitadignus,
Trter quce contuli etiam eornm editiones^
emendationes , annotationes , leBionefque
varias , quotum in epifiola ad Cl. D. Vati-
nmfeci mmionm iuemadmodm e^ illa ,
qiu
quos Uniis Cornarius in comm, ad GdU it
Comp, pharm, quaqtiealii crcelebres tnter
Criticos ( quos Fax artium liheralium exhi^
bet ) authores ohfervarunt. Hoc quoque te
fcire tua intereffey LeUor amice , putavi.
mnc adi ad ^uthorem, Quem , ficum cur<C
O* Pudio leges yfpondeo ,

Leftio leda, niagis decies repetita,

pkcebit.

A. CORN.
 LIBER PRIMUS.
PR^FATIO.
T AlimentA faniscorpo-
fibus Agricultura,{ic fanita-
tem iEgrisMedicina promit-
tit, Hasc nufquam quidem

non eft. Siquidem ctiam im-

peritiffims gentcs herbas , aliaque promp-
ta in auxilium vulnerum morborumque
novcrunt. Veruntamen apud Gra:cos ali-
quanto magis , quam in ca^teris nationi-
1 bus , cxculta eft ac nc apud hos quidem i
:

prima origine , fed paucis antc nos fecu-

lis; otpotccum vetuftiflimusauthor iEfcu-

lapius cclebrctur. Qui , quoniam adhuC

rudcm & vulgarem hanc icicntiam paulo
5fubtiliuscxcoIuit, in dcorum numcrura
reccptus cft. Hujus deinde duo filii , Po-
dalirius & Machaon , bello Trojano du*
cem Agamemnonem fecutl y non me*
^tocrciQ opco) CQlDiDiiitoxubus iuisattu
 ,,

4 C O R N. C I L $ I
A. tih^T,
lerunt. Quostamen Homcrusnon inpc-
flilcntia, neque in variis generibus mor-
borum alitjuid attulifle auxilii , fcd vulne-
ribus tantummodo ferro & medicamcntis ^
xnedcri folitos eflepropofuit. Exquoap-
paret, has partes mcdicina: folas ab his
cfle tentatas, eafque efTe vctuftiflimas.Eo-
demque authore difci potcft morbos ,

tum ad iram deorum immortalium rcla- 1 o

tos cfTe & ab iifdcm opem pofci folitam.
j

Verique fimile eft non multa auxi-

, inter
lia advcrfse valetudinisplerumque tamcn
,

eam bonam contigifle ob bonos mores

guos ncquc' defidia , neque luxuria vitia- ly
rant; Siquidem hvBc duo corpora , prius
in Grxcia, deinde apud nos afflixerunt.
Ideoque multiplex ifta medicina ncquc ,,

olim neque apud alias gcntes neceflaria

,

vix aliquot ex nobis ad fenedutis princi- io~

oia perducit. Ergo ctiam poft eos , dc qui-
bus rctuli , nulli clari viri medicinam
cxercuerunt ; doncc majore ftudio lite-
rarum difciplina agitari coepit , qua: ut
animo pra:cipue omnium nccefraria, ficiy
corpori inimica eft. Primoque medcndi
fcientia , fapientiae pars habcbatur , ut &
morborujn curatio , & rcrum naturx con- ,

teraplatio fubiifHcmauthoribus nata fit: I

hanc maximc requircntibus , 3 a|

fcilicet his
qiiicorporum fuorum robora inquicta |

cogitatione , nofturnaque vi^ilia ininue- |

Wnt. Idcoquc multos ex fapientiae pro- f
fefTo-
 :,

Tff, Medicina^ j
'
feiToribus pcritos ejus fuifle acccpimus
clariffimos vero cx Pythagoram Sc
his ,

Empedoclem & , Democritum. Hujus au*

jtem (utquidam crediderunt j difcipulus
Hippocrates Cous,primus quidem ex om-
nibus memoria dignis , ab fludio fapiea-'
ti^B difciplinam hanc feparavit , vir & artc

& facundia infigois. Poft quem Diocles

loCaryftius, deindePraxagoras 5cChryiip-
pus tum Herophilus & Erafiftratus fic ar-
,

tem hanc exercuerunt , ut etiam in diver-

fas curandi vias procefTerint
lifdem temporibus in tres partes medi-
1 5" cinadidufta eft ut una ellet , quas vi(^u
:

altera, quas medicamentis: tertia, quaima-

nu mederetur, Primam ^ewnfUidi , fecun-
dam (pa^ftuicMxluf , tertiam ziii^ZT^*^
Grxci nominaverunt. Ejus autem,quas vi-
^o du morbos curat longe clarifiimi autho-
,

res etiam altius qua^dam agitareconati,re-

rum cjuoque naturs fibi cognitionem ven-
dicaverunt,tanquam finc ea trunca & de- ,

bilis medicina efTet. Pofl quos Serapion ,

2^5 primus omnium , nihil hanc rationalcm

difciplinam pertinere ad medicinam pro- ,

feiTus , in ufu & experimentis eam pofuit.

Quem Apollonius,& Glauciasj& aliquan-
to pofl Heraclidcs Tarentius , & alii quo-
3 o que non mediocres viri fecuti, cx ipfa pro-
fcffione fe lfiir{ixwff appellaverunt Sic
in duas partcs ea quoquc, quae vidu curat
incdicina divifa cfl , aliis rationalcm ar-
A % ten3|
 ,

'4 A. C OR.N. Gelsi ^.r.

tem,aliis iifumtantum libi vendicamibus:
nullo vero quicquam poft eos qui ilipra ,

Comprehenfi funt , agitantc niii ouod ac-

,

cepcrat: doncc Afclepiades medendi ratio- ^

ncm ma^na ex parte mutavit. Ex cujus
fucccflbribus Themifon nuper ipfe quo-
quequasdam in feneftutc deflexit. Et per -

lios quidem maxime viros falutaris ifta no-

his profcffio increvit. iq
Quoniam autem cx tribus mcdicinse
f artiBus , ut difficillima, fic ctiam clarifll-
xna cft ca , quse morbis medetur, ante om-
uia de hac aicendum eft Et, quia priraa in
.

ca diilenfio cft,quod alii fibi experimcnto- j^

xum tantummodo notitiam ncceflariam '
cfle contendunt:aIii,nifi corporum rerum^
quc naturalium rationecompcrta non fa- ,

tis potentem ufiim ciTe proponunt: indi-

candum cft , quaj maxime cx utraqucpartcib
<iicantur , quo facilius noftra quoque opi-
iiio intcrponi poiilt.
Igitur hi , qui rationalem mcdicinam
prontentur , propo-
haec nccciTaria cfife

nunt:Abditarum & morbos continentium i$

caufarum notitiam , dcindc Evidentium
poft hxc etiam Naturalium acflionum ,
noviflime Partium interionim. Abditas
caufas vocantjinquibus rcquiritur, ex qui-
busprincipiis noftra corpora fint , quid fc- 30
Cundam , quid adverfam valctudincm fa-
ciat.Ncquc enim credunt,po{Ic eum fcirc,
^uomodo moibos curaxe conv^niat , qui

ndc
 :

Prf/. M i D I C I N A. %
nnde hi fint , ignoret. Neque eile diibium a
quin alia curatione opus fit , fi ex quatuor
principiis vel fuperans aliquid vel defi-

f ciens
adverfam valetudinem creat; ut qui-
dam ex fapientiae profeflbribus dixcrunt
alia in humidis omnc vitium eft j ut
, fi

Herophilo vifum eft alia, ii in fpiritu ; ut:

Hippocrati : alia , li fanguis in eas venas,

loquasfpiritui accommodat^efunt, transfiin-
ditur, & inflammationem , quam GrzEci
^Xiyf*ovy.9 nominant, excitat, eaquein-
flammatio talem motum efficit ,
qualis in
febre eft;ut Erafiftratopiacuit alia,firaa-.
1 5 nantia corpufcula per invifibiliaforamina
fubfiftendo iter claudunt ; ut Afclepiades
contendit. Eum
vero rc(5le curaturum ,
qucm prima origo caufas non fefellerit.
Neque vero inficiantur experimenta quo- ,

to qiie efle neceflaria ; fed , ne ad ha*c quidem

aditum fieri potuifTe , nifi ab aliqua ratio-
ne, contendunt. Non enim quidlibet
anti-
- quiores viros ajgris inculcafle; fed cogitaf-
fe quid maxime conveniret
, id ufu ex- ; &
lypIdrafTe, ad quod ante conje<5tura aliqua
dudli efTent.Neque interefle, an initio ple-
raque explorata fint , fi a confilio tamen
ccKperunt. Et id quidem in multis itafc
haberc.SaBpc vero etiam nova incidere ge-'
30nera morborum, in quibus nihil adhuc
ufus oftenderit. ut ideo neceflarium fit

animadvertere, unde ea coepcrint; ceu finc

quo ncmo mortalium reperire pofllt , cur
A 3 hoc.
 ,

4 A. COR.N. Celsi Lih.i.

hoCy qiiam illo , potiusutatur. Et obhsec
quidem in obfcuro pofitas caufas perfe-
^uuntur. Evidentes vero has appcllant
in quibus quaerunt , initium morbi calor t
attulerit , an frigus famcs an fatictas ; j^ &
quxfimiliafunt. Occurfurum enim ini-
tio dicunt cum , qui originem nonigno-
rarit. Naturales vero corporis a<ftiones
appellant , per quas fpiritum trahimus & 1
cmittimusj cibum potionem^ue afliimi-
mus& concoquimus itcmque per quas :
,

cadem ha:c in omnes membrorum partes

digeruntur. Tum requirunt etiam ,
qnare
vcnas noftra; modo fubmittant fe, modoi^
.ittollant : quaj ratio fomni i quas vigilias
iit. Sinc quorum notitia neminem putant ,

yel occurrerc , velmederimorbis, intra

hacc nafcentibus, pofTe. Ex quibus quia
quammaxime pertinere ad rcm concodio 20
videtur,huic potifllmum infiftunt;&,duce
aIii,Erafiftrato,attericibum in ventre con-
tendunt : alii, Pliftonico Praxagorajdifci-
pulo putrefccre alii credunt Hippocrati,
,
:

pcr calorem cibos concoqui.Acceduntquei^

Afclepiadis scmuli , qui, omnia ifta vana &
f upervacua efle , proponunt. Nihil enim '

concoqui,fed crudam materiam licutaf- ,

fumpta eft in corpus omne diduci.Et haec

,

quidem inter eos parum conftant.lllud vc- 3

ro convcnit,aIium dandum cibum labo-
rantibuSjfi hoc;aIium,li illud verum eft.Na
a teritur intus , eum quaerendum efTe qui ,

y. \ facii-
 Vraf, Medicina. 7
facillime teri poflit. Si pntrefcit , eum in
giiohoc expeditiflimum eft.Si calorconco-
quit, eum,qui maximecaloremfoveat.At
5 nihil cx his t&
c[uBrcndum , fi nihil con-^
coquitur ea vero fumenda , qux maximc
:

manent , qualia aflumpta funt. Eademquc

ratione, cum fpiritus gravis eft, cum fom-
nus aut vigilia urget,eum mederi polTe ar-
10 bitrantur,qui priusilla ipfa,qualiter eveni-
ant, perceperit. Prastcr hcec , cum in inte-
rioribus partibus & dolores & morborura
, neminem putant
varia genera nafcantur
adniberepofleremedia^quas ipfeigno-
his
15 ret. Ncceflarium ergo efle , incidere cor-
pora mortuorum, eorumque vifcera atque
inteftina fcrutari.Longeque optime fccifTe
Herophilum & Erafiftratum, qui nocentes
homines,a regibus cx carccre acceptos,vi-
lovosinciderint, confiderarintque , etiam-
num fpirituremanente,ea,qua2 natura antc
eorumquc pofituram, colorem,
claufiflet ,

figuram , magnitudinem , ordinem, duri-

tiem molliticm lasvorem, confra(H:um:
, ,

^jprocefTus deinde fingulorum & receflus,

five quid infcritur alteri fivc quid partem ,

altcrius in fe recipit.Nequeenim,cumdo-
lor intus incidit , fcire ,
quid dolcat, eum ,

qui qaparte quodque vifcus inteftinumvc

|0 Ut,non cognoverit. Ncque curari id, quod
aegrum eft, pofTc ab eo ,
qui,quid fit, igno-
rct. Et cum per vulnus alicujus vifcera
patefadta funt , eum , qui fanx cujufquc
A 4 colo-
 5

t A, C O R N. C E L S 1 X-th. I.

olorcm panisignoret ,nefcirc,qaid inte-

gruin,quid corruptum fitjidco nec {ucctir^
ycrc^uidciB pofle corruptis : aptiufquc
extrinfecus imponi remedia , compertis
$
interiorum & fcdibus &figuris , cognita-
gue eorum magnitudinc : iimilefque om-
ma y quaepropofitafunt,rationeshabcre.
Kcque efle crudele,ficut pleriquepropo-
3iunt,hominum nocentium,& horum quo- lo
cjuepaucorum , fuppliciis remcdia popuiis
jnnocentibusfeculorum omnium quasri.
^
Contra hi,<jHi fe 1 f3-g/ix; ab experien-
th nominant, evidcntes quidem caiifas, ut
iiece{Iarias,ample(5luntur; obfcurarum ve- 1
To caufarum & naturalium adionum quse-
ftionem idco fupcrvacuam eile contcn*
dunt,quoniam incomprehenfibilis natura
fit. Non polTc vero comprehcndi
, patere
cx eoriim, quidc his difputarunt , difcor- io
dia : cum de ifta re , ncquc inter fapicntia;
profcflbres,nequeintcr ipfos medicos con-
veniat.Curenimpotius aliquis Hippocra-
li crcdat,quamHerophilo?curhuic potius,

quam Afclepiadi ? Si rationcs fequi velit z ,

j
omnium pofle videri non improbabiles fz :

curationes , ab omnibus his segros perdu-

Oios eile ad fanitatem. Itaque neque difpu-
tationi , nequc authoritati cujufquam fi-
dcm derogari oportuifle. Etiam fapientiac^o
fludiofos maximos medicos cfTe , fi ra-
tiocinatio hos faceret :nunc illis verba
fuperefTe , deefTe medendi fcicntiam.Dif-
fcrrc
 ;

Pr<e/. Medicina. p
ferre qiioquc pro natura locorum ',
ge
nera medicina: & aliud opus eiTe Romae ,
j

aliudiniEgypto, aliudinGallia. Quodii

y morbos has caufae facerent,(]ua2 ubique cas-
dem eifent, remedia quoque ubique eadcm
^& debuilfe. Siepe etiam caufas apparerc,
utputalippitudinis, vuJneris;nequeexhis
patere medicinam.Quod fi fcientiam hanc
10 non fubjiciat evidens caufa multo minus ,

eam poffe fubjicere, quasin dubio eft.Cum

i^itur illa incerta incomprchenfibilifque
fit , a certis potius dz exploratis petcndum
ti^Q prajfidium ; id efl , his , quae experien-

1 5 tia in ipfis curationibus docucrit , ficut

omnibus artibus. Nam ne agri-
in caetcris
colam quidem aut gubernatorcm difpu-
tarione , fed ufu fieri. Ac , nihil iflas cogi-
tationes admedicinam pertinere eo quo- ,

loque difci quod qui diverfa de his fenfe-

, ,

rint, ad eandem tamen fanitatem homincs

perduxerint. Id enim fecifle , quia non
ab obfcuris caufis , neque a naturalibus
a<5lionibus qu^ apud eos diverfa: erant
,

2^ fed ab expcrimcntis , prout cuique rcfpon-

dcrant , medendi vias traxerint Ne inter
initiaquidem ab iflis qujeflionibus dedu-
dtam efTcmedicinamjfed ab cxperimen-
tis. ./Egrorum enim , qui finc medicis e-

jorant , alios propter aviditatem primis die-

bus protinus cibum aflumpfiffe, alios pro-
pter faflidium ab{linuifle,lcvatumque ma-
gis cqjwiii morbum fuifTe , qui abflinuc-
A f janr.
 ,

W A. CORN. Cei,s I Lih,i,

rant. Itemque alios in ipfa febrealiquid
cdifle, aliospaulo ante eam alios poft re-,

mifllonem ejus optimedeindehis ceffif-

:

fe, qui poft finem febris id fecerant. Ea-f

demque rationealios interprincipiapro-
tinus ufos eflecibo pleniore , alios exiguoj

graviorcfque eos fados , qui fe implerant.

Hafc fimiliaque cum quotidie inciderent
diligentes homines notafle,quapIerunque lo
melius refponderent: deinde asgrotantibus
ca pra^cipere ccepifle. Sic medicinam or-
tam,fubinde aliorum falute, aliorum inte-
ritu , perniciofa difccrnentcm a falutari-
bus. Repertisdeindemedicinseremediis ,15
Komincs de rationibus eorum diflererc
coepifTe^nec poft rationcm , mcdicinam ef.

fe inventam ; fed poft invcntam mcdici-

Jiam , rationem efle quajfitam. Requirere
ctiam , ratio idcm doceat quod cxperien- 10
,

tia, an aliud. Si idem, fupcrvacuam efTe fi :

aliud, etiam contrariam. Primo tamcn re-

media exploranda fummacurafuifi[e,nunc
ero illa explorata efTc : ncque ulla aut
Bovagcneramorborum rcpcriri , aut no- 1^
vam medicinam. Quod fi jam
dcfidcrari
incidat mali genus aliquod ignotum , non
ideo tamen fore mcdico dc rebus cogitan-
dum obfcuris fed eum protinus vifurum ,
:

uimorboidproximum fit; tcntaturum-30

que rcmcdia fimilia illis , quaj vicino malo
fajpe fuccurrerint ; & pcr ejus fimilitudi-
iicro opem repcrturmn, Nequc enim fe di-
ccrc.
 fr^f. Medicina. if
cere, coniilio medicum non egere, & irra-
tionabileanimalhanc artem poile prajfta-
rcjfed has latentium rerum conjefturas ad
5 rem non pertinere,quia non interfit , quid
morbum faciat , fed quid tollat. Necjue ad
rem pertinere quomodo
, , fed cjuid opti-
me digeratur : five hac de caufa concodlio
intercidat, iive deillaj &five concodio
iofitilla,livetantum digeftio. Nequequ<e-
rendum eiIe,quomodo fpiremus ; fed, quid
gravem tardumque fpiritum expediat : ne-
que , quid venas moveat;fed, quid quaque
motus generafignificent.Hsec autem cog-
1 5 nofci experimentis.Et in omnibus,ejufiiio-
di cogitationibus in utramque partem diA
feri pofife.Itaque ingenium & facundiam
vincerermorbos autem,non eloquentia,fed
remediis cnrari. Quaefiquis elinguisufu
aodifcreta benenorit , hunc alicjuanto ma-
jorem medicum futurum, quam fi finc ufii
iinguam fuam excoluerit. Atque ea qui-
dem,de quibus eft didum, fupervacua eile
tantummodo. Id vero, quod reftat, etiam
*5 crudele ; vivorum hominum alvumatque
prascordia incidi ; & falutishumanjepra:-.
fidem artem, non folum peftcm alicui, fed
hanc etiam atrocilfimam inferre:cum prar-
fer tim ex his, quas tanta violentia quseran"

50 tnr , alia non poflJint omnino cognofei ,

alia poffint etiam fine fcelere. Nam colo-
rem, lasvorem, mollitiem, duritiem, fimi-
liaquc omnia , non eiTc talia , incifo cor-
K 6
'
porc 3
 ,,

T A. Cqrn. Cblsi ZfLu

pore qualia integro fuerint. Tum quia ,
,

corporibus inviolatis haec tamenmetu , ,

dolore , inedia , cruditatc , lalTitudine , &

millc aliis mediocribus afFeiflibus fjepej'
mutantur. Undemultomagisverilimile
interiora,quibus major mollities & lux ip-
fa novaeft,fubgravi(!imis vulneribus & ip-
fa trucidatione mutari. Neque (juicquam
cfleftultius,quam quale quid vivo homine lo
moriente , imo jam
cft,tale exiftimare efTe
mortfft). Nam ne uterum quidem,ut nihi-
lominusaerem contineat, fpirantehominc
pofTe diduci : fimulatque vero ferrum ad
pra^cordia acceliit , & difciiliim tranfver- 1
^
liim feptum eft , quod membrana qua-
dam fuperiores partes ab infcrioribus di-
ducit(Ji^^yjt Grxci vocant)hominem
'protinus animam amittere: itaque demum
iiiortui pracordia & vifcus omnc
incon-20
ipeftum latrocinantis medicidari: quod
necefle fit tale efte , qualemoriui fit non ,

^uale vivi fiiit. Itaque confequi mcdicum

ut homincm crudeiiter jugulet ; non ut
iciat,qualia vivi vifcera habeamus. Si quid i^
lamen fit , quod adhuc fpirante homine
confpedlui fubjiciatur , id faepc cafum of-
ferre curantibus, Interdum cnim gladia-
torem militem in acie vcl
in arena , vel ,

viatorem a latronibus exceptum fic vuIne-50

lari, ut cjusintcrior aliqua pars , & in alio
alia , poiitum
aperiatur; atque itafcdcm ,

idinero^ figuram , iimili^quc cognofccrc

pru-
 ,

Trsf. Medicina. ij
prudentem medicum , non caeclcm > fcd
ianitarem molientem;idque per mifericor-
diam ^[(cqiTlQ , cjuod alii dira crudelitatc
j cognoverint. Ob haec,nemortuorum qui-
demlacerationem neccflariam efle. Qua;,
etfi non crudelis tamen foeda lit, cum ali-
,

ter pleracjuc in mortuis fehabeant quan- :

tum vero in vivis cognofci poteft, ipfaca-

lOratiooftendat.
Cum hajcper multa volumina, perque
magnaj contentionis difputationcs-a me-
dicis f^epc tradtata iint atque tradentur r
fubjiciendum eft , qux proxima vero yi-
'fderi polfmt, neque addidta alnerutri opi-
nioni , neque ab utraque nimium abhor-
rentia , fed media quodammodo inter du
verfas fententias. quod in plurimis con-
tentionibus deprehendere licet , line am-
aobitionc vcrum fcrutantibus,perindeutia
hac ipfa re. Nam <\mx demum caufx , vej
fecundam valetudinem praeftcnt , vel mor-
bos excitent; quomodo fpiritus^aut cibus
vel deferatur , vel digeratur , ne fapientiae
2^f quidem profeflbres comprehen-
fcientia
dunt, fed conjeiflura profequuntur. Cujus
autcm rei non eft certa notitia, ejus opinio
eertum reperire remedium non poteft. Ve-
rumque ^{i.,;^^ ipfamcurandi rationem ni-
3ohil plus conferrc quam experientiam.
,

Quanquam igitur multa fint,ad ipfas artcj

proprie non pertinentia , tamen easadju-
vant,excitando artificis ingenimn. Itaque
ifta
 ,, 5

14 A. C O R N. C E L s T Lih.i,

iftaquoque naturse rerum contemplatio

quamvis non faciat medicum aptiorem ,

tamen medicinae reddit. Profe<5lo verifi-

mile eft & Hippocratem & Eraliftratum S
,

& quicunque alii non contenti febres &

,

ulcera agitare rerum quoque naturam ex

,

aliqua parte fcrutati funt,non ideo quidem

medicos fuiile verum ideo quoque majo-
,

res medicos extitiffe. Ratione vero opusio

cft ipii finon femper inter ob-
medicinsE ,

fcuras caufas neque inter naturales adio-

,

nes tamen fsepe. Eft cnim hsEC ars con-

,

jedluralis , neque refpondet ei plerumquc

non folum con jedura ,fed etiam experien- 1
tia. Et interdum non febris , non cibus
non fomnus fubfequitur , iicut afTuevit.
Rarius,fed aliquando morbus quoque ipfe
novus eft : quem non incidere manifeftc ,

falfum eft ^ cum ^etate noftra qusedam ex 10 ,

naturalibus partibus carne prolapfa 8c a-

rentCjintrapaucashoras expiraverit; fic ut
nobilifljmi medici neque gcnus mali , ne-
que remedium invenerint.Quos ideo nihil
tentafle judico , quia nemo in fplendidaiy
perfona periclitari conjelura fua voluerit;
ne occidifle , nifi fervaflet, videretur. Veri
tameniimileeft^potuifTe aliquid excogi-
tare 5 detrafta tali vcrecundia , & fortane
refponfurum ftiifTe id , quod aliquis eflet 30
expertus. Ad quod medicinse genus , ne-
que femper fimilitudoaliquidconfert; 8c
fiquando confcrt.tamen idipfum rationa-
bilc
 ,

Vraf, Medicina. 15
bileefl,inter multaiimi]iagenera,& mor-
borum & remediorum cogitare quo po-
, ,

tiffimum medicamento fit utendum. Cum

jigitur talis res incidit , medicus ali^uid
oportet invcniat , quod non ubique for-
taile , tamen etiam refpondeat.
fed fxpius
Petet autem novum quoque confilium
non ab r ebus latentibus ( iftx enim dubias
10 & incert^ funt ) fed ab his , quas explorari
poilunt ; id eft , evidentibus caufis. Inter-
eft enim morbum , an fitis an
, fatigatio ;

-fngus, an calor
an vigilia , an fames hct'-
;

rit an cibi vinique abundantia, an intem-

;

J5perantia libidinis. Neque ignorafe hunc

oportet, quas lit aegrinatura: humidura
ma^is, an magis ficcum corpus ejusfit."
validi nervi , an infirmi : frequens adver/a
valetudo an rara ; eaque, cum eft , vehe-
,

aoniens efle foleat,an levis; brevis, an Jonga:

quod is vitas genus fit fecutusjlaboriofum,
anquietum; cum luxu,an cum frugalitate.
Exhisenim, fimilibufque f^epe curandi ,

nova ratio ducenda efl. Quamvis ne hsec

*5 quidem lic prasteriri debent , quafi nullam
controverfiam recipiant. Nam & Erafi-
flratus non ex morbos dixit quo-
his fieri ;

niam & alii , & iidem alias pofl ifla non fe-.
bricitarent.
|o Et quidam Methodici feculi noflri , fub
authore (ut ipfi videri volunt) Themifone
contendunt, nulliuscaufas notitiam quic-
qitamadcurationes perynere:fatifqne efTe,
qusdaia
iS A. CoRN. Celsi Lib.i,

qusedam commiinia morborum intijeri.

Etquidem horiim tria genera clTe unum ,

adftridlum altcrum fluens , tertium mix-

,

tum. Nam modo parum cxcernere zgros, f

modo nimiumrmodoalia parte parum,alia
nimium. HEcautem gencramorborum,
modoacutaeiTejmodo longa; & modo in-
crefcerc , modo coniiftere , modo munui
confuevifre.Cognito igitur eo,quod cx his lo
cft, fi corpus adftridlum eft , digcrendum
cfle: fi profluvio laborat continendum : fx

mixtum vitium habet occurrendum fub-

,

inde vehementiori malo. Et aliteracutis

morbis medendum alitcrvetuftis: aliteriy
,

increfcentibus, aliter fubfiftentibus , alitcr

jam ad fanitatem inclinanribus. Horum
obfervationem medicinam cfTe. quam ita
finiunt , ut quafi viam quandam, quam
Hi^hf Gr*Eci nominant,corumque,quje in 2Q
morbis communia funt contcmplatricem
,

cfle contendant. Ac neque rationalibus fe,

neqne experimenta tantum fpedantibus
annumerari voiuntrcumabillis eo nominc
rfiflentiant, quod in conje(5lura rerumla-lf
tcntium nolunt cfTc medicinam: ab his co,
quod parum artis cflTe in obfervationc ex-
pcrimentorum credunt.Qiiod adErafiftra-
tum pertinet, primum , ipfa evidentia ejus
opinionixcpugnat; quia raro,nifi poft ho-30
rum aliquid morbus venir. Deinde non
,

fequitur, utquod alium non afEcit, auc

cundem alias , id ne aUeri quidcm aut ei-
dcm

i
 ,

py^/. Medicina. 17
dem tcmpore alio noceat. Poffant cnim
quaedam fubefTe corpori , veljex infirmita-
tc ejiis , vel ex aliquo afFeftu , qu^e vel iii

non funt, vel in hoc alias non fuerunt,

^ alio
caque per fe non tanta ut concitent mor- ,

bum; tamen obnoxium magis aliis injuriis

corpus Quod fi contempIatio
efficiant.
nem rerum natura^Cquam non temereMe-
lodicilibi vendicant) fatis comprehendiflet,
ctiam illudfcifTet nihil oinnino ob unam
,

caufam ficri fed id pro caufa apprehen*

,

di ,quod contulifTe plurimum videtur.

Poteft autem id , dum folum efl , noa
1 5 movere quod jundlum aliis maxime mo-
,

vet. Accedit adh2C, quod neipfe quidera

Era{iflratus,quitransfufoin arterias fan-
guinefebremfieridicit, idque nimis re-
pleto corpore incidere,reperit, cur ex duo-
io bus aque rcpletis alter in morbum inci-
,

derit, alteromni pcriculo vacarit;quod

quotidiefieri apparet. Ex quo difci potefl
Ut vera fit illa transfiifio , tamen illam non
per cum plenum corpus efl
fe , , fieri ; fed
2-5 cum horum aliquid accefTerit.

Themifonis vero semuli fi perpetua ,

j

quse promittunt , habent, magis etiam ,

quamiliirationalesfunt. Ncque cnim , fi

quis non omnia tenet , quae rationalis alius
3oprobat,protinusaIio novo nomine artis
indiget : fi modo quod primum
,
cfl , non
memoriseroli, fed rationi quoque infiftit.
Sin , quod vero propius efl , vix ulla perpe-
tua
 .

i8 A. Corn.Celsi Lih. r.

tua pr^Bcepta medicinalis ars recipit, iidem

fiincquod iiy quos experimcnta fok fufti-
,

nent eo magis , quoniam fi compreflerit

: ,

aliquem morbus,autfuderit,quilibet etiam 5

imperitifllmus videt. Quid autem com-
prefHim corpusrefolvat , quidfolutum tc-
neat, fi i ratione tradtum ell, Rationalis eft
medicus ;iin ut ei qui fe rationalem ne-
,

gat confiteri necefle eft ab experientia 10

, , ,

Empiricus. Et ita apud eura morbi coghi-

tio extra artem , medicina intra ufum eft.
Neque adjeftum quicquam Empiricorum
profeffioni , fed demtum eft quoniam; illi

multa circumfpiciunt , hi tantum facilli- 1 ^

ma, & non plufi,quam vulgaria. Nam& hi,
qui pecoribus ac jumentis medentur , cum
propria cujufq; ex mutis animalibus nofle^
non poffintjCommunibus tantummodo in-
fiftunt.Et exterse gentes cum fubtilem 10 ,

medicinsB rationem non noverint, com-

muniatantum vident. Et qui amplc va-
letudinarios nutriunt , quia fingulis fum-
ma cura confulere non fuftinent, ad com-

njunia confugiunt. Neque , hercules ,15

ifta
iftud antiqui medici nefcierunt , fed his
contenti nonfuerunt. Ergoetiam vetuftif-
iimus author Hippocrates dixit, mederi
oportere, & communia, & propria intuen-
tem. Ac ne ifti quidem ipfi intra fuamjo
profeflloncm confiftere uUo modo poflunt.
Siquidem & comprefforum fluencium &
morborum genera diverfa funt ; faciliuf-
quc
 ,
,

?r<e/. Medicina. 19
que id in his , quas fluunt , infpici poteft.
Aliud eft enimlanguinem , aliud bilem, a-
liud cibum vomere : aliud dejeftionibus
f aliud torminibus laborare : aliud fudorc
digeri,aliud tabe confumi. Atque in partes
ijuoque humor erumpit , ut oculos , auref-
quo periculo nullum humanum men-
quc.
brum vacat. Nihil autem horum lic ut ,

loaliudcuratur. Ita protinus in hisa com-

muni flucntis morbi contcmplatione ad
propriam medicina defcendit. Atquc in
hac quoque rurfus alia proprietatis notitia
fsepe neceflaria eft ; quianon eadem om-
15 nibus, etiamin fimilibus caiibus,opituIan-
tur. Siquidem certx quaedam rcs funt
qua: inpluribus ventrem aut aftringunt,
aut refolvunt. Inveniuntur tamen , in qui-
bus aliter , atque in caeteris , idem eveniat.
2.0 In his ergo communium infpedio contra-
ria eft propriorum tantum falutaris. E6
,

caufe quoque asftimatio faepe morbum

folvit. Ergo etiam ingeniofilfimus fecuH
noftrimedicus, quemnupervidimus, Caf.
i y fius, febricitanti cuidam & magna fiti afFe-
fto cum poft ebrietatem eum premi cos-
,

pifTc cognofceret , aquam frigidam irigef-

iit. Qua ille epota cum vini vim mifcen-
,

do fregiflet protinus febrcm fomno & fu-

,

jodorc difcuflit. Quod auxilium medicus

opportune providit , non ex eo , quod aut
ftri(flum corpus erat , aut flucbat , fed ex
caufa , qua ante prsecefTerat. Eftque etiam
pro-
 , o

io A. C o R. N. C E L s I Lih. r.

proprium aliquid & loci & tcmporis , ^is

quoque authoribus. Qui cum difputant,
juemadmodum fanis hominibus agendum
lit , prsecipiunt , ut gravibus aut locis aut J
temporibus magis vitetur frigus, a2ftus,fa-
tietas, labor, libido magifque ut conquie-
;

fcat iifdem aut locis aut temporibus,fi guis

gravitatem'Corporisfentit,ac neque vomi-
tu ftomachum neque purgatione alvum '
,

Quas vera quidem funt; a com-

follicitet.
munibus tamen ad qusedam propria dc-
fcendunt. Nifi perfuadere nobis voiunt
fanis quidem confiderandum eiTe quod ,

coelum , quod tempus anni fit asgris vero i f :

non eflc.Quibus tanto magis omnis obfer-

vatio neceflaria eft, cjuanto magis obnoxia
olFenlis infirmitas eft. Quinetiam morbo-
rum iniifdc mhominibus aMx atque alia:
proprietates funt:&,<)ui fecundis ali^^uando lo
fruftra curatus efl , contrariis fxpe reftitui-
tur. Plurimaquc in dando cibo difcrimina
reperiuntur : ex quibus contpntus uno ero.
Nam faniem faciIiusfertadolefcens,quam
puerrfacilius in denfocoelo,quam in tenui: ly
hicme,quam aeflate:racilius uno ci-
facilius
bo,quam prandio quoque afTuetus: ^acilius
incxercitatus,quam excrcitatus homo.Sa;-
pe autem in co magis neceflaria cibi fcfli-
natio cft qui minus incdiam tolerat Ob 3
,

qua; conjicio , cum, qui proprianon novit,

communia tantum intueridebere:eumque,
qui nofTc propria poteft , illa quidem non
opor-
 ?rrf/. Medicina. ir
oporcercnegligerc , fed his quoquc infifte-
re. Ideoque, cum par fcientia lit, utiliorem
tamen medicum eile amicum,quam extra-
5 neum Igitur, ut ad propofitum meum re-
deam,rationalem quidem puto mcdicinam
clle deberc : inftrui vero ab evidcntibus
Caufis ; obfcuris omnibus, non a cogitatio-
ne artificis , fed ab ipfa arte rejectis. Inci^
'Odere autem vivorum corpora , & crudelc,
& fupervacuum efl : mortuorum vero , di-
fcentibus nccefTarium. Nam pofitum dc
ordinem nofTe debcnt. Qux cadavcra mc-
lius , quam vivus & vulneratus homo, rc-
'ypr^efentant. Sed & cactera, quas in vivis
cognofcimodo pofTunt, in ipfis curationi-
bus vulneratorum paulo tardius, fedali-
quanto mitius ufus ipfe monflrabit. His
propofitisjprimumdicam,quemadmodum
10 Sanos agere conveniat: tum ad ea tranfibo,
qua^ ad Morbos & curationes eorum pcr-
tinebunt.

C A p u T I.

2,^
Qujemctdmodum fanos agere cottifemat.
& bene valet &
SA N u s homo ,
fua: fpontis efl,nullis
qui
obligare
,

fe legi-
biisdcbet ;^ac ncquemedico, neque ia-
troalipta egere. Hunc oportet varium ha-
5obcrc vita gcnus : modo ruri efTe modo in
,

urbe, fa^piufque in agro : navigare, venari,

quiefcerc interdum , fed frequcntcr fe exer-
ccrc. Siquidem ignavia corps hebciat, U-
boj
 ,

11 A. CoRN. CiLsi Lih,i,

borfirmat. illamaturamreneftutem ,hic
longam adolefcentiam reddit. Prodeft
ctiam interdiim balneo,interdum aquis fri-
gidis uti: modo ungi , modo id ipfum ne- S
gligere: nuUum cibi genus fugere, quo po-
pulus utatur:interdum in convii^u eflejin-
terdumab eo fe retrahere^: mpdo plus ju-
flo , modo non amplius aflumcre : bis dic
potius , quam femel cibum capere : &fem- lO
per quam plurimum,dummodo hunc con-
coquat. Sed ut hujus generis exercitationes
cibique neceflarii funt j fic athletici fuper- "

vacui. Nam & intermiffus propter aliquas

civiles necefsitates ordo cxercitationis i T
corpus affligit : & ea corpora , qua more
eorum repleta funt,celerrime & fenefcunt,
Sc aegrotant.

Ve Conctibitu.
j_^|
Concubitus vero neque nimis concupi- -i

fcendus, neque nimis pertimifcendus ell. '

Rarus , corpus excitat j frequens , folvit.

Cum autem frequens non numero , fit ,

fed natura, ratione a2tatisj& corporis, fcire if

licet , eum non inutilem efle quem corpo- ,

ris neque languor neque dolor fequitur.

:

Idem interdiu pejor eft tutior nodlu ita , :

tamen ii neque illum cibus neque hunc

, ,

cum vigilia labor ftatim fequitur. Hscjo

firmis fervanda funt : cavendumque , ne in
iecunda valetudinc adverfa: preiidia con-
fumantur.
Cap.
 ;
,,

Cdp.i, Medicina. 23

C A P. II.

Qjtce imhecillps Jervanda (int,

S 4 T imbecillis Cquo in numero magna

J^ pars urbanorum omnefque pene cu-
pidi literarum funt) obfervatio ma-
,

jor neceflaria cft : ut , quod vel corporis

vel loci , vel ftudii ratio detrahit , cura re-
loftituat. Exhis igitur, qui beneconcoxit,
mane tuto furget: qui parum,quiefcere de-
bet ^ & , fi mane furgendi necclfitas fuerit
redormire.Qui non concoxit,ex toto con-
quiefcere , ac neque labori fe , neque exer-
15 citationi, neque negotio credere.Qui cru-
dumfinepr^cordiorumdolorc ruftat, is
cx intervallo aquam frigidam bibere, & fc
nihilominus continere.Habitare vero a:di-
ficio lucido, pcrflatum xftivum, hibcrnum
aofolem habentc cavere meridianum fb-
:

Itm , matutinum & vefpertinum frigus ^

itemque auras fluminum atque ftagnorum
ininimeque nubilo coelo , foli aperienti fc
committere , ne modo frigus , modo calor
ij-moveat: quas res maxime gravedines de-
flillationefque concitat. Magis vero ^ra-
vibus locis i&a. fervanda funt , in quibus
tiam pcflilcntiam faciunt. Scire autem
licet , integrum corpus efTe, cum quotidie

30 mane urina alba , dein rufa eft. Illud con-

coquere,hoc concoxifle fignificat. Ubi ex-
perre<flus eftaliquis, paulum intennittere:
dcinde, nifi hiems cft, foverc osmulta
aqua
 ,
: 5

^4 A. C o R N. CELst Lib. j,

aqua frigida debet. Longis diebus mcri-

diari potius antc cibum ; fin iliinis , poft
ciim. Per hiemcm potiflimum totis nodli-
bus conquifcere. Sin lucubrandum eft,^
non poft cibum id facere , fed poft conco-
d:ionem. Quem interdiu vcl domcftica
velcivilia oflScia tenuerunt, huic tempus
aliquod fervandum curationi corporis fui
cft. Primaautemejuscuratioexcrcitatioio
eft. quse femper antecedere cibum debet
in eo , qui miitus laboravit bene con-
, &
coxit , remiftior : in eo, qui aiTuetus eft , &
minus concoxit, amplior. Commode vero .

exercent clara ledio , arma pila, curfus, 1

,
,

ambulatio. atque ha;c non utiqueplana,

commodior eft : liquidem melius afcenfus
quoque & defcenfus , cum quadam varie-
tate corpns moveat,nifi tamen id perquam
imbecillum eft.Mclior autem eft fub divo, to
quam in porticu melior , fi caputpatitur,
:

infole ,quam in umbra: meliorin umbra,

quam parietes aut viridaria efficiunt,quam
qu3E tedo fubeft melior reda quam fle-
:
,

xuofa. Exercitationis autcm plerumque -15

iiis efle debet fudor aut certe laflicudo ^
,

quae citra fatigationem iit : idque ipfum,

modo minus , modo magis faciendum eft*
Acnehisquidem , athletarum exemplo,
velcerta eilc Iex,vel immodicus euela^^o
bordebet. Exercitationcm rcftc fequitur,
modo un<^io,vcl in foIe,veI ad igncm,mo-
do balneumrfed in concUvi ^uam muime
- .
^
 :,

Caff. 1. M ED ICIN A. If
& alto & lucido &
rpaciofo. Ex his vero
jieutrumfemperfieri oporcet 5 fed fepius
aIterutrum,pro corporisnatura. Poft ha:c
^panliimconquiefcere opus eft. Ubiad d-
bum ventum eft, nunquam utilis eftnimia
faepe inutilis nimia abftincntia
fatietas :

qua intemperantiafubeft^ tutior eft

fajpe,li
in potione,quam in cfca. Cibus a falfamcn-
10 tisjoleiibus, fimiiibufquc rebus melius in-
cipit. Tum caro aflumeiida eft , qua: afla
optima, aut elixa eft, Condita omnia dua-
bus de caufis inutilia funt quoniam & plus
,

proptcr dulcedinem aflTumitur , & quod

1 5 modo par eft , tamcn asgrius concoquitur..
Secunda menfa bono ftomacho nihil no-
cct , inimbecillo coacefcit. Si quis itaque
hoc parum paImuIas,pomaque &
valet , ,

fimilia melius primo cibo ailiimir. Poft

lomultas potiones quse aliquantum fitim
,

cxcefTcrunt , nihil edendum eft : poft fatie-

tatem, nihilagendum. Ubi expletus eft
. concoquit, li , quicquid af-
aliquisj facilius
fumpiic , potione aqux n^idx includit
15 tum paulifper invigilat , deinde bcne dor-
mit. Siquis intcrdiufeimplevit, poftci-
bum neque frigori , ncque x{hn , neque la-
bori fe debct committere. Neque enim
tam facile ha!c inani corporc, quam replc-^
joto noccnt. Si quibus de caufis futura inedia
cft labor omnis virandus eft.
,

B Cat.
itf A. CoR M. C ELsi. Uh,u
C A p. iir.
Chfervationes quadam, pront res novxin-
ddunt, e^ torporum generay e^ fexM, ep* -
atateSf Gt* tempora anni ftint,

ATqjie hzc quidem penc perpetua

funt quafdam tamcn obfervationes
:

& novx rcs & corporum

defidcrant ,

gcnera & fexus, & a-tates, & tempora an- IQ

,

ni. Nam neque ex falubri loco in gravem,

ncque cx gravi in falubrcm tranlitus fatis
tutus eft. Ex falubri in gravem prima hic- ,

me ex gravi in cum qui falubris eft pri-

:
, ,

ma asftate tranfire melius cft. Nequc vero i y

cx multa fame nimia fatietas neque cx ni- :

miafatictatefames idonea eft. Periclita-

lurque, &,qui femcl , &, qui bis die cibum
incontinentcr , contra confuetudincm ,
aflumit, Item, nequecxnimiolaborcfu-io
bitum ocium ncquc cx nimio ocio fubi-
,

tus labor , fine gravi noxa cft. Ergo cum , j

quis mutarc aliquid volct paulatim dcbc-
, i
bit afluefccrc. Omncm ctiam laborcm fa-
cilius vcl pucr vcl fcncx, quam infuctusif
liomo fuftinct. Atquc ideo quoquc nimis
ociofa V ita utilis non eft j quia poteft inci-
dcrclaboris neccffitas.Si quando tamen in-
fuctusaliquis laboravit, aut multo plus,
quam foIet,ctiam is qui ajGTucvit , huic jcju- 50
no dormicndum cft: multo magis, fi etiam
osamarum eft, vcl oculicaligant, aut vcn-
ut pcrturbatur. Tum enim non dormicn-
dum
 ;

. Cap.^, Medicina. 27
dum tantummodo jcjuno eft, (cd etiara ia
pofterum diem ita pcrmancndum, niii cito
idquies fuftulit. Quocl fifadlum c^ fur- ,

5gercopoitet, & lcntcpaululum ambularci

At fx fbmni ncccflitas non fuit, quia modi^
ce magis aliquis laboravit tamcn ingredl
,

aliquantum eodem modo debet. -

Communia deindc omnibus funt poft

lofatigationem cibum fumpturis, ubipau-
lum ambulaverunt, libalneum non cft, ca
lido loco vel in folc vel ad igncm ungi
, ,

atquc fudarc fi eft , antc omnia in tepidai

:

rio reiidere:deinde,ubi paulum conquicvc-

1 5 runt, intrarc & defcenderc in folium > tum
multo oleo ungi, lenitcrquc perfricarijitc*
rum in folium defcendere: poll hasc, oj
aquacalidafovere, deinde frigida. Balnc-
um his
fervens idoneum non eft. Ergo ii
10 nimium alicui fatigato pcnc febrisefl:,huic
abundc efljoco tepido demitterc fe ingui-
nibus tcnus in aquam calidam , cui pauTum
olei adjecflum deinde totum quidem
fit :

corpus, maxime tamen eas partes quae in ,

tj-aqua fuerunt lenitcr perfricarcex oleo ,

,

cui vinum &paulum contritifaIi$fitad/e*

ftum. Pofl hxc , omnibus fatigatis aptuiil
cfl , cibumfumere, eoquc humido uti
|
aqua , vel certe diluta potionc efle conten-
50 tos i maximeque ea , qua moveat urinam-
Illud quoquc nofle opeitct,quod ex labore
fudanti frigida: potio perniciofiffima eft:
atquc etiam , cum fndor fe remifit , itihcre
B z fati-
 ,,

a8 A. CoR. N. Ci L5 r Lih.t,
fatigatis inutilis* A balneo quo<]Ue venicn-
tibus Afclcpiadesinutilem eam judicavit.
Quod in his verum eft, quibus alvus facile,
nec tuto,refolvitur,<juique facile inhorref- f
cunt : pqrpetuum in omnibus non cft
cum potius naturalefit, potione scftuan-
tem ftomachum refrigerari , frigentem
calefieri. Quod ita praicipio, ut tamen fa-
tear, ne cx hac quidem caufa fudanti adhuc lo
rigidam bibendam efTe. Solet etiam pro-
delfe, poft varium cibum frequentefque ,

<lilutas potiones vomitus , & poftero dic

,

Iong-aquies,deindemodicaexer.citatio. Si
affidua ofcitatio urget , invicem modojji
aqua, modo vinumbibendum eft, raroque
balnco utendum. Levatque laflitudiuem
etiam laboris mutatio; eumque, qucm no-
Tum genus cujufdam laboris prellit , id
iquod in confuetudine eft, reficit. Fatigato lo
^uotidianum cubile tutiflimum efl: infoli-
tum contra,Iaflat. Quodcnimcontracon-
iuetudinem cft , nocct , fcu mollc , feu du-
lum eft.
,
rProprie-qusedamadaim pcrtincnt , qui ly
ambulando fatigatur. Hunc reficit in ipfb
<quoque itincre trequens fridio : poft iter.,

j)rimum fcdile , deinde undlio tum calida ;

aqua aut balnco magis infcriores partcs,

quam fupcriorcs foveat. Si quis vcro cxu- 30
usinlbleeft, huic in balneum protinus
cundum cft ,perfundcndumquc olco corpus
c caput : dcindc in foliura bcnc calidura
dcfccn-
 Cdf,^, MlDlCINA. 29
clefcen(iendum cft, tum multa aqua pcr ca-
puc infun(Ienda,prius calicfa,deinde frigida
e/t. Atei, quiperfrixit, opuseftinlaconi-

fco primum involuto federe , doncc infu-

dety tura ungi;deindelavari cibummo- :

dicum , potiones meracas afTumcrc.

Is vero,qainavigavic, & naufea prefTus
cfl, fi multam bilem cvomuit,vel abftinerc

locibo debet , vcl paulum aliquid aiTumerc

Sipituitamacidam eifudit , utiquc fumerc
cibum fed aiTucto leviorem fi fine vomi-
, :

tu naufeavit, vel abftinerc , vel poft cibum

vomere. Qui vcro toto die , vel in vehicu-
1 5 lo velin fpedaculis fedit , huic nihilcur-
,

rendum, fedlcnteambulandumeft. 'Lpn-

ca quoque in balneo mora , dein cocna exi-
gua prodefTe confucverunt. Si quis in bal-
neo sftuat reficit hunc orc exccptum, fie
,

aoineoretentumacetum: fiidnonell, co-

dcm modo frigida aqua aflumpta. Antc
omnia autem fcire convenit naturam cor-
poris: quia alii graciles, alii obefi funt ; alii
calidi , alii frigi^Siores; alii humidi, alii fic-

15 cioies j alios adftridla , alios rcfoluta alvus

excrcet. Raro quilquam non aliquam par-
tem corporis imbecillam habet. Tenuis
vero homo implerc fc dcbct , plenus exte-
nuare , calidus refi-igerare , frigidus calefa-
50cere , madens ficcarc , ficcus made^cerc.
itemque alvum firmare is, cui fufa fplverc :

is, cui adftrifta eft. Succurrendumquc fcm-

per parti inaximc laboranti eft.

B $ Dt
 ,,

30 A. ConN. Celst Lih.i.

1>e catijis qux itnplent corpus. ^

Implet autcmcorpus modica cxercita-

tio hcquentiorquics, undlio , &,fipoft
,

prandium eft , balncura , contraifla alvus , 5

modicum frigus hiemc , fomnus plenus &
non multum nimis Jongus moUe cubile ,

animi aiTumpta per cibos & po-

fecuritas,
tiones maxime dulcia & pinguia, frequen-
tiorcibus, &, quantumpleniflimcpotcfti
^igcrere.
e his , 54 txtenHant corpiu.

Extenuat corpus aqua calida , fi quis in

cam defcendit inagifquc fi
, falfa eft : in jc-
juno balncum, inurens foi, & oranis calpr, i ^
cura, vigilia, fomnus nimium velbrcvis
vcllongus: lciflus, pcr aeftatem , terra^
Jiiemc , durum cubile curfus multa am-
: ,

bulatio , omnifque vchemcns cxercitatio

vomitus, dcjedio, acida: rcs & aufterx , & 10
femel in dic affumptas cpula: , & vini non
pcrfrigidi potio jejuno in confuetudinem
adduda.
Cumvcro intcr extenuantia pofucrim
vomitum & dejeftionem , de hisquoqucif
propria quasdam dicenda funt. Rejedum
eile ab Afclepiade vomitum in co volumi-
nc , quod de tuenda fanitatc compofuit
vidco: ncque rcprchendo^fi ofFenfus corum .

cflconfuetudine qui quotidie ejicicndo 3^|

,

vorandi facultatcm moliuntur. Paulo

ctiam longiusproccflit. Idem purgationcs
quoquc eodem voluminc expulit. Erfunt
ha?
 ,

C4^. J. MlDIClNA. 31
ha: pcrniciora:,nimis valentibus mcdica-
Ci

mcntis fiunt. Sed hxc tamcn fabmovcnda

noncftpcrpetuum quia corporum
cfTe, ;

5"temporumque ratio poteil ca facere nc-

cciTaria dum & modo & non nifi cum
, ,

opuseft, adhibeantur. Ergo illequoquc

ipfe , fi quid jam corruptum cflet , cxpclli
debere confc&is efl. Ita non extoto res
20 condemnanda cft. Sed efTe ejus etiam plu-
res caufas poflfunt : cflquc in ca qusedam
paulo fubtilior obfervatio adhibenda.
De FomitH.
Vomitus utilibr cfl hieme quam ,
^Eflatc.

Ij nam tum & pituitas plus & capitis gravi- ,

tas major fubefl. Inutilis cfl gracilibus

& imbecillum flomachumhabentibus: uti.
iis vero plenis & biliofis omnibus vcl , fi

niminm fe replerunt , vel paruih concoxe-

10 riint. Nam , fiveplus efl, quam quod con-
coqui polTit ,
periclitari , ne corrumpatur ,

non oportet: live jam corruptum cfl, nihii

commodius cfl, quam id, qua via primura
expelli potefl , ejicerc. Itaque , ubi amari
f rudius cum dolore & gravitate praecordio-
rum funt, ad hunc protinus confiigiendum
cit. Idem prodefl ei, cui pedus asfluat , &
frequens faliva , vcl naufea efl , aut fonanc
aures , aut madcnt oculi , aut os amarum
joefl. Similiterqueei, qui vel coclum , vel
locum mutat hifque quibus fi per plu-
; , ,

rcsdies nonvomuerunt ,dolor pra:cordia

infcftat, Ncque ignoro inter hxc prascipi ,

B 4 quie-
 , 5 ,

52 A. Co R.N. Ce L s I Lih. 1.
quietcm , <]Li;e non femper contingere^o-
tefl agendi necefTitatem Iiabentibus : nec
in omnibus idem facit. Itaque iftud luxu-
lix caufa fieri non oportere confitcor in- f :

icrdum valetudinis caufa re6le fieri , expc-

jimcntis crcdo. Commonco tamen , nc
^uis qui valere 8c fenefcerc volet , hoc
,

^uoiidianumhabcat. Qui vomercpofl ci-

bum volct fi cx facili facit aquam tan- lO
, ,

tum tepidam antc debet afTumere j fi difE-

ciliuS) 3.(]ux vel falis,vel mellis paulum ad-
jicere.At qui manc vomiturus efl , antc
,
.

bibcrc mulfum vel hyfTopum cfTe aut

, ,

radiculam dcbet deinie aquam tepidam 1

; ,

jitfuprafcriptum efl, bibere. Gactcra, qua:

antiqui medici prasceperunt , ftomachum
omnia infcflant. Pofl vomitum , fi floma-
chus infirmus efl , paulum cibi , fcd hujus
idonci, guflandumj & aquac frigid*e cyathi io
trcs bibendi funt, fiquidem vomitus fauces
exa/peravit Qui vomuit, fi raane id fecit
.

ambularedebctjtum ungi,deindc coenarc:

li pofl coenam, poflero die lavari, & in
baineo fudare. Huicproximus cibusmc-iy
(diocris utilior efl ifque cfTe debet cum
:

pane heflerno vino auflero meraco. 8c ,

omnibus quam ficciffi-

carneafla, cibifquc
mis. Quivomerebis inmenfevult, me-
liusconfulet , fi biduo continuarit ,
quara $o
(i quintumdecimum diem vomuerit j
pofl
jiifi hsec moia gravitatera pedlori faciet.

re
 ,

dp. 3. M ED I C I NA. 31
De DejeClionibHs,
Dcjcftio autcm a medicamento juoquc
petendaeft, ubiventer fuppreflus parum
5 rcddit, ex coque inflationes, caligines ca- ,

pitis dolores,aIiaque fuperioris partis mala

increfcuut. Quid enim inter hasc adjuvarc
polTunt quies & inedia , per quse illa maxi-
me eveniunt ? Qiii dejicerc volet, primum
lOcibis vinifque utatur his , (\mx hoc pTas-
ilant. Dehinc , fi parum illa proficiunt
alocnfumat. Sed purgationcs quoquc ut ,

interdum neccfTarix fupt, fic, ubi freouen-

tes funt , pcriculum afFerunt, AfTuefcic
1 5 enim non ali corpus & ob hoc infirmum ;

erit cum omnibus morbis obnoxia maxi-

;

mc infirmitasfit.
'De his , qtia calefacinnt <b- refrigerant corpns.
Calefacinnt undlio aqua falfa , magif- ,

10 quc fi calida eflj omnia falfa, vinum auftc-

rum. Contra refrigcrant, in jejuno,amara,
carnofa fi poft cibum efl , balneum
; 5c ,

Ibmnus, niiinimis longuseft; & omnia

acida ; aqua quam frigidillima ; oleum , fi
1 5 aqua mifcetur ; & lotus.
De his qux humidant c^ jlccant.
,

Humidant autcm corpus labor minor ,

quam ex confuetudinc ,frequensbalneuni,
cibus plcnior, multa potio; pofl hanc, am-
30 bulatio, & yigilia. Pcrfe quoquc ambula-
tio multa & vehcmens & matutinas cxer-
,

cirationi .nonprotinuscibus adjcftus; ca

gcnwa cfca: , qu?f vcniunt exlocis ffigidis,
^ 5 ^
 , o
54 A. CoRN. Celsi Uh.i,
& pluviis, & riguis. Contraficcant inrmo-
dica exercitatio fames , umflio , linc aqua
,

calor jfalimmodicus jfrigidaaqua ,cibus

exercitationi ftatim fubjedus , is ipfc ex S &
iiccis &
asftuolislocis veniens.
De hii , qtia aivum adfiringttnt & folvtmt.
Alvum adftringit labor , fcdile , creta
figulariscorpori cibusimminutus,
illita ,

& is ipfe femel die aflumptus ab co, qui bis i

folet: cxiguapotio, ncque adhibita , niii

cum cibi quis quantum afTumpturus cft
cepit : poft cibum quies. Contra folvit
dU(5la ambulatio atquc efca,motus qui poft
cibum eil , fubinde potiones cibo immix- 1 j

tai. quoque fcire oportct , >quod ven-

Illud
trcmvomitusfolutum comprimit com- ,

preflum folvit. Itemque comprimit is vo-

niitus ,
qui ftatim pofl cibum eft : folvit is,

^uitardefupervcnit. lo
De atattim vatietate.
Quodada:tatesvcropertinct, incdiam
facillime fuflincnt mcdia: actatcs , minus
juvcnes minimc pucri & fencdutc confc-
,

fti. Quo minus fcrt facilc quifque eo fa!- 15 ,

pius debct cibum afTumcrc jmaximequc eo

egct, quiincrcfcit. Calida lavatio & puc- ,

lis & fenibus apta cft. Vinum dilutius puc-

jis, fcnibus mcracius, ncutri 2etati,qua: in-
^ationcs movcnt. Juvcnum minus, quacjd
ailumant , & quomodo curcnrur , intcrcft.
Quibus juvenibus fluxit alvus , plerunquc
in fcnc^utc comrahitur, Quibus in adolc-
fccan
 Ca^. 3. M 10 1 c X N A 35
fcentia fuit adftri(5ta , faepe in fcncdutc
folvitur, Melior eft autcm in juvcne fu-
(ior, infencadftridlior.

5 Df varictate temporum.
Tempus (^uoque anni confidcrare opor-
tet. Hiemc plus ciTe Gonvenit minus, fed ;

mcracius bibercj mutto panc uti , carnc

potius eJixa , modice olcribus j femel dic
10 cibum capere,nili fi nimis ventcr adftridlus
eft. Si prandet aliquis, utilius cft cxiguum

aliquid , & ipfum liccum fine carnc , finc

potione fumerc. Eotemporc annicalidis
omnibus potius utcndum efl vel calorcjn ,

1 ^ moventibus. Venus tum non a:que perni-

ciofa eft. A t vere paulum cibo demendum,
adjiciendumque potioni, fed dilutiusta-
mcn bibcndum eft:
niagis carnc utendum,
magis oleribus tranfeundum paulatim ab
,

loelixisadafTa. Venus co tcmpore annitu-

tiflima cft.
De dUta ciborumpotionnmque.
iEftatc vcro & potione & cibo fiplus
corpus cget ; idco prandcre quoque com-
aj modum Eo tempore aptiffimafunt 8c
efl.

caro & olus potio quam dilutiffima , ut Sc

:

fitim tollat , ncc corpus incendat : frigida

Javatio , caro afla , frigidi cibi , vel qui rc-
frigercnt. Ut faspius autem cibo utcndumj
Soficcxiguo cfl.

Atttmnalis diata,
Pcr autumnum vero,propter cceli varic-
UKm> pcticulum maximum cft. Itaque
B 6 neqwc
 |tf A. GoRN. CiLsi Lih.i,
neque fine neque fine calceanre|?tis
veftc ,

prodire oportet , prscipueque dicbusfri-

gidioribus, neque fub divo nodu dormire,
aut ccrte bene operiri. Cibo vcro jam S
paulo pleniore uti licet j minus fed mera- ,

cius bibere. Poma nocere quidam put^^nt,

qnx immodicc toto die plerunque iic alTu-
muntur,ut ne quid ex denliore cibo remit-
tatur. Itanonnec,fedconfummatio om-io
nitim nocet. Ex quibus in nullo tamen mi-
nus, quaminhisnoxaeft. Sedhisurinon
fxpiusjquam alio cibo convenit. Dcnique
aliquid denliori cibo , cum hic accedit, ne-
ccnariumeft demi. Neque ^ftatc vero,if
aieque autumno utilis venus eft. Tolerabi-
3ior tamcn per autumnum , xflatciuto-

tum , li ficri potcft , abflincndum cft.

C A P. IV.
Vthk^ ^fKibuiCaputinfirmHmefl.

PROXIMUM ell, ut dchis dicam , qui

partes aliquas corporis imbecillas ha-
bcnt. Cui caput infirmum cft is fi ,

bcne eoncoxit , leniter perfricarc id manezy

manibus fuis debet j nunquam id , fi fieri
gotcft , veftc velarc aut ad cutcm tondcre:
,

iitiieque lunam vitarc , maximequc antc

ipfum lunx folifque concurfum fed nuf- :

^uam poft cibum progredi. Si cui capilliso

funt, cosquotidiepefterc: multum ambu*
larc j fed ncque fub tcfto , ncquc
, fi licet ,

Q fde ; Miimc au^cm vitarcfolis ardoxcm,

maxi-
 ,

Cap.4- Medicina. $7
maximeque poftcibum & vinum : po'tiu
ungi, quam lavari nunquam ad ilammam
;

ungi, interdumadprunam. Si in balneum

5 venit, fub vefte primum paulum in tepida-
rio infadare ungi , tum tranlirc in ca-
, ibi
lidarium: ubi fudaritin folium non de- ,

fcendere, fcdmultacalidaaqua percaput

fe totum perfundcre , tum tepida dcin fri- ,

lOgida 5 diutiufque ea caput quam c^teras ,

partes perfundere ; deinde id aliquandiu

perfricare; novi/fime detergere, & ungere,
Capiti nihil xc^uq prodcft atcjue aqua frf-
gida. Itaque is , cui hoc infirmum eft, per
I5a:il:atem idbenelargo canaliguotidie de-
bet aliquandiu fubjicere. Semper autem,
etiamliline balneo unftus. cft, nequcto-
tum corpus refrigerari fuflinet caputta- ,

men aqua frigida perfundere. Sed cum cae-

10 tcras partesattingi nolit, demittere id , nc
adcervices aqua defcendat 5 eamque , ne
quid oculis aliifve partibus noceat , dc-
,

fluentem fubinde manibus ad hoc reo-ere-

rc. Huic modicus cibus neceflarius eft,

ijquem facile concoquat: ifque, ii jejuno

capuc la^vditur afTumendus etiam medid
,

die eft ii non Isditur, femelpotius. Bibe-

:

rc huic affidue vinum dilutum lene , quam

aquam magis expcdit ut , cum caput gra- ;

50 vius ciTz coeperit, fit,quo confugiat : eiquc

cxtotoneque vinum , ncqueaquafemper
utilia funt : medicamcntum utrumque eft
cum inYicem affiimitur. Scriberc , lcgercj
o
TOC
3$ A. CoRN. Cblsi Lih.i,
vocc contcnderc huicopus noncft,^ti-,

quc poft ccenam poft cjuam ncc cogitatio

:

quidem ci fitis tuta cft ; maxime tamen

yomitus alienus eft. f

C A P. V.

Vehfi, qiti lil>^itiiditte y

gravedine y ie^
jlillatione , tonfUifque lahorant.

NEctiiE vero his rolis,quos capitis im- 1 o

becillitas torquetjufiis aqua: frigidse
prodeft ; fed iis etiam , quos affiduae
lippitudines gravcdines , deftillationcs,
,

tonfillasque malc habent. Hisautemnon

caput tancum quotidie perfundendum; fed 5'
1

os quoque multa frigida aqua fovendum

cft prscipuequc omnibus , quibus hoc
: .

utile auxiliumeft, eo utendum eft, ubi

gravius coelum Auftri reddiderunt. Cum-
quc omnibus inutilis fit poft cibum auti-
contcntio aut fatigatio animi ; tum his
,

prxcipue, qui velcapitis, velarteriardo-

lores.habere confueverunt , vel quoflibet
alios oris aFetus. Vitari etiam gravcdi-
nes , dcftillationefque pofTunt, fi quam mi- 1 5
nime is, qui his opportunus eft , aerem
vel loca aquafquc mutat G. caput in folc ',

protegit , ne incendatur , nevc fubitum cx

rcpentino nubilo frigasdimovcat: fipoft
conco(5tioncm jejunus caput radit : ii poft 3
cibumnequclegit, ncque fcribit.

Caj.
 Caf,6. Medicina. $9
C A P. VI.
^i folntdm ^lvum remedia,

y /^^ UE M vero frequen ter cita alvus cxer-

V jpcct, huicopuseft pila limilibufc^uc
"^fuperiores partesexerccre j dum je-
junus cft ambulare; vitare folis nimium
ardorem, continua bainca; ungicitrafu-
lodoremj non uti cibis variis , minimecjue
jurulentis aut leguminibus, oleribufve his,
(jusc^Ieriterdefcendunt j omniadenique

f-unerCj qus tardcconcoquuntur. Vena-

tiodurique pifces , &exdomcfticis ani-
,

lymaiibus afla caro maxime juvant. Nun-

guam vinum falfum bibere expedit , nc
tenue quidem j aut dulce j Ccd aufterum ,
& plcnius, ncque idiplbm perverus. Si
mulfo uti volet id cx dccodto mellc fa-
.

tociendumcft. Sifrigida: potiones ventrcm

ejus utendum potiiTimum
non turbant, his
cft. vome-
Siquidoffenfaiincocnafeniit,
re dcbct id^jue poftcro quoque dic facerc :
;

tertio modici pondcris panem ex vino

,

*f cfle , aut ova frifta cx oleo , vcl cx defru-

to fimilibufque aliis : deinde ad confuc-
,

tudincm rcdire. Semper autem poft ci-

bum conquicfccrc , ac ncquc intcndere
animum , neque ambulatione quamvis Jc-
50 ni dimovcri.
49 A. CoRN. Celss XiKx.

C A P. VH.
Kemedia ad Coli dolorem.

AT Ci hxius inteftinum dolerc con- f

fuevit^quod jeoAav nominant, cum

idnihil nili genus inflationisfit, id
agendum eft , ut concoquat aliquis ut le- ;

<^Hone &' aliis generibus excrccatur , uta-

,

tur balneo calido cibis quoque & potioni- 1 o

,

bus calidis denique oranimodo frigus

;

cvitet item dulcia omnia , leguminaque,

,

& quicquidinflareconfuevit.
C A P. VIII.
Ch^ ageitda fint Stomacho Uhorantihus.
quisvero ftomacholaborat legerc
Siclarc debet ;poft le(flionem ambulare,
,

tum pila , vei armis aliove quo gene-

,

rc,quo fuperior pars movetur, exerceri.20

Kon aquam {cd vinum calidum bibcre je-
,

junus. Cibum bisdie aflumere ; lic tamen,

utfacileconcoquat. Uti vino tenui&au-
ftero; &poll: cibum, frigidis potionibus
potius. Stomachum autem iniirmum indi-zj
cant palior, macies , prscordiorum dolor,
naufea , &nolentiumvomitus, in jejuno
dolor capitis. Qua: in quo non funt, is fir-
mi ftomachieft. Nequc credendum uti-
que noftriseft , qui cum in advcrfa valctu- 3 a
dine vinum aut frigidam aquam concu-
pierunt, delitiarum patrocinium inaccu-
fationem non mcrentis ftomachi habent.
 ,,

Cdp. r>. Medicina. 41

At, qui rarde concoquiint, & quorum icleo
prascordiainflantur, quive propterardo-
rem aliquem nodu fitire confueverunt
5 ante quam conquiefcant duos trefve cy a- ,

thos per tcnuem fiftulam bibant. Prodeft

ctiam adverfus tardam concoftionem cla-
re legere, deinde ambulare , tum vei ungi
vel lavari j affidue vinum frigidum bibe-
i Ore ;
& poft cibum, magnam potionem, {&Ai
ut fupra dixi, per fiphonem ; deindc omncs
potiones aquafrigida includere. Cuivero
cibus acefcit , is ante eum bibere aquam
egelidam debet & vomere. At li cuicx ,

^ f hoc frequens dejedtio incidit quoticns al-

,

vus eiconflitcrit, frigida potione potifli-

mumutatur.
C A r. IX.
2,0 fiif'^ ohfervandtim ft dolore Kervo-
rum laborantihus.

Si in
cui vero dolere nervi folent
podagra chiragrave
,

elTe confucvit
quod

huic 3 quantum ficri potefl , exercen-

tydum id eft quod aiFedlum efl: objicien-
, ,

dumque labori &frigori nifi cumdolor :

increvitfub quo quies optima ef^. Venus

;

femper inimica efl Concodio, licut in

omnibus corporis afFedibus , necefTaria
3oCrudita<; cnim id maximcIaEdit , quo- &
tiens ofFcnfum corpus eft , vitiofa pars ma-
ximc fentit. Ut concodip aiitcm omni-
bus yiim occurrit fic rurfus aliis frigus,
,

aliis
 ,:

4^ A. C o H N. C E L s I Lih. I.

aliis calor.Qua: fequi quifquc pro habitu

corporis fui debet. Frigus inimicum eft
feni tenui vulneri prsecordiis
, , intefti-
,
,

nis,vefice, auribus, coxis,fcapulis,natura-

^
libus, offibus, dentibus., nervis, vulvx, ce-
rebro. Ideni fummam cutem facit palli-
dam, aridam, duram> nigram. x hoc hor-
rores trcmorefque nafcuntur. At prodeft
juvenibus , &
omnibus plenis. Erediorque lo
mens cft,&melius concoquitur.ubi frigus
quidem eft, fed cavetur. Aqua vero frigida
infufa, praeterquam capiti , etiam floma-
cho prodeft. Item articulis doloribufque
qui funt line ulceribus.Item rubicundis ni- 1 ^
xnis hominibus , fi dolorc vacant. Calor
autem adjuvat omnia , qua: frigus infeftat
item nec dolor, nec lachryma:
lippientesjfi
funt: nervos quoquc , quicontrahuntur j
prxcipueque ca ulcera , qu^ cx fri^ordo
funt. Idem corporis colorem bonum ficit:
urinam movet. nimis eft , corpus eiFce-
Si
minat, nervos emollit , ftomachum folvit.
Minime vero aut frigus aut calor tuta funt
ubifubita infuetis funt. Namfrigus, la-if
teris dolores , aliaque vitia ; frigida aqua ,
ftrumas cxcitat. Calor concodioncm
prohibet, fomnum aufert fudore digc- ,

rit,obnoxium morbis peftilentibus cor-

pus e^cit* 3

Caj.
 Cap.lo Medicina. 4j
C A P. X.

Ohfcrvatio in Tefliletitia,

^^ ctiam obfervatio necejOTiria, qua

ft?
f^quisin peflilentia utatur adhucinte-
gcr , cum tamcn fecurus efle non pof-
fit. Tum igituroportetpercgrinari, na-
vigare. Ubi id non licet, geftari, ambularc
lofubdivo, antcxftum,leniter eodemquc ;

modo ungi: &,ut fupracomprehenfum cft,

vitarefatigationem, cruditatcm, frigus,
calorem, libidinem ; multoquemagis fc

continerc. Siquagravitas incorpore eft,

15 tum nequc mane furgcndum , nequepcdi-

bus nudis ambulandum cft , minimeque
**

poft cibum , aut balneum ; nequc jejuno,

ncque cocnato vomendum eft : nequcmo-
vendaalvusjatque etiam,fiper femotaeft,
iocomprimenda Abftinendum potius ,
cft.

-ii plenius corpusItcmquc vitanduni

eft.

balncum fudor meridianus fomnuSjUti-

, ,

qucficibus quoquc anteceffit quitamen ;

femel die tunc commodius aflumitur in* ;

^^fupcretiammodicus, nccruditatem mo-

vcat. Altcrnis diebus invicem,modo aqua,
modo vinum bibendum eft. Quibus ferva-
tis ex reliqua vidus confuetudine quam
,

minimum mutari debct. Cum vcro ha:c

joinomni peftilentia facienda iint, tumin
ca maxime, quam Auftri cxcitarint. Atquc
ctiam peregrinantibus eadem neceffaria
fuut, ubi gravi tempore anni difcelTerunt
cx
 , o

44 A. C o R N. CE L s I Lih. 2.

exfuisfedibus , veJ ubi in graves regiones

venerunt. Ac ficceterares aliquaprohibe-
bit , uticjue abftinerc'debebit atqueitaa :'

vino ad aquam , ab hac ad vimim eo pui , , 5

fupra poiitus cft , modo , tranlirus ei clle.

LIBER SECUNDUS.
Trafatto.

NSTANTls autem valctudinis fi-

gna complura funt. In quibuscx-

plicandis non diibitabo authorita-
tcanticjuorum virorum uti maximequely ,

Hippocratis cum recentiores quoque mc-

;

dici quamvis in curationibus mutarint

,

tamcn hsc illum optime prafagifle fa-

leantur. Sed antequam dico , guibus pr^-
ccdentibusmorborum timor lubiitj nonio,
alienum videtur exponere,qux tempora
anni, qusetcmpeftatum genera , cjuse par-
tes atatis , qualia corpora maxime tuta
velpericuHs opportuna fint , quodgenus
adverfa: valetudinisinquoquetimcri ma-iy
ximepoflit. Noncjuodnon omnitempe-
ftatum genere , omnis xtatis omnis ha- ,

bitushomines peromnia gcnera morbo-

rum& 2;grotent& moriantur; fed (juod
frcquentius ramen qua^dam eveniant. Ideo 3
utileeftfcire unum(]uem<][ue,quid,& quan-
domaximecaveat.

Cap,
 , ,

Citf. t, Medicina. 45
C A P. I.

2;e atini ttmpOYcty(iua tempejiaiumgene-

ra, qn partes (Ctatis y qualia corporx
' vel tuta vel morhps opportuna fint
O^ quoi valetudinis genia in
quoque timeri po[iit.
1GITUR faluberrimumvereft: proximc
deinde ab hoc,hiems: periculolior.^flas,
autumnus longe periculoiiffimus. Ex
tempeftatibus verooptim^ececjuales fiint,
five frigids, live calidx : peffima, quaj
maxime variant. Quo fic , ut autumnus
1
5 phirimos opprimat Nam fere meridianis
temporibus calor no6lurnis atque matu-
:

tinis , fimulque etiam vefpertinis frigus ,

cfl. Corpus ergo, 8c aeflate, & fubindc me-

ddianis caloribus relaxatum, fubito frigo-
2. o rc excipitur Sed ut eo tempore id maximc
.

fit , lic noxium efl.

cjuandocunijue evenit ,

Ubi autem efl, faluberrimifunt

zequalitas
fcrenidies meliores pluviijquam tantum
:

nebulofi, nubilive optimeque hiemc qui

: ,

2. 5 omni vento vacant: a^flate, quibus Pavonii

perflant. Si genus aliud vcntorum efl,ralu-
briores Septentrionales , quam Subfolani
Sictamenha;c,utinter-'
vel Auflri funt.
dum regionum forte mutentur. Nam ferc
5 vcntus ubique i meditcrrancis regionibus
vcnicns , falubris ; a mari, grauis cfl. Nc-
quc foliim in bono tempeflatum habitu
ccrtior valetudo cfl j kd pejores morbi
qUO"
4^ A. Co R. N. C I L s I Lih. 1,
quoqiic, {i qiii inciderunt , leviores funt, Sc

promprius finiuntur. Peffimu agro eft cx^

Jum quotl aegrum fecit.adeo ut in id <juo-
,

qiie genus,quod natura pejus eft,in hoc fla- f

tu faiubris mutatio fit. jus media tuiiifi-
macft:quiancquejuvent2:calorc,nequefe-
nedutis frigore infeftatur. Longis morbis
fenc<5lus acutis adolefccntia magis patet.
,

Corpus autem habiiiflimum quadratumio

cft, nequegracile , nequeobcfum. Nam
ionga flatura , ut in juventa decora cft fic ,

matura feneftute conficitur. Gracilecor-

pus infirmum obefum hcbes eft. Vcrc
:

tamen maxime , quxcunque humoris mo- 1 ^

tu novantur,in metu cfle confuerunt.Ergo
tum h'ppitudines,puftulx,profufio fangui- .

nis^abfcefTus corporis,qu2 umfrfisi^GiX'

ci nominantjbilisatra, quam fttXy;^;?Li
appellant ,infania ,morbus comitialis,an-2rb >

ginajgravedinesjdeftillationcsoririfolent.
Hi qijoque morbi , qui in articulis nervif^
quemodo urgent modo quiefcunt tum , ,

maxime & inchoantur & rcpetunt. At

acftas non quidem vacat plerifquc his mor- if
bisifcd adjicit febres, vel ardentes, vcl ter-
rianasj vomitus , alvi dejedtioncs , auricu-
Jarumdolorcs,ulcera oris,cancros, cum in
ca^teris quidem partibus, tum maximc ob-
fcoenis;& quicquid fudore hominem rcfol- 30
vit.Vix quicquam cx his inautumnumnon
inciditrfedoriuntur co quoque tcmporc fc-
bresinccrtaj,]icnisdolor,aquaintcrcutcm,
tabcs,
 ,:

Ca^.X. MiDiciNA. 47
tabcs, quam Grxcl (pfm^ nominant;urinaB
difficultaSjS-gjtyfKgi^ quam appcllant; te-
nuioresintcftini morbus,qucm Atfno-
^ minant.Fit item I^evitas inieftinorum,qua;
h{i9rt^U vocatur coxs dolorcs , morbi;

comitialcs. Idcmquc tcmpus & diutinis

malis fatigatos , & ab a;ftate,etiam proxi-
ma preflbsinterimit ; & alios novis mor-
xobis conficit;&: quofdam longiflimis impli-
cat maximeque quartanis , qua: per hie-
,

mcmquoqueexerceant. Nequealiudma-
gistempus peftilenti^ patet, cujufcumque
ca gencris
eft j quamvis variis rationibus
1 5 riocet. Hicms autem capitis dolores tu{^ ,

iim , & quicquid in faucibus , in lateribus

in vifceribus mali contrahitur ,irritat.
Ex tempeftatibus,AquiIo tulfim movet,
fauces exafperat,ventrem aftringit.urinam
J-oftipprimit, horrores cxcitat,item dolorem
lateris & peftoris. Sanum tamen corpus
fpiilat, & mobiliusatqucexpeditius red-
dit. Aufter aures hebetat, fenfus tardat,
capitis dolorem movet,alvura folvit , to-
if tum corpHS efficithebes ,humidum,lan-
guidum. Caeteri vcnti , quo huic vel illi
propiores funt co magis vicinos his
, il-

lifvc afFe<flus faciunt, Calor omnis 8c

jcciir & licnem inflammat , mentem hc-
50 betat,<k,ut anima deficiat,ut fanguis pro-
rnmpat , efficit. Frigus modo nervorum
diftentioncm , modo rigorem infert; illud
marfikt , hocTfTMT(^ Grarcc nominatur
 ,,,

48 A. C o n N. C E L s I Lih. i.

nigrorem in ulceribus, & liorrorem in fe-

bribus excitat.In ficcitatibusjacutx febres,
lippicudincs , tormina , urinxdiificultas,
articulorum dolores oriuntur.Per imbrcs, 5
longas febres , alvi dejediones,angina ,
cancrijmorbi comitiales, rerolutio nervo-
rum quam ^^uhum Crxci nominant.
,

Neque foium iritereft quales dies fint

,

fcd eiiam quales ante prsecefferint. Siro

hiemslicca Septentrionales ventos Iiabuit,
ver autem Auftros &pluvias exhibet,ferc
fubeunc lippitudines tormina , febres
,

maximeque in mollioribus corporibus ,

prxcipue in muliebribus. Si vero, Auftrii^
pluviecque hiemem occuparunt , ver au-
tcm frigidum & liccum eft , gravidas qui-
dem feemina: , quibus tum adeft partus ,
abortu periclitantur : ha: vero qux gi-
gnunt , imbecillos , vixque vitales eduni. 10
Ca^teros lippitudo arida &,li feniores funt,
otavedincs atque deftillationes male ha-
bent. At ii a prima hieme Auftri adulti-
mum vercontinuarint , laterumdolores
& infaniafebricitaiitium,quam^{f77j ap-i j
pellant,quam celcrrime rapiunt. Ubi vero
calora primo verc orfus asftatem quoquc
fimilem exhibct, nccefle eft multum fudo-
rem in febribus fubfequi. Atftficcaatftas
AquiIoneshabuit,autumno vcro imbres^o
Auftrique funt, tota hieme qusc proxjma,

eftjtuflis ,deftiilatio, raueitas,in quibufdam

ctiam tabcs oritur. Sin autem autumnus

quo
 Ca^. I. MED I C I N A. 4^
quoqiie seque ficcus iifdem Aquilouibus
perflatur , omnibus quidem mollioribus
corporibus , intcr quac muliebria ciTe pro-
5 pofui , fccunda valetudo contin^it: durio-
ribus vero inflarc po{runt,& arida: lippita-
dincs, & fcbres partim acutsc , partim ion-
ga;, & hi morbi,qui ex atra bile nafcuntur.
Quod ad astates vero pertinet,paeri pro-
loximique his vcre optime valent, & ajftatc
prima tutiffimi funtrfenes asftate & autum-
ni prima par te; juvenes hieme,quique intcr
juventam feneflutemquc funt. Inimicior
fcnibus hicms aaftas adolefcentibus eft.
,

j^ Tum quaimbecillitas oriturjproximunj

fi

eft, utinfantcs, tenerofque adhuc pucros

, fcrpentia ulccra oris,qux u^^ets GTci no-
minant,vomitus,nod:urna2vigiliie,aurium
humor , umbilicum inflammationes
circa
locxerccant. Propria etiam dentientium ,
gingivarum exulcerationes , diftcntioncs
nervonim, fcbriculs,alvi dejeliones,ma-
ximeque caninis dentibus orientibus malc
habent. Quaspericula plenilfimi cujufquc
i^funt, ^ccuimaxime ventcr adftri(5lus eft.
At ubi astas paulum proceifit, glandulse, 8c
ycrtcbrarum, qua: in fpina funt, aliqua in-
clinationes, ftrumac, verrucarum quscdam
gcncradolentia ux^^oQ^otect Gixci ap-
,

3opeIIant,&pkira alia tubercula oriuntur,

Incipiente vero jam pubc , ex iifdcm muL
ta,& longa: febres, & fanguinis ex naribus
curfus. Maxiracquc omnispucritia , pri-
C Hium
 50 A. CoKN. Ce tJi. Lib^i.
mumcircaquadrageiimUmdiem , JHndc
feptiJiR^^^.tumfeptimo anno , poftea
^rcapubertatem pcriclitatur.Siqua ctiam
^(^en^a^orborum ijJ^infanteminciderunt, $
-'^ ic neque pubertatCfneWc primis coitibus,
nemiiaf^|^a priiiis meni^ruis finita
61k rra-e longa (Sky: faspius tamen his
morbi puerilcs,qui diutius manferunt, ter-
xninii3turc Adolefccntia morbis acutis,io
^&lfcomitiaJibus, tab^jpiaxime obje-
: fereque juyiw^5nt , quifangui- j

cxfpuunt. Poft hanc xtatem laterum

l

& pulmonis dolorcs , lethargus , cholera ^ i

inlania , fanguinis per qusedam ctiam velut i jj

ora vcnarum, cSific)\c''ihn Graici appcllant,
profufio. In fenedute , fpiritus & urina;
difficultas, gravedo, articulorum & rcnum
dolorcs , nervorum refolutioncs , malus
corporis habitus , %ux*V*** Gr2ciappcl-i
lant , no^urnx vigiliz , vitia longiora au- ^
rium, oculorum, etiam narium , prxcipuc-
&
que foluta alvus , , qua: fequuntur hanc,
iormina, vel lavitas intcflinorum, caetcra-
que fufi vcntris mala. Praiter haic gracilcs, if |

tabes, dejcdioncs, deflillationcs , itcm vi-

fcerum&laterumdoloresfatigant. Obefi
plcrunque acutis morbis,& difficultatc fpi-
landi flrangulantur , fubitoquc faspe mo-
riuntur. quod ivi corpore tenuiorc vix3**
cvcnii* 1

Ca?,
 ;

eap.i, Medxgina. y,

C A P. II.

Pf fignis advtrfc vaUtudinh fum^

m A NTE adverfam autem valctu<Iincm l
J\yx. quaedam notat oriun-
fupra dixi ,

ur (juarum omnium communc cft,

;

aliter fe corpus haberc atque confucvit

ncquc in pejus tantum,fed ctiam in melius.
XoErgoii plenior aliquis, & fpcciofior, &
coloratiorfa(fluseft, fufpeda habcrcbo-
na fua dcbet. Quse quia nequc in eodcna
habitu fubfifterc , ncquc ultra progrcdi
poflunt , fcre rctro , quafi ruina quadam ,
X 5 rcvolvuntur. Pejus tamen fignum eft , ubi
aliquis contra confuctudinem emacuit , &
colorcm dccorcmque amifit : quoniam in
his, qua: fupcrant, efl quod morbus demat^
in his qua:defunt,non eflquodipfum mor-
20 bum ferat. Pra:ter \ixc
,
protinus timcri
debct graviora membra funt j fi crcbra
, fi

ulccra oriuntur j fi corpus fupra confuetu-

dinem incaluit ; fi gravior fomnus prclfiti
ii tumultuofa fomnia fucrunt ^ fi fa;pius cx

if pcrgifcituraliquis quam aflucvit, dcindc

,

itcrum foporatur; fi corpus dormicntis cir-

ca partcs aliquas contra confuetudincm in-
fudat , maximcque fi circa pe^ftus aut cer- ,

viccs , aut crura , vcl genua , vel coxas.

^Oltcm, fi marcct animus ; fi loqui & movcri

piget;;ficorpus torpctj fi dolor pra^cordio-

rum cfi , aut totius peftoris , aut ,
qui in
plurimis cvcnit , capitis; fi falivse plcnum
C i clft
 , '

51 A. C O R N. C E L S I lib, 2.

cftos; fioculi cum

dolorc Teituntur; fi
lcmpora adftri^fla funt jii membra inhorre-
fcunt ; fi fpiritus gravior eft ^ ii circa fron-
tem intentx venas movcntur ; fi fre^uentcs 5
ofcitationes j fi gcnua quali fatigata funt
lotumve corpus laflitudinem fcntic. Ex
cjuibus faipc plura,nunquam non aliqua fe-
brem antccedunt. In primis tamenillud
Coniiderandum cft , num cui fa:pius horum 10
aliquid eveniat,neqj idco corporis ulla dif-
ficultas Hibfequatur. Sunt enim <juzdam
proprietatcs hominum,
finc quarum noti-
tia non facile quicquam in futurum prfa-
giripotcft. Facile itaque fecurus eft in his 1 5
alicjuis, qua; faspcfinepcriculoevafit. Illc
Iblicitaridebetj cui ha:c nova funt; aut qui
ifta nunquam nc cuftodia fui tuto habuit.

C A p. rii.
j^^j
^ithona in dtgrotantihm (tgna fnL

UB I vero febris aliqucm occupat, fci-

relicet, non periclitari, fiinlatus
aut dextrum aut finiftrum , ut ipfi in
wlCu eft , cubat , cruribus paulum redudtis ; if [i
<5ui fcre fani quoque jaccntis habitus eft fi : '

facilcconvertiturjfi nodudormit, fiinter-

diu vigilat; fi cx facili fpirat; fi non confii-
^atur ; fi circa umbilicum & pubcm cutis
plana eft ; fi praecordia ejus fine ullo fenfu ^
^
doloris aequalitcr mollia in utraquc parte
funt : quod fi paulo tumidiora fuat , tamcn.
digitis ccdunt & non dolcnt, Hxc valetu-
 C4^, j. MfD r c I N A. ^i
io , iit {paciuni aliquod habcbit , lic tut-i
crit. Corpus quoque, quod asqualiter mol*
le & calidum cft,quodquc a^qualiter totum
finfudat, &cujustebriculaeo fudorc fini-
tur, fecuritatem pollicetur. Quando jam
adfanitatem venit corpus, flcrnutamcn-
rum ctiam intcr bona indicia eft , & cupi-
ditas cibi vcl a principio fcrvata, vel ctiana
icpoft faflidium orta. Ncquc tcrrercdcbcc
ca fcbris , quas codem dic finita cft ac nc :

j
ca quidem, qua:,quamvis longiore tcmpo-
i
ic tcnuit, tamcn antc altcram acceflionem
!
cx toto quievit , fic , ut corpus intcgrum ,
i lyqnod HhtKQAus Graeci vocant, ficrct. Si
quis autcm incidit vomitu$,mixtus cflc cx
bilc $c pituita dcbct : & in urina fubfiderc
album , Ia:vc , afquale ; fic ut ctiam , fi quae
quafinubeculainnatarint, ia imumdcfc-.
aorantur. Ac vcnter ci , qui a periculo tutus
cft , rcddit mollia , figurata , atquc codcm
ftrc tcmporc , quod fccunda valetudinc afl
fucvit, modoquc conrcnientia his, quai af-
fumuntur. Pcjor cita alvus cftfcdnchsec
i-T quidcm terrcrc protinus dcbct , fi matuti-
niz tcmporibus coafta maeis cfl , ant fi
procedentc tcmporc paulatim contrahi-
tur,& rufa ef^, neque focditatc odoris fimi-
lcm alvum fani hominis cxccdit. Ac lura-
jobricos quoque aliquos fub finc morbi dc-.
fccndiflc, nihilnocet. Si inflatiofincin-
i
fiammatiouc in fuperioribus partibus do-
lorem tumeremqjfccit, bonum fignum eS
$ fojftV
 : 5

^f 4 A. C o R N. C E L s I Lih. t.

fonitas rcntris indcad inferiorcs partes dc-

volutus ; magifque etiam , finc difficul-
Utc , cum flcrcore exceflit.
C A P. IV. 5
MaU pgna itgrotantiiint,

CONTR.A gravis morbi perkulum eft,

ubi fupinus asger jacet , porrcdtis
manibus , &
cruribus : ubi rcfidere
morbi impetu, prascipue- 1 o
7ult in ipfo acuti
guc pulmonibus laborantibusmbi noftur-
3ia vigilia premitur , ctiamfi intcrdiu fom-

ijus accedit. ex quo tamen pejor efl , qui

intcr quartam horam 8c noCTem,quam qui
a matutino tcmporeadquartam.Pcffimum if
ramcn cfl , fi fomnus ncque nodu , ncque
interdiu acccdit : id enimfere fincconti-
nuo delirio efle non potcfl. Neque vero fi-
gnum bonum efl , fomno ultra debitum
urgeri pejufquc , quo magis fo^or inter-io
:

diunojftuquc continuat. Mali etiam mor-

hi teflimonium efl , vehcmenter & crcbro
fpirarc , a fexto dic CGepifTe inhorrefccre
pus cxpucrc: vix excrcare dolorem habcrc :

continuum : diflScuIter ferrc morbum : ja- 1

ftare brachia &crura: fine voluntate la-
chrymare : habere humorcm glutinofum
dentibus inhjErentcm j cutem circa umbi-

licum & pubem macram ; prsecordia in-

ilammata, dolcntia, dura, tumida, intenta; 3 ^
magifque,fi hxc dextra parte quam finiflra
funt : periculofiflimum tamcn efl , fi vcn^e
^uoquc ibi vehcmcnter agitantur. Mali
ctiam
 Cdp,j^ Medicina. 55
ctiam morbi fignum cft, nimis celeritcf
emacrefcere : eaput & pcdcs manufqiicfri-
gidas haberc ventrc & latcribjis calenti-
,

5 bus: aut frigidas cxtremas partes acuto

morbo urgentc; autpoftfudorcm inhor-
refccre aut poft vomitum fingultum cfle,
;

vcl rubere oculos ; aut poft cupiditatem

cibi, poftvelongas febres hunc faftidirc 5
10 aut multum fudare , maximeque frigido
fudore j aut habere fudores non per totum
corpus asqualcs,quique febrcm non finiant
Mala etiam febres , quse quotidie tcmpore
codem rcvcrtantur 3 qua:vc femper pares
quoquc dic
I y acceffiones habeant,neqj tcrtio
lcventurj quaeve fic continucnt , ut pcr ac-
ceffioncs incrcfcant, per deceffiones tan-
tum molliantur, nec unquam integruni
corpus dimittant. Peflimum cft , fi ne Jeva-
1 tur quidem febris, fed a^quc concitata con-
tinuat. PericuIofumeftetiam,poftarqua-
tum morbum febrem oriri 3 utiquefi pra^.
cordiadcxtra parte dura manferunt, aut
dolentibusiislarva. Nullaacuta febris lc-
l f vitcr terrere nos debet. Neque unquam in
acuta febrc , aut a forano non eft terribilis
ncrvorum diftentio.Timcre etiamex fom-
no, malimorbieft. Itemque in prima fc-
bre protinus mcntcm cfTe turbatam,mem-
3obrumvc alicjuod efte refolutum. Ex quo
cafuquamvis vita redditur, tamenidrcrc
membrum debilitatur. Vomitusctiam pe-
riculofus cft finccrae pituitas vel bilis; pc-
C 4 jor.
5^ A. C OR.N. CxLsx Lih.2,
jorque, fi viridis , aut nigcr eil. Atmala
Hrina eft , in qnz fubfidunt fubrubra aut
livida : detcrior in qua quafi fila (jua:dam
,

tenuia atque alba: peflima cx his , iitan-^f

quam ex furfuribus falas nubcculas re-
pr^fcntat. Diluta quoquc atquc alba, vl- ,

"tiojfa eft , Ccd in phreniticis maxime. Alvus

autem mala cft , cx toto fupprcfla. Pcricu-

lofa etiam, qua: intcr fcbres flucns con- ^ ^

quicfccrc hominem in cubili non patitur ^

iitiquej fi quod defcendit, cfl pcrliquidum,
autalbidum , autpallidum, autfpumans.
Prstcr ha:c periculum oflendit id , quod
cxceraitur , fi cfl cxiguum , ^lntinofum , i f
laive, album idcmque fubpalTidum ; vel fi
,

cf^ aut lividum , aut biliomm, autcrucn-

, quam
*ium 5 aut pejoris odorisex confuc-
tudinc. Malum ctiam, quod poflfc-
cfl
brcs longas linccrum eft i#
C A P. T.
Ve figttps long valetnclinit.
XJosT hxcindicia,notHmcflIonguai
Jf^ mor bu m fieri fic enim necefTe cft, ni. i f
;

fi occidit. Neque ulla alia fpes in ma-

fois efl quam ut impetum morbi trahcn-

,

o aliquis cfFugiat , porrigaturquc in id

tempus quod curationi locum prasftet.
,

Protinus tamen figna qua^dam funt , cx 5

quibuscolligcrepofrumus morbum , etfi ,

non interemerit longius tamen tcmpus

,

ikabitarum. Ubi frigidus fudor intef febrcs

noa
 ,

C4/.tf. Mebicina, -^
jion acutas circa caput tantum , & Ccrvlctfi
oriturj aut ubi, febrc non quiefccnte , cor-
pus infudatj autubicorpus modo fiigi
fdum, modocalidumeft, & calor alius e
alio fit ; aut ubi , quod intcr f|bres aliqui'
partc abfcelTit , ad {anitatcm nfc pervcnit i
aut ubi acger pro fpacio parumcmacrcfcit
Itcm li urina raodo liquida & pura cft
,

lOrnodo habct quacdam fublidcntia i fi Iaria

atque alba rubrave funt quse in ca fubfi- ,

dunt ; aut ll quafdam quaia miculas repras
fcntat; aut li bullulas excitat.

^
C A I. V I.

J)e indiciis moriis.

quidem , propofito me-

SB D inter kaec
tamen fupereft.Ad ultimavero
tu,fpes
jam ventum efle teftantur nares acu- ,

10 tar, collapfa tempora oculi concavi, fi:igi-

,

dse Ianguida:que aures& imispartibnsTe-

niterverf3?,cutiscircafrontemdura&in
tentajcolor aut niger aut perpallidusjmuL
toque magis , fi itaha;cfunt , ut neque vi
if gilia pr^eceiTerit , nequc ventris refolutio ,
ncquc incdia. Ex quibuscaufis interdum
hxc fpecies oritur, fed uno die finitur. Ita-
que diutius durans , mortis indcx cft. Si
ycro in morbo vetere jam triduo talis cft,
jo in propinquo mors cft : magifque , ii pra^
ter hasc oculi quoquelumen refugiunt , 8c
illachrymant quaequcin iisalbaeftcdc-
,'

tent, rubefcuflt atque iniifdem venulac

C j pallcnFi
 :
:

fl A. CoRN. CiLSi iih.z.

pallent , pituitaque in iis innatans, novifli-
me angulis inhserefcitj altcrque ex his mi-
nor eft ; iique aut vehementer fubfederunt,
aut fadli tumidiorcs funtj perque fomnum f
palpebras non committuntur, Ctd inter has
ex albo oculorum aliquid apparet ; neque
id fluens alvus cxpreflit c^demque palpc-
:

brae pallent , & idem pallor labra & narcs

dccolorat eademque labraj & nares, ocu- i o
:

liquc, & palpebrae , &l fupercilia , aliquave

cx his pervertuntur ; ifque propter imbe-
cillitatem jamnonaudit, autnon vidct.
Eadem morsdenunciatur , ubi a^ger fu-
pinus cubat , eiquc gcnua conrrafta funt : i
^
iibi deorfum ad pedes fubinde delabitur
bi brachia & crura nudat & , inasqualiter
difpcrgit , nequciis calor fubeft : ubi hiat
tibi aflidue dormit ubi is , qui mentis fua^
:

nOn eft, ncque id facere fanusfolet den-io ,

ubi ulcus> quod aut ante, aut

tibus ftridet :

in ipfo morbo natum eft , aridum , & aut

pallidum , aut lividum fa<5lum cfl. Illa
^uoque mortis indicia funt , ungues , digi-
dque pallidi j frigidus fpiritus: aut (i mani- 1 y
bus quis in febrc & acuto mbrbo vel in-
,

iania , pulmonifve dolorc , vcl capitis , in

vefle floccos legit , fimbriafvc diducit, vel
an adjunfto paricte, ii qua minuta emi-
3ient, carpit. Dolores etiam circa Coxas & jo
inferiorcs partcs orti , ii ad vifccra tranfie-
junt, fubitoquc dcfierunt, mortcm fubeflc
icHantur^ magif^ue, fialia^uoqne ligna
 :

Cip. ^. MID I C I N A. 5J
acccfTerunt. Nequc is fcrvari potef^ , qui
(ine ullo tumore fcbricitans , fubito ftran-
gulatur, aut devorarc falivam fuamnon
5 poteft : cuive in eodcm febris corporifque
habitu cervix invcrtitur , fic ut dcvorare
xque nihil poflit : aut cuifimul & continua
febris & ulcima corporis infirmitas efl: aut
cui, fcbrcnon quiefccntc,cxtcrior pars fri-
10 get, interior fic calet,ut etiam fitim faciat:
aut qui febre aeque non cjuiefccnte , fimul
,

& delirio &

fpirandi difEcuItate vcxatur
aut qui , epoto veratro , exceptus diften-
tione nervorum cft aut qui cbrius obmu- :

2 5tuit. Is enim fere nervorum diflentionc

confumitur , nifi aut febris acceffit , aut eo
temporej quoebrietasfolvidebct loqui ,

CGcpit. Mulier quoquc gravida acuto mor-

bo facile confumitur S)L isy cui fomnus :

iodolorem auget & cui protinus , in rccen- :

'
timorbo, bilis atra vclinfravcl fuprafc
oflendit : cuive altcrutro modo fe prom-
fit,cum jam longo morbo corpus ejusef^
tt extenuatum & confcdlum. Sputum
a j ctiam biliofiim & purulentum , five fcpa- ,

ratim ifla five mixta provcniunt , interi-

'
,

tuspericulum oftendunt. Ac, ficirca fe-

ptimum diem , proximum
talc eflc ccepit
cft , ut ii circa quartumdccimum dicm dc-
5oCedat, nifi alia figna mitiora pcjoravc aCr
ceflcrint. quae quolevioragraviorave fub-
fccutafunt , co vcl feriorcm mortem vcl ,

jnaturiorcm 4cattnciant. Sudpr quoque

C 6 frigt.
Iis; A* Cg.k. Celsx Zikt,
Irigidus in acuta febrc pcftiferus efl : atquc
in omni morbo vomitus , qui yarius dc ,

multorum colorum cfl prajcipucquc,li ma-

lus in hoc odor cft. Ac ranguinem quoque f
in fcbrc vorpuiflc , pcftifcrum eft. Urina
vcro fulva & tcnuis in magna cruditate eiTc
confucvit; & fsepe, antcquam fpacio matu-
rcfcat , hominem rapit.
Itaquc fi talis diu-
tiuspcrmanct, pcriculum mortis oflendit. i
Pcilima tamcn eflj prxcipueque mortifera,
nigra ,crafla mali odoris. Atque in viris
,

^uidcm & mulieribus talis detcrrima efl.

In pucris vcro, qtia: tenuis & diluta cfl. Al-
vus quoque varia , pcf^ifera cf\ & quse flri- i y ;

.gmentum , fanguinem bilcm , viridc ali- ,

[uid, modo divcrfis temporibus modo fi- ,

jnul , & in miftura quadam, difcreta tamen

rcprasfentat. Sedhxcquidcm poteflpaulo
diutius traherc In prascipiti vcro jaro efTe i*
denunciat cadcmque vel ni-
,
quas liquida ,

gra vel pallida , vel pinguis efl 5 utiquc ,

,

Jmagnafocditas odoris acceflit.

IlluSintcrrogari me pofle ab aliquo fcio:
ccrta futuras mortis indicia funt, quomo- ^ J <

do intcrdum deferti a mcdicis convalc-

fcant , quofdamque fama prodidcrit in ip-
s incribus rcvixiflc ? Quinctiam vir ju-
tc magni nominis Dcmocritus nc finita? ,

quidcm vitajfatis ccrtas notas cflc j propo-30

luic, quibusmcdicicrcdidiflent: adcoil-
lu4 non rcliquit , utccrta altqua fignafur
$\isx moxtU ciTcAtt Advcrfus ^uod oc illui
 quidem dicam ,
qiiod in vicino Taipc qusc-
dam nota: pofitas non bonos , , fcd impcri-i

tos mcdicos decipiunt ( quod Afciepiadcs

5 fcicns, funeri obvius inclamavir j cum vi-
vcra , qui eiFercbatur: ) ncc protinus cri-
men e^c fi quod profeflbris fit. Ii|a
artis ,

tamcn modcratiusfubjiciam. Conjed^ura-

lem artcra cfTe medicinam , rationcmque
loconjcdurajtalemeflc, utcum fxpiusali-
quando refpondcrit interdum tamcn fal*
,

lat. Non itaque , fi quid vix miilefimo in

corporc aliqucm decipit id fidem non Iia- ,

bct cum per innumerabilcs homines rc-

,

! 5 fpondeat. Idque nou in his tantum , quas

pcflifera funt, dico fed in his quoque, quafe
:

filutaria. Sicjuidem ctiam fpcs intcrdum

fruflratur & moritur aliquis , dc quo mc-
,

dicus fccurus primo fuit. Qiisequc medendi

Zocaufarcpcrtalunt, nonnunquam in pc;us
aliquibns vcrtunt. Ncquc id evitarc hu-
mana imbecillitas in tanta varietatc cor-
porum potefl. Scd efl tamcn mcdicina; fi-
dcs, quacmulto fcpius perquc multo plu- ,

*5 rcs a^gros prodcfl. Nequc tamcn ignorarc

oportct , in acutis morbis fallaccs magis
aotas cffe & falutis & mortis.
C A P. VXI.
! VenotiSt quasaliqHis infngtitismsr
horum generihns hihere pofsiu

SBD cum propofucrim figna quae {n d* ,

mai advcrfi coxuniuDia

valccudine
cffe
 ,, o5

6t A. CoRN. Cklsi Lih/t

cfle confueverunt ; ad ca quoquc tranf-
ibo, utj quas aliquis in lingulis morborum
gencribus haberc poffit notas , indiccm.
Quaedam autem funt , qnx antc fcbrcs , ^
qusedamqu^intercas,quid aut intus fit,
aucvcnturumlit ,oflendunt. Ante febrcs,
ficaputgraveeft autexfomno oculi ca-
,

ligant aut frequentiaftcrnutamenta funt,

,

circa caput aliquis pituitas impetus timeri r

poteft. Si fanguis, aut calor abundat , pro-
ximum eft , ut aliqua parte profluvium
fanguinisfiat. Si fine caufa quis emacrc-
fcit ne in malum habitum corpus ejus de-
,

cidat , mctus eft. Si pra^cordia dolent , aut 1

inflatiograviseft , aut toto die non con-

coda fertur urina, cruditatcm eftemanifc-
ftum cft. Quibus diu color fine morbo re-
gio malus eft, hi vel capitis doloribus con-
fiidlantur vel terram cdunr. Qui diu ha-2
,

bcnt faciem pallidam & tumidam aut ca- ,

pite,aut vifceribus, aut alvo laborant. Si in

continuafebre pucro venter nihil reddit
mutaturque ei color, nec fomnus accedit
ploratque is aflidue , mctuenda nervorumij
diftentio eft. Frequens autcm dcftillatio
in corpore tcnui longoque , tabcm timen-
dam eile teftatur. Vbi pluribus diebus non
defcenditalvus ,docet,aut fubitam dejc-
diionem , aut febriculam inftarc, Vbi pe-3
dcs tument , & longajdcjediones funt, aut
dolor in imo vcntrc & coxis eft , aqua intcr
Ctttem inftat. fcd hoc moibi gens ab ili-
bus

i
 ,

Cdp. 7. M ED I C I N ik. ^J
bus oriri folet. Idcm propofitum pcricu-
Uim eft his, quibus , cum voluntas dcliden-
di eft , vcnter nihil reddit , nili & aigre &
5 durum. Cum tumor in pedibus cft , idem-
que modo dextra, modo iiniftra parte vcn-
tris, invicem oritur atqucfinitur kpci- ,

norc id malum proficifci videtur. Ejuf-

dem morbi nota eft , ubi circa umbilicum
10 inteftina torquentur (^pd(pov Gracci nomi-
nant) cox^gue dolores manent qui nequc ,

tcmpore, nequeremediisfolvuntur. Do-

. lor autem articulorum prout in pcdibus ,

manibufve , aut alia quaiibet parte fic eft ,

vf^uteo loco nervi contrahantur ;aut ii id

membrum, ex levi caufafatigatum aeque ,

frigido , calidoque ofFenditur , m^uy^tiv

;t^y^pve , vel cjus articuli , in quo id
fentitur , morbum futurum efle denuneiat.
2.0 Qiiibus in pueritia fangurs ex naribus flu-
xit dein fluere defiit, hi vel capitis dolori-
,

bus conflicfientur ncccfTe eft, vel in arti-

culisaliquas exulcerationes graves habc-
ant , vel aliquo morbo etiam debilitentur
i^Quibus foeminis menftrua non proveni-
unt , nccclTe eft capitis acerbifllmi dolores
iint , vel quaelibet alia pars morbo infeftc-
tur. Eadcmquc his pericula ftint , quibus
articulorum vitia, ut dolores, tumorefquej,
30 finc podagra fimilibu{que morbis , oriun -
tur, &deiinunt. Vtique fi faspe tempora
iifHemdoIent, no^uquecorpora infudanti,
&ons prurit , lippitudijjis nietas cft. Si
miilisf
 ,,

^4 A. e o K N. G E L S I Lih, l.
mulicr a partu vchcmentcs dolorcs habct f
ncqiicpracercafignamala funt, circa vi-
gcfimum dicm aut fanguis per narcs erum-
pct , aut in inferioribus aliquid abfcedct. f
Quicumque ctiam dolorem ingcntem cir-
ca tempora &
frontcm habebit,cialtcrutra
rationc finiet magifque , fi juvenis erit
:

per fanguinis profulioncm ; li fenior , pcr

fuppurationem. Febris autem t.qux fubito lO
iinc ratione , fine bonis fignisnfta eft, fe-

re revertitur. Cui fauccs fanguinc & in-

terdiu &
nodhi replcntur lic ut nequc
, ,

capitis dolores, neque prxcordiorum nc- ,

quc tufTis , nequc vomitus , nequcfebricu- ^ S

iipracceflerit.hujus aut in naribus , aut in

faucibus ulcus reperietur. Si mulieri in-

gucn &
febricula orta eft , neque caufa ap-
paret , ulcus in vulva efl. Vrina autem
crafla , cx qua quod dcfidit album , cft , fi- 2.0

fnificatcircaarticulos, aut circa vifcera

olorcm , metumquemorbi efle. Eadem
viiidis ,autvifceruradolorem tumorcm- ,

qiic cumaliquopcriculofubcire, autcor-

pus certc intcgnim non eile, teftatur. Ati^
iifanguisaut pus in urina eft, vel vcfica
d rcncs cxulccrati funt. Si hscccrafla,,
carunculas quafdam exiguasaut quafica-
pillos habct , aut fi bullat , aut malc olet
aut interdum quafi arcnam , interdum^C
^uafifanguincm trahit, dolent autem.co-
xXi quaeque inter has fupcrquc pubcm funt,
ii cccdunt fixqucntcs ruJtvis , intcrdum
Tomi-
 Cd^. 7 ME D 1 C I N A. Cf
vomituf biliofus , extremasque partes fri-
gefcunt , urinse crebra cupiditas , fed ma-
gnadifficultaseft, &quod inde cxcretum
j cft , vel rufum , vel pallidum
aqua; iimile ,

cft paulum tamen in eo Icvamenti cft al-

, ,

Tus vero cum multo fpiritu rcdditur , uti-

que in rcnibus vitiumcft. At fipaulatim
dcftillat , vcl ii fanguisper hanc cditur , &
loincoqusdamcrucntaGoncrctafunt,idqu
ipJLim cum difficultatc rcdditur , & circ
pubcmintcriorcspartcsdolent , incadcm
yc^cavitiumcft. Calculofi vcro hisindi-
ciis cpgnofcuntur. Difficultcr luina reddi*
11 turj paulatimquc, intcrdum ctiam finc v6-
iuntatc,deftillat. Eademarenofaeft. nort-
minquam aut fanguis , aut cruentum , aut
purulentum aliquid cum ca cxccrhitur;
Eamquc quidam promptius rcfti, quidam
lorefupinati, maximeque hi qui grandcs cal-
culos habcnt
, quidam ctiam inclinati rcd*

dimt colemquc cxtcndcndo dolorcm Ic-

, ,

vant. Gravitatis quoquc cujiifdam in ca

partc fcnfus cft ; atquc ca curfu , omnique
lymotu augctur. Quidametiam, cumtor-^
quentur, pedcs interfc, fubindc mutatic
vicibus , implicant. Foemina; vcro oras
naturalium fuorum manibus admotis (ca-
bcre crebro coguntur. Nonnunquam ,
5 digitum admoverint , ubi vcficas ccrviccra
is urgctjcalculumfcntiunt. At, quifpa-

mantcm fanguincm cxcrcant , his in pul-

OHC vitium cft. Mulicre gravida: iinc
moda
6 A. CoHN. ClLSX Lih, i,

modo fiifa alvus clidcrc partum potcft. Ei- j

dcm fi hc cx mammis profluit,imbccilIum j

eft,quod intus gcrit.Duras mammaf,{anum

illud cfle, tcftantur. Frequcns fingultus, &f
prxtcr confuctudincm continuus ,
jccur
inflammatum eflc , fignificat. Si tumores
fuperulcera fiibito efle deficrunt , idque a
tergo incidit , vel diftentio nervorum, vel
figor timcri potcft at , fi a priore parte id le
;

cvenit, vcl latcris acutus dolor, vel infania

cxpeftanda eft. Intcrdum ctiam hujufmo-
di cafum , quas tutiilima interiiac cft, pro-
fufio alvi fcquitur. Si oravenarum, fan-
guincm folita fundere , fubito fupprelTa rf
mnt, aut aqua intcr cutcm, aut tabes fequi-
tur. Eadem tabesfubit , fi in latcrij dolo-
rc orta fuppuratio intra quadraginta dics
purgari non p^tuit. At , fi longa triftitia
cum longo rimore & vigilia cft , atra: bilis lO ,

morbus fubeft. Quibus fsepc cx naribus

fiuitfanguis, his aut lien tumet , aut capi-
tisdolores funt : quos fequitut, ut quajdam
ante oculos tanquam imagines obvcrfen-
tur. At, quibus magni lienes funt, his gin- 1^
giva malx funt, & os olet, aut fanguis ali-
qua parte prorumpit. Quorum fi nihil cvc-
nit , nccefle cft mala ulccra &
in cruribus ,

ex nigr^ cicatrices fiant. Qiiibus caufa

his
doloris, neque fcnfus ejus eft , his mcns la- ^
borat. Si in ventrem fanguis confluxit , ibi
in pus vertitur. Si a coxis , & ab infcrio-
ribus partibus dolor in pc<^us tranfit , nc-
qUC
 ;

Cdf. 7. MiDiciNA. ^7
quc ullum fignum malum accefllt , fuppu-
rationii^eo loco periculum cft. Qiiibus
finc fcbrealiqua parte dolor, aut prurigo
^cum rubore & ealore eft , ibi aliquid fup-
purat. Urina quoque , qu3B in hominc pa-
rumfano liquidacft, circaaures futura^i
aliquam fuppurationcm efTe dcnunciat.
Ha:c vero, cum fine febrc quoque vel la-
lotcntium, velfuturarum rerum notasha*
bcant, multoccrtiorafunt, ubifebrisac-
ccffit atque ctiam aliorum morborum
;;

. tum figna nafcuntur. Ergo protinus infa-

niatimenda eft, ubi expeditior alicujus,
X 5
quam fani fuit, fermo eft, fubitaque loqua-
citas orta eft, & hzc ipfafolito audacior
aut ubi raro quis & vehcmenter fpirat , ve-
nafque concitatas habet , prsecordiis duris
& tumentibus. Oculorum quoque frequens
lOmotus j & in capitis
dolore ofFuf^ oculis
tenebra: : dolore fubftante, fom-
vel, nullo
nus ercptus,continuataquc no(^e 8c dic vi-
gilia. ; vel proftratum contra confuetudi-

iiem corpus in vcntrcm , fic , ut ipfius al vi

^^ dolorid non cocgerit ; item , robufto ad-
huc corpore, infolitus dentium ftridor, in-
fani^figna funt. Si quid etiam abfeefltt,
&, antequamfputumprodiret, manentc
adhiic in corpore folita febre, fubfedit ,
pe-
5o riculum affert primum furoris deinde in-
,

teritus. Aurisquoquedoloracutu'; , cum

febre continua vehemcntique , fajpe men-
tem turbat : & ex co cafu juniores intcr-
dum
 :

4t A. G
o R N. C 1 L s I Lih. i.
dum intra feptimum dicm moriuntur j fc-
niorcs tardius quoniam nequeasqucma-
:

gnas fcbrcs cxperiuntur , neque xque infa-

niunt. ita fuftincnt , dum is afFcdus in pus 5
quoque fanguinc mulic-
ycrtatur. SuiFufas
ris mamma; furorcm vcnturum ciTc tc-
, ,

ftantur Quibus autcm longa febres funt,

his aut abfccfTus aliqui , aut articulorHm
dofores crunt. Quorum faucibus iniebrc^
illiditur fpiritus , inftat his ncrvorum di-
ilcntio. Sianginafubitofinitaeft, inpul-
jnonemid malum tranjGt idquc faepe in- ;

mfeptimum dicm occidit: quodniffin-

cidat, fequitnr, utaliqjapartefuppurct.xf
Denique ,
poflalvi longam rcfolutionem >
tormina : poflhxc, intcflinorum Isevitas
.ritur. Pofl himias deflillationcs , tabcs.
Pofl lateris dolorcm , vitia pulmonum
poflharc, infania. Pofl magnos fcrvorcsi*
fiorporis, ncrvorum rigor , autdiflcntio.
Ubi caput vulncratum efl , dclirium : ubi
rigilia torfit , ncrvorum diflcntio : ubi
vcnementcr vcnarfupraulcera raovcntur,
fanguinis profluvium crit. ij
Suppuratio vcro pluribus modis excita>
tur. Nam fi longxfcbrcs fincdolorc , fint
manifefla caufa remancnt , in aliquam par-
tem id malum incumbit , fcd in junioribus
cantum : nam in fenioribus ex ejufmodi 3#
morbo quartanafere nafcitur. Eadcm fup-
puratio fit , fi praicordia dura dolcntia &
antc vigefimum diem komincm non fuflu-
jcrunt,
 ,,

Cdp. J. M ! D I C I N .4. tf5>

lcrunt , ncque fanguis ex naribus fiuxit

maxinaeqne ivi adolefccntibus ; utique , fi-

interprincipia aut oculorum caligo , aut

5 capitis dolores fuerunt : fcd tum in infc-
rioribus partibus aliquid abfcedit. At fi

prxcordia turaorem mollcm habentl, nc-

que habere intra fexaginta dies definunt
hxrctque per omne id tcmpus febris , tum
10 in fuperioribus partibus fit abfceflus : zz ,

fi intcr ipfa iniria fanguis c naribus non

fluit , circa aures crumpit. Cumquc omnis
Jongus tumorad fuppurationem fcrcfpe-
ftct , magis eo tcndit is, qui in praccordii%
15 quam \% , qui in vcntrc cft : 5c '\% qui fupra
'umbilicum, quamis quiinfra. Silafritu-
<linis ctiam fenfus in febrc cft , vel in ma-
xiXXx^ , vcl inarticulis aliquid abfcedit. In-
tcrdum quoque urina tcnuis & cruda fic
lodiufcrtur, utaliafalutariafignafint, cx-
que co cafu plerumquc infra tranfverfum
feptum (quod hA^^yiKA Graci vocant)
fit abfccflus. Dolor pulmonis , fi ncque
pcrfputa, ncquepcr cucurbitulas , ncquc
l jpcr fauguinis dctra^lioncm, ncquc per vi-
dlus rationcmfinitus cft , vomicas aliquas
interdum cxcitat , aut circa vigcfimum
dicm, aut circa triccfimum, aut circa qua-
dragcfimum , nonnunquam ctiam circa
jofcxagcfimum. Numcrabimus autem abco
die , quo primum febricitavit aliquis , aut
inhorruit aut gravitatcm cjus partis fcn-
,

^t. 5cd ha: vomicac modo i pulmonc, mo-

4o
 ,
;
;

70 A. CoKN. CiLJi lih.i,

do a coftarum parte nafcuntur Quod fup- .

purac ea parte, quam aflScit, dolorcm in-

,

flammationemque concitat, ipfumque ca-

& li in partem fanam aliquis f
lidius cfl : ,

decubuit onerare cam cx pondere aliquo

,

videtur. Omnis etiam fuppuratio , qua:

nondum oculis pattt, fic dcprchcndi po-
te/i , fi febris non dimittit , eaque intcrdiu
lcviorcft, nodu increfcit ; muitus fudorio
oritur 5 cupidiras tufliendi eft , 5: pene ni-

hilin tuffi cxcrcatur j oculi cavi funt ; ma-

las rubcnt ; venas fub lingua inalbelcunt
in manibus fiunt adunci ungues ; digiti
maximeque fummi calent i in pedibus tu- 1 ^
mores funt fpiritus difEcilius trahitur
;

cibi faflidium cfl; puflul^ toto corpore

oriuntur. Quod fi protinus initio dolor &
tuffisfuit, &fpiritus diflScuItas , vomica
vclantc vel circa vigcfimum dicm crum-19
pct. Si fcrius ifla coepcrint , necefTe cfl qui-
Gcm iucrcfcant , fcd quo minus cito adruc-
rint eo tardius folventur. Solent ctiam in
,

gravi morbo pcdes cum digitis unguibuf-

que nigrefcere. quod fi non efl mors con- xy
fecuta , & rcliquum corpus convaluit , pc-
des tamen decidunt.
C A ?. V I I r.

Qjiie nou in quoqne morbi genere vel

^
fpem vel ptricttU ofiendant,

SEQuiTUK. , ut in quoquc mothi gcne-

rc proprias notas cxpliccm ,
quas vcl
fpcm,
 ,,,,

Cap.t, Medicina. 71
fpem , vcl pcriciilum oftcndant. Ex vc-
fica dolcnti , fi purttlenta urina procelTit
inqueeolaevc &album fubftdit, mctum
f detrahit.ln pulmonismorbo, fi fpiito ipfo
levatur dolor quamvis id purulentum eft,
,

tamen, fi a;gcr tacile fpirat , facile excreat,

morbum ipium non diificultcr fcrt, potcfl
fecunda valetudo contingerc. Neque in-
ci
<o ter initia terrcri convcnit , fi protinus fpu-
tum miftum eft rufo quodam fanguinc
dummodo flatim fedetur, Laterum do-
lorcs , fuppuratione fa<fla , deindc intra
quadragefimum dicm purgata , finiun-
I^tur. Si in jocinore vomica efl, ex ea &
fertur pus purum & album , falus ci fa-
cilis. Id enim malum in tunica cfl. Ex fup-
purationibus vcro hx tolcrabilcs funt ,
qua: in exteriorem partcm feruntur , &
*Oacuuntur. At ex his,quae intus procedunt
ha: leviorcs , quae conclufse cutem non af-
ficiunt , camquc & finc dolore & ejufdem
coloris, cujusrcliqu^epartcsfunt, finunt
cfTe Pus quoque, quacumquc partc crum-
**
5 pit , fi cft lasve , aloam & unius modi fine ,

ullo mctu efl ; & ,

quo cfRifo, fcbrisproti-
nus conquicvit , defieruntquc urgere cibi
& potionis defiderium Si quan-
faflidium .

do etiam fuppuratio defccndit in crura

$ofputumquc cjufdem fadtum pro rufo pu-
rulcntum cfl p^riculi minus cfl. At in ta-
,

bc cjus, qui falvus futurus cf^ , fputum

c^jdcbct album, sequalcjtotum, ejufdcm-
 5

72. A.CoRN. Celsi Lih. z,

quccoloris, fincpituita : ciquc ctiim ii-
inile efTe oportct , fi quid in narcs a capi-
tcdeftillat.Longc optimumcft, fcbrcm
omnino non eiTc fecundum cft, tantillam f
:

cfle ut nequc tantulum cibum impediat ,

,

ncque crcbram litimfaciat. Alvusinhac

yalctudinc ea tuta eft , quas quotidic coa-
ftaeaque convcnientia his, qusc aflumun-
Corpusid,quodminime tcnue,ia
tur,reddit.
maximequc lati pcdoris atqucfetofi cft,
cujufquecartilago exigua, &carnofaeft
Supcr tabem li mulieri quoquc fuppreila
menftrua fucrunt, Sc circa peiflux atque
fcapulas dolor manfit , fubitoque fanguis
1
crupit, lcvarimorbus folct. nam& tuflis
minuitur, & fitis atque fcbricula: dclinunt.
Scd iifdem fcre, nifi redit fanguis , vomica
crumpit: qux quo cruentior,co melipr eft.
Aqua autcmintcrcutcmminime terribi-10
lis cft quae nullo antccedentc morbo coc-
,

pit dcinde, qu^ longo morbo fupervcnit;

:

utique, fi firma vifccra fimt j fi fpiritus fa-

cilis i fi nullus dolor calorccorpus
; fifinc
cfl;xqualiterquc in cxtremis partibusma- z$
crum cfl ; ii vcnter mollis y fi nulla tuffis ;
nulla litis j lingua , ne per fomnumqui-
dcm, inarcfcit ; fi cibi cupiditas cfl ; 6. vcn-

ccr mcdicamcntis movetur; fi pcr fe xccr-

nit mollia 8c figurata; fi non cxtcnuatur; fi 3 o
urina & vini mutationc ,
, &
cpotis aliqui-
bus mcdicamcntis mutatur j fi corpus finc
la^cudine cft , & motum facilc fuflinct.:
fiqui-
 ,
:,

Cd^.S, Medicina. 75
iiquidem in qiio omnia ha*c funt- , is ex to-
to tutus eft in quo plura cx his funt , is ia
:

bona fpe cft. Articulorum vero vitia , ut

jpodagrsE chiragrxquc,li juvencs tentarunt,
neque callum induxerunt folvipoflunt ,

maximeque torminibus leniuntur , Ix &

quocumque modo vcnterfluit. Item mor-
bus comitialis ante pubertatem ortusj non
10 segrc finitur. Et , in quo ab una parte cor-
poris venicntis acceflionis fcnfus incipit
optimum eft a raanibus pedibufve ini-
tiumfieri: deinde , alateribus rpeflimum
inter hsec^acapite.Atqueinhisquoque ea
1 5 maximeque profnnt , quasper dcje^ftiones;
cxcernuntur. Ipfaautemdejcdtiofineulla
noxa eft qua: fine febrc eft ^ fi celeritcr de-
,

finit; ficontredlato ventre nullusmotus

ejus fentitur 5 fiextremam alvum fpirituc
lofcquitur. Ac nc tormina quidem periculo-
fa funt, fi fanguis & ftrigmenta dcicen-
dunt , dum febris castersEque accefiiones
hujus morbi abfint adco ut etiam gravida
;

mulicr , non folum confervari poffit , fed

t^ etiam partum refervare. Prodeftque in hoc
morbo, a jam astate aliquis procellit.Con-
i trajintcftinorumlsvitas faciliusateneris
j
ajtatibus depcllitur : utique , fi ferri urina
i| & ali cibo corpus incipit.Eadem aetas pro-

1'
j
30 deft & in coxa: dolore, &. humerorum,& ia
}j
omni refolutione nervorum. Ex quibus co-
xa , fi finc torpore eft fi leviter friget,
,
I
* ^uamvis raagnos dolores habet , tamcn 5c

I
 ,

74 A. C o R N. C B L s I Lih, 2. ,

facile &
mature fanatur ; refoltitumquc \
membrum , fi nihilo minus alitur, fieri fa-
num potcft.Oris refolutio etiam, alvo cita
finitur. Omnifque dejeiflio lippienti pro- 5
dcfl. At varix ortus, vel per ora vena-
rum fubitaprofufio fauguinis vel tormi- , ,

na,infaniam tollunt. Humerorumdolo- i

res qui ad fcapulas vel manus tendunt ,

,

romitu atrse bilis folvuntur. Et quifquis 10;

dolordeorfumtendit, fanabilior efi. Sin- |

gultus fternutamcnto finitur. Longasde- \

je(3;iones fupprimitvomitus. Mulier fan- j

guinem vomens profufis menftruis, li-

,
I

beratur. Qu^menftruisnon purgatur, fii^j

fanguincm ex naribus fudit omni pericu- ,

lovacat. Quae locislaborat, autdifBcuI-

ter partum edit , fternutamento levatur.
Cui calor 8c tremor eft, faluti delirium eft.
Lienofisbonotorminafunt, Denique,ipfa2o:
febris ,
quod maxime mirum videri potcft,
f^pe przelidio Nam &
prsecordiorum
eft.

doloresjfi fine inflammatione funt,finitj &

in jocinorisdolorefuccurrit; & nervorum
diftcntionem rigoremque , fi poftea ccepir, i^]
cxtoto toIIitj;& exdifficultateurinaemor-
bum tenuioris inteftiniortum ,fi urinam
pcr calorem movet , levat. At dolores ca-
pitis quibus oculorum caligo , & rubor
,

cum quadam frontisprurigineaccedunt,3o:

ianguinis profufione , vel fortuita , vel !

ctiara petita fummoventur. Si capitis

,

acfrontis doloresex vcnto, vel frigore,

auE
 ,

. Cap. 8. M ED I c I NA. y%
aut xftu funt , gravcdine & fternutamcntis
finiuntur. Febrem autem ardentem, guam
Grasci tcou/Tuh} vocantjfubitus horror exol-
5 vit. Siinfebre aures obtufa; funt, firan-
guis e narribus fluxit, aut venter refolutui
cft , illiid malum delinit ex toto. Nihil

plus adverfus furditatem , quam biliofa al-

vus poteft. Quibus in fiftula urinae minuti
10 abfcefTus quos ^v/^et^ Gixci vocant, efle
,

cosperunt iis , ubi pus ea parte profluxit

;

fanitas redditur. Ex quibus cum pleraque

per fe proveniantj fcire licet , inter ea, qux
ars adhibet , naturam plurimum polTe,
1 5 Contra , fi caput in febre continenti dolet,
neque quicquam remittit, malum atque
mortiferum cft : maximeque idpericulum
afcptimoanno adquartumde-
cftpueris,
cimum. In pulmonis morbo , fi fputum
loprimis diebus non fuit deinde a feptimo ,

aic coepit & ultra feptimum manfit pe-

, ,

riculofum cft quantoque magis mixtos ,:

neque inter fe didudus colores habet, tan-

to deterius. Ettamen nihil pejus eft, quam
i^ fincerum id edi, five rufum cft ^ five cruen-
tum,five album,live glutinofum , five pal-
iidum , fivefpumans: nigrum tamen pcf-
fimum eft. In eodem morbo periculofa
fimt , tuflis ctiam quodalias
, deftillatio ;
,

3ofaIutare habetur, fternutamentum. Pcricu-

lofiflimumque cft, fi haec fecuta fubitadc-
jeftio eft. Fere vero, quas in pulmonis , ca-
dem in latcris doloribus , & mitiorafigna,
D 1 &
 ,; )

r
76 A. C o R N. C E L s I Lih. I.
&afpeiiora eJGTe confuerunt. Ex jodrnore
iipuscruentumcxit, mortiferum eft. At
cx fuppurationibus has peflima: funt qua ,

intus tendunt, iicut exteriorem quoquej'

CUtem decolorentrex his deinde,qu*E in ex-
teriorem partem prorumpit,tum ^jiisc ma-
xima:, quaeque planiflimse funt.Quod fi, ne
rupta^^uidem vomica, vel pure extrinfe-
cus cmiiTo, febris ^juievit, aut quamvisio:
quievcrit , tamen rcpetit ; item fi iitis cfl:, , ;

ficibifaitidium, ii venterliquidus
fipus , I

cfl:lividum& palliduiTi, finihilasger ex-

creat niii pituitam fpumantem, periculnm
certum eft. Atque ex his quidem fuppura- 1 ^
tionibus, quaspulmonum morbi concita-
xunt , fere fcnes moriuntur : cx c^teris ju-
niores. At intabefputum mixtumpuru-
lentum, febris aflldua, quaE& cibi tcmpora
cripit, & fiti affligit, in corpore tenui peri- zo
culum fubefTe teltatur. Sii quis etiam in co
morbo diutius traxit , ubi capilli fluunt
ubi urinaquaidamaraneis fimilia fupcrfi-
dentia oflendit; atqueinfputis odorfos-
dus efi: i maximcque , ubi pofl ha:c orta de- ly ;

jeftio efl,protinus moritur: utique, ii tem-

pus autumni cfl. quo fcre , qui caetcra par-
te anni traxerunt ,refolvuntur. Item ,pus
cxpuifle in hoc morbo , deinde cx toto
fpuere deflifTe, mortiferum efl. Solet etiam 30
in adolefcentibus is morbus , cx vomica
fiftulavc oriri. qui non facilc fancfcunt
niii fi multa %na bon3& Taletudinis fubfc-
cuta
 Cap.S. M-ED jciHA* 7?
cutafunt. Ex reliquis vcro minimc facile
fanaiKur virgines , aut ex mulieres, quibus
fupervenit tabes , cjuod menftrua fupprejSa
fdnt. Cui vero fano fubitus dolor capitis
ortus eft, dein fomnus opprelfit, fic ut fter-
tat neque expergifcatur , intra feptimum
,

diem pereundum eft magis fi cum alvus : ,

cita non anteeeflerit, palpebia; dormientis

2 o non coeunt ,fed album oculorum apparet.

Quos tamen ita mars fecjuitur ii id ma- ,

lum noneftfebre difcuJOTum. At aquain-

tcr cutem , li ex acuto morbo coepit ad ,

fanitatem raro perducitur : utiijue, fi con-

Ijtraria his ,
qux fupra pofita funt , fubfe-
quuntnr. Mc^uc in ea quoque tulfis fpem
roUit irem fi fanguisfurfiim deorfumvc
: ,

erupit & aqua medium corpus implevit*

,

Qiiibiifdam etiam inhoc morbo tumores

iooriuntur, deindedefinunt , deinde rurfus
afTurgunt. Hi quidem tutiores funt, quam
qui fupra comprehenii funt , fi attendunt r
ledfere fiduciafecundse valetudinis oppri-
munrur. Illud jure alicjuis mirabitur, quo-
lymodo quxdam fimul &
affligant noftrat
corpora , & parte aliqua tueantur. , Nam
iive aquaintercutemquemimplevit, five
magno abfceflu multum puris coiir fi-
itt ,

mui id omne efFudifl a:que mortiferum ,

3^0 eft , ac fi quis fani corparis vulnere fadhis

exanguiseft. Articuliverocui ficdolent,
ut fuper eos ex callo quacdam tubercula
innata fint, nunquam liberantur : qnasquc
D 3 eoruiB
 ,

78 A. CoRN. Celsi Lih,i.

corum vitia vel in fenedtute ccEperuntTvel
in fene<5lutem ab adolefcentia pervene-
runt, utaIi<^uando leniripofTunt , fic nun-
guam cxtotofiniuntur. Morbus quoque f
comitialispoft annumquintum & vigeli-
mum ortus xgre curatur multoque ^egri-
:

us is , qui poft quadragcfimum annum coe-

pit; adeout ineaaetate aliquid in natura
II
/pei , vix quidquam in medicina fit. In eo- lo
dem morbo ii fimul totum corpus affici-
,

tur, neque ante in partibus aliquis venien-

tis mali fenfus efl, fedhomo ex improvifo

concidit , cujufcunque is jetatis eft , vix

fanefcit : fi vcro aut mens Isefa aut ner- 1 y ,

yorum fadia refoIutio,medicin2B locus non

efl.Deje<flionibus quoque fifebrisacceffit;
fiinflammatio jocinoris , autpr^ecordio-
rum, aut ventrisj fi immodica iitis; fi lon- ^

gius tempus ^ fi al vus varia li cum dolore lo

;

cfl,ctiammortis periculum fubcf^ maxi- :

ineque,fiinterhxc tormina veteracfTeCGe-

pcruut. Ifque morbus maxime puerosab-
ilimit ufqueadannum decimum : c^eteras
setates facilius fuflinent. Mulier quoqudf
gravida ejufmodi cafu rapi poteft atque, :

etiamfi ipfa convaluit partum tamen per-

,

dit. Quinetiam torminaab atra bileorfa

mortifera funt : aut fifubhis, extenuato
jamcorpore ,fubito nigraalvusprofluxit 30
Atinteftinorum lasvitas periculofior eft
fifrcquensdeje<5i:ioeft ; fiventer omnibus
lioris & cum fono & fine hoc profluit ; fi li-

militer
 Crf^; J. M E D I c I N A. 79
militer nolu & interdiu; quod excerni-
fi,

tur, aut crudum eft,aut nigrum, &, prajter

id,etiam la^ve, &
mali odorisjll litis urgetj
^lipoft potionem urinanon redditur (quod
evenit, quia tunc liquor omnis non in vc-
ficam,redininteftinadefcenditi){iosexuI-
ceratur ; fi rubet facies , & quaii maculis
quibufdam colorum omnium diftinguitur;
^oii venter eft quali fermentatus , pinguis at-
que rugofusj fi & cibi cupiditas noneft.
Inter qua^ cum evidens mors iit , multo
evidentior eft , li jam
longinquiim quo- in
que id vitium eft: maxime etiam, fi in cor-
1
5
pore fenili eft, Si vero in tenuiore intefti-
no morbus eft, vomitus, fingultus, nervo-
rum diftentio delirium mala funt. At in
, ,

morboarquato, durumfieri jccuf ,pcrni-

ciolinimum eft. Quos liencs male habent,
ao/i tormina prehenderunt , deinde convcrfa
funt vcl in aquam inter cutem, vel in inte-
ftinorum lasvitatem, vix ullamedicinape-
riculo fubtra^it. Alorbus inteftini tenuio-
risexurina: difficultatc, nififebrerefolu-
2- T tus eftj intra feptimumdiem occidit. Mu-
Jier ex partu , fi cum febre vehementibus
ctiam & affiduis capitis doloribus premi-
tur , in periculo mortis eft. Sii dolor atque

inflammatio eft iVi hispartibus, quibus vi-

S^fcera continentur ,frequentcr fpirare , fi-
gnum malum eft. Si fine caufa longus do-
lor capitis eft , & in cervices ac fcapulas
tranfit rurfufque in caput rcvertitur, aut a
D 4 capi-
 ,

So A. CoRN. Celsi Lih.2*

cspite ad cervices fcapulafcjue pervcnit
perniciofus cft : niii vomicam aliquam ex-
citat, fic, ut extuffiatur j aut nifi fanguis ex
aliqua parte prorumpit ; aut niii in capite ^
multa porrigo totove corpore puflulse
,

JKcpe magnum malum efl , ubi

ortas funt.
torpor atque prurigo pervagantur modo , ||
per totum caput , modo
autfen- ^' in parte ;

fus alicujus ibi quafi frigoris efl , eaque ad lO

fummam quoquelinguam perveniunt. Et,
cum in iiCdem ex abfceffibus auxilium fir,
cotamen difficiliorfanitasefl ,
quo minus
ikpe fub his malis illi fubfequuntur. In
COX2 vero doloribus vehemcns torpori- , fi

cfl, frigefcitque crus & coxa alvufque nifi ,

coadla non reddit, idque, quod excernitur,

mucofum efl jamque eCtas ejus hominis
,

quadragefimum annam exceflit, is morbus

crit longiflimus,minimumque annuus; ne- lo
que finiri poterit niii aut verc, aut autum-
,

no. DiflSeilis ^eque curatio cfl, in eadem x-

tate , ubi humerorum dolor vel ad manus
pervenit, vel ad fcapulas tendit, torporem-
que&doloremcreat nequc bilis vomituij ,

efl. Quacunque vero parte eorporis

levata ,

iBembrum aliquod refohitum linequc efl,

movetur, &: cinacrefGit, in priftinum habi-

tum non revertitur; eoque minus, quo ve-
tufliusid vitiumefl,& quomagisin corpo-30
re fenili efl. Omniq; refolutioni nervorum
ad medicinam non idonea tempora funt
hicms & autumnus : aliquid fperari poteft
vere
 Caff. p, Medicina. ti
vcre 8i sellate. Ifque morbus mediocris vix
fanatur, vehemens fanari noii poteft, Om-
nis etiara dolor minus mediGinas paret,qui
^furfum procedit. Mulieri gravid^ fi fubito
mamm^e emarcuerunt,abortus periculum^
eft. Qiia; neque pcperlt ^ nequc gravida efl

il lac habct a menflruis defedla eft.

,

Quartana ^ftiva , brevis autumnalisferc :.

10 longa eft maximeque , quae coepit hieme

;.

appropinquante. Si.(anguis profluxit,dein-

de fecuta eft dementia cum diftentione
nervorunijpericulum mortis eft. Itemque,
fimedicamentis purgatum , &:adhucina-.
^5 nem , nervorum diftenrio opprcflit : aat fi
in magno dolorc , extremiEpartesfrigent
Ncque is ad vitam redit, qui exfu(pcndio*
fpumante ore, detradluseft. Alvus nigra,
fanguini atro fimilis , repentina , live cum-
^fcbre, live etiam.fine hac eft,perniciofa-eft*
C A P. IX.
De Morhorum curationihHi.

C.GGNiTis indiciis, quae nos vcl fpc

confolentur ,. vel metu terreant, ad
curationes morborum tranfeundum.
Ex his qua^dam communes funt qua;-
efl, ,

dam propri^. Communes quae pluribus ,

morbis opitulantur, Propria2,qu2: lingulis.

jioAnte de communibus dicam. Ex quibus
tamenquasdam nona:gros folum, fedfa*
nosquoque fuftinent , qu<edam inadvcrfa.
tantuna vaktudiiie adhibentur,
D 5
Omne^^
 ,

tz. A. C o R. N. C 1 L s I Lih. 1.
Omne vcro auxiliam corporis , aiitde-
mit aliquam materiam , aut adjicit , aut
cvocat, aut reprimit autrefrigerat aut
, ,

calefacit , fimuiquc aut durat , aut mollit. f

Qua^dam non uno modo tantum, fed etiam
duobus imer fenon contrariis adjuvant.
Demitur materia fanguinis dctradione
, , rj

CucurbituIa,dejedione,vomitu, fridione,
gcftatione omnique exercitatione corpo- lo
,

ris , abftinentia, fudore. De quibus pioti-

nus dicam.

C A P. X.

Ve Scinguinis detraBione pervenxs.

SANGUiNEM, incifa vena, mitti novum

non cftrfed nullum pcne morbum efle,
quo non mittatur,novum eft.Item,
in
mitti junioribus & foeminis iiterum non
,

gcrentibus , vetus cft. In pueris vero idem i.o

cxpcriri ,& in fenioribus , & in gravidis
quoquc mulieribus vetus non cft. Sic^m -
,

dem antiqui primam ultimamque a^tatcm

,

fuftinerc non pofle hoc auxilii genus judi-

cabantj pcrfuaferantque fibi mulieremij ,

gravidam, qua; itacurataeflet abortum ,

cfTe fa5luram. Poftea vero ufus oftendit

siihilex his effe pcrpetuum , aliafquepo-
tius obfervationcs adhibcndas efTe, ad quas
dirigi curantis confilium debcat. Intereft 3 o
cnim, non qusaetas fitj ncquc quid in cor-
poreintusgcratur,fcd qua: vires fint.Ergo,
fijuvcnis imbecilluj eft j aut iiinulicr, qua;
gravi-
 Cap.io. MiDiciNA. 83
gravida non eft, parum valet,malc fanguis
mittituF. emoritur enim vis li quse fupe- ,

rerat, hoc modo erepta At firmus puer, &

5 robuftus fenex , & gravida mulier valens ,
tuto lic curantur. Maxime tamen in his
medicus imperitus falJi poteft quia ferc :

niinus roboris illis ^tatibus fabelt.Mulie-

rique praegnantipoft curationem quoque
loviribus opus eft non tantum ad fe , {'::A
,

etiam adpartum fuftinendum. Kon, quic-

quid aut intentionem animi aut pruden- ,

tiam exigit protinus ejiciendum eft cum

,
:

pr^cipua in hoc ars fit, quse non annos nu-

X 5 meret, neque conceptionem folam videar,

fed vires ^eftimet , & ex eo colligat , poffit

necne fupcrefte quod vel puerum , vel fe-
,

nem, velin unamuliereduocorporalimul

fuftineat Intercft etiam inter valenscor-
i-opus , obefum; inter tenue & infirmum.
& ,

Tenuioribus magis fanguis, plenioribus

magis caro abundat. Facilius itaquc illi de-

tra^ioncm ejufmodifuftinent: celeriufque
ea, qui niraium cft pinguis,affligitur.Idco-

*f que vis corporis melius cx venis , quam cx

ipfa fpecfe seftimatur.
Neque folum hxc confideranda funt, (d
ctiam morbi genus quod fit utrum fupe- :

rans , andeficiens materialsferit : corru-

joptum corpus fit, an integrum. Nam ma- fi

teriaveldeeft, vel integraeft, iftudalie-

num eft. At fi vel copia fui male habet, vel
corrupta eft , nuUo modo melius fuccurri-
D tur.
84 A. C o R N. C E L s I lih. 1.

tur. Eigo vehcmens febris, ubi rubet cor-

pus, plcna^que ven^ tument j fanguinis de-
traftionem requirit itcm vircerum mor- :

bi ncrvorumquerefolutio, & rigor &f

, ,

diftcntio (^uidquid denique faues difli-

:

cultate fpiritusftrangulat; qnicc]uid fubito

fupprimit vocem quifquis intolerabilis;.

dolor cft 3 & quacumqac de caufa ruptum

aliquid intus atque colJifum eft item ma- 1 o :

his corporis habitus;omnefque acuri mor-

bi j qui modo , ut fupradixi , non infirmi-
tate fedonerenocent.
,

Fieri tamenpotefV, utmorbusquidem

iddefideret, corpus autem vix pati pofTeif
videatur : fed , fi nullum tamen apparcat
aliud aiixiliumj periturufquefit qui labo- ,

lat temeraria quoque via fuerit adju-

, niii

tus, in hoc ftatu boni medici cft oflendere,

quamnullafpesfine fanguinis detrasftioncio
fit ; faterique qua-ntus in hac ipfa re metus
fit , & tum demum, fi exigatur, fanguinem
mittere. De quo dubitare in ejufmodi rc
nonoportet. fatius cflenim anceps auxi-
lium experiri, quam nullum. Idque w^xu^f
jme fieri debet, ubi nervi refoluti funt j ubi
fubito aliquisobmutuit ubi anginaftran- ;

g^ulatur ; ubi prioris febris acceflio penc

confecit, paremquefubfequi verifimile eft,
i^eque cam videntur fuftinerc asgri vires 3 Q
pofle.
Ciim (it autem minime crudo fanguis
I3aiuendiis,tamcn nc id quidero perpetuum
eft.
 Cdp. 10. Medicin4. 85^

eft. neque enim femper concodionem res

exfpettac. Ergo
,ii cxfiiperiore parteali-

ouis decidir, contufus efl, fi ex aliquo fir-

li

5 bito cafu f^inguinem vomic,quamvis paulo

auce rampllc cibum tamen protinus ei de-,

menda materia eft, ne, fi fubredcrit, corpus

affligat. Idemque etiam in aliis cafibus re-
pentinis ,
qui ftrangulabunt , di6:um erit.

10 At , fi morbi ratio patiarur , tum demum

nulla cruditatis fufpicione remanente id
fiet. Ideoque ei re-i videtur aptiffimus ard-
verfa^vaktudinis dies fecundus,aut tertiu^.
Sed ut aHquando etiam primo die fangui^
I ;; nm mittere necefTe efl:,fic nunquamutilc
poi^dicm quartum eft,cum jam fpatio ipfo
materia vcl exhaufta efl vel corpus cor- ,

rupit ut detradio imbecillum id facere

j

po^Iit, non poflit integrum. Quod fi vehe-

xo mens t^hns urget, in ipfo iiTxpetu ejus faii-.

guinem mittere, haminem jugulare eft.
expe<ftandaergo intermilTio efl fi non de- :

cedit , cum neque re-

crefcere dcfiit : fi

miffio fperatur, tunc quoquc, quamvis pe-

2.5 jor , fola tamen occafio non omittenda ef^,
Fere ctiam ifla medicina ubineccflaria
,

biduum dividenda efl. Satius efl

cfl , in
enim pFimum le-vare xgrum, dfcinde per-
,

purgare, quamfimul omni vi eftlifafor-

jotaffcprsEcipitarc. Quod fi in cura quoque
aqus qua: inter cutcm efl ita refpondet;
,
,

quanto magis necciTe efl infanguinc re-

fpondcat l
Mittl
Bs A* C o R N. C I L s I Lib. i.

Mitti vero is debet fi totius corporis ,

caufa fit ex brachio fi partis alicujus ex

, : ,

ca ipfa parte,aut certe quam proximaj quia

non ubique mitti potefljfed in temporibus T
inbrachiis juxtatalos. Neque ignoro,
,

quofdam dicere , quam longiifime fangui-

nem inde , mittendum iic
ubi la:dit , efHi ;

cnim averti materix curfum 3 atillomo-

do in idipfum quod gravatur , evocari. 1,

Sed idipfum falfumeft. proximum enim

locum primo exhaurit ex ulterioribus au- ;

tem eatenus fan^uis fsqjiitur quatenus e- ,

mittitur: ubi isfupprefius efl,quia non tra-

liitur,ne venit quidem.Videtur tamen ufus i f
ipfedocuifTe li caput fraftum efl
, ex bra- ,

chio potius fanguinem mittendum efTe fi :

quod in humero vitium efl: , ex altero bra-

chio. credo,quia fi quid parum ceiTerit, op-
portuniores h^ partes injurias funt , quam 10
qu^jam male habent. Avertitur quoque
interdum fangiiis , ubi alia partc prorum
pens, alia emittitur. definit cnim fluere
qua nolumus , indc obje<flis quas prohibe-
ant , alio dato itincre. ly
Mittere autem fanguinem cum t expe-
ditifTimum , ufum habenti j tamen ignaro
difficillimum efl. Jundla enim efl vena ar-
teriis , his nervi. Ita , fi nervum fcalpellus
attigit , fequetur nervorum diftentio , ea- 3 o
que hominem crudeliter confumit. At ar--
teria incifa neque coit , neque fancfcit in- :

terdum etiam , ut fanguis vehementer

crm-
 .

Ca^. 10 M E D I C I N A. S7
erumpat, ^uoque ven^e^fi
cflacit. Ipiius
forte prascifa eft capita comprimuntur
, ,

neque fanguinem emittunt. At li timicie

5 fcalpellus dcmittitur fummam cutem la- ,

cerat,neque venam incidit Nonnunquam

ctiam ealatct neque icile reperitur. Ita
,

multse res id diiEcile infcio faciunt ,

quod
perito facillimum eft.
16 Incidendaadmedium vcnaeft. Ex qua
cumfanguis erumpit, colorem ejus Wbi-
tumque oportct attendere. Nam li is craf-
fusSc nigereft, vitiofuscft i ideoque uti-
liter ciFunditur : ii rubet & pellucet , intc-
l^gerei^; eaquemiflio fanguinis adeo non
prodcil , ut etiam noceat protinufqueis ,

/upprimcndus eft Sedid evcnire non po-

teilfub eo medico, qui fcit cx quali corpo-
refanguismittenduslit. lUud magisfieri
lof >Iet ut ccque nigeraiiidue primo die pro-
,

iiuat.quod quamvisita eil,tamen ii jam fa-

tis fluxit/upprimendus eil^femperquc antc

finis faciendus cil j

quam animadeficiat.
Dcligandumque brachium fuperimpofi-
ayto cxpreiTo exaqua frigida penicillo ; &
poilerodieadverfomcdiodigito venafri-
canda, ut recens coitus ejus refjlvatur,
iterumquefanguinemfundat. Sive autem
primo iive fecundo die fanguis , qui craf-
,

Jofus &: niger initio fluxerat & rubere,& ,

pellucere coepit dctradum

, fatis materi^E
cil^ quod fupercft, iincerum cil ideo-
atq, :

^uc protinus bracliium deligandum ha- ,

bcn-
 ,

8S A. C ORN. Ceesi Lih.i,

bendum(]j ita eft, doncc valcns cicatri^Ia
fit j quas cckrrime in vena confirmatur.
C A P. XI.
De Sanguinis detraBime ^er CHCurhitdas,
CiUcuRBrTLiLARiiM vcro duo gcncra
funt; ^neum, 8c corneum. ^nea, al-
tera partepatecj altera, claufacfl.
Cornea, akeraparte s(]uepatens, alteraio
foramen habct exiguum. In aeneum lina-
mcncum ardens conjicitur , ac lic osejus
corpori aptatur, imprimiturque , doncc
inh^reat. Cornca, per fecorpori imponi-
tur ; deincle 5 ubi ea parte qiia exiguum , i
f
foramen eflr, orc fpiritus addudiis eft , fu-
perque cera cavum id claufum eft , seque
inhasrefcit, Utraquc non ex his tantum
materi^ gcneribus , fcdetiam cxquolibct
alio red:cr. Atii castcradefeccrunt, caIi-2Q
culus quoque aut pultarius oris compref- ,

6oris, ci reiGommodeaptatur. Ubiinhx-

fit i fi concifa ante fcalpcllo cutis eft , fan-
guincm cxtrahit : li integra fpiritum. cft,
rgo ubi materia ,
qusE intuseft, lasdit , i^
ilio modo : ubi inflatio , hoc imponifolct.
U/usautem cucurbitul^pra^cipuus eft
ubi non in toto corpore fed in parte ali- ,

qua vitium eft quam cxhauririad confir-

,

mandam valetudinem fatis cft.Idqucipfumj

teftimonium eft etiam fcalpello fangui-
,

aem,ubimcmbrofuccurritur,abeapotilfi-
mum parte , qu^jam lacfg ?ft, ciTe mittcn-
 Cap. 11. Medicina. 8p
dam :quod ncmo cucurbitulam diverf^
parti imponit nili cum profulioncm^n-
,

guiniseoavertit; red ei ipii , quse dolct,

5
qu^eque Jibcranda eft.
Opus eflc cucurbitulapoteftin morbis
longis(quamvis & iis jam fpacium aliquod
accclTit) livc corrupra matcria j iive fpiritu
malc habcnte. In acutis quoque quibuC
lodam, fi& levaricorpusdebct, & ex vcna
fanguincm mitti, vircs non patiuntur. Id-
que auxilium ut minus vehemens, ita ma-
gis tutum;aeque unquam pcriculofum eft,
etiamli in medio fcbris impetu etiamli ia
,

l^cruditate adhibetur. Ideoqueubi fangui-

nem mitti opus eft , fiincifa vcna pra^ceps
periculum eft autnobili in partccorporis
,

vitiumcft jCtiam huc potius confugien-

dum eft. cum eo taraen , ut fciamus
2,Ghic utnullum pcriculum ita leviuspras- ,

fidium eS^Q nec polTe vehementi malo ,

',

nifiieque vehemens auxilium fuccurrere.

C A p. xir.
^- J)e VejeHions.

D
licbantur
FJE CT I oNEM autcm anriqui
medicamentis
(flione in
:
,

omnibns fere morbis mo-

dabantque aut nigrum vera-
crebraque alvi du-
variis

3ctium , aut filiculam , aut fquamam seris,

quam hiirlhi X'^.Khou Graeci vocant i

aut
lacftuca^marinas lac , cujus gutta pani adje-
cta abunde purgat aut j lac vel aJininum ,

vel
po A. CoRN. Celsi Lih.i.
velbiibiilum, capriniim , eiqiic falis^au-
Jum adjiciebant , dcqiioquebantquc id &, ,

fublatishis, qujEcoierant quod quafi fe- ,

rum fupererat , bibere cogebant. f

Sedmedicamenta ftomachum ferc \x-
dunt. Idcoque omnibus catharticis aloe
mircenda eft. Alvus ii vchementius fluit,
aiit faspius ducitur, homincm infirmat.Er-
go numquam in adverfa valetudine medi- lO
camcntum ejus rei caufa redle datur niii ,

ubimorbus linefebreeft. Vt cum vera-

trum nigrum , aut atra bile vexatis , aiit

cum triftitia inranicntibus aut iis,quorum

,

nervipartcaliquiarcfolutiftint^datur. At, ly
ubi febres funt , fatius eft cjus rci caufa ci-
bos potioncfquc afrumerc,qui fimul &alat,
& ventrem molliant. Suntque valetudinis
genera, quibus ex laftc purgatio convenit
2. De Alvi dnSlione ^.O

Plcrunque vero alvus lotionibns ducen-

da eft. quod ab Afclepiadc quoquc fic ^u
,

ruperatum vt tamem fervatum fit , video

,

plerunque feculo noftro prsteriri Eftau-

tem ca moderatio,quam is fecutus videtur, ^ J
aptiftima, ut neque f^epc medicina tentc-
tur & tamen femel, vel fummum hU, non
,

omfttatur, fi caput grave eft fi ocuH cali- ;

gantj li morbus majoris inteftini cft, quod

Gr^EcixoAflynominant iiinimo ventrcJO ,

autincoxadolorevfunt j liin ftomachum

quasdam biliofa concurrunt vel ctiam ,

pituitaeofe,humorvealiquis aqu^ iimi-

lis
 ,
,,

Cap.ii. Medicina. 91

lis confert ; fi fpiritus difScilius redditur; ii

nihil pcr fe venter excernit; utique, li iuxta

quoque ftercus eft , & intus remanet; aut fi

^ftercoris odorem nihil dejicicns seger ex

/piriru fuo fcntit,aut fi corruptum eft,quod
exccrnitur; aut primainedia febrem non
ii

fuftulit aut fi fanguinem mitti, cum opus

;;

iit , vires non patiuntur , rempufvc ejus rei

XOprsetcriit, aut li multum ante morbum ali-

quispotavit; autfi is^quif^pe , velfpontc,
velcafupurgatuseft, fubiiohabct alvum
fuppreffam. Servanda vero illa finit ne ,

ante dicm tertium ducatur ne ulla crudi- :

15 tate fubftante: ne in corpore infirmo, diu-

que in adverfa valetudinc exhaufto : nevc
in eo , cui fatis alvus reddit quotidic , qui-
ve eam liquidam habet :neve in ipfo accef-
fionis impetu. quia, quod tum infufum eft,
iOalvo continetur, regeftumquc in caput
multo gravius pcriculum efEcit. Pridie vc-
ro abftinere debet ager , ut aptus tali cu-
fit. Eodem die ante , aliquod horis
rationi
aquam calidam biberc, ut fuperiores ejus
X5 partcs madefcant tum immittenda in al- :

vum eft fi levi mcdicina contcnti fumus

,

pura aqua ; fi paulo valentiori , mulfa ; fi

Jeni,aqua, in quafoenumgrjecum, velpti-
fana, vel malvadecodafit : fi reprimendi
30caufq,ex-vcrbenis. Acrisaute marinaaqua,
vel alia falc adjedoutraque decoda
: at
commodior eft Acrior fit, adjefto vel oleo
vel nitro , vel mclle quoquc. Si acrior eft
eo
 ,

^2, A. CORN. CelSI ph. 2,

co plus ext?ahit fed minus Tacih ftiftine-
,

tur. Id quod infunditur ncque fiigidum ,

cfTe oportec neque calidnm ne alrerutro

, ;

modola^dat. Cum
infufumeft , quantum 5
fieripoteft,continere fe irr lcftu]o dcbet
ger,nec primas cupiditati deje<flionis pro-
tinus cederc ubi neceflc eft-, tum dcmum
:

defiderc. Feregueeomododempta mate-

ria, fuperioribus pa:rtibus levatis mor-io ,

bum ipftim moUit. Cum vero , quotiens

res coegit , defidcndo aliquis fe cxhauiit,
paulifper debet conquiefcerc ; &, ne vircs
deficiant utique eo die eibum aflumere,
,

qui plenior an cxiguus iit dandus , cx ra- if

,

tione cjus acceftioois , qu^ cxpedtabitur

autin metu non erit, ^ftimari oportcbit.

C A P. X 1 1 I.

AT vomitus,ut in fccunda quoque va-

Jctudine fa^pe neceflarius biliofis eft,

fic ctiam in his morbis ,

quos bilis
oncitavit.Ergo omnibus ,qui antefebrcs
horrore & tremore vexantur: omnibus,.!^'
qui cholera laborant omnibus etiam cum :

quadam hilaritate inf^nicntibus & comi- ;

tiali quoque morbo oppreffis neccflarius^

eft. Sed fiacutus morbus eft, licut in cho-
,

icra; iifebriscft, interrigorcsjafperioribus^o

medicamentis opus non eft ficut in dcje- \

clionibus quoque fupra diclum cft. Satis

quc eft , ca vomitus caufa fumi , quae fania
quo-
 ,

Cap. 14. MED I c I N A. P5

quoque fumenda efle propofui. At ubi lon-
gi valeatefciue morbilinefcbrerunt,ut co-
mitialisaut infania, veratro quoque albo
^ utendum eil. hieme neque sefta-
Id ncque ,

te re(fte datur optime, vere tolerabiliter

: :

autumno. Quifquis daturus crit, idagere

ante debet , ut accepturi corpus humidius
lit. Iliud fcire oportct,omne ejufmodi me-

lo^licamentum quod potui datur nonfem-

, ,

per xgris prodefTe, femper fanis nocere.

C A P. X I V.

D^ friBione.
1 5
1 ^ multa vero & geftationc adeo
E fricftione

JLy Afclepiades,tanquam inven-

tor ejus , pofuit in co volumine
quod Communium auxiliorum infcrip-
fit,ut cum trium tantufaccret mentionem
aohujus & vini & geftationis tamen maxi- ,

mam parteminhoc confumpferit. Opor-

tet autem neque recentiores virosin his
fraudare, qu^ vel repererunt, vel rede fe-
cuti funt, Sc tamen ea qux apud antiquio-
,

1 f res aliquos polita funt,authoribus fuis red-

dere. Neque dubitari poteft , quin latius
quidem, & dilucidius, ubi & quomodo fri-
d:ione utendum eiTet , Afclepiades prxcc-
perit ; nihil tamen rcperit, quod non a ve-
jotuftiflimo authorc Hippocrate paucis ver-
bis comprehenfum iit: qui dixit,Fridione,
fivehcmcns lit,durari corpus: lcnis mol-
liri: fi multa, minui:ii modica, impleri.Se-

<jtti-
 :,

^4 A. CoRN. Celsi. Lih.i.

quimr ergo ut tum utendum lit cum aut
, ,

adftringendum corpus lit quod fluens eft ,

:

aut moliicndum, quod induruit aut dige- :

rendum in eo cui copianocet aut alen- ^

, :

dum id 3 quod tenue & infirmum eft.

Quas tamen fpecies li quis curiofius ,

ftimet (quod jam ad medicura non perti-

net ; facile inteliiget omncs ex una cgula
,

pendere qu^ demit.Nam & adftringltur ^o

,

aJiquid,eo dempto, quod interpolitum, ut

id laxaretur eftecerat & mollitur, eo de-
, :

trado, quod duritiem creabat; & impletur

non ipfa fridionc , fed eo cibo, qui poftea ^

ufque adcutem, digcftionequadam rela-j-j

xatam penetrat. Diverfarum vero rerum
,

inmodocaufaeft.
Intcr undionem autem & fridionem
multum intercft. Vngi cnim , leniterque
pertracftari corpus,etiam in acutis(& rccen- 20
tibus morbis oporteti in remiflione tamen
&antecibum. Longavero fridtione uti
neque in acutis morbis, ncque increfcenti-
bus convenit;pra;terquam cum phreneticis
fomnus ca quaeritur. Amat autcm hoc au-i^
xilium valetudo longa,& jam a primo im-
pctu inclinata. Nequeignoro, quofdam
dicere, omne auxilium necelTariuni cfTe in-
crefcentibus morbis , non cum jam pcr fe
finiuntur. Quodnon itafc habct. Poteft^o
cnim morbus, ctiam qui per fe finem habi-
turus eft citius tamen adhibito auxilio
,

tolli , quod duabus dc caufis neccflarium

cft
 ,

Cap.i^. Medicina. iJ5

cft:& ut quani primum bona valetudo

contingat;& nc morbus qui remanet ,

itcrum, quamvis levide caufa,cxafperetur.

Potcft enim morbus minus gravis cfTe,^
quam fuerit neque ideo tamen folvi j fed
;

reliquiisquibufJam inhaercre quas admo- ,

tumaliquod auxilium difcutiat.

Scdut, levata quoque aduerfa valctu-
dine, rede fridio adhibetur ; lic nunquam lo
adhibcnda eft fcbre increfcente verum li : ,

fieripoterit, cum cxtoto corpusea vaca-

bit; lin minus certe cum ca remiferit. Ea-
,

demautcmmodo in totis corporibuseire

debet ut cum infirmus ali cjnis implcndus: i ^
,

modo in partibus aut quia ipfa ejus mem-

;

briimbecillitasidrequirit, aut quia alte-

rius, Nam & capitislongosdoloresipfius
fridtiolevat^non inimpctutamendoloris:
& rnembrum aliquod refohuum ipiius fri- lo
dioneconfirmatur. Longe tamen f^epius
aliud perfricandum eft , cum alitid dolet :-

maximequecum fummis aut a mediis

a ,

partibus corporis evocare materiam volu-

mus jideoque extremas partes perfricanius. 1 5
Neque audiendi fimr 5 qui numerofiniunt,
quotiesaliquixperfricandus fit. Id enim
cx viribushominiscolligendumeft. Vt fi

quisperinfirmus cft poteft fatis cfTe quin-

,

quagics : ii robuftior , poteft ducenties efle ,

q
faciendum. interutnimquedeinde , prout
yircs funt. Quo fit , ut etiam minus f^pe
in mulicrc , quam in viro : minus faepe in
pueroj
 9^ A. C o R N. C E L s I Lih.i,
puerojvel fene,quani in juvenc, nianus di-
movendseiint.Dcnique ii certa membra
,

perFricantur multa valentique fricatione

,

5 opus cft. Nam neque totum corpus infir-

maricitoper partem potcft, & opus eft
quamplurimummateriie digcri , five ip-
fum**membrum, five per id aliud leva-
mus. At , ubi totius corporis imbecillitas
lohanc curationempertotumidexigit, bre-
vior elTe debet Sc lenior 5 ut tantummodo
fummam cutem emolliat quo facilius ca- ,

paxex recenti cibo novsemateriasfiat. In

malis jam segrum efTe teftaturjubi exterior
X5parscorporisfiiget, interior cumfitica-
JetjUtfuprapofui. Scd tunc quoque uni-
cum in fridione pr^lidium eft. quasfi ca-
lorcm evocavit, potefl alicui medicinas
locum facerc.
*o C A P. X V,

GESTATioquoquc longis & jam in-

morbis aptifTima efl. utilif-
clinatis
2,^ que efl&his corporibus^ quCE jam
cx toto fcbre carent fed adhuc cxerceri
,

per fe non poiTunt ^ & his ,

quibus lentas
mofborum reliquia: rcmancnt , neque ali-

tcr eliduntur Afclcpiades ctiam in recenti

I o vehementique, praecipueque ardentefebre,
ad difcutiendam eam , geflationc dixit
utcndum. Scd id pcriculofe fit; meliufquc
in guiete ejufmodi impetus fuflinetur. Si
giiis
 f<e/>. 15. Medicina. ^y
tamcn cxperiri volet, fic experiaturjfi
<5uis
Jingua non erit afpef a , fi nullus tumor,
nulla durities, nullus dolor vifceribus, auc
j capiti aut praecordiis fubcrit. At ex toto,
,

nunquam gcftari corpus dolens debet, five

'\\ in toto , livein parte efl ; nifi tamenfo-
)l\% nervis dolentibus ; neque unquam in-
crefcente febre , fed in rcmiffionc ejus.
10 Gcnera autcm geftationis plura funtr
qu^e adhibenda funt & pro viribus cujufl
que, & pro opibusj ne aut imbeclllum ho-
minem nimis digerant , aut hiimili defint,'
Gcflationum lenifllma efl navi, vel in por-
15 tu, vel in fluminej veMc<flica, aut fcamno:
acrior , vchiculo vchementior in aJto : ,

mari navi. Atque ha2 ipfas & intcndi & Je-

niri pofTunt. Si nihil horum efl , fufpendi
Jedtus dcbet , & moveri. ^i ne id quidem
aoefl , atccrte unipcdiJcdifuImentumfab-
. jiciendum eft , atque ita Jedtushuc illuc &
manu impellendus. Et Icvia quidcm gc-
nera exercitationis infirmiffimis conve-
niuntrvalcntiora vero his,qui jampluribiis:
2- 5 dicbus febi-e liberatifunt aut his, qui gra- ;

vium morboruminitiafic fcntiunt, ut ad-

huc febre vacejit(quod & in tabe, & in fto-
- machi svim , & cum aqua cutcm fubiit, &
intcrdum in morbo regio fitj aut ubi qui-
Sodammorbi, qualis comitialis ,qualisinfa-
nia efl quamvis diu , manent.
, fine febre
In quibus afFedibus ea quoque genera
cxcrcitationitra neceflaria funt, quas com-
E prehcn*
 ,

p8 A. CoRN. Celsi Lih. i.

prchendimus co loco , quo,qucmaJmo-
dum fani , neque firmi homines fe gerere
debent , prxcepimus.

C A P. XVI. ^

De *^h(linentia.
ABSTiNENTiiE vero duo genera funt*
Alterum , ubi nihil aiTumit asger: al-
tcrum , ubi non nili quod oportet.io(
Iiiitia morborum primum famem , fitim- |

quc dcfidcrant; ipfi deinde morbi ,modera- |

tionem, ut ncquc aliud quam expedit , ne-

que cjus ipfius nimium fumatur. nequc
cnim convenit juxta inediam protinus fa- 1 f
tictatcm cfle. Quod li fanis quoque corpo-
ribus inutile cft , ubi aliqua ncceffitas fa-
inem fecit ; quanto inutilius cft infirmo ,
acdum xgro ? Ncquculla rcsmagisadju-

at laborantcm , quam tempefliva abfti- itw

ncntia. Intcmperantcs homines apud nos
iibi cibi tcmporajmodum curantibus danf
Rurfus alii , tempora medicis pro dono re-
mittunt , fibiipfis modum vendicant. Li- .

bcraliter a^cre fe credunt qui caitera illo- if

,

rum arbitrio rclinquunt y in genere cibi li-

bcri funt , quafi quxratur , quid medico li-
ceat, non quid aegro falutare fit.Cui vchc-
mcntcr nocet , quoties in ejus , quod affii-
mitur , vel tempore , vel modo , vel gcne- 3 9^
rcpcccatiir.

Cap.
 dp.i7' Medicina. ^f
C A P. :cv II.

De Sudore,

i O UDOR. duobus modis clicitur: autficco

^calore ,aut balneo. Siccuscalor eft, &
arenx calidse, & laconici, & clibani,3t
quarundam naturalium fudationum , ubi
aterraprofufus calidusvaporadificio in-
1
10 cluditur , ficut fuper Bajas in murtctis ha-
bemus. Pra^ter haec , fole quoque, & exer-
citatione is movetur. Utiliaque hasc genc
ra fimt , quoties humor intus nocct , ifque
digerendus cft. Ac nervorum quoque quas-
1

1y dam vitia fic optime curantur. Bt ca:ter

infirmis poflunt convenirc : Sol , & exerci-
tatiotantum robuftioribus ; quitamenfi-
ne fcbre vel initio morbi
, , vcl ctiam non
gravibus morbis tenentur. Cavendum aii-
10 tem eft , ne quid horum vel in fcbrc , vfcl
in cruditate tentetur.
At balnei duplex ufus cft. Nam modo,
difcuffis febribus , initium cibi plenioris,
viniqucfirmioris , valetudini facit , modo
jificbrem ipfamtollit. Fereque adhibetur,
ubi fummam cutem relaxari , cvocariquc
corruptum humorem,& habitum corporis
mutari expedit. Antiqui timidius eo utc-
bantur : Afclepiadcs audacius. Neque tcr-
I jorerc autcm ca rcs , fi tempeftiva eft , debet:
at ante tempus , nocet. QuifquisfebrcJi-
beratus cft , fimulatque ea uno die non ac-

ccflit, co, qui proximus cft poft tempus ac-

E 1 ccffio-
 ,

100 A'CoRN. Celsi Lih.i,

ceffionis,tuto lavari poteft. At fi circuitum
habere ea febris folita efl , fic ut tertio ,
quartove die revertatur , quandocunque
iion acceffitjbalneum tutum eft. Manenti- 5-

hus vero adhuc febribus , fi hx funt lentse,

lienefque jamdiu male habent, rejfle medi-
cinaiflatentatur cum eo tamen ne pr-
: ,

xordia dura fint , neve ea tumeant , nevc

lingua afpexa fit, neve aut in medio.corpo- 1 o
re, aurincapitedolorullusfit, nevetum
quidem febribus,
febris increfcat. Et in his
iquajccrtum circuitumhaDent,duo balnei
tempora funt> alterum.,ante horroremjal-
terum , febrefinita. In his yer-o, qui lentis i ^
febriculis diu detinentur , cum aut ex toto
rccefsit accefsio j non folet certe
aut fi id ,

Icnita cfl , jamque corpus tam integrum

cfl , quam maximc eire in eo genere vale-
tudinis folet. 20
Imbecillus homo , iturus in balneum
yitare debet , nc ante frigus aliquod expe-
xiaturrubi in balneum venit,paulifper refi-
ftcre , expeririquc , num tcmporaadflrin-
fantur, &anfudor aliquis oriatur: illudij
incidit, hocnonfecutumcfl, inutileeo
dic balncum efl : & perungcndus efl is le-
niter , & refcrendus , vitandumquc omjii-
modo frigus , 8c abftinentia utenduro. At
iitemporibus integris , primum ibi , dein- 3 O
de alibi fudor incipit , fovcndum os aqua
calida; tum in folio dcfidendum efl : atque
ibiquoque videndujii,num fubprimo con-
tadlu
 ,

Cdp.iy, Medicina. 10 r
tatflu aquas calidas fumma cutis inhorrc-
fcat , quod vix tamen fieri potcft fi priora ,

redteaccefrerunt. certum autem id iignum'

5 inutilis balnei eft.
Antevero, quaminaquam calidam fc
demittat, an poftca aliquis perungi debeat,
cx ratione valetudinis fux cognofcat. Ferc
tamen (nifi ubi nominatim j ut poftcafiat,
loidpra^cipietur ) moto fudore lcnitercor-
pus perungendum j deinde in aquam cali-
dam demittendum eft. Atque hicquoquc
habenda virium ratio eft : neque commit-
tendum , ut per aeftum anima deficiat ; fed
Iy maturius is auferendus , curiofeque vefti-
mentisinvolvenduseft, ut ne adeumfri-
gus afpiret : & ibi quoquc , antequam ali-
quid aflumat , infudet.
Fomenta quoquc calida funt, milium,
lofai, arena. quodlibeteorumcalefa6lum, 5c
in linteum conjeflum ; ctiam folum lin-
teum , fi minore vi opus cft : at fi majore
cxtin(fli titiones, involutiq; panniculis, &
fic Quinetiam calido oleo re-
circundati.
2.yplenturutriculi & invafafiftilia ( quasa
:

limilitudine lenticulas vocant ) aqua con-^

jicitur,& fal facco lineo excipitur , demir-
titurque in aquam bcnecalidamjtum fupcr
id membrum,qiiodfovendum eft, colloca-
^otur. Juxtaqueignem, ferramentaduo igni-
tafunt, capitibus paulo latioribus alte- :

rum ex hisdemittitur in ficcum falem , &

aquafuper leviter afpergitur ; ubifrigere
E 3 ccepit,
161 A. CoRN. ClLSI Lih.t.
coepit,ad ignem refertur: idem & in altero
ficidcinde invicem in utroque: intereaque
defcendit falfus & calidus fuccus , qui con-
tradis aliquo morbo ncrvis opitulatur.y
His omnibuscommune cft, digerereid,
quod vel prascordia onerat,velfauces ftran-
gulat, yel in aliquo membro nocet Quan-
do autem quoque utendum fit,in ipfis xnor-
borum generibus dicctur, i o
C A P. XVIII.
Qjii cihi potionefve , aut vdltntis , aut me-
diXfdttt imhecilla materix fint.

M de his didum fit, quas detrahen- 1 f

C do juvant ad ea venicndum eA, qua;
:

nos alunt, idcft cibum,& potioncm.

Hxc autcm non omnium tantum morbo-^
xum , fed ctiam fecuada: yaletudinis com-

munia prasfidia funt. Pertinetquead rcm ,20 >

omnium proprictates nojGTe primum, ut :

iani fciant , auomodo his utantur : deinde,

iit excqucntibus nobis morborura cura-

tioncs, liceat fpecics rerum , quse aflum.cn-
da ncceflario erunt , fubjicere: nequcne-if
Ceflc fit fubindefingulas eas nominare.
Scire igitur oportet
, omnia legumina,
quseque ex frumcntis panificia funt , gcne-
ris valentiffimi eSe ( valentiffimum voco,
in quoplurimum alimcnti eft: ) item om- 3^
neanimal quadrupesdomi natum; omnem
grandemferam,quales funtcapra: cervus, ,

aper,onagerj omnem grandem^ayem,qua-

les
 ,

Cap.1%. Medicin-A. iO|

m lcsfunt anfer, & pavo, & grus; omnes bel*
luas maiinas cxquibus cctus eft qu^que
, ,

his pares fuut itemmcl, &cafeum. Quo

:

5 minus mirum cft, opus piftorium valentif-

fimum^fle, quod ex ff umento, adipe, mcl-
k, cafeoconftat. Inmediavcromateria,
numerari ex oleribus debere ea , quorum
radices, vcl bulbos afTumimus ex quadru* :

lopedibus , leporcm aves omnes a minimis

:

ad pboenicoptcrum : itcm pifces omnes

quifalem non patiuntur, folidive faliun-
lur. Imbecillifsimam vcro materiam cfle,
omne olus, & quicquid ia cauliculo nafci-
t ^ tur ,
qualis eft cucurbita^ ^ & cucumis , Sc
capparis: omntapom^, okas , cochleas
itemque conchylia.
Sed quamvis hxc ita difcreta (int, tamen
etiam quae fub eadem fpecic funt , magna
,

lodifcrimina recipiunt; aliaquc rcsalia rcl

valentior eft, Siquidem plus
vel infirmior.
alimenti pane,quam in ullo alio.Fir-
cft in
mius cft triticum quam milium: idipfum,
,

quam hordeum: & ex tritico firmifsima fi-

2-5 ligojdeinde fimila deinde cui nihil adem-
;

ptum eft quod mronv^v Grseci vocant :

,

infirmior ex polline: infirmifsimus ci-

efl, ,

bariuspanis.Exleguminibus verovalen-
tiorfaba, vellenticula , quam pifum. Ex
50 oleribus valentior rapa, napique, & omnes
bulbi (in quibus cepam quoque , & allium
numero) quam paftinaca, vcl quze fpeciali-
ter radicula appcllatur. Itcm firmior braf-
4 ^ca.
 o

104 CoRN. Celsi

A. Lih.i.
iica, & beta, & porrum, quam Liduca vel , i

cucurbita , vel afparagus. Az exfrudibus

furculorum valentiores uvas , ficus , nuces,
palmulas, qusque poma proprie nominan- y
tur. Atque ex his ipfis firmiora,qua2 fiicco-
fa, quam qu^fragiliafimt. Itcm ex his avi-
fcus, qusE in media fpecie funt valentiores
,

cse,qu^ pedibus quam quae volatu magis

,

cituntur & ex his, qux volatu fidunt fir- i

: ,

jnioresfunt grandioresaves quam minu- ,

tXf ut ficedula & turdus. Atque cx quo-

que, qux in aqua degunt, leviorem cibum
pra:ftant,quam qua natandi fcientiam non
liabent. Inter domefticas vero quadrupc- i J ^

des, levifsimafuilla eft; gravifsima , bubu-

la. Itemquecxferis,quomajusquodque
animal, eorobuftior exeo cibuseii. Pi-
fciumque corum , qui ex media materia
funt, quamvis raaxime utimur,tamen gra- 2,0

"vifsimi funt tum ex quibus falfamenta

:

quoquefieri poffunt, qualis lacertus eftj

dcinde hi, qui, quamvis teneriores , tamen
durifunt , ut aurata, corvus, fparus, ocula-
ta; tum plani: poft quos etiam levioresi^
funt , lupi , mullique ; &
poft hos , omnes
faxatiles.
Neque vero in gcneribus rerum tantum-
modo difcrimen eft,fed etiam in ipfisrquod
& atate & mcmbro, & folo, & coelo, & 30
fit,

liabitu. Nam quadrupes vel omne animal

H ladlcns cft,minus alimenti pra'ftat: item-
que quo tenerior pullus cohortalis eft. In
i , pifci-
 ,
,

Cap. iS. Medicina. ioj

pifcibus qiioque media
qusequc non- xta.s ,

dum fummam magnitudinem implevit.

Deinde ex eodem fue , ungulas , roftrum
5 aures, cerebellum. Ex agno, hoedove, cum
^ petioJis totum caputaliquanto , quam ca;-
tera membra , leviora funt j adeo ut in me-
dia materia poni poflint. Ex avibus , col-
la, altBverede infirmifiirois annumeran-
lotur. Quod ad folum vero pertinet, fru-
mentum quoque valentius eft collinum,
quam campeftre. Levior pifcis interfaxa
editus quam in arena levior in arena
, ; ,

quam in limo. Quo fit ut cx ftagno vel , ,

1 5 lacu vel flumine eadem genera graviora

,

fint.Leviorque , qui in alto , quam qui in

vado vivit. Omne etiam ferum animal do-
meftico levius & quodcumque humido
;

quam quod ficco natum eft. Dcinde

coelo,
ioeademomniapinguia quam macra re- , ;

centia quam falfa nova quam vetufta

, ; ,

plus alimenti habent. Tum res eadem ma-

gis alit jurulenta quam affa magis aila,
,
;

quam frixa. Ovum durum valentifsimse

i f materia; eft : molle, vel forbile, imbecillif-
lima;. Cumque panificia omnia firmiflima
fintjclota tamen quasdamgenerafrumen-
ti, ut alica , oryza ,
ptifana , vei ex iifdem
fafta forbicio , vel pulticula , & aqua qup-
50 que madcns panis , imbecillifsimis annu-
meraripotcft
Ex potionibus vero, qusscunque cx fru-
mento fadta cft, itemq; Iac,mulfum^defru-
E 5 tum,
lo6 A, CoRN. Celsi Lib.t,
tum ,
vinum aut dulce , aut vehc-
pafliim ,

mens, aut muftum aut magnas vetuftatis,

,

valentiffimi generis cft.At acetum,& id vi-

num quod paucorum annorum , vel aufte- %
rum , vel pingue eft , in media materia cft.
idcoqi infirmis nunquam ejus generis dari
debet. Aqua omnium imbecilliflima cft.
Firmiorquc cx frumento potio eft,quo fir-
ihius fuit ipfum frumentum : firmior ex eo i o
vino quod bono folo , quam quod tenui^
, j
quodquc temperato coelo quam quod aut , 1
nimis humido, aut nimis ficco, nimiumqj ^

aut frigido,aut calido natum Mulfum, eft.

quo phis mellis habetj defrutum, quo ma- ^5

gis decodtum; paiTum, quo ex ficciorc uva
eft, eovalcntiuseft. Aquaieviflimapluvia-

tilis eft deinde fontana , tum ex flumine,

;

tum ex puteo; pofthasc ex nive, aut glacie;

gravior his cx lacu; graviifiraa ex palu- ^*^
, ,

de. Facilis etiam, & neceflaria cognitio eft

naturam ejus requirentibus Nam levis, .

pondere apparet ; & ex his , qua pondere

pares funt, eo melior quseque eft,quo celc-
lius & calefit & frigcfcit ^ quoque cclerius y 2.

cx ea legumina percoquuntur.
Fere vero fequitur ut quo valcntior
, ,

quxque materia eft , eo minus facile con-

coquatur;fed fi concodla eft, plus alat. Ita-
qucutendum eftmateriae generepro viri-30
bus i moduf^ue omnibus pro gcnere fii-
mendus.Ergoimbecillis hominibus,rebus
iafirmijSiniis opus cfl; mcdiocriter firmos:
jncdia
 4^.19.2-0. Medicina. 107
mcdia matcria optime fiiftinet: & rolimftis

apta validillima eft. Plus deinde aliquis afl

fumerc ex levioribus poteft : in his magif^,
5 <jua:valentiflimafunt,temperare libidebet.

C A P XIX.
QUie natuYiiitc pfoprittas cujufque rei
ftt , qua vefcimur,

10 ^^T eque ha^c fola difcrimina funt j fe<f

j\l etiam boni fucei, alia: malf

alias res

funtjquas ^x^fia.&c t^^xi^^i^GTX'

ci vocant aliae lenes , alias acres
: aliae :

craffiorem pituitam in nobis faciunt, alicB

1 5 tenuiorem ali^^ idoneaf funt flomacha,
:

alia; alienae Itemque ali^einllant , aliae ab

:

hoc abfunt:^alia2 calefaeiunt , alias refriee-

rant: alias facile in ftomacho accfcunt, aliae
non facile intus corrumpuntur aliae mo^ :

2cyentalnim ali^e-fupprimunt alix citant

, :

urinam alias tardant quasdam fbmnum

, :

movent, quaedam fenfus excitant. Quae

omnia ideo nofcenda funt , quoniam aliud
alii, vel corpori, vel valctudrni, eonvcnit.

^^ C A P. XX.
Ve his y
quiS honi fuccT funt,

BoNi fucci funt, triticum,Iigo, alica,

oryza,amyIum, tragum, ptifana,Uc,
30 , omnis venatio, omnes
cafeus mollis
aves ,
media materia funt ex mai-
qusE ex :

joribus quoque hae quas fupra nominavi- ,

mus : medii inter teneros durofque pifces,

E <j ut
 ,, '

108 A, CoR N. Celsi, Lih.i,

mullus & lupus: olera , la6;uca, urtica,
iit ,

malva, cucumis, cucurbita, portulaca, co-

chhxj palmula;: ex pomis quodcumque
ncque acerbum , neque aci<Ium eft viiium 5 :

dulce, vel lene jpafllim ,defrutum, olea;

qu^ve exhis duobus in alterutrofervatse
iimt: vuIvaE ,roftra , trunculique fuum, o-
xnnis pinguis caro,omnisglutinofa,omne
fecui , oyiim forbile. i o

C A P. XX I.

De his 5 (iu mali fuccifmt,

MALi milium,
vero fuccifunt,
cum,liordeum, legumina, caro do- 1
pani-
5

meftica permacra, omnifque caro

falfa;omne falfamentum,garum, vetus ca-
ieus j iifer, radicula , rapa^ napi , bulbi
braflica,magifque etiam cyma ejus,afpara-
gus, beta, cucumis, porrum, eruca,naftur- iQ
lium , thymum , ncpeta, faturcia, hyfFo-
pum, ruta,anethiim, reniculum,cuminum,
anifum, lapathum finapi ,allium, cepa,
,

3ines,renes,inteftina,pomumquodcun-
que acidum velacerbum eft , acetum,om- xy
nia acria,acida, acerba, oleum pifces quo- ,

que faxatiles, omnefque, qui ex tenerrimo

generefunt, authi.qui rurfus nimiumduri
YiroSque funt ut fere quos ftagna lacus,
, ,

limofive rivi ferunt qiiivc in nimiam ma- 30

,

gnitudinem exccllerunr.

Cap.
 ,

Cd^.iz.i^.i^. Medicina. 109

C A P. XXII.
j^n^ res lenes, qncene acresfint,

5 T ENEsautemfiintjforbitiOjpulticula,
I ^ hganum amylum , ,
ptifana , pinguis
quod
caro, &qusECunqjglutinofaeft.
quidem in omni qua: domeftica, fit
fere ,

pr^cipuetamenin ungulis trunculifque ,

lofuum inpetiolis capitulifque hodorum<Sc

,

vitulorum <& agnorum, omnibufque cere-

bellis. Icem lac &,quae proprie dulcia no-
,

minanturj defrutum^ palTum; nuclei pinef.

i^criafunt,omnia nimis auftera omnia ,

ijacida omniafalfa &mel quidem , quo

, ;

meliuseft, co magis. Itemallium cepa, ,

eruca ruta nafturtium cucumis beta ,

, , , ,

braHica,afparagus,finapijradicuIa,intubus,
ocimum,la6luca,maximaque olerum pars.

C A P. XXIII.
Vehis , qu'crafsioremj quoeve tenuiorem
pitnitam faciunt.

GRAssioREM autem pituitam faci-

unt o va forbilia alica oryza amy
, , , ,

Jum, ptifana, lac,bulbi,omniaque fe-

re glutinofi.Extenuant eandem,omuia fal-
f^, atqueacria, &acida.

C A P. XXIV.
Vi his , qu flomacho idoneafunt,

STOM ACHo autem apta funt, quascun-

que auftera funt, & quaj acida, qua^quc
con-
 :

iio A. CoRN. CiLSi Lih.i,

contada fale modicofunt. Itcm panis finc
fermento, & elota alica, vel oryza.vel pti-
fana ; omnis avis , omnis venatio j at(][uc

utraquevelafla, vclclixa: ex domefticisf

animalibus bubula;li quid ex eieteris fami-
tur, macrum potius, quam pinguc : ex fue,^
ungulas roftra aures , vulv^eque fteriks
, ,

cx oleribus, intuba,laduca, paftinaca, cu-

curbitaelixa, fifer : expomis, ceraium,io
morum, forbum, pirum fragile, qualc cru-
ftuminum vel naevianum eft item pira , :

quarponuntur, tarentina, atqucfignina j

malumorbicuIatum,autfcandianum, vcl
amerinum , vel cotoneum vel punitrum i jf , , i

apfinthium muriccs , purpur^e cochlea*,

, ,

uv^ex olla, molle ovum, palmulas, nuclei

pinei,olea2 albseex dura muria,easdem ace-
to intin<51:^, vel nigrse, quac in arbore benc
pcrmaturuerunt, vel quas inpaflo, defruto- lo
vc fervats funt vinum aufterum, liccc
:

;am afperumfit item refinatum : duri ex

,

mcdia materiapifces,oftrca, peftines, mu-

rices, purpurse, cochlea^: cibi, potionefque
ffigida?, velfervidas. 2,J

C A r, xxr,
Hua res alienje Jlomacho pnt.

ALiENA , omnia
vcro ftomacho funt
tepidaomnia falfa omnia jurulen- jo
, ,

ta, omnia pra;dulcia, omnii pinguia,

forbitiojpanisfermentatus, idemque vcl
cxmilio, velcxhordco, oleum, radices
olerum^
 ,

Cap.16. Medicina. iii

olerum, & quodcunque olus ex oleogaro-
ve eflur, mel, mulfum , defrutum, pairum,
]a.c, omnis cafeus, uva recens, ficus 5c viri-

5 dis & arida,lcgumtna omnia,qux(jue infla-

reconrueverunt:itemthymum,nepetajfa-
tureia , hyiTopum , nafturtium, lapathum,
lampfana , juglandes. Ex his autem intel-
ligi poteft non quic(^uid boni fucci cft ,
,
,
lOprotinus f^omacho convenire: neque quic-
quid flomacho convenit , protinus boni
fiicci efle.

C A P. XXVI.
l^ Dchis, qutcinflant.

JNFLANT autem , omniafere legumina,

omnia pinguia omnia prsedulcia om-
, ,

nia jurulenta , muflum atque etiam

, id
vinum, cui nihil adhuc jetatis acccfTit : cx
looleribus, allium,cepa, braflica , omncfque
radices , exccpto fifere & paf^inaca , bulbi
licusetiamarida?, fedmagis virides, uva?
rccentes , nuccs omncs , exccptis nucleis
omnifque cafeus , quicqnid dc-
pineis, lac,
1 j nique fubcrudum aliquis afTumpfit.
'De his , qiia minime inflant^

Minima inflatio fit ex venatione aucu- ,

pio, pifcibus, pomis, olcis,conchiIiis, ovi

vel mollibus vel fbrbilibus , vinoveterc.
joFenicuIum vero,6c ancthum , inflationes
ctiamlevant.
 ,:

XI r A. CoRN. Celsi Lih.z,

C A P. XXVII.
Vehis, qujecalefacimt, ant refrigerant,

AT calefaciunt, piper, fal, caro

jurulenta , allium , cepa , ficus arida
omnis
,
^

falfamentum, vinum, & quo meraci-

us eft, eo magis.
Refrigerant, olera,quorum crudi caules
aflumuntur , ut intubus , laduca item- lo& :

(jue coriandrum, cucumis,elixa cucurbita,

beta , mora, cerafa, mala auflera pira fra- ,

caro elixa , prscipue^ue acetum

gilia, , fi-
vccibusexeo, fivepotioafTumitur.
C A P. XXVIII.
^^
Pe his , quis intii^facile corrumpmtur,
FAciLEautemintuscorrumpuntur,pa-
nis fermentatus & quifquis alius quam
ex tritico efl,& omne piflorium opus, zo
l^C , mel ; itemque laftentia atque teneri
pifces, oflrea, olera ,cafeus & recens & ve-
tus , crafla vel tenera caro , vinum dulce
mulfum,defrutum, pafTumj quicquiddeni-
que vel jurulentum efl, vel nimis dulce,vel 2 5-

uimis tenue.
De his q7tintm minime vitiantfir.
,

At minime intus vitiantur ,

panis fine
fermento, aves, & eae potius duriores , du-
ri pifces, neque folum aurata puta , aut fca- 3 o
rus , Ctd etiam lolligo , locufta , polypus
item bubula, omnifque dura caro j eadem-
que^ptior eft; fi macra, fl falfa eft j omnia-
que
 ;

Cap.i9.$ol Medicina. 115

que ralfamenta cochle^, muriccs , purpu-
:

rx: vinum aufterum > vel reiinatum.,

C A P. XX I X.

Dehis i qU(S alvnm movent.

AT alvum movent
tus, magifque fi
, panis fcrmenta*"
cibarius vcl hordea*
ceus eft j braffica , fi fubcruda eft, Ja-
locluca, anethum, nafturtium, ocimum, ur-
tica, portulaca, radicula, capparis, allium,
cepa,malva, lapathum , beta afparagus , ,

cucurbita, cerafa, mora , poma omnia mi-

tia, ficusetiam aridajfedmagis viridis,uva
I ^ recentes pingues , minutas aves, cochlese ,
garum falfamentum , oftrea, pelorides ,
,

cchini , mufculi , & omncs fere conchula^,

maximecjue jus earum faxatiles, & omncs :

teneri pifces , fepiarum atramentum j fi

10 <jua caro affumitur pinguis , eadem vel ju-'
rulenta vel elixa ; aves j quae natant mel
, ,

crudum, lac, laftentiaomnia,mulfum, vi-

num dulce vel falfum, aqua, omnia tencra,
tepida , dulcia ,
pinguia , elixa , jurulenta,
iffalfa, diluta.

C A P. XXX.
De his f qujs alvum adflringunt.

CiONTRAadftringunt ,pani5 ex filigi-

ne,vel ex fimila;magis, fifinefer-
mento eft magis etiam fi toftus eft
;

intenditurque visejusetiam , fi bis coqui-

tur:pulticula vel cx alica,vel ex panico, vel
cx
 ,, 5

Il4 A. CoRN. Celsi Lih.z,

cx milio ; itemque ex iifdem forbitio ^ 8c
magisjli liasc ante fridla funt:lerjticula, cui
Vel bcta , vel intubus, vel ambubeia , Vel
planta^o adjeda cft; magifque etiam,{i illa jr
ante iri^iia cft: per fe ctiam intubus vel ex ,

plantagine , velambubeia fridta ; minuta

oIera,braffica bis decodlajdura ovajmagif-
<]ue , (i aila funt minut^e aves, merula, pa-
:

Jumbes i magifquc, fi in pofca decofta eft: lO

grus omnefquc aves,quse magis currunt
,

quam volantj lepus , caprea j jecurex his ,

quas fevum habent, maximeque bubulum ,
ac fevum ipfum r cafeus qui vehementior ,

vecuftate fit, vel ea mutatione, quam in eo 1

tranfmarino videmusj aut fi recens cft cx ,

mellc , mulfore decodus item mel co- :

dtum,piraimmatura,forba, magifque ea,

qnx torminalia vocantur mab cotonea ,

& punica, olc^ velalbae vel praEmatura;,io

myrta,palmuls,purpura2, murices, vinum
rclinatum vel afperum item mciacum ^ ,

acetum mulfum quod inferbuit afperum

, ,

itera dcfrtttum palTum , aqua vel tcpida

,

vel pr^fiigidajdura,id eft,ea quas tarde pu- ^f

trefcit , ideoque pluviatilispotiflimum ,

omnia dura, macra, auftera,afpera,tofta,&

in eadem carne afla potius, quam clixa.
,

C A P. XXXI. j^
Ve his , qu<e urinam movent.

U RiNAM autemmovent,
in horto nafcentia boni oaoris funt,
qusecunquc

ut
 ,,

Cap.$i.^$, Medicina. 115

ut apium , ruta , anethum , ocimum ,

mentha, hyfTopum , anifum, coriandrum ,

nafturtium, eiuca, feniculum, praeter hasc,

j af^aragusjcapparis, nepeta,thymum, fatu-
rcia lampfana, paftinaca , magifque agre-
,

^is , radicula , fifer , ccpa. x venatione

maxime Jepus vinum tenue , piper & ro-
,

^ tundum & longum , finapi , apfinthium

lonuclei pinei.

C A r. XXXII.
De his , ^<c ad fomnum apta funt.
SOMNoveroaptumeflpapaver, la(!hr
ca , maximeque aefliva,cuj]is caulicu-
lus jam \^(kt repletus eft, moruro,poi
iwm,
De his , qna ftnfum excitant.

Scnfus vero cxcitant, nepeta, thymum >

iofaturcia , hyflbpum , prascipueque pulc-
gium , ruta , & ccpa.
C A P. XXXI I r.

Dt his , {[Hie matitiam evocant,

*J |^vocAR.E vero materiam multa ad-
Jfj^
modum poflunt : cum cx pcre-
fcd ea,
grinis medicamentis maxime con-
ftent , aliifque magis,quam quibus ratione
viftus fuceurritur,opitulentur,in prasfentia
SodifFeram: ponam vero ea, quarprompta, &
his morhis , de quibus protinus didlurus
fum , apta , corpus erodunt, & fie cx eo,
quidquid mali eft , cxtraliunt. Habent
autem
 .,
;

li6 A. COR.N. Celsi Lih, x

autem hanc facultatcm, femina erucas, na-

ilurtii , radiculas prjecipue tamen om-
;

nium finapis. Salis quoque & fici eadem

,

\is eft. 5 '

De his , qua reprimnnt.

Leniter vero fimul reprimunt & mol- &
liunt , lana fuccida,ex aceto vel vino cui ,

oleum adjcxflum eft ; cdntritas palmulae

furfures in falfa aqua vel aceto decodi. i
Atfxmul reprimunt (Screfrigerant , her-
ba muralis ( parthenium vel perdicium ap-
pellant > ferpillum , pulegium , ocimum ,
nerba fanguinalis ( quam GYXcim'K6^^oi
vocant) portuIaca,papaverisfolia, capreo- 1'1 ...

lique vitium,coriandri folia,hyofcyamum, I

mufcus , fifer , apium , folanum (

quam
rfux,iav Grjecivocant) braflicas foliaiintu-
bus, plantago, feniculi f^men, contrita pi-
ra vel mala , pr^cipueque cotonea , lenti- io
cula, aquafrigida,maximeque pluviatilis
vinum , acetum , &
ex horum, aliquo ma-
dens vel panis,vel farina vel fpongia , vel ,

lacinia, vel lana fuccida , vel ctiam linteo-

lum,cretacimoIia, gypfum raelinum,^^ ,

myrteum, rofa, acerbum oleum, verbena-

rum contufa cum teneris caulibus folia i
cujus generisfunt olea, cuprefTus, myrtus,
lentifcus, tamarix,Iiguftrum, rofa,rubus,
laurus,hedera, punicummalum. 3*^

Sine frigore autem reprimunt.cofta co-

tonea,malicorium,aquacalida, in quaver-
bena: co^kx funt, quas fupra propofui, pul-
vis
 ,, ,

f4/>. 3j. Medicina. 117

vis vel cx fece vini , vel ex myrti foliis
amarsc nuces.
De his y qua calefacinnt.

^ Calefacit vero,exc]ualibetfarinacata-
'j)larma,liveextritici , five ex farris , fivc
Jiordei , five ervi , vel lolii , vel milii , vel
panici, vel lenticula^ , vel faba:, vel lupini
vel lini , vel foeni gr^eci, ubi ea deferbuit,
jocalidacjue impolita eft. Valentior tamen
ad id omnis farina eft ex mulfo , quam ex
.aqua coda.Prxterca cyprinum , irinum-,
medulla, adeps ex fele junlaoleo, ma-
gifque,li vetus eft, fal, nitrum , git, piper,
-1 5 quinquefolium.

De his , qna dttrant , ant emollinnt.

Fcreque , qu^e vehementer & reprimunt
& re&igerant , durant quse autem calefa- :

ciunt& digerunt,eaemoIliunt prajcipue- :

ioqueademolliendumpoteft cataplafma ex
lini vel fceni gra:ci femine.
His autcm omnibus , & fimplicibus & ,

,permixtis,varie mcdici utuntur; ut magis,

quid quifque perfuaferit libi , appareat
iL5 quam quid evidenter compcrerit.

LIBER TERTIUS.
C A P. I.

\^.Q De morhorum generihus,

R^yisis omnibus, qua; perti-

nent ad univerfa genera morbo-
rum , ad iingulorum ciirationes
veniam.
 : .

Ii8 A. CoRN. Celsi Lib. 3

veniam. Hos autem in duas fpecics Graeci
diviferunr aliofque ex Jiisacutos, alios
;

longos efTe dixerunt. Idcoque , quoniam

non femper eodem modo refpondebant , ^
eofdcm alii inter acutos , alii inter longos
rctulerunt. Ex quo , plura eorum genera
clle, manifeflum cft. Quidam enim bre-
vesacutique funt , quicito vel tollunt ho-
mincm, vel ipli cito finiuntur. Quidamio
longi , fub quibus neque fanitas in pro-
pinquo, neque exitium cft. Tertiumquc
gcnus eorum eft , quimodoacuti, modo
10 ngi funt. idque non in febribus tantum-
modo , in quibus frequentilfimum eft (edi^ ;

in aliis quoque fit. Atque etiam,pra;tcr hos,

quartum cft quod neque acutum dici po-
;

teft, quianon pcrimit nequeutiquelon- ;

gum, quia , fioccurritur, facilc fanatur.

Ego, cumdefingulis dicam,cujus quifquc 10
generis fit , indicabo.
Dividam autem omnes in eos.qui in to-
tis corporibus confiftere videntur , eos , &
qui oriuntur in partibus. Incipiam a prio-
ribus, pauca de omnibus praefatus. In nul- if
lo quidem morbo plus fortuna fibi vcndi-
carequam ars : ars, quam natura , poteft
utpote cum,repugnantc natura, ninil me-
dicina proficiat. Magis tamcn ignofcen-
dum medico eft parum proficienti in acu-30
tismorbis, quam in longis.Hic cnim bre-
vc fpacium eft , intra quod, fi quod auxi-
lium non profuitjXgcr extinguitur : ibi &
delibe-
 ;

Cap. 1, Medicina. ii^

deliberationi & mutationi remediorum
,

tempus patet adeo ut raro , fi inter initia

;

medicus accellit, obfequens ^gerfineil-

5lius vitiopereat. Longus tamen morbus
cum penitus infeditjquod ad difficultatem
pertinet,acutoparcft. Etacutusquidcm ,

quo vetuftior eft ; longus autem , quoxe-

centior , eo facilius curatur.
10 Altcrum illud ignorari non oportct l
quod non omnibus ^egris cadem auxili*
conveniunt. Ex quo incidit, ut alia at-
que alia fummi authores quafi fola , ven- ,

ditaverintjprout cuique cefTerant. Opor-

' 5 tet itaque,ubi aliquid non refpondit , non
tantiputarc authorem, quanti jegrum , &
experiri aliud atque aliud. Sic tamcn , ut
in acutis morbis cito mutctur
, quod nihil

prodeft: in Iongis,quos tempu?,ut facit, fic

^^etiam folvit, non ftatim condemnetur ,
fiquid non ftatim profuit minus vero rc- :

moveatur fi quid paulum faltcm juvat

,

quia profedus tcmpore expletur.

^^
C A P. I I.

Q^omodo Morhi cognofcantur , o* an incre'

fcant , an ntinuantur ; qua ratione ^
ab initio , qui Unguere incipit ,
curari debeat.

^oTJR-OTINus autcm intcrinitia fcire fa-

_[^ cile cft,quis acutus morbus , quis lon-
gus fit: nonin hisfolum, in qiiibus
fempcr ita fe habet j fed in his quoquc , in
quibus
 ; j

110 A. C O H N. CE L S I Lih. 3.
quibus variat. Nam iibi iine intermiffioni-
Dus acccffioncs &
dolorcsgravesurgent,
acutus morbus eft.Ubi lenti dolores , len-
txve febres funt, & fpatia inter accefliones 5
porrigunturjacceduntque eafigna, cpx in
priore volumineexpolita funt , longum
nuncfuturum efle, manifeftum eft.

Videndum etiam eft , morbus an incre-

fcat , an conliftat, an minuatur quia quse- J o :

dam remedia increfcentibus morbis, plura

inclinatis conveniunt.Eaque,qux crefcen-
tibus aptafunt, ubi acutus increfcens ur-
get , in remiflionibus potius cxperienda
uint. Increfcitautemmorbus, dumgra-ij
viores dolores , accelTionefque veniunt
hseque & ante, quam proxinia: rcvertun- ,

tur , & poftea definunt. Atque in longis

quoqiie morbis,etiam tales Hota^ non ha-
bentibus ,fcirclicet,increfcere, fi fomnusio
incertus eft fi deterior concoftio , fi foeti-
,

diores dejedioncs , fi tardior fenfus , fi pi-

griormens,fipercurritcorpus frigus aut
calor,fi id magis pallet.Ea vero, quas con-
traria his funt, decedentis cjus notae funt. 2.

Praster h^c,in acutis morbis ferius asger

alendus eft nec nifi jam inclinatis; ut inc-
,

dia, dempta materia.impetumfrangat. In

longis maturiuSjUtfuftincrefpatium afFe-
(Suri mali poffit. At,fi quando is non in to- 30
to corpore, fed in parte eft ; magis tamen
ad rem pertinet , vim totius corporis mo-
liri,quam partis; cum per eam partes xgrx
fanen-
 ,
:

Cap.i. Medicina, iiE

fanentur. Miiltum etiamintcrcfl:, abini-
tio quis re^lc curatus fit , an perperara
quiacuratiominus hisprodeft, in quibus
5 affidue fruftrafuit. Si quistemerc habituxi
adhuc intcgris viribiis vivit, admota cu-
ratione momcntoreftituitur.
Sed cum ab his coepcrim , qux notas
quafdam futuras adverfsE valetudinis exhi-
iobcnt, curationum quoque principium ab
animadverlione cjufdem temporisfaciam,
Igitur , li quid ex his ,
qua; propofita funt
incidit, omnium optima funt, quies S: ab-
liquidbibendum ,aquaj idquc
flinentia :

1 5interdum uno die ficri fatis cil interdum, ;

fi terrcntia manent, biduo proximequc :

abftinentiam fumendus eftcibus cxiguus,

bibenda aqua poftero die etiam vinum ,
,

deinde inviccm alternis diebus , modo

ioaqua, modovinum, donec omnis caufi
mctusfiniatur. perhaeccnim faepeinftans
gravis morbus difcutitur. Plurimique fal-
luntur , dum fc primo die protinus fublatu^
ros languorem , aut exercitatione , auc
'l^balneo aut coaftadejedione, aut vomi-
,

tu, aut fudationibus , aut vino fperant

non quod non interdum id incidat auc ,

non decipiat , fcd quod Cx^ius fallat ; fo-

laque abftinentia fine ullo periculo medea-
5otur. Cum praefertim etiam pro modo ter-
rorismoderariliceat: &' ,fileviora indicia
fucrunt , fatis fit a vino tantum abftinerc y
quod fubtradum plus , quam fi cibo ali^
F quid
 o
111 A. CoRN. Celsi Lib. ^,

quid dcmatur, adjuvat: fipaulo gravio-

ra, fatisfit, non aquam tantum bibere,
fed ctiam cibo carnem fubtrahere inter^ :

dum panis quoque minus quam pro con- ^ ,

fuetudine aflumerc , humidoque cibo efle

contentum , &
okrc potiilimum. Satifque
lit , tum X toto a cibo , a vino , ab omni

motu corporis abf^inere, cum vchementes

notx terruerunt. Neque dubium cfl, quin i
vix quifquam > qui non diffimulavit , fed
pcr hsEC maturc morbo occurrit, asgrotet.
C A p. I I I.

De Febrium generibus. i^\

AT QuE quidem fanis facicnda

haec
funt tantum caufam metucntibus,
,

fequitur vero curatio febfium , quod

& in toto corpore vuJgare maxime , &
morbi gcnus Ex
una quotidiana , 2,0
efl. his
~
altcratertiana, altera quartana efl- Inter-
dum ctiam longiorc circuitu quasdam red-
cunt, fed id raro evenit. *In prioribns , 8c _
morbifunt, &medicina.
Ac quartana- quidem fimpliciorcs funt. 15
Incipiunt fere ab horrore; ddnde calor
crumpit;finitaquefebre biduum integrum
efl. ita quarto die rerertitur.
Tcrtianarumveroduogcnerafunt. Al-
terum eodcm modo quo quartana , & in- 30 ,

cipiens , &:dcfincns ; illotantum inteipo-

iito difcriminc , quod imum dicm prxflat
iatcgrum ; tcrtio rcdi:. Aheium longc
pcrni-

I
 Cap.'^. Medicina. 11}
pernicioliiis,quod tcrtio quidem dic rever-
titur cx ofto autem & quadraginta horis
,

& triginra pcr aeceffionem occu-

fcre fex
5pat(interdum etiam velminus, velplus)
nequeextoto in rcmilfionc defiftit; fcd
tantum levius eft. Id genus plerique mc-
dici fe/T^/TajiaK appelJant.
Quotidianae vero variae funt, & multi-
loplices. Aliae enim protinus a calore inci-
piunt, ali^E a frigorc, aliae ab horrorc. Fri-
gus voco, ubi extremaspartes mcmbrorum
inalgefcunt : horrorcm , ubi totum corpus
intrcmit. Rurfus alias fic definunt , ut ex
ijtoto fequatur intcgritas : aliasfic , utali-
quantum quidem minuatur ex febrc , ni-
hilominus tamen quacdam reliquise rcma-
neant , donec altcra aeceflio accedat : ac
faepe alia vix quicquam aut nihil remit-
2otunt,fed ita, ut coeperc, continuant. Dein-
de , ali^ fervorem ingcntem habent , alia;
tolcrabilem: ali*e quotidie parcs funt, alix
impares; atque invicem altcro dielenio-
res, altero vehementiorcs : alisetemporc
2 j eodem poftridie rcvertuntur , alise vcl fe-
rius vclcelerius: aliae dicm nodemque ac-
celfione & deceffione implent, alix minus,
aliasplus: alise,cumdecedunt, fudorem
movent, alix non movent j atque alias pcr
^ofadoTcm ad integritatem venitur , aliis
corpus tantum imbecillius rcdditur. Ac-
ccffiones ctiam,modo fingula; fingulis die-
bus fiunt,modo biiua! plurcfve concurrnnt.
F a Ex
12-4 A. C O R N. C E L S I Xii. 5.

x quo fepe evenit , ut quotidie pluies ac-

eefJiones remifllonefque fint ; lic tanien ,

ut unafjuaeque ali cui priori refpondeat.

Interdum vero acceflloncsquoquc con- ^
funduntur, fic ut notari nequc tcmpora
caxum jnequerpatia poflint. Neque vcrum
ci\ , quod dicitur a quiburdam , nullam fe-
brcminordinatam efTcnili aut ex vomica,
aut cx inflammatione, aut cx ulccre. Faci- 10
lior enim femper curatio foret , ii hoc ve-
Tum elTet. nam quod evidentes , cauf^ fa-
ciunt, faccre etiam abditx poiTunt. Neque
de re,fcdde verbocontroveriiam movent,
c|ui,cum aliter aliterque in codem morbo 15:
Kbrcs accedunt , non cafHem inordinate
redire , fed alias aliafque fubinde oriri di-
cunt. Quod tamen adcurandi rationem
nihil pcrtineret , etiamfi vere diceretur.
Tempora quoquc remiffionum modo Ji- 10
beralia , modo vix uUafunt.
C A P. IV.
De CuratioHum diverfis generibus.

ET febrium quidemratio maximcta-iy

lis eft. Curationum vero divcrfa ge-

ncra funt , prout authores aliquos ha-

bcnt. Afclepiades oiEcium eiTemedici di-
cit , ut tuto, ut celeritur, ut jucunde curet.
Id votum eft: fed fere pericuIofaefleni-30^
mia & voluptas folet. Qua
feflinatio &
vero moderatione utendum fit , ut quan-
mmficripoteft, oninia ifta contingant
prima
 Crf/^. 4 Medicina. 12,5
prima femper habita falute , in ipfis parti-
hiis curationum Goniiiderandum erit.
Etanteomniaqu^Eritur, primis diebus
5 ^ger cjua ration^ continendus iit. Antiqui,
'
medicamentis quiburdam datis , conco-
<^ionem moliebanturjeo cjuod cruditatem
jnaxime horrebant:dcindc eam materiam,
<^nx la^derevidebatur, dueendo faspius al-
lovum fubtrahebant. Afclepiades medica-
mentafuftulit j alvum non toties , fed fe-
rc tamenin omni morbo, fubduxit. Febrc
rero ipfa pra:cipue fe ad remedium uti pro-
fefTuseft. Convellendas etiam vires aegri
f fputavit , lucc, vigilia, fiti ingenti ; {ic, ut
ne os quidem primis dicbus clui fincret.
Quo raagis falkntur, quijperomnia ju-
cundam ejiis difciplinam efife concipiunt.
Etenim ulteriorrbus quidem diebus cu-
zobantis etiam luxuriae fubfcripfit , primis
vcro tortoris vicem exhibuit.
Ego autem medicamentorum darr po-
,

tioues, & alvum duci non niii raro deberc,

concedo. Etid non ideo tamen aggndumi
^S ut segri vires convellantur, exifiimor quo-
niam eximbecillitatefijmmum periculum
eft.Minui ergo tantum matcriam fuperan-
temoportet qiias naturaliter digeritur,
;

ubi nihil novi accedit. Itaque abftinendus

3<?aciboprimisdiebuseft, & inlucehaben-
dus a^ger ( niiiinfirmus ) intcrdiu , quo-
niam corpus ifta quoque digerit ; ifque cu*
bare quam maximo conclavi debct.
F 3 Qiiod
 , ,

116 A. CoRN. Celsi Lih. 3.

Quod ad fitim vero fomnumque perti-
Het , moderandum eft , ut,interdiu vigilet;
noCta , G. fieri poteft , conquiefcat ac ne- :

gue potet , neque nimium iiti crucietur. 5

Osetiam ejus eluipoteft, ubi & ftccum
eft,& ipfi foetet. quamvis id tempus aptum
potioni non eft.Commodeque Erafiftratus
, interioreparte humorem non
dixit, r^epe
requirente, os & fauces requirere ; nequeio
ad rem, male haberi aigrum, pertinere. |
Ac primo quidem fic tcnendus eft. 1

Optimum vero medicamentum eft,op-

portune cibus datus. qui quando primum
aari debeat, quajritur. Plerique ex antiquis 1 5
?irde dabant fspe quinto die , fspe fexto,
j

Sc id fortafle velin Afia,vel iniEgypto,ca-

li ratio patitur. Afclcpiades,ubi aegrum tri-

duo pcr omnia fatigaveratj quartum diem -.

cibo deftinabat. At Thcmifon nuper, non, 10
quando ccepifTetfebris ,-fed quando defif-
fet, aut certe levata eflctj confiderabat , &,
ab illo tempore expedato die tertio,fi non
acceflerat febris , ftatim : fi accefTerat , ubi
ea vel delierat ; vel , fi affidue inhasrebat , iy

fi certe fe inclinaverat , cibum dabat.

Nihil autem horum utiqueperpetuum
eft. Nam poteft primodie primus cibus
dandus efTe ,
potefl fecundo , poteft tertio ,

poteft non nifi quaito , aut quinto ; poteft 3 o

poft unam acccffionem , potcft poft duas
poteft poft plures.Refert enim,qualis mor-
Dus fit , quale corpus ,
quale cceium ,
qua;
^tas,
 ;

CHp. 4. M E D I C I N A. 1 17
^tas ,
quod tempus anni.. Minimeque , in
multum inter fe difFerentibus , per-
l:eb.us

peruum efTe prasceptum temporis poteft.

5 In morbo, qui plus virium aufert, celerius
cibus dandus eft ; itemque eo ccelo , <jud
magis digerit. Ob quam caufam in Aphri-
ca nullo die 2Bger abftineri redle videtur.
Maturius etiam puero, quam juveni: sefta-
Ipte, qaam hieme,dari debet. Unum ilhid,&
femper , & ubique rervandum eft , ut segri
medicus infpiciat , &
vires fubinde aflldens
quaxndiu fupererunt abftinentia pugnet ,

liimbecillitatem vereri coeperit cibo fub- ,

^ J" veniat Jd enim ejus ofiicium eft,ut a?grum,

ncque fupervacua materia oneret , neque
imbecilliorem fame perdat. Idque apud
Erafiftratum quoque invenio qui , quam- :

vis parum docuit , quando venter , quando

locorpus "ipfuiii exinaniretur , dicendo ,ta-
inen, hsec efTe videnda , & tum cibum dan-
dum cum corpori deberetur : fatis often-
Jit,dlim vires ruperefTcnt dari non o^ar,- ,^

tere j nedeficerent conftilendum efTe.,

i^ Ex his autem intelligi poteft, abuno

medico multos non pofTe curari eumque, :

li artifexeft idoneum efTe quinon mul-

, ,

tum ab asgro recedir. Sed, qui quccftui fer-

viunt, quoniam is major ex populo eft , li-
3 obenter amplecluntur ea pr^cepta , quse fe-
dulitatem non exigunt j ut in hac ipfa re.
Facile eft enim dies vel accefTiones nume-
rare his Quoque , quisgrumraro vident:
F 4 i.lle


228 A.CoHN. Celsi Lih:^.

ille aflideat neceffc efl qui quod folum
, ,

opus eft , vifurus eft ,

quando nimi^ imbc-
cillus futuius fit , nili cibum acceperit.
In pluribus tamen ad initium cibi dics y
iguartus aptiflimus efTe confuevit.
Efiautemaliaetiamdediebus ipfis du-
hitatio , quoniam antiqui
potiffimum im-
pares fequebantur, cofque tanquam tunc ,

de agris judicaretur,xe/(ri^5 nominabant. i o

Hi crant dies tertius / ^uintus , feptimus ,
nonus, undecimus , quartufdecimus unus ,

& vigeiimus ; ita ut fumma potentia fcpti-

mo, deindcquartodecimo, deindeuni&
vigcfimo daretur. Igitur fic agros nutric- 1^
bant utdicrum imparium acceffiones ex-
,

pedtaicnt. deindepoflea cibum , quafi le-

vioribusacceffionibusinf^antibus , darent;
adeo ut Hippocrates , fi alio die febris de-
fifTet , recidivam timcre fit folitus. lo
Id Afclepiades jure ut vanum repudiaviti
uequc in ullo die , quia par imparve cfTet
SE^ris velmajus velminus periculum efle
dixit. Interdum "enim pejores diQs pares
fiunt y & opportunius poft febrium accef- 2- $
lionescibus datur. Nonnunquam etiam in
ipfo morbo , dierum ratio mutatur , fitquc
gravior , qui remifTior efTe confueverat.
Atque ipfe quattufdecimus par efl , in quo
efTe magnam vim antiqui fatebantur. Qui 3 o
cum odlavum primi naturam habere con-
tenderent ut ab eo fecundus feprenarius
,

inciperet, ipfi fibi repugnabant , non ofta-

vum,
 Ctip>.^. Medicina. li^
vum , neque decimum
nequc duodeci- ,

mum diem fumendo quaii poccntiorem: ,

plus enim tribuebant nono & undecimo. ,

^Quodcumfecifrentiineulla probabili ra-

tione , ab undecimo , non ad tertiumdeci-
mum/ed ad quartumdecimum tranlibant.
Eft etiam apud Hippocratem, ei quem ,

feptimus dies liberamrus litquartum efle
,

lograviflimum. Ica,illo quoqucauthore,in

die pari & gravior febris eflc poteft, & cer-
ta futuri nota. Atque idcm alio loco quar-
tum quemque dicm , ut in utrunqueefli-
cacilTuTium apprehendit j id eft , quartum,
1.
5 feptimum,undeGimum,quartumdecimum3
decimumfeprimum. in quoab impari ad
paris rationem tranlit. Etneinhoc qui-
dem propolltum confcrvavit: cum a fe-
ptimo dic undecimus, non quartus , fQd

loquincus iit. Adeo apparet quacumque ,

ratione ad numerum refpexerimus , nihil

quidem authore,reperiri,
rationis, fdb illo
Verum inhis quidem antiquos tunccele-
bres admodum Pythagorici numcri fe-
i^ fellerunt cum hic quoque medicus noa
:

numeraredicsdebeat fed , ipfas acccifiones.

intueri ; & cx.his conjediare , quando dan-
duscibusfit.
. lilud autem magis ad rem pertinct fci- ,

3.0 rc , cibumnc oporteatdari cum jam bene ,

v-enas conquieverunt ,aut etiamnum nia-

nentibus reliquiis febris.
Antiqui enim'
^uamintegerrimis corporibusalimenrura;
t f.
ofFerc-
 ,:

13 A. CoRN. Celsi X/^.5.

quidem
offerebant. Afclepiades, inclinata
febre, fedadhuctameninhserente. In quo
vanam rationem fecutus eft non quod :

nonfitinterdum maturius cibus dandus ^ ,

ii mature timetur altera acceflio ftd quod :

fcilicet non niii quara faniflimo dari de-

beat.minns enim corrumpitur, quod inte-
gro corpori infertur. Neque tamen verum
cft , quodThemifoni vidcbatur , ii duabus 10
horisinteger futurus eifet ^sger , fitius effe
tuncdare; utabintegro corpore potilli-
mum diduceretur. Kam li diduci ram ce-
leriter poflet optimum. Sed cum
, id cii^ct

hoc breve tempus non praeftet fatius eft , , i <f

principia cibi a decedente fsbre , quam

reliquias ab incipiente excipi Ita, filon-
gius tempusfecuturum eft, quam integer-
rimo dandus eft etiam breve, antequam
: li

ex toto integer fiat. Quo loco vero mte- 20

gritas eft eodcm eft remiffio quas maxi-
, ,

meinfebre continua poteft effe. At hoe

quoque quaeritur utrum tot horas expe-,

ftand^e fint ,quotfebrem habuerunt an :

fatis fit primam partem earum pr^teriri z f

, ,

iit ^gris jucundiusinfidat, quibus inter-

dum non vacat. Tutiflimum eft autem
ante totius accefl!ionis tempus pr^terire
quamvis , ubi ionga febris fuit , poteft in-
dulgeri asgro maturius dum tamen ante 3 , o
minimum pars dimidia prajtereatur. Idque
Donin cafolafebre, dequa proxime ii-
lum eft,fed in omnibus ita fervandum eft.

Cap.
 Caff,*}. M E D IC IN A. I|f

C A P V.

De fehrhm fpecidus , e^ [tn^uUnmctiYd'

e tionibus: zp' primo , quando cihus
fehrkitantibm dandusftt,
~ mc masis per omnia genera febri-
um perpetua Umc nunc ad iinguJas :

earum Ipecies defcendara. Igiturii

ipremel tantum acceffit , deinde deliit, eaque
vel ex inguine, vel ex laflitudine, velex
xdu , aliavelimili re fuit , iic , ut interior
nulla caufametum fecerit,poftero die,cum
tempus acceffionis ita tranliit,ut nihil mo-
i^ veret^cibusdari poteft. At, li ex alto calor
venit/(S>: gravitas vel capitis vel prascordio-

rum fecuta neque apparet quid cor-

eft i ,

pus confuderit quamvis unam acceiiio-

;

nem fecuta integritas eft tamen, quia ter- :

zctiana timeri poteft expedandus cft dies,

rertiu^^&jubi acceffionis tempus pr^eteriit,

cibus dandus eft, fed exiguus quia quarta- ;

na quoque timeri poteft. A t die quarto de-

mum li corpus integrum eft co cum fi-
, ,

2-5 ducia utendum. .Si vero poftero, tertiove,

aut quarto die fecuta febris eft ; fcire licet,

jnorbum efTe. Sed tertianarum quarta- ,

narumque ( quarum & certus circuitus & ,

iinis integer, & liberaliter

quietatempora
SOfunt) cxpeditior latio eft. dequibus fuo
iocodicam.
Nunc vero eastxplicabo , qu^qtioti<lfe
nrgcjiit. Igitur teitio quoque 4ic cibiris

6 as^ro
 ,

l^T' A. CoRN. CiLsr Lih.1.

SEgro commodifljmedatur,ut altcr febrcra
minuat, alter viribus fubveniat. Sed is dari
debet , fi quotidiana febris efl, qux ex toto
deiinat, limulatque eorpus integrum h f
ftum eft : fin, quamvis non aecefliones
febrestamen junguntur , &quotidie(]ui-
dem incrcfcunt fed iine integritate tamen
,

lemittunt cum corpus ita fe habet ut

, ,

major remiflio non expcifletur : fi altero lo

dic gravior , altero levior accefilo eft ,
pofl
graviorem. Ferc vero graviorem accefiio-
uem leviornoxfequitur quofit, utgra- ,

viorem acceffionem nox quoque triftior

antecedat. 1 5:

Ar , fi continuatur febris , nequc levior

unquam fit,& dari cibum necefTe efl,quan-
^odaridebeat, magnadiflenfioefi. Qui-
dam q.uia fere rcmilfius matutinum tem-
,

jpus efl , tunc putant dandum. Quod 2q

^gris
lirefpondet, nonquia mancefl, fed quia
remifsio efi ^gris , dari debet. Si vero ne
runc quidcm ulla requies^gris cfl ,
quia
Jioc ipfopejus idtempusefl quod cum , ,

fua natura mclius efTc debeat morbi vitio 1 ^ ,

jionefl, fimulque infequitur tempusme-

lidianum , a^uo cum omnis^gerfercpe-
;or fiat,timeripotefl ne ille magis etiam,
,

quam ex confuetudine , urgeatur. Igitur

alii vefpere tali ^gro cibum dant. Sed ,30
cum eo tcmpore fcre pefsimi fint , qui a*-
grotantjverendiim cft,ne, fi quid tunc mo-
Keninuj., fiat. aliquid afgerius. Ob ha^c
alii;
 Cap: ^. M
E D I c I N A. rj
j
ad mcdiam nodem dccurfo
alii dijEferunt ,

;4m gravifsimo tempore , eodemquelon-

gifsime dillante. Securius vero datur ante-
f lucanis horis j quibus omnes fere maxime
dormiunt deinde matutino tempore;
:

quod naturafua leviflimum eft.

Si vero febrcs vagas funt quia vercn- :

dumeft, neeibum iVatim fubfequantur ;

loquandocunqucquis ex accefsione levatus
eft tunc debet afCmiere, At fi plures ac-
, ,

cefsiones eodcmdie veniunt coniidcrare- ,

oportet , parefne per omnia fint ( quod

vixficripoteft ) an impares. Siperomnia'
E^paresfunt: poft eam potius accefsionem
cibiis dari debet quac noninter meridicm,

S: vefpercm delinit. Siimpares funt: con-

fidcrandum eft, quo diftent. Nam, fi altera
gravior altcra levior eft poft graviorem
, ,

2.0 dari debet; ii altera longior,altera breviorg.

poft longiorem: lialtera gravior , altera
longioreft, conliderandum cft, utra magis
aiHigat , an hxc tempore , 8c poft
illa vi ,

eam dandus Sed plane plurimum in-

cft.
2i5 tereft quant^ qualefque inter eas rcmif-
,

liones iint. Nam, iipoftaltcram febrem

motio manet poft alteram integrum cor-
,

pus eft ; integro c.orpore cibo tempus a-

ptius cft.
3^ Si femper febricula manct ; fedalternm
tamen longius tempus remifsionis cft ; u{
potiuseligendum cft adeo ut , ubi accef- :

lioncs coiitinuancur , pwtinus, inclinata'

rior&
134 A. C oR N. C E L s I. Lib. i

priore,dancIus cibus lit.Etenim perpetuimi

eftad quod omne coniilium dirigi potcft,
,

cibum quammaxime femper ab accefsio-

ne futura reducerej&,hoc falvojdarequam f
integerrimo corpore. Quod non inter
duas tantum fed etiam inter plures accef-
,

fiones fervabitur. Scd, cum iitapnfsimum,

tertioquoque diecibum dare, tamen, ii
corpusinfirmum eil quotidiedandus efl: lo
,

multoque magis, ii continentes febres fine

remifsione funt quantoque magis corpus
affligunt; aut ii duasplurefve accefsiones
eodem dieveniunt. Quge res efficit , ut
& i primo die protinus cibus dari quotidie i
5
debeat, protinus venze conciderunt: &
ii

fajpius eodem die, liinter plures aceefsio-

nes fubinde vis corporideefi. Iliud tamea
in his fervandum eil: ut poft eas febres ;

minuscibidetur poftquas, fiper corpus2o

,

liceret, omnino nondaretur. Cum vero

febris iRilet , incipiat augeatur , confi- ,

f^atj decedat deinde in decefsione confi-

j

ftat,autfiniatur;rciTeIicetoptimumcibo
tempus eife febrefinita deinde cum de- : ,
2-5

cefsio ejusconfiflit: tertium, ii necefTeefl,

quandocumque decedit : castera omnia pe-
ricuIofaefTe. Si tamen'propter infirmita-
tem ncceifitas urget : fitius efTe, coniiflen-
tejamincrementofebris , aliquidofFerre, 3^
^uam increfcente : fitius effe inflante ,

quamincipiente :cum.eo tamen ut nullo ,

scrapore is,qui deficit, non iit fuflinendus.

Nequc
 ,

Cap.6. Medicina. 13^

Neque hercule fatis eft ipfas tantum ,

febres medicum intueri (ed etiam tocius ,

corporis habitum & adeum dirigere cu- ,

^ rationem ; feu fuperfunt vires , feu defunt,

feu quidam mali aifedus interveniunt.
Cum vero femper a*gros fecuros agcre
conveniat ,utcorpore tantum non etiam ,

animolaborent; tum pr2cipue,ubicibum

10 fumpferunt. Itaque ii qua funt , qu^ exa- ,

fperatura eorum animos funt optimum ,

eft, ea, dum segrotant, eorum notitia; fub-

trahere : ii id iieri non poreft , fuftinere ta-
men poft cibum , poft-.|ue fomni tempus
1 5 cum experredli
(Sc funt , tum exponere.
c A P. V I.

Huando potionei febricitantihus

d^ri expediat.
'2-0
O ED de cibo facilior quidem cum ^gris
^ratio quoniam fsepe itomachus
eft ;

hunc refpuit.etiamii mens concupifcic.

De potione vero ingens pugna eft eoque ;

magis,quomajorfebriseft. Hsecenimli-
^y timacccndit j & tum maxime aquam exi-
git cum illa periculoiiffima eft. Sed do-
cendus aeger eft,ubifebris conquieverit,
protinusfitim quoqae quieturam longio- :

remque acceifionemfore , fi quod ei da^

jo tum fuerit alimentum. ita celerius eum de-
fincre fitire qui non bibit. Neceffe eft
,

tamen,quantofaciIiusctiamfaniramem,
quam fitim fuftinent, tanto magis asgris in
potio-
 .

13 ^ A. C o R N. G E L s I Lih. 5

potione , quam in cibo indulgere. Sed

j
primo quidem die nullus humor dari de-
bet: nili fubitoiic vense conciderunt
ut ,

Gibus^uo(]uedari debeat. Secundo vero j ,

-

casterifquc etiam , Guibus cibus non dabi-

tur , tamen , iimagnalitis urgebit , potio
daripotcft.
Ac neillud quidcm , ab Heraclide Ta-
rentino ditum rationc caret ubiautbi-io :

lis sgrum , aut cruditas makhabet , expe-

dire quo<]ue per modicas potiones mifceri

novam materiam corrupt^e. Illud viden-
dum eft, ut,qualia tempora cibo leguntur,
tali^potioni quoque ubi line illo datur , i 5
:

deligantur cum a^grum dormire cupis-

,

mus. quodferelitisprohibet. Satisautem

eonvenit cum omnibus febricitantibus
,

iiimius humor alienus fit tum pra^cipuc ,

eiTefceminisj qux ex partuinfebres inci-10

derunt.
Sed cum tempora cibo potionique fe-
bris & remifsionis ratio dct , non cft ex-
peditiffimum fcire , c^uando sgerfebrici-
tet, quandomelior iit ,quando deficiat ^i^-
llnequibus difpenfari iila non pofTunt.
Venis enim maxime credimus, fallacifli-
ma^ rcijcjuia fsepe iftse lentiores celeriorefr
ve funt , & astate, & fexu, & corporum na-
tura.Etplerunque fatis fanocorpore, {130
iiomachus infirmus eft nonnunquam ,

etiam iucipiente febre, fubeunt & quie-

ikmt: ut imbecillus isYideri pofiit,,cui fa-
cilt
 ,

r
Cap6. Medicina. 137
cilelaturogravis inilat acceffio . Contra
C-upe eas concitat & refolvit ioi , & bal-
neum & , exercitatio, &metus , & ira, &
f quilibet alius animi afFedlus. adeo ut , cum
primum medicus venit, folicitudo aegri
dubitantis , quomodo illi fe habere yiAcZ'.
tur,eas moveat. Ob (]uam caufam peritt ,

medicieft, nonprotinusutvenit appre- ,

loKcnderemanubrachium : fedprimum re-

percundarique, cjuem-
fidere hilari vultu ,

admodum fehabeat; &, fiquis ejusmc-

tus eft,eum probabiJifermone lenirej tum
deindeejus carpo manum admovere.Qiias
l^venas autem eonfpectus medici movet ,
quam facile mille res turbant Altera res !

efl , cui credimus , calor , jcquc fallax.

Nam hic quoque cxcitatur xflu, laborc ^
fomno metu , , folicitudinc-.
5.0 quidem etlam ifta opor-
Igitur intucri
tct :non omnia credere. Ac proti-
fed his
nus quidem fcire, non febricitare cura, cu-
jus vena; naturaliter ordinatze fiint, tepor-
que talis efl:, qualis efTefanis folet nec :

^S protinus etiam ftib calore motuque febrem^

fefe concipere : fed ita fi fiimma quoquc ,

arida in^qualiter cutis efl ealor & in ; fi

ff onte eft, & cx intimis pr^cordiis oritur ;

li exnaribus cum fervore prorum-

fpiritus
$0 pit fi color , aut ruborc, aut pallore novo
,

mutatus eft ; fi oculi graves , & aut perfic-

ei aut fubhumidi funt fi fudor , cum fit
, ;

insqualis efl j fi venas non ieqiiis interval-

lis
 ,,

138 A. CoRN. Celsi Lib.^,

w
Jismoventur. Obquam caLifanimeciicus
neque in tenebris neque a capite aegri d-
,

bet reliderejfedilluftrilocoadverrus eum

utomnesnotas, ex vultu quo^^ue cuban-5
tis perfpiciat.

Ubi vero febris fuit,atque decrevit, fpc-

6:are oportet,num tempora, partefve cor-
porisalise paulum madefcant, qu^fudo-
rem venturum effeteftentur. Ac li qua ejus 10
flota eft , tunc demum dare potui calidam
aquam. cujusfalubris efFedus eft fifudo- ,

remperomnia membradifFundit. Hujus

autem rei caufa continereasger fub vefte
,

fatis multa manus debet; eademque crura, 15

pedefque contegere. qua mole plerique
xgros in ipfo impetu febris potiffimequc ,

ubi ardens ea eft male habent. Si fudare

,

corpus coepit.lintcum tepefacere ooortet

pauhtimqiie iingula membra decergere. 2.0
At ubifudor omnis iinitus eft, aut fi is non
venit, ubiquam m.iximc tepuit,& idoneus
efle cibo asger videtur, fub vefte leniter
ungendus eft tum detergendus deinde ei
, ,

cibas dandus. 2,f

Cibus autem febricitantibus humidus
eft aptifJimus , aut humori certe quam
proximus utique ex inateria quam levif-
:

iima,maximequeforbitio. eaque fi ma- ,

9:,n febresfuerunt ,
quam tenuifTima eilc3
""
debet.Melquoquedefpumacum huic re<fte
adjicitur.quo corpus raagismitriacur : Ccd
id, 11 ftomachum ofFendit , fupervaciium
eft;
 ,,

Cap.^. Medicina. i$9

eft ; ficut ipfa quoque forbitio. Dari vero
in viceni ejus poteft, vel intrita exacjua
calida , eft ftoma-
vel alica elota j li firmus
5 chus , & comprefTa alvus
ex aqua mulfa i ,

fi vel ille Janguct , vel haec profluit , ex po-

fca. Et primo quidem cibo ita fatis eft fe- :

cundo vero aliquid adjici poteft, ex eo-

dem tamen genere materias , vel olus ,
Iovelconchylium,velpomura. At, dum fe-
bres quidem increfcunt , hic folus idoneus
cibus eft.Ubi vero aut delinunt, aut levan-
tur , femper quidem incipiendum eft ab
aliquo ex materia leviflima , adjiciendum
2 J vero aliquid ex media, ratione habita fub-
inde & viiium hominis & morbi. ,

Apponendi vero aegro varii cibi (dcnt

Afclepiades prsecepit ) tum demum funt
ubi faftidio urgetur, neque fatis vires fuffi-
iociunt;utpaulura ex fingulis deguftando,fa-
men vitet. At ii neque vis, neque cupiditas
deeft,nulla varietate folicitandus ceger eftj
ne plus aftlimat , quam concoquat. Neque
verum eft, quod ab eo dicitur facilius ,

tfconcoqui cibos varios> eduntur quidem

facilius ad concodionemautemmateris
:

genus & modus pertinent. Neque inter

magnos dolores , neque increfcente mor-
bo tutura eft xgrum ciboimpleri j fed
, ,

-30 ubi inclinata jam in melius valetudo cft.

Sunt alia: quoque obfcrvationes in fe-
bribus neceflfarias. atque id quidem viden-
dum eft , quod quidara folum pra^cipiunt
 o
i^e A* CoRN. Celsi Lih.^.
an adftriiftutn eorpus litjan profluat. Quo-
lum alterum ftrangulat, akeruradigerit. i

Nam, ii adftridlum eft ducenda alvus eft ,

,

movenda urina elicicndus omni modo f

,

fiidor. In hoc genere morborum fangui-

nem etiam milifTe conGuflllTe vehementi-
,

bus geftationibus corpus, inlumine ha-

buifle , imperafle famxen {itim vigiliam , ,

prodeft. U tile eft etiam ducere in bahieum, i o

prius demittere in foliumjtum ungere,ite-
rum ad folium redire,multaque aqua fove-
re inguina^interdum etiam oleum in foHo
cum aqua calida mifccrei uti cibo rarius &
ierius, tcnui , fimplici, moUi
calido , exi- i f
,

guo ^maximeque oleribus, qualiafunt,Ia-

pathum,urtica, malvajvel jurc etiam con-
charum, mufculorumve , aut locuftarum:
jiequc danda caro nifi elixa , eft. A t potio
,

efledebet magis liberalis , ante cibum , 2.0 &

Sc poft hunc , & cumhoc , ultra quam iitis
coget. Poteritque a balneo etiam pinguc
jus , autduleiusdari vinumrpoteritfemel,
aut bis interponi Gra:cum falfum.
Contra vero , G. corpus profluet , fudor if
coercendus, quies adhibenda erit; tenebris,
foinnoquc, quandocunque volet;utcndumf
non nili levigeftatione corpusagitandum,
& pro genere mali fubveniendum. Nam, fi

venter fluir, aut fi ftomachus non continet, j

irbi febris decrevit , liberaliter oportet
aquamtepidam potui dare , Sc vomere co-
gere; nifiaut faaces, autprscordia, aut la-
latus
 CAp.7' MedicinA. 141
ktus dolet , aut retus morbus eft.

Si vero fudor exercet, duranda cutis cft,

vel nitro, vel fale j qux cum oleo milcen-

5 tui*. At, ii kvius vitium eft oleo corpus
lA ,

ungendum vehementius, rofa vel

efl; :fi ,

melino , vel myrteo, cui vinum aufterum

adjeftum.
iit

Quirquis autem fluore a^ger eft , cum

lOvenit inbalneum, priijsungendus, deindc
in folium demittendus efl: Si incute vitium
cil, frigida quoque,quam calidaaqua meli-

usutctur. Vbi ad cibum ventum efl, dari

dcbet his valens , frigidus,iiccus , fimplex,
i^quiquamminime corrumpi poflit, panis
toftus, caro a{Ia,vinumaiifterum, vel certe
fubaufterumj&,ti venter profluit, calidum:
li fudores nocent , vomitufve funt , frigi-

I
dum.
|^ C A P. VII.
(Uiomodopeflilentesfebrescuritri
deheant,

DESiDERAT etiam propriamanim-

adverfionem iu febribus peflilentiae
cafus. In hac minime utile efl aut ,

fame, aut medicameutis uti, autducere

alvum. Si vires finunt, fanguinem mittcre
optimum efl pr^cipueque fi cum ardorc
; ,

jofebriseft. Si idparum tutumefl , ubife-

bris aut tenuata efl , aut levata, vomitu
' pedus purgarc. Scd hocfnaturius,quam
in
in aliis morbis , duccre iu balneum opus
cfli
 . ,

141 CoRN. Celsi

A. Lih.^.
eftj viniim calidum & mcracius , dare ySc
j
omniaglutinofa. inter qnx quocjue car- |
nem , generis ejufdem. Nam quo cclerius |

Cjufmodi tempeftates corripiunt , eoma-f I

turius auxilia, etiam cum quadam tcmeri-

tate , rapienda funt. Quod fi puer eft , qui
Jaborat j neque tantum robur ejus eft ut ,

fanguis mitti poffit , cucurbitulis ci uten-

dum eft ducenda alyus vci aqua vel pti- lo-i
;

fan^ cremore; tum dcmum is levibus cibis

nutriendus. Et ex toto nonfic pueri , ut
viri jCuraridebent. Ergo, ut inalioquo-
que genera morborum , parcius in his
agendum eft: non facilc fanguinem mitte- i j
re f non facile ducere alvum , non cruciare
vigilia fameve , aut nimiafiti, non vino
,

curare. Vomitus poft febrem eliciendus

cft: deinde dandus cibus ex lcviftimis j tum
is dormiat:pofterodie, fi febris manet,io
abftineat tertio, adfimilem cibum redeat.
:

Dandaque opera eft (^uantum fieri poteft

,

ut inter opportunam abftinentiam cibo

pportuno, omiflis cajtcris , nutriatur.
2. Cttratio ardentis febris 2,^

vcro ardens febris extorret, nulla mc-

Si
dicamenti danda potio eft ; fed in ipfis ac-
ccflionibus oleo & aqua refrigerandus cft.
quae mifcendamanu lunt, doncc albefcant.
Etiam amplo conclavi tencndus,quo mul- 3 o
tum & purum acrem trahere poflit: nequc
multis veftimentis ftrangulandus , {qSl

admodum levibus tantum vclandus cft,

Pof-
 Cap.y. Medicina. 143
PoiTunt etiam fuper ftomachum impo-
folia vitis in aqua frigida tinfta. Ac
ni ,

ne fiti quidem nimia vexandus eft. Alendus

5 maruriuseft jideftadietertio, & anteci-

bum iifdem perungendus. Si pituita in fto-

macho coiit, inclinata jam accefsione, vo-
merecogenduseft & tunc dandumfrigi- ;

dumoius, autpomum, exhis, qu^ fto-

l-omacho conveniunt. Siliccus manet ftoma-
chusprotinusvelptifanas, vclaiicae, vel
oryzs cremor dandus eft , cum quo recens
adeps coda fit. Cum vero in fimimo incre-
mento morbus cft , utique non ante.diem
Ijquartum magna iiti antecedente (no[^3L
, ,

aqua copiofepra^ftanda eft, ut bibatetiam

ultra fitietatem & cum jam venter ; , &
prascordiaultra mpdum repleta , fatifque
refrigerata funt, vomere debet Quidam
lo ne vomitum quidem exignnt; fed ipfa aqua
frigida tantum ad fatietatem data, pro
,

medicamcnto utuntur. Ubi utrumlibct

fadtum eft y multa vefte operiendus eft,
& collocandus , ut dormiat. Fereque poft
i 5 longam litim & vigiliam ,
poft multam fa-
tietatem , poft infradtnm calorcm
plenus ,

fomnus venit per quem ingens fudor ef-

;

funditur , idque pr^fentiflimum auxilium

cft : (zi in his tantum , in quibus praetcr
joardorcm, nulli dolore?, nullus praecordio-
rum tumor; nihil prohibens vcl in pul- ,

mone, vel in fancibusj nori ulcus non de- ,

fedio, non profluvium alyifuit. Siquis

autem
144 A.CoRN. Celsi Zjt&. 5.
aiitem in hujufmodifcbre lcniter tiiflit , is

neque vehementi iiti conflidlari , iieque

bibere aquam frigidam debet^fed comodo
ciirandus eft , quo in csetcris febribuspra:- 1
cipirur.

C A p. V I r I,

CurAtio femitertidnx febris, qu^

fifitT^tTtii^ dicitur, iq

AT , genus tertianae eft , ^uod

ubi '\'\

ii/ntt^tTzilov Medici appellant , magna

cura opus eft , ne id fallat. Habet

enim plerunque frequentiores accefsiones
<Iecefsionefc|ue, ut aUud morbi genus vide- |,f
ri pofsit y porrigiturque febris in horas vi-
ginti quatuor, &triginta fex; ut, quod
i<iem eft , non idem efTc videatur. Et ma-
gnopere neceiTarium cft , neque dari ci^
bura, nifi in ca remifsione , qux vcraeft;io
& ubi ea venit, protinus dari. Phirimi-
que fubalterutro curautis errore fubito
moriuntur, Ac, nifi magnoper^ ahqua res
prohibet , interinitiafanguis mittidebet;
tum dari cibus <]ui ncque incitet febrem, ^ 5
,

& tamen longum ejus Ipatium fuftineat.

C A p. ix J
Cnratio letjtarum fehrium,

No N NuN QU A M
bres ftne ulla remifsione corpus te-
etiam lenta! fe- 30

nent > ac nequccibo , neque ulli re-

medio locus eft. In hoc cafu medici cura
cfTe I
 ,

Cap,9' Medicina. 14 f
debet , iic morbum mutct fortaflc
cflc :

cnim curationi opportunior fiet.Sxpe igi-

tur exaqua frigida, cui oleum fit adjc-
5 dum,corpus ejus pertradandum eft, quo-
jiiam interdum fic evenit , ut horror oria-
tur , & fiat initium quoddam novi motus ;

exquc eo cum magis corpus incaluit , fe-

,

^uatur etiam remiffio, In his fridlio quo-

10 que cx oleo & fale falubris videtur.
At,fi dm frigus cft, & torpor, & jadatio
corporis, non alienum cft, in ipfa febre da-
re mulfi trcs aut quatnor cyathos, vel cum
cibo vinum bcnc dilutum. Intcnditur
I ^ cnim fpc cx eo febris j dc major ortus ca-
lor iimul & priora mala tollit & fpem re- ,

miflionis ,inque ca curationis oftendit.

Nequc herculc ifta curatio nova eft,
qua nnnc quidam traditos fibi ^gros , qui
2,ofubcautioribas medicis trahebantur , in-
- tcrdum contrariis remediis fanant. Siqiu-
demapudantiquosquoque antcHerophi-
lum & Erafiftratum,maximeque poft Hip-

pocratcm fuit Petron quidam , qui febricf-
i^tantcmhominem , ubi acceperat , multis

veftimentis opericbat , utiimul calorem

ingehtem ,fitimquc excitaret.Deinde,Hbi
paulum remitti ccsperatfebriSjaquamfri-
gidam potui dabatjac,fi moveratfudorem,
joexplicuiflefe aegrum judicabat:fi non mo-
vcrat , plus ctiam aquas frigids ingerebat
& tum Yomere cogebat. Si alterutro mo-
do fcbrc libcraverat , proiinus fuiilam aC
G {i:n
1^6 A. COR.N. CEtsi Lih..},
fam , & vinum homini dahax. Si non libc-
laverat , decoquebat acjuam fale adjedlo ,

camque bibere cogebat ut vomendo ven- ,

trem purgaret. 5
r intra hasc omnis cjus medicina crat.
Eaquenon minusgrata fiiit his,quos Hip-
pocratis rucceflores non refecerant quam ;

nunc efthis, quos Herophili vel Er^liftra-

ti smuli diu tradlos non expedierunt. Ne- 1 j

(jue ideo tamen non eft temeraria ifta me-

dicinajc^uia plures , fi protinus a principiis
exccpit,interemit. Scd, CHm eadem omni- ,

bus convcnire non quos ratio

pofiint, fere,
non rcftituit , temcritas adjuvac* Ideoque ly
cjufmodi medici mclius alienos ajgros ,
quam fuos nutriunt. Sed eft circumfpcfti
quoquehominis, &novarcintcrdum , Sc
augcre morbum, & febres acccndcre quia ;

curationem, ubi id, quod eft non rccipit ,2-0 ,

poteft recipcre id , quod futurum eft.

C A P. X.

JiemedU in fehribus ad eapitii doloYem ^ o*

pr^cordiorHm inflammatioHem j CP' ari- ^^
ditatem y S^ fcahritiem lingua.

onfiderandum ctiam eft, febrefne

C" folse fint,an alia his

cedantjid cft,nm caput dolcat,num
quoque mala ac-

lingua afpcra,num praecordia intenta fint. j q

Si capitis dolores lunt , rofam cum aceto
mifccrc oportct , 6c id in^crcre : dcinde
liabcrjc duo pitacia, qugj iatitudincm fron-
tis.
 ,

Ca^. lO. M E D I C I N A. 147

iis,lon^itudinemque asqucnt: exhis in-
vicem aiterum in aceto & rofa habere al- ,

terum in fronte aut intinftam iifdem h-

;

^nam fuccidam imponere. Si acetum of-

fendit , pura rofa utendum eft. Si rofa ip{a
l^dit, oleoacerbo. Si ifta parum juvant,
teri poteft vel iris arida vel nuces amarse
,

vcl quaslibet herba ex refrigerantibus.

loQuorura quidlibet cx accto impofitum,
dolorcm minuit Ccd magis aliud in alio,
;

Juvat etiam panis cum papavere injedus ,

vcl cum rofa,cerufa, fpumave argenti. Ol-
faccre quoque vel ferpilium,velancthum ,

i^nonalienumeft.
At , fi in pr*ecordiis inflammatio 8c do-
lor eft , primo fuperimponenda funtcata-
plafmata reprimentia; ne, fi calidiora fue-
rint , plus eo materi^ concurrat. Deinde,
loubiprimainflammatioferemifit, tunc de-
mumadcalida& humida vcniendum eft ;

ut ca,qua: remanferunt, difcutiant. Notae

vero inflammationis funtcjuatuor ^rubor ,
& tumor , cum calore,& dolore. Quo ma-
ly ^is erravitErafiftratus,quifebrem nullam
imehacefTedixit.
Ergo, fi fine inflammatione dolor cfl,
nihil imponendum hunc enim ftatim
eft.

ipfa febris folvet. At,fi neque inflammatioj

3oneque febris , fcd tantum prascordiorum
dolor protinus calidis & ficcis fomen-
eft;

tis uti licet. Si vcro lingua ficca eft , 3c

fcabra , detergcnda primum penicillo cfl
G 1 cx
 ,

148 A.CoRN. Celsi Lih.$.

cx aqua calida : deinde ungcnda mixtis in-
ter fc rofa & melle. Mel purgat , rafa re-
primit limulque ficcefc^re non finit. At
,

li fcabranon eft , fedarida, ubipenicillo5

deterfa eft , ungi rofa dcbet, cuicctx iit

paulumadje<5lum.

C A T. X I^

Rmeditt contra fiigM , quod fi' j^

irem praicedit,

So L E T etiam ante febrcs efle frigus;

idquc vel-moleftiflimummorbigenus
eft. Ubi id expcftatur omnipotionc
,

prohibcndus jeger eft.haic enim paulo antc i j

aata,multum maio ad/icit. item maturius
veftemulta tegendus eft. Admovenda par-
tibushis, proquibus mctuimus, iicca&
calida fomenta:fic, ut ne ftatim vehcmen-
tifsimicalores incipiant , fed paulatim in-xo
crefcant. Perfricandse quoque cae partcs
manibus un(5lis ex vctcre oleo funt , eique
adjicicndum aliquid ex calefacientibus.
Contentiqucmedici quidam unafriftionc,
ctiam cxquolibet oleo, funt. In harumij
fcbrium rcmifsionibus nonnulli trcs qua-
tuorforbitionis cyathos, ctiamnum ma-
iicntcfcbrc , dant. deinde , ea benc finita
ftomachum cibo frigido & levi.
rcficiunt
Eeo tum hoc putotcntandum,cum parum 3 o
cibus , femcl& poft fcbrcm datus, prodcft.
Scd curiofe profpiciendum cft , nc tem-
pus rcmifsionis dccipiat. Sajpc cDim in hoc
quoquc
 Cd^. 1 1. M E D 1 C I N A. 1^9
qiioquc gcncrc valctudinis jam minuifc-
bris vidctur , &
rurfus intcnditur. Ita<]HC
ci remifsioni credcndura qax etiam
cft ,

5 immoratur , & jaftationem fervoremquc

,

corporis ,
quern ^ijjj Grxci vocant , mi-
nuit. Illud fatis convenit , ii quotidie pa-
rcs accefsiones funt , quotidie parvum ci-
bum dandum : fi impares, poft graviorem,
zocibum > poflleviorem , aquam muliam.
C A P. XI I*

Curath horrorh in fehrihus,

HOR.ROR autcm cas ferc fcbrcs antC'

cedit,qux certum habent circuitum,
& ex toto remittunturiideoqj tutif-
fimas funt , maximequc curationes admit-
tunt. Nam ubi incerta tempora funt
, nc-

que alvi dn^tio, ncquc balneum, neque vi-

2onum,nequemcdicamcntum aliud rededa-
tur. Jncertum eft enim, quando fcbris vcn-
, ut , fi fubito vene-
tura fit. Ita fieri potcft
fumma in eo pcrnicies fit , quod auxilii
rit,

caufafuitinvcntum. Nihilquealiud ficri

2 5 poteft , quam ut primis diebus bene abfti-
neat a;ger deinde , fub dcceffu febris cjus,
r

quae gravifiima eft , cibum fumat.

At ubi certus circuitus eft , facilius om-
nia illa tcntantur ; quia facilius proponerc
50nobis& accefsionum & decefsionum vi-
cespofTumus. Inhisautem, cum vetera-
verunt, utilis famcsnon cft. Primistan-
tummodo dicbus ca pugnandum eft : dcin-
G } dc
150 A. CoRN. Ceisi X/i. 3.

dcdividenda curatio cfl , &ante horror ,

tiim febris difcutienda. I^itur cum pri-

mum aliquisinhorruit,& cxhorrore inca-
luit , dare ei oportetpotui tepidam aquam J

fubfalfam, &
vomere eum cogere. nam
fere ralis horror ab his oritur , quse bihofa
inftomachorefederunt. Idem faciendum
cft , fi proximo quoquc circuitu ae^que ac-
cefsit. /arpe enim fic difcutitur. Jamquc,io
quod genus febris fit , fcire Jicet.
Itaque fub expedationc proximx ^icccC-
iionis , qua inAare tcrtia poteft , duduccn-^
dusinbalneum eft dandaque opera eft,
;

utpcrtempus horroris in folio fit, Si ibiij

quoque fcnferit, nihi,Iominus idem fub cx-
pcftatione acccfsionis quartjc faciat: iiqui-
dcm co quoquc modo faspc is difcutitur.
Si nec balncum quidcm profuit , antc ac-
cefsionem allium edat aut bibat calidamio,

aquam cum piperc fiquidem ca quoque:

aiiumpta calorem movent ^ qui horrorem

nonadmittit. Deinde eodem modo , quo
in frigorcprarceptum eft,antequam inhor-
.refcere poffit, operiatur. fomentifque pro- ^S
tinoscalidioribustotum corpus circunda-
re convenit , maximeque involutis cxtin-
ftisteftis & titionibus.
Si nihilominushorrorpcrrupcrit, mul-
to oleo calefa^fto inter ipfa veftimenta per- 5 o
flindatur , cui asque ex calefacientibus ali-
quid fit ad;ed:um : adhibeaturque fridio,
quantam is fuftinere poterit , maximeqii^
ia
 ,

Crf/>. 13.14. Medicina. i^r

in manibus & pedibus & rpiritum ipfe :

contineac.Neque deliftendum eft etiam- ,

horror redit. fsepe enim pertinacia ju-

5 vantismalum corporis vincit.
Siquid evomuit , danda aqua tepida,
itcrumque vomerecogendus eftjutendum-
que eifdem eft,donec horror finiatur. Sed
praster hzc ducenda alvus eft , fi tardius
I o horror quiefcet fiquidem id quoque exo-
:

nerato corporc prodeft. XJItima poft ha2C

aoxiliafiint, geltatio Sc ambulatio. Cibus
autcm in cjufmodimorbis maximedandus
eft,qui mollem alvum prasftetjac caro glu-
1 5 tinofa. Vinum cum dabitur, aufterum lit.
C A P. XIII.
CuYdtio quotidiande fihrpt.

ad omnes circuitus febrium per

H;EC
tinent difcernenda; tamen fingula:
:

rationem habcnt diflimi-

funt , ficut
lem. Si quotidianaeftjtriduoprimoraa-
gnopere abftinere oportet; tum cibis , al-
teroquoquedieuti. Sires inveteraverit
15 poftfebrem experiri balneum & vinum ; ,

magifqucfijhorrore fubIato,ha:c fupereft:.

C A P. XIV.
Curatio tertiante ftbris.

3 '^ O ^ vero tertiana , qu^e ex toto intermit-

&
^3 tit,aut quartana eftj mediis diebus ,
ambulationibus uti oportet , aliifque
excrcitationibus,& undlionibus. Quidam
G 4 cx
 .,

1^1 A. CoRN. Ciisi. Lih. 5

cx antiquioribus medicis Gleophantus , in
lioc geneie morborum , multo ante accef-
iionem caput xgri multa calida aqua per-
,

fundebat , deinde vinum dabat. Qiiod, j

guamvis pleraque ejus viri prascepta fecu-
tus eft Afclepiades , rede tamen practeriit.
cft enim anceps.
Ipfe, (i tcrtiana febris eft,tertiodie pofl
acceflionem dicit alvum duci oportcrerio
^uinto , poft horrorem vomitum elicere 5
dcindepoftfebrem,ficut illi mos erat, ad-
liuc calidis dare cibum & vinum : fexto
die,in lcflulo detincri. fic enim fc^re, ne

feptimo die febris accedat. Id fa;pe fierii^

poflcjverifimile eft. Tutius tamen eft, hoc
ipfo ordine rria remedia, vomitus, alvi
dudionis vini potus,per triduum , id eft
,

die tcrtio Sc quinto & feptimo tentare :

, ,

necvinum , nifipoftacceftionem, die fe-20

ptimo bibcre.
J
Si veropiimis diebus difcuftus morbus 1
rion eft , inciditquc in vetuftatem , quo
die febris expelabitur , in ledulo fe con-

tineat , poft febrem perfricetur ; tum cibo 1 5

aflumpto, bibat aquamj poftero die,quo d
cibo vacat , & ab exercitatione undlionc-
que,aqua rantum contentus conquiefcat. ,

Et id quidem optimum eft. Si vero imbe-

cillitasurgebitj&poftfebremvinum ;&30
medio die paulum cibi debebit aftumere.

Cap.
 ,
:

Caf*i^. Medicina. XJ3

C A P. XV.
Curatio quarutiie fthris,

t pADEM inquartanafaciendafunt. Scd

i\ cum hsBctardeadmodum finiatur,ni-'
primis diebusdifcuflaeft ,diligeu-
fi

tius ab initio pr^cipiendum eft , quid ia

ea debeat fieri. Igitur, fi cui cum horrore
I ofcbris accefiit , eaque defiit , eodem die &
poftero tertioque continerc fe debet , &
aquam tantummodo cahdam primo die
poft febrem fumerejbiduo proximo,quan-
tum fieri poteft ne hanc quidem quarto
, :

^ f die , fi cum horrore febris revertitur vo- ,

mere ; ficut ante praeceptum eft deindc :

poft febrem, modicum cibum fumere,

vini quadrantem. Poftero tertioque die
aqua tantummodo calida, fi fi-
abftinere j
io tis eft.aiHimpta. Septimo die balneo frigus
prsvenire , abftinere , continere fe debet
& aqua tantummodo calida,fi fitis eft,uti
ac tum ita nono die balneo frigus prseveni-
re,&:,fi febris redierit,ducerc alvumjubi ex

25 eo corpus conquieverit , inundione vehe-

mcnter perfricari , codem modo fumerc
cibum & vino biduo proximo fe abftine-
,

re , fridlionc fervata. Decimo tertio dic

rurfus balncum experiri ; & , fi poftea fc-
3obris acceffit, jequeperfricari, vinumco-
piofius bibere. Ac fic proximum eft uc ,

quies tot dicrum , & abftinentiacum cas-

tcris , qu pra:cipiuntur fcbrem tollant.
,

G I
Si
 ,; 5

1^4 A. CoRN. Celsi Lib. $.

Si vero nihilominus remanct , aliud ex

toto fequendum eft curationis genus ; id-
que agendum , uc ,
quod diu fuftinendum
eft, corpus facile fuftineat, Quo minusy
ctiam curatio probari Heraclidis Tarenti-
ni debet , qui primis diebus ducendam
alvum deinde abftinendum in feptimum
,

diem dixit. Quod ut fuftinere aliquis pof-

iit; tamenetiamfebreliberatus vixrefe-io
diioni valebit.adeojiifebrisfxpius accefle-
rit , concidet. Igitur fi tertio decimo die
,

morbus remanebit , balneum neque antc ^

febrem neque poft

, eam tentandum erit
nifiintcrdum jam horrore difcuflb. Hor-Tf
Tor ipfe pereadem, qua^ fupra praefcripta
funt , expugnandus. Deinde poft febrem
oportcbit ungi , & vehementer perfricari;
cibum &vaiidum, & fortiter aflumere ;
vino uti, quanto Jibebit : poftero die, cum lo
f<ius quieverit , ambulare , exerceri ungij ,

perfricari fortiter ; cibum aceipere line vi-

no ; tertio die abftinere.
Quo die vero febrem expedabit
, ante

furgere , darequc operam o- 1

&. exerceri ,

portetjUt inipfam cxcrcitationem tempus

febris incurrat. fic cnim f^pe illa difcu-
titur. At, fi in opere occupavit , tum de-
mum fe recipcre. In ejufmodi valetudinc
medicamcnta funt, oIeum,fri(5lio , exerci-3G
tatio,cibus,vinum. Si ventcr adftriftus eft,
folvendus eft.
Scd hxc facile yalidiorcs faciunt:fin im-
becilli-.
 ,

Cdp.id. Medicina. 1^5

becillitas oCcupavit, pro exercitatione ge-
flatio eft. Si ne Jianc quidem f]iftinet,adhi-.
benda tamen quoque ve-
fridtio eft. Si h.xc

5 hemens onerat intra quietem , & unftio-

,

nem, & cibum conliftendum eft danda- j

que opera ne qua cruditas in quoti-

eft ,

dianam id malum verrat. Nam quartana

neminem jugulat fedjfx cx ea fadla quoti-
:

I o diana eft,in malis arger eft.quod tamen,ni-

ii culpa vel a^gri vel curantis,nunquam fit.

C A P. XVI.
Curatio duarum quartanamm.

15 A T,ftdu^ qu3rtana!{imt,neque ,quas

j^^propofui j exercitationes adhiberi
pollunt ; aut ex toto quiefcere opus
cft , autjii id difficiJe eft , ieniter ambularc
hinc confidere , diJigenter involutis pedi-
lobus & capite. Quoties febrisacceftit & de-
fiit , cibum modicum fumere , & vinum j

reliquo tempore, niiiimbecillitas urget >

At,iidu^ febrespene jungun-

abftinere.
tur,poft utramque cibum fumere deinde :

i^ vacuo tempore,& movcri aliquantum , &

poft undionemcibauti. Cumverovetus
quartana raro , niii vere, folvatur ; utique
co tcmporc attcndendum eft ne quid iiat, ,

quod valetudinem impediat. Prodeftquc

30 in vetere quartana , mutare fubinde vi-
<ftus genus a vino ad aquam , ab aqua ad
,

vinum , a lenibus cibis ad acrcs , ab acri-

bus ad lencs tranfire: cfle radicem , deindc
G 6 vo-
 5

j^6 A. CoRN. Celsi Lik^,

yomere: jureve pulli gallinacei ventrem
refolvere : oleo ad fri<5tiones adjicere cale-
facientia: ante accefljonem forbere, vel
aceti cyathosduos , vel unum finapis,cum y
tribus Grxci vini falli, vel miftaparibus
portionibus ; & in aqua diluta , piper , ca-
iioreum , lafer , myrrham. Per haec enim
iimiliaque corpus agitandum eft , ut mo-
veaturexcoftatu,<]uodetinetur. i
Si febris quievit , diu raeminiflc cjus
diei convenit: eoquc vitarefrigus, calo-
Tcm,cruditatem,lallitudinem. Facile enim
jcvertitur , nifi a fano quoque aliqiiandiu
timetur. 1

G A P. X VI I.
Curatio qnotidiante febrii , ^rf ex

quartana faBa (it.

AT eft
, fi ex quartana

:
quotidiana faila
,

cum id initio inciderit , per bi- 2.0

duumabftinere oportet , vefperc fri-
^ionc uti , &
aquam tantummodo potui
darc. tertio dic fxpe fit , ne febris accedat.
Sed iivc fuit , ve non fuit , cibus poft ac-
ceffionis tcmpus cft dandus:&,{i manet,per 2 f
biduum abftinentia, quantamaximaim-
perari corpori poteft , & fricatione quoti-
dit utcndum eft.
C A P. XVIII.
Ve trihui infania generibui: & primo ie ejus 3
curatione^ qttte h Grcecis ^ptuvt dicitur,

ET febrium quitlem curatio expofita

cft, Superfunt vcro iiii corpori* afFc-

dus.
 ,,

Cap.it. Medicina. 157

ftus ,
ex quibus
qui liuic fiiperveniunt ,

cos, quicerris partibusaflignaripouunt

protinus jungam. Incipiam ab infania.
jprimam<]uehujus ipiiuspartem aggrediar,
quac & acuta & in fcbre eft
, . Gr^eci ^^i7-
T.f appellant.
Iliud ante omnia fcire oportet , inter-
dum in acceflione jegrosdelipere, & loijui
loaliena. Quod non quidem leveeft neque ;

incidere poteft , nili in febrc vehementi t

non tamen sque peftiferum eft. nam ple.

runque breve cfie confuevit ; levatoque
acceiiionis impetu protinus mens redit.
,

Ij-Ncque id genus morbi remedium aliud

deliderat , quam quod in curanda febrc
prsceptum eft.

Phrenitis vero tum demum cft, cnm

continua dementiacfle incipit; aut cum
aoaiger , quamvis adhuc fapiat , tamenqual^
dam vanas imagines accipit : perfecfta eft
ubi mens illis imaginibus addifta cft. E/us:
autem plura genera funt.: fiquidem ex
phreniticis alii hilares, alil triftes funt : alii
iffacilius contincntur, & intravcrba defi-
piunt jalii infurgunt , & violenter quadam
manu faciunt atque ex his ipfis , alii nihil
:

nifi impetupeccant, aliietiamartesadhi-

bcnt;fummamque fpeciem fanitatis in ca-
JOptandis malorum operum occafionibus
praebent ; fed cxitu dcprehenduntur,
Ex his autem eos , qui intra vcrba defi-
piunt, auUevitcr etiam raanu peccant,
oncrarc
 . 5

158 A'CoRN. Celsi Lih.s,

onerare afpcrioribus coercitionibus fu-
pervacuumeft. Eos vero, qui violentius
fe gerunt, vincirc convenitj ne vellibi vel
alteri noceant. Nequc credendum eft , li f
vinftus aliquis , dum levari vinculis cu-
fanum jam fe fingat j cjuamvis pruden-
pit,
ter& miferabiliterloquaturj quoniam is
dolus infanicntis cft.
Fere vero antiqui talcsasgros intene-i
bris habebant i eo quod illis contrarium
efTet.exterrefii & ad quietem animitene-
bras ipfas conferre aliquid judicabant. At
Afclepiadesjtanquam ipfis tenebris terren-
tibus,in lumine habendos eos dixit. Neu* 1
trum tamen perpetuum eft. Aliumenim
iux , aliumtenebraemagis turbant. repe-
riunturque, in quibus nullum difcrimcn
deprehendi vel hoc vel illo modo polTit.
, ,

Optimumitaque eft utrumque experiri ; 2,0

,

&habereeum,qui tenebrashorrct in lu- ,

ce ; eum qui lucem

, in tcnebris. At ubi
,

nullumtaledifcrimeneft , asger, fi vires

hatet loco lucido fi non habet , obfcnro
, :

continendus eft. if
Remedia vero adhibcre , ubi maxime
furor urget, fupervacuum eft. iimulenim
febrisquoque increfcit. Tum itaque nihil
niii continendus seger eft. Ubi vero res
patitur, feftinanter fubveniendum eft. Af- 3 o
clepiadesperinde efle dixit, hisfanguinem
mitti , ac fi trucidentur. hanc rationern fe-
cutus , <juo4 neque infania eflet , nifi cum
febre
 Cap.it. Medicina. i^f>

febre intentaj neque fanguis, nifi in remir-

lione cjus,red:e mitterctur. Ipfeinhisfo-
mnura multa friftione quxlivit. Sed cum
J-& intentio febris fomnum impediati &
fridio non, nifiinrcmiirioneejus utilis ,

iit hoc quoquc auxilium debuit prasteri-

;

re. Qiiid igitur cft? Multa in praecipiti pe-

riculo redle fiunt, alias omittenda.Et con-
lotinuaquoque febris habet tempora qui- ,

bus , etii non remittit non tamen crefcit.,

Eitque hoc, ut non optimum , iic fatis ta-

men fecundum remediis tempus. Quod ii
vircs ^gri patiuntur, fanguis quoque mit-
1 5 ti debet.
Nec minus dubitari
potefl j an alvus du-
ccnda fit. Tum,intcrpoiito die , convenit
caput ad cutem tonderc deinde aqua fo- :

vere , in qua verbenas aliquse decoftas iint

20 ex rcprimentibus : aut prius fovcre, deinde
rondere, & iterum foverc ac noviifimc :

rofa caput narefqueimplere offerre etiam ;>

naribus rutam,ex aceto contritam, & mo-

vere fiernutamcnta medicamentis ad id
2-^ cfHcacibus. Quas tamen facienda funt in
hisj quibusvires nondefunt. Si vero im-
beciliitas efl , rofa tantum caput ad jcfto ,

ferpyllo fimilive aliquo ^ madefacicndum

,

efl. Utiles etiam in quibufcumque viribus

3 oherba: du3e funt, folanum & muralis , fi fi-

mul cx utraque, fucco exprcfTo, caput im-

pleatur. Cum fc febris remiferit,fridione
utendura cfl : parcius tamen in his, qui ni-
mts
 5

1^0 A. CoRN. Celsi Lih.^l

mishilarcs, ^uam inhis, qui nimis tri-
ftes funt.
Adverfiis omnium autcm fic infanicn-
tium animos gerere fe pro cujufque na-5
tura neccllarium eft. Quorundam enim
vani metus levandi funt : iicut in homi-
ne praedivite famem timente incidit ; cui
fubinde falfae hasreditates nunciabantur.
Quorundam audacia coercenda eft ; fi-io
cut inhis fit, in quibus continendis pla-
2X quocjue adhibentur.Quorundam etiam
mtempcftivus rifus objurgatione & mi-
nis prohibendus eft. Qtiorundam difcu-
tienda: triftes cogitationes ad quod fym-
: 1

phonice , &
cymbala ftrepitufque profi-
,

ciunt. Saspius tamenaiTentiendum quam ,

rcpugnandum eft paulatimque, & non

:

cvidenter , ab his , quae ftulte dicuntur ad ,

meliora mens abduccnda.Interdum etiam io

clicienda ipfius intqntio ut fit in homini-:

busftiidiofisliterarum quibusliber iegi-

,

tur, autrefte, fidcledantur autpcrpc- ;

ram , fiid ipfum eos oiFendit. Emendando

cnim advertcrc animum incipiunt. Quinij
ctiam rccitare ,qua mcminerunt,cogen-
fi

difunt. Ad cibum quoque quofdam non

defiderantes reduxcrunt hi, qui inter epu-
Jantcs eos coUocaverunt.
Omnibus vero fic aiFedis fomnus &:30
difficilis , 8c prxcipue neceflarius eft. fub
lioccnim plerique fanefcunt.Prodeft ad id,
atque ctiam ad incmcfii ipfam componcn-
 frf^. I S. M E D I C I N A. 16i
dam erociniim unouentiim cum irino in
,

caput datum.Si nihilominus vigilant, qui-

dam fomnum moliuntur potui dando
yaquam , in qua papaver authyofcyamuf
deeoda lint: alii mandragoras mala pulvi-
no fubjiciunt alii vel amomum, velfyca-
:

mini lachrymam fronti inducunt. Hoc

nomen apud Medicos rcperio. Sed cur
loGraecimorum oviucf*ivei appellant, cum
mori nuil a lachryma iit ? Sic vero iignifi-
catur lachryma arboris in iEgyptonafcen-
tis.quam ibi mKOfiofov appellant. Plurimi
deco^lis papavcris corticibus , cx ca aqua
15 cum fpongia os &
eaput fubinde fovent.
Afclcpiades ea fupervacua efle dixit :
quoniam in lethargum fsepe convcrtunt.
autcm ut primo die,a cibo, po-
Pracepit ,

tionc,fomno abftincretur: vefpere ei dare-

ioturpotui aqua: tum fricfrio admoveretur
ne manum quidem , qui frica-
lenis, ita ut
ret.vehementer imprimeret: poftero dein-
de die iifdem omnibus faftis vefperc ei
, ,

daretur forbitio & aqua , rurfufque fridio

a^ adhiberetur Per hanc enim nos confecu-
turos fomnus accedat.Id interdum fit,
, ut
& quidem adeo, ut, illo confitente nimia ,

fricatio etiam lethargi periculum afferat.

Scd fi fic fomnus non acceflit,tum demum
36iIIis medicamentis arceflendus eft habita :

fcilicet cadem moderatione, quse hic quo-

quc neceffaria eft j ne, quem obdormirc
volumus , cxcitare poftea non pofllmus
Con-
 : 5

iSi A. CoRN. Celsi Lih.-^,

Confert etiam aliquid ad fomimmfilanus
juxta cadens ; vel geftatio poft cibum &
,

nottu i maximcqueleftifufpenfi motus.

Neque alienum
eft, fi neque fanguis an-
y
temiflus neque mens conftat neque
eft , ,

lomnusaccedit , occipitio incifo cucnrbi-

tulam admovere. qusequialevat morbum,
poteft fomnum
facere. Modcratioautem
in cibo quoque adbiendba eft nam neque lO ;

ger cft implendus, nc infaniat neque :

jqunio utique vexandus eft ne imbe- ,

cillitatc in cardiacum incidat. Opiis eft

autem cibo infirmo, maximeque forbitio-
ne, &potionc aqujemulfx, cujus ternos 1
cyathos liiemc,a;ftate vero quatuor dedif-
fe fatis eft.

^
Alterum genus infanix eft , quod fpa-
tium longius recipit quia ', fere fine febre
incipit, leves deinde febj-iculas excitat : & 10
confiftit in triftitia,quam videtur bilis atra
contrahere. In hac utilis d2tra<5iio fangui-
niscft. Si quid hanc prohibet prima eft ,

abftinentia ; fccunda, per album veratrum

vomitumque purgatio: poft utrumlibet,if
adhibendabisdie friftio eft. Si mao;is va-
Jet trequcns etiam exercitatio ; in jCjuno
,

vomitus cibus , fine vino, dandus ex me-

;

diamatcria eft. Quam quoties pofuero ,

fcirelicet,etiam exinfirmiffimadari pofTcj^
dum ne ea fola quis utatur ; valcntiffimam
tantummodo efTe removendam. Praster
^a^c , fervanda alvus eft quam tenerriraa
remo-
 j
,,

Cap.iS. Medicina. kS^j

rcmovendi tcrrores , & potius bona fpcs

afferenda : quarenda dcledatio ex fabulis
ludifque , quibus maximc capi fanus aflue-
5 verat laudanda , fi qua funt , ipfius opera,
:

& ante oculos ejus ponenda: lcviter objur-

ganda vana rriftitia fubinde admoncndus,
:

m his ipfls rebus , quz folicitant , cur non

potius lartitiaejquam folicitudinis caufa fit.

lo Si febris quoque acccjlit , iicut alia; febrcs

cnranda efi:.

Tertium infania genus cfl cx his lon-

giffimum adeo ut vitam ipfam non impe-
;

diat quod robufli corporis cSc confuevit.

.

1 5 Hujus autem fpecies due funt. Nam qui-

dam imaginibus non mcnte fallunt ; qua-
,

lcm infanientem Ajacem vel Oreflem poe-

tarum fabula; ferunt quidam animo defi- :

piunt. Si imaginesfallunt antc omnia vi- ,

lodendum an hilares fint. In tri-

efl , triflcs ,

flitia , nigrum vcratrum dejeftionis caufa

in hilaritate, album, ad vomitum excitan-
dum.dari debet. Idque fi in potione non ,

accipit, paniadjiciendum efl, quo facilius

i^ fallat. Nam,fii)ene fe purgarerit ex ma- ,

gna parte morbum levabit. Ergo etiam,fi

femel datum veratrum parum profccerit
intcrpofito temporeiterum daii debet.Ne-
que ignorare oportet leviorem efle mor- ,

3obumcum rifu, quamferio infanientium.

Illud quoque perpetuum eft in omnibus
morbis ubi ab inferiore parte purgandus
,

aliquis efl, ventrem ejusante folvendum

eCe:
 ,

1(^4 A. CoR N. Ce L $ I Lih.$.

cflc ubi a fuperiorc , comprimendum.
:

Si vero confilium inninientem fallit

trmentis cjuibufdam optime curatur.Ubi
perperam aliquid dicit , aut facit j fame , ^

yincuIis,plagiscocreen<ius eft. Cogcndus

cft& attcndere, &
edifcere a^riquid,& me-
miniire. Siccnimfict, utpaulatim metu
cogatur confidcrarc , quid faciat. Siibito
etiam terreri,& cxpavefcere , in hoc mor- lO
bo prodcft i & fcrc , quicquid animum vc-
hementer perturbat. Poteft enim quaedam
ficri mutatiojcum ab eo ftatu mens,in quo
fucrat,abdufta cft.Intercft ctiam,fiipfenne
caufa fubinde rideat , an moeftus demifluf- J^
que fit. Nara dementis hilaritas terroribus
his,de quibus fupra dixi,melius curatur. Si
nimia triftitia eft , prodeft lenis, fed multa
bis die friftio: item fuper caput aqua frigi-
da infuia , dcmillumque coipus in aquam lo
& oleum.
Illa communia fimt infanientcs vchc- :

mcntcr cxerceri debcrc j multa fridione

nti^nequc pinguem carnem , nequc vinum
aftumercj cibis utipoftpurgationem , cx^S
media materia, quam leviffimis,non opor-
tere efTe velfolos,vclintcr ignotos,vel in-
ter eos quos aut contemnant , aut negli-
,

gant ; mutare debere regiones &, fi mens ,

redit,annua pcregrinationc cfTe ja<ftandos. 3

Raro , Ctd aliquando tamen , ex mctu
delirium nafcitur. Quodgenus infanien-
tium , /pecic firailej fimilique vidus gene-
rc
 Cdp.i^. Medicina. Kff
rcciirandum eft: prstcrquam quod in hoc
infani genere folo rede vinum datur,

C A P. 3C I X.

JXe Cardiacis

Hi morbis prascipue xontrarium eft

s

genus , <juod xuf^etKo a Grascis

id
nominatur quamvis fa^pe ad eum
;

^Ophrenitici tranfeunt liquidem mens ia

:

illis laborat , in hoc vero conftat. Id au-

tem nihil aliud efl , quam nimia imbecil-

litas corporis^ <]uod,ftomacho languente ,
immodico ftidorc digeriturXicetque pro-
1 5 tinus fcireid cffe ubi venarum exigui im-
becillique pulfus funt j fudor ^utem fupra

confuetudinem , & modo , & tcmpore, ex

totothorace, & cervicibus, atque etiam
cxcapiteprorumpit, pedibus tantummo-
10 do , & cruribus ficcioribus , atque frigidis.
Acutiid morbi genus eft.
Curatio prima eft fupra prxcordia im-
,

-ponere, quas reprimunt , cataplafmata : fe-

cunda, fudorem cohiberc. I4 prasftat acer-
i^bum oleum, velrofa, velmelinum, aut
myrteum. Quorum aliquo corpus lcnitcr
pcrungendum ? ceratumque ex aliquo ho-
, mm tum imponendum eft.

Si fudor vincit delincndus homo cft

,

jovel gypfo,velargenti ^uma, velcimolia

creta, vel fubindehorumpulvcrc refper-
gendus. Idem prxftat pulvis ex contritis
arida; myrti yel nibi foliis , aut ex auftcri
8c
 ,

166 A. ConN. Celsi Lih.^,

& boni vini arida fcce. PJuraquc fimilia
funt , quae fi defunt, fatis utilis cft quilibet
cx via pulvis injeftus. Supcr haec vero
quo minus corpus infudet , levi vefte de- ^
oet efle contcflus , pofitufque loco non
calido , feiicflris patentibus , fic ut perfla-
tus quoque aliquis accedat.
Tertium auxilium efl , imbccillitati ja-
centis cibo vinoque fuccurrcre. Cibusio;
non multus quidem, fed fBpc tamen nocfte
ac Hq dandus efl j ut nutriat , ncquc one-
ret.Is cfTe debet cx infirmiflima materia,&
flomacho aptus. Nifi autem necefTe efl, ad
vinum feftinare non oportet. Si verendum 1 5 .

eft,ne deficiat,tum &; intrita ex hoc, & hoc

ipftim auflerum quidem fed tamen tenue, ,

meraculum , egelidum fubinde & liberali-

ter dandum efl ; adjcfla polenta , fi modo
isa^grum parum cibi aflumit.ldque vinum 20
efledebet, neque nuUarum virium , nc-
que ingentiumrredeque totadie ac no(fle,
duas vel tres heminas seger bibcti fi vaf^ius
corpus eftjplus etiam, fi cibumnonacci-
pit, perundumanteperfundere aquafri-^-y
gida convenit , & tum dare.
Quod fi flomachus refolutus parum
continet, & ante cibum, & pofl cum fpon-
te vomerc oportct rurfufque pofl vomi-
;

tum eibum fumcrc Si ne is quidem man- 30

:

ferit, forberevini cyathum interpofita- ,

quc hora fumere iterum. Si id quoquc

,

ftomachus reddiderit totum corpus bul- ,

bis
 Cap. lo. Mbdicina. t6y
bis contritis fuperillinendum cll. qui , ubi
inarucrunt , efficiunt , ut vinum in ftoma-
cho contineatur , exgue eo toti corpori
f calor venifque vis redeat.
Ultimumauxilium eft,in alvumptiranx
vclaliccecremorcm ex inferioribus parti-
bus indere fiquidem id quoque vires tue-
,

tur. Neque alienumcft, naribus quoque

lOxftuantisadmovere quod reficiat ut eft , :

rofa & vinum & fi qua in extremis par-

: ,

tibus frigent undis & caJidis manibus

,

fovere.Per qu^e fi confequi potuimus,ut &

fudoris impetus minuaturj^ vita proroge-
l^tur, incipit jam tempus ipfum eire prsii-
dio. Ubi efiein tuto vidctur, verendum
tamcn eft ut ne in eandem imbecillitatem
,

cito recidat.Itaque, vino tantum remoto ,

quotidie validiorem cibum debct afliime-

lore doncc fatis virium corpori redear.
,

C A P. XX.
Pe Lethctrgicis,

AL T E R.

phrenitico contrarius.
quoquc morbus efl ,

In eo diffi-
aliter

cilior fomnus ,
prompta ad omnem
audaciammensefl: inhocmarcor, &in-
cxpugnabilis pene dormicndi necefiitas.
'hiiju^yof Gxxci nominarunt. Id quoquc
3oeenusacutumefl,&,nififuccurritur , cc-
leriter jugulat.
Proinde ex eo ajgros quidam cxcitare ni-
tuntur,adinotis his,per qu flernutamenta
cvo-
 5

i68 A. CoRN. CBtsr Lih.^.

cvocantur,& his,qux odorc foedo movent
qualis eft pix ufta,iana fuccida^piper, vcra-
trum calloreum acetum allium , cepa.
, , ,

Juxta etiam galbanum incendunt , autj

cornu cervinum ii non efi quodlibet
:
,

aliud.HaJc enim cum coraburuntur,odorc

focdo movent.
Tharrias vero quidam , accefllonis cfle
id malumjdixit,levarique,cum eadece/fit. lo
Itacjue eos qui fubindc excif ant , {ine ufu
,

male habere. Interefl autem, in decefFionc

cxpergifcatur jEger,an,cum febris levatur,
aut,Ievata quoque ea,fomnus urgeat. Nam
fi expergifcitur, adhibereei,ut fopito , fu-
1
pervacuum eft. neque enim vigiiando
meliorfit ; fedper fe , fi melior eft , vigi-

lat. Sivero continens ei fomnus eft , uti-

que excitandus eft 5 fed his temporibus ,
quibus febris Jeviflima efl , ut excernatio
aliquid , & fumat. Excitat autem validifli-
mc repente aqua frigida fuperinfufa. Pofl
remifliouem itaque , perundlum oleo
multo totum corpus, tribusautquatuor
amphoris totumper caputperfundendumi^
efl. Sed hoc utemur , fi aequalisxgro fpi-

ritus erit , fi mollia prascordia. Sin aliter . i

ha:c erunt, ea potiora , qux fupra
compre- "

henfafunt. Et ,quodad fomnumquidem -^

pertinetjcommodiifimahascratiocfl. 30 .

Medendi autem caufa, caput radcndum;

|
deinde pofca fovendum efl , in qua laurus , ^

aut ruca dccoda iit. Altcra vcro dic impo-

ncndum
 Cdp, II. MsD I c I N 4. 16
ncndum caftoreum, aut ruta exaceto con.
trita, aut lauri bacca: , aut hedera cum ro-
fa& aceto. Prxcipuequc proficit, & ad
^cxcitandum hominem , naribus admo-
tum j & ad morbum ipfum depellendum ,.
capiti frontivcimpolitum iinapi, Geftatio
ctiam in hoc morbo prodeft maximcquc :

opportunecibus datus , id eft , in rcmiffio-

icne, quanta maxima inveniripoterit. Ap-.
tilfima autem forbitio eft , donec morbus
decrefcereincipiat. Si autem quotidie gra-
vis acccdio cft, h^c quotidie deturcii aker-
nis , poftgraviorem forbitio j poftlevio-
,

ijrem , mulfa aqua. .Vinum quoque cuni

tcmpeftivo cibo datum non mediocriter
adjuvat.
Quod fi poft longas febrcs ejufmodi
torpor acceflit, cxtera eadem fervanda
lofunt.Antc acceflionemautem, tribusqua-
tuorvc horis , fi venter aftridus eft , dan -
dum cft caftorcum cum fcammonea;,'fi non
cft, cum aqua dan-
per fe ipfum caftorcum
dum cft. Si pr^ecordia
mollia funt , cibis
ayutendum eft plenioribus: fi dura, in iif-
dcm forbitionibus fubfiftendum ; impo-
nendumqueprascordiis , quod iimul & rc-i-
primat &
emolliat.

30
C A P. X X I.

J)e Hjdropicis,

\1D hic quidem acutus cft morbusJ

\ Longus vero ficri poteft corum , quos
1

H aqua

i
 ,
:

i/o A. CoRN. Celsi i/t. 5.

aqua inter cutem male habct. nifi enim
primisdiebusfuccurriturjin vdpctTreA, tjuam
Grzci vacant incidunt. Ejus tres fpecics
,

funt.Nam modo , vcntrc vehementer in- j

scnto cfebcr intus , ex motu fpiritus fo-
, ,

nus eft modo corpus insequale eft , tu-

:

airoribus aliter ahterque per totum id o-

tientibus modo intus in utcrum aqua
:

contrahitur; &, moto corpore, ita move- lo

tur,ut impetus ejus confpici poflit.Primu
irvti7mvi7j)v fecundum, X^Xd^Xsy/Mar/ci*'
:

vel hiecvlcja c-ufKeiy tertium , ua-KiTijv Graeci

aiominarunt, Communistamen omnium
cft humoris nimia abundantia ob quam : i y

nc ulcera quidem in his ^gris facile fane-

fcunt.Sxpe vero hoc makim per fe incipit
faepe alteri vetufto morbo , maximcque
tguartanae, fupervcnit.
Facilius in lervis quam in liberis tolli- 20
,

ZuT. quia , cum defiderct famen litim & , ,

mille alia taedia , longamquc patientiam ,

fromptius iis fuccurritur, qui facile co-

guntur, quam quibusinutilis libertaseft.
Scd nc hi quidcm y qui fub alio funt , fi ex if
loto fibi tempcrare non poflunt ad falu- ,

xcm pcrducuntur. Ideoque non ignobilis

2ncdicus,ChryfippidifcipuIus,apudAnti-
gonum regcm, amicum quendam cjus,
nota: intcmpcrantise, mcdiocritcr co mor-^
bo implicitum, ncgavit pofiefanari. Cum-
fluc alter mcdicus Epirotcs Philippus fc
ianatucum pollicerctur ; refpondit , illum
ad
 ,

Cap.ii, MiDiciMA. r^r

ad morbum *egri rcfpicerej fe, adammum,
Nequc eum res fefellit. Illc enim cum
fumma dili^entia non medici tantum-
5 modojfed etiam regis cuftodiretur, tamcn
malagmata fua devorando bibcndoquc ,

fuam urinam, in exitium CcCe prxcipitavit.

Inter initia tamen non difficillima cu-
,

ratioeftjfi imperatafuntcorpori, quics,

lofitis.inedia. At fi malum inveteravit, non
fine magna moledifcutitur. Metrodorum
tamen, Epicuridifcipulum,rcferunt, cum
hoc morbo tcntaretur, neque sequoani-
mo
necefTariam fitim fuf^ineret , ubi dii?
1 5 , folitum bibere , deinde cvo-
abflinuerat
merc. Quod,firedditur , quicquid recc-
ptum efl,multum tzdio demit ; li a floma-
cho retcntum efl , morbum auget. ideo-
quein quolibet tentandum non efl.
10 Sed li febris quoque efl , lia:c in primfs
fubmovenda efl per eas rationes , per quas
huic fuccurri poue propofitum efl. Silinc
febre aiger efl , tum demum ad ea venien-
dum eft, qua: ipfi morbo medcri folent.
i5^tquehicquoque,qu3ECumquefpecics efl
finondum nimis occupavit iifdemauxi- ,

Jiisopusefl. Multum ambulandum cur- ,

rcndum aliquando & fuperiores maximc

,

partes fic perfricandae , ut calorem in cu-

jotem evocet : con-
intcr qua2>fpiritum ipfe
tineat.Evocandus eflfudor,non percxer-
citationem tantum , fed etiam in arcna ca-
lida , vcl laconico , vcl clibano , fimilibufl
H 1 que
 ,
,

que aliis: maximcque utiles fimtnatura-

icsj&iiccafudationes j^jualesfuperBatas
habemus in myrtctis. Balneum , at^ue
omnis humor alienus cft. Jcjuno rede ca- 5
tapotia dantur , fada cx duabus apfinthii
myrrhas tertia parte.
Cibus cfTe debet ex media quidem ma-
teria , fcd tamen gcncris durioris. Potio
jion ultradanda cll , <juam ut vitam fu-io
flincat : optimaque efl , qux urinam rao^
vet. Alvummoliricibomeliusefl, quam
medicamento. Si tamen res coget , cx his
alicjuid, qua* id pr^flant , crit decoquen-
dum, eaquc aquapotui danda. Videnturij
autem hanc facultatcm habcre , iris nar- ,

<ium,crocum ,cinnamomum, caffia,myr-

xha , balfamum , galbanura , ladanum,
cenanthe panaces , cardamomum hebe-
, ,

nus , cuprefli fcmen , uva taminia , quam zo

supiht ot^teuf Grxci nominant abrota- ,

num , rofaj foiia , acorum , amarse unces

tragoriganum, flyrax , coflum, junci qua-
drati & rotundiflos ; illum ic97rifoi> , hunc
Gra^ci vocant.qu^e quoties pofuero, if
;^7#ov

nonquaE hic nafcuntur, fedjquae intcr aro-

inata afFeruntur,fignificabo.Primo tamen,
qua: Icntiflima ex his funt , id cfl: , rofas fo-
lia, vclnardi fpica, tcntanda funt. Vinum
^uoque utilc cfl auflerum , fcd quam te- 50
liuiffimum*
Commodum cfl etiam , lino quotidic
vcntrctu mctiri, & ,
qua comprchendit al-
vum I
 J
,

Cap, 11. M E D ic I N A. 17
vum notam imponerc
, : poftcrb quoquci
die videre j plenius corpus lit, an extenue^

tur. id enim,quodextcnuatur, medicinan

5 fentit. Neque aJienum eft metiri & po
,

tionem ejus, & urinam. nam fiplushu-

moris exccrni_tur, quam afTumitur jitadc^
mum fecundas valetudinis fpcs eft. Afcle-^^
piades in ea qui cx quarrana in hydra-i
,

20 pa deciderat, feabftinentia bidui, &iti-,

catione ufum j tertio die , jam &
fcbre , 8c
aqualibcrato, cibum , & vinum dedifici
memoria: prodidit. Hadlcnus communi-i
ter de omni fpecie prajcipi poteft : fi ve-
5 hemcntius malum cft, diduccnda ratio cu-
yandi eft,
Ergo , R inflatio , &ex ca dolor crebet
cft , Htilis quotidianus , ^ut altcro quoquc
die poft cibum , vomitus eft. Fomentis dc-
ioinde utenduracft. Si jpcr
ficcis ealidifque
ha:c dolor non finitur, neccflarix funt nne
ferro cucurbitulas. Si ne pcr has quidem
tormentum toIIitur,incidenda cutis eft, &
tum his utendum. Ultimum auxilium cft,
if ii cucurbitula nihil profiierunt, per alvum
infundere copiofam aquam calidam , eam-i
que rccipcre. Quinctiam quotidie tcr qua-
tcrve opus eft uti fricatione vehementi
cum oleo & quibufdam calefacicntibus.
i

JoSed in hac fri(flionc a. ventre abftincndura

cft. Imponendum vero in cum crcbrius fi-
napi, doncccutem erodat ferramentifquc ;

tandcntibus pluribus locis venter exuke-

H 3 randus
 . ,

J74 A. CoRK. Celsi tih. i,

landiis eft , & fervanda ulcera diutius. 'I
Utiliter etiam fcilla cofta deligatur fuper
cutim. Sed diu poft has inflationes abfli-
ncndum cft ab omnibus inflaatibus f
Ar, fi id vitium eft, cui ?i^KS(Ph.iVfiUTU
nomcn cft, eas partcs,qua tument,fubjice-
icfoli oportet j fed non nimium , ncfcbri-
culam incendat : fi is vehcmentior cft , ca-
put velandum cft , utendumqucfricationCjlO
madefadlis tantum manibus aqua , cui fal
& nitrum Sc olei paulum fit adjedum;,- flc,
iitautpuerilcsautmulicbrcs manusadhi- .J
bcantur , quo mollior carum tadtus fit
Idquefivircs patiuntur, ante meridicm , 1 f ;|

Jota hora poft mcridiem , fcmibora ficri

;

oportet Utilia funt etiam cataplafmata

qua: reprimunt;j maximequc, fi corpora
tcncriorafunt.Incidcndum quoque fuper
talum , quatuor fere digitis, expiirte in-2o
teriore cft 5 quo per aliquot dies frequcns
humor feratur : atque ipfos tumores inci-
derc altis plagis oportet: concutiendumqj
corpus eft multa geftatione, atque, ubi in-
dudise vulneribus cicatriccsfunt , adjicicn- ^f
dum exccrcitationibus & cibis, donec cor-
pus ad priftinum ftatum revertatur. Ci-
bus valens cfTe debct, & glutinofus, maxi-
meque caro. Vinum , fi pcr ftomachum li-
cet , dulcius. fed ita, ut inviccm biduo tri- 5 o
duove , modo aqua, modo id bibatur. Pro-
dcft etiam h^ucx marina: , quse grandis
juxta mare nafcitur femen , , cum aqua
potui
 Cdp.ii. Medicina. I7f
potui datum. Qiiod fi valens eft, quiii
accipitj ei fcilla cofta limul fuper ventrem
deligatur. Authorcfque multi funt , infla-
r tis veiicis pulfandos tumores efle.
Si vero id morbi genu3 eft , quo in utc-
rum multaaqua contrahitur, ambulare,
magis modice oportetimalagma, quod
fed
impoiitum habere 5 idque ipfum
digerat
,

io fuperimpolito triplici panno fafcia , non ,

nimium tamen vehementcr aftringerca ,

Quoda Tharria profeclum , fervatum eile

aut lienem affe-.
a pluribus video. Si jecur ,

, <Stum manifeftum efl, ficum pinguem

effe,

I ^ contufam adjefto melle fuperponere. Si

, ,

per talia auxilia vcnter non liccatur , Xtd.

humor nihilominus abundat , celeriori via

fuccurrere , ut is per ventrem ipfum emit-
tatur. Neque ignoro , Eraliftrato difpii-
iocuilTehanc curandi viam. morbum enim
huncjocinerisputavit: ideoque illud eile
fanandum jfruftraqueaquam Cx-nitri quas ,

vitiato illo fubinde renafcatur. Sed pri-

,

mum, non hujus vifceris unius hoc vitium

i^ eft. Nam, & fpIeneafFc<5i:o,& in totius cor-
poris malo habitufit. Deinde, ut inde coe-
perit, tamen aqua nifi cmittitur , quae con-
tra naturam ibi fubflitit,& jocinori,& ca:-
tcris interioribus partibus nocct. Convc-

50 nitqucjcorpus nihilominus eflc curandum.

Neque enim fanat cmifTus humor, fed me-
dicina; locum facit , quam intus inclufus
impedit, Ac ne illud quidem in contro-
H 4 rcir-
%76 A. COR.W. Celsi Lih,%.
verfiam venit , quin non omne in hoc
morbo fic curari poflint ; fed juvencs ro-
bufti qui vel ex toto carent febrc, vel cer-
,

te fatis liberales intermiffiones habent. j

Nam quorum ftomachus corruptus eft ,
^uive ex atra bile huc deciderunt , quiquc
malum corporis habitum habent, idonci
huic curationi non funt. Cibus autem, quo
^ieprimumhumor emifTus cft, fupcrva-io
cuuseft, nififivires defunt. In fequenti.
bus diebus , &
his vinum meracius qui-
dem , fed non ita multum dari debet, pau-
latimque revocandus arger eft ad exercita-
tioncs, fricationcs, folem,fudationes, fati- 1
^
gationes , & idoneos cibos , donec ex toto
convalefcat. Balncum rarum res amat j &
frequcntiorem in jejuno vomitum.Si azftas
cft , in mari natare commodum cft. U.bi
convaluit aliquis > diu tamen alienus ci ve- lo
ncris ufus iit.

C A P. XX ri.
VeTahey c^ejusfpeciehtiS,

DiUTmale cos
I usfsepc&periculofiustabesty
habet , quos in vaiit. Atque
hujus quoque plures fpecies funt.
Una eft, qua corpus non alitur, &, natura-
fcmper aliquibus decedentibus, nullis
litcr .

vcroin eorum locum fubeuntibus, fumma 30

macies oritur j & , nifi occurritur , tollit.
mTfdpia hanc Grasci nominant.Ea duabuj
fcre dc eaufis inciderc confucvit. Aut enim
nimio
 ,

Ca^, 11. MED I C I NA. J^f

nimio timore aliqiiis minus , aiit aviditate
nimia ptus, qnam debet , aflurait ita vel, :

quod decft infirmat vel , quod fuperat

, :

f corrumpitur.
Alterafpecics eft, quam Grxci i^;^s|i<Mr
appellant ubi malus corporis habitussfti
:

ideoque omnia alimenta corrumpuntur,

Quod fere fit cum longo morbo vitiata
,

locorpora , etiamli illo vacant refedlionem ,

tamen non accipiuntjaut cum malis medi-

camentis corpus affedlum eftjaut, cum diu
neceilaria defueru-nt j aut^ cum inuiitatosSc
inutiles ctbos aliquis aflumplit , alic^idvc
l^limileincidit. Huic, pr^tertabem, illuc!
quoque nonnunquam accidere foIet,ut per
alliduas puftulas , aut ulccra , fumma cutis
cxafperetur , vcl aliquas corporis partcs in*
tumcfcanE,
jbo Tertia eft, longeque pcriculofiffima /pc^
cics , quam Graci ^B-iaif nominaverunt,
Oritur fere a capite: inde in pulmonem di-
Exhoc exukeratioaccidit , & febri^
ftillat.

cula lenis fit;qu2E etiam,cum quievit, tamr

ifcn repetit.In ea quoque.frequcnstuffis eft,&
pus excreaturjinterdum cruentum aliquid^
Quicquid excreatum eft, fi in ignem impo-
fitum cft, maliodoris eftItaque, quidc
morbo dubitant , hac nota utuntur.
3 o Cum ha:c g^nera tabis fint, animadver-
tere primu oportet, quid fit in quo iabora-
tur.Deinde, fi tantum non ali corpus appa-
ntf caufaiii ejus attenderej&, fi cibi minu?
H 5
afTum-
 ; 5

17? A. CoRN. Celsi Lih.$,

alTumfit aliquisquam debuit , adjicerc o-
portet:fedpaulatim,ne{icorpusinruetum
fubita muititudine oneraverit , ftomachus
gravetur, & concoflionem impediat. SiJ
veroplusjufto quis aflumere folitus efl,
abflinere uno die i deindo ab exiguo cibo
inciperc j quotidie adjicere, donec adjtT-
ftummodum perveniat. Praster hasc con-
venit ambulare locis quam maxime frigi- lO
dis, fole vitato: per manus quoque exerce-

ri.Siinfirmioreft, geftari , ungi, perfri-

cari,a poteft, maxime per feipfum, faepius
codem die, & antc cibum & poft eum, iic
,

ut interdum oleo qu^dam adjiciantur ca- 1

lefacientia,donec infudet. Prodeftque jc-
juno prehendere pcr multas partes cutem ,
& atrahere, ut rclaxetur; aut impofita re-,

iina,& abduda, fubinde idem facere. Uti-

ieeft etiam interdum balneum , fed pofti
cibiim exiguum. Atque in ipfo folio redc
cibi aliquid affumitur : autfiline hocfri-
catio fuit, poft eam protinus.Cibi vero eflc
debent ex his , qui facile concoquuntur,
maximeq; alunt.Ergo vini quoque,fed aii- if *

fteri, neceflarius ufus eft, movendas urinze.

At fl malus habitus corporis cft,primum
abftinendum cft ; dcindc alvus ducenda r
tum paulatim cibi dandi> adjedis exercita-
tionibus , unftionibus,fricationibus,Uti-3^;
lius his frequens balncum eft , fed jejunis
ctiam ufque ad fudorem. Cibis vero opus
ft copiofis ^ yariis , toiii riicci , quique

ctiani
 ,

Cap.ii* M E D 1 c I N" As. 27^5^

etiam minus facile corrumpantur , vinx>

auftero. Si nihil reliqua proficiunt, fan-
guismittenclus eft j fed paulatim , cjuoti
^diequepluribusdiebus, cum eo ut castcr^
quoqueeodem modo ferventur.
Qnodfimalipluseft , & vera ^phthiiis
eft interinitiaprotinusoccurrere neceA
,

farium eft.. neque facile enim hic mor-

lobus , cum inveteraverit, evincitur. Opus
eft , fi vires patiuntur , longa navigatione
coeli mutatione fic, ut denlius quam id eft
cx quo difcedit sger ,
petatur. Ideoque
aptiilime Alexandriam ex Italia itur.Fere-
1 5 que id pofle inter principia corpus pati de-
bet cum hic moibus serate firmilfima
,

maxime oriatur, id eft ab anno duodevige-

fimo ufque ad annum quintum 5c trigefi-
mum. Si id imbecilJitas non finit, navc
lo tamen, Ccd non longe,ve(5lari commodifli-
mum eft. Sin navigationem aliqua res pro-
hibet , Ie<ftica , vel aJio modo corpus mo-
yendum eft : tum a negotiis abftinendum
omnibufque rebus, quae folicitare ani,
cft,

15 mum pofliint fomno indulgendum ca-

: :

vend;E diftillationes , ne , fi quid cura

Jevarit , exafperent & ob id vitanda cru-
j

ditas , fimulque & fol & frigus os obte*

, :

gendum , fauces velanda: , tufticula fuis

jCiremediis finienda : &, quamdiu quidern
febricula incurfat, huic intcrdum abfti-
nentia , interdum etiam tempeftivis cibi$
mcdtndum: eOque temporc bibenda aqua
H 6 ts^
 , 5
5

nSo A. CoRN. Celsi Lih. 3.

Lac quoqiie , quod in capitis doloribus , &
in acutis febribus , Sc pcr cas fadla nimia
ti , ac , live pra^cordia tument , five bi-
liofa urina eft , five fanguis fluxit pro ve-
, J
neno eft j in phtiiifi tamen , ficut in omni-
bus longisdifficiiibufquefebriculis, reftc
dari potefl.
Q^odfifebris autnondum incurfat, aut
jam remifit , decurrendum efl ad modi- 1
cas cxercitationes , maximequc ambula-
tiones, item lenes fricationcs. Balneum
alienum efl. Cibus efTe debctprimoacer ,

ut allium , porrum, idque ipfiim cx accto

vel exeodem intubus ocimum , laftuca.: 1 ,

deinde lenis forbitio ex ptifana vel ex ,

alica vel ex amylo , kfte adjedo. Oryza

,

quoque, & , fi nihil aliud efl, far idem prar-

Kat. Tum invicem modo his cibis,modo
utendum cft : adjiciendaque quacdamio
illis

ex mcdia materia , pra^cipue veroex pri-

jna ccrcbellum , vel pifciculus , & his fi-
,

jnilia. Farina eti.^m cum fevo ovilloca-

|)rinovcmifla,deindeinco!5la, pro mcdi-
amentoefl* Vinumaflumi debetlcveau-zj
iierum.
: Ha(5tenus nonmagna mole pugnatur.
5i vehcmcntior noxa efl, ac nequc fcbri-
cula, neqiie tuiHs quiefcit, tenuarique cor-
pusaparet, validioribus auxiliis opus ef^.3
txulcerandus efl ferro candenti , uno loco
/ub mento , altero in gutturc , duobus ad
inammam wtraixiguejitcinfub iis ofHbus
fcapu"
 :

Ca^, 12, Medicina. iSi

fcapularum , quas fo73^T< Grascivo-
cant, lic , nefanefcere finas ulcera, nifi
tuflisfinitafberit. cui per fe quoque me-
^dendum efle,manifefturaeft.Tunc tcrqua-
teroue die vehementer extremae partes
pcrfricandajfuntthorax leni manu pcr-
:

tradandus poft cibumintermittendaho-

:

ra &perfricandacrura, brachiaque. In-

,

lo terpolitis denis dicbus , deraittendus sger

in lolium cft aqua calida
, in quo fit &
oleum. Ca^teris diebus bibenda aqua tum :

vinum li tuffis non eft potui frigidum

, ,

dandura fi vero eft, egelidum. Utiieefl

:

i^etiam in remifTionibus quotidiecibos dari:

fri^ftionesgeftationefq; fimilitcr adhiberi,'
quarto ,autquintodiefumere, interdum
herbam finguinalem ex accto , vcJ planta-
ginem cfTe. Medicamentum eft etiam vel
ioplantaginisfuccuspcr fe, vel marrubii ,li
cum mellc fit incodlus } itaut illius cya-
thus forbeatur , hujus cochleare plenum
paulatim deJingatur j vel inter fe mifta , &
incoda refina terebinthins pars dimidia ,
^i^butyri &mellis pars altera. Praecipua ta*
menexhisomnibus funt viftus, vehicu-
lum & navis, &forbitio. Alvus cita uti-
,

quc vitanda eft. Vomitus inhoc morbo

frcquens, perniciofus eft maximequefan-
,

Josuinis.QuimeliufculusejGTecGepitjadjicerc
debet cxercitationcs , fricationes , cibos
deindc ipfc fe , fupprefTo fpiritu,perfrica-
i f diu Jtbftinere a yiag t balacQ , vencre.
Cap.
 5

iZi A. G Q R. N. C E L s I Lib. 5.

C A P. X X I I I,

De Comitiali morbo

INTEK. notiffimos morbos efletiam is,5

qui coraitialis , vel major nominatur.
Homofubito concidit, ex ore fpum^e
moventur , deinde intcrpolito tempore ad
feredit, &perrejprum confurgit. Idge-
nus fa^pius viros , quam foeminas occupatj lo
ac foletquidem etiam longum efle ufque ,

ad mortis diem & vitae non periculofum.

,

Interdum tamen cum reccns eit,homjnem

confumit j & fxpe eum,li remcdia non fu-
ftulerunt, in pueris veneris,in pucllis men- 1

ftruorum initium toliit. Modo cum di-

membrorum aut nervorum pro-
flentione
, modo line illa.
Jabitur aliquis
Quidam hos quoque iifdem quibus le- ,

thargicos,excitareconantur. quodadmo- 26^

dum fupervacuum eft: &,quia ne lethargi-
cus quidem his fanaturj &.quia,cum poflit
ille nunquam expergifci arque ita fame

interire, hic ad fe utique revcrtitur. 5

Ubi concidit aliquis , fi nulla nervorum ip

'

dillentio accellit utique fanguis mitti de-

,

bet:{i acceflit, non utique mittendus cft,

niii aliaquoquc hortantur. Neceflarium
autem cft , ducere alvum , vel nigro vcra- ^
iro purgare utrunque facerc fi vires 5;
, vel ,

patiuntur. tunc caput tondere, oleoque &

aceto perungerej cibnm poft diem ter-
iium,fimul ac traniiit hora^qua concidit j
darc^
 Ca^.x$ Medicina. 183
darc. Neq^rorbitiones his aiit alioqui moU
les, & faciles cibi; neque caro, minimeque
fuilJa convenit j fed mediaj materia*. nam
f & viribusopuseft, & cruditates cavendas
Cmiu Cum quibus fugere oportet folem ,

balneum, ignem omniaque calefacientia?

,

itera,frigus, vinum,venerem, lociprxci-

pitis confpedlum^omniumquetcrrentiumj

10 vomitum, laiTuudinem, folicitudines , ne-

gotia omnia. & ubi tertio die cibus datus
,

eft , mtermittere quartum , & invicem al-

terum quemque ; eadem hora cibi fervatag
donec quatuordecim dics tranfeant. Quos
if ubimorbusexccflit, acuti vimdepofuit:
at fi manet ^ curandus jam ut longus eft.
Quod fi non,quo die primum is incidit,
medicus accelTIt j fed isy qui cadere confuc-
vit,poll ei traditus eft; protinus eo genere
10 vidus habito,qui fupra comprehcnfus eft ,
expediandus eft dies ,quo prolabaturiuten-
dumque tum vel fanguinis miflione , vel
dudione alvi,vel nigro veratro, licut prs-
ceptum eft. In fequentibus deindediebus,
if per eos cibos,quos propofui , vitatis omni
bus, qu^ecavendadixi, nutriendus eft.

morbus finitus non fuerit ^

Si per hajc
Confugiendum crit ad album veratrum; zc
ter quoquc aut quater eo utendum,non ita
JOmultisinterpolitis diebus j fic tamen , ne
iterum unquam fumat , nifi concidcric,
Mediis autem dicbus vires ejus erunt nu
tricnd^ ; quibufdam, prsetcr ca, qu fupra
fcripta
l84 A. C o R N. C 1 1 s I Lib.^,

fcriptafunt, ad jeftis. Ubimane cxpfrre-

ftus eft , corpus ej:us leniter ex oleo verere
(cum capite, excepto ventre ) permulcca-
tumum ambulatione quam maximc longa j
Sc reda utatur : poft ambulationem loco
tepido vehementer &diu, acnonminus
ducentiesjnifi infirmus eriE,perfricetur:de-
inde fuper caput multa aqua frigida per-
fupdatur paulum cibi affumat j conquie- lo
j

fcat } rurfus ancc no6tem ambulatione uta-

tur;iterum vehementer perfricetur , fic ut
nequcventer, nequG caput contingatur:
poft hsc coenet interpofitifque tribus aut
,

quatuor diebus , uno aut alcero aeria afTu- 15

mar.
Si ne per ha:c quidem fuerit liberatus ,
caputradaturjungatur oleo vetere,adje(fto
aceto & nitrojperfundatur aqua falfa j bi-
bat jejunus cx aqua caftoreuminulla aqua, i'o'
mfideco(5la, potioniscaufautatur. Qui-
dam jugulati gladiatoris calido fanguirie
poto tali morbofe liberarunt. Apud qubs
miferum auxilium tolerabile mifcriuj
nialum fecit. Quod ad mcdicinam vero*
pertinet, ultimum eft , juxta talum, ex
utroque crurepaulum fanguinis mitrere:
occipitiumincidere, & cuciirbitulas ad-
movere ferro candente in occipitio quo-
:

que & infra j qua fumma vertebracum ca- JP

pite committitur,adurere duobus locis , ut
pcr ea perniciofus humor evadat, Quibus
finitum maluni aoii fiiciit ; prope eft, ur
per*
 ,

Ca^. 24. M I c I N A.
E D i8y
pcrpetimmfit. Ad levandum id , tantum-
modo utcndum erit exercitatione , cihiC-
que his, qui fupra comprehenii funt pra:- :

jcipucque vitandaomnia, guasnc fiercnt,

excepimus,

G A p. X X I r

De Reghmorha'
^o 2t7^^ notus cftmorbHis, qucm in-
y I ^^terdum arquatum interdum , rc-
giumnominant. QuemHippocra-
tes ait , li poft feptimum diem febricitantc

SBgrofupervenitjtutum eflejmollibus tan-

i ^ tummodo pra^cordiis fubftantibui. Dio-
cIqs extoto , poftfebrem oritur, etiam
fi

prodefTe ; fi pofl hunc febris,occidcrc. Co-

lorautem eum morbumdcte^it , majfeime
oculorum in (^uibus^quod album efTe de-
,

lobet, fitluteum. SoIetqueaccederc& iiust

& dolor capitis , & frequens fingultus , dc
praecordiorum dextra parte durities ; &
ubi corporis vehemens motus eft fpiritus ,

difEcultas, membrorumquc refolutio : at

1 ^ que,ubi diutius manet morbus,totum cor-
pus cum pallore quodam inalbefcit. ^

Primo die abflinere ^egrum oportct : fe-

cundo ducere alvum tum , fi febris efl :

eam vi^ns genere difcutere fi non efl :

ijofcammoneam potui dare, vel cum aqua

betam albam contritam, vcl cum aqua
mulfanucesamaras,apfinthium ,anifum,
fic , ut pars hujus minima fit. Afclepiade*
aquam
 .
,

1 8<f A. C o R N. C E 1 s r. Lih, 5
aqiiam quoque CalCam , per bi- & cjuidem
tluum , purgationis caufa biberc cogebat
iis,qua2 urinam moventjrejetflis. Quidam,
fupcrioribus omiflis,per harc,& per eos ci- y
bos,qui extenuant , ide fe confequi dicuut*
Ego utique /fifatis virium eft validio- ,

ra; parum imbecilliora auxilia pracfero.

fi ,

Si purgatio fuit,poft eam triduo primo

mbdicc cibum oportet afTumere ex mcdia i<

materia,& vinum bibere Graecura falliim,

ut folutio ventris remaneat:tum altero tri-
duo validiores cibos , & carnis quoquc ali-
quid Q&^ intraque aquam manere ; dcindc
adfuperius genus vidus revcrti cum eo, if ,
|
ut magis fatietur ; omifTo Grasco vino bi-
bere nigrum aufterum ; atque ita pcr hsec
variare , quoque cibos
ut interdum acres
interponat, intcrdum ad falfum vinum re-
deat. Peromne verotempus utendumcft2o
cxercitatione, fricatione &, fihiemseft, ,

balnco;{i xftaS;frigidis natationibus: Ie<flo,

ctiam, & conclavi cultiore , ufu

loco lu- , ,

dis , lafcivia, aliis, per quoe mens exhilarc-

tur. ob quae regius morbus di(5lus videtur. ^T
Malagma quoque,quod digerat,fjpcr prse-
cordia datum prodeft ; vel arida ibi ncus
impofita, li jecur aut lienis affe^flus eft.

C A P. X X V.
,Q
De Elephantia.

IgNotus autem pcne in Italia,frcqucn-

tilfimus in quibufdam regionibus is

morbus
 Cap.i^. Medicina. i%f
morbus eft , quem iXi^eutrUnv Gr*eci vo*
cant; ifque longisannumeratur.Quo to-
tum corpus afEcitur ita , ut ofla (^uoquc
5 vitiari dicantur. Summa pars corpori
crebras maculas crebrofcjue tumorcs
Habet. Rubor carum paulatim in atruin
colorem convertitur. Summa cutis inx-
qualiter crafla , tenuis,dura,molIifqac,
I oquaii fcjuamis quibufdam exafpcr3tur,cor-
pus emacrefcit, os , fursB, peaesintumef^

cunt.Ubi vctus morbus efljdigiti in mani^

bus pedibufque fub tumore conduntur;
itbricula oritur , quas facile tot malis
Jf obrutum homincm confumir.
Protinus crgo inter initia fanguis pcr
biduum mitti debct ; aut nigro veratro

venter folvi. Adhibenda triduum quan- ,

ta fuftinere poteft,ined ia eft; paulum dein-

10 de vires reficiendas , & ducendaalvusrpoft-
hxQ ubi corpus levatum eft , utendum
y eft
exercitationeprsecipuequecurfu fudor
, :

primum labore ipiius corporis, deindc

etiam (iccis fudationibus cvocandus : fri*
t^catio adhibenda: moderandumque inter
ha?c ut vires confervcntur : balneum ra-
,

rum efle debet: cibus (ine pinguibus iine ,

glutinolis,fine inflantibus. Vinum,prajter-

quam primis diebus , redle datur. Corpui
3 0contrita plantago Sc illita optime tueri
videtqr.

Cap.
 ,

i88 A. CoRN. Celsi Lih,^,

C A p. X V I. 5c

"Dc^mnitpf,

ATTONiTos quoque raro vidcmus ^ ^

quorum & corpus & mens ftupet.

Fic interdum iOiu fulminis , inter-
^ummorbp. hunc >jras?^>f|/fl Grxci ap-
pellant. Hislanguismittenduseft. Vera-
iro quoque albo , vel alvi dudlione utcn- lo i

dum. Tum adhibcndas fricationcsj & ex '

mediamateria minimepinguescibi j qui-

^ametiamacrcs; &i vino abftinendum*
C A P. XXVII.
VeKejQlmonenervornm,

AT refolutio ncrvorum frequens ubii

quemorbuseft. Scdinterdum tota
,,

i|
corpora , interdum partes infcftat. ^
Vctcres authores illud ^zsStsllccv hoc^o ;

^gaeAwffj nominaverunt. nunc utrunque

wwgaAfin appellari video. Solent autem
quiperomniamembra vehementer refo-
iuti funt , celeriter rapi ac non
fi correpti
funt, diutius quidem vivunt^ fedrarota-iy
men adfanitaremperveniunt j & plerun-
que miferum fpiritum trahunt , memoria
quoque amifTa. Inpartibus vero nonnun-
quam acutus,fa:pelongus, fere infanabilis
morbus eit. jo
Si omnia membra vchcmenter refoluta
funt , fanguinis detradlio vel occidit , vel
iiberat. Aliud curationis genus vix un-
quam
 ,

Crf/>. 27. M E D I C I N A, 18^

quam ; fepe mortem
ranitatem reftituit
tantum vicam interim infeftar.
differt ;

Poft fanguinis miilionem , fi non redit&

5 motus & mens , nihil fpei fupereft: H redit,
fanitas cjuoqueprofpicitur,
At,ubi pars refoluta eft , pro vi & malo
corporis , vel fanguis mittendus eft , vei
alvusducenda. Cstera eadem in utroquc
locafu facienda funt. Siquidem vicare pra:-
cipue convenit frigus paulatimque ad ;

exercitationes revertendum eft, lic, ut in-

grediaturipfeprotinus, fi poteft. Si id cru-
rum imbecillitas proliibet vel geftetur ,

15 vel motu ledi concutiatur tum id mem- :

brum, quod deficit, ft poteft,per fe; fin mi-

nu? per alium moveatur & vi quadam ad
,
,

confuetudinem fuam redeat. Prodeft etiam

torpentis membri furamam cutem exafpe-
iprafle, vel urticis csefam, vel impofito fina-
pi ftc ut ubi rubere coeperit corpus haec
, , ,

removeanrur. Scillaquoque contrita, bul-

biquccontriticum thure redleimponun-
tur, Neque alienum eft , refina cutem ter-
i^tio quoque die diutius vellerc j pluribus
etiam locis , aliquando fine ferro cucurbi-
tulas admovere.Unftioni vero aptiifimum
cft vetus oleum , vel nitrum aceto & oleo
admixtum. Quinetiam fovere aqua calida
jomarina ; vcl, fi ea non eft, tamen falfa, ma-
gnopere neceflarium eft. Ac , fi quo loco
vel naturales , vel etiam manufaftse tales
natationcs funt,iispotijfimmn utendum
Cft;
 . 1

190 A* C o R N. C E L s I Lih. 3
cft y praecipuecjue in his agitanda mcmbra,
qua; maxime deficiunt. fiid non eft, bal-
neum tamcn prodeft. Cibus debet ex efle
media materia maximequc ex venatione: j
,

potio finc vino aquae calidaj. Si tamen

,

retus morbus interponi quarto vel

eft ,
quintodiepurgationis caufa vinum Grje-
cum falfum poteft. Poft coenam utilis vo-
mitus eft. 10
z. *De Dolore nervornm.
Interdum vero etiam nervorumdolor
oririfblet. Inhoc cafunon vomerc, non
medicamentisurinam movere , non excr-
citatione fudores ut quidam pracipiunt, 1
,

expedit. Bibenda aqua eft bis die. In Ie6lu-

Jo leniter fatis diu corpus perfricandum
eft:deinde,retento fpiritu, in ipfa exercita-
tione potius fuperiores partes movendse :
balneo raro utendum : mutandum fubin- 10
de peregrinationibus coelum. Si dolor eft,
ca ipfa pars line oleo , nitro ex aqua perun-
genda eft; deinde invol venda , & fubjicien-
daprunalenis,&fulphur; atque itaidfuf-
fumigandum idquc aliquandiu facien- j,^
;

dum fed jejuno cum bene jam concoxe-

, ,

rit. Cucurbitulx quoque faepe dolenti par-

tiadmovenda: funt , pulfandufqueleniter

inflatis veficis bubulis is locus eft.Utile eft

ctiam fevum mifcerecum cumini & urti 30

cx contritis feminibus, fic , utomninm
par modus fit idque imponere : fovcr
,

aqua , in quafuJphurdecodumfit. Utri-

culi
 Cap 17- Medicina, i^x
culi quoque imponuntur aqua calida,
rcfte
repleti, aut bitumen cum hordeacea farina
mixtum.Atquein ipfo potiflimum dolore,
5 utendum geftatione vehementi eft. quod
in aliis doloribus peffimum cft.
3. Di Tremore nervornm.

Trcmor autem nervorum zegue vomitu

medicamentifque urinam moventibus in-
lotenditur.lnimica etiam liabet balnea,airaf-
- quefudationes. Bibendaaquacft: acriam-

bulatione utendum, item un<flionibus, fri-

cationibufque , maxime per feipfum : pila,
limilibufque fuperiores partes dimovends:
i^cibo quolibet utendum, dummodocou"
codioni utique ftudeatur. Secundum ci-
bum , curis abflinendum : rariflima venerc
utendum eft Si quando quis in eam pro-
kpfuseft, tum olco leniter diuqueinlc-
ipd:uloperfricarimanibuspuerilibuspotitls,
quamvirilibusj debet.
A^. De SHppHratiombwiniertiis.
Suppurationcs autcm, qua: in aliqua in-
tcrioriparte oriuntur, ubi orta; fuerint,
i^primum id agere oportetperca catapla-
imata , qusereprimunt , ne coitus inutilis
materia; fiat. deindc , ii ha:c vifta funt ut ,

pcr ea maligmata, quae digerunt , diflipe-

tur. Quodliconfecutinonfumus: fequi-
jotur , ut cvocetur deinde , ut maturekat.
:

omnis tum vomicsefinis cft , utrumpatur.

Indiciumque cft pus vel alvo vel ore red-
,

^itum, Scd liiliiif^ccrc oportct,quominus,

quic-
 j

15>2 A. CoR. N. Ci LS I Xi^.4'

^uicquideilpuris, exeat. Utendum ma-
xime forbitionibus eft, & aqua calida. Ubi
pusferredeliit , tranfeundura, ad faciles
quidem , fed tamen validiores & frigidos y
cibbs, frigidamque aquam ; lic ut ab cgeli-
distamen initium fiat. primoq,- cum melle
quaedam edenda , ut nuclei pinei , vel Gra:-
cx nuces , vel avellan^. Poftea fubmoven-
dum idipfum ,quo maturius induci cicatrix i q
poffit. Medicamentumeo temporeulceri
cfljfuccus affumptus velporri vel marrubii
& omni cibo porrum ipfum adjedlum. O-
portcbit autem , uti inhispartibus,qua2
non afEciuntur,fricationibus, item ambu- 1 y
lationibus lenibus, Vitandumque erit, nc
vel ludlando , vel currendo vel alia rationc
fanefcentia ulcera exafperentut. In hoc
cnim morbo ideoque omni
pcrniciofus ,

modo cavendus fanguinis vomitus efl. 20

LIBER QJUARTUS.
C A P. I.

Ve hHmmi corporis interiorihus fedihus. 2,

AcTENus rcperiuntur ca gencra

morborum,qua:in totiscorpo-
ribus ita funt , ut iis certs fcdes
afJjgnarinonpoffint:nuncde his
dicam , quacfuntinpartibus. FaciIiusau-3^
tem omnium interiorura morbi curatio-
nefque in notitiam venient, fi prius eorum
fedes breviter oilendero.
Capw
 Crf/r. r. M
E D I c I N A. 1^5
Caputigitur, eaque, quxinorefunt,
non lingua tantummodo palatoque terrai-
nantur , fed etiam, quatenus oculis noftris
^expolita funt. In dextra finiftraque circa
guttur vena grandes , qua: a-poiyivhs no-
minantur jitemque arteri^(quas ft^fatihif
vocant) furfum procedentes ultra aures
fcruntur. Atque inipfis cervicibusglan-
loduliE pofita: funt ^quasinterdumcumdo-
loreintumefcunt. Deinde duo itinerain-
cipiunt: alcerumalperam arteriam nomi-
,

nant alterum ftomachum. Arteria exte-

i ,

rior ad pulmonem ftomachus interior :

ijadventriculumfertur. illa fpiritum hic :

cibum recipit. Quibus cum diverfas vias

fint,qua coeunt, exigua in artcrta fub iplis
faucibus lingula eft qux , cum fpiramus ,
:

attollitur ; cum cibum potionemque aflu-

2.0mimus, arteriam claudit.Ipfa autem arte-
ria, dura & cartilaginofa, in gutture afHir-
git csteris partibus refidit. Conftat ex
;

circulis quibufdam , compofitis ad imagi-

nem earum vertebrarum , qu2 in. fpina
i^funt ita tamen , ut ex parte cxteriorc
:

afpera cxinteriore, flomachi modo lae-

;

vis fit. eaque defcendens ad prscordia

cum pulmone committitur. Is fpongio-
fus , ideoque fpiritus capax , & a tergo
3ofpina; ipfi junftus , in duasfibras , ungulae
bubulas modo, dividitur. Huic cor an-
nexum efl,natura mufculofum, in pecfiore
fub fiaifleriore mamma fitum j duofque
I quaft
 ;

I5>4 A. C o R N. C E L 3 r Lih. 4.
quafi ventriculos habet. Atfubcordeat-
que pulmone.tranfverfum ex valida mem-
brana feptum eft , quod a prajcordiis ute-
rum diducitjxque nervofiim jmultis etiam ^
venis per id difcurrentibus ; a fuperiore
parte , non folum inteftina , fed jecur quo- a
que lienemque difcernit. Hxc vifcera pro-
xime , fed infra tamen poftta dextra fi- ,

niftraque funt. Jecur a dextra parte fub ioj

praecordiis ab ipfo fepto orfum , intrin- ^
fecus cavum extrinfecus gibberum eft.
,

quod prominens leviter ventriculo infi-

det, &inquatuorfibrasdividitur. Exin-
feriore vero parte ei fel inhsErct. At lien in i ^
finiftra non eidcm fcpto , fed inteftino
,

anncxus eft , naturamollis & rarus , lon-

gitudinis craffitudinifque modicas ; ifque
paulum a coftarum regione in uterum ex-
cedens ex maxima parte fub his condi. 10
,
'

rur. atque haec quidem jun<fta funt. Renes

vero divifi qui lumbis fub imis coxis in-
:

hxientya paf te earum refimi, ab altera ro- ^

tundi y qui & venofi funt & tunicis fupcr
,

conteguntur. Ac vifcerum quidem h^e fe- if

des funt. Stomachus vero , qui inteftino-
rum principium eft , nervofus a feptima
fpinas vertebra incipit , ac circa praicordia
cum ventriculo committitur. Ventriculus
autem , qui rcceptaculum cibi eft , conftat 3 o
cxduobus tergoribus. ifque inter lienem
& jecur pofitus cftj utroque cx his paulum
fliper eum ingrcdientc Suntque etiaxn
xnem-
 ,

Cap.i, Mbdicina. 1^5-

membranulx tenues ,
per c[uas inter fe
tria ifta conneluntur ,
jungunturque ei
fepto quod tranfverfum efle fupra pofui.
, ,

S Inde ima ventriculi pars paulum in dex-

teriorem partem converfa,infummum in-
teftinum coardatur. Hanc jund:uram m/-
?,a^h Gvxci vocant quoniam portae mo-
,

do in inferiores partes ea quas excreturi

,

I ofumus, emittit. Ab ea jej^mum inteftinum

incipit, non ita implicitum. cui tale voca-

bulum eft quia numquam quod accepit
, ,

continet ;fed protinus in inferiorespartes

tranfmittit. Inde tenuius inteftinum eft ,
^fin finus vehementcr implicitum : orbes
vero ejus per membranulas finguli cum
interioribus conneduntur y qui in dexte-
riorem partem converfi , & e regione dex-
, fuperiores tamen par-
terioris coxas finiti
2.0 tesmagis complent. Deinde id inteftinum
cum craftiore altero tranfverfo committi-
tur ; quod a dextraparte incipiens in (i- ,

niftcriorem pervium & longum eft,in dex-

teriorem non eft^ideoque cascum nomina-
S tur. At idjquod pervium eft, late fufum at-
que iinuatum minufque quam fuperiora
,

inteftina nervofum , ab utraque parte huc

atqueilluc voiutum, magis tamen finifte-
riores inferiorefquepartes tenens , contin-
l30git jecuratque ventriculum : deinde cum
quibufdam membranulis a renc ftniftro
venicntibus jungitur atque hinc ad dcx-
j

tra recurvatum in ima dirigitur , qua ex-

I i ccr-
 : ,

i$6 A. GonN. CeLsi Lih. 4.

ccrnit; ideoqueid ibi redtum inteftinum

nominatur. Contegit vero univerfa hxc
omentum , ex inferiore parte Ixvq 8c ad-
ilriftum , ex fuperiore molJius. Cui adepsi*
cjuoque innafcitur j qux fenfu , iicut cere-
brum quoquc &
medulla,carct. At a reni-
bus iingul^ venasj colore albse, ad vciicam
feruntur oygjjTUg** Grseci vocant
; , quod
pereasindedercendentem urinam in ve- 10
licam diflillare concipiunt. Velica autem
inipfo linunervofa&dupleXjCerviceplc-
na axque carnofa , jungitur per venas cum
intefiino , eotjue ofTe c.uod pubi fubefl
ipfa foluta atquc libcribr ert ; aliter in viris 1 5^
atque in foeminis pofita. Nam in viris ju-
xta red:um intefiinum eft , potius in fini-
ftram partem inclinata in foeminis fuper
:

gcnitalc earum pofita eft, &, fupcrnc lapfa,

abipfavulva fuflinetur. Tum in mafculisio)
iter urina^ fpatiofius &
compreflius a cer-
vice hujus defcendit ad colcm : in foemi-
nisbrevius&plenius, fupervulvae cervi-
cem fe oflendit. Vulva autem in virginibus
quidemadmodum exigua efl in mulieri-if :

bus vcro,nifi ubi gra2vid*efunt, non multo

jnajor, quam ut manu comprehendatur,
a , rcfta tenuataque cervice , quam cana-
lcm vocant , contra mcdiam alvum orfa ,
indc paulumaddexteriorem coxam con-jo:
vcrtitur deinde fupcr rciftum intcflinum
,

progrefla, iliis foemina latera fua innedit.

Ipfaautcm ilia intcr coxas & pubcm imo
vcn-
 ;

Cdp 1. Me D ICINA. 197

ventre pofita funt. A
quibus ac pubc abdo-
mcn furfum verfus ad prxcordia pcrvenit
ab cxteriore parte , cvidenti cute j ab inte-
5 riorc ievi membrana inclufumjquas omen-
to jungiturj antg^T>r/^ autem a Grascis
nominatur.

C A P II.

jQ T>e cuYationibus morhorum , qui

nafcuntur a capite.

His veluti in confpe<flum

quatcnus fcire caranti nccefTarium
quendam,

eft, addu(ftis, remedia fingularum

ij-Iaborantiumpartium cxcquar , orfus a ca-
pite. fubguo nominc nunc fignifico cam
partem,<5uae capillitio tegitiir. nam oculo-
rum, aurium , dentium dolor, &fiqui$
fimilis eft , alias erit cxplicandus.
1

XO i.De Capitis dolore.

In capitc autem interdum acutus & pc-
ftifer morbus eft , c^u3Lm}ci0ccheiiu Gixci
vocant. Cujus notas funthorror validus, ,

ncrvorum oculorum caligo,

refolutio ,

t^ mentis alicnatio, vomitus fic ut vox fup- ,

primatur , vcl fanguinis cx naribus curfus,

iic ut corpus frigefcat,anima dcficiat.Prx-
ter hacc, dolor intolerabilis, maxime circa
tempora, vel occipitium. Interdum autera
join capite longa imbccillitas , (t6, nequc
gravis, ncquc pcriculofa, pcr hominis a:ta-
tem cft. Intcrdum gravior dolor, fed bre-

vii, ncquc tamen mortiferus; qui vcl vino,.

, I 3 vel
i<>8 A. CoRN. Celsi Lik^,
velcruditate, vcl frigore, veligne, aut
ible eontrahitur. Hique omnes dolores
xnodo in febre, modo hac funt ; modo line
in toto capite , modo in
interdum 5 parte ;

fic ut oris quoque proximam partem ex-

,

crueient. Pra^ter hsec etiam invenitur ge-

Xius quod poteft longum efle
,
ubi humor :

cutem inflat, eaque intumefcit, & premen- '

zi digito ccdit . v^^HiipuTie} Gixci appel- lO

lant.
Ex
hisid, quodrccundo loco pofitum
cft,dumleveeft, qua iit ratione curan-
dum^dixi, cumperfequererea, qusefani
homines inimbecillitate partis alicujus fa- 1 f
cere deberent. Qub vero auxilia fint capi-
tis , ubi cum febre dolor eft, eo loco expli-
citum eft , quo febrium curatio expofita
cft. nunc de cxteris dicendum eft.

Ex quibus id , quod acutum eft , & id lo ,

'juod fupra confuetudinem intenditur , id-

que quod ex fubita caufa etfi non pefti-
, ,

ferum tamen vehemens eft , primam cu-

,

jationem habet, qua fanguis mittatur. Sed

id, nifi intolerabilis eft dolor , fuperva-if
cuumeft. Satiufquecft,abftinereacibo ;
a fieri poteft etiam a potione ii non po-
, :

teft, aquam bibere. Si poftero diedolor

remanet , alvum ducere , fternutamenra
evocare, nihil aftumere, nifi aquam. Saspe 3 ^
enim diesunus aut altertotum dolorem
hac ratione difcutit , utique , fi ex vino vel
cruditate origo eft.
Si
 ,

Cap. 1. MED I c N A.
I 1^9
Si vero in hisauxilii parum eft , tondc-
re oportet ad cutem : deinde confideran-
dumeft, quascaufa dolorem excitarit. Si
5 calor,aqua frigida multa perfundere caput
cxpedit j fpongiam concavamimponere,
'fubinde aqua frigida expreflam j ungcre
rofa & aceto, vel potiushis tindtam lanam
fuccidam imponere, aliave refrigerantia
locataplafmata, At fi frigus nocuit, caput
oportct perfundere atjua calida marina.
, aut in qua laurus dccodla
vel ccrte falfa
fit tum caput vehementer perfricare ; de-
;

inde calido oleo implere vefte velare. &

1 5 quidam etiam id devinciunt alii cervica- :

libus veftimentifquc onerant, & iic levan-

tur : alios calida cataplafmata adjuvant.
Ergo ctiam,ubicaufa incognitaeft, videi^
oportet,refrigerantia magis,an cakfacien-
iotialeniant, &his uti jqu^ experimentum
approbarit.
At fi parum caufa difcernitur, perfundc-
re caputprimum aqua calida , licut fupra
,

prasceptum eft vel falfa vel ex lauro de-

, ,

^5 co6la tum frigida pofca. Illa in omni ve-

,

tufto capitis dolore communia funt fter- :

nutamenta excitare inferiorcs partes ve-

,

hemcnterpcrfricarCjgargarizarehis qu^ ,

falivam movent, cucurbitulas temporibus

jo & occipitio admovere, fanguinem ex nari-
bus detrahere, refina fubinde tempora per-
vellere, & impofito iinapi exulcerare ea,
qua; male habent , ante linteolo fubjedo
I 4 neve-
 , 5

loo A. C O R N. C E L S I Lih. 4.
ne vehcmcntcr erodat candcntibus ferm-
,

mcntis ubi dolor ell , ulceraexcitare ci-

, ,

bum remper modicum cum aqua fumerc ;

ubi levatus eft dolor , in balneum ire ibi ^ ,

multa aqua prius calida , deinde fiigida

caput perfundi. Si dircufliis ex totodolor
cft , etiam ad vinum reverti ; fcd poftca
femper,antequam <2uic(]uam aliud, aquam
biberc. 10
DifTimilecft idgenus, quodhumorem
in caput contrahit. In hoc tonderi ad cu-
lem nccefTarium eft: deindcimponercfi-
napi , {ic ut exulceret. fi id parum profuit,
fcalpello utendum cft llla cum hydropicis 1
communia funt, ut exerccatur , infudet
vehcmentcr perfricetur cibis potionibuf- ,

que utatur urinam prascipue moventibus.

C A P. I I r.
^^
De morhoj qni circa faciem nafcitur,

CiiRCA facicm vero morbus innafci-

tur,quem Gr^ci KtwtKh iora-/wd no-.
cum acuta febrc oritur.Os
minant.Is
cum ricflu quodam pervertitur idcoqucif ,

nihil aliud cft quam diftortio oris. Accq-

,

ditcrcbracoloris in facietotoque corpo-

rc mutatio. fomnus in promptu cft.
In hoc fanguinem mittcrc optimum
cft.Sifinitum co malum non eft , ducerc^o
alvum. Si nc fic quidcm difcufTum cft al- ,

bo vcratro vomitum movcrc. Pra^ter hacc

flecefiarium cft vitarcfolem, lafTittidinem,
vinum.
 a^.^, Medicina. lor
vinum. Sed fi dircuiTum his non efl uten- ,

dum cft curfu, & fricitionc in co.quod Ix-

fum efl , leni & muka^ in reliquis partibus
jbreviorc, fed vehementi. Prodeft etiam
niovere fternutamenta caput radere , id' ,

que perfundere aqua calida, vel marina,vel

certe falfa lic ut ci quoque fulphur adji-
,

ciatuf :poft perfufionem iterum perfricari,

lofinapi manducare ; codemque tempore af-
fc^is orispartibus ceratum , integris item
linapij donec erodat imponerc. Cibus ,

aptillimus ex mcdia materia cft.

j- C A P. I V.

De Refohitione lingti<e.

AT fi linguarcfolutaeftjquod fntcr-
dumperfe,interdum exmorboali-
quo nt, lic ut fcrrao hominis non
iof3cpliceturjoportetgargarizareexaqua,ia
qua vel thymum, vel hyflbpum vel ncpe- ,

decoda fitj aquam bibere; caput, 5c os,

ta
& ea,qu*E fub mento funt, & ccrvicem ve-
hcmenter perfricarc; lafere linguam ipfam
15 linerc,- manducarc , qus funtacerrima id ,

cft iinapi,allium, ccpam;magna vi ludtar^

ut verba cxprimantur ; exerceri retento
ipiritu , caput faepe aqua frigida perfundc-
re , nonnunquammuham eUe radiculam ,

jodcindc vomcrc.

I 5 CA t*
 ,

2.02 A. C O R N. C E L S I Lth. 4.

C A P. V.

Pe DiJiiUatione ac gravedine,

DiSTiLLAT autem huraorde capitey

interdiim in nares,quod lene eftjin-
terdum in fauces, quod peius eftjin-
terdum etiam inpulmonem, quodpeffi-
mum eft. Si in nares diftillaverit , tenuis
per has pituita profluit,caput leniter dolet, 10
gravitas in eo fentitur frequentiafternu-
,

tamenta funt. Si in fauces , has exafperat,

tufliculam movet. Si in pulmonem , prae-
terfternutamenta & tuflimjcft etiam capi-
tis gravitas , lalTitudo , litis , a:ftus , biliofa i
y
urina
Aliud autem (quamvis non multum di'
jftans)malum,gravedo eft.Hsec nares clau-
dit,vocem obtundit, tuffim iiccam movet.
Sub eadem vero falfa eft hliva. > fonant au-io
les, venae moventur in capite, turbida uri-
nacft.Ha:comnia(5py^<Hippocratesno-
minat. Nunc video apud Grcccos in grave-
dine hoc nomen fervari : diftillationes
igiTKfwr^ss appellari. Hxc communia&ij
brevia, fed fi neglefta funt, longa eflc
confuerunt. Ni&il peftiferum eft, nifi quod
pulmoncm exulcerat.
Ubi aliquid ejufmodi fentimus, pro-
tinus abftinere a fole abalnco, avenere^o
,

debcmus. Interqux unftione, & aflueto

cibo nihiiominus uti licet. Ambulationc
lantumnonacri, fed i^OiSi utcndum eft.

&
 Cap.^. Medicina. 10J
& poft eAiii atque os fupra quinqua-
capLit
gies perfricandum. Raroque fit , ut ii bi-
duo, vel certe triduo nobis temperavimus,
r id vitium non levetur. Quo levato fi , m
diflillatione crafla fada pituita eft , vel ia
gravedine, nares magis pallent, balneo
utendum eft , multaque aqua prius calida,
fovendum os,caputquei dein-
poft egelida,
10 de cum cibo pleniorc vinum bibendum.
At dxqiit tenuis die quarto pituita eft,
,

vel nares asque clauf^e videntur , alTumen-

dum vinura aminasum, aufterumj dein-
eft
de rurfus biduo aqua,poft quas ad balneum,
1 5 & ad confuetudinem revertendum eft.
Neque tanxen ipfis diebus,quibus aliqua
omittenda funt expedit tamquam ^egros
,

agere: fed caetera omnia quafi lanis facien-

da funt, pr^etcrquam fi diutius aliquem , &
io vehementius ifta folicitare confuerunt.
huic enim quaedam curiofior obfervatio
neccfTaria cft. Igitur huic , fi in nares vel

infaucesdiftillavit , prseterea, qua^fupra

retulijprotinus primis diebus multum am-
*5 bulandum eft, vehementer in-
perfricand^e
feriores partes , levior fricatio adhibcnda
thoraci erit , levior capiti demenda afTuc-
,

to cibo pars dimidia fumenda ova amy-

, ,

him, fimiliaque, qua; pituitam faciunt craf-

3ofiorem,{iti,quantamaximafuftineripoteft,
pu^nandum eft. Ubi per ha?c idoneus ali-

quisbalneo fadus, eoque ufus eft, adji-

ciendus eft cibo pifciculus, aut caro j fic ta-
I 6 mcn,
 , 5

ao4 A. C o R N- C E L s I. Zih. 4.
men , ne protinus juftus modus cibi fiima-
tur: vino mcraco copiofius utcndum eft.
At, in pulmonem quoque deftilkt
fi

fnulto magis & ambulatione & fridionej

opus eft , eademquc adhibita ratione in ci'
bis. Si non fatis illi proficiunt acrioribus ,

utcndum cft magis fomno indulgendum

,

cft , abftinendumquc a negotiisomnibus,

aliquando, fedferius,balneum tentandum. jq
In gravedinc autem, primo dic quiefcc-
Tc, ncque efle, nequc bibere ,caput vclarc,
fauces lana circundarerpoftero die furgerc,
diu abftinere a potionc,aut,{i res coegcrit,
Jion ultra heminam aqux aftumere: tcrtio i ^
die panis non ita multum cx partc interio-
iccum pifciculo vellevi carne fumere,
,

aquambibere: fiquislibi tcmpcrare non

potucrit, quo minus plcniore vidu utatur,
vomere: ubi inbalneum ventum cft, mul- zo
ta. aqua calida caput & os foverc ufque ad
fudorem tum ad vinum rcdire. Poft qusc
,

vix fieri poteft , ut idem incommodum

inaneat.fcd,{i manferit, utendum eritcibis
frigidis, aridis, levibus, humore quam mi- 1
nimo , fervatis fricflionibus cxcrcitationi-
bufque , qua; in omni tali gcncrc valetu-
^inis ncceilarias funt.

C A P. y I.
jg
DeCervichmorhts,

A CAPiTE
qua! gravibus
tranfitusad ccrvicem eft;
admodum morbis ob-
noxia
 Cttp.6. MeDICINA. 2,0^

noxia eft. Nequc tamcn importunior

alius
acutiorquc morbus eft , quam is , qui quo-
dam rigore nervorum, modo capuc fcapu-
modo mentum pedtori adneilic mo-
^ ]is , ,

do redlam & immobilem cerviccm inten-

dit. Primum , fequen-
Gr;Eci oTn^a^^vov
tcm ultimumTeSsJo appel-
IfAff^a&o^^vof ,

lant :quamvismiuasrubtilicerqiiidam in-

lodifcretis his nominibus utuntur. Eafaspc
intraquartum diemtollant; iihunceva-
ierunt, iinepericulofunt.
Eadem omnia ratione curantur j idquc
convenit. Afclepiades utiquc mittendum
x^fanguinemcrcdidit. Idqaidam utiquevi-
tandum cfTe dixerunt eo quod maximc ,

tum corpus calore egeret ifque eflet in ;

fanguinevenarum.Hocquidemfalfumeft.
neque enim nacurafanguiniseft, ututiquc
20 caleatjfed ex his,qu2B in homine funt,is cc-
lerrime vel calefcit,vel refligefcit.Mitti vc-
ro ncc ne debeat,ex his intelligi poteft,qua5
de fanguinis mifTione pr:Ecepta, funt. Uci-
qucautemreifledaturcaftoreum &cum ,

ijhocpipcr, vel lafer. Dcinde opus eftfo-.

mcnto humido&calido. Itaque pleriquc
aqua calida multa cervices fubinde perfun-
dunt. id in praefentiaallevat fedoppor- ;

tunioresnervos frigori reddit. quoduti-

foquc vitandumeft.
Utilius ig-tureft, ccrato liquido pri-
mam ccrvicem pcrungere j deinde admo-
vere viiicas bubalas vd ntricylos olco ca-
lido
20f A. C o R N. CE L s I Lih. 4.
lido repletos, vel piper cum ficu contufum*
Utili/Iimum tameii efl:,humido fale fovere.
quod quomodo fieridebeat jam oftendi. ,

Ubi eorum aliquid fad:um eft admovere ,

j
ad ignem vel fi aeftas eft in fole aegrum
, ,

oportet; maximeque oleo veterej fi id non

eft, fyriaco; fi ne id quidem eft,adipe quam

vetuftifiima cervicem , & fcapulas , Sc fpi-

aam perfricare. lo
Fricatiocum omnibus vertebris homi-
num utilis fit tum iis prsecipue quas in
, ,

collo funt. Ergo die noc^eque, interpofitis

tamen quibufdam temporibus hoc reme- ,

dio utendum eft dum intermittitur , im- i

:
j
ponendum malagma aliquod ex calefacien-
tibus. Cavendum vero & prascipuc frigus.
idcoque in eo conclavi quo curatur^ger, ,

ignis continuus eii^Q debet maximeque ,

temporeantelucano quo pr^cipuefrigusio,

intenditur. Neque inutileerit, caput at-

tonfum habere idque irino vel cyprino
,

calido madefacere & fuper impofito pileo

,

velare : nonnunquam etiam in calidum

oleum totum defcendere , vel in aquam ca- 1 j
lidam, in qua foenum grascum deco(flum
fit & adje6la olei pars tertia. Alvus quo-
,

que du(fta fzpe fuperiores partes refolvit.

Si vero etiam vehementiusdolor crevit,
admovend:^ cervicibus cucurbitulsefuntj^o
fic ut cutis incidatur Eadem aut ferramen-
tis, aut finapi adurenda. U bi levatus eft do-

ior, moverique cervixcoepit, fcirelicet,

cedere
 ,

Cap.y. Medicina. 107

ccdere remediis morbum. Sed diu vitan-
dus cibus , cjuifquis mandendus eft. Sorbi-
tionibus utendum , itemque ovisforbili-
5 bus, aut e pullis molJibufve jus aliquod af-
fumendum. IdlibeneprocefTerit ,jamquc
ex toto redte fe liabere cervices videbun-
tur,incipiendum erit a pulticula, velin-
tritabene madida. Celerius tamen etiam
lopanis mandendus,quam vinumguftandum:
iiquidem hujus ufus prsecipue pericuIofuSj
ideoque in longius tempus difFerendus eft,

C A P. VII.
j - De Fancium morhis : o* l>rimtim de ^ngina

UT autem morbi genus

cervicem; fic
circa
alterum, seque pcftife-
totam

rum acutumque , in faucibus eflc

confuevit. Noftri anginamvocant : apud
10 Gr?cos nomen prout ,
fpecies eft. Inter-
dum enim neque rubor , neque tumor ul-
lus apparet j fed corpus aridum cft vix ,

fpiritus trahitur , membra folvuntur. id

evtay^iivvoca.nt.Interdum lingua faucef.
2 5que cum rubore intumefcunt vox nihil ,

iignificat, oculi vertuntur , faciespallet

fingultufque eft. a? Tviayx^voc^txxv. Illis

communia funt ; asger non cibum devora-

re,non potionem poteft;fpiritus ejus inter-
3 ocluditur. Levius eft,ubi tumor tantummo-
do^ rubor eft , caetera non fequuntur. id
n^7vtu[^tj appellant.
Qiiicquid eft,fi vires patiuntur, fanguis
mitten-
2o8 A. CoRN. Celsi X/i. 4.

mittendus eft, etlinon abimdat: fecundum

eft, ducere alvum. Cucurbitula quoquc
re^tefubmcnto &circa fauces admovc- ,

tur ; ut id , quod ftrangulat , evocet. Opus e

cftdeinde fomentis humidis. nam licca
fpiritum elidunt. rgo admovere fpon-
gias oportet quse meJius in calidum o-
:

leum , quam in calidara aquam fubinde di-

mittuntur. Efficaciflimumque eft hic quo- 1 o
que, falem calidis cum faccellis fuperponc-
re. Tum commodum eft , hyflopum , vel
nepctam,vel thym.um, vel aplinthium, vel
etiam furfures aut ficus aridas , cum mul-
,

fa decoquere eaque gargarizare poft hacc

, : i
^
palatumungerevel felle taurino vel eo ,

medicamento, quod exmoriseft. PoUinc

ctiam piperis rcde refpergitur.
Siperhxc parum ultimum proficitur ,

eft, iiicidcrc hii^. altis ma- lo plagis fub ipiis

xillis fupra coIIum,&in palato circa uvam,
vel cas vcnas , qux fub lingua funt ut per ;

ca vulncra morbus erumpat. Quibus li non

fiierit xger adjutus fcirc licet, a malo ,

vidum eire.Si vero his morbus lcvatus cft, i <\

jamquc fauccs cibum&potum capiunt ,

facilisadbonam valctudinem rccurfus eft.
Atque interdum natura quoque adjuvat , fi
cxanguftiorefedc vitium tranfitin latio-
rcm. Itaquc rubore & tumore in praecor-50
diis orto , fcire licet fauccs libcrari.
Quicquid autem eas levarit, incipicndum
c.ftAbhumidis, raaximequc aqua mulfa:
dcindc
 :

frf/. 7. MBD I C I N A. 20^

deinde affumendi molles & non acres cibi
funt , doncc fauccs ad priftinum habitum
revertantur. Vulgo audio , ii quis pullum
, hirundinum cderit , angina toto anno non
periclitari.Servatumque eum ex fale, cum
is morbus urget, comburi j carbonemque
ejus contritum in aquam muIfam,qiioe po-
tui detur, infriari , Sc prodefFe. Id cura
icidoneos authores cxpopulo habeat, ncquc
habcrc quicquam periculi pofllt quamvis ,

in raonumentis racdicorum non legerim ,

tamcn inferendum huic operi meo credidi.

a. De DifficKltAt e fpirandi.

15 Eft ctiam circa fauces malum , quod

apud Gr^ecos aliud aliudquc nomen ha-
betjprout fe intcndit. Omnc indiificul-
tatc fpirandi coniiftit : fed ha:c dum mo-
dicanequc cx toto ftrangulat, ^ucurvotu
eft,

io3ppellatur cum vchemcntior cft, utfpira-

:

re xgcr fine fono& anhelatione non poflit,

Z^fioi cum accciTit id quoquc , nc niii
:

refta cervicc fpiritus trahatur , opSoTrvetu.

Ex quod primum eft, ppteft
quibiis id,
a, j diu aliqucm traherc quo infequentia acu-
:

tacfle confiierunt. His communia funt

^^
quodpropteranguftias per quas fpiritus
,

evadit, fibilum elidit dolor in pedorc

;

pra:cordiifquc eft , interdum etiam in fca-

jopulis, ifqucmododeccdit , modo reverti-
tur jadharc tufficula accedit.
Auxilium vero eft , nifi aliquid prohi'
bct, in fanguinis detratflione. Nequc id
fatis
2,10 A. CoRN. Celsi Lih.4.
fatis eft , fcd hc capriniim calidum jejuno
dandum;&:, ii non febrit, venter rolvcndus

efl.Liquanda alvus , interdum etiamdu-

cenda, (^uibus extenuatum corpus incipit ^
fpiritum traherc commodius. Caput au-
tem etiam in ledo fublime habendum efl;
thorax fomentis, cataplafmatifque calidis,
aut ficcis , aut etiam humidis adjuvandus
eft;& pofteamalagmarfperimponendum, lO
vel ceratum ex cyprino , velirino ungueii-
to. Sumenda deinde jejuno in potum mul-
fa,vel a(]ua,cum qua vel hylTopus co(Sta,vcl
contrita capparis radix lit.Deligitur etiam
utiliter,aut nitrum,aut nafturtium,allium- 1 f
vefri(5tum,dcinde contritum & cum melle
mixtum: fimulque coquuntur mel, galba-
num ,refinaterebinthina: ubi autem co-
jerunt, ex his quod fabse magnitudinem
,

habet quoridie fub lingua liquatur aut lo

, :

fulphurisignem non experti p*. & qua-

dranSjabrotanip*.in vini cyatho teruntur,
idque tepcfaflum forbetur. Efl etiam non
vana opinio vulpinum jecur , ubi ficcum
,

& aridum fadum eft , contundi oportere , ty

pollinemque ex eo potioni afpergi vel ;

ejufdem pulmonem quam recentinimum

afTum, f^d fine ferro coftum edendum ,

efTe. PraEter hasc ,forbitionibus &ienibus

cibisutendum eft interdum vino tenui3
:

auftero nonnunquam vomitu. Profimt

:

etiam qu^cumque urinam movent

,
fed :

nihil magis , quam ambulatio lenta pene

ufque
 ,:

Cap.j, Medicina. 111

ufquc adlaffitudinemjfncatio multa,prae-
cipiieinferiorum partium , vel in (olt, vel
ad ignem , & per feipfum, & per alios , uf-
f que ad fudorem.
3. De Faucium exulceratione.
In interiore vero faucium parte inter-
. dum exulceratio eflfe confuevit. In hac
plerique extrinfecus cataplafmatis calidis
lofomentifjue humidis utuntur. Volunt
etiam vaporem calidum ore recipi. per
cjuem molliores alii partes eas fieri dicunt,
opportuniorefcjue vitio jam ha;renti.Scd,li
bene iic vitari morbus poteft , tuta illa

j j prxfidia:fi metus ejus eft, fupervacua funt.

Utique autem perfricare fauces pericu-
lofum eft. exulcerat enim. Neque utilia
funt qua: urinas movendas funt apta quia
, :

pofliint , dum tranfeunt, ibi quoque pitui-

10 tam extenuarej quamfupprimi melius eft.

Afclcpiades multarum reriim quas ipfi

,

quoque fecuti fumus , author bonus , ace-

tum ait quam acerrimum z& forbendum.
hoc enimfine ulla noxa comprimi ulcera.
xf Sedidfupprimerefanguinempoteft.ulcera
ipfa fanare non poteft. Melius huic rei \i-
cium eftjquod idem quoque ^que probat
vel porri , vel marrubii fuccus vel nuces ,

Gvxcx cum tragacanthocontrita2& cum

jop-iflb mixtae vel lini femen contritum
, &
cum dulci vino mixtum Exercitatio quo- .

queambulandi currendiqueneceflaria eft.

Fricatio a pedore vehemens toti inferiori
parti adhibenda. Cibi
212, A. ConN. Celsi Lib.^
Cibi vero efle debent , ncque nimium
acres,nequearperi;mel,]enticula, tragum '

Jac, ptifana, pinguiscaro, prajcipueque

porrum, & quicquid cum hoc mixtum eft. 5
Potionis quam minimum efrc convenit.
Aqua dari poteft vel pura , vel in qua ma-
,

lum cotoneum palmula^ve decoftx funt.

,

Gargarizationes quoquc lenes : fin ha; pa-

rum proficiUnt , reprimentes irtiles funt. lo
Hoegenus nequcacutumeft & poteft ,

efle non longum curationem tamen ma-

:

turam , ne vehementer & diu la^dat , deii-

dfrat.
4,. De Tujti. ly
Tuflis vero fere propter faucium exul-
C ^rationem molefta eft quse multis modis :

contrahitur. Itaque.illis reftitutis,ipfaiini-

tur. Solettamen interdura perfequoquc
male haberc & vix cum vetus fada eft, 10
: ,

cliditur. ac modo arida eft, modo pituitam

facit vel citat.
Oportet autem hyfTopum altero quo-
quediebibere rfpirituretento currerc, fed
minime in pulvere ac leftione uti vehe- 1
: j*

menti qua; primo impeditur a tuftl poft

i ,

cam vincit: tum ambulare:deinde per ma-

nus quoquc excrceri , & peftus diu perfri-
care. Poft ha;c quam pinguiffima: ficus
uncia"tres,fuperprunaminco(ftas, efTe. 30
Prxter \\xc , fi humida eft , profunt fri-
cationcsvalidx cum quibufdam calefa-
,

cientibus , fic , ut caput quoquc flmul rc-

hemen-
 Cd^. 7. Med IC I N 4. 21^
hementer perfricctur item ciicurbitulas
:

peftori admotae ; Iiiiapi ex parte cxteriore

faucibus impoiitum , donec leviter exulcc-
y ret; potio ex menta, nucibufque Grscis 8c
amyloi primoque afTumptus panis aridus,
deinde aliquis cibus lenis.
cum ea vchemcntif-
Atjfi licca tullis eft,

fime urget, adjuvat vini aufteri cyathus af-

loruraptus ; dum ne amplius id , interpofito
temporcaliquo quam tcr aut quater fiat:
,

itemlaferis quam optimi paululum devo-

rare opus eftjporri vel marrubii fuccum af-
fumerc fcillam delingere ; acctum ex ea,
;

1 5 vel certe acre forbere , aut cum fpica allii

contriti duos vini cyathos.
Utilis ctiam inomni tufli eft peregrina-
tio, navigatiolonga, loca maritima nata- ,

tiones. Cibus interdum mollis , ut malva ,

20 ut urtica : i nrerdum acer , ut lac cum allio

co(5lum. Sorbitiones, quibus lafer lit adjc-

ftum aut in quibus porrum incodum ta-
,

buerit. Ovum quoque forbile , fulphurc

adjC(5to forbeatur. In potum vcro primum
a^aquacalida, deinde invicem aliis diebus
hxc, aliis vero vinum.
f. *Ds Sangninis jputo.
Magis terrcri poteft aliquis cum fan- ,

guinem cxpuit. fed id modo miiius modo ,

jopluspericuli habet. Exit enim modoex

^ingivis , modo ex ore & quidem ex hoc
mterdum etiamcopiofc, fcd line tuffi , finc
ulcerej finc gingivarum ullo vitio ; itaut
nihil
 ,

214 A. CoRN. Celsi 1/^.4,

nihil excreetur. Verum ut cx naribus , fic
ex ore alicjuando prorumpit. Atque inter-
dum fanguis proiluit , intcrdum fimile
aquas quiddam , in qua caro recens lota eft. {

Konnumquam autem isa fummis fauci-

bus fertur, modo exulcerata ea parte, mo-
do non exulcerataj fed aut ore venae alicu-
jus adaperto,aut tuberculis quibufdam na-
tis ex hifque fanguine erurapente. Quod lo
,

ubi inciditjneque I^dit potio aut cibus,nc-

quequicquam, ut ex ulcerc, excreatur.
Aliquando vero,gutture & arteriis exulce-
ratis , frequens tullis fanguinem quoque
cxtundit. Interdum etiam iieri folet, utij
aut ex pulmone , aut ex peftorCjaut ex la-
tere,aut;ocinoreferatur. S^pefoeminaj, |f
quibus fanguis permenftrua non refpon- ^
dct , hunc expuunt. Authorefque medici
ferunt, vel exefa parte aliquafanguinemio
exire , vel rupta vel ore alicujus venae pa-
,

tefado. Primam ^a^^amv , fecundam p;jy-

^;j<3{9-iwfl , tcrtiam rflftfi^w appellant.

Uitima minime nocct prima graviffime.

;

Ac fspc quidcm evenit, uti fanguinem pus 2. j

fequatur.
Interdum autcm , qui fanguincm ipfum
fupprefllt , fatis ad valetudincm profuit.
Sed fi fecuta ulccra funt, li pus, fi tuflis efl
prout fcdcs ipfa efl ita varia & periculofa 5
,

gcnera morborum fiunt. Si vero fanguis

tantum fluitcxpcditius & rcmedium &
,

finis cfl. Ncque ignorari oportet , eis,qui-

bus
 ,

CAp,7' Medicina. iij

bus fluerc fanguis folet , aut quibus fpina
dolec, cox2cve jautpoftcurfum vehemen-
tem ambulationem , dum febris abfit
vel
^non effe inutile fanguinis mediocrepro-
iluvium idcjue per urinam redditum ip-
:

fam quoque laflitudinem folverc. Ac nc

in eo quidem terribile efTe , qui ex fuperio-
relocodecidit iitamen inejusurinani-
:

lohilaliudnovabit. Neque vomitum hujus

afFerre periculum,etiam cum repetit,li an-
te confirmare & implere corpus licuic: &
cx toto nullum nocere, qui in corpore ro-
bufto 5 neque nimius eft , neque tuffim aut
I ^ calorem movet. Hasc pertinent ad univer-
fum. nunc ad ealoca , quas propofui , vcni-
am.
Siexgingivisexitjportulacam mandu-
eft. Si ex ore continuifle eo me-
cafle fatis ,

20 rum vinum fi id parum proficit , acetum.

:

Si inter ha*c quoque graviter erumpit ,

quia cohfumere hominem poteft,commo-
diflimum eft, impctum cjus, admota occi-
pitio cucurbitula, fic ut cutis quoque inci-
i^daturjaverterc. Si id mulieri , cui men-
ftrua non feruntur, cvenit, eandum cu
curbitulam , incifis inguinibus ejus , ad-
movcrc.
At, li cx faucibus, intcrioribufve parti-
jobus proceflit , & mctus major cft & cura ,

majoradhibenda.Sanguis mittendus cft;

&, fi nihilominus cx orc procefnt, itcrum
tcrtioquc,& quotidic paulum aliquid: pro-
tinus
 ,

2i6 A. CoRN. Celsi 1/^.4.

tinus autem debet forbere vel acetum , vel
ctiam cum thurc plantaginis aut porri fiic-
cum imponendaque extrinfecus fupra id
; ,

quod dolct lana fuccida ex aceto

, eft , & id T
fpongia fubinde refrigerandum. Erafiftra-
tus horum crura <]uo(|ue& femora bra-
chiaquc pluribus locis deligabat. Id Afcle-
piadesadeo non prodeiTe, ut etiam ini-
micum elTet propofuit. Sedidf^epecom- ^o
,

mode refpondere experimcnta teftantnr.

Neque tamcn pluribus locis deligari ne-
celTe eft : inguina & fuper
fed fat eft infra ,

taloSjfummofque humeros,etiam brachia.

Tum, (i febres urgct, danda eft forbitioj & i J
potui aqua in qua aliquid ex his , qnx al-
,

vum adftringunt decodlum fit, At, fi abeft

febris, vel elotaalica, vel panis ex aqua
frigida , & molle quoquc ovum dari potcft
potui vel idem , quod fupra fcriptuin eft 10
, ,

vcl vinum dulce vel aqua frigida. fcd

,

fic bibcndum erit , ut fciamus, hutc mor-

bo fitim prodeile.
Pr^tcr ha^c neccflariafunt quics , fecu-
ritas,fi[cntium. Caput hujus quoquc cu.^l
bahtis fublimc efte debct : rcdeque tonde.
tur. Facies fspe aqua frigida fovendaeft.
Atinimicafuntvinum,balneum , venus
in cibo oleum, acriora omnia , item calida
fomenta, conclave calidum&inclufum,30
multa veftimcnta corpori injeda , etiam
fricationes , nifi ubi bene fanguis conquic-
vic. Tum vero incipiendiim eft a brachiis,
cruri-
 ,

Cd^, 8. MlDIQlNA. 117

cruribufque a thoracc abftincndum. la
;

hoc cafu per hiemem, locis maritimis^ per

SEftatem , mediterraneis opus eft.
^ Ca p. V I I r.

Ve StomAchi morhps,

FAuciBus fubeft ftomachusj in quo

plura longa vitia incidere confuerunt.
10 Nam modo ingens calor,modo infla-
tio huncj modo inflammatio, modo exul-
ceratio aflScit.Interdumpituita, interdum
bilis adoritur. Frequentiflimumque eft
ejus malum, quo refolvitur neque .
ulla re
15magis aut afficitur , aut corpus afEcit.
Ut diverfa autem vitia ejus , fic etiam
remediafunt.Ubi exa2ftuat,accto cum rofa
cxtrinfecus fubinde fovendus eft j impo-
nendufque pulviscum oleo; & ea cata-
loplafmata, qu*e ftmul & reprimunt, & mol-
liunt. Potui,niii quid obftat , gelida aqua
pra:ftanda.
Si inflatio eft, profunt admots cucurbi-
nequc incidere cutem necefleeft:
tula; ;

i^profunt iicca & calida fomenta, fednoa

vehementilfima. Interponenda abftinenti^
eft.Utilis in jejuno potio eft apfinthii , au
hyflbpi,autruta2. Exercitatio primo levis,
deindc major adhibenda eft j maximeque
3oqusefuperiores partes moveat. quodgenus
in omnibus ftomachi yitib aptiffimum cft.
Poft exercitationem opus eft undione, fri-
catioaej balneo quoque nonnunquam, fei
K rarius;
 , |)

aiS A. CoxN. Celsi Lih. 4.

rariiis; intcrdum alvi dudione. Cibis dc-

inde calidis , neque inflantibus: eodemquc
modo calidis potioMibuSjprimo aquaijpoft,
ubirefedit inflatio, viniaufteri. Illudquo-f
i^ue in omnibus ftomacM vitiis przecipien-
dum eft, ut, quo modo requifqUe seger re-
fecerit, eodem^fanus utatur. nam redit
Jiuic imbecillitas fua, nifi iifdcm defendi-
tur bona valetudo, quibus reddita eft. i o

At fiinflammatio aliqua eft quam ferc ,

tumor & dolor fequitur,prima funt quies

ik abftinentiajlana fulphurata circundata;
in jcjuno apfinthium. Si ardor ftomachum j

wrget , aceto cum rofa fubinde fovcndus i f

cft : deinde cibis quidcm utcndum eft mo- *

dicis y imponencia vero extrinfecus quas

limul & reprimunt & molliunt: deindc, his
detra(5lis utcndum calidis ex farina cata-
,

plafmatis , quSE reliquias digerant : mter-20

3um alvus ducenda adhibenda cxcrcita-
:

tio , Si cibus plcnior.

At ,ft cxulccratio ftomachum infeftat
eadcm ferefaciendafunt quje in faucibus
,

cxulceratis prazccpta funt. Exercitatio,fri- 15

catio inferiorum partium adhibenda. Ad-
liibendi lenes & glutinoii cibi, fed citra CsL'

tietatem. Omnia acria

atque acida remo-
yenda. Vino,lifebrisnon eft, dulci, aut, fi
id inflat, ccrte leni utendum: fedneque3<^
pqrfrigido ,nequcnimis calido.
Si veropituitaftomachusimpletur, ne-
^(larius modo in jcjuno^modo poft cibum
vomitus
 ,

Cap. 8. M E D I c I N A. 21^
vomitus eft. Utilis exercitatfo , geftatio
narigatiojfricatio. Nihil edendum, biben-
dumque,nificalidum ; vitatis tantum his,
j<jUBpituitam contrahere confuerunt.
Moleftius eft , fi ftomachus bile vitiofus
cfl.Solent autem hi,qui fic tentantur,inter-
pofitis quibufdam diebus,hanG,6c quidem,
quod peffimum eft, atram vomere.His re-
lodit alvus ducitur; potiones ex apfinthio
dantur neccfTaria geflatiojnavigatio, &,fi
:

fieri potefl ex naufea vomitus ; vitanda

,

cruditas: fumendi cibi faciles & flomacho

non alieni , vinum auflerum.
i^ Vulgatifllmum vero peffimumque fto-
machi vitium efl refolutio , id eft, cum ct-
hi non tcnax efl foletquedefinere ali cor-
,

pus , ac fic tabe confumi.Huic generi inu-

tiJiffimum balneum efl. Lediones, exer-
locitationefquefuperioris partis neceflarias
item unftiones , fricationefque hinc per- :

fundi frigida atque in eadem natare , ca-

,

nalibus cjufdem fiibjicere etiam floma-

chum ipfum & ma^is etiara a fcapulis id
,

2,^auodcontraftomacnum cfl: confiftere ia.

frigidis , medicatifque fontibus , quales
Cutiliarum Sumbruinarumque funt , falu-
tare eft Cibi quoque afTumendi funt frigi-
.

di , quipotiusdifEcultercoquuntur,quam
jjofacilevitiantur. Ergo plerique, qui nihil
aliud concoqucrc poffcnt bubulam co- ,

quunt* Ex quo colligi poteft , neque

avcm , ncquc venationem , ncque pifcem
 , &
22.0 A. CoRN. Celsi Lib. 4,

dari debere , nifi generis durioris. Pocui

quidem aptiflimum eft vinum frigidum ,

vel certe bene calidum meracum , potifii-

mum ilheticum,vel Allobrogicum,aliud- f
ve, <]Uod& aufteium& relina conditum
cft: ii id non eft quam arperrimum , ma-
,

ximeque Signinum.
Si cibus non continetur, danda aqua & ,

eliciendus pleniorvomitus cftj iterumque lo

dandus cibus , & tum admovendas duobus
infra ftomachum digitis cucurbitulas , ibi-
que duabus aut tribushoris continendse
funt. Si limul & vomitus, & dolor eft , im-
ponenda fupra ftomachumeft lanafucci-15
da , velfpongia ex aceto , vel cataplafma ,
quod refrigerct. Perfricanda vero non
diu (hd vehementer brachia, crura, &
calefacienda.
Si plusdoloriseft , infra prajcordia qua-ao
tuor digitis cucurbitula utendum eft: pro-
tinus dandus panis ex pofca frigida.Si non
continuit , poft vomitum lcvc aliquid ex
Kis, qu noaalienaftomacho fint. Si nc
id quidcm tenuit , finguli cyathi vini, fin- i J
gulis interpofitis horis , donec ftomachus
confiftat. Valens ctiam medicamentum
cft, radicula^fiiccus; valentius, acidi puni-

ci mali , cum pari modo fucci , qui ex dul-

Ci punico malo eft , adjedo etiam intubip
facco , & menta: , fed hujus minima partc ;
quibus tantundem , quantum ^his omni-
h\is cft,aqufrigid quam optiJnc mifcc-
tur.
 ,

Caff. 9. Me D N A. I ZU
C I

tur. Id enim plus quam vinum ad compri-

mendum flomachum potefl. Supprimen-
dus aatem vomitus elt, quiper fe vcnit,
5 etlinaufea eft
Sed li coacuit intus cibus aut compu- ,

truir, (juorum utrumlibet ruftusoftendit

cjiciendus cft protmufque,cibis aflumptis
;

iiCdcmj quos proxime pofui,ftomachus re-

loftituendus.Ubifublatus eftprxfens metus,
adearedeundumeft, qnx fupra prascepta
func.

C A P. IX.
i- Df LateYum dolorihts,
STOMACHus lateribus cingitur ; atque
in his quoquevehementesdolores efle
confuerunt. Eorum initium vel ex
frigore, vcl ex idlu , vel ex nimiocurfu,
2.Q vcl ex morbo eft. Sed interdum id ma-
ium intra dolorem eft : ifque modo tarde ^

modo celcriter folvitur. interdum ad per-

nicicm quoque procedit j oriturque acutus
morbus, qui -zsjAXpi^txof a Grascis nomi-
a^^natur. Huicdolorilateris, febris& tuflis
accedit: &
per hanc excrcatur,li tolerabilis
morbuseft,pituita;figravis ,fanguis. In-
terdum etiam iicca tuflis eft qu^ nihil ,

cmolitur. idque vitio primo gravius , fe-

jocundo tolcrabilius eft.

Remedium vero eft magni& reccntis

doIoris,fanguis mifTus. At, live levior, five
vetuftior cafus eft , vel fupcrvacuum , vel
K 3 ferum
2,11 A. CoHN. GiLsi Lih. j^.

ferum auxilium efl , confugiendumquc

id
ad cucurbitulas eft^antefumma cute incifa.
KcHq etiam finapi cx aceto fuper pedlus
imponitur, donec ulcerapuftulafque exci- 5
tet ; & tum medicamentum , quod humo-
Tem illuc citet. Pr^eter hxc circundarc ,

primum oportet latus hapfo hnx fulphu-

xats deiudc cum paululum infiammatio
: ,

fe remiiit, ficcis & calidis fomentis uti. Ab le

^is traniitus ad malagmata efl.

Si vetuflior dolor remanet , noviflimc

rclina impofira difcutitur. Vtendum cibis
potionibufque calidisrvitandum frigus. In-
ter hsEc tamen non alienum efl cxtremas i
j
partcsoleo &fulphure pcrfricarc. Si leva-
ta tuffis efl , leni leftione uti : jamque &
acrcs cibos , & vinum mcracius afrumcre.
Qii^itaa mcdicis pra^cipiuntur. Attamen
fme his ruflicos ndflros cpota ex aqua tri-20
xago fatis adjuvare dicitur.
Hxcinomnilateris dolore communia
funt: plus negotii efl, fiacutus quoque
morbusis fadus efl. In hoc prseter ea, ,

qux fupra pofita funt , ha^c animadverten- 1 f m

da funt: ut cibus fit quam maxime tenuis& |

knis,prascipueque forbitio,eaquc ex ptifa-

na potiffimum , aut jus in quo porrus cum
pullo gallinaceo codlus fit : idque non nifi
tertio die detur fi tamen per vires licebit : jOc
:

potui vero aqua mulfa , in qua hifTopum y

aut ruta decofta fit. Qua: quibus temporir
hns danda fint , ex ratione vcl adaudar, vel
levatas
 Cal>. lO. M ED I C I N A. 12f
levatiE febris apparcbit, fic , ut in remifllo-
ne quam maximadenturtcum eo tamen,ut
fciamus non ciTc ejus generis tuili aridas
,

y fauces committendvis. fsepe enim, ubi nihil

eft,quodexcreetur,continuatur,&ftran-
^ulat. Ob quam caufamdixi etiampejus
id genus effe tuffis, quod nihil c]uam quod ,

pituitam moveret. Sed hic vinum forbe-

1 re , ut fupra prascepimus , morbus ipfe non
paritur : in vicem ejus , cremor ptifanas fu-
mendus eft.
Vr his autem in ipfo morbi fervore fu-
ftmendus asgcr eft, fic, ubi pauhim is fe re-
1 5 mifit alimenta pleniora
, & vini quoquo ,

aliquid dari poteft j dum nihil detur quod ,

aut refrigeret corpus , aut fauces afperct.

Si in refed:ione vero manferit tuifis, inter-
mittere oportebit uno die ; poftcroque ,
locum cibo vini paulo plus afliimerc. At, in-
valefcentcquoque tufJitum non erit alic-
,

num,ut fupra quoque po6tum eft, vini

cyathos forbcre. fed in hoc generc valetu-
dinisi dulce, vcl ccrte lene commodius cft,
ijSi malum inveteravit , athletico vi<5tu
corpus firmandum cft.

C A P. X.

Pe Vifcerum morhisy cp* primo, ie

,Q Vulmone,*

ACoMpAGiNE corporis ad vifcera

tranfcundum eft & inprimis ad ;

pulmoncm vcniendum. Exquove-

K 4 hemcns
214 A. C o R N. CE L s 1 Lih. 4.
iicmens &
acutus morbus oritur , quam
^i^midtfjLena^ Grxci vocant. Ejus hxc
conditio eft. Pulmo totus afficitur. hunc
cafum bilem vel pus f
ejus fubfequitur tuflis,
trahens ; priecordiorum totiufquepeftoris
gravitas,fpiritus difficultas, magnaz fcbrcs,
continua vigilia , cibi faftidium tabes, ,

Id genus morbi plus periculi quamdolo-

rishabet. lO
Oportet j fi fatis valida: vires funt , fan-
guinem mittere: fin minores, cucurbitulas
iine ferro prajcordiis admovcre. Quodfi
fatis valet, geftando asgrum , digerere : fi

parum, intra domum tantum dimovere.In 1 5_,

potionem autem hyflbpum dare, cum quo ^

ncus arida fit incoda j aut aquam mulfam,

in qua vel hifTopum vel ruta decoda fit.
f ficatione utidiutifHmein fcapulis, proxi-
me ab his in brachiis , & pedibus & cruri- 20
bus , leniter contra pulmonem ; idque bis
quotidie facere.
Quod ad cibum vero pertinet , huic nec
faMs opus eft, nequc acribus,neque amaris,
neque alvum aftringentibus (^6. paulo le 15 ,

Jiioribus. Ergo primis diebus danda eft

forbitio ptifanas, vcl alicae, vel oriza:, cum
qua recens adeps co6la fit. hac, forbi- Cum
le ovum, ex melle, panis,vel
nuclei pinei :

elota alica ex aqua mulfa. Potui danda de- 3 o

inde non folum pura aqua, ^t^ etiam mul-
fa egelida;aut, fi seftas eft, etiam fr:gida;ni-
fiquidobftat, Haec autem alteroquotiue
die,
 ,,

Cap.ii. Medicina. 22f

dk increfcentc morbo dare fatis eft.
,

Ubiincrementum conflitit, quantum

res patitur ab omnibus abftinenduin eft
,

5 pr^eterquam aqua egelida, Si vires defunt,

adjuvandie funt aqua mulfa. Profuntque
adverfusdolores impolita calida fomenta,
vel ea^qu^ fimul & reprimunt&emolliunt.
Prodeft etiam impoiitus fuper peftus fal
lobene contritusjCum cerato miftusjquia
leviter cutem erodit, eoque impetum ma-
terisE qua pulmo vexatur , evocat. Vtile
,

etiam aliquod malagma eft ex Iiis,qua2 ma-

teriam trahunt. Nequealienum eft , dum
15 premit morbus , claulis feneftris asgrum
continere : ubi paulum levatus eft , ter aut
quater die aliquantum apertis,
, feneftris
punim aerem recipere. Deinde in refe<5lio-
ne pluribus diebus a vino abftinere ; ge-
20 ftatione , fricatione uti forbitionibus , ; &
prioribus cibis adjicere, ex oleribus por-
rum j ex carne, ungulas, fumma truncu- &
lorum atque pifciculos ,
, iic , utdiu nihil
nifi molle & lene fumatur.
'
C A P. X I.

Ve Hepaticps,
ALTER.ivsquoque vifceris morbus,
id eft jocinoris , xque modo longus
30 modo acutus efle confuevit. iTraTi-
Grjeci vocant. Dextra parte fub prae-
3fr

cordiis vehemens dolor eft: idemque ad la-

tus dextrum, & ad jugulum, humerumquc
K 5 partis
 5

li6 A. CoRN. Celsi Lih.4.

partis ejufdeni pervenit: nonnunquam ma-
nus quoque dextra torpet horror validus
:

eft. Ubi male eft , bilis evomitur inter-

:

dum fingultus prope ftrangulat. Et hxc 5

quidem acuti morbifigna funt, Longioris
vero, ubi fuppuratio in jocinore eft; dolor-
que modo finitur,modo intenditur jdextra
parte prsECordia durafunt, & tument j pofl
cibum majorfpiritus difficultas eft: accedit 10
inaxillarum qu^edam refoUitio. Ubi inve-
teravit malum, venter & crura pedefque in-
tumefcunt j pedus atque humeri, circacjuc
jugulum utrunque extenuatur.
Ininitiofanguinem mittere optimumi^
cfl tum venter folvendus efl; fi non potefl
:

aliter pcrnigrum veratrum. Imponenda

,

cxtrinfecus cataplafmata; primum qux re-

primantjdeindecalida, quxdiducant; qui-
bus refte iris vel apfinthium adjicitur:pofl lo
hxc , malagma. Dandae vero forbitiones
funt omnefq; cibi & calidi3& qui non mul-
tum alunt, & fere qui pulmonis quoq; do-
lori conveniunt;pr^terque eos,qui urinam
movent,potionefque ad id eificaces. Utilia 2-
in hoc morbo funt thymum, fatureia, hyf-
fopum , nepeta , amaracum fefamum, ,

Jauri baccx , pini flos , herba fangui-

nalis , mentha, ex malo cotoneo medium,
columbjE jecur recens & crudum. Ex qui- 3 o
bus quaedam per fe efTe , qu^dam adjicerc
ircl forbitioni vel potioni licet ; fic tamcn,

iitparce aflumantur.Neque alienumeft,

apfin*
 ,,,

Cdp.ll. MlDIClNA. 227

apfinthium contritum ex melle & piperc
ejufque catapotium quotidiedevorare.Ab-
ftmendum ntique eft ab omnibus frigidis.
5: neque enim res ulla magis jecur laedit. Fri-
cacionibusutendum in extremis partibus.
Virandus omnis Iabor,omnis vehementior
motus ne fpiritus quidem diutius conti-
:

nendus eft. Ira, trepidatio, pondus, jad:us,

locurfusjinhocinimica funt. Perfufio cor-
poris multa prodeft ex aqua fi hiems eft ,

calida li sftas j tcpida: itemque liberalis

;

undio , & in balneo fudor.

vero jecur vomica laborat eadem fa-
Si ,

l^cienda funt qus in ca^tcris interioribus

,

fuppurationibus. Quidam etiam ultra id

fcalpello aperiunt ,& ipfam vomicam ad-
urunt.

C A P. X I r.

De Ltenofs.

AT lienis ubi affecftus eft , intumefcf r

fimulque cum eo pars finiftra quae ;

& dura eft , & prementi renititur y

15 venterqueintentuseft :aliquis etiam cru-
ribus tumor eft. Vlceraaut omnino noa
fanefcunt , aut certc cicatricem vix reci-
piunt, Inintenta ambulatione vel curfu >
dolor, & qu:^dam difficultas eft.
30 Hcc vitium quies auget. itaque exerci-
tatione & labore opus cft:habita tamen ra-
tione, ne febrcm ifta , fi nimium procellc-
rit, cxcitcnti Vn^tiones , fridionefque , &
K 6 fudo-
l^B A. C o R N. CEL s I Lih. 4.-

fudores necefTarii funt. Dulcia omnia ini-

inica funt item lac Sc cafeus. Acida au-
:

tem maxime conveniunt. Ergo acetum

acre per fe forbere , & magis etiam , quod S
fcillaconditum eft, expedit. Edenda funt
falfamenta , vel oleae ex muria dura ; h-
ftucae intinftaj in aceto intubi quoque & ;

betasexeodemi&linapi^armoracii^, & pa-

Hinacas dccarnibus vero ungiilcE roftra , 10
: ,

avesmacriE,ejufdemque generis venatio

Potui vero jejuno dari debet aplinthium
SLqux incodtum : at poft cibum aqua a fer-
rario fabro , in qua candens ferrum fubin-
deextindlumfit. hasc enim vel prascipueif
lienem coercet. quod animadverfum eft in
iiis animalibus qux apud hos fabros edu-
,

cata exiguos lieneshabent. Poteft etiam

dari vinum tcnue, aufterum omniaque ;

in cibis &potionibus, qusurinasmoven-io

dae funt: praccipueque ad id valet vel trifo-
lii femen , velcuminum, velapium, vel -

ferpyllum , vcl cy tifus , vel thymum , vel

hyflopum , vel fatureia. hsec enim inde
commodifllmevidentur humorem educe- if
f e. Lienis quoque bubulus utiliter efui da-
tur: pr^Ecipuequeeruca&nafturtium lie-
nem extenuant. Imponenda quoque ex-
rrinfecusfunt, quJE levent. fit ex unguen-
tariis glandulis , quas tioe^fiei^^tims Gixcii^
vocant:fit ex lini & nafturtii femine , quo
vinum& oleum adjicitur : fit ex cupreflo
;?iridi , & arida ficU ; fit ex finapi , cui fcvi
hircini
 eap.i$. Medicina. 22-9

hircini a renibus qiiarta pars ponderis

adjicitur, teriturquein ible 3c piotinus ,

imponitur. Multifquemodishuic reicap-

^pari aptum eft. Nam &ipfumcum cibo

alTumere , & muriam ejus cum aceto for-

berecommodumeft. Quin etiam extrin-
fecus radicem contritam corticem , vel
ejus cum furfuribus , aut ipfum cappari
locum melle contritum imponereexpedit.
Malagmataquoque huic rei aptantur.

C A P. XIII..
De Renum morhli.

15 A T renes ubi afFcdi funt , d^iu malc

j^3^habenc. Pejus vero eft li frequens ,

biliofus vomitus accedit. Oportet

conquiefcere cubare molliter
: folverc :

alvum ; finon refpondet , tiam du-

alirer
10 cere:f^pe defidcre in aqua calida: neque ci-
bum, neque potionem frigidam afTumere :
abftinere ab omnibus falfis, acribus,acidis,
pomis : bibere- liberaliter : adjicere modo
cibo,modopotionipiper,porrum,feruIam,
^5album papaver. qua: maxime inde uri-
nam movere confuerunt.
Auxilio quoque his cxulceratis funt fi ,

adhuc ulcera purganda funt, cucumerisfe-

mina detra<5i:is corticibus fexaginta,nuclei
3oex pinu filveftri quindecim anifi quod ,

tribus digitis fumi poflit croci paulum , ,

contrita & in duas mulfi potiones divifa.

Si vero dolor tsntum levandus cft> cjuf-
dem
230 A. Corn.Celsi Lib,4,
dem cucumeris femina triginta , iidem
nuclei viginti,nuces Grxcse quinque, cro-
cipaululum,contrita & cum ladepotui
data. Ac
infuper quoque retle qua^dam f
malagmata injiciuntur j maximeque ca,
quae humori extrahendo funt.
C A P. X I V.

J)e InteJiinorHm morh^: c^ prim9 j^

de Cholera.

A viscERiBusadinteftinaveniendum
^/j eftj quasfunt & acutis & longis mor-
Primoque facienda
bis obaoxia.
mentio eft choiera:; quia commune id fto- 1 ^
machi atque inteftinorum vitium videri
poteft. Nam l^mul & dejedlio & vomitus
cft: pra^rerque ha:c inflatio eft , inteftina m'
torquentur , bilis fupra infraque erumpit , m

primum aqu^e limilis , deinde ut inearc to

cens caro lota efTe vidcatur , interdum al-
ba , nonnumquam nigra vel varia. Ergo ,

co nominemorbumhunc ^^^oXepa* Gra'ci

nominarunt. Prxter ea vcro quasfupra ,

comprehenfa funt, faspeetiam crurama-^.j

nufque contrahuntur urget fitis anima , ,

dtficit. quibus concurrentibus non mirum

eft , fi fubiro quis moritur. Neque tamen

ulli morbo minori momento fuccurritur.

Protinus ergo, ubi ifta coeperunt , aquse 3 o
tcpldx quam plurimum bibere oportet, &
vomcre.Vix unqnam eafine vomitufumi-
tur: fcd ctiamfi non incidit , tamen corru-
 ,

Cap.i^. Medicina. 231

ptse mifcuiflc novam materiam prodeft _;

eft,vomitum efTe fupprefl

parfijue fanitatis
fum. Si id incidit,protimis ob omni potio-
j ne abflinendum eft. Si vero tormina funt
oportet frigidis & humidis fomentis fto-
machum fovere: vel,ii venter dolet,iifdem
egelidis , fic ut ventei ipfe mediocriter ca-
lentibus juvetur. Quod li vehementer &
lovomitus , & dejedtio, & iitis vexant , &
adhuc fubcruda funtjquse vomuntur, non-
dum vino maturum tempus eftraquajneque
ea ipfa frigida,fed potius egelidadanda eft.
Admovendumque naribus eft pulegium ex
^jaceto, velpolenta vmoafperfa, velmen-
tha vel quod fecundum naturam eft.
,

Atcum difcuflacruditas eft,tum magis

verendameft,neanimadeficiat. Ergotum
confugiendum eftadvinum. Id efleopor-
2.otettcnue,odoratum, &cumaquaffigida
mixtum vel polenta adjeda, vel infradlo
,

pane i quem ipfumquoquealTumere ex-

pedit: quotiefque aliquidaut ftomachus,
aut venter eiFudit totiesper hsec vires rc-
,

^5ftituere. Erafiftratus primo tribus vini

guttis , aut quinis afpergendam potioncm
eiledixitj deinde paulatim merum adji--
ciendum. Is , fi ab initio vinum dedit ,
& mctus cruditatis fecutus eft , non fine
30caufa fecit fi vehementem infirmitatem
:

adjuvari pofTe tribus guttis putavit , er-

ravit.
At fi inanis cfl homo, & Crura ejus con-
trahun.

-
 5

2-3 2. A. CoRN. Celsi Lih.^,

trahuntur.interponenda potio apfinthii eft*
Si extrem^ partes corporis frigent un- ,

gendxfuntcalidooleo , cuicerx pauluni

iitadjeclum j calidifque fomentis nutrien- S

dx. ne fub his quiuerxi quies fafta eft,

Si
extrinfecus contra ventriculuniipfum cu-
curbitulaadraovenda eft , aut linapi fuper-
imponendum. Ubi isconftitit, dormire
oportet :pofterodie utiqued potioneab-io
ftinere:die tertio in bahieum ire: paulatim
fe cibo reficere, fomnoque, quifquis facile
adquiefcitj vitetque laffitudinem,& frigo-
ra. Si poft fupprefifam choleramfebricula
manet alvum duci neceftarium eft tum 1
, :

cibis jvinoque utendum eft. Sed hic qui-

dem morbus & acutus eft & inter intefti- ,

na ftomachumque verfatur {ic,ut>cujus po-

tiflimum partis iit, non facile dici poflit.

C A P. XV.
De Cceliaco ventriculi morho.

vero ventriculi porta coniiftit

IN ipiius
qui & longus cfTe confuevit & 0/-
is , ,

Titetxeg a Grascis nominatur. Sub hoci^

vcnter indurefcit, dolorque ejus eft: alvus
reddit , ac ne fpiritum quidem trani^
jiihil

mittir : extremas partes frigefcunt : diffi-

culter fpiritus redditur.
Commodiflimum eft inter initia calida 3 o
cataplafraata toti ventri imponcre , ut do-
Jorem leniant. Poft cibum vomere , atquc
ita ventrem exinaoire* Proximis deinde
diebus
 ;

Cap.i^. Medicina. 2,33

& co-
^iebus cuciirbitulas fine ferro ventri
admovere. Ventrem ipfum liquare da-
xis
to Jafle , & vino falfo , frigido. Si tempus
f anni patitur , etiam viridibus ficis j fic ta-
men , ne quisaut cibus , aut humor uni-
verfus detur , fed paulatim. Ergoper in-
tcrvalla temporis fat eft cyathos binos ter-
nofve aflumere , & cibum pro portionc
iGhujus. commodequc facit cyatho ladis
cyathus aqus miftus, & fic datus. Cibiquc
calentes & acres utiliores funt ; adeo ut
ladti quoque re(fie contritum allium ad-
jiciatur.
1 5 Proccdente vero tempore , opus eft ge-
ftarimaximeque navigare ; perfricari ter
;

autquaterdiefic, utnitrumoleo adjicia-

tur; perfiindi aqua calida poft cibiimidein-
de^napi imponereper omnia membra,ex-
aocepto capite^donec arrodantur & rubeant
maximeque fi corpus durum 3c virile eft.
paulatim deindefaciendus efltranfitus ad
ea ,quiEventremcomprimunt. ACfacaro
danda , valens & quae non facile corrum-
,

2, f
patur in potum vero pluviatilis aquade-
:
,

coftai fed qux per binos ternofve cyathos

bibatur.
Si efl oportet lafer quam
vetus vitium ,

optimum
ad piperis magnitudinem devo-
3orare:altero quoque die vinum velaquam
bibere;interdum interpofito cibojfingulos
vini cyathos forbere ex inferiori parte in-
:

fundere aquam pluviatilem egelidam ;

maxi-
 ,

2-54 A. CoRN. Celsi I/S.4. I

maximcquc , fi dolor in imis partibus
rcmanec.

C A P.^ X V I.

De Tenmoris inteflini morho.

1NTR A ipfa vero inteftina confiftiint cJuo
morbi quorum unus
: in tenuiore , alter
in pleniore Prior acutus eft : irife-
eft.

quenseflelonguspoteft.Diocles Caryftius i^
tenuioris^ intcftini morbum ^ch^ft^^ev ,
pIenioris6/Xg#nnominavit. A plerifquevi-
deo nunc illum priorem ItMe^ hunc nsXi- ,

xhi nominari. Sed prior modo fupra umbi-

licum ,modofub umbilico doloremmo-iy
vet.Fit in alterutro loco inflammatio nec :

alvus nec fpiritus infra tranfmittirur. Si

,

fuperior pars aiFeda eft cibus fi inferior

, :

ilercus per os redditur: li utralibet , metus

cft. Adjiciturpericulojfi vomitus biIiofus,20

mali odoris , aut varius , aut niger eft. j

Remedium eft, fanguinem mitterej vel 1
Ciicurbitulas pluribus locis admovere, non fl
ubique cute incifa id enim duobus aut
: *
tribus locis fatis eft: excsterisfpiritumif
evocare abunde cft. Tum animadvertere
oportcr,quoloco malum iit. folet enim
contra id tumere. Etfifupra umbilicum
eft , alvi du(flio utilis non eft. Si infra cft
,
'

alvum duccreintcrdum, ut Erafiftrato pla- 5 o

cuit, optimum eft j & f^pc id auxilii in his
magnum remedium eft.Ducitur
partibus
aurem percolato ptifan^ cremore, cum
 C<r^. if . MED I c 1 K A. 23 f
oleo dt mclle fic , ut prasterea nihil adjicia-
tur Sinihiltumet,duasmanus imponere
oportet fupra fummum ventrem , paula-
5 timquededucere. invenietur enim mali lo-
cus ; qui necefle eftrenitatur & cx eo dc- :

mum deliberaripoterit, ducenda , ncc ne

alvus fit.

Illa communiafunt calidacataplafma- :

lotaadmovere, eaque imponereamammis

ufque ad inguina , & fpinam ; ac f^epe mu-
tare brachia, cruraquc perfricare demit-
: :

tere totum hominem in calidum oleum.

Si dolor nonquiefcit, etiam inalvumex
Xfparte inferiore tres aut quatuor cyathos
calidi olci dare. Ubi per ha:c confecuti
fumus , ut ex inferiore partc fpiritus tranf-
mirtatur , oiFerrcpotui mulfum tcpidum
non multum. (nam ante magnacuravi-
iotandum cft , ne cjuidbibat.) fiid commode
ceffit , adjicereforbitionem.
Ubi dolor & febricula quierunt , tum
demum uti cibo pleniore , fed neque in-
flante .ncque vaUdo,ne inteftina adhuc im-
i^becillalsedantur .potuivero nihil prseter-
quam puram aquam, Nam livc quid vino-
ientum fivc acidum eft , id huic morbo
alienum eft. Ac poftea quoque vitare opor-
tet balneum, ambuIationem,geftationem,
30c^terofquecorporis motus. Namfacileid
malum redire confucvit j & cum frigus
fubit, five aliqua jadlatio nifibcncjam ,

ConSrmatis iateftinis , revertitur.

C A P.
23^ A. CoRN. Celsi Lib.^.

C A P. XVII.
DeMorho inteflini pknio ris.

autemmorbus, qui inint^ftinople-

Isniorc ea maximc parte
eft , in qua eft ,
(^

cascumefrepropofui. Vehemens fit in-

flatio , vehementes dolores , dextra magis

parte : inteftinum verti videtur^ quod pro-

pe fpiritum elidit. In plerifque poft frioora j o
cruditatcfque oritur , deinde quiefcit ; &
per ietatem f^pe repetens lic cruciat , ut
vitse fpatio nihil demat.
Ubi is dolor cepit , admovere ficca &
calidafomenta oportet; fedprimo leuia,i^
dcinde validiora ; fimulque ixicatione ad
cxtremas partes , id eft , cnirabrachiaque
materiam evocare. SidifcufTus non eftjqua
dolet, cucurbitulas fine ferro defigere. Eft
ctiam mcdicamentum ejus rei caufa com- lo
paratum quod ksA/xoj nominatur. Id fe
,

repperifTe Cafllus gloriabatur. magis pro-

deft potui datum. fed impofitum quoque
extrinfecus, digerendofpiritum , dolorem I
levat. i^
ISIifi finito vero tormento , red:e neque

cibus neque potio afTumitur. Quo vidu

fit utendum iis qui hoc genere tentantur,
,

jam mihidiftum eft Confeftio medica-

menti , quod Kshtxo)) nominatur, cx his^o
conftat. Cofti ,anifi,caftoreifingulorum
p. *iir, petrofelini p.*iv. piperislon-
gi , & rotundi , fingulorum p. * v. papa-
veris
 ,,

Cap.it, Medicina. 237

veris lacryma! myrrha;
,
junci rotundi ,

nardi lingulorum p.*vi. qusemclleex-

,

cipiuntur. Id autcm & devorari potell , Si

5cxaquacalidafiimi.

C A P XV I I I.

J)e Torminihus,

PROxiMA his inter inteftinorum mala

tormina confueverunt. ^vnvTegJlec
efle
Gr^ece vocatur. Intusinteftina exul-
ccrantur ex his cruor manat ifque modo
: ;

cum ftercore aliquo femper liquido , mo-

do cumquibufdam quafimucofis excerni-
1 5 tur interdum fimul quaedam carnofa de-
;

fcendunt. Frequens dejiciendi cupiditas

dolorque in ano eft. Cum eodem dolorc
cxiguum aliquid emittunt atque co quo- :

que tormentum intenditur j idque poft

lotempus aliquod Ievatur,exiguaque requies
cft, fomnus interpellatur, febricula oritur,

longoque tempore id malum j cuminve-

teraverit, aut tollit hominem, aut, etiamfi
finitur, excruciat.
iy Oportet imprimis conquiefccrc fiqui- ;

dcm omnisagitatiocxujcerat: deindejc-

junumforbere vinicyatham , cuicontrita
radix quinquefolii fit adje<5la : imponerc
catapiafmata fupcr vcntrem, quae repri-
jomunt quodin ; fupcrioribus ventris mor-
bis non expedit: quotiefque defedit ,fub-
lucre aqua calida , in qua decodas vcrbenjB
fiat : portulacam vql codtam, vel ex dura
xnuria
 , j

23 S A. C O R N. C E L S I Lih. 4.
muria cibospotionefque eas, quse
ediJOfe ;

adftringunt alvum.
Si vetuftior morbus eft , ex inferioribus
partibus tepidum infundere vel ptifan^ j
eremorem, vellac, vcladipcmliquatam,
Tel mcdullam cervinam , vel oleum , vel
cum rofabutyrum, vel cum eadem album
crudum ex ovis, vel aquam, in qua lini fe-
men dccodum fitjveljfi foninus non accc- lol
dit vitelJos cum aqua in <]ua rofse iioris
, ,

folia coifta fint. Lcvant enim dolorem

h^Cj& mitiora ulcera efEciunt;;maxime<j;
utilia funt , fi cibi quoque fecutum fafti-
dium eft Themifon muria dura quam af- 1 $j
perrimaiic utendurii memoriseprodidit.
Cibi vcroefTedebcnt, quileniterven-
trem adftringant. At ea, qux urinam rao-
veant, liid confecutafunt,inaIiampartem
humorem avertendo , profunt: fi
non funt U
Confecuta , noxam augent. itaquenifi in
quibus prompte id facere confuerunt, non
funt adhibenda. Potui,fi febricula eft,aqua
puracalida,velea,qua2ipfa quoque adftrin-
gat,dari dcbet : H non eft , vinum lcve, au- 1
fterum. Si pluribusdiebus nihil remedia
illa juverunt , vetufque jam vitium eft ,
aqua^ bene frigida; potio aflfumpta ulcera
adftringit , & initium fecundse valetudinis
facit. Sed ubi vcnterfupprcflus eft, pro-^j
tinus ad calidara potioncm reverten
dum eft

Solct^jutcin intcrdum ctiam putris fa-

nics>.
 Cdp.i^. Medicina. 2,3^
nies, pefilmique odoiis defcendcrerfolct &
interdum purus fanguis profluere. Si fu-
perius vitiumeft, alvusagua mulfideJui
5 debetj; tum deinde etiam infundi , (^us fu-
pra comprehenfa funt.Valenfque cft etiam
adverfus cancerem inteftinorum minii ,

gleba cum falisheminacontritarfinminus,

miftahisaquainalvumdatur. At, fifan-
loguis profluitjcibipotioncfqueefTedebent,
quas adftringant.

C A P. XIX.
De L<evU<tte intefiitiorttm.

15 ir^ X torminibus interdum inteftiaorum

jLj^laevitas oritur , qua continere nihil
poflunt & quicquid afTumptum eft ,
,

inconfedum protinus reddunt. Id inter-

dum asgros trahit , interdumprascipitat.
2,0 In hoc utique adhibere oportet compri-
meutia ; quofacilius tenendi aliquid intc-
ftinis vis fit. Ergo & fuper pcftus ponatur
iinapij exulcerataque cutCjraalagma.quod
humorem evocet & ex verbenis decofta
:

1 5 in aqua delideat; & cibos potionefque afTu-

mat qusc alvum adftringunt
, j & frigidis
Utatur perfulionibus.
Oportet tamen profpicere, nc,fimul his
omnibus admotis, vitium contrarium per
loimmodicas inflationcs oriatur. Paulatim
ergo firmari inteftina dcbebunt , aliquibus
quotidie adjedtis. Etcumin omni fluorc
ycntris, tum in hoc prascipue necefTariura
cfl.
 , )

240 A. CoR N. C I L s I. Lih. 4,

cft , non quoties libetdefiderej fed quotics
necefTe eft , ut hsec ipfa mora in confuctu-
dincm ferendi oncris inteftina deducat.
Alterum quoque quod asque ad omn cs ,
y
fimiles eiFedus pertinet in hoc maximc
,

fcrvandum eft y ut, cum pleraqueutilia in-

fuavia iint
, qualis
eft plantago, rubi , & &
quicquid malicorio mixtum eft, ca potiffi-
mum ex his dentur, qua maxime, *Bger vo- 1 o
Jet. Deinde , fi omnia ifta faftidiet , ad ex-
citandam cibi cupiditatem , interponatur
aliquid minus utile , fed magis gratum.
Exercitationes & fricationes huic quoque
morbo neceflariaj funt : 8c cum his fol , i
^
ignis , balneum , vomitus , ut Hippocrati
vifum eft ; etiam albo veratro > fi cetera
parum proficient , evocatus.

C A P. X X*
Ve Lut^ricis alvum occnpantihui, ^^

NoNNuNQUAM autem lumbrici quo-

quc occupant alvum ; hiquc modo
ex inferioribus partibus 5 modo
quod foedius , ore redduntur. At^ue inter- 1
^
dum latos eos , qui pejores funt , interdum
teretes videmus.
Silatifunt, aqua potui dari debet, in
ua lupinum , autcortex moridccodlus
qui
fiti aut adjedum fit contritum vel hyf- 3
cui
/bpum , fcammo-
vel piperis acctabulum ,

neajpauIum.VeietianL^pridic,cum multum
aUium cderit^ vomau Pofteroque die mali
punici
 ;

Cap.ll, MlDIClNA. 24t

punici tenucs radiculas colligat, quantum
manu comprehendet j cafque contufas iii

aqu^e tribus fextariis decoquat, donec ter-

^ tia pars fuperlicjhuic adjiciat nitri paulum,
& jejunus bibat. Interpofitis deindetribus
horis,duaspotiones fumat talis aqua: > vci
murixdurajhuic adje^taej,' tumderideat,
fubjecfta calida aqua in pelve.
Io Si vero teretes funt, qui pueros maxime
cxercent , & eadem dari polTunt, &
quae-
dam contritum femen urtic^e ,
leviora; ut
.aut bra/ficae, aut cumini cum aqua, vel
mencha cum eadem, vel apfinthium deco-
*5<^tum, velhyfTopum exaquamulfa, vel
naflurtii femencumacetocontritum. E-
^ii^t etiam & lupinum ,& allium prodefli
velin alvum oleum fubter dedifTe.

C A P. X X I.

De Tenejmo,
autem aliud levius omnibus proxi-
EST
mis, de quibus fupra didlum eft,quod
'Tine-/iiov Graeci vocant. Id neque acu-

x^tis neque longis morbis annumerari de-

bet, cum facile tollatur, nequeunquam
per fe jugulet. In hoc aeque atque in tor-
minibus frequens defidendi cupiditas efl: ;
acque dolor, ubi aliquid excernitur. De-
SOfcenduntautempituita: mucifquefimilia
interdum etiam leviter fubcruentajfedh is
interponuntur nonnunquam ex cibo quo-i-
que re^e :co<^a.
L Dc-
 ,,

314* A. C o R N. C E L s r. Lik 4.
Defidereoportetinac^ua calidaj fsepiuC-
quQ ipfum anum nutrire, cui rei plura me-
dicamentaidoneafunt butyrumcum ro-:

fa; acacia ex aceto liquata ; empJaftrum id,

y
quod Tcr^ipafff^v Grxci vocant^rofa li-
<]uatum> alumenJan2CLrcundatum,& ita
appofitum. eademque ex inferiore parte
indita,quaj torminumauxiliafunt: eaedcm
verbenicdecofta:, ut inferiores partesfo-io
veantur. Alternis vero diebus acjua, aiter-
nis leve & aufterum vinum bidendum eft.

Potio efle debet egelida 8c fiigidx pro-

pior:ratio vitus talis ,
qualemad tormina
fupra prajcepimus. 15

C A P. XXI I.

De Ventm fluxu.

LEViOR etiam dum reccns , , dejcCiio,

ubi& liquidaalvus, &faEpius quamio
ex confuetudineiTsrtm". In qua intcr-
dum tolerabilis dolor eft , interdum gra-
viffimus i idque pejus Sed uno die flue-
eft.

re alvum ipe pro valctudine eft atque :

ctiam pluribus , dum febris abfit & intra 2f ,

feptimumdicm id conquicfcat. Purgatur

&
enim corpus, quod inms Iseftirum erat
utiliter eftlinditur.Vcrum fpatium pericu-
Jofum eft.interdum enixn tormina ac febri-
culas excitat , virefque confumit. 30
Primodie quiefcerefatis eft ; ncque im-
ctum vcntris prohibere. Si per (c defiit >
balneo ixtif paulum cibi capere : ii maniit
abfti-
 :

Cap. iz. Medicina. 141

abftinere non folum a cibo,fed etiam a. po-=
tionc. Poftero die , H nihilominus liquida
alvus eft , seque conquiefcere y paululum
f adftringentis cibi fumere.Tertio diQ in bal-
neum irei vehementer omnia praeter ven-
-trem perfricarej adignem Iumbos,fcapu-
kfque admovere ; cibis uti , fed ventrem
contrahentibusj vino non multo, meraco
loSi poftero quoque die fluet, plus edifle , fed
vomere etiam.Ex toto,donec conquiefcat,
contra fiti ,fame , vomitu niti. Vix cnim
iieri poteft jUtjpoft hanc anim^dveriip-
nem , alvus non contrahatur.

I^ Alia via eft, ubi vclis iupprimere, coena-

re , deinde vomere poftero dic letfio con-
:

^uiefcere , vefperi ungi ,fed leviter : dein-

de panis circa felibram cx vino aminso
mero fumercjtum aiTum aliquid, maxime-
ciDqueavemj & poftea vinum idcm bibere
aqua pJuviatiH mixtum, idque ufque (guin-
;!tum diem facre,iterumque vomcre. Fri-
gidam autem aflidue potioDem cfTe debe-
re,contra priores authores Afckpiadcs af^
^yfirmavit, &cjuidemquara frigidiflimam.
Ego experimcntis queroque in fe crcdere
debcrc exiftimo , calidapptius,, anfrigi-
.da utatur.
. Interdum autera evenit , utidmalum,"
5 opluribus dicbus neglcdlum , curari diffici-f.
Jius poflit. A vomitu oport^t inciperc
deinde poftero die vefperi tepido locp
ungi j cibum modicum aidumcrc , vinuni
L 1 mera-
i44 A. CoRN. Celsi Lib, 4.
meracum ^^uam arpcrrimum impofitam ;

fupcrvcntrcm haberecumcerato rutam.

In hoc autem affeclu corporis ncqucam-
bulatione, nequc fricationeopus eft: vehi-
^
culo fcdiiTejVel magis etiam cquo,prodeft.
ncque enimulla rcsmagis inteftinacon-
firmat.
etiam medicamcntis utendum
Si vcro
cft,aptiffimum cft, quod ex pomis fit. Vin- ^^

dcmix tempore in grande vas conjicicnda

iiint pira atque maia filveftria. fi ea non
funt ,
pira tarentina viridia , vel fignina ,

mala fcandiana amcrina, myrrhapia:

vel
hiiquc adjicicnda funt cotonea , Sc cumij
ipfis corticibus fuispunica, forba, &, qui-
-
bus magis utimur , etiam torminalia fic ,

iit hasc tcrtiam ollsepartem teneant : tum

deinde ea mufto implenda eft ; coquen-
dumquc id donec omnia,qus indita funt
, , 2.0

liquata , in unitatem quandam coeant. Id

guftui non infuavc eft & , quandocunquc
:

opus aflumptum leniter , fine ulla fto-

cft ,
machinoxa, ventrem tcnet. duoaut tria
cochlearia uno dic fumpfiflc fatis eft. Al- ^T
,

terum valentius gcnus: myrti baccas le-

gere ex his vinum exprimerc,id dccoquc-
,

rc, ut decima pars remaneat ejufquccya-

,

thum forbcre.Tertium,quod quandocum-

que fieri poteft,maIum punicum excavare, 30
cxcmptifquc omnibus feminibus , mem-
branas,qua: inter ea fucrunt , iterum conji-
CCfCitum infu&dcrccruda ova , rudiculaq;
mifce-

i
 ,

Cap.ii. Medicina. 14?

malum ipfum fuperpru-
mifcere: deiiide
nam imponcrc j quod diim humor intus ,.

cft ) non aduritur ubi ficcam

: efle cocpit ,

5 removere oportct, cxtra^flumque cochlea-

ri quod intus eft cdifle. Hoc aliquibus
, , ,

adjedis , majus momcntum habet. Itaque

ctiam in piperatum conjicitur , mifcctur-
quecum fale & pipere, cfturqu ex his,
lo Edenda eft pulticula etiam , cum qua pau-
lum cx favo vctere codlum fit, Et lenticula
cum mahcorio co(fta rubique cacumina
,

in aqua decodla & ex oleo atque aceto

,

aiTumpta cfEcacia funt ut & ea aqua j

, : m
IJqua velpalmulaj velmalum cotoneum,
ycl arida forba , vel rubi dccodli funt ^ po-
tata. quod gcnus lignifico , quoties potio-
ncm dandam efTedicojquas adftringat.Tri-
tici quoque hemina in vino amina^o au-
toftero decoquitur ^ fdque triticum jejuno
ac litienti datur ; fuperque id vinum id
forbetur. quod jurc valentiflimis mcdica-
mentis annumerari poteft. Atque ctiam
potui datur vinum figninura , vel reiiua-
5tum aufteruro, vel quodlibet aufterum.
Contunditurquc cumcorticibus , femini-
bufque fuis punicummalum vinoquc tali ,

mifcetur idque vel merum forbet aliquir,

:

vel bibit mixtum. Scd mcdicamentis uti

Jonift in vehementibus malis , fupcrva-
cuum cft.

L 3 CA r.
14^ A. C o R N. CEL s 1 Lik 4.
C A p. X X r II.
Pe J^ulvcs morho,

Ex vulva qiioque fceminis vehemens ^

raalum nafcitur ; proximec|ue ab fto-
maho, vel afiScitur hafc , velcorpus
3i^cit,Interdum etiam ficexanimat ut ,

tanquamcomitiali morbo profternaE. Di-

^at tamen hic cafus , eo quod neque oculi 10
vertuntur,neGfpum^profluunt, ncc ner-
vi diftenduntur.-foportantum eft.Id vitium
guibufdam foeminis crebro rcvertens pcr-
petuum evadit.
Ubi incidit fi CAth virium eft
, , fanguis i
f
miflus adjuvat pariim eft cucurbituiae
: fi ,

tamen defigendae funt in inguinibus. Si

diutius aut jacet aut alioqui jacere con.
fuevit, admoverc oportet naribus extin-

Oium ex hicerna linamentum, vel aliud cx 16

his quae foedioris elTe odoris rctuli, quod
,

mulierem Idemqueaqu^e frigida:

excitct.
perfufioefficit.Adjuvatque ruta contrita
cummellej vel excyprino ceratum, vel
quodlibet calidum & humidum catapla-if
fma,naturalibus pube tenus impoiitum.In-
ter haec etiamperfricare coxas, &popIi-
tes oportet.
Deinde , ubi ad fe rediit circumcidcn-
,

dum vinum eft in totum annum etiamfiS^ ,

cafus idem non revertitur.Fricatione quo-

tidie utendum totius quidem corporis ,
prjEcipue vero ventris, & poplitum. Cibus
ex
 Cdp.ii, Medicina. 247
ex media materia dandiis. Sinapi fuper
imura ventremtertio quoque aut quarto
- dieimponendum, donec corpusrubeat
5 Si duritiesmanet, mollire commode
videtur folanum inlac demifTum , deinde
contritum , & cera alba atque medulla cer-
viuacum irino ;aut fevum taurinum vel
caprinumcumrofa miftum. Dandum po-
jGtuictiam vel caftoreum eft, vcl git, vel
ancrhum. Si parum pura eft purgetur ,

junco quadrato.Si vero vulva exulcerata

eft, ceratum ex rofafiat: etiam recensfuil-
la adeps, & ex ovis albiim mifceatur, idque
ifapponatur; vel album ex ovo cum rofa
miftum adje6^o, quo facilius confiftat,
contritajrofajpulvere. Dolens vero vulva
jfulphurc fuiFumigari debct.
Atjfipurgationimia mulieri nocet,re-
ioinediofuntcucurbituIae,cuteincifa,ingui-
nibus vel etiam fub mammis admotae. Si
maligna purgatio eft , fubjicienda funt ^
coercentia.Idfaciuntetiam albze violE,ni-
grum papaver cum melle afTumptum , &
ijgummi cumtritofemineapiiIiquatum,&
eum cyatho paffi datum.
Praster hxc , in omnibus vulvas dolori-
bus idone^ potiones funt,quaj ex odoribus
fiunt , ii eft ^ic3. nardi , croco cinnamo-
,

3omo, cafia, fimilibufque. Idemqucctiam

decodla lentifcu? pra^flat. Si tamen into-
dolor eft,& fanguis profluit,etiam
Jerabilis
fanguinisdetradio apta eftjaut certe coxis
L 4 admotse
2,48 A. CoRN. CiLsi Lib, 4.

aclmotas cucurbitulie cute incifa.

2. De Urina nimia frofufione.
Ax cum urina fuper potionum modum
iningitur,& jam fine dolore profluens ma- ^
ciem & periculum facit, opus
fi tenuis eft ,

cil exercitatione & fricationc,maximequc

in fole, vd ad ignem. Balneum rarum cfle
dcbet,nque longain eo mora: cibus com- |

primens j vinum aufterum meracum ; per 10

asftatem , frigidum ; perhiemem, egeli-
dum j (tii tantum quantum minimum fit.
,

Infima alvusquoque velduccnda velladc

purganda efl. Si crafla urina efl , vehe-
mentior effe debet 5c exercitatio & frica. l % ,

tio: longior in balneo mora: cibis opus efl

tencris vinum idem. In utroque morbo
: ;

vitanda omnia funt , quazurinam movcrc 1

confuerunt.

C A P. XXIV.
Pf SmittPS nimia ex naturalibuf
profrfione.

EST etiam circa naturalia vitium ni-

miaprofiifiofeminis. quodfine vene-i^
,

rc , iine nod:mnis imaginibus fic fer-

tur, ut , interpofito fpatio , tabc hominem
confumat.
In hoc afFcdu falutares funt vehemen-
tes fricationcs, perfufiones, natationefque 3 o
^uam frigidiflima: neque cibi,
: nec potio,
nifi frigida afTumpta. Oportetautem vita-
rc cruditates, & omnia inflantia : nihilcjuc
es
 Ca^. if . MED I c rN A. 1^9
ex his afTumere, cjuas contrahere remen vi-
dentur jqaalia funt^filigo, {imila,ova,alic3,
aniylum,omnis caro glutinofa, piper, eru-
5 ca, bulbi,nuclei Nequealienumeft,
pinei.
fovere inferiorespartesaqua, dccoda ex
verbeniscomprimentibus, exiifdem ali~
qua cataplafmata imo ventri inguinibuf-
que circundare j prxcipueque ex aceto.
lo Virare autem oportet rutam,& ne fupioiw
dormiat.

C A p. X X V.

T)e Coxarim morhif.

i^^upEREST , ut ad extremas partes coi'-
l^poris veniam quae articulis inter fe
,

conferuntur. Initium a coxis faciam.

Harum ingen? dolor efie confuevit : ilque
hominem fa:pedebilitat , & quofdam non
lodimittit. Eoqueidgenusdifiicillime cura-
tur,quod fere poft longos morbos vi pefti-
ferahucfe inclinat quod ut alias partes
:

liberat ftc hanc ipfam quoque aifedlam

,

prehendit.
ij Fovendumprimumaquacalidaeft de- :

inde utendum calidis cataplafmatis.Maxi-

me prodefTe vfdetur autcumhordeacea
,

farina , aut cum ficu ex aqua decodla mix-

tus cappaiiscortexconcifus; velloliifari-
jona ex vino diluto codla,& mifta cum arida-
fece. quse quiarefrigefcunt imponere no- ,

6tu malagmata commodius eft.Inulx qua-

que radix contufa,& poftea cx yino aufterp
L 5 o<^%
2^0 A. CoRN. Celsi Lib. 4. _

cofta , & late fuper coxam impofita, inter

valentiflima aiixilia eft. Si ifta non folve-
runt, fale calido & humido utendum eft.
Si ne ficquidem finitusdolor eft, autf
tumoreiaccedit ,incifa cute admovendx
funt cucurbitul^e : movenda urina:alvus,li
comprefla eftjducenda. Ultimum eft,&in
uteri quoque morbis efficacifllmum,tribus
aut(]uatuorIocisfupercoxam,cutemcan-io
dentibusferramentis exulcerare. Fricatio-
ne quoque utendum eft, maxime in foIe,&
eodem dief^pius quo facilius ea, qua; co-
:

eundonocuerunt , digerantur. Eaque ,{i

nullaexulceratioeft, etiamipfiscoxis fii^ :

eft, casterispartibus adhibendaeft. Cum

verofaspealiquid exulcerandum candenti
ferramento fit , utmateria inutilis evoce-
tur , illud perpetuum eft , npn , ut primum
fieri poteft, hujus generis ulcera finare,fcd 2.0
ca trahere , donec id vitium , cui per hasc
opitulamur, conquiefcat.
C A P. XXVI.
J)eGenuum dolore.
COxis proximagenuafunt. inquibusa-j*
ipfis nonnunquam dolor efTe confue-
vit. In iifdem autem cataplafmatis
CUCurbitiilifque prsefidium eft: ficut ctiam,

cum in humeris commifluris do-

, aliifve
Jor aliquis exortus Equitare ei cuijo
eft. ,

genua aolent, inimiciffimum omnium eft.

Omnes autem ejufmodi dolorcs , ubi inve-
lcraverunt , vix citrauftionem finiuntur.
Cap.
 e
,

Cdp. 17' MEDICINil,- Sf^

C A P. XXV I la^
T>e Manmm ct* pedum (tniculo-
_ rumque vitiis,

manibus pedibufque artfculorum vi

IN tia frequentiora longioraque funt. Qu^e
in podagricis chiragriciiVe efle con-
fuerunt, eararo vel caftratos., velpueros
loantc foeminas coitum velmulieres, niii
,

quibus menftruafjpprcfTa funt , tentant.

Ubi fentire coeperunt , fanguis mitten-
dus eft. Id enim inter initia ftatim fadum,
f^pe annuam nonnunquam perpetuam
,

1 5 ^'^letudinem bonam prasftat. Quidam

ctiam , cum alinino ladle poto ex toto fc
eluiftent, in perpetuum hoe malum evafe-
runt. Quidam,cum toto anno a vinojmul-
fo vcnere iibi temperaflent , fecuritatem
,

tototius vitx confecuti funt. idque uticjuc

poft primum dolorem fervandum eft
etiamii cjuievit. Quod fi jam confuetudo
jus fada eft, poteft quidem aliquis cfle fe-
curior his temporibus
quibus dolor fe re-
,

^5 mifit majorem vero curam adhiberede->

:

bent hi , quibus id revertitur. quod fer

ver e autumnove fieri foler.
Cum vero dolor non urget, mane ge-
ftari debet , deinde ferri , aut inambula-
30 tione leni fe dimovere & , fi podagra eft ,
interpofitis temporibus exiguis , invicem
modo federe,modo ingredi;tum,antequam;
cibum capiat, fine balneo , loco calido Ic-
L 6 ftttcf
 ,

iji A. Coi^N. Celsi Lik^,

fudare , perfundi aqua
jiitcr pcrfricari ,
cgelida: deinde cibum fumere ex media
inateria,interpofitis rcbusurinam moven-
tibus, quotiefque plenior eft , evoraere. y
Ubi doJor vehemens urget,intereft,iine
tumore an turaor cum calorc^an tu-
is (ii^

morjam etiam obcaluerit. Nam, li tumor

nullus eft , calidis fomentis opus eft. A-
Quam marinam, vel muriam duram ferve- lo
iacere oportet ,deindeinpelvem conjice-
re,&,cum jamhomopatipoteft,pedesde-
mittere fuperque pailam dare , & vefti-
mento tegere; paulatim deindejuxta la-
brum ipfum exeademaqua Ieniterinfun-15
dere, necaior intus deftituat j ac deinde
notflacataplafmata calefacientia impone-
re,maximeque hibifci radicem cx vino co-
d:am. Si vero tumor calorque eft,utiIiora-
que funt refrigerantia , rei5i:cque inaqua2.o
quam frigidiflima articuli continenturjfcd
neque quotidie, neque diu fiat,nenervi
indurcfcant Imponcndum vcio eft cata-
plafma , quod refrigerct neque tamcn in
:

lioc ipfo diu permanendumifed ad ea tranf. ^ y

cundem, quae fic reprimunt, ut emolliant.
Si major eft dolor , papaveris eortices in
vinocoquendi, mifcendique cum ccrato
funt , quod ex rofa fadlum fit vel ceix Sc :

adipis fuillas tantundcm una liquandum,3o

deindehis vinum mifcendum , atque ubi
quod ex eo impofitum cft , incaluit, detra-
licndiim,& fubindc aliudiinponeiidum efl.

Sc
 Cdp.17 Medicina. ajj
vero tumores etiam obcalluerunt ,
Si &
doIcnt,levat fpongia impoiita,qu2 fubinde
cx oleo , vel aceto vel aqua fiigida expri-
,

5 mitur; aut pari portione inter fe mifta,piK,

CQXA^ alumen. Sunt etiam plura idonea
manibus pedibufque malagmata Quodii
fuperimponi dolor patitur , id quod
niliil ,

tumoreeft, fovere oportet fpongia,

iinc
ioC|ua2in aquamcalidara demittatur in qua ,

vel papaveris cortex vel cucumcris iilve-

,

iiris radix deco6lalit ; tum inducere arti-

culis crocum cum fucco papaveris& ovillo
Jafte.

x^ At ii turaor eft, foveri quidem debet

aquaegelidajin cjuse lentifcus , aliavc ex
i

/ rcprimentibus verbena decoda iit induci ;

^ vero medicamentum ex nucibus amaris

cum aceto tritis j aut ex cerufTa cui con- ,

ao ^^i^iS' herbas muralis fuccus lit adjectus. La-

carnem edit quem ffap\{sp^'
^is etiam,qui ,

Gr^ci vocant , excifus lic ut pedcs ca-

[o ,

piat, demifTos cos,cum dolent,retentofque

ibi levareconfuevit.Exquoin AfTofepuI-
xjchrafaciunt. Etlapidi Alio gratia cft ad
juvandum.
Ubi dolor&imflammatio fe rcraiferunt,
(quod intra dies triginta fit.nifi vitium ho-
minis acceffit ) modicis exercitationibus >
joabflinentia undionibus lenibusutendum
,

cfl lic ut ctiam cum acopo vel liquido ce-

, ,

rato cyprino articuli perfricentur. Equi-

tarc podagricis quoque alienum efl.

Quibuj
 : o
1^4 A. CoRN. Celsi lit.4,
Quibus vero artkulorum clo]orcerti&
tcmporibus revertitur hos ante & curio-
,

fo vidlu cavere oportet ne inutilis mate-

,

ria corpori fuperfit & crebriore vomitu , f

:

& fi quis excorporemetus eft, velalvi

)

dudlione uti,vel ladle purgari. Quod Era-

fiftratus in podagricis expulit : neininfe-
riorespartes faduscurfus pedes repleret
cum e videns fit , omni purgatione non fu- 1
periora tantummodo , fed etiam inferiora
exinaniri.

C A p. XXV I I 1.

De Refe3io7te convalefcentium h moYho. j

X quocumque autcm morbo qiiis con-
I^j^valefcit, fi tarde confirmatur , vigi-
lare prima luce debet nihilominus in
;

ie<f^oconquiefcere:circa tertiam horam le-

niter un<fl:ismanibus corpus permulcere. 2.0
Deinde delcdationis caufa,quantum juvat,
ambulare , circumcifa omni negotiofa a-
ftione. Tum geflari diu multa fricationc
:

coelum, cibos fspe mutare. Ubi

uti: loca,
triduo quatriduove vinum bibit, unoaiitif
etiam altero dieinterponere aquam. Per
haec enim fiet, ne in vitia tabem inferentia
incidat,& utraature vires fuas recipiat.
Cum vero ex toto convaluerit periculofe ,

vitsegenusfubitomutabit, & inordinateso

aget.PauIatim ergo debcbit^omiflis his le-
gibusjco cranfirc,ut arbitrio fuo vivat.

LIBER
 ,

Tff. M E D I C I N A. l^y

L I B E R Q^U I N T U S.

Pr.^fatio.
I X I dshis raalis corporis , qui-
bus victiis rariomaxime fubve-
nit. nunc tranfeundum eft ad eam
medicinse partem , quse magis medica-
lomentis pugnat. Kismultum antiquiau-
thores tribuerunt , & Eraiiftratus , & hi
qui rel^w^e/{)6S?nominaverunt; pr^cipue
tamen Herophilus , deduiftique ab illo vi-
ri i adeo ut niillum morbi genus fine his

i^curarent. Multaque eriam de facultati-

bus medicamentorum miemori^ prodide-
runt qualia funt vel Zenonis vel Andre^
, ,

vel Apollonii , qui Mus cognominarus cli,

Horum autem ufum ex magna parte A-
lofclepiades non line caufafuftuiit ; & , cum
omnia feremedicamenta ftomachum Ise-

dant,maliquefuccifint,adipiius vid:us ra-

tionempotius omnem curam fuam tran-
ftulit. Verum, ut illud in plerifque morbis
if utilius multa admodum corporibus
eft, fic

quasfincme-
noftris incidereconfuerunt,
dicamentis ad fanitatem pervenire non
poiTunt. Illudanteomnia fcireconvenit
quod omnes medicinas partes ita connexse
non poflint; fed ab
5^0funt,ut ex toto feparari
eo nomen trahant,a quo plurimum petunt,
Ergo ut illa qu^ v\a\ curat aliquando
,
,

inedicainentum adhibet j fic illa, qu^ prjc-

cipc
 : ,

15<^ A. CoRN. Celsi Lib.^, ^

cipue medicamentis pugnat adhibere ,

etiam rationem vidus debt,quzB multum

admodum in omnibus malis corporis pro-
Sed cum omnia medicamentapro- 5
ficit.
prias facultates habeant , ac fepe limplicia
opitulentur fspe mifta;non alicnum vi-
,

deturante proponere & nomina, & vires,

Sc mifturas eorum quo minor ipfam cu-
:

miouem txfecjuentibus mora fit. 10

C A P. I.

J) ftmplicihiii facidtatih.m quarumcumqtie

rerum , ex quihuf medieamtnta funt
G^ ^rimo dehis , quas Sanguinem j 5
fupprimunt,
SANGuiNEMfupprimunt,atramenEum
futorium , quod Grseei ^a.>,>i^>Uf ap-
peliant,chalcitis> acacia,& ex aqua ly-
ciumj thus, aIoe,gurami , plumbum com- %Q
buftum, porrum, herbafanguinalis creta ,

veIcimoliaveIfigularis,mify,frigidaaqua,
vinum, acetum, alumen melinum fqua- , ,

ma & ferri & asris ; atque hujus quoque

du^ fpecies funt, alia tantum *eris,alia ru- if
bri xiis,.

C A P. II.
flu<e vulnus glutinent*

GLUTINANT vulnus , myrrh^, thtis,30

gummi, prascipucqueacanthinum
pfyliium , tragacantha, cardamo-
caum , bulbi , lini femcn, n^ilurtium , ovi
album,
 ,,

frf/>.3,4y' Medicina. 25-7

albiioi ,
gliiten , ichthyocolh , vitis alba
contuf cum teftis fiiiscochleae, melco-
6iiim , fpongia vel ex aqua frigida , vel ex

5 vino y vel ex aceto cxpreHa ex iifdem lana :

fuccida , fi levis plaga eft etiam aranea. :

Reprimunt , alumen & fciffile , quod

^if ci vocatur , & liquidum , melinum ,
auripigmentum , ^rugo , chalcitis, atra-
lomcntum futorium.
C A P. III.
Qu concoquant c^ movtantpHS. ,

;ONcoQjiuNT & movent pu$

C^ galbanum
nardum, myrrha% coflus, balfamum,
,
propolis , ftyrax , thuris
6c fuligo & cortex , bitumen , pix , ful-
phur , refina , fevum , adeps , oleum.
C A P. IV.
* Q^i aperiant vulnera,
\TuLNERA aperiunt tanquam ora in
corporibus, quod ivu^tfih Grsecc di-
'

citur, cinnamomum, balfamiim , pa-

^ naces , juncus quadratus ,pulegium , flos

albse viol3E,bdellium, galbanum , refina
tercbinthina & pinea,propolis, oleum ve-
tus,piperjpyrethrum,chamiEpitys, uva ta-
minia, fulphur,alumen,rutasfemen.

30 C A p. V.
Q_u^ purgent,

PURGANT, Erugo,auripigmentu, quod

eifmtKln aGrascis nominatur^huic au-
tcm
 ,

45^ A. CoRN. Gelsi Lih.^.

tem& fandarachsE in omnia eadem vis,
{td validius eft ) fquama a^ris^pumex iris , ,

balfamum,ftyr3X,thus, thuriscortex, re-

/ina,& pinea,& terebinthinaliquida,02n3n-5
the, lacerti flercus , fanguis columbae , & |

palumbi, & hirundinis, ammoniacum

bdellium (quod in omnia idem quod am- |

,

moniacum ,
poteft , fed hoc valentius eft )
abrotonum,ncus arida, coccum gnidium , lO
omphacium , radicula , coa-
fcobis eboris,
gulum,red maxime leporinum(cui eadem,
qux c^teris coagulis, facultas redutiquc ,

validior eft) fel taurinum, vitellus crudus,

cornu cervinum, gluten , mel crudum,!^
mify, chalcitis, crocum,uva taminia, fpu-
ma argenti,galla,f<juama seris,lapis hajma-
tites,minium, coftum, fiilphur, pix cruda
fevum, adeps, oleum , ruta, porrum lenti-
cula, ervum. 2.0

C A P. V I.
H
Qu^ rodant.

RODuNT,alumenIiquidum, fed magis

rotundum , aerugo chalcitis, mify ^ T, ,

fquama reris, fed magis rubri xs ,

combuftum , fandaracha ,-minium finopi- M

cum,calia, balfamum, myrrha, thuris cor- 1
texjgalbanumjrefina terebinthinaliquida, | ^

'

piper utrunque fed rotundum magis, car- 30

,

damomum,auripigmentum, calx,nitrum,
& fpuma ejus, apii femen narcifTi radix , ,

omphaciura, akyonium , oleum ex amaris

nuei
 f^/>. 7.8. Medicina. 2^9
nucibus,alliiim, mel crudum, vinum, len-
tifcus,fquama ferri, fel taurinum fcam- ,

monca, uva t3minia,cinnamomum,ftyrax,

^Tut^Efemen, reiina, narcilfifemen, fal, nu-
ces amara^, ut oleum earum , atramentum
futorium, chryfocolla, concharum ciniif.

C A P. VII*
lo QJ*^ txiddnt (orpus.
MT^ XEDUNT corpus acaci^e fuccus hebe- ,

gj^ nusjserugo, fquama Eris,chryfocoIIar

cinis Cyprius,nitrum, cadmia,fpuma
argenti , hypociftis, diphryges,fal, auripi-
1 5 gmentum, fulphur, eruca, fandaracha, fa-
Jamandra, alcyonium^ ajris flos, chalcitis,
atramcntum futorium , ochra , calx, ace-
tum ,
galla , alumen , lac caprifici , vel la-
Ciiicx marina:, qux7iB-ui*e6Vf^(^i Grascis
lOnominatur , fel , thuris fuligo , fpodium ,

Jenticula, mel, olesefolia, marrubium, la-

pis h^ematites & phrygius, & afius, & fcif-
filis, myii , vinum , acetum.

^
C A p. V r I I.

fi* adurani,
ADUR.UNT, auripigmentum, atramen-
tum futorium , chalcitis, mify, asru-
go, calx, charta combufta, fal fqua- ,

^tJma sgris, fex combufta, myrrha,ftercus &

Jacerti & columbs, & palumbi, & hirun-
,

dinis, piper, coccum gnidium allium, di- ,

phryges , lac utrunque (quod proximo cs-

pite
 ,

z6o A. CoR N. CE L s I Lih. f.

pirerupracomprehenrum eft) veratrum &
albiim& nigrum, cantharides, corallium,
pyrethrum thus, falamandra, cruca , fan-
, j

daracha uva ta^minia, chryfocolla ochra, f

, ,

alumen fciffile , ovillum ftcrcus , cenanthe.

C A P. IX.
Qu<e truflas Klctrihui inducant,

EADEM ferc cruftas ulceribus tanquamiq;

inducunt , (ed prazcipuc
iffne aduftis
ii cod:a eft, flos aeris,
chalcitis, utiquc
arugo, auripigmcntum, mify , & id quo-
gue magis coSum.
'^
C A P. ..
Qu<e truflas ulcerihus refolvant,

CRUSTAS vero has rcfolvit, farinatri-

ticea cum ruta, vcl porro, aut Icnti-
cula, cuimellisaliquidadjcdum eft. lo

C A p. X r.

Qna difcutiant ea , qua inaliquapar'

te corpor^ coierunt.

AD difcuticnda vero ca , quje incor-if

poris partc aliqua coierunt , ma-
xime poflunt , abrotonum hek- ,

nium amaracus alba viola mel, lilium,

, , ,

fampfucus, cyperus, lac, fertula campana,

ferpyllum cupreiTus cedrus , iris , viohiO
, ,

purpurea, narciffus, rofa,crocum,prafium,

jnticus quadratus,nardum, cinnamomum,
cafia , ammoniacum, cera , relina , uva ta-
minia
 Crf/>.ii. 13.14. 15- Medicina. 2<Tr
minia fpuma argenti ftvrax ficus arida,
, , ,

tragoriganiis ,Iini & narcifli femen bitu- ,

men, fordes ex gymnafio, pyrites Iapis,aut

j molaris , crudus vitellus , amars nuccs ,
fuJphur.^

C A P, XII.
Qu^ evocent , c^ ediicant.
10 j~^ vocAT dc cducit ladanum alumen , ,

jn^ rotundum , hebenus, lini femen, om-

phacium, fel, chalcitis, bdelJium, re-
iinaterebinthina& pinca, propolis ficus ,

arida decodla , ftercas columba, pumex,

I f farina lolii, groffi in aqua cocTtijelateriumj
lauri baccaj , nitrum , fal.

C A P. XIII.
Quje exafperata Uvent,
^^9 T JEVANT id, quod exafperatum efl,fpo-
L dium hebenus gummi, ovi album,
lac ,
,

tragacanthura.
,

C A P. XIV.
fi^ Qu< carnem ntitriant , ^ ulcus impleant:

("> AR NEM aiunt,& ulcus implent, refi-

^ na pinea, ochra Artice, mel, afleria-
-^ - ce,,cera, butyrum.

C A p. xV.
50
^ moUiant.
Mo
i..,-,,..
L L
Eretria
I uN
,
T,
nitrum
ses combuflum,
,
papaveris la-
tcrra

chry-
 ,

r
a^i A. CoRN. Celsi Lih. ^.
chryma, ammoniacum ,bclelliiim , ccra ,

fevum, adeps, oleum,ficus arida,fefamum,

fertula campana,iiarcifli & radix & femen.
loCx folia, coagulum vitellus crudus,f
,

amar^e nuces, medulla omnis, llimmi,pix,

cochleacofta cicucxfemen plumbi re-
, ,

trimentum ox&eJcw fte^uZ^if Grseci vo-

,

cant,panaces,cardamomum,galbanura,re-
fina,uvataminia ,fl:yraXjiris, balfamum, ic
fordes ex gymnalio , fuiphur , butyrum
ruta.

C A P. XV I.

QH<e cntem purgent.

j^
CUTEMpurgatmel, fed magis, lieft
cumgalla, vel ervp , vel lentieula,
vel marrubio, veliride , vel ruta, vel
nitro, vel sBrugine,
*^''
C A P. XVII.
Pe miflttris pmplicium rerum j c^de
ratione ponderum.

I^xposiTis fimplicibus facultatibus,

"^ dicendum eft,quemadmodum mifce. ly j

antur,quEque ex hisfiant.Mifcentur.
autem varie neque hujus ulliismodus eft,
,

cum ex fimilibusalia demantur , aliaadji-

ciantur j iifdemque fervatis ponderum ra-,

tio mutetur. Itaque, cum facultatum ma-30:

tcria non ita multiplcx fit , innumerabilia
mifturarum gcnerafunt; quE comprehen- ,

ii fi poffent , tamen elTet fupervacuum. j

Nam
 ,

Cap. 17. M E D I c I N A. 1^3

Nam & iidem effecflus intra paucas com-
politiones fiant, & mutare eas cuilibet, co-
gnitisfacultatibusjfacileeft, Itaquecon-
, 5 tentus his ero , quas accepi velut nobililli-
mas. In hoc autexn volumine eas explica-
bo , qux vel deficlerari in prioribus po-
j
tuerunt ; veladeascurationespertinent
ij quas protiuus hic comprehendam lic ut ,

\\
iotamen quiemagiscommuniafunt,limul
,

!]
jungam. Si qua lingulis vel etiam paucis ,

1 commodata funt , in ipforum locum dif-

j
feram.
jt
Sed 8c antefciri volo , in uncia pondus
:|
J 5 denariorura feptem effe. Unius deinde de-

1
naiii pondus dividi a me in fex partes , id
i
eftfextantes, ut idem in fextante denarii
^ habeam , quod Gr^cihabent in eo quera ,

fl/3eAof appellant. Is adnoilra ponderare-

lolatus pauloplus dimidio fcrupulo facir.
2.. ^td Malagma , (^EmplaJhrum c5- ,

TaJitUus inter fe dijferant.

Malagmata vero , atque emplaftra , pa-
ftillique,quos T^t^iaxasGTXci vocant,cum
ijplurimaeadem habeant^diiFerunt eo,quod
malagmata maxirae ex floribus eorumquc
ctiara fiirculis,emplafl:ra paflillique magis
cx quibufHammetallicis fiunt.Deindema-
Ugmata contufa abunde mollefcunt: nam
ofuper integram cutem injiciuntur: labo-
riofe vero conteruntur ea , cx quibus em-
pJaflra paflilliquefiunt;nela:dant vulnera j
cum impofita funt. Inter cmplaflrum au-
tem
 , 1

2(54 ACoRN. Celsi* LJh.f^

'

tem &paftillum hoc intereft, quod em-

plaftrum utiqueliquatialiquidaccipit: in
tantum arida medicamentaaliquo
paftillo
humore junguntur Tum emplaftrum noc f
modo fit. Arida medicamenta per fe terun-
tur : dtinde miftis his inftillatur aut ace-
tum, aut fi quis alius non pinguis humor
accefTurus eft ; & ea rurfus ex eo teruntur.
Ea vero, qua:liquari pofTunt, ad ignem fi- lo
mul liquantur j & fi quid olei mifceri de-
bet , tum infunditur. Interdum etiam ari-
dumaliqiiod exoleopriuscoquitur. Ubi
fadla funt , quse feparatim fieri debuerunt
in unum omniamifcentur. At paftilli hxc 1
ratio eft. Arida medicamenta contrita hu-
morenon pingui,ut vino vel aceto^cogun-
tur, & rurfus coat5la,inarefcunt: atque,ubi
utcndum eft , ejufdem generis humoredi-
luuntur. Tum emplaftrum imponitur,pa- 2.0
ftillus illiuitur , aut alicui molliori , aut
cerato mifcetur.

C A p. Xv I 1 1.

De Malagmatis. tj
I. iSMaUgma adverfus calidaspodagr/u.

Hi s cognitis , primum malagmata

fubjiciam"; quae fere nonfuntrefri-
gerandi, fed calefaciendi caufa re- ,

perta. Eft tamen, quod refrigerare poteft; 5P

ad calidas poda^ras aptum. Habet galls &
immaturae &alterius, coriandri feminis,
cicutjE, lachymjearidx, gummi, fingu-
lorum
 ,

Cd^.iS. Medicina. i6f

lorum pleaum acetabuium ccratieloti, ,

quod mzskv^o* Grxci vocant felibram. ,

Reliqua ferc calcfaciunt. Sed quxdam Ai'>

5 gerunt materiam,qua:dam
extrahuntjqua:
i-msaricviM vocantur pleraque certis par-
;

tibus membrorum accommodata funt.

2.. fJMalagma ad materiam extrahendam.
materia extrahenda eft ut in hydro-
Sipico , dolorc
in lateris ,
,

inincipiente
abfceflii, in fuppurationequoque me~
diocri,aptum eft id,quod habet rclin^ ari
da:,nitri,ammoniaci, galbani, fingulorum
P.*. CZTX p. *. Aut in quo hsecfunt : acru-
1 5 ginisrafae^thuris, linguIorump.il. *.am-
moniaci falis p. vi. *. fquamx ieris , cera^,
fingulorump.riii.^.refinaearidje.p.xii.
*. aceti cyathus. Idcmprajftat cumini fa-
rinacumflruthio,&melIe F. 11.*.
20 3. fJMalagma ad jecur dolens.
Si jecur dolet , id in quo efl balfami la-
chryma: p.xi i. *. cofii,cinnamomi,caiTia-
corticii,myrrh2e,croci,junci rotundi, bal-
famifeminis, iridis illyricse , cardaraomi
15 amomi, nardi,fingulorum. p. xvi. *. Qui-
busadjicitur nardinum unguenrum do-
xiec cerati craffitudo Et hujus cjuidcm
fit.

rcccntis ufus eft: vero fervandum eft , re-

fi

finas tcrebinthin*e p. xv i.*. cers p.x.*. cx

JOvinoIcnicontunduntur , & cum comif-
centur.
^.x^alagmaadUenem.
At,fi lienis torquet,gIandis, quam fjtv^"
166 A.CoRN. Celsi Lih.^.
^ihcucv Grxci vocant cortex & mtrum ,

paribus portionibus contunduntur , re-

Ipergunturque aceto quam acerrimo : ubi
cerati craflTitudinem habet linteo, antc in ,
5
aquafrigida madefadtOjinlinitur, & fic im-
ponitur , fupraque farina ordeacea injici-
tur: fedmanere ibi non ampJius fexho-
risdebe-t, nelienemconfumat: fatiufque
eft id bis , aut ter fieri. 10
/. Malagtna commune pluribtis.

Communeautcm & jocinori,& lieni, &

abfcefribus,&: ftrumae , parotidtbus, articu-
Jis, calcibus quoque fuppurantibus , aut
aliter dolentibus etiam concoftioni ven-
,
1^
rris, Lyfias compofuit ex his opopanacis, :

galbani, refina:, fingulorum P.ii. * am-

moniaci , bdcllii, ccras , fevi taurini , iridis
arida: p. 1 1 1 1 .*. cachryos acetabulo, pipe-
ris granis quadraginta. qux contrita irino 20
imguento tcmperantur.
6, Malagma ad laternm dolorem.
Ad latcrum autem dolores compofitio
cft Apollophanis in qua funt refina: tere-
: ,

binthinas , thuris fuliginis , fingulorumi^

?. I V. *. bdclIii,ammoniaci,iridis: fcvi aut
vitulini , aut caprini a renibus , vifci, fin-
gulorum P. IV. *. Hasc autem omncm do-
lorcm levat,dura cmollit, mediocritcr ca-
lefacit. 3
7. Ad idem AnireM.
Adidcmyalct Andre quoquc malag-
ma, quod etiam rcfolvit,humorcm educit,
pus
 ,,

Cdp. i8. MedicinA, atf/

pus maturat , ubi id maturum efl , cutcm

rumpit, & ad cicatricem perducii Prodeft .

impoiitum minutis majoribufque abfceffi-

jbus: item articulis,5c coxis, & pedibus
dolentibus item, fi quid in corpore coIJi-
:

fum cft, reficit : praecordiaquoqucdura &

inflata emoUit: ofla extrahit: ad omniade-
nicjue valet , qua: adjuvare calor poteft. Id
lohabet ceras p, xi. *. vifci, fycamini, quam
fycomorum vocant , lachryma: fin-
alias ,

gulorum P. I. *. piperis & rotundi , & lon-

gi , ammoniaci thymiamatis , bdelli, iri-
dis Illyricse cardamomi , xylobalfami ,
,

1 5 thuris mafculi, myrrhas, refinaj arida: , fin-

gulorum p. X.*. pyrethri, cocci Gnidii,

-Ipumasnitri , falis ammoniaci, radicis ari-
ftolochix Creticac, cucumeris agrcftis ra-
dicis , refina; terebinthinas liquidx , fingu-
aolorump.xx. *. quibus adjicitur unguenti
irini ,
quantum fatis eft ad ea mollienda
atquc cogenda.
8. Malagmata ad ref$lvenda , quaedfiriffa
fnntj &- moUienda , qua d*tra Jtmti

2j d- digertnda, qttit coeunt,

Prascipuum vero eft ad refolvenda , quas

adftridla funt mollicnda , qua: dura func ,
,

digerenda , qua; coeunt , id, quod ad Poly-

archum authorem refertur. Habet junci
I
3oquadrati, cardamomi, thuris fiiliginis
amomi , ccrae , rcfina: liquid , pares por
tiones.
 ,

^6t A. CoRN. Celsi Lib.'^.

^9. KAlidmalagmaadeadm
Aliud ad eadem Nilei : crocomagmatis,
guod quafi recrementum ejus cft p. i v, *. ,

ammoniaci thymiamatis , cerce , iinguio-y

rum p.xxx. *. ex quibus duo priora ex ace-
to teruntur , cera cum rofa liquatur , 8c
tumomnia junguntur.
10. Malagma Mofchi ad moUiendttm.
Proprie etiam dura moUit id,quod Mo- 1 o
fchiciledicitur. Habet Galbani unciam ,
thuris fuliginis p. iii. *.cerae , ammoniaci
thymiamatis trientes ,
picis aridse p. 1 1. \
raccti hemina tr.
II. MalagmaMediaddigerenda,qucoeinit. jy
Fertur etiam ad dirigenda, qua; coeunt,
fub authore Medo:quod habet ctxx p.i 1 1.
^. panacis p. *. femis , fquama; ^Eris , alu-
minisrotundi , itemfciflilis , fingulorum
p, I. *. plumbi combuftip. i.*. &femis.2.6
la, MalagTfta TaKthemi tid eadem.
Ad eadem Panthcmus utebatur , calcis,
P.*. femis, finapis contriti, item foeni
fraici , aluminis , linguiorum p. i . *.fevi
ubuli p. II. *. & femis. i^
13, Malagma ad Jirumas.
Adftrumam multa mala^matainvenio.
Credo autem quo pejus id malum cft
,

oiinufque facile difcutitur , eo plura eilc

t^ntata ; quaj inperfonis varie refponde-30
Tunt. Andreas author eft , ut ha:c mifcean-
tur: urtic*e feminis P. i. *. piperis rotundi,
bdcliii, galbani, ammoiuaci thymiamatis,
rcfinw
 Cd[>. 1 8. M D I C I N A. 1^9
relin^aridsc, fingulorum P. iv. *. rcfina:
liquidx cer^e , pyrethri, piperis longi: la-
,

^iicae niarin^e feminis , fulphuris ignem

jnoncxperti, quod ftai/g^ vocatur , pares
portiones.
14. t^litid Miconis ad idem.
Hoc autem Miconis eft: fecisarida:,
aceti ,ipuma: nitri ,faJis ammoniaci , fina-
Ibpis, cardamomi, radicis cucumeris filvc.
^ris , reiTna: , fingulorum p, i v. *. Qu*e ex
iem' vino contunduntur.
1 5". Aliud malagma ad idem valens.

Expeditius ad idem fit, quod habet vifcf,

ijieJiniftercoris, refinse, fulphuris ignem
non cxperti pares portioncs. t in quo eft
/iiJphuris p. i. *. Japidis, quem pyriten vo-
cant, IV.*. cumini acctabulum. Item
p.
in quo cjufdem pars una, fuJphu-
efi Japidis
aorisdu^Bpartcs, refinae tcrcbinthinae partcs
rres.
1 6. Malagma adjirnmam , & phym ata.
Arabis auteni cujufdam efl ad flrumam,
& orientia tubercula ,
vocan-
qua: ^uftesTw
15 tur quod ha;c digerit. Habet myrrha, fa-
,

Jis ammoniaci, thuris, refina & liquida: Sc

Axidx , crocomagmatis, cerae, fingulorum

p. I, *. Japidis ejus,qucm moJedi/t vocant,
p. I v. *. quibus quidam adjiciunt fulphuris
50p.11.*.
17. tJMalagmaadflrtmam^ ^tubera, ^
Efl etiam proficicns inflruma ; &in Im
M 3 tubc-
270 A. CoRN. Celsi Lib.y f^

tnberibus, <]uae difficultcrconcoquuntur;

& in his, quae xcpxtveti^t] vccantur, quod ex
his conflat : fulphuris p.ii.*. nitrip.iv. *.

niyrrhsp.vi.^.fuliginisthurisp.^.remis,^
ialis ammoniaci P. iii.*. cer^ p.i.*.

18.iJMal^ma Protarchi adfarotidas i ^

favKm ) ^malatiktra.
Protarchus autem ad mxpuTia^ess atquc
tubercula, qu^fe6?i/xijgi^c , id eft favi, vel 10
nominantur, item mala ulcera,pu-
^pvfieiTK
micis, refinas pine^ liquida , thurisfuli-
^inis fpuma nitri , iridis, fingulorum
,

P.vii I.*. cum cer^ p . ix. *. mifcebat, hif-

que olei cyathum & dimidium adjiciebat. i $ ]

19. CMalagmaadverfus pannm, dr phymata,

Atadverfuspanum,tnm primum orien*
tem, quod ^wyg^Xcy Grseci vocant , & om-
ne tuberculum, quod <pv(>tM nominatur,
mifcetur ochra, qua; Atcice nominatur,26 1

cum duabus partibusiimil^, hifque , dum

contun<luntur
, fubinde mel mftillatur ,

donecmalagmatis craffitudo lit.

2.0. (JMalagma adverfw phymata.

Difcutit etiam omne tuberculum, quod if

^ifA vocatur, lA , quod habet calcis , fpu-
mx , piperis rotundi , fingulorum
nitri
galbani p. 1 1.*. falis p. i v. *. quas
P. i. *.
cxcipiuntur cerato ex rofa fado.
2 1 . CMalagma ad fupprimendnm omne , 3 O
qtiod abfcedit.

Supprimit quoque omne ,

quod abfce-
dit, id, in quo eft galbani, fabae frcfTx, fin-
gulo- ^
 Cap i8. Me DiCiN A. 271
giilorum,p. i.*.myrrhas, thuris jcorti-
cis cx radice capparis, lingulorum P. i v.*. ,

Satilque omniaabfcedentiadigerit murex

5 combuftus & bene contritus aceto fub-
, ,

indt adjedo.
2.. Malagma ad fangtiinem fttpprimendiim.

At , li redle im-
plus fatis fanguis fubit ,

ponitur quod adveifus phymataquoque

,

lopoteft. Conlht ex his: bdellii,{lyracis, am-

moniaci, galbani, refinje & arids & liqui-
dx pinex item ex j lentifci , thuris , iridis,
fingulorump. 11.*.
2,3. ^JMalagma ad carcinomata ^ fhj-
IJ mata lenienda.

Carcinomata vero & phymata commo-

de his leniuntur: galbani, vifci , ammonia-
ci,refinasterebinthina2iingulorum p. i.*.
Ct\i taurini p. *.femis fecis combufta;
,

20quam maxima portione , dum id ficcius

non faciat , quam qSq malagma oportet.
24.Malagmt ad faciem covtufam eJHfqife livorem.
Quod (ifaciecontufalivorfubcruentus
eft h^ec compoiitio nodte & dieimpofita
,

if tollit Ariftolochi^ , thapii^e , iingulorum

p. n.*. bdellii, ftyracis ammoniacithy- ,

miamaris galbani, relinss aridas, & ex len-

tifco iiquid^ , thurismafculi , iridis lUyri-
cae, cerx, iingulorum r. i v. *. Eidem faba
joquoque impolita proficit.
25". CMalagmata oDiU^miTiiXet ad aperiendum.
Sunt etiam qu^edam malagmata, qua-
aftt^lio/lma Gtxci vocant , quoniam ape-
M 4 riendi
 1 :.

272' A. CoiiN. Celsi Lih, ^.

riendi vim habcnt. Quale cft , qiiod ex his
conftat : piperis longi/pumas nitri , fingu-
iorum p. 1 1. '^. erytimi p. i v. .* qux cum
melle mircentur. Idoneaque etiam ftrumae y
aperienda Aint. Ejus generis , vehemen-
tiufque cx his eft,quod habct calcis p.iv.*.
piperis grana fex, nitri, cerx , lingulorum
P. X.*. mcllisp. III.*. oleiheminam.
a.6. Miconis malagma y ad refolvendum ape- 10
riendnmqne acpirgandum,
Miconis quoque eft, quod refolvit, ape-
rit,purgat.Habet alcyonium, rulphur,ni-
irum , pumicem pari pondcre ; guibus ,

tantum picis & cctx adjicitur , utnat cc- 1 y

,

rati cralfjtudo.
Jt7. Malagma ad ojfa & nervos.
Ad ofta autem Ariftogenis , fit cx his
"*.
fulphuris P. I. rcfina: tercbinthinae , ni-
tri fpuma:, & cxfcilla partis interioris ,io
plumbi eloti , fingulorum P. ii. *. thuris
fuliginis p. v 1 1 1.
'^.
ficus arid^ quam pin-
guiffima*, fevi taurini,finguIorum P. vi 1 1.
* cers p. X1 . Macedonicas p v i
*. iridis .

*.fefami frifti acetabulum. maximequeif

nervis & articulis malagmahoc convcnit.
28. MalagmaEnthyclei adarticnUs t

^
ad omnem dolorem.
Euthyclei quod eft,& ad articulos, & ad
omnemdolorem,&advelica;,&adrecenti3o
cicatrice contraftos articulos quas yxw- ,

hoci Gvxci nominant ,conveniens , habet

fuliginis thuris acetabulum,refina! tantun-

dcm.
 ,,

Cap. 18. Me D ciN A. I 273

dem ,
galbani fine fiirculis fefcunciam , am -
moniaci,bdeIlii, lingulorum P. "^'cera: p.*.
femis. Aliud item fit , cpod Iiabet iridis
5 ammoniaci , galbani , nitri , lingulorum
p. XIV. *. refinae liquida: Fvi.*. cerasp.
XVI.*.
29. t3falagma Sofagora ad deUres articnlorum.
Ad dolores articulorum Sofagorse :

loplumbi combufti, papaveris lachrymse ,

corticis hyofcyami , ftyracis peucedani ,

{cvi , refin^ , cer^ par pondus.

3 o Chryjippi malagma ad idem valeni.
.

Eft& Chryfippi : refina; liquida:, fan-

i^darachae, piperis , lingulorum p.xii.*,
quibusccrajpaululumadjicitur.
31 . Ctejiphontts malagma ad idem valerts ^
adparottdas-i ^phym tta, <d- firwmam,
Cteiiphontis cerje Cretica: refinse tc-
: ,

lorebinthinse , nitri quam ruberrimi , fingu-

lorum p.*.femis olei cyathi tres. Sed id ,

nitrum ante per triduum , inftillata aqua,

teritur, &cumfextario ejus incoquitur,
donccomnishumorconfumatur. Prodcll
iSvero ca compofitio ctiam ad parotidas,
phymata, ftrumam omnemquc coitum ,

humoris emolliendum.
32. Malagmaadarticwlos,
Ad articulos , fici quoque arida; partem
30 ncpetae miftam j vel uvam taminiam fine
feminibus cumpulegioretfte aliquis im-
ponit,

M 5 3).W<r*
 , 5

274 A. CoRN. Gelsi Lih.s,

33. Malagma jiriflonts, adverfns podagrait ^
recentia phymata , e$- omnes dolores,
Eadem podagrae prasiidio fant. Scd ad
cam fit Aiiftonis quoque, qiiod habet nar- ^
di , cinnamomi cham^leontis
, caffiae ,

junci rotiindi , fingulorum p, viii.^.fcvi

caprini ex irino liquati p xx. * iridis p. i .*..

que in accto quam acerrimo jacere per xx.

dies debet. Idem autem etiam reccntiaio
phymata dolorefquc omncs difcutit.
34,. Theoxeni malagma ad ^edum dolores.
AtTheoxcnus adpedum dolores , (t\i
A renibus partem tertiam falis partes duas ,

mifcebat , hifque membranulam iJlitamio

imponebatjtum fuperinjiciebat ammonia-
cum thymiamainaceto liquatum.
35. Numenii malagma ad podagram , cateros'
que articnlos indnratos.
At Numenius podagram , cieterofque 1

articulos induratos hoc molliebat, abro-

toni, rof^ aride, papaveris lachrymae, iin-
gulorum p. III. *. relinae tcrcbinthinae
p. i V, *. thuris fpuma: nitri fingulorum
, ,

P. VI II *. iridis, ariftolochiicfingulorum 1 5
P.xii.*. ccra:. p, iii.*. quibus adjicitur
cedrieE cyathus unus , olei laurini cyathi
frcs, olci accrbifcxtarius.
3 6, Dexii malagmayji qttando caUits in
articnlts increvit. 30
Siquando autcm inarticulis callus in-
crevit, Dcxiusdocuitimponcrc, calcisp.
IV.*. ceruiTsBi. viii. *. rcfin pincjgp.
 Cap.i9' Medxcina. 27^
XX. *. piperis grana xxx. cerse p. 11.*.
Q^iibus, dumcontunduntur, heminavi-
nilenisinftillatur.

C A P. X I X.

De Emplajlris.
autem nulk majorem
Exufum emplaftris
praeftant , quam quas cruentis
10 protinus vulneribus injiciuntur. Vw-
/14.06 Grzci vocant. H^c enim reprimunt
inflammationem , nili magna vis eam co-

git; atque tum illius quoque impetum mi-

nuunt , & glutinant vulnera , quas id non
1 5 patiuntur cicatricem iifdem inducunt.
, 5c
Conftant autem ex mcdicamentis non pin-
guibus idcoque hirmvTK a Grscis nomi-
nantur.
I, 'BarbarHmemplaftrnm nigrum qnodcrnen'
10 tis protmw vulneribia injicitttr.

Optimum ex his eft , quod Barbarum

nominatur. Habet enim^ruginisrafae p,
XII.*. fpumae argenti p.xx. * aluminis,
picis arid^E , refinae pineas arida: , fingulo-
ijrump. I. *. quibus adjiciuntur olci & aceti
lingulse heminae.
2.. Choaconemp!ajirHmmffrHmi adidemvalens;
Alterum ad idem, quod choacon vocant,
habetfpumeeargenti P. x. *. refinaj arid^
jotantundem. (puma prius ex tribusolei
fed
heminis coquitur. Hisduobus emplaftris
color ni^er eft. qui fere talis fit , cx picc
atque rdina ut ex bitumine nigcrrimus j
:

M <5
 .

Ijd A. C O R. N. CE L S I i/&. 5.
exairugine, aut jeris fquama , viridis ; ex
piinioruber ; ex ccrufla , albus.
3. Xajlliconemplaftrnm nigrtim ad idem
Pauca:admodum compolitiones funt , %
inquibus aliquid miftursE varietas novat.
Ergo id quoque nigrum eft quod ZaviT^i' ,

0 nominatur, Habet opopanacis p. i .*

galbani p. 1 1. "*. picis, &: relinae , fingulo-
rum p. X. "^.
oleidimidium cyathum. ^o
Smaragdimtm emplaftrum ad idem.
4.
At, quod perviride eft,fmaragdinum ap-
"*".
pellatur.in quo funt refinse pineas p. 11 1 .

cer^P. I. ^ ^ruginis, p.^.femis, thuris

pollinis p. 1 1.
"*".
olci tantundem , & acetij ^ 5

quopollen & aerugo in unum cogantur^

5* Emplaftrum rufum ad idem
. .

Eft etiam coloris fere rufE , quod cele-

riter ad cicatricem vulnera perducere vi-
detnr. Habet thuris P. i. "*".
refina^ p. 11 .
*. zo
iquama a^ris p. in .*. fpuma^ argenti p.xx.
"* cerac p. c. *. olei heminam.
6, OTW5tc.;j?'<iv emplaftrum ad idem.
Prajterea eft, quod wwg^-xo^iij^xov a gla-
tinando vocant. Gonftat ex his: bituminis, ^.y

aluminis fciffilis P. iv. *. fpum^ argcnti

p. iv./*. & olci vctcris hemina.
7. Cephalicfim emplaftrttm "Fhilotx ,
capiti conveniens.

Prastcreafunt quxdam gcnerisejufdcm, 50!

quje quia capitibus fradis maxime con-
,

veniunt, xKptthtxu aQrascis nominantur.

.Philotje coiiipolitio habct terr^ Eretriai.
chalci-
 .

Caf.i9. Medicina. 2/7

chalcitidls , fingulorum p. iv. *. myrrha:
ariscombuftijiinguloriim P.x.'*'. ichthyo-
coila; P. V I. ^ seruginis rafa; , alurainis ro-
f tundi mifyos crudi arillolochias fin^u-
, , ,

Jorum p.v 1 1 1.*. fquamse a;ris P.xx. "^. thu-

ris mafculi p. n.'*^. cera: p. i.*. rofe,& olei
acerbi, ternos cyathos aceti quantum fa- ,

tis eft, dum arida ex eo conteruntur.

I O 8 . Emplafirum viride ad idem valens,
Aliudadidein viride. Habeta^ris com-
bufti,fquamsa;ris, myrrha;, ichthyocol-
la:, lingulorufij ?.v i .*. mifyos crudi, aeru-
. ginis rafa:, ariftolochisCj al umini? rotundi,
f^lingulorum P.viii.'*^. ceras P. vi, ^ olei
hcminam , aceti quodfatis fit.

. >
p. Tetrapharmacitm emplafirum , ad
1; pus movendum.
Puri autem movendo non aliud melius,
toquam quod expeditiffimum cft, Scrzriu-
0tcpucixati Gr^cis nominatur. Habetpa-
rcs portiones cer.'E ,
picis, reiin^, fevi tau-
rini, fi id non eft , vitulini.
I o. Enneapharmacnm emplafirtm, adpus roo-
%c vendttm , &
adpurgandum valens.
Altcrum ad idem civitf^fi^pfieiitoynomi- ,

naturj quodmagispurgat. Conftatexno-

vcm rcbus, cera, melle , fevo, refina, myr-
rha, rofa , medulla vcl cervina vel vituhna
30vel bubula, oefypo, butyro. Quorum quo-'
^cpondera paria mifcentur.
1 1 . Emplafirat qmbns utriufque reifacnltaseji
Sunt autem qudam empUftra , quibuj
utriuf-
 ,:.

278 A. C o n N. C E L s I. Lib. 7
utnufqiie rei facultas eft. quar, nifi lingula
habenda Jitj meliora funt. alias detcriora
nec nili cum utraque opus eft aut in lin-
, ,

gulisiinguloruminopia utenda veniunt:^ ,

fed in copia rejicienda funt ; his potius ad-

hibitis , qu^ idquod eo tempore
proprie ,

opus cfl:, confequuntur. Exemplicaufa duo

proponam.
i^ttalum emplafirnxt ad vulnera. j^
Eft.igitur ad vulnera AttaIum:quod ha-
bet fquamas^eris p. vr. *. thuris fliliginis
p.xv. *. ammoniaci tantundem , relina:
terebinthinas liqaids p.xxv. *.fevitauri-
ni tantundem , aceti heminas trcs, oleii^
fextarium.
Jdai emp'afirH7n , fraSto capiti
accommodatnm.
Atinterea, qux frado capiti accom-
modantur habent quidam id, quod ad au- 10
,

thorcm Jud^um refertur. Conftat ex his

hlis p. I V. *. fquamaj xtis rubri,Eris com-
bufti, iingulorum P.xn. *. ammoniaci
thymiamatis , thuris fuliginis refinajari- ,

da2, iingulorum p.vi.*. refinaeColopho-t^

nia2, ceras, fevi vitulini curati, fingulorum
p. XX.*. additur accti fefquicyathus olci ,

minuscyatho. Quse n^fetTrJjfd^u Grxci

appcllant, nos curata vocamus, cum ex fe-
yo puta omnes membranulse diligcntcr^o
cxcmptsfunt, aut cx alio medicamcnto.

12. Ent'
 ,

Cap. 19. M E D r c I N A. Z79

12. Emplaftra ImcoTcf.^ncii.
Sunt ctiam qu^dam eroplaitrariobilia
ad extrahendum.quae ipfa quocjue imcorci^-
^xu nominantur. Quale eft,quod, quia lauri
baccas Iiabet , hu J)x<f>tiJhv appellatur. In
eo eft , relinas terebinthin^ F. x. *. nitri
cerae, picis aridse, baccarum lauri, lingulc-
rum oleipaululum. Quotiesau-
F. XX. *.
10 tem baccam,aut nucem, aut limile aliquid
pofuero, fcire oportebit , antequam ex-
pendatur , ei fummam pelliculam efle de-
mendam.
13. i^liHd ^iu^^yiJ^v adextrahendttm ^

15 ^ ptts ntiyvendum.

Aliud codem nomine quod puri quo- ,

que movendo eft. Sevi vitulini , ammo-

niaci thymiamatis, picis , cer^e, nitri, bac-
carum lauri, refin^e aridse, ariftolochiic ^
,-^Opyretjhii ^ pares portiones.
14. Philocratis emplaftrum, adextrahendm^
<ir pus movevdtim.
Prsetcr hasc, eft Philocratis : quod habet
falis ammoniaci P. vi i. *. ariftolochia; p.

2,5 VI n . *. ceras , refinas terebinthinae , fuli-

^ims fingulorum p. xv.*, fpum*e
thuris ,

argenti p. XXXII. * Qiiibus, utpusquo-

.que moveant , iridis P. 1 1 1. *. galbani p,
VI. *. adjiciuntur.
%0 I f . 'VoTtei^i emplaftrum , ad extrahendnm.
Optimum tamen ad extrahcndum eft

id , fimilitudinc fordium \vieaihs

quod a
Graeciappeliant. Habctmyrihae, crocia
iridisj
 j
x8o A. C o JL N. C E L s I Lih. j.
iridis , propolis , bdellii , capitulorum pu-
nici mali, aluminis fciflilis & rotundi, mi-
fyos j chalcitidis atramenti futorii codi ,
,

opopanacis , falisammoniaci, vifci, tingu-^

Joruni p. 1 V.*. ariftolochia? p. vi 1 1."^. fqua-
mcca^ris p. xvi.'^. refinas terebinthinas p.
LXxv. *. cer^B , & fevi vel taurini vel hirci-
ni lingulornm ?. c.
"*".

j6. Emplafirttm Hec^tsi i ad extrahendum: lo

Hecataso quoque authore emplaflrum
generis ejufdem fit ex his galbani p. 1 1**. :

fuliginis thuris p.iv. '*'.picis P.vi. *. cera;,

& reiinx terebinthinje , fingulorum p.
VIII.*. quibus paulum irini unguentii
mifcetur.
17. ^lexandrintm emplajiram viride y
ad extrahendum.
Valenfque ad idem emplaftrum viride
Alexandrinum ft. Habet aluminis fcif-io
filisp. VIII. "^.
ammoniaci, p. vii.*.
falis

fquamasaeris p, xvi. ^myrrhse, thurislin-

gulorum p. xvi 1 1. "^. cerae p. c l. *. refinae
Colophoniae autpine:e p. cxc. *. oleilie-
minam , aceti fextarium. iy
18 "De emflaftris exedeniibtts.
Quajdam autcm funt emplaftra exeden-
tia,qu*B ativlixk GrsEci vocant. quale eft idj
quodhabet refinas terebinthina: , fuliginis
ihu ris , fingulorum p. 11 .
*. fquama: a-ris 3 o
p. r. *.Iadani p.ii. *. aluminis tantundcm,
fpuma; argenti p. i v. *.

j^Em^

'i
 ,

C4p,i% Medicina. iSl

ip. EmplaflrHmi qmdeKefl corpitSii^ "Jfa refelvit^
&fupercrefl:entem carnemcoercet.
Exeft etiam vehementcr corpus , atcjuc
f ofla (^uoque refolvit , & fupercrcfcentem
carnem coercet id, quod habet ipumae ar-
gcnti jfquamaj a^ris , uncias fingulas ; nitri
ignem nonexperti , lapidis Afii , ariftolo-
chia: p. fextantes , cer^, refin^ terebinthi-
10 ns, thuris, olei veteris, atramenti futorii
falis ammoniaci p. fcmis, a^ruginis rafa; p.
befTem, aceti fciiluici heminam , vini ami-
nasitantundem.
20- Emplaflra adverfus morfus , hUm &
jr recentiora vulnera.
Emplaflrum Diogenis nigrum.
Sunt etiam adverfus morfiis queedam aC-
Commodata j quale efl: Diogenis nigrum :
quod habct bituminis, cera^j reiin^epinea:
40 arida;, fingulorum p.xx. ^ fpumas argenti
p.c.'*". oleifextarium.Aut in quo funtfqua-

ma: a:ris. p. i v. *,. cerufl^,Sd asruginis rafac,

finguiorum p. v 1 1 1. ^ ammoniaci
p. x ii

fingulorum.p.xxv.*,
*. cersjrefinae pincaj,

if fpurnas argenti p. c.^olei fcxtarium Aut iil .

quofuntfquaraaexris p.xiv. galbani p. ^*".

VI.*. ccrufras,& leruginis rafa;,finguIorum

p. viri. ^ ammoniaci p. xii.cerse, rcfina:
pinea;,finguIorum p. l.v. *. cx quibus fpu-
3 omaargenti concoquitur.
21. Epbefinm emplaflrum rubrum ,
ad idem valens.

Rubrum quoque emplaflrum quod E- ,

phc-
282 A. CorLN. Celst Lib. ^.

phefium vocatur,hiic a^tum eft.Habetrc-

finas tcrebinthinaj p. ii. "^.
galbani p.iv."^.
minii iinopici p. vr "^.
thuris fuliginis p.
vr.^^^.cer^e p.viii.'*". fpiunaiargentip.LViiS'
*. olci veteris heminam.
22. i^liHd.emplafirKm i adidemvaletis. -
Item id , quod ex j fquama:
his conlLit
ris, thuris fuliginis, iingulorum p. iv. *.
galbanip.vi. "^.
falisammoniaci p.xii.z.^^.io
cer^ p.xxv.^ olei tribus heminis.Hsc au-
tem aliis quoque recentioribus vulneribus
re<flcimponuntiir.
23, Al\)%Qt emplafira, non gravibus vttlneribus
accommodata,^ maximefenilibtis. I
f
Sunt ctiamalba Icnia , Mvkcc Grajci vo-
cant, fere non gravibus vulneribus accom-
modata, prajcipucquefenilibus. Qualeeft
quodhabet cerulTas ?. lii."*^. fevi vitulini
curati, & cerse fingulorum p. lviii. ''.lo
,

olei heminastres, exquibusca ceruiTaco-

quitur.
24.. Elephavtinnm emplajirnm.
Aliud,quod habet cerufTa; p. xx. *. cer^.
p. i.v. '^. oleiheminam, aqu^e fextarium. 2-5

Qnx quoties adjiciuntur cerufl^ vel fpu-

n\x argenti,fcire licet illa ex his coquen- ,

da ciTe. Eftaatem ea percandidacompoli-

tio qu^ fupra pofita eft , ideoque elcphan-
,

tina nominatur. 3
2/. Lenia emplafira.
Lenia quoque qusedam emplaftra funt ,

qu^ ht^^ fere Grseci nominant ; ut id

quod

i
 ., .

Cap.19, Medicina. iB^

quod habetminii p. iv. *. rpiims argenti
p. XXV. *.cer^,& adipis fuill^, iinguiorum
p. XXXV. *. vitellos ovorum quatuor.
5 26. Emplajlrnm lene.
Alia compolitio generis cjurdem: cera;
refinae terebinthina: , lingulorum ?. v."^
ccrufl^ VII r "^. fpums argenti, plumbi
p. .

retrimcnti , {ncaoJici^ f4$h.u^^^ Gixci vo-

I o cant)linguIorum p.x. *. cicmi olei,& myr-
tci, iingulorum hemin^ tertia.

^J' Archagathi emplajirnmlene.

Alia , cju^ ad authorem Aichagathum
refertur: a^ris combufti, fin-
mifyos codi,
Jf gulorum p. iv.^ceruflas codlae. p.vi 11.*
rclinse terebinthina p. x. fpumae argenti "*".

p. vi. *.
aH. Emplajira ejufdem generis-, ad leniendnm aptO'
Etiamnum generis ejufdem fpumaj ar- :

10 genti , ccrae , adipis fuilla ,finguiorum p.

3:xvii. *. vitellico(5ti, rof^ hemina. Aut
compofitio h^c: ccrati cx oleo myrteo fa-
fti partes tres , adipis fuillasparsquarta,
paululum ex plumbi retrimento. Aut hxc
4-5 compofitio: fpumas argenti felibra, cx olei
hemina,&aquasmarin^altera cofta do- ,

nec bullire deficrit cui paulnm cerac lic

,

adjedum. Aut ha^c pares portioiies ccr^,

:

(^\i> flibii, fpuraa; argenti, cerufls,

50

Cap,
 1 o
184 A.COH.N. Celsi Xi^. 5.

C A P. XX.
De VaflM.
St pYimo de his , qtti ad recentia vHltiera^
glutinanda ^fanaMdaque aptifunt.

PASTiLLi qiioque facultates diverfas

habent.Sunt enim ad recentia vulnera
glutinanda fanandaque apti. Qualis
cft , qui habet ehalcitidis , miryos , rpums i
nitri , floris :eris , galla; , ahiminis fciffilis
niodicecoftijiingulorump.i.* asriscom-
buftijCapitulorum mali punic',(ingulorum
P. 1
1 *. Hunc oportet dilucre aceto ac
. ,

iic ubi vulnus glutinandum eft illinere.

, , i ^
At, fi nervofus aut mufculofus is locus eft,
commodius eft cerato mifcere , fic ut iUius
ofto partes , nona hujus fit.
1 . AUtis pafiiUtis ad glntinanda vulnera,
Aliusadidem. Conftat ex his bitumi- 2.0 :

nis aluminis rcilTilis , fingulorum p. i.*.

,

aeris combufti r. iv. *. fpumas argcntip.

xr.*. oleiftxtario.
2. De Sphragide paflillo , qnem Polyidat
confecit ad glntinandnm vulntis. ir
Sed longe Polyid^ celeberrimus eft ;
c^p^yU aurem nominatur. Quihabetalu-
minisfcifTilis p. iv. *. atramenti futorii p.
I r. *. myrrh^p.v. *.aIoes tantnndem,ca-
pitulorum punici mali , fellis taurini , fin- 30
gulorum p. VI.* qua contrita vino aufte-
ro excipiuntur.

3. TafliU
 ,

Cdp.lO, Medicin/i. igf

^^TaftiUus adukeraferdida , ^ nigritiem inatt-
ribHS , naribus , & in obfccenis partibtts^
injlam^nationefijue eerum.

5 Ad ulcera fordida , & nigritiem in auri-

biis,naribus,obrcoenispartibus,inflamma-
tionefqueeorum: chryfocoll;^ t>.i. *.atra-
mcnti futorii , aluminis fciflilis , fingulo-
rum p. II. "* halicacabi corticis p. iv. *.

iominiip.vi.*.fpumasargenti p.xii. *. ce-

rufla:?. xvi. *. tjuasexacetocoguntur, &,
ubi utendum ef^, diluuntur.
4, Paftillns Andronis ad nvam infiammatam , ad
natnraliafordida , etiam cancro laborantia.

,1^ Andronis vero eft aduvam inflamma-

tam, ad naturalia fordida,etiam cancro la-.
borantia: galla: , atramenti iutorii , myr-
rh^jfingulorum P. i. *. ariflolochise , alu-
minisfciiTdis lingulorum p. 11.*. capitu-
,

2oIoruni punici mali p. xxv. *. ex pafTo coa-

^^orum &, cum ufus exigit, aceto vel vino
dilutorum prout valentius aut lcvius vi-
,

tium efl, cui medendum cfl.

S. PaftillHs ad fijfa ani , vel ora venartim fun~
2^ dentia fanguinem , vel cancrKm.
Proprie autem ad ani fifTa , vel ora vc-
narum fundentiafanguinem velcancrum ,

myrrhic p. iv.*.
valet: seruginis p. 11.*.
gummi P. v1 1 1. ^ thuris
p. x 1 1 *. flibii .

jolachrymx papaveris , acacia: , fingulorum

P. XV I. quas ex vino & tcruntur , & in ipfa
ufu deliquantnr.

6. Va^iU
 , 5

iS6 A. CoRN. Celsi Lih.^^

6. Tafiillfis adexpeUendnm calcultim exvejtca,

Expellere autem ex vtfica cum urina

calculum vidcturhjeccompofitio caffije , :

croci, myrrhas, cofti , nardi , cinnamomi , J

dulcis radicis, balfami, hypcrici pares por-
tiones conteruntur ; deindc vinum lene in-
,ftillatur,& paftilli fiunt , gui finguli habe-

ant p. I.*. hiquc finguli quotidie manc

jejuno dantur. lO)

C A P. XXI.
re Vepis,

c compofitionum genera , i^
Hs. eft ,
tria
quas in malagmatis emplaftris , 1

paftillifque fiint , maximum prasci-

pueque varium ufiim praeftant. Sed alia
quoque iitilia fiint ut ca quas foeminis
:

fubiiciunt. toff? Gra:ci vocant. Eorum

h^EC proprietas eft : medicamenta compo- 10
fita molli lana excipiuntur , caquc lana na-
turalibus conditur.
1 jid fangttinem evocsndttm
1
.

Adfanguinem autem cvocandum, cau-

neis duabus adjicitur nitri p. i.*. autalliii^
femen conteriftir adjicitur myrrhse pau-
,

lulum ,& ungucnto fufino mifcetur. Aut

cucumeris fylvcftris pars interior cx ladc
mulicbri diluitur,
^tAdvHlvammaUiendam. 20
Ad vulvam molliendam , ovi vitcllus
5c foenum Grscum , & rofa , & crocum
icmpcrantur. Aat clatcrix p. 11 1. *. falis

tantun-
 .

Cdp.ii. Medicina. 187

taiKundem uv^ taminia: , p. vi. *. melJc
cxcipiuntur.
3 uiUapesfi compojithi ad idem valens.
.

5 Aliud Boetho authore; quod habct cro-

ci, refinx terebinthina, iingulorum p. iv,

*.myrrh^ p. 1 II. *. rofse p. i.*. fevivi-

tulini p. III. cer^ p. IJ.*. mifcentur.
4.. ^d inflan.mationes vulveNnmeftii fejfus.
10 Optima autem adverfus inflammatio-
ncs vluvs Numenii compofitio cft qux ,

habetcroci p. iii.*. cera^ p. i.*. butyri

p. VIII.*. adipisanferini p.xii.*. vitcllos
colos duos , rofa; minus cyatho.
15 S' -^^ ejiciendum e vulva infantem mortunm.
vcroinfans intus dcceflit, quo faci-
Si
lius cjiciatur , malicorium ex aqua tercn-
dum , coque utcndum cfl.

^. Si mulier vitio locorum concidit , qua

10 curationeutendumjit.

Si concidcrc vitio locorum mulier foletj

xochlca: cum tcflis fuis comburcndse ,

contcrcndasquc , deindc his mcl adjicicn-

dum cfl.

Z^ 7. Simuliermn comprehendit
Si non comprehcndit , adcps lconina cx

rofa mollicnda efl.

C A P. XXI l.

30 Z>f Meiicdmentis , ^uibHsaridis ittimHr.

1 : ^Adcarnemfupercrefcentem exedendam:
QUiBDAM miflurx mcdicamentorum
fuat,quibujaridis ncquc coadtis uti-
I
mur
288 A. CoR.N. Celsi Lih.^.
^
mur lic , cum aliquo
ut infpergamusj aut
liquido mixta illinamus quale cft , ad :

carneni fupercrercentem exedendam,quod ^

habet fquamai xris , fuliginis thuris , lin- S ',

gulorum p. I.*. ruginis p. ii.*. Hsec

autemeademcum melle purgant ulcera;
& cum cera , implent. MiTy quoque &
galla , ii paribus portionibus mifceantur ,

corpus confumunt ; eaquc vel arida in- lo

fpergcre licet , vel cxcepta cadmia illi-
nire.

2. uid pittrem carnem continendam ftettltra ,

ferpat j eamquc leniter exedendam ,

plures compojitiones. I^ (

Putrem vero carnemcontinet nequc ,

ultra ferpere patitur, &Icniter exeft^mel

vel cum lenticula , vel cum marrubio , vel
cum ole^ foliis , ante ex vino decoli$.
Item fertula campana m
mulfo coda , dc- lo
inde contrita.Autcalxcum cerato. Aut a-
mar^e nucescumailio,ficuthujusparster-
tiafit,paululumque his croci adjiciatur.
Aut quod habet fpuma: argenti p. v i .*.cor-
nu bubulicombufti p.xii.*.oIeimyrtei,&iy
vini cyathos ternos. Autquodex hiscon-
ftat : floris punici mali atramenti futorii, ,

aloes,iinguIorum P.i i.*. aluminis fciffilis^,

thuris fingulorum P.iv.*. galla:. p.vii i. *

ariftolochix Vehemcntius idem fa 3 o

p. x. *.
cit, ctiam adurcndo, auripigmentum cum
chalcitide,& aut nitro,aut calce,aut charta
eombafta.Item fal cum aceto.Vel ea com-
poiitio ,,
 Cap,zi, MediciNa. 2.8:^

politio,qu2e habet chalcitidis,capituIormn

malipunici,aloes,lingulorum p.r i.^alu-
minis(ciflilis, thuris.lingulorum p.iv. *.
gallasp.vii I.*. ariftolochi^e.p.x.*. mellis
^
quantum ratisiit adeacogenda, Velcan-
tharidum , fulphuris , finguloru m p. i. *.
lolii p. II I .''^.quibus adjicitur picis liquid^
quantum fatis efl ad jungendum. Vel chal-
1 o citis quoque cum rclina & ruta mixta auc :

cum cadem refina diphryges : aut uva ta-

minia cum piceliquida.Idem vero poilunc
& feces vini combufta:, &calcis&nitr|
pares portiones. Vel aluminis fcilfilis p. i.
'5thuris,randarach2, nitri,fingulorum p.i,
*.gallx. p.viii.*. ariftolochia: p, x. *.
Ninellis quantum fatis eft,

5. Uere compojitio.

Eft etiam Hera compofitio , qux habet

'^.
lomyrrhiB, chalcitidis,finguIorura,p. 11.
alocs, thuris, abminisfciflilis,lingulorum
P. IV,*. ariftolochias^galla; immatur^,fin-
gulorum p. VI II , *. malicorii contriti p.
XX. *.

25 4. Ittddi compofitio,
Eft & Judasi : in qua funt calcis partes
Hux, nitri quam ruberrimi pars tcrtia ;

qua; urina impuberis pueri coguntur , do-

nec ftrigmcnti craflltudo lit. Sed fubiude
3 oislocus, cui id illinitur, madefaciendus eft
j. loUx ciimpofiti;
Ae Jollas, charta:combufta(} fandara-
cha , iSngwlorum p. i *. calcis p. 1 j au-
. .
i^o A. CoRN. Ceisi Lih. j.
ripigmcnti tantundem mifcebat.
6. t^dfangninis profluvia vel ex membranacere''
bri >"oel aliis locis -, ^
ad cancrum , e^ ad indu-
cendam cicatricem , ad coercendam& \
carnem increfcentem^

S\ yero ex membrana , quae fuper cere-

brum eft,profluit fanguis, vitellus con-
buftus & contritus infpergi debet. Si ex
alio loco fanguinis profluvium eft , auri-io

pigmcnti,f<]uam3G asris , lingulorum P. i .*.

iandarachas p i i.*.marmoris codti p. i v.*.
.

infpergi debent.Eadem cancro quoque ob-

fiftunt. Adinducendamcicatricem,fqua-
maj *Bris ,thuris fuliginis , iingulorum 1 5^^
p. II.*. calcisp.iv. Eadem increfceritem
guoque carnem coercent,
7. Timni compofitio ad ignem facrtm ,
vel cancrum.
Timajus autem ad ignem facrum , & adid
Cancrum his utebatiir: myrrha p. 11.*.
thuris ,atramenti futorii , fingulorurn P.
III.*. fandarach5e,auripigmenti, fquamse
seris , fingulorum p. iv. \ gallB. p. vi. *.
ccrufla: combufts p. viii.*. EademveUf
arida iniperfa , vel melle cxcepta idem
prseftant.
8. Ad fiermttnmenta exeitOnda.
Stcrnutamenta vero & albo veratro,vel
ftnithio conje^o in narcs excitantur.veljo
: piperis,vcratri aIbi,iingulorum
his miftis
p.*.iii. caftorei.p.i.*.fpum nitri p. 11.
?.ftnithup.iii.*f
 Cdp.l^, MEDICINAr Ipl
5. Gargarizationes qitfbnsfieri debeant,
Gargarizationes autem aut IsEvandi cau-
Ta fiunt, autrcprimendi, aut evocandi.-
J LiBvant, Iac,cremor vel ptifanas, vel furfu-
rum. Reprimit autem aqua,in qua vel len-
ticula , vel rofa, vel rubus, vel cotoneum
malum , vel palmula decotStvE funt, Evo-
cantjfinapi ,piper.

C A p. X X I I r.

T>t ^utidotis 9
CT* quibus malis opituleHtur.
ANTiDOTAraro, fedprjBcipuc intcr-
dum neceflaria funt , quia graviffi-
mis cafibus opitulantur.Earedequi-
dem
dantur collifis corporibus vel per
ex alto deciderunt, vel in vif-
i<5ius,vel ubi
cerum ,laterum,faucium ,interiorumquc
iopartium doIo-ribuis.Maximeautem defidc-
randafunt adverfus venena,vel per morfus
yel pcrcibos , aut potiohes noftris corpo-
ribusinferta.
I . Compojitio antidoti,
p$ Unum eft, quod habet lachrymxpa-
-pavcris p. *. z.acori,maIabathri p. v. *,iri-
-iJis
,
gummi, fin^ulorum r . 11 .*.
IIlyricjE
11 . ^ nardi GaiIici,foliorum roHE
arnifi p. 1

aridorum, cirdamomi 1 fingulorum p. iv,

5^. jpetirofelini p. *. 1 1 1.2. trifblii p.v.^.caf-
ii* nigr^ifilisjbdellii, carpobalfami,fcmi*
nispapavcris aIbi,finguIorum F.*.2. ftyra-
is i *, V. 2. myrrhae , opopanacis> nardi
' '
'
N a Syri,
 1 ,

2^r A. C o R N. C E I. s I . Lih. ^.
Syrijthuris mafculijhypociftidis fuccijfin-
gulorum p.yi.^.caftorei p.vi.*.cofti, pi-
perisalbi, galbani , rcfinas terebinthiua;,
^roci,fl.oris junci rotundi , iingulorum p.f
VI. *. z. dulcis radicis p.
vii i. *. 2. qua:
inelle vel pafTo cxcipiuntur,
Z, jiliKdantidotJim , Ambrojia nominatnm ; q^d
Zopyrus Ttolemaa regi compofitit.
Alterum,quod Zopyrus fegi Ptolcmseoipj
dicitur compofuilTe atque Ambrofiam ,

nominajGTe ex his conftat : cofti , thuris

,

mafculi, fingulorum p. v.*. piperisalbi p.

*.2.floris juncirotundi p. ij. *.cinamomi
p. 1 r.*. cafli*e nigxae p.iv.*. croci Cilicii
i| j

p .*. I v.2.myrrhae,quam ila(^en nominant,

P. V *. nardi
. indici P. *. v. 2. qu2B iingula
contrita melle cofto excipiuntur : deind.c,
ubiutendumeft ,id, quodiEgyptisefabar
magnitudinem impleat, in potione viniip >

diluitur. - .

j. *yintidotumfiSiIitbridatis.
Nobiliflimum autem eft Mithridatis.
quod fumendo rex ille dicitur
quotidie
adverftis vcnenorum pericula tutum cor- isj (

pusfuum rcddidifTc. In quo haec funt; co-

Ai p.*.2. acori p.v.*. hyperici, cumini, Ca^
gapcni,acacije fucci,ij:idis Illyrica:,carda-

momijfin^ulorum p. 1 1. *.aniii p.ii i. '^.

aardi Gallici , gentiana; radicis , aridorum 3 o

xofae foliorum, fingulorum p. iv.^^.papave-
5lachryma:,pctrofelini , fingulonim p.
* ir.z. ca(n , lileris, lolii , piperis longi
fingulo^
 C^p, 14. MED I C I N A. Z9%
^ngulorum P.vi.*. ftyracis p.^.v.2. cafto-
Ti thuris , hypociftidis fucci , myrrhae ,
,

opopanacis>finguIorumP.vi.*.makbathri
f folii p.vi.*. floris junci rotundi, refin^ te-
rebinthinas^galbanijdauci Cretici feminis,
fingulorum nardi opobalfami ,
p. *. v. 2, ,

iingulorum v i . 2, thlafpis p .*. v i ra-

P. *. .

^icis ponticae p. v 1 1 *. croci , zinziberis ,

.

( 10 cinnamomi , fingulorum ?.*.v 1 1 1. Ha^c

contrita meJIe excipiuntur , & adverfus
vcnenum,quod raagnitudinem nucisGrae-
CimpIeat,exvinodatur. In casteris au-
tem alTeftibus corporis pro modo eorum,
1 y veJ <juod iEgyptiae fabaj , vcl fervi magni-
tudinem implcat, fatis efl.

C A P. X X I V.

'20 i. Acofttm ntrvis fttile,

Ac o p A quoque
Quale eft, quod
utilia nervis func*
Jiabet floris junci
totundi p. *. n . 2z. cofti, junci qua-
drati, lauri baccarum, ammoniaci carda- ,

i j momi,finguIorum.p.*.i V.2. myrrhE, a^ris

combufti fingulorum
, p. vii. *. iridis IJ-
]yric,cerae,{inguIoriim p. iv. \ Alexan-
drini calami, junci rotundi, afpalathi , xy-
Iobalfami,lingulorum P.xviii.^.fevi.iM,
{O*. unguenti irini cyatlium.
2. Kjicopum alodes nervis ttle.
Alterum,quod iT^euuhs vocant,hoc mo-
do fit;cerje p *. z. oJei tantundem , refinas
N 3 tcrc-.
 ,
II

a>4 A. C0R.N. Gelsi Lih.f,

tcrebinthina^adnucis jugkndis magnitu-
dinem j fimul incoquuntur : deinde infufa
in mortario teruntur^inftillaturque fubin-
de quam optimi raellis acetabulum tum ,
5
irini unguenti,& rofas terni cyathi.

*/)yg^5a autem Grasci vocant liquida

quae illinuntur. Quale eft , quod fit ad ul-
ccra purganda & implenda , maxime inter i o
Bcrvos , paribus portionibus inter femix-
tis, butyri , medulls vitulinje , Ctvi vituli-
ni , adiprs anferina; , ceraE , mellis , refina;
terebinthinaj, roficoleicicini. QuiEfepa- ]

xatim omnia liquantur , deinde iiquidalfi

jnifcentur,&tumfimulteruntur. Et hoc
quidem magis purgat:magis vero emollit,
fi pro rofa cyprus infunditur.

4. ^d jacrnm ignem.
Ad facrum ignemrfpumasargenti p.vi.io
* cornu bubuTi combufti p. 1 1. *. contc-
runtur, adjiciturquc invicem vinum, &
id , quod fpecialiter fic vocatur & myr- ,

teum , donec utriufque ternicyathiconfi-

ciantur. 2,5

C. A P. XXV.
Dc Catapotiis^

I. Catapotiftm ad fomnum accerfendufn j &leva-

tionem doloris , o-Jimttl ad
coqnendum. 30
ATAPoTiA quoque multa funt ,va-
'Awhvet vo-
riifque de caufis nunt-
cant, quae fomno dolorem levant.
Qui-
 ,

Cap.i^. Medicina. 19 f
Quibus uti,nifi nimianeccflitas urget,alie-
num eft.Sunt enini ex vehementibus medi-
camentis, & ftomacho alienis. Prodeft ta-
5 men etiam ad concoquendum,<]uod habet

papaverislachrymas, galbani, iingulorum

p. I. *. myrrhae,caflorei,piperis,lingulo=-
rum p. 1 1. Ex quibus, quod crvi magnitu-
dinem habet , fatis eftdevorafle.
^ ^ 2. Catapotium valentim ad fomnum.
, ftomacho pejus , ad fomnum
Alterum
ex his fit mandragoras p. *. 2.
valentius , :

apii feminis , item hyofcyami feminis, iin-

gulorum p. IV.*. qua: ex vino teruntur.
'f Unum autcm ejufdem magnitudinis, quas
fupra pofita eft , abunde eft fumpfiffe.

3 . Catapotimn ad plnrimos dolores per

fomnttm leniendos.
Sive autem capitis dolores , five ulccra,
five lippitudo, five dcntes, five fpiritus dif-
'fp
, ^vt inteftinorum tormenta , five
ficultas
inflammatio vulva: five coxaj eft , five je-
,

cur, aut lienis, aut latus torquet, five vitio

locorum aliqua prolabitur & obmutefcit
i^occurrit dolori per quietem ejufmodi ca-
tapotium. Silis, acori, rutae filvcftris femi-
nisjfingulorum p.ii.*.caftorei,cinamomi,
fingulorum P.ii. '^. papavcris lachrymse ,
panacis radicis,mandragor3B malorum ari-
jodorum, juncirotundi floris, finguloruni
P.I i."*^.
piperis grana lvi. Hxc pcr fecon-
trita, rurfus inftillato fubindepaffo , fimul
omnia teruntur, donec craflitudo fordium
N 4 fiat.
 , 5

i9<f* A. CoRN. Celsi Lih. ^,

fiat. Ex CG panlum aut devoratur,autaqua
diiuitur , & potui datur.
4. Catapdtium aliud ad multa valens.
Quinctiam filvcftrispapaveris.cum jam ^
ad cxcipiendam lachry mam maturum eft
manipulus, qui manu comprehcndipoteft,
in vas demitritur, & fupcrinfunditur aqua,
<5U2 id contegat , atque ita coquitur. Ubi
jam bene manipulus iscoduscft, ibidemio
exprellus projiciatur & cum eo humore
;

palTum pari menfuramifceatur , inferveat-

quc, doncc cralHtudinem fordium habcat,
Cum infrixit, catapotia cx co fiunt,ad no-
ilra: fab<E magnitudinem, habentque ufum 1

jnultiplicem. Nam & fomnumfaciunt,vel

per fe afTumptajVel ex aqua data:& aurium
idolores levant, adjeftis exiguo modo rut
ilicco, Ac pailb : & torminafupprimunt ex
vino liquata: & inflammationem vulvse 2.l> >

coercent , mifta cerato ex rofa fadlo , cum

paululum his croci quoque accefilt : & ex
aqua fronti indufta, pituitam inoeulos
decurrentcm tenent.
j, Catapetiiim ad inditcendttm fomnum , qnem >

vttlva dolens prohibnit.

Item, vulvadolcns fomnum prohibet,

fi

"croci P. anifi , myrrhas , fingulorum

1 1.*.

p.i.* papaveris lachryma: p.iv. *. cicuta:

fcminis p.vi 11.*. mifcentur,cxcipiuntur- 30
que vinovetcri ,&,quodIupinimagnitu-
dincm habet, in tribus cyathis aquas dilui-
tur. Id tamen in febrepcriculofe datur.
 f4/>.z;. Medicina.' 197
%Ad jecnr fanandum.
6.

Ad ranandiim jccur nitri P. '^. z. croci,

,

myrrh^, nardi Gallici,iingulorum p.i."^.

^melle excipiuntur , daturquc , quod ^gy-
ptia: ahx magnitudinem habcat.

7. Ad finiendos dolores lateris. ^

Ad lateris dolores finicndos piperis, ari-

ftolochi*E, nardi, my rrh^e pares portioncs.
10 8, uid thoracts doloresfiniendos.
Ai thoracis,nardi p.i . *. thuris , caflia,
fingulorum p.iii.*.myrrh2e,cinnamomi,
iingulorum P.vi .*. croci P.vi 1 1.*. rclinaB
terebinthin;^ quadrans , mcllis hcmina:
ijtres.
9. Catapotium Atbentonis adtnfsim.
Ad tuffim, Athenionis: myrrh,piperis,
fingulorum P. i *. caftorei , papareris la-
.

chryma; ,fingulorum p. i. *. Quae fepara-

*tim contufapoftca junguntur , Sc ad ma-
gnitudincm fabas noftrcC, bina catapotia
mane, bina nodtudormiturodantur,
10. Catapotittm Heraclidis Tarentini
ad tufsim ^ fomnHm.
^i At, fi tufHs fomnum prohibet,ad utrun-
que Heraclidi^Tarentinircroci p.i.^^.cin-
jiamomi,caftorei,papaverislachrymjE,fin-
gulorum?. i. *. myrrha:, piperislongi ,
cofli , galbani , fingulorum p, *. 2 . .

30 II. Catapotinm ad-purganda nlcera in fatt-

cibus tufsientibus

. Quod fi purganda funt ukera in fauci-

bus culfiemibuj panacis , myrrhas, refina?
:

N f tere-
2p8 A CoRN. Celsi. Lih. f.
tcrebinthina; , fingulorum
galbani
F. v. *.
p. ''^.z. hyilbpi p.*.2. conterendafunt, his-
qucliemina mellis adjicienda , & quod ^i'
gitocxcipipoteft,devorandumeft. f
12. Colm Cafsiimedici.

Colicc vero Caflii er his conftat croci, :

anili , caftorei , fingulorum p. 1 1 r . *. pe-

trofelini p. l v.^ piperis & longi,& rotun-
di, lingulorum p.v.*. papaveris lachryma, i a
junci rotundi, myrrha:,nardi, fingulorum
p. VI. *. qu2 melle excipiuntur. Id autem
& devorari poteft , & ex aqua calida fumi.
13 . uid infantem mortunm am fecun-
das etcpeUendas. l^
Infantem vcromortuum, autfecundas
cxpellit aquaipotio, cuifalis ammoniaci
p. I . ^ aut cui didami Cr etici p . i . *. adje-
itumeft.
14. Laborantibus e partH qmd dari deheat ^
Ex partu laborantibus, eryfimum ex vi-
no tcpido jejunis dari debet.
IJ. ^d adJHvaKdum vocem.
Vocem adjuvat, thuris p.i. *. induo-
buscyathis vinidatum. if
1 6. %AdverftiS difficultatem ttrina.
Advcrfus urinae difEcuItatem : pipciis
iongi, caftorei, myrrha^, galbani, papave-
lis Jachrym^e , croci, cofti, unciae fingula?,
ftyracis , refinje tcrebinthinae pondo fex- 3
Ex quibus
tantcs, mellis apfinthii cyathus.
ad magnitudincm fabse igyptiae manc &
ccefiacodaridcbct.
 .

Ca^. l6* M E D I c I N A. 2p9

1 7 . Arterlaces comp.ojitio qu omodo fiat,
Arteriace vero hoc modo fit: caJliaj, iri-
His,cinnamomi,nardi,myrrhai,thuris,lin-
5 gulorum P. i *. croci P i. *. piperis grana
.

XXX. ex pafli tribusfextariis decoquuntur,

donec mcllis craflitudo his fiat. Aut croci,
myrrhx, thuris,fingulorum P. i. *, conji-
ciunturinpaflleundemmodum , codem-
10 que modo decoquuntur. Aut ejulHcm pafli
hemina tres ufque eo coquuntur , donec
extrada indc gutta indurefcat, & adjicitur
iritse caffix. p. i,^

j
CaP. XXVI.
De quinque generihiis noxarum corporpt

u M facultates medicamentorum
I

C"propofuerim genera, in quibus no-

;

-xacorpori eft, proponam.Ea quinq;

xofunt. Cum quid extrinfecuslafit,ut in vul-
neribus. Cum quid intra feipfum corrup-
tum eft , ut in cancro. Cum quid innatum
eft , ut in vefica calculus. Cum quid in-
crevit ut vena , qux intumefcens in vari-
i^ cem convertitur. Cum quid deeft, aut cum
curta pars aliquaeft. Exhis aliafunt, in
quibus medicamenta , alia in quibus plus
manus proficit. Ego, dilatis his, quas prse-
cipue fcalpcllum & manum poftulant,nunc
3odehisdicam, quae maxime medicamentis
egent. Dividam autem hanc quoque cu-
ficut priorem &ante di-
Iiandipartem,
;,*

cam dc his, quae in quamlibet partem cor-

.. ..
'300 A. Co.N. Ce Ls I Lih.^,
poris incidunt: tum de hisycpx certas par-
resinfcftant. Incipiam a vulneribus.
X. DeVulmribut i qua per tela inferuntur.

Inhisautemanteomnia fcire medicus^

^ebet , qua infanabilia fint & qua; diiSci- ,

lem curationem habeant quse promptio- ,

xcm. Eft enim prudentis homiuis, primum

cum , qui fcrvari non poteft , non attinge-
re, ncc fubire (pccicm ejus, ut occili,qucm i o
/brsipfiusintercmit. Deinde, ubigravis
inctus fine certa tamen defpcratione cft,
indicare neceflariis periclitantis, in diffici-
Ji rem cfle: ne , fi vifta ars malo fueritj vel
ignoraile , velfcfelliflc vidcatur. Sed uti^
hxc prudenti viro convenmnt : fic rurfus
hiftrioniseft, parvam rem attollerc , <]uo
pIusprxftitiiTc videatur. Obligari ^quum
cft confeffioneproraptas rei, quocurioiius
ctiam circumfpiciat , ne quod per fe exi- 24^,

guumeft,majuscurantisnegligentiafiat.
2. ^* vulnera infanabilia fint.
Servari non poteft, cui balis ccrebri, cui
Cor,cuiftomachus,cui jocinoris portae,cui
infpina medulla percufTaeft; cuiqucauti^
pulmo medius , aut jejunum , aut tenuius
inteftinum, aut ventriculus, aut renes vul-
jncrati funt ^ cuivc circa fauccs grandcs
ycnx y vel artcrise przcifa; funt
3. ^ituvulneradifficilemcurationemhabeant 30
Vixautcm adfanitatcm perreniunt,qui-
bus uUa parte aut pulmo aut jocinoris ,

TajOrum, ant membian , quse contincc

ccrc-
 Cap.i6, Medicina, 301
ccrcbrum, aut lienis, aut vulva, aut velica,
aut ullum inteftinum , aut feptum tranf-
vcrfum vulncratum eft.Hi cjuoquein prx-
5 cipitifunt in quibus ufque ad grandes in-
,

lufque conditas venas in alis vel poplitibus

mucro defedit, Periculofa etiam vulncra
funt , ubicunquc vena; majorcs funt , quo-
niam exhaurirc hominem profufione fan-
loguinis pollunt. Idquc evenit non in alis
tantum, atquepoplitibus j fed etiam inhis
venis , qua:ad anum tefticulofque perve-
niunL Pfxter ha^c malum vulnus eft,
guodcunque in alis vel feminibus , vel
i^inanibuslocis, velinterdigitosefl. Item
quodcunque mufculum , aut ncrvum , aut
artcriam,aut mcmbranam, aut os,aut car-
tiJagincmliefit.
^.luavulnera ttttiorem curationem habtant.
10 Tutiffimura omniuni,quod in carnc efl.
Et hac quidem loco vcl pejora, vcl melio-
rafunt. Modo vero periculumfacit, quod
cunquc magnum eft.
5. Obfervationes in vulneris gtnere ^fignra.
15 Aliquid ctiam in vulncris gencre figura-
que eft. Nam pcjus eft , quod etiam colli-
fum,quam quod tantum difciflum eft.adeo
ut acuto quoqucjquam rctufo telo, vulnc-
rari commodius fit.Pejus etiam vulnus cftp
3 Ocx quo aliquid cxcifura eft cx quovc carc>
;

aiia paf tc abfcifta , aiiadependet. Pcfilma

quzquc piaga curva eft tutiflima , quae li-
;

ncasmodo re6taeft Quodeinde propius

huic
 :

301 A. CoRN. Celsi Lib.^,

huic illive figiira: vulnus eft , co vel dc-
terius vel tolerabilius eft.
6^ c/Etatis objervatio j e5- corporis , ^
vita , &
temporis,
^
Quinetiam confert aliquid & jetas & ,

corpus, & vit^ propolitum , & anni tem-

pus. quia facilius ranefcit puer vcl adole-
fcens, quam fenior: vaiens,cjuam infirmus:
neque nimis tenuis , neque nimisplenus, lo
quam fi alterum ex his eft: integri habitus,
quam corrupti exercitatus quam iners
: ,

fobrius& temperans, quam vino veneri-

que deditus. Opportuniflimumque cura-
tioni tempus, vernum eft; aut certe neque ly
fervens neque frigidum. fiquidem vulne-
,

m & nimius calor & nimium frigus infe-

ftant i maxime tamen horum vaxietas
ideoque perniciofiflimus autumnus cft.

7. Signacornm
quaintus Ufafnnt.
, 20
Sed pleraque ex vulneribus oculis fub-
jedafunt: quorundam ipfas fedes indices
funt, quas alio loco demonftravimus , cun}
pofitus interiorum partium oftendimus.
Veruntamen, quia qusedam vicina funt,t|
intereftque, vulnus in fumma parte fit an ,

penitius penetraverit, neceflarium eft no-

tas fubjicere, per quas quid intus ilum fit,
fcirc poflimus ; & ex quibus vel fpes , vcl
dc/peratio oriatur. 30
8, Signa percKfsicordis.
Igitur , corde percuflb , fanguis multus
fertur, vcaa: langucfcunt, colorpallidif-
 Cap. 16. MED 1 c I N A. 30^
fimus, fudores fr igidi, maliqiic o<Ioris,tan-
quam in ^egroto corpore oriuntur ; extre-
mifque partibus frigidis xiiatura mors fe-
^quitur.
^. Signa ptilmonis iSi.

Pulmone idlo , fpirandi difEcuItas el^:

fanguis ex ore fpumans , ex plaga rubens,

limulque etiam fpiritus cum fono fertur:
loin vulnusinclinari juvat: quidam linera-
tione confurgunt. Multi ii in ipfum vul-
nusinclinatifunt, loquuntur : ii inaliaiB
partem , obmutefcunt.
\o. SignajocinorisvMlneratit
IJ Jocinoris autem vulnerati not*e funt:
multus fub dextra parte pr^cordiorum
profufus fanguis : adipinam reducla pras-
cordia; in ventrcm cubandi dulcedo j pun-
ftiones , dolorefque ufque ad jugulura ,
iojunftumque latum fcapularumos, in-
ei
tenti. quibus nonnunquam etiam biliofus
Tomitus accedit.
n Signa percujjorum renum,
Renibus veroperculTis, dolor adingui-
* jna tefticulofque defcendit: diflSculter urina
redditur i eaque aut cll cruenta , aut cruor
fertur.
12. Sigtta vulnerati lienis,
At , liene ifto , ianguis niger a finiftra
jopartc prorumpit : prsecordta cum ventri-
culoabeaderaparte indurefcunt: fitis in-
gcns oritur: dolorad jugulmn,ficut jo-
cinore vulnerato | venit.
i$.5ii
 ;,

3o4 A. C o R. N. C 1 1 $ I. Lih, j
1 3. Signa percujftc vulvx.
At, cum vulva perculla eft , dolor in in-
guinibiis , & coxis & feminibus cft
fan-
, :

guinis parspervulnus , pars per naturamy

derccndit: vomitusbilisinfequitur. Quse-
dam obmutefcunt ; quacdam mente labun-
tur;qu2Edam,fui compotes,nervorum ocu-
lorumque dolore urgeri fe confitcntur ;
morientefque eadem , quas corde vulnera- 16
to, patiuntur.
membrand ejus^
14, Signapercufsi cerebri, vel
Si cerebrum membranavc
ejus vulnus
accepitjfanguis per nares,quibufdam etiam
per aures exit fereque bilis vomitusin-15
;

fequitur : quorundam fenfus obtunduntur,

appcJlatiquc ignorant quorundam trux r

vuitus eft quorundam oculi , quafi refo-

:

Juti , huc illucque moventur fere^ue ter- :

tio , vel quinto die delirium accedit. Mul- 2,

torum etiam nervi diftenduntur. Ante
niortem autem plerique fafcias , quibus
capuc deligatum eft , lacerant , ac nudum
viiJnus frigori objiciunt.
15. Signa fiomachi ptrcHfsi. IJ
Ubi Aomachus autem percuITus eft,fin-
gultus, & bilis vomitus infcquitur; fi quid
cibi veJ potionis
aflumptum cft , id reddi-
turcito: venarum motus elanguefcunt
fudores tenues oriuntur; per quos extremae3
partes fiigefcunt

i^,5f-
 , j

Cap. 16, M E D I c I N A. 30
J^. Signa jejttmhtefiinitdfveniricHli vul-
tierati , ^aliornm inteJiimrHm.

Communes vero jejuni inteftini & ven-

jtriculivulneratinotaj funt. Namcibus^
potio per vuJnus exeunt ; praecordia indu-
rcfcunt : nonnuncjuam bilis per os rcddi-
tur. Inteftino tantum (^^ts inferior eft.
Ca;t era inteftina ifta vel ftercus , vel odo*
xoremejusexhibent.
17. Signa percHjfemeduUa , qnaiinfpinaefi,
Medulla vero, qua; in fpina ell, difcifla y
nervi refolvuntur , autdiftenduntur : fen-
fus intercidit : intcrpofito tempore aliquo
2 5 fine voluntateinferiorcs partes vel femen,
- vcl urinam , vel etiam ftercus excernunt.
1 8. Signafepti tranfverjipercufsi.
At , ii feptum tranfverfum percufTum
cft, prsBCordia furfum contraliuntur , fpina
lodolct , fpiritus rarus eft , fanguis fpumans
fertur.
ip. Signavejicd vnherata.
Vefica vero vulnerata, dolent inguina :
(^uod fuper pubem eft , intenditur : pro
ly urina , fanguis ; at ex ipfo vulnere urina
defcendit: ftomachus afticitur. itaqueauC
bilem vomunt , aut fingultiunt : ffigus , &
cx eo mors fequitur.
ao De fanguine, ^
fanie,^ purd^ eorum Jpecic'
ao ^*^^ qandoque meliora 9 dcteriorjve fmt
'

His cognitis etiamnum qusedam alia,

nofcendafunt , adomniavulneraulceraq;
de quibus didluri fumus , pertinentia. Ex
his
 5

30^ A. CoRN. Celsi Lib.^,

his autem exit fanguis,ranies, pus. Sangui^
omnibus notus eft. Sanies eft tenuior hoc,
varie crafla, & glutinofa & colorata.
, Pus
craffiflTimum albidiflimumque ,
glutinolius f
& fauguine & fanie. Exit autem fanguis
ex vulnere recenti, aut jam fanefcente. Sa-
nics eft inter utrunque tempus. Pus ex
ulcere jamadfanitatemfpedlante. Rurfus
& fanies & pus quafdam fpecies Grascisio
nominibus diftindas habent. Eft enim
quxdam fanies, qu^e vel ipc^f, vel fnXUz^
nominatur. Eft pus , quod i>,etiZhi appel-
latur, *lz^f tenuis, fubalbidus,cx malo ul-
cere exit, maximeque ubi, ncrvo IsCo , in- 1 f
flammatio fecuta cfl UiT^litn^ craflior eft,
glutinoiior, &fubalbida, melliquealbo
fiiblimilis. Fertur haec quoque cx malis
ulceribus , ubi nervi circa articulos iaili
funt;&interh^cIoca, maxime exgeni-io
bus. 'E\ttt9ihs tenue , fubalbidum , quafi
unguinofum colore , atque pinguitudine
olco albo non diflimile adparet in magnis
ulceribus fanefcentibus. Malus eft autcm
fanguis , nimium aut tenuis , aut craiTus j 1
xiolore vellividus, velnigerj autpituita
miftus, autvarius. Optimus calidus , ru-
bens, modice craftus non glutinofus. Ita-
,

queprotinus ejus vulneris expedita magis

curatio eft, ex quofanguis bonus fluxit^jo
Itemque poftea fpes in his major eft , ex
quibus meloris generis quseq; proveniunt.
Sanics igitur mala eft multa , nimis te-
,

nuisj
 Cdff, 26. Medicina. 307
nuis, Jivida, aut pallida^aut nigra, aut glu-
tinofa, aut mali odoris , aut quas iprum ul-
cus , & jundam
ei cutem eiodit.. Melior

5 eft non multa, modice crafla fubrubicun- ,

da, aut fubalbida. 'l^jjtfpautem pejoreft

multus, craflus , fublividus aut fubpalli-

dus, glutinofus, ater, calidus , mali oaoris

Tolerabilior eft fubalbidus, qnique cxtera
10 omnia contraria prioribus habct.Melicera
autem mala efl , multa , Sc percrafla : me*
Jior, qua; & tenuior & minus copiofa eft.
,

Pus inter haec oprimum cft. Sed id quoque

pcjus eft, multum, tenue> dilutum; magif^

tfque, fi ab initio taJe : itemquc , ii colore
icro fimiJe, fi pallidum, fi Iividum,fi fcecu-
Jcntum. Pra:ter hacc , fi male olet ; nifi ta-
menlocushunc odorcm excitat. MeJius
efl , quo minus c& quo craffius , quo albi-
,

iodius : itemque fi lasve cfl , finihil olet, fi

,

jequaleefl.Modo tamen, convenire & ma

gnitudini vulneris,& temporidebet. Nam
plusex majore, plusnondum folutisin-
flammationibus naturaliter fertur/t>rti5-
iy/Vff quoque pejus efl multum, parura &
pingue: quo minus autem,quoque idipfum
pinguius , eo melius efl.
12, Curatio adverfus profujionem fangninis
in vttlneribuf.

3o Quibus exploratis ubi aliquis ilus efl,

,

qui fervari potefl , protinus profpicienda

duofunt: nefanguinisprofufio, nevein=
flammatio intcrimat. Si profuiionem ti-
memus
308 A. CoHN. C2LS1 Lih.s,
niemus Cquod ex fecie vulneris , &exnia-
gnitudine ejus , &cximpetu rucntis fan-
guinis intelligi poteft) ficcis linamentis
vulniis implendum eft, fupraquc imponen. 5
da fpongia cx aqua frigida exprefla, ac ma-
nu fuper comprimendA. Si parum fic fan-
fuis conquiefcit, fazpius linamenta mutan-
a funt. Et , fi ficca parum valcnt , aceto
madcfacienda funt. Id vehcmens ad fan-io
guinem fupprimendum cft : idcoque qui-
dam id vulncri infundunt. Sedaliusrurfus
metus fubeft ; ne , nimis valenter ibi re-
tenta matcria , magnam infiammationem
pofteamoveat. Quac res efficit , utncqucif
lodentibus mcdicamentis , neque aduren-
tibus,& ob idipfum induccntibus cruftam,
( quam vis pleraqiie ex his fanguincm fup-
primunt)fitutendum:fed, fifemel adca
decurritur , his potius , quae mitius idem 10
ciEciunt. Quod fi illa quoque profluvio
vincuntur, venaj, quae fanguinem fundunt,
apprehendend^ , circaque id , quod iftum
cft ,duobs locis deliganda!,intcrcidend2q;
funt , ut & in fe ipfae coeant , & nihilomi- 15;
nusorapraecIufahabeant.Vbi ncidquidcm
rcs patitur , poflunt ferro candenti aduri-
Sic etiam,fatismultofanguinc effufo cx eo
ioco , quo nequc nervus ncque mufculus
,

cft utpura in fronte , vel fupcriorc capitis 3

,

parte, comraodiftimum cft ,cucurbitulam

admovereadverfaparte, ut illuc fangui-
niscuxfusrcvocetur.
 ,,

Cd^.z6, . Medicina, 30^

22. Crationes adverfus vulnerum
inflammationem^
Ec aHverfus proflifionem quidem in his
^auxilium cfl: adverfus inflammationem
:

autem ^inipfofanguiniscurfu. Ea timeri

potefl,ubi laifum eS vel os, vel nervus, vel
cartilago , vel mufculus , aut ubi parum
fanguinis pro modo vulncris fluxit. Ergo
loquoties quid tale crit , fanguinem mature
fupprimere non oportebitjfedpatifluere,
dum tutum crit, adeout,fiparumfluxiiIc
videbitur,mitti quoque ex brachio dcbeat;
utique, fi corpus juvenile & robuftum , , &
1 5 cxcrciiatum eft:muIto<jue magis, fi id vul-
nus ebrietas przcefiit. Quod limufculus
la^fus videbitur , prsKcidendus erit. nam
percuiTus, mortiferus efl : prxcifus, fanita-
tem recipir.
iO 13- De glutinatione vtilnerum,
Sanguine autem vcl fupprefTo , ii nimi-
"us erumpit;vl exhauflo, iiper feparura

iiuxit ; longe optimum eft , vulnusgluti-

, nari. Poteft autem id , quod vel in cutc
I5vel etiam incarneeft; finihil eiprasterea
mali accedit. Poteft caro,aIia partc depen-
dens^alia inha:rens;fi tamen etiamnum in-
tegra cf]:,& conjun(ftione corporis fovetur.
In Iiis vero, quae glutinantur , duplcx
|$Ocuratio eft.Nam fi plaga in molli parte eft,
fui dcbec: maximequcfi.difciflaauris ima
cft , vel imus nafus , vel fjons , vel bucca
vcjpalpcbra ycl kbrum vel circa guttuc
 ,

310 A. CoRN. Celsi Lik ^,

cutis, velventer. Sivero in carne vulnus
eft, hiatque , neque in unum ora facile at-

trahuntur, futura quidem aliena efl : im-

ponend^B vero fibulas funt ( fxT?; < Gr^- T
ci nominarunt oras , paulatim ta-
) qua:
men , contrahant i quo minus lata pollea
cicatrix fit.

Exhis autem colligi poteft , utrum id

quoque, quod aliap^rte dependens,ali3 in- Idofi
hzerebitjli alienatum adhuc non eft , futu-
ram an fibulam poftulet. Ex quibus neu-
,

traantedebet imponi quam intus vulnus ,

purgatum ne quidibiconcreti fangui-

eft:

ni.s relinquatur. Id cnim & in pus vertitur , i f f

& inflammationem movet, & glutinari

vulnus prohibet. Ne linamentum quidem
quod fupprimendi fanguinis caufa inditum
cft, inibi rclinquendum eft. nam id quoque
inflammat. i6o
Gomprehendi vero futura , vel fibula
non cutem tantum fed etiam aliquid ex
,

carne ubi fuberit hxc, oportebit quo va-

, ;

ientius hasreat neque cutem abrumpat.

,

Utraque optima eft ex acia molli , non ni- if f

mis torta quo mitius corpori infideat.
,

Utraque neque nimis rara, nequenimis

crebra inijcienda eft. Si nimis rara eft,non

continet nimis crebra eft , vehementer

: fi

aificitj quia,quo fspius ^cuscorpus tranfi- jcifl

vit , quoque plura loca injedum vincu-
lum mordet , co majores inflammationes
oriuntur j magifquc aeftate, Ncutra etiam
vim
 Cap.zC Medicina. 311
vim ulhm defiderat fed ea ha^ftenus utilis
:

eft, quacutis ducentem quafi fua iponte

fubfequitur. Fere etiam fibulaj latius vul-
f nus efle patiuntur : futura oras jungit, qua-
nc ipf^E quidem inter fe contingere ex toto
debentjut iiquod intushumorisconcre-
verit fit qua emanet. Si quod vulnus ncu-
,

trum horum recipit , id tamen purgari de-

lobst.
Deinde omni vulneri primo imponenda
fpongia ex aceto exprefTa. Si fuftinere
eft
vim nonpoteft,vino utendum
aliquisaceti
eft. Levis pla^a juvatur etiam , fi ex aqua

[ i^ frigida expreita fpongia imponitur.Sed ea,

j
quocunquemodo impofitaeft, dum ma-
det , prodeft : itaque , ut inarcfcat , non eft
1 committendum.Licctque fine peregrinis

I! & conquilitis, & compofitis medicamentis

1 10 vulnus curare. Sed fi quis huic parum con-
fidit imponere medicamentum debet,
,

1
^uod finefevo compofitum fit ex his , quae
ij cruentis vulueribus apta effe propofji:ma-
'
\ ximequc fi caro eft ,barbarum : fi nervi, vel
i[tf cartilagOjVel aliquid ex cminentibus, qua-
i ks aures , vel labra funt , Polybi fphragi-
!ji dem. Alexandrinum quoque viride ner-
I
vis idoneum eft eminentibufque parti-:

1 ,!
bus ea ,
quam Gra:ci f U5r7w vocant.
rf i o Soltt etiam,coIIifo corpore, exigua par-
! re findi cutis. Quod non alie-
ubi incidit ,

I
: l num eft , nifi muf-
fcapello latius iaperire ;

1
,i culi ; ncrvique juxta funt , quos incidi noa
1 j
cxpedit.
311 A. C o n. N. C E L s i Lih. 5.
cxpedit. ubi fatis mcdica- dicludum eft ,

mentum imponendum cft. At, fi idy quod

collifum eft,(juamvisparumdidu6lum eft,
latius tamen aperiri propter nervos aut J
mufculos non licetjadhibenda funt ea,qua5
humoremleniterextrahant praicipuequc ;

cx his id , quod fvxa^^e vocari propoiui.

Non alienum cft etiam, ubrcunque vulnus
cft grave impofitum quoidjuvetur,in-io
, ,

fuper circumdare lanam fuccidam ex ace-

to & oleorvel cataplafma, ii mollis is locus
cft quod leniter reprimat;fi nervofus , aut
,

mufculofus quod emoUiat. ,

14. iaomodo vulnns lig^ri conveniat. ^ $

Fafcia vero ad vulnus deligandum li-

nea aptiflima eft:eaque lata qSlq. debet,ut fe-

mcl injedla non vulnus tantum,fcd paulu-
lum utrinque ejus comprehendat. Si ab al-
tera parte caro magis receffit, ab ea melius 20
attrahitur : fi ^eque ab utraque , tranfvcrfe
Comprchendere orasdebet^ autii id vulne-
ris rationon patitur , media primum inji-
cienda ut tum in utranquepartcm du-
eft ,

catur, Sic autcm deliganda cft ut & con-iy ,

tineat nccadftringat. quodnon contine-

,

tur, elabitur: quod nimis adftri<fium eft,

cancro periclitatur. Hiemefaepius fafcia
circuire dcbet ; asftate ,
quoties ncccile cft.

Tum extrcma pars cjus inferioribus acu^o

afluenda cft. nam nodus vulnus Isdit. nifi
tamcn longe eft.
Porro ncmincm 4ccipi dccec , ut ^ro-
prians
 .

C4p.i6, Medicina.. 313

priam vifcera curationem requirant ,dc
qiiibus fupra pofui. Nam plaga ipfa curan-
da extrinfecus, vel futura vei alio medici-
,

5 nie genere efl. Invifceribus nihil moven-

dum eft nifi fi quid aut ex jocinore , aut
;; ,

liene , aut pulmone duntaxat extrcmo de-

pendeat , id prascidatur. Alioquin vulnus
interiusca viclus ratio eaque medicamen-
10 ta fanabunt , qnx cuique vifceri conveni-
re fuperiore libro propofui
aj. ^uomodo vulnerato agendum Jit,
His ita primo die ordinatis,homo in Ic-
(flo coUocandus eft:ifq;fi grave vulnus eft,

1 5 3bftinere , quantum vires patiuntur , antc

inflammationem,cibodebet:biberc,donec
fitim finiat,aquam calidamjvel ,{i x^^% eft,
ac neq; febris,nequedoIor eft, etiam fngi-
dam. Adeo tamen nihil perpetuum eft, q^
aofemperpro vi corporis aeftimandum ut ,

imbecillitas etiam cibum protinus facere

neccflarium poffitj tenuemfcilicet, & exi-
guum, quitantufuftineat.Multique etiam
ex profluvio fanguinis intermorientes ante
t^uUam curationem vino reficiendi funt ;
quod alioqui inimiciffimum vulneri eft.
i. 'De notisvulnerum.
Nimis vero intumefcere vulnus, pericu-
I

lofum nihil intumefcere periculofiffi-

:
,

jbmum eft. magnse inflam-

illud indicium
mationis : hoc, emortui corporis eft. Pro-
tinufque , fi mens homini confiftit, finulla
febrisacccflTit, fcirelicet, mamrevulnus
O fanum
514 A. CoRN. Celst Lih, 5^

fanum fore. Atne febris quidem terrerc

debet , fi in magno vuinere , dum inflam-
matioeft, permanet. Illa perniciofa cfl,
qua: vel levi vulneri fupervenit , vel ultra ^
tcmpus inflammationis durat, vel dilirium
movet vel fi ncrvorum rigorem aut di-
:

flentionem ,
quas exvulnere orra efl, ea
non finir. Vomitus quoquc biliofus non
voluntarius , vel protinus, ut percufTus efl i o
aliquis , vcl dum inflammatio manet ma- ,

lumfignum cft in his duntaxat, quorum

vel ncrvi , vel etiam nervofj loci vulnerati
funt. Sponte , non alienum
tamcn vomere
cfl ; quibus in confuctudine i
praecipuc his ,
y
fuit: fcdncquc protinus poflcibum, nc-
quc jam inflammationc orta,ncquc cum in
fuperioribus partibus pl^ga cfl.
2.7. "De curatiohibm vnlnernm.
Biduo vulnerc habito , terrio dic id iO-
fic
apericndum, dercrgcndaquc fanies ex a^ua
frigida cfl , cademquc rurfus injicicnda

funt. Quinto jam dic, quanta inflammatio

itura efl, fc ofiendi t. Qu o dic, rurfu s de-
z^to vulnere, confidcrandus^ color efl, 2.f

Quodfilividus, aut pallidus, autvarius,

aut niscr efl; fcirc iicct , malum vulnus
cflc. idque , quandocunque animadverfum
cfljtcrrerc nos potefl. Album,aut rubieun-
dqm cfTc vulnus , commodiffimum eii.30
Item eutrs dura, crafla, dolcns, pcriculum
cftcndit. Bona figna funt, ubi hxc fine do-
lore, tcnuis, & mollis cft. Scd ii glutinatur
vulnus,
 ap.i6. Medicina. ^ij:

vulnus auc leviter intumuit , eademfunt

,

imponenda , quse primo fuerunt.

Si gravis inflammatio eft , nequegluti-
f nandi ipes eft , neque movctur , aqux quo-
<jue calidae neceflarius ufus eft , ut mate-
riam digerat , & duritiam emolliat, & pus
citet. Ea fic temperanda eft, utmanucon-
tingcnci jocunda lit , & ufque eo adhiben-
10 da j donec aliquid minuiiTe ex tumore ca-
loremque ulceri magis naturalem reddi-
diiie videatur. Poft id fomentura, iilatc
plaga non patet , imponiprotinus empla-
ftrum debet,maxime(]ue ii grande vulnus ,

1 5 eft, tetrapharmacum ii in articulis , digi-

:

tis^ locis cartilaginoiis, \v7s0ihs. at ii latms

hiat, idem illud emplaftrum liquari ex iri-

no ungu^nto oportet , eoque inlita lina-
menta diiponi per plagam deinde empla- :

20 ftrum fupra dari , & fupcr id lanam fucci-

damj minufque etiam, quam primo, fafcia:
adftringendas funt.
a8. Cnrationes propria artlcnlorxm;
Sedpropria qusedam in articulis vifenda
a^funt. Inquibus iipraeciii nervi funt, qui
continebant, dcbilitas ejus partis fequitur,
Siiddubium eft, & ex acuto teloplaga eft,
& eatranfverfa, commodior cft: fiex retu-
{o & gravi eft nullum in iigura difcrimen
,

joeft: atvidendum eft , ptisfupraarticulum,

aninfranafcatur. Si fub eonaicitur, al-
bumque & craflum diu fertur , nervum
priccifum eflc credibilc eft:magifque , quo
i O
majo-
 5

Si6 A. CoRN. Celsi Lih.^,

majores dolores infUmmationef(3ue,& quo
maturius excitat^ funt. Quamvis autem
Bon abfciflus nervus eft; tamen,ii circa du-
rus tumor diu permanet neceile eft , & f ,

diuturnum ulcus eflej&jfanato quoque eo,

tumorcm permanere: futurumqueeft, ut
tarde membrum id vel extendatur, vel
contrahatur. Major tamen
in extendendo
mora ubirecurvato articulocuratio
efl, i<>

adhibita eft, quam in recurvando eo, quod

redtum continucrimus. Collocari quoque
membrum , quod i<5tum eft
ratione certa ,

flebet. Si ghitinandum eft , utfuperiusfit:

i in inflammatione eft, ut in neutram par- 1
tem inclinatum fit : ii jam pus profluit , ut
devexum fit^
Optimum etiam medicamentum, quies
eft. Moveri , & ambulare , nili fanis , alie-
num eft. Minus tamen periculofum his eft, ^o
qui in capite vel brachiis ,
qiiam qui in in-
ferioribus partibus vulnerati funt. Mini-
mequeambulatioconvenit , aut , femine
crure aut pcde laborante. Locus , in quo
,

cubat , lepidus eiTc debet. Balneum quo- ^ i

que , dum parum vuinus purum eft , inter
rcsinfeftiflimas eft. Nam id & tumidum
& fordidum reddit. ex quibus ad cancrum
tranfitus efleconfucvitXcnisfricatio redc
adhibctur ; fedhis partl^us, qu^ longe ab- 3^
ilintavulnere.
2,9. Vnlnm quomodo purgdndum efi.

Inflammationc finita , vulnus purgan-

duoi
 Ca^. i6. Medicina. 317
diim eft. Id optime faciunt tinfta in melle
linamenta : fupraquc id emplaftrum vcl
'riTct0ixpfAoi}co* vel ovDiuptepiAecKOv dandum
5 eft, Tum dcmum vero purum ulcus eft ,

cum rubetnimium neque liccum ne-

, ac ,

<]ue humidumeft. At, quodcunque fenfti

caret ; quodnon naturaliterfentit ; quod
nimium aut aridum aut humidum eftj
loquod aut albidum aut lividum, autni-
,

grum eft 5 id purum non eft.

30. ^iu^BmodovHlmtsimplendnm efi.
Purgato vulnere, fequitur ut impleatur;
jamque calidaaqua catenus necefTaria eft^
1 5 ut fanies removeatur. Lanae fuccida: fu-

pervacuusufuseft : lota melius circunda-

tur. Ad implendum autem vulnusproii-
ciunt quidem etiam medicamenta aliqua:
itaque ea adhiberi non alienum eft ut bu- ;

lotyrumcum rofa, & exigua melJispartej

aut cum eadem parte mellis aut cum ea-
dem rofa, itT^tcpdff^.eiKov aut ex rofa lina-
;

menra. Plus tamen proficit balneum ra-

\rum.Cibi boni fuccij vitatis omnibusacri-
i 5 bus. Sed jam plenioribus, avis,& venatio,
& fuilla elixa dari poteft. Vinum omnibus
dum febris ,dum inflammatio eft, alienum
eft: itemque ufque ad cicatricem , G. nervi,
mufculive vulnerati funt;etiam,li alte caro.
5 o A t ,fi plaga in fumma cute o;ener is tutioris
eft,poteft non pervetus, mbdice tamen da-
tum , ad implendum quoque proficere. Si
quid molliendum eft , quod in nervolis lo-
O 3 cis^
 ,; o

3i8 A. C ORN. Cels 1 Lib.^4

tis , murculoflfque necellarium eft , cerato
quoque fuper vulnus utendum cft. At , fi
carofupercrevit, modice reprimit liccum
Jinamcntum vchementius , fquama xns. T
;

Sipluseft, quod tolli opus eft adhibenda ,

funt etiamnum vehementiora, qux corpus

cxedant. Cicarricem,poft omnia h^eccom-
mode inducit lycium ex pafTo aut lade
dilutum vel etiam per fe impofitum fic- lO
;

eum linamentum vehemcntius.

3 1 De Hlceribus yqua extrinfetus per vnlne-
.

ra incidnnt cifationibujque eornm.

Hic ordo felicis curationis eft. Sed

quedam tamen periculofa incidcre con-ii
fucrunt. Interdumcnimvetuftasulcus oc-
cupat,induciturque ei callus,& circum orse
craflk livent. Poftqua;, quicquid medi-
camentorura ingeritur , parum proficit;
quod fere ncgligcnter curato ulcerifuper-20
venit.
Interdum nimia inflammatione
vel ex
vel vel ob nimia fri-
ob ieftus immodicos ,

gora, vel quia nimis vulnus adftriftum eft,

vel quia corpus fenile, aut mali habitusiy
cft,canceroccupat. Idgenusa Grascis di-
du<flum in fpecies eft ; noftris vocabulis
uon eft.Omnis autem cancer non folum id
corrumpit, quod occupavit fed etiam fer- ;

pit .-^deinde alii^ aliifque fignis difcernitur. ?

Nam modo fuper inflammationem rubor

ulcus ambit j ifquc cum dolore procedit
ifua-mheii Gixci nominant : modo ulcus
 Cap.i'^. Medicina. 519
nigrum eft, quia caro ejus corrupta efl, id-
que vehementius;etiam putrerccndo in- in
tenditur, ubi vulnus humidumeft, & ex
~ ^nigroulcere humorpallidusfertur , mali-
quc odoris cft & caro intus corrupta in-
,
;

terdum etiam nervi ac membranae refol-.

vuntur fpecillumque demiffum defcen-
,

dit aut in latus , aut deorfum eoque vitio

,

lononnuncjuam osafficitur: modoorituiea,

quam Grasci yay^pcufUii appellant.
Priora in (^ualibet parte corporis fiunt:
h^c in prominentibus membris id eft in- ',

ter ungues3& alas, vel inguina ^ fereque in

i^fenibus, vel inhis, quorum corpus m.ali
habitus eil:. Caro illi ulceri vel nigra vel ,

Jivida efl,fed {icca & aridajproximaque cu-

tis, plerunquefubnigrispuflulis impletur;

deindc eiproxim.a, velpallida, vellivida,

xofercq.i asruginofa & fine fenfu cfi. Deterior
in inflammatione efl omniaque ea iimul ,

ferpunt ulcu? ,in locum puflulofum Pu-

: :

ilula2,in eura,qui pallet aut livetrpalloraut

livor, in id,c}uod inflammatum efl: inftam-
A5 matio , m id , quod integrum eft tranfit. ,

Inter ha^cdeinde febris acuta oritur , in-

genfque fitis : quibufdam etiam delirium
accedit : alii , quamvis menris fux compo-
balbutiendo vix fenfus fuos expli-
tes funt,
jocant ; incipit affici flomachus: fit foedi fpi-
ritus ipfeodoris. Atqueinitiumejusqui-
dem mali recipit curationem; ubi vero pe-
nitusinfedit, infanabile efl.plurimiquc fab
O 4 ffi^i-
Q
 .

3iO A..COK.N. Gelsi Lih.^,

frigido fudore moriuntur.
52. Cnratio veteris tilceris.

A c pericula quidem vulnerum hxc funt.

Vetus autem ulcus fcalpell o circumciden-
5
dum cfl excidendaique ejus orse &, quic-
, ,

^uid fuper eas livet ^eque incidendum. Si ,

varicuk intus eft qux id fanari prohibet,

,

caquoqueexcidenda. DeindejUbifanguis
fmiiTus , novatumque vulnus eft , eadem 10
curntio adhibenda , cjuas in recentibus vul-
neribus expofita eft. Si fcalpello aliquis
iiti non vult , poteft fanare id emplaftrum,
quod exladanofit: &, cumulcus fub eb
exefumeft,id, quo cicatrixinducitur. 15
33 . Curat io Eryjipelat um
Id autem , quod lfua-im}\.u vocari dixi,
nori folum vulneri fupervenire, fed fine
hoc quoque oriri confuevit: atque inter-
dumpericulum magnum adfertj utique,2o
fi circa cervicem aut caput conftitit.
Oportet , fi vires patiuntur , fanguinem
mittere: deinde imponere fimul reprimen-
tia & refrigerantia j maximeque ceruflam
folani fucco , aut cimoliam cretam aquai^

pluviatili exceptam j aut ex eadem aqua

iubaftam farinam cupreflo adjefta aut, fi ,

tenerius corpus eft, lenticula. Quicquid

impofitum eft, beta: folio contegendum
eft,& fuper linteolum frigida aqua madens 3*^
imponendum. Si per fe refrigerantia pa-
rum proderunt , mifcenda erunt hoc mo-
do:fuIphuris p. i.^.cerufHe, croci, fin-
gulorum
 ap, 26, Medicina. 311
gulorum p.x. *. eaque cum vinoconte-
renda funt, & id his illinendum: aut, i\ du-
riorlocusefl, folani folia contrita fuillx
y adipi raifcendafunt, & illinita linteolo fu-
perinjicienda
At , li nigrities eft , qux neque dum fer-
pit, imponendafunt ,
qnx carnem putrem
leniusexedunt ; repurgatumqueulcuslic,
10 ut c^etera nutriendum eft. Si magisputre
,

eft , jamque procedit ac ferpit, opus eft ve-

hementius erodentibus. Si ne ha!C qui-

deiTievincunt adurilocus debet , donec
,

nullus ex eo humor feratur. nam quod

1 5 fanum eft , ficcum eft , cum aduritur. Poft
uftionem putris ulceris , fuperponenda
funt qu^ cruftas a vivo refolvan j ^^s-
, t:

faliHu Grxci nominant. Ubi exciderunr,

purgandum ulcus , maxime melle& refina
2oeft. Sed iis quoquepurgaripoteft , quibus
purulenta curantur, eodemque modoad
/anitatem perducendumeft.
32. Cttratio Gangranx.
Gangrsenam vero , li nondum planete-
a jnet , f^ adhuc incipit , curare non difficiL
limum eftj utiqueincorpore juvenili : &
magis etiam,li mufculi integri funt; fi ner-
vi vel I^ii non funt, vel leviter alTedti funt;
neque ullus magnus articulus nudatus eft^
'3oaut carnis in eo loco paululum eft, ideoque
non multum, quod putreiceret, fuit con- ;

iiftitque uno loco vitiumj quodmaxime

fieri in digito poteft. In ejufmodi cafu pri-'
O 5 mvm
 ,,

312. A CoRN. Celsi. Lih. f,

mum cft , fi vircs patiuntiir , fanguinem

mittere. Deinde ,
quicquid aridum eft , &
quadam proximum quoque lo-
intentione
cum male habet , ufque ad fanum corpus j
concidere.
|

Medicamenta vero> dum malum ferpit,

adhibenda nulla funt tjua: pus movere ,
j
confueruntj ideoque ne acjua quidem cali-
da. Gravia<]uoque,quamvisreprimcntia,io
alienafunr: fedhis quam leviffimis opus
eft. fuperque ea
, qua^
inflammata funt
utendum eft refrigerantibus. Si nihilo ma-
gis malum conftitit , uri id ,
quod eft mter
integrum ac vitiatum locum , debet. i
Prxcipueque in hoc .cafu petendum ,
non ^ medicamentis folum, fed etiam a vi-
-

i
d:us ratione prseiidium eft. Neque enim id
malum , niii corrupti vitioliquc corporis
eft. Ergo primo , niii imbecillitas prohi- to

bet , abflinentia utendum. Deinde danda

quasper cibum potionemque alvum, ideo-
que etiam corpus adftringanti fed ea levia.
Poilea, li vitium conflitit j imponi fupcr
Tulnus eadem dcbent , quse in putri ulcerc if
prasfcripta funt. Ac tum quoquc pleniori-
bus cibis uti licebit ex media materia; (ed
tamen non niii alvum, corpufque liccanti-
Ihis: aqua vero pluviatili frigida. Balneum,
iiiii jam certa fiducia redditx fanitatis eft , 30
alicnum eil ; fiquidem emollitum ineo ul-
eodem malo aflScitur. So-
cus cito rurfas
knt Vero oommnquam nihilomnia auxilia
pro-
 ,

Cap 26, Medicina, 31^

proficere ac nihilominus ferpere lubhis
,

canccr. Inter quae miferum , fed unicum ,

auxilium eft ,utC2etera parscorporis tuta
5 fit, membrum quod paulatim emoritur ,
,

abfcindere.
3/. ^uratio vu'ertm , ubiqtiid coUifam f/? ,

atit detrittim , ant infixtim.

Hae graviifimorumvulnerum curatio-

1 ones funt. Sed ne quidem negligenda,ubi
iila

interior pars collifa ; aut ubi derafum dc- ,

tritumve aliquid eftjaut ubi furculuscor-

pori infixus eft j aut ubi tenue , fed altum
vulnus infedit.
if Inprimocafucommodilfimum eftma-
licorium ex vino coquere , interiorcmquc
ejus partem conterere, & cerato mifcere
cx rofa fa(ffco , idque fuperponere deinde , :

ubi cutisipfaexafperataeft, inducere lene

icmedicamentum ,
qualis^./TTwg^ eft.

Derafo vero, detritoque imponendum ,

cft emplaftrum Trrg^^^piC^iCSi^jminucnduf-

que cibus & vinum fubtrahendum. Ne-
,

que id, quia non habebit altiores idus ,

2. 5 contemnendum erit fiquidem ex ejufmo-
:

Ai cafibus faspe cancri fiunt. Quod fi levius

id erit,& in parte exigua, contenti t& po-
terimus eodem leni medicamento.
Surculum vero, fifieripoteft, oportcc
i
30velmanu,vel etiam ferramento educere.
Si vel pra^fraftus eft , vel altius defcendit
quam ut ita fieri poflit, medicamento evo-
anduj cft. Optimeautem educitfuperim-
O 6 poiica
 .

3 14 A. C o R N. C E L s I Lih. f,

pofita arundinis radix j fi tenera efl , proti-

nus contrita ^ ii jam durior ante in mulfo ,

decoda. cuifempermel adjiciendum eft

aut ariftolochia cum eodemmelle. Peffi-^
ma ex fLirculis , arundo efl ; quia afpera ef^.
Eademque ofFenfa etiam in filice efl. Sed

ufu cognitumefl , utranqae advcrfusahe-

ram medicamentum efTe, fi contrita ac fu-
perimpofita cfl. Facitautem idem in om- lo
nibus furculis , quodcunque medicamcn-
tum extrahendi vim habet. Idemaltis te-
nuibufq vuhieribus aptiffimum eft. Prio-
;

ri rei Philocratis j huit Hecat^i empla-

ilrummaximeconvenit. ^f
3 6, iuomodo cicatrix vnlneri inditcerda >

pnrgandaqtie fit
. Ubi vero in quoHbet vulnere ventum
.

adinducendum cicatricem efl( quod per-

purgatis jam , repletifque ulceribus nccef- 20
jarium eft ) prinnim ex aqua frigida Jina-
inentum, dumcaroahtur: deinde , cuni
jamcontinendaeft, ficcum imponendum
cfl,donec cicatrix inducatur: tum dehgari
fuperalbum plumbum oportet , quo & re- 1^
primitur cicatrix , & eolorem maxime fa-
BO corpori fimilem accipit. Idem r^dix
filveflris cucumeris prarflat. Idem com-
pofitio , qu2e habet elaterii p. i. * fpumx
argenttp.i i.^glandis unguentari^e pondo 30
lY.*. qua: excipiuntur refina terebinthina,
donec emplaflricraflitudo ex omnibus fiat
At nigras guo^jue cicatrices kniter pur-
gantg
 Cap. 27. Medicina. 525
gant, paribusportionibusmixta, srugo
& plumbum elotum eademque relina co- ,

adta; iive eo ungitur cicatrix,quod in facie

5 fieri poteft; live id ut emplaftrum imponi-

tur , quod in aliis partibus commodius eft.

At,ii vei excrevitcicatrix, velconcava
eft , ihiltum eft , decoris caufa, rurfum &
doiorem & medicinam fuftinere
alioquin :

lores utrique fuccurri patitur.Siquidem utra-

que cicatrix exulcerari fcalpelio poteft. Si
medicamentumaliquis mavuit idem effi- ,

ciuntcompoiitiones iix, quas corpus exe-

dunt. Ciiteexulcerata fuper eminenteni ,

i^carnemexedcntiamedicamentaconjicien-
da funt: fuper concavam,i'mplentiajdonec
utrumrque ulcus fan^ cuti xquetur, & tum
cicatrix inducatur.

C A P. X X V I I.

J)e viilnerihfitjqit^ permorfm inferHnturj

eorumque curationibus.

Dixi de vulneribus, qu^ maximc

his
pertela inferuntur. Sequitur, utdc
2.
y
his dicam quas morfu fiunt
, , inter-
dum hominis.interdumfimia^, faspecanis,
nonnumquam ferarum , aut aliorum ani-
malium , aut ferpentium. Omnis autem
ferx morfus habent quoddam virus.
30 Itaque, fivehemcns vulnuseftjCucur-
bituiaadmovendaeft: iilcvius, protinus
emplaftrum injiciendum , pra^cipuequc
Diogeni.% iiid non cft , quodiibet ex his j
^uas
 ;

^i6 A. CoRN. CiLsi Lib.^,

qux adverfus morfuspropofiii. fi eanon
funt , viride Alexandnnuin
ne id qni- : li

dem eft,quodlibet iion pingue ex his, qux

recentibus vulneribus accommodantur. 5
Sal quoque his pro^cipueque ei , quod ca-
,

nisfecit, medlcamentum eft,ii aridus vul-

neri imponitur ,fuperque id duobusdigi-
tis verberatur. exfaniat enim. Ac falfamen-
tumquoque redle fuper id vulnusdeliga- 10
tur.
2. CttratioadverftiS rabioft canis morfum.
Ucique autem, li rabiofuscanis fuit,
cucurbitula virus ejus extrahendum eft.
Deinde, ii locus ncque nervofus , nequei^
niufculofus eft vulnus idadurendum eft.
,

Si uri non poteft: fanguinem homiai mit-

,

ti non alienum eft. Tum ufto quidem vul-

neri fuperimponenda , quae cseteris uftis-
funt. Ei vero quod expertum ignem non 10
,

eft,ea medicamenta,qu2e vehementer exe-

dunt Poftqu^nullo novomagifterio, fed
jam fuprapoiito vulnu<; erit implendum, &
ad fanitatem perducendum. Quidam poft
rabiofi canis morfum protinus in balneum ly
mittunt ; eumque ibi patiuntur defudare ,

dum virescorporislinunt,vulnereaperto
quo magis exeo quoque virusdiftilletrde-
ind^ multo meracoque vino excipiunt.
quodomnibus veneniscontrariumeft.Id-30
quecumitapertriduumfa<flum eft, tutus
cfTe homo a periculo putatur.
Solct autem ex eo vulnere , ubi parum
occur-
 t ;
:

Cap.iy. Medicina. 327

occurfum eft,aqiisE timor nafci y^g^<^<W
Grasci adpellant.Mirerrimum genus mor-
bi : in quo iimul aeger & liti^& aqu^ metu
f cruciatur.quo oppreflis in angufto fpes eft.
Sed unicum tamen remedium efl, nec opi-
nantem in pifcinamnonante eiprovifam
projicere, &, li natandifcientiam non ha-
betj modomerfum bibere pati , modo at-
10 toilere ; interdum deprimere, ut
ii habet ,

invitus quoque aqua fatietur. lic enim il-

mul & iitis 5 & aqu2 metus tollitur. Sed
aliudpericulum excipit,ne infirmum cor-
pus iii aqua frigida vexatum , nervorum
1 5 dillentio abfumat. Id ne incidat a pifcina ,

protinus iu oleum calidum deniittendus

ei\. Antidotum autem (pra2cipueid,quod

primo loco pofui ubi id non eft aliud ) fi

; ,

nondum xger aquam horret,potui ex aqua

2.0 dandum efl: &, li amaritudine oiTenditur
,

mel adjiciendum ef^ at , fi jam is rnorbus :

occupavitjper catapotia flmii potefl.

3. C-nr^tiones communes adverfm omnes
morfui ferpentitim

%<l
Serpentium quoque morfus non ni-
mium diflantem curationem deiiderant
quamvis in ea multum antiqui variarunt
adeout inlingula anguium genera fingu-
lamedendipr^eciperent j aliique alia. fed
3 oin omnibu: eadcm maxime proficiunt.Igi-
tur in primis fupra vulnus id membrum
deligandum eft: non tamen nimium vehe-
njenter, ne torpeac, Dein vcnenum extra*
hendum
$iS A. C0R.N. CiLsi Lih.^,
hendumeft. Id cucurbitula optime facit.
Neque alienum eft,ante fcaipello circa vul-
nus incidere , cjuoplus vitiatijamfangui-
nis extrahatur. Si cucurbitula non eft,f

( qiiod tamen vix incidere poteft ) tum

quodlibet fimile vas quod idem polfit. Si
,

ne id quidem eft, homoadhibenduseft,

qui vulnus exfugat.
Neque hercule fcientiam prsecipuami^
habent hi qui Pfylli nominantur fed au-
, ;

daciam ufu ipfo confirmatam. Nam vene-

num ferpentis ut qusedam etiam venato-
,

ria venena^quibns Galli pratcipue utuntur ,

non guftu fed in vulnere nocent. Ideoque if

,

colubra ipfa tuto eftur : idtus ejus occidit.

&,ftupenteea(quodperqu2Edammcdica-
menta circulatores faciunt ) in os digitura
qiris indidit neque percuffus eft nulla in
, ,

cjusfaliva noxa eft. Ergo quifquis, exem-20

plum Pfylli fecutus, id vulnus exuxerit, &
ipfe tutus crit, & tutum hominem pr^efta-
bit. Illud intcrea antedebebitattendere,
ne quod in gingivis , palatove , aliave par-
te oris ulcus habeat. Poft hacc is homo loco ^$
calido collocandus eft lic, ut id,quod per-
cufTum erit , in inferiorem partem incli-
netuv.
Si neque qui exfugat , neque cucurbitu-
laeft, forbere oportetjus anferinum , vel3
vitulinum, &vomere. Vivum autem gal-
linaceum. pullum per medium dividere & ,

protinus caliduxn fuperv^lnus imponese

 ,

Cap. zj, Medicina, 329

fic, ut pars interior corpori jungatur. Fa-
cit id etiam hoedus agnufve dirciflusj &
calida ejus caro ftatim fuper vuinus im-
5 polita. Emplaftra quocjue, quas fupra com-
prehenfa funt.Aptiflimumque eft , vel
Ephciium, vel id quod ei fubjedlum eft.
PrsBfenfque in aliquo antidoto praefidium
efl. Sinidnon eft,i]eceilarium eft exfor-
lobere portionem meri vini cum pipere j vel
quidlibet aliud
quod calorimovendo eft ,
nec humorem intus coire patiuir.nam ma-
xima pars venenorum frigore interimit.
Omnia etiam urinam moventia, quia ma-
15 teriam extenuant , utilia funt.
4,. Speciales curationes adverfm i6{m ferpentittm :

Q^primo adverfui iQum ^/pidts.

Hxc adverfus omnes idlus utilia funt
communiaque iifus tamen ipfe docuit
:

loeum, quem Alpis percuflit, acetum potius

bibere debere. Quod demonftrafle dicitur
cafus cujufdam piieri,qui,cum ab hoc iftus
efret,& partim obipfum vulnus,partim ob
immodicos ^eftus fiti premeretur , ac locis:

i^iiccis alium humorem non reperiret , ace-

tum quodfortefecumhabebat,ebibit ,&
,

liberatus eft. Credo quoniam id quamvis ,

refrigerandi vim habtt,habet tamen & dif-

fipandi. Quofit , utterrarefperfa eo fpu-
3cniet. Eadem ergo vi verilimileeftfpiflef-
centem quoque intushumorem hominis
ab eo difcuti 5 &c Cic dari fanitatem.
 5

330 A. Co RN. Ce Ls I Lih. ^,

/. uidvnfns i&tim Scs-f-pionis.

Iri quibufdam etiamaliis ferpentibus

certa (jusedam auxiliafatis nota funr. Nam
fcorpio ipfe fibi pulcher rimum medica- 5
mentum eft. Quidam contritum cum vino
bibunt. Quidam eodem modo contritum
fuper vulnus imponunt. Quidam fuper
prunas eoimpohto, vulnusfuiFumigantj
undique vefle circundata, ne is fumus di- 1
labatur j tum carbonem e;us fuper vulnus
deligant. Bibereautem oportet herbasfo-
laris ( quam ^Afo^po^ndf Grasci vocant ) fe-
men velcerte folia ex vino. Super vulntis
,

rero etiam furfures ex acetOjVel ruta filra- 1

tica redle imponitur, vel cum rhellefal to-
ftus.Cognovi tamen medicos, quiabfcor- ^
pionc idis nihil aliud , quam ex brachio Jj
fanguinem
o miferunt.
6. t^dverjtts Aranei O" Scorpionis iSitim. 2,0

Ad fcorpionis etiam,& ad araiiei iutum,

alliumcum ruta recfle mifcetur , exoleo-
que contritumfiiperimponitur.
7. KAdverfm Cerafiis :> & "Dipfadis , e^
H<emorrhoidis iiitim, IC
At ,ficeraftes, aut dipfas , authaimor-
rhois perculTitafphodeJi , quod iEgyptiaj
,

fiba;magnitadinem ^quet arefa6lum, in ,

duas potiones dividendum eft fic^ut eirui^s

paululum adjiciatur.TrifoIium quoque & 30
mentaftrum & cum aceto panaces asque
,

proficiunt. Coftumque & caftia, & cinna- ,

momum rede per potionem afTumuntur.

 CAp.lJ, MlDICINA. 331
8. KAdverfm CherfydriiCittm , (^Cerafiis.
Adverfus cherfyclri vero idum,pana
ccs , aut lafer quod iit fcrupulorum p. 1 1
,

5
^*".
cum hemina vini fu-
vel porri fuccus
mendus eft, & edenda multafatureia. Im-
ponendum autem fuper vulnus ftercus
caprinum ex accto coctum j aut ex eodem
ordeacea farina; aut ruta vel nepeta cum , ,

xofile contrita, me]leadje\ffco. Quodineo

quoque vulnere , quod ceraftes fecit, seque
yalet.
9. AdvtrpM Fhalangii iBum.
Ubi vero phalangium nocuit prxter ,

1 5 eam curationem qua? manu editur f^pe ,

,

homo demittendus folium eft , danduf- in

que ei rayrrhas & uv^ taminiae par modu$
ex paffi hemina vel radicui^ femen , aut
;

lolii radix ex vino y & fuper vulnus furfu-

aores ex aceto cocfti imperandumque , ut is ,

conquiefcat.
\
10. AdverfiK idcM Itahrum angttium , qnimint
terribiles peregrinis funt.
Verum ha:c genera ferpentiura & perc-
15 grina , & aliquanto magis peftifera funt ;
maximcquae ^ftuolis gignuntur locis.Ita-
regiones hac quoq;parte
lia frigidiorefque
falubritatem habent quod minus terribi- ,

angues edunt. Adverfus quos fatis pro-

les
{oficit herba betonica velcantabrica vel , ,

centaurion vel agrimonia vel trixago ,

, ,

vel perfonata, vel marinas paftinacse fi vel ,

lingnls binxve trits , 5c fic potui datae

funt
 . , 5 ;

332- CoRN. Celsi

A. Lih.^^
funt cum vino & fuper vulnus impofitae.
,

Illudignorare non oportet, omnislerpcn-

tis idinm & jejuni & jejuno magis nocere.

ideoque perniciofiffimi funt , cum incu- 5

bant : utiliffimumque eft , ubi ex anguihus
metus eft , non ante progredi , quam quis
aliquid aflumpfit.
11. Rernedtiim generale adverfns orrjtiia venena >
velincibo, vel in potioye ajfnmpta. IC

Non tam facile his opitulari eft ,

qui ve-
nenum , vel in cibo , vel in potione fum-
pfcrunt, Primum, quianonprotinusfen-
tiunt, ut ab angue i6ii ideo ne fuccurrere :

quidemftatim libipoiTunt. Deinde quia 1 ,

noxa non a cute fedab interioribuspar- ,

tibus incipit. Commodiffimum eft tamcn,

ubi primum fenfit aliquis , protinus oleo
multo epoto vomere. Deinde,ubi pra^cor-
dia exhauiit , bibere antidotum : li id non 10
cft , vel merum vinum.
12. Specialia remedia adverftu qttedam venena ;

^
prim$ adverfw Cantharidas.
Sunt tamen qu^dam remedia propria
adverfus quasdam venena , maximeque lc-if Ij

viora. Nam ficantharidas aliquis ebibit

panaces cum Ia<le contufa , vcl galbanum
rino adjedo dari , vel lac per fe debet.
1 3 . t^dverfus Cicntam
^i cicutam, vinum merum calidum cum 30
ruta quamplurimum ingerendum eft j de-
indeisvomere cogendus pofteaque lafer :

ex vino dandum.^Ifque, fi tebre vacat , ii\

calidum
 . ,

Ca^, 27. MED I c

335 r N A.
calidum balneum mittendus: fi non vacat,
un^cndus ex calefacientibus eft. Poil qu2
quies ei neceflaria eft.

5 14. Adverfnt HyofcyamKm.

Si hyofcyamum fcrvens mulfum bi- ,

bendum &ft aut quodiibet lac , maxime

,

tamen aiininum.
^S-^dverfm Cerujfam.
10 Siceruflam jus malvas, vel juglandis
,

cx vino contritcE, maxime profunt.

i^. Adverfm Sanguifngam, fi epota eji y
^
Imj qHodintm coiit.
S'i fan^uifuga epota eft , acetum cura fa-
^i 5 le bibendum eft. Si lac intus coiit, aut paf-
j
fum, autcumacetolafer.
17 . Adverftti Fnngos inutiles
Sifungos inutilesquis afTumpiit , radi-
cula aut e pofca,aut cum fale &aceto eden-
jjloda eft. Ipli vero hi 5c fpecie quidem dif-
cerni poftunt ab utilibus,& coclur^ g^ne-
Nam
I

|.
re idonei fieri. five ex oleo infcrbue-
i'
runt, five piri furculus cum his inferbuit
ji
omni noxa vacant.
(i'J' 18, Z>e aduftis corparif locis , ^ qnomodo
curari debeantt

Aduftis quoque locis extrinfecus vis in-

fertur^ itaque fequi videtur , ut de his di-

cam. Hasc autcmoptimecurantur foliis

oautlilii, aut linguas caninas , autbetjE in.

vino oleoque decoftis. Qiiorum quodli-

bet protinus impofitum ad fanitatem per-
daciu
Sc4
334 A. CoRN. Celsi Lih.<^,

Scddividiquoque curatiopotcft inea,

qux mediocriter exedentia rcprimentia-
que, primo & puftulasprohibeant,& fum-
mam peliiculam exafperent deinde ea , ^ :

qus lenia ad fanitatem perducant. Ex

prioribus eft lenticulse cum melle Eirina ;
vei myrrha cum vino; vel creta cimolia
cum thuris cortice contrita , & aqua coa-
d:a,at<]ue,ubi ufus ncceffitas incidit, aceto lo
diluta. Ex infequcntibus,quasIibetX/wwg^\
Sed idoneamaxime eft, quse vel plumbi
ret=mentum, vcl vitcllos habet.
Eft ctiam illa aduftorum curatio , dum
inflammatio cft impolitam habere cum i j*
,

melle lenticulam ubi ea dcclinavit , fari-

:

nam cum ruta , vcl porro , vel marrubio ,

^onec cruft^ cadant:tura ervum cum mel-
le autirim , aut refinam terebinthinam ,
,

donec ulcuspurumfit: noviffimeficcumio

linamentum.

Cap. xxviir.
Df ittterioribus ulceribus , qu<e , aliqua cor-
forumpartecoi>rupttt,nafcuntur. ^?
I. "De carbnncfilo,

ABhis,qu2Bcxtrinfecus incidunt ad ,

ea veniendura eft, qux interius ,cor-

rupta aliqua corporum parte , naf-
cuntur. Ex quibusnon aliud carbunculoj
pejus. Ejush^ nots funt. Rubor eft,fupcr-
eum non nimium puftulas eminent,
<gue
maximc nigra: , interdura fubliyid^ aut ,

pallids.
 Cap.iS. Medicina. 355
^allid^e. In iis fanies effe videtur : infrri co-
V 0 niger
1ior efl. Ipfum corpus aridum
du- , &.
rius , quam naturaliter oportet. Circaquc

5 quali crufta ejft caque inflammatione cin-

;

gitur.Neque in eo loco levari cutis poteil,

fedinferiori carni quali affixa eft. Somnus
urget. Nonnunquam
horror, aut febris
oritur,aut utrunque.Idque vitium fubter-
loatftis quaii quibufdam radicibusferpit j in-
terdum celerius interdum tardius. Supra
,

quoqiie, procedens inalbefcit dein Jivi- ;

dum fitjcircumque exiguae puftul^ oriun-

tur. Et licircaftomacnumfaucefve inci-
i^ditjfubitofpiritumfa^peelidit.
Nihil mchus eft, quam protinus adure-
rc. Neque id grave eft. nam non fentitj
quoniam ea caro mortua eft. Finifque ad-
urendi cft , dum ex omniparte fen-fus do-
aoloris eft. Tum deinde ulcus iicut cjetera,

adufta curandum cft. Sequitur enim fub

,

medicamentis erodentibus cruftarquas un-

diquea vivacarnedidula, trahitfecum ,
quicquid corruptum erat;piiriufque jam fi-
i^nuscuraripoteftimplentibus.Atjfiinfum-
ma. cute vitium eft , polHint fuccurrerc
qiiasdam vel exedenria tantum , vel etiam
adurenda. Vrspro magnitudine adhiben-
da eft. Quodcunqne vero medieamentum
joimpoitcum eft,fi fatis proficiet , protinus a

viva corruptam partcm refolvet.

Ccrtaque cflefiducia poteft ferc , fi un-
diquc riciofacaro cxcidat,quahujufcemo-
di
 ,:

35^ A. CoRN. Celsi. Lik ^ .

dimedicamen exeft: ii id non fit , medica-
mentum<]ue malo vincitur , utiquc ad
uflionem properandum Sed in cjuf-
cft.

modi cafu abftinendum a cibo

, a yino eft
y
.

Aquam liberaliter bibereexpcdit. MagiP

queeafervanda funt, H febricula quoque
acceflit.
2. 'De Carcinomate.
Non idem periculum x^fJiiva^ aiFert jq ,

nifiimprudentia curantis agitatum eft. Id

vitium fitmaxime in fuperioribus parti-
bus,circa faciem, nares,aures, labra,mam-
masfoeminarum. Et ex jecore , aut fplene
hoc nafcitur. Circa locum aliqua quafii^
pund:a fentiuntur ifque immobilis jin-
:

sequalicer tumet:interdum etiam torpet.

Circa eum inflatse venas quafi recurvantur
h^que pallent , aut livent: nonnunquam
etiam in quibufdam delitefcunt. Tadlufq; io
is locus, aliis dolorem aifert in aliiseum ,

non habet.Et nonnunquam fine ulcere du-

rior aut mollior eft , quam efle naturalitcr
debet nonnunquam iifdem omnibus ul-
:

cus accedit. Interdumque nullam habetij

proprietatem:interdum limilehis eft, quse
vocant Gr^ci t9v<JVX^f(^6, afpredine qua-
dam & magnitudine fua.Colorque ejus ru-
ber eft aut lenticulse fimilis. Nequetuto
,

fecatur. nam protinus aut refolutio nervo- 5 o

rum , aut diftentio infequitur. Sajpehomo
idus obmutefcit,atque ejus anima deficit.
Quibufdam etiam, fi idipfum prefTum eft
qu
 .

Cap 2t. Medicina. 3^7

<jux circa fiint ,intenduntur& intumefL
cunt. Namque peffimum id genus eft, fe-
reque primum id fit, quod f(gtxit}6is a Grae-
^ cis nominatur. Deinde ex eo id f^^xiiup(^9
quod fine ulcerc eft. Deindeulcus; &ex
eo, thymium
Tolli nihil, nifi i(stxo9ihs, potefl; reliqua
curationibus irritantur. Et quo major vis
I oadhibita efi, eo magis quidam ufi funt me-
dicamentis adurentibus. Quidam ferro a-
duflerunt : quidam fcalpello exciderunt.
nequc uUi unquam medicina profuit : Ccd
adufla, protinus concitata funt, & increve-
I ^ runt, donec occiderent. Excifa etiam,pofi:
indud:am cicatricem tamcn reverterunr,
.,

& caufam mortisattulerunt. Cum interim

plerique nullam vim adhibendo , qua tol-
lere id malum tentent; fed imponendo tan-
2otum medicamenta, quas quafi blan-
lenia
dianrur , quo minus ad ultimam feneftu-
tcm perveniant, non prohibeantur. Difl
cernerc autcm cacoethes , quod curatio-
nem rccipit , a carcinomate, quod non re-
a^pit, ncmo fcirepoteft, nifi tempore<&
[
experimento.
Ergo , ubi primum id vitium notatum
eft , imponi debent mcdicamenta adurcn-
tia. Si levatur malum, minuunturque ejus
[5
oindicia, procedere curatio poteft & ad fcal-
pellum, & ad uftionem. Si protinus irrita-
tum cft, fcire licet, jam carcinoma efle; re-
movendaque funt omnia acria, omnia ve-
P hemeo-
338 A. CoRN. Celsi Lib.^,
hcmentia. Sed, fi iine ulcere is locus durus
cft, imponi ficum quam pinguiliimam, aut

\u7evhs emplaftrum fatiseft. Si ulcus ^-

quale eft, ceratum ex rofa injiciendum cft,
^
adjiciendurque eipulvisex contrita tefta,
ex aqua , qua faber ferrarius tingere can-
dens ferriim folituseft. Siid nimiumfu-
percrevit , tentanda fquama seris eft ( quas;
lcniflima ex adurentiDuseft)eatenus , neiO)
quid cminere patiatur: fed ita, li nihil exa-
ccrbavit: lin minus, eodem cerato conten-
d elle debebimus.
3. De Theriomate, 1

Eft ctiam ulcus , quod heJi^fi^ Graeci i ^;'

vocant. Id &per fe nafcitur , interdum &
ulcericxalia caufafado fupervenit. Co-
lor eft vcl lividus, velnigcr odor foe-

ciu:multus, &mucolimilishumor. Idi-

pfum ulcus neque tadlum , neque medica-20
mentum fentit : prurigine tantummovc-
tur. circa dolor eft,& inflammatio. Inter-
dum etiam febris oritur. Nonnunquam ex
ulcere fanguiscrumpit. Atque idquoque
malura ferpit. quo omniafaipe intendun-2,|
tur. Fitqueex hisuIcus,quodep7n)5e &'-

f^y Grasci vocant j quia celeriterferpen-

do, penetrandoquc ufqucadofTa, corpus
vorat. Id ulcus insequale eft, cccno fimilcj
ineftque multus humor glutinofus ; odor ^q
intolerabilis j majorque,quam pro modo
ulccris inflammatio. Vtrunquc, ficut o-
,

mms canccTjfit maxime in fenibus; vel his,

quorum
 Cap.iZ, Medicina. 539
quorum corpora mali habitusfunt.
Curatio utriufque cadcm eft: fcd in ma-
jore malo major vis neceflaria. Ac pri-
5 raum, a vidius rationeordinandum eft: ut
quiefcat in led:ulo: ut primis diebus a cibo
abftineat:aquam cjuamplurimam aflumar.
ei ducatur. Dein , poft in-
Alvus quoque
flammationcm, cibumbonifucci capiat;
lovitatis omnibus acribus potionisquan- :

tum volet iic ut intcrdiu quidem aqua:

, ,

contentus fit : in coena vero etiam vini au-

fleri aliquid bibat. Non seque tamen fame
in his, quos e psnj? ur gcbit, atque in his, qui
i^Jne/ia)^ adhuc habcbunt , utendum erir.
t vidlus quidem talis neceiTarius eft.
Super ulcus vero infpergenda cfl arid^
aloe contrita,&,li parum proficiet, chalci-
tis. Atjfi quisncrvus, exefa carnc, nudatus
40 efl , contcgendus ante lintcolo efl , nc fub
eomedicamento aduratur. Si validioribus
ctiam remediis opusefl, ad eas compofi-
tiones veniendum efl, qu^ vehementius
adurunt. Qiiiequid autem infpergitur, a-
ij^verfo fpecillo infundi debet. Superdanda
cum melle funt vel linamenta, vel olea: fo-
Jiacx vino decofta, vcimarrubium: eaque
lintcolo contegcnda in aqua frigida made-
fadlo , dein bene exprefu>. Circaque, qua
lotumor exinflammatione cfl, imponcnda,
qu*e reprimant,cataplafmata. Si fub his ni-
liil proficitur, ferro locus aduri dcbct; di-
ligenter nervis, qui apparcnt, antecon-
P 4 tQ^is,
34o ACorn.Celsi. Lih. 7.

tedis. Aduftum vel medicamentis vel fer-

ro Gorpus , primum purgandum , deindc
implendum efle, apparere cuilibet ex prio-
ribus poteft. S
4,. De Sacr igne.
SaCer quoque ignis malis ulceribus an-
numerari debet. Ejus duae ^^tcits funt. AI-
terum efl fubrubicundum, aut miftum ru-
bore atque pallorc ; exafperatumque perio
puftulas continuas, quarum nullaaltera
major eft , fed plurimas perexiguas. In his
fcmper fere pus,&fxpe rubor cum calorc
eft: ferpitq; id nonnunquamfanefcente eo,
<5uod primum vitiatum eft : nonnumquam i %']
etiam exuIcerato,ubi, ruptis puftulis,ulcus
continuatur , humorque exit,qui eflein-
terfaniem & pus videri poteft, Fitmaxi-
me in peftore, aut lateribus, aut eminenti-
bus partibus,pr2ccipueque in plantis. Alte- 20
rum autemeft in fummsecutis cxulcera-
tione, (z6. iine altitudine latum , fublivi-
,

dum, inasqualiter tamen mediumquefa- ;

Jiefcit,extrcmis procedentibus: ac faepe id,

quod jam fanum videbatur iterumexul-i-f , 1

ceratur.At circa,proxima cutis quas vi- ,

tiumreceptura eft, tumidior & durior eft,

coloremque habet cx rubro fubnigrum.
Atquehoc quoquc malo fere corpora fe-
niora tentantur,aut quae mali habitus funt ; 3

fcd in cruribus maximc.

Omnisautem facer ignis, ut minimum
periculum Iiabet exhis, qua: ferpunt; fic
prope
 Ca^.iS. Medicina. 34t
prope difficillime tollitur. Medicamentiim
ejus forriffimum eft , uno die febris , quse
humorem noxium abfumat. Pus,quo craf^
fiius& albidius efl , eopericuli minu^eft
Prodeft etiam infra ulcera locum cxdijquo
plus puris exeati &
id, quo ibi corruptum
corpus cft, extrahatur. Sed tamen, fi febri-
cula accefiit , abflinentia, ledulo, alvi du-
lodlioneopus eft- Inomni vero facroigni,
neqiic lenibus & glutinofis cihis , nequc
falfis & acribus utcndum efl 5 fed his, quas
inter utrumque funt : qualis efl panis li-
ne fermento pifcis , hoedus , aves, exce-
,

I j
ptoque apro, omnis fere vcnatio. Si non efl
febricula, & gef^atio utilis efl, & ambula-
tioj&vinum auflerum, &balneum. At-
gue in hoc quoque generc potio magis li-
eralis cfTe, quam cibus,4ebet^
10 Ipfa autem ulcera
fi mediocriter fer- ,

punt, aqua calida: fi vehcmentius , vino

calido fovcnda funt. Deinde acu puflul^c,
quaecumque funt , aperiendas. Tum impo-
ncnda ea quae putrcm carncm exedanr.
,

i-f Ubi inflammatio fublata, ulcufquc purga-

tum efl imponi lcnc medicamentum de-

,

ber. In altero autcm ^enere, pofTuHt pro-

ficcre mala cotoneamvinocoda, atquc
contrita: potcfl cmplaf^rum vel Hers, vel
^rer^^ufftuxov, cui quintapars thurisad-
jefta fit potcft nigra hedera ex vino au-
:

flero colai ac , fi celcriter malum ferpit,

non aliud magis proficit. Purgato ulccre,
P 3 quod
 I .:

34^ A. CoRN. Celsi Ii&. 5.

quod in rumma cute cfle propofufj faris ad
fanitatem eadem lenia medicamentapro-
ficient.

j. D^ Chironio nlcere. 5
Chironium aiitem ulcus appellatur ,
quod & magnum eft & habet oras duras,,

callofas, tumentes. Exit fanies non multa,

fcd tenuis : odor malus. nequc in ulcere,
neque in cjus tumore ulla eft inflammario: 1 o
dolor modicus cfl. Nihil ferpit , ideoque
nullum periculnm adfert ; fed non facile
fanefcit. Intcrdum tenuis cicatrixinduci-
tur , ^einde iterum rumpitur ulcufquc ,

renovatur. Fit maxime in pedibus & cru- 1 y

libus.
Super id iraponi debet, quod & lene ali-
quid , & vehemens & reprimens habeat.
,

Qualc cjus rei caufa fit ex his fquamas :

asris , plumbi eloti combufti, fingulorum ^o

P. V *. cadmia;, cerae, {ingulorum p.v 1 11
.

*. rofaequantum fatis eft ad ceram {imul

cum eismolliendam.
6. De Ulceribw, qa exfrigore inpedibut
(i^manibm oritenttir iC
Fiuntetiam exfrigore hibcrno ulccra,
maxime in pucris, & prazcipuc pedibus,di-
gitifque eorum , nonnunquam etiam in
manibu^?. Ruborcuminflammationeme-
diocri cft. Interdum puftul oriuntur, de- 3
inde exulceratio. Dolor autcm^modicus
prurigo majoreft. Nonnunquam humor
xit , k^ non multus j
qui referre vel pus.
 Cap. 18. M E D I c I N A. 343
veiraniem vidctiir.
In prirais mHlta calida aquafovendum
rapa decoda; aiit ii^a non funt,
cft, in qua.

5 aliqu^ verbena; ex reprimentibus. Si non-

dum adapertum ulcus eft, a:s ,
quam maxi-
mc calidum quis pati poteft^ admovendum
eft.Si jam cxulceratio eft,imponi debet alu-

men,xqua portionecum thure contritum

I o tum vino adjefto; aut malicorium in aqua

co<5^um,deindc contfitum. Si fumma de-

tracfta pellicula eft j hic quoque melius le-
nia medicamenta proficiunt.
7. De Struma.
' 5 Struma quoque eft tumor, in quo ftibtcr
concreta quxdam ex pure & fanguine quafi
gJanduIxoriuntur. Quxvel pra^cipuefa-
tigare medicos folcnt ,
quoniam&febres
movent , nec unquam
maturefcuntj facile
lo&.fivcfcrro, iive medicamentiscurantur,
plerunque itcrum juxta cicatrices ipfas
refurgunt ; multoque poft mcdicamenta
quibus lA quoque accedit quod
fa^pius. ,

longo Nafcuntur maximc

/patio detinent.
15 in ccrvicej fed etiam in alis, & inguinibus,
& in lateribus. In mammis quoque foemi-
narumfc reperifTe, chirurgus Meges au-
thor eft.
Propter ha;c Sc album veratrum rc<fte
^Odatur, atque etiam facpius donec ea dige- ,

rantur. Et medicanienta irnponuntur, qua?

humorem veleducant, vel dillipentiquo-
rum fupra mentio fadla eft, Adurentibus
P 4 ^uoquc
 , 5

344' A. C o R N. C E L s t Lih. 5,

quoque quidam utuntur qua; exedunt ,

cruftaque eum locum adftringunt: tum

Terout ulcus curant. Qusecunque autem
j-atio curandi corpus, puro ulcere,5
eft ,
'

cxercendum atque alendum eft donec ad ,

cicatricem perveniat. Qux cum medici

doceant , ab iis requirenda. Qnorundam
jufticorum experimento cognitum, quem
iiruma male habet , cum, fe anguem edit, i^ '

iiberari.
8 De Fm-ut?culo.
Furunculus vero,efl tuberculum acutum
cum inflammatione,& dolorejmaximeque
ubi jam in piis vergit.Qui ubi adapertus eft, 1 $ j
Siexiit pusjfubtcr apparet pars carnis in pus
crfa , pars corrupta fubalbida , fubrubra;
quem ventricuium quidam furunculi no-
minat. In eo nullum periculum eft,etia2nli
uulla curatio adhibeatur: maturefcit enim lo
pcr fe, atque erumpit. Sed dolor efficit , ut
potior medicina lit, qu^ maturius liberet.
Proprium ejus medicamentum galba-
TiUm eli. fcd alia quoque fupra compre-
Jienfa fimt. Si c^tera defunt imponi deber, 1
,

primumj non pingue emplaftrum , utid

reprimat: deinde, li non repreflit,quod-
libet puri movendo accommodatum. fi ne
idquidem eft , vel reiina, vel fermentum.
Expreflb pure, nulla ultra curatio neceiTa- 5<5
ria eft.
9. *De Thynme.
Phyma veronominatur tuberculum fu
run-
 C4/>. i8. Medicina. 34^
runculo fimile Ced rotundius Sc plan.ius,
,

f^pe etiam majus. Nam furunculus ovi di'

midii magnitudinem raro explet , nun-
5quamexcedit. Phymaetiam latiuspatere
conruevit;fed inflammatiodolorque fub eo
minoresfunt.Ubidivulfum eft,pus eodem
modo apparet ventriculus, qui in furun-
:

culo, noninveniturrverum omniscorru-

l-optacaro in pus vertitur. Id autem in pueris
6c f^pius nafcitur & facilius tollitur: in
juvenibus rarius oritur , & difficilius cura-
tur. Ubi ajtasinduravit, nenafciturqui-
dem. Quibus vero medicamentis difcute
1 yretur, fupra propofitum eft.
lo. De Thygethlo.
^uyi^Xov autcm tumor,non altus,fed
eft
. latus,inquo quiddam puftulas fimile eft
Dolordiftentioque vehemens eft, & major
^Oquam pro magnitudine tumoris:interdum
ctiam febricula. idque tardc maturefcir,
nequemagnopere in pusconvertitur. Fit
maximeaurincervice, autinalis, autin
inguinibus. Panum , ad iimilitudinem ii-
^fguras, noftrivocant. Atque idipfumquo
Hiedicamento tolleietur , fupra demoa-
ftravi.
tx. De ^bfcejjtbus.
Sed cum omnes hi nihil nifi minuti ab-'
ijofceflus iint, generale nomen trahit latius
vitium, totum ad fuppurationem fpedlaiis.
Idque fere fit aut poft febres , aut poft do-
lores partis alicujus ,maximeque cosj qui
P $ vcn-
|4<5 A. CoRN. Celsi I/^. Vo

ventrem infeftarunt. Saepiusque oculis cx=

politum cft , fiquidem latius aliquando in-
tumefcit ad fimilitudinem cjus,quod ^vf^tt
vocari propofui , rubetquc cum calore & T ,

paulo poft etiam cum duritia magifquc ,

noGcnter adolefeit , & litim vigiliamque

exprimit. Interdum tamen nihil horum in
cute deprehcndi potcft j maximeque,ubi
altius pus movetur: fed cum fiti vigiliaqueiOfJ
fentiuntur intus aliquas pundliones. Et,
quod de fubito duriu5 non cft, melius cft:
& quod , quamvis rubet, coloris tamen in
album mutati eft. qusefigna jampureo-
riente nafcuntur tumorenim ruborquei^
:

multo ante incipiunt.

Sed,fiIocus nobilis eft, avertendus ma-
ttrix aditus eft per cataplafmata , quae fi-
& &
mul reprimunt, refrigerant: qualia &
alias & paulo ante in erylipelate propofui lo .

Si jam durior cft, ad ea venicndum cft,

qu^ digcrant, & refolvant: qualis cft ficus
arida contufa : aut fex mifta cum cerato,
qiiod ex adipe fuilla eoadumfit; aut cu-
cumerisfilvcftris radix, cuiexfarinaduxif
partes adjedtx fint, ante exmulfo dccofta;.
Licet etiam mifccre asquis portionibus am-
moniacum, galbanum, propolim, vifcum;
pondusquc adjicere myrrhjE dimidionii-
nus, quam in prioribus fingulis erit. Atque 3 o
cmplaftra quoque & malagmata idem ef-
ficiunt, qusB fupra explicui.
Quod per ha:c difcufTum non cft , ne-
cefls
 Cap.iB. MEDicrNA. J47
cefTeeft, matiirefcat. Idque cjuo Cekrius
fiat, imponenda eft farina ordeacea , ex a-
qua cofta, cui & olerum aliquid rede mif-
^ cetur. Eadem authsec inminoribusquo-
queabfceiribus , quorum nominaproprie-
tatefque fupraedidi: red:efiunt. Eadem-
que omniuai curatio: tantummodo diftat.
Crudum eft autcm, in quo major quali ve-
10 narum motus eft , & gravitas, & ardor, &
diftentio , & dolor & rubor, &durities;.
,

&, {i major abfcefFus eft, horror, atque et-

iamfebriculapermanet penitiufquecon- :

dita fuppuratione pro bis, qu^ alioqui ca-

xjtis oftenditjpunftionesfunt.Ubiiftafere-
miferunt, jamque is loeus prurit,& aut fub^
lividus, aut fubalbidus eft , matura fuppu
ratio cft. Ex qua , ubi velperfe, vel per
medicamenra vel etiam ferro aperta eft,
,

^opus debet emitti. Tum,fi qua in alis,vel in-

guinibus funt, fine linamento nutrienda
funt. In csetcris quoque partibus , fi ima
plaga exiguaeft, fi mediocris ruppuratia
fuit , fi non alte penetravit , fi febris non
$5 eft, fi valet eorpus, a-que linamcnta fuper-
vacuafunt. In reliquis parce tamen,nec, ,

magnaplaga cft, iraponi debent.Com-

nifi
mode veromel fuper linamenta, velfine
his imponitur lenticula ex melle, aut ma-
ijolicoriumex vinocodtum. quas & perfc&
miftaidoneafunt.
Si qua circa duriora funt, aJ ea mollien^

is,> el malva contrita, velfoeni griecilini^

P 6 v^
 ,,

54S A.CoRN. Celsi Lib. ^,

ve femen ex paflb codum fuperdandiim

cft. Quicquiddeinde impofitumeft, non

adftringi, fed modice deligari debet. iJIo

neminemdecipi decet, ut in hoc genere|'
cerato utatur. Csetera qua; pertinent ad
,

purgandum ulcus, ad implendum, ad cica-

tricem inducendam , conveniuntquc vul-
neribus , expofita funt.
12. 'De Fifinlif. IQ
Nonnunquam autem exejufmodi abf-
ceffibus , & ex aliis ulcerum generibus
fiftulse oriuntur. Id nomen eft ulceri alto,
angufto , callofo. Fitin omni fere parte
corporis; habetque quasdam in fingulis lo- 1^
cispropria. Prius decommunibus dicam.
Generaigiturfiftularum plurafunt. fiqui-^
dem alisB breves funt , aliie altius pene-

crantralisE refta intus feruntur^ali^e multo-

que plures tranfverfae : aIijEiimpIicesfunt,2o
ali^duplices tripliccfve, quaeabuno ore
rfae intustresnunt, autetiam inplures
iinusdividuntur : aliasreftas, ali^fiex^, &
lortuofx funt: alia: intra carnem definunt,
alias ad oflaaut cartilaginempcnetrant jif
aut , ubi neutrum horiim fubeft , ad inte-
-jioraperveniunt: alias deindc facile , alix
cum difficultatc curantur , atque etiam
^uaedam infanabiles reperiuntur.
Expedita curatio eft in fiftula fimpIici,5o
Tccenti, intracarncm'. Adjuvatque ipfam
Corpus , fi juVenilcjfi firmum cft. Inimica
contraria his ftnt : i{CD<iue, fi fiftula os
yeJ
 frf^. 2.8. Medicina. 345
vel cartilaginem , vel nervum, velmufcu-
loslcelit ; li articulum occupavit;fi velad
veiicam vel ad pulmonem, vel ad vul vam,
,

-vel ad grandes venas arteriafve , vel ad

maxillas, guttur,ftomachum thoracem ,

penetravit. Adinteftina quoque eam ten-

dere, femper periculofum, fepe peftiferum
eft. Quibus multum maliaccedit, fi cor*

jQpus vel^grum, velfenile, vel malihabi-

tus eft.
Ante omnia autem demitti fpecillum in
liftulam convenitj ut, quo tendat, & qaani
alte perveniat, fcire poffimus. fimul etiam,

j . prorfus humida, an ficcior fit quod extra-

:

do fpecillopatet. Id quoque difci poteft,

in ojfle vitium fit, nec ne: &j fi jam eo fiftu-
iapcnetravit, quatenus nocuerit. Nam,fi
moJIe eft , quod ultimo fpecillo contingi-
^^tur, intracarnem adhuc vitium eft : fima-
gis id renititur , ad os ventum eft. Ibidc-
indefi dilabitur fpecillum, nondumcarics
finon dilabiturfede,quainnititur,ca-
eft:

qurdem, verum adhuc levis eft: fi inas-

ries
quale quoque & afperum fubeft , vehemen-
^
tius os cxefum eft. At cartilago ubi fub-
fit, ipfa Cedes docet perventumque
: efle ad
eam ex renifu patet.
,

Ex his quidem colliguntur fiftularuin

30fedes, fpatia, noxae. Simplices vero hx
fint , an in plures partes diducantur , co-
gnofci poteftexmodopuris. Cujusfiplus
fcrtur, qiianaquodfimplicifpacio conve-
mt ^
 ^ ;

5 50 A. CoRN. Celsi Lik^,

nit, plures finus efTe manifeftum eft. Cum-
guefcrejuxta lintcaro, & nervus & ali- ,

qua nervofa cjuales fere tunicac membra-

,

na^iiuefunt, genusquoque puris docebit,

num plures linus intus diverfa corporis ge-
nera perroferint. Siquidem ex carne pus
Ixve, album copiolius fertur : at ex ner-
,

vofo loco, coloris quidem ejufdem, fed te-

nuius & minus ex nervo pingue & oleo lo
:
,

non diffimile. Deniqueetiamcorporis in-

clinatio docet, num in plures partes fiflulie
p^netrarint, quia faspe, cum quis aliter de-
cubuit, aliterque membrum collocavit,
pusferri,quodjam deiierat,iterumincipit; i f
leflaturque, nonfolum alium finum efle,
ex quo defcendat fed etiam in aliam cor-
,

porispartem cum tendere.

Si in carne& recens & fimplex eft ac ;

neque finuofa neque cava fede neque in 2.0 ;

articulo, fed in eo membro quod perfe ,

immobile, non niii.cum toto corpore mo-

vetur, fatis proficiet emplaflrum, quod re-
centibus vulneribus imponitur dum ha- ,

beat vel falem vel ahimen , vel fquamam 15

,

aeris, vel seruginem , vel ex metallicis ali-

quid.Exque eo collyrium fieri debet altera
parte tenuius, altera paulo plenius. Idque
ea parte qua tenuius eft, antecedente de-
,

mitti oportet in fiflulam, donec purus fan- 3 ^

guis fe oHendat.qux in omnibus fiftularuni
collyriis perpetua funt. Idem deindeem-
plaflrufn in imteolo fuperimponendum j
fupra-
 . 1

Cai> iS ME D I c r N A. ^g^ i
fiipraque injicienda fpongia eft, in acetum
ante demiffa : folvique quinto die fatis eft.

Genus vidus adliibendum eft, quo carnem

r 3.11 docui.
At, i longius a prsecordiis fiftula eft, ex
intervallo' jejunum radiculas efTe , deinde
vomere, neceiTarium eft.

Quum vetuftatc callofa fit fiftula( callus

10 autem neminem fallit,quia durus eft,& aut
albus,aut pallidus ) tum validioribus me-
dicamentis opus eft. Quale eft, quod habet
papaveris lachrym^e p. j. ^ gummi p.iii
"^.
cadmia: r. lin. *. atrameniifutorii
^Jp- vrii. exquibusaquacoadiscolly-
*,
riumfit. AutinquofuntgallsB P. I. *. x-
ruginis, fandaracn;e,aluminis /Egyptii fin-
gulorum P. I. **.
atramentifutoriicombu-
fti p. 1 . *. Aut quod conftat ex chalcitide,
^o&e faxocalcej quibus adjicitur auripig-
menti dimidio minus, quam in fingulis
prioribus cft; eaqiie melle cofto excipiun-
tur. Expeditiffimum autem^tft ex praece-
ptoMegetis,eruginisraf^ p. ii.*^. conte-
* frere, deinde ammoniaci thy miamatis p. 1 1.
*. aceto liquare, eoque infufo jeruginem
cogere. Idqueexprimismedicamentiseft.
Sed; ut hxc maximi cfFe(flus funt, fi cui ifta
non adfunt facile tamen eft callum qui-
,

50 buflibet adurentibus medicamentis crode-

re fatifquc eft vel papyrum intortum, vel
:

aliquid cx penicillo in modum collyrii

adftridum co illincrc. Scilla quoque co&:sl
 7

j^i A. CoRN. Celsi Lib,^,

8c mixtacum calcej callum exeft.
Siquando vero longior Sc tranfverfafi-
ftulaefl, demifTo fpecillo , contraprinci-
pium hujus incidi commodiflimum eft, & 5
collyrium, quod voIueris,demitti.
At li dupliccm cffQ fiftulam vel multipli-
ccm exiftimamus, lic tamen ut brevis, in-
traque carnem fit , collyrio uti non debe-
mus 5 quod unampartemcuretj reliquasio
omittat : Ced eadem medicamenta arida in
calamumfcriproriumconjiciendafunt, if-
queorififtul^ aptandus, infpirandumque,
iit ea medicamenta intus compellantur.

Aut eadem ex vino liquanda funt ; vel, fi 1

fordidiorfiftula eft ex mulfo; fi callofior,
,

exaceto; atqueintusinfundendura, quic-

quid inditumeft. Superponendafunt,qu2
refrigerent &
reprimant. Nam fere,qux
circa fiftulamfunt, habent aliquid inflam- 10
mationis. Neque alienum eft, ubi quis re-
folverit, antequam rurfus alia medicamen-
tainjiciat,per oriculariumclyfterem fiftu-
lam eluere;fi plus puris fertur,vino;fi callus
durior j fi jam purgatur^ mulfo, ly
eft, acero
vel aqua qua ervum codlum iit, fic ut
, in
huic quoquemellis paululum adjiciatur.
Fere vero fit,ut ea tunica,qux inter fora-
men & integram carnem eft, vida tot me-
dicamentis exeat,infraque ulcus purum fit. 3
Quod ubi contigit , imponenda glutinan-
tiafunt;prci^ueque^fpongia mellc codo
iilitii. Neque ignoro', muhis placuifTe li-
flamcH-
 Cdfr.iS. Medicina. 35^
namentum in modum collyrii compofi-
,

tum & tindlum melle implendi caufa de-

,

glutinatur,quam im-
mitti. redcelerius iic

Ipletur. Neque verendum eft , ne purum

corpus puro corpori jundum non coeat;
adjedis quoque medicamentisad id efSca-
cibus cum fepe exulceratio digitorum,
;

nifi magna cura profpeximus , fanefcendo

10 in unum eos jungat.
13. De Ulceris genere-i qKod XtjQ/lov mminatHr.
Eft eriam ulceris genus ,
quod a favi fi-
militudine x^^Jlov Gixcis nominatur. Id-
que duas fpecies habet . Alterum eft fubal-
I ^ bidum, & furunculo fimile ; fed majus, &
cum magno dolore. QUod,ubi maturefcit,
habet foraminajper qua; fcrtur humor glu-
tinofus , Sc purulentus j n^c tamen ad ju-
ftam maturitatem pervenit. Si divifum eft^
20 mulco plus intus corrupti, quam in furun-
culo, apparet, alciufque defcendit.Raro fit
niiiincapillis.
Alterum efl minus, & fuper caput emi-
nens,durum latum , fubviride, fubpalli-
,

1 5 dum, magis exulceratum: fiquidem ad fin-

gulorum pilorum radices foraminafunt,
per qu2e fertur humor glutinofus, fubpalli-
dus, craffitudinem mellis, aut vifci refe-
rens, interdum olei: &, fiinciditur, viridis
3ointracaroapparet.DoIorautem,&inflam-
matio ingens efl adeo ut acutam quoquo
,

febrem movereconfuerint.
Superid, quod minus crebris foramini-
bus
 ,

3^4 A. CoRN. CelsI Lih.^,

bus cxafperatum eft, redeimponitur & fi-
us arida & lini femen in mulfo co^uniy
,

& emplaftra ac raalagmata materiam edu- -

centia,aut quae proprie huc pertinentia fu- 5

pra pofui.
Superalterum & eadem medicamenta,
,

& farina ex mulfo co(fla,iic ut ei dimidium

refinse terebinthinae mifceatur & ficus in ;

mulfo deco6i:a,cui paulum hyflbpi contri- 10

ti fit adjetumt& uv$ taminise pars quarta

fico adjeda. Quod fi parum in utroJibet

genere medicamenta proficiunt totum ,

ulcus ufque ad fanam carnem cxcidi opor-

tet. UlcereablatOjfuperplagam medica- if
menta danda funt^^primum, quse pus ci-
tentj deinde, qus purgent j tura , quse im-
pleant.
14-, 'De t^crochordone , ^Thymio, &
tJMyrmeciis,&Clavo. 2.0
Sunt vero quasdam verrucis fimilia^quo-
rum diverfa nomina', ut vitia funt. 'Axpo-
^tjog^tfraj Grasci vocant , ubi fubcutecoit

aliquid durius , & interdum paulo afpe-

rius , coloris ejufdem infra ad cutem te- jy
;

nue fupra latius. idque modicum eft

,

quiararo fabse magnitudinem excedir.Vix

unum tantum eodem temporenafciturrfed
fere plura, maximeque pueris eaque non- :

nunquam fubito difinunt , nonnunquam^o

mediocrem inflammationem excitant.
funt, c^wx etiam in pus convertuntur.
"j^n^^uiiKi' nominatur, quod fuper cor-
pws.
 Cdp.1%. Medicina. 35-5
pusquafi vcrruculaeminet, adcutem la-
tius, fupra tenue, fubdurum, & in rummo
perafperum. Id,quafummum,coIorem flo-

^ ris thymi reprarfentat^ unde ei nomen eft y

ibique facile finditur , & cruentaturj non-

nunquam aliquantum fanguinis funditrfe-
rcque citra magnitudinem hhx ^Egypti^
eft, raro majus, interdum perexiguum.
loModoautemunum, modo plura nafcun-
tur, velinpalmis, velin inferioribus pe-
dum partibus : pefilma tamen in obfcoenis
funt maximeque ibi fangninem fundunt.
j

MppftjjK/es autem vocantur humiliora

1 5 thymio durioraque.quas radices altius exi-

gunt majoremque dolorem movent in-

, ,

autem tenuia, minus fangui-

fra lata, fupra
nis mittunt magnitudine vix unquam lu-
:

pini modum excedunt.Nafcuntur eaquo-

ioqueaut inpalmisaut in inferioribuspar-
tibuspedura.
Clavus autem nonniinquam quidem
ctiam alibi , fed in pedibus tamen maxime
nafcitur prarcipue autem cx contufo ,
,

^^quamvis interdum aliter : doloremque ,

etiamii non alias , tamen ingredienti mo-
vet.
Ex his Acrochordon Sc acrothymium
etiam per fe finiuntur; &jquo minora
fas:pe

Jofunt, eo magis. Myrmecia & elavi fine cu-

ratione vix unquamdefinunt. Acrochor-
don, fi excifa eft , nullam radiculam relin-
quit, ideoque ne renafcitur quidem. Acro-
thymi
 ,

35^ A. C o R. N. G E I s I lih. j.

thymio clavoque cxciiis, fubroninda radi-

cula nafcitur , quse penitus dtfcendit ad
carnem: eaque relidta, idem rurfds exit.
Myrmecia latiffimis radicibus inhasrent : 5 ,

ideoq; ne cxcidi quidem iine magna exul-

ceratione poflunt. Clavum fubinde rade- '

re , commodiffimum eft. nam fine uUa vi

c mollefcit.atjfi fanguinis quoque aliquid
emifTum eftjf^pecmoritur.Tollituretiam,io
ii quis eum circumpurgat , deinde imponit

refinam , cui mifcuit pulveris paululum ,-

quem ex lapide raolari contrito fecit. C^e-
tcra vero genera medicamentis adurenda
funt. Aliifque id ,
quod ex fece vini: myr- 1 ^
meciis id , quod ex alumine & fandaraclu
fit aptiffimum eft. Sed ea.qu^e circa funt,
,
j|
foliiscontegidebent, ne ipfa quoque cx- ^
ulcerentur : deinde poftea lenticula impo-
ni. ToUit acrothymium etiam ficus inio
aqua dccoda.
ly. De TnjitilaTumgeneribm.
Atpuftulas maxime
vcrnis temporibus
oriuntur.EarumpIura gcnera funt. Nam
modo circa totum corpus partemve afpre- 1 ^
doqusedamfit, fimilis his puftulis , quse
ex urtica, vel ex fudore nafcuntur^ i^ewB-i-
f{^5e Grxci vocant. cxque modo rubent
modo colorem cutis non cxcedunt. Non-
nunquam plures fimiles varis oriuntur,3
,

nonnunquam majores. Puftulas , lividse

funt, aut pallidos , aut nigr^ aut aliter na-
,

turali colore mutato : fubeftque illis hu-

mor.
 ,

Ca^. iS Medicina. ^^y

mor. Ubi hae rupcae fuut, infra quafi exul-
cerata caro apparet. ^T^.vK^tvct) 'ihnaf^^s
Graice nominantur. Fiunt vel ex frigore ^
5 vel ex igni , vel ex medicamentis.
^ho^uKiot autem paulo durior puftula
eftfubalbida acuta. ex qua ipfa cjuod ex-
, ,

primitur , humidumeft. Expuftulisvero

nonnunquam cciam ulcufcula fiunt , aut
loaridiora, authumidiora: & modo cantum
cumprurigine, modoetiam cuminilam--
matione ac dolore exitque autpus, aut
:

fanies , aututrumque. Maximeque id eve-

nit in astate puerili:raro, in medio corpo-
^ J re f^epc, in emiuentibuspartibus.
:

Pcilima puftula eft qu^ ImfVKrh voca-

,

tur. Ea colore vel fublivida,vel fubnigra

vel alba efle confuevit. Circa hanc autem
vehemens inflaramatio eftj &, ctmi aperts
*Ocft,reperitur intus exulceratio mucofa,co-
Jore humori fuo fimilis. Dolor ex ea fupra
ma^nitudinem enim eafaba
ejus eft:neque
majof quoque oritur in emi-
eft. AtquehsEc

nentibus partibiis & fere noftu. unde no

,

2- J men quoque a Grajcis ei \mvuHv\s eft im-

pofitum.
In omni vero puftularum curatione pri-
mumeft ,multum ambulare , atque exer-
ceri:fi quid iftaprohibet,geftari.Secundum
i30eft,cibum minuere abftinere ab omnibus
:

acribus & extenuantibus. eademque nu-

uicts facere oportet , fi ladens puer ita
afFei^tiis eft, Pr*eter hsec, is, qui tam robu-
ftus
 ;

35-8 A. CoRN. Celsi. Lih.<^,

ftiis efl: ,i\ puftulse minutas funt , defudarc
in balneo debet jliuailcjue fuper eas nitrum
infpergerej oleoquevinummifcere, &fic
iingi ; tum defcendere in folium. Sinihilj
iic , aut fi majus puftularum ge-
proficitur
nus occupavit imponenda Jenticula efl
,

detradaque fummapellicula, admedica-

menta lenia tranfeundum."'?nytf7)f poft
ienticulam , red:e herbaquoqucfanguina-io
iij vel vindi coriandro curatur.

Uicera vero ex puftulis fadla tollit/pu-

maargenticum femine foeni gra^ci mixta
iic uthisinvicem rofa atque intubifuc-
,

cusadjiciatur, donec mellis craffitudo eiif

iiat. Proprie ad eas puftulas , <]ux infantes
male habent, lapidis, quem Trv^TicjuGrxci
vocantj p. VIII. *. cum quinquaginiaa-
maris nucibus mifcetur , adjiciunturque
olei cyathirres. Sedpriusungi excerufTaiO
puftulasdebentj & tum hoc illini,
16. De Sc^bie.
Scabies vero eft durities cutis rubicun-
dior.ex qua puftula2 oriuntur , quaedam
humidiores quxdam iicciores. Exit exi^
,

quibufdam fanies; fitque ex his continuata

exulceratio pruriens j ferpitquein quibuf^
dam cito. Atque in aliis quidem ex toto
dcfinit, ia aliis verocerto tempore anni
revertitur. Quo afperior cft, quoque pru- 5 o

rit magis , eo difKcilius tollitur. Itaque

eam , quae talis eft , iy^u* Gixci appel-
lant, id cft feram.
In
 Cap,iS, Medicina. 3jp
In hac quoque vidus ratio eadem, quos
iupra neceffaria eft. Medicamentum au-
,

tem ad incipientem hanc idoneum efl;

5 quod iit ex fpodii , croci, seruginis, lingu-
lorum p. i.*piperisalbi,omphacii,lingu-
gulorum p. I. ''.cadmia; p. viii. *.At, ubi
jam exuIccratioeft,idjquodfit exfuJphuris
p. I.*. cer^?. IV. * picisliquidashemi-
lona, olei fextariis duobus. quas limul ufque
!
ad cra/fitudinem mellisincoquuntur. Ei\
1 etiam, quod ad Protarchum authorem re-
jl fertur.Habet hoc farinse lupinorum fexta-
j
rium , nitri cyathos quatuor , picis liqui-

j
i^dsE heminam, refinas humids felibram ,

aceti cyathos tres. Crocum quoque , ly-

ciumjserugo, myrrha, cinis, aequis por-
'
tionibusrede mifcentur & ex pafToco- ,

quuntur. Idque omnem utique fcabiem

A 2ofanat. Ac, fi nihil aliud efl, amurca ad ter-
jl tiam partem deco6la , vcl fulphurpici li-
quidsE miflum , ficut depecoribus propo-
fui, hominibus quoque fcabiclaborantibus
opitulantur.
ly. De Impetiginis jpeciebm.
Impetiginis vero fpecies funt quatuor,
Minime mala efl , qua: fimilitudine fca-
biem reprasfcntat. nam&rubet,&durior
efl, &exulcerata, &rodit. Diftatautcm
i30ab ea, quar magis exulcerata efl:,& varls fi-
miles puflulas habet ; vidcnturquc eflein
ca quafv buUula: qua^dam, exquibus inter-
pofito tempore quafi fquamulae folvuntur,
ccrtio-
3^0 A. CoRN. CiLSi Lih. ^.
certioribufquehoc temporibus revertitur.
Alterum genus efl pejus &
iimile pa-
pula^fere, fed afperiusrubicundiufquejfi-
guras varias habens : fquamuls ex fumma y
cute decidunt , rofio major eft, celerius &
latius proceditjCertioribufque etiam,quam
prior, temporibus & fit, & definit. Rubra
cognominatur.
Tertia etiamnum deterior eft. nam & ^ ^

crafTior efl, & durior, & magis tumet j in

fumma cute finditur,& vehementius rodit.
Ipfaquoque fquamofa, fed nigra efl pro- :

ceditque& latet ncctardat: minusvero

,

errat in temporibus, quibus aut oritur, aut ^ 5 i

definit j neque ex toto toUitur. Nigrae

cognomen eft
Quartum genusefl, quod curationem
omnino non recipit diflans colore. nam
,

fubalbidum efl, & recenti cicatrici fimilej ^^

fquamulafque habet pallidas, quafdam fub-
albidas, quafdam lenticula: fimiles: quibus
demptis, profluit fanguis nonnunquam.
Alioqui vero humor ejus albidus efl, cutis
dura atque fiffa efl, proceditque latius. ^^ '

Hxc vero omnia genera maxime ori-

untur in pedibus , & manibus atque un^
,*

gues quoque infeflant. Medicamentum

non aliud valentius efl, quam quod ad fca-
biem quoque pertinere fub authore Pro- 3 ^
tarcho retuli. Serapion autem, nitri p. 1 1.
*. fulphuris p. IV. *excipiebatrefinaco-
piofa, eoque utebacur.
i8. De
 .

Cap.iB, Medicina. 361

18. De Papults.
Papukrum vero duo gener* funt. Al-
terum eft , in quo per minimas puftulas
5 cutis exafperatur , & rubet, leviterque ro-
ditur,mediumhabet pauxillo levius: tar-
de ferpit. idque vitium maxime rotundum
eademque ratione in orbem pro-
incipit ,

Alterum cft , quam re^cM Gr^ci

cedit.
loappellant. In qua iimiliter quidem, (qA ma-
gis cutis exafperatur , exulceraturque , ac
vehementius & roditur , & rubet , & inter-
dum etiam pilos remittit.
Qua! minus rotunda eft , difEcilius fanc-
1 5 fcit nifi fublata eft, in impetigincm verti-
:

tur. Sed levis papula etiam , li jejuna faliva

quotidiedefricetur,fanefcit. Major, com-
modiflTimemurali herba rollitur , {ifuper
cademtrita eft. XJt vero ad compofita me-
uxodicamenta veniamus, idem illud Protar-
chi tanto valentius in his eft quanto mi- ,

nusinhis vitiieft. Altcrum adidem, Mi-

conis : nitri rubri, thuris,finguIorum p. i.
* cantharidum purgatarum p. 11.'^. ful-
^5 phuris ignem non experti tantundem re- ,

iinacterebinthinailiquidx p.xx.*. farina:

lolii fext. III. git cyathi tres, picis cru-
.da; fext. unum.
- j^.De Vitiliginis fpeciebtts , id efi , de ^Al^ho-t
'O <^ KjMelme , & Lence
Vitiligo quoque, quamvis per fc nullum
periculum adfert ; tamen & foeda eft, & ex
raalo corporis habitu fit. Ejus tres fpecies
Q^ funt.
 , ,,

3^1 A. ConN. Celsi Lib. ^

funt. K'h<p^ vocatur ubi color albus efl, ,

fere fubafper& non continuus, ut quxdam

quali guttas difperfx cfle videantur. inter-
dum ctiam latius , & cum quibufdam in- y
termiflionibus ferpit. Mi?i coloreabhoc
diiFert , quia niger eft , Zc umbrs fimiJis.
casteracademfunt. AdO'jj habetquiddam
iimile alpho , fed magis albida eft, & altius
defcendit ; in eaquealbi pili funt , & lanu- loo
gini limiles. Omnia haec ferpunt fed in :

aliis cclerius , in aliis tardius. Alphos &

Melas in quibufdam variis temporibus
oriuntur & delinunt. Leuce , qucm occu-
pavit,nonfaciIcdimittit. i^^
Priora curationem non difficillimam re-
cipiunt : ultimum vix unquamfanefcit ; ac,
ii quid ei vitio demptum cft , tamen non
"extotofanuscoIorredditur.Utrumautem
aliquod horum fanabile fit, an non ; experi- lo (

xnentofacilecolligitur. Incidi enim cutis

debctautacu pungi. lifanguis exit , quod '

ferefit in duobus prioribus, remedio locus

cft : fi humor albidus , fanari non poteft.^ i

Itaqueab hoc quidem abftinendum eft. i^;|

Super [6. vero, quod curationem recipit
imponcndalenticulamixta cum fuiphure
& thurc fic , ut ea contrita ex aceto lit.
,

Aliud ad idem quod ad Irenajum autho-

,

rem refertur. Alcyonium , nitium , cumi- 30 (j

num , fici folia aride paribus portionibus j

contunduntur , adjefto aceto. His in folc

vitiligo perungitur : deinde non ita multo
poft
 Ca^. I. MED I c r N aJ ^C^
poft,nenimis eiodatur, eluitur.Propric
quidem, micone authore,eos,(]uos Alphos
vocari dixi, hoc mcdicamento perungunt:
f fulphuris P. II.
*. nitri p. iv. *. myrrh*e
arida: contritae acetabulum mifcent , dein-
de in balneo fuper vitiliginem infpcrgunt
farinam ex faba, tum haec inducuncHi ve-
ro quos Melanas yocari dixi , curantur,
10 cum iimul contrita funt alcyonium , thus,
hordeum faba eaque iine oleo in balneo
, ,

ante fudorem infperguntur , ac tum genus

id vitiliginis defricatur.

??
^

LIBER SEXTUS.
C A P. I.

Ve Vitiis jingulafum coYporls paYtium,

[laolr^ixi dehis vitiis,quepertotumcor-
JgJ^ns orientia medicamentorum au- ,

xilia defiderant. nunc ad ea veniam,

quajnon nifi in fingulis partibus inciderc
ij confueverunt , orfus a capite.
: |l
y
i,De capiUis fluentibut .

In hoc igitur capillis fluentibus maximc

quidemf^pe radendo fuccurritur. Adjicic
ctiam vim quandam ad continendum la-
danum cum oleo miftum. Nunc de his ca-
opillisloquor, qui poft morbum fercfluunt,
Nam , quo minus caput quibufdam astate
nudetur , fuccurri nullo modo potcft.
 , ;

3 54 A. C o R N. CE L s 1 Lih. 6.

C A P. I r.

Pe Torrigine,
Porrigo autem cft,ubi inter pilos qux- f^
dam quali fquamul<E furgunt , eseque
a cute refolvuntur j Sc inreidum ma-
dent multof^piusiiccae funt.Idque eve-
,

nit modo line ulcere, modo exulcerato lo-

co. Huic quoque modo malo odore,modo l.o 3
nuUo accedente. Ferequcid in capillo fit
rarius in barba, aliquando etiam in fuper-
cilio. Ac nequc fine aliquo corporis vitio
nafcitur , neque ex toto inutile eft. Nam
bene integro capitc, non exit ubi aliquod i f] :

ineovitium eft, non iricommoduiii eft,

fummam cutem potius fubinde corrumpi,
quam id, quod nocet; in aliam partem ma-
gisnecefTariam verti.
Commodius efl ergo fubinde pe^cndo20(
repurgare , quam id ex toto prohibcre. Si
tamen ea res magis ofFendit (quod nimium
Jiumore fequente fieri poteft j magifque, fi
is etiam mali odoris eft ) caput faeperaden-

dnm efl;dein id fuper adjuvandum ali>2,j ff

^uibus ex levitcr rcprimentibus i quale efl:
nigrum cum aceto, vel ladanum cum myr-
eo & vino , vel myrobalanum cum vino.
Si parum per hxc proficftur vehementio- ,

ribus uti licet , cum eo , ut fciamus , uti- 50

quc in recenti vitioidinutile efTe.

C A p.
 ,

rrf/>.3.4. Medicina. 36J

C A p. I I I.

Ve Sycofi.

j T7 ^ ctiam ulcus, quod a fici iimilitudinc

JJ^ Toxaffii 3, Cvxcis nominatur,quia caro
in eo excrefcit & id quidem generalc
:

Sub eo vero dux fpecies funt. Altera

eft.

ulciis durum & rotundum eft altera , hu- :

lomidum Sc inasquale. Ex duro exiguurrx

quiddam & glutinofum exit ex humido :

pius, & maliodoris. Fit utrunque in iis

partibus, quse pilis conteguntur :fed, id
quod callofura 6i rotundum eft , maximc
i^in barba j id vero quod humidum , pra:ci-
puein capillo.
Supcr utrunquc oportet imponere cla-
tcrium , aut lini femen contritum & aqua
coa(5lum, aut ficum in aqua decoftam, aut
tc cmplaftrum tetrapharmacum ex accto fub-
atSum, Terra quoque Eretria ex aceto
iiquata rc(5le illinitur.

C A P. IV.
25^ De ^reif.

AR.EAR.VM quogue duo genera funt.

Commune utrique eft quod , , emor-^
tuafummapellicula,piliprimum cx-
tenuanturjdeinde excidunt^acjli itus is lo-
3 o cus eft.fanguis cxit liquidasj&mali odoris:
increfcitque utrumque in aliis celeritcr, in
Pejus eft,quod denfam cutem,&
aliis tarde.

fubpinguem,& ex toto glabram fecit. Sed

0^5 ^^:>
 ;

3?6 A. GoRN. Celsi Lih. 6.

ca, qux u\cmKitA nominatur , fubqiiali-
bet figura dilatatur. Fit & in capillo , & in
barba. Id vero , qucd a ferpentis fimilitu-
dine i^ictm appellatur incipit ab occipi-
,
f
do: duorumdigitorum latitudinem non
excedit : ad aures duobus capitibus ferpit
quibufdam etiam adfrontem,donec fe duo
capita in priorem partem committant. Il-
lud vitium in cjualibet jetate eft:hoc fere in i o
infantibus. Illud vix unquam linc curatio-
nt rhoc perfefaspe finitur.
Quidam hsecgeneraarearum fcalpello
cxafperant. q^uidam illinuntadurentia ex
oleo; maximeque chartam combuftam.^S

quidam refinam terebinthinam cum thap-

lia inducunt. Sed nihil melius eft , quam
novacula quotidie radere:quia,cum paula-
tim fumma pellicula excifa eft, adaperiun-
tur pilorum radicuIaE. Nequeante oportet 2.0
defiftere,quam frequentem pilum nafci ap-
paruerit. Id autem, quod fubinde raditur ,

iWmi atramento futorio fatis eft.

C A P. V.
^^
De VdYPS i e^ Lenticulis , e^ Ephdide.

PENE inepti^e funt, curare varos, &tamen

len-
ticulas , &ephelidas : k^ eripi
foeminiscuracultusfui nonpoteft.Ex
iis autem quse fupra propofui vari lenti- 3
,
,

cul^que vulgo nota; funt quamvis rarior

j
ca fpecies eft, quam 0etxiuv Grzci vocantj
cum iit ea lenticula rubicundior , & inae-
qua-
I
 ,

Caff.<^. Medicina. 3^7

qiulior.'E<pii}Xii vero aplerirquc ignom-
tur : qnx nihil eft , nili afperitas qu^edam
&durities inalicoloris. Castera non ni-
5 n in facie ; lenticul^e ctiam in alia parte
nonnunquam nafci folent. de qua per fc
fcribere alio loco , vifum operse pretium
non eft.

Sed commodiflime tolluntur im-

vari
lopofita refina , cui non minus quam ipfa
elt j aluminis fciffilis, & paulum mellisad-

|ed;um efl. Lenticulam tollunt galbanum

& nitrum , cum pares portioneshabent
contritaque ex aceto funt donec ad mel- ,

i^lis craffitudinem venerint. His corpus

illinendum eft , & , interpofitis pluribus
iioris , mane eluendum , oleoque leviter
ungendum.
Ephelidem tollitrefina , cui tertiapars
lofalis foffilis & paulum mellis adjedum
cfl. Ad omnia vero ifla , atque etiam ad
colorandas cicatrices , prodefl ea com-
-^
,
qux ad Tryphonem patrem au-
pofitio
thorem refertur. In ea pares portiones
i^funt myrobalani , crocomagmatis , cre-
tx cimolia: fubcerulea: , nucum amara-
rum , farina: hordei atque ervi, ftruthii
albi fertulascampansfeminis. quze om-
,

niacontrita ,mellequam amariffimo co-

3oguntur , iliitumque a vefpere iifque manc
cluitur.

0^4 Cap.
 5

368 A. CoRN. Celsi Lik6,

C A P. VI.
J)e Oculorum morhis : ^
primo de his ,
qui
lenihm medicamentis cnrantur.
5

SED hsec
tibus vero &
(^iiiclem mediocriafunt Ingen-
variis catibus oculi no-
{^ri patent. Qui cum magnam partem
ad vitae iimiil & ufum & dulcedinem con-
ferant fumma cura tuendi funt.
,
10
Protinus autem orta lippitudine , qux-
damnot^funt ,ex ^^uibus, quid eventu-
rum t , colligere poffimus. Nam , li fimul
& lacryma & tumor ScciSLiTa. pituita coepe-
rint ; li ea pituita lachry ms mifta eft ; ne- 1
quelachrymacalidaeft,pituita vero alba
^ mollis, tumor non durus, longse valetu- ,

dinis metus non At fi lacKryma multa

eft.

& calida pituitas paulum, tumor modicus

,

idque in uno oculo efl j longum id, fed line 10

periculo , futurum eft. Idque lippitudinis

genus minime cum dolore eft fed vix an- ;

te vigelimum diemtollitur nonnunquam :

per duos mtnfes durat j quandoque brevius

iinitur. i^
Si pituita alba & mollis effe incipit ; la-
chryma^que mifcetur , aut , fi fimul hx
urrunque oculum invaferunt poteft efte ,

brevior , fed periculum ulcerum eft. Pitui-

ta autem ficca & arida dolorem quidem^o
movct, fed maturius definit j niii quid ex-
ulceravit.
Ttimor magnus,filindolore cft,&ficcus,
fine
 Cftp. 6. ME D I C I N A. ^6^
iine ullo periculo eft : fiquidem , fed
ficcus
cum dolore eftjfere exulcerat j & nonnun-
^uam ex eo cafu fit, ut palpebra cum oculo
glutinetur. Ejufdem exulcerationis timor
j
in palpebrispupillifveeftj ubi ,fuperma-
gnum dolorem, lachrymas falfas calidasque
cunt i aut etiam fi, tumore jamfinito, diu
lachryma cum pituitaprofluit.
lo Pejus etiamnum efl , ubi pituita pallida
aut livifia efl iachryma calida aut multa
,

profluit, caput calet , a temporibus ad ocu-

ios dolor pervenit,no(fturna vigilia urget*
fiquidem fub his oculis plerunque lumpi-
tur, votumque efl ut tantum exukeretur.
fS ,

Intusruptum oculum febricula juvat. Si

foras jam ruptus procedit fine auxilio efl. ,

Si de nigro aliquid albidum fa(ftum efl, dia

manct. At,fi afperum,& crafTum efl.etiam
^opoftcurationemvefligium aliquod lelin-
quit.
Curari vero oculos fanguinis detradio-
ne, mcdicamento,baIneo, fotu,vino,vetu-
f^iHimus author Hippocrates memorise
* Jprodidit. Sed eorum tempora & caufas pa-
rum explicuit in quibus Medicin^ fum-
:

ma efl. Neque minus in al>flinentia& alvi

jduftione {^cpe auxilii efl. Hos igitur inter-
dum inflammatio occupat: ubi cum tumo-
I
iore in his dolor efl; fcquiturque pituit^ cur-
fus,nonnunquam copiofior vel acrioT,non-
^unquam utraque parte moderatior. la
^jufniQdi?iafij prima omnium fimt quies
 5

|7<5 A. CoRN. Celsi. Lib.6,

&: abflinemia. Ergo primo die , loco ob-
fcuro cubare debet iic , ut i fermone c|uO-
queabftineat nullum cibum afTumere G
: ;

neri potefl , ne aquam quidem fin minus, ;

^
certe quam minimum ejus.
Qiiod li graves dolores funt , commo-
dius fecundo die; fi tamen res urget, etiam
primofanguismittcndus efl, utiquefi in
fronte vtnx tument ii firmo corpore ma lo
,

teria fuperefl. Si verominorimpetus,mi-

jius acrem curationcm requirit. Alvum
non nifi fecundo tertiove die duci oportet.
At modica inflammatio iieutrum ex his
auxilium defiderat fatifque ef^ uti quiete 1
: ,

8c abflinentia.
Neque tamen in lippientibus longum je-
lunium necefTarium efl , ne pituita tenuior
atque acrior fiat fcd fecundo dk dari de-
:

bet id, quod leviffimum videri potefi exio

iis^quaepituitamfaciuntcrafTiorem ; qua-
lia funt ovaforbilia: iiminor visurget,
'pulticula quoque, aut panis cx lade. Infe-
quentibas diebus, quantum inflammationi
detralietur,tantum adjicicibis poterit; fed 2.5

generis ejufdem utiqueut nihilfalfum ,

:

nihil acre, nihil ex his, quse extenuant, fu-

matur j nihil potui praeter aquam. Et vi-
dlus quidera ratio talis

maxime neceflaria
cfl. ii
Protinus autem primo die , croci P.L.*.
& farinjB candid^e quam tenuifilmas p. 1 1.*.
cxcipere oportet ovi albo, donecmellis
craffitu-
 Cap. 6, MED i c I N 4. |f f
craHitudinem habcat idque in linteolum
:

illinere, & frontiagglutinarejUt^compref-

fis impetum cohibeat.Si cro-
venis,pituita2
5cum non thus idem facit. Linteolo an
eft,
Janaexcipiatur, nihilintereft. Superinun-
gi vero oculi debent fic, ut croci quantum
tribusdigitiscomprehendi poteft, fuma-
tur, myrrh^ ad fabas , papaveris lachry mas
I oad lentis magnitudinem eaque cum paflb
,

conterantur, & fpccillo fuper oculos indu-

cantur. Aliud ad idem myrrh^ p. i ** : .

mandragorx fucci r. ii.'^. papaveris la-

chrymze p. 1 1.*. foliorum rofe, cicut^ fe-
1 5
minis lingulorum p. i ii. "^. acaciae p. i v.
,

*.gummi p. VIII.'*". Ethxc quidemintei-

diu: nod^u vero^quo commodior quies
veniat, nonalienum eft , fuperimponere
candidi panisinteriorem partem exvino
aofubaiflam. nam & pituitam reprimit, &, fi
quidlachrymxproceffit, abforbetj& ocu-
lum glutinari non patitur.
grave id & durum , propter magnum
Si
oculorum dolorem, videtur ovi & album ,

i^&vitellus in vas defundendum eft adji- ,

ciendumque eo mulfi paulum, idque digi-

to permifcendum; ubifada unitas eft , dc-
mitti debet lana mollis benecarpta, qua;
id excipiat jfuperqueoculos imponi. 'Ea,
30res & levis eft & refrigerando pituitam
,

coercet,& non exarefcit, &g]utinariocu-

lum non patitur.Farina quoque hordeacea
co6la; & cum malo cotoneo codto mixta,
Q^ 6 com
 5

373^ A. CoRN. Celsi Lib.6,

commode imponitur. Neque ab ratione
abhorret , etiam penicillo potilfimum uti
expreflb , filevior impetus eft, ex aqua j ii
major, expofca. Priora fafcia deliganda y
fiintjne per fomnum cadant at hoc iiiper- :

iraponi fatis eft, quia & reponi ab ipfo

ajgro commode poteft & quia cum ina- : ,

ruitjiterum madefaciendum eft. Si tantum

mali eft^utfomnum diu prohibeat eorum lo ,

aliquid dandum eft, quas ufcishyetGixci

appellant:fatirqueeftpuero,quod ervi; vi-
xo , quod faba: magnitudinem impleac.
In ipfum vero oculum primo die , niii im-
modicainflammatio eft, nihil redleconji- 1

citur faspe enim potiusconcitatureo pi-

:

tuita,quam minuitur. At fecundo.die.gra-

vi quoque lippitudiiii per indita medica-
menta re^Hie fuc curritur ubi vel jamfan- ,

guismifliis, velalvusduftaeft ;aut,neu-2.o

trum necefTarium elle , manifcftum eft.

2, De diverjis oculorum caUyriis.

Multa autem multorumque coUyria ad

i novifque etiamnum miftuns
id apta funt
temperari pofTuntjcum lenia medicamen- 1 j-

la & modice reprimentia , facile & varie

,

mifceantur. Egoautem nobiliflima exe-

c[uar.
3. TJoilortis coUyrium.
Eft igitur Philonis, quodhabet ceruf-30
Tx elotae fpodii , gummi , fingulorum P.
,

2. *. papaveris lachrymae combufl^ P. i.

^ Ijlud fcire oport&t j llC quoquc omnia
Oicdica-
 .

Cap.S, MiDiciNA. 375

medicamenta fingulaprimum per , fe teri,
deind^ mifla iterum , adjcdta paulatim vel
aqua, vel alio humore. Gummi cum quaf-
y dam aliasEicultateshabeat , hoc maxime
prasftat , ut , ubi coUyriadiu fadta inarue-
niut , glutinatalint , neque frientur.
f j^, 1>ionyJii collyrinm.
Dionylii collyrium eft papaveris Ja- :

I o chrym^e combuft^e , donec tenerefcat p. i

*. thuris combufti, gummi, lingulorum
p.
II, Mpodii p, IV. *.

5. Cleonis coUyrlnm,
Cleouis nobile admodum: papaveris la-
i^chrym^efridtas p. i.*. croci p. i. *. gum-
mi F.*.v. quibus cuni teruntur ,adjicitur ,

rof^e fuccus. Aliud cjufdem valentius :

fquam^ ferri quod ,
roiw^|6(^adpellant , p.
I.*. croci p. II. *. fpodii p. iv.*. plumbi
io^ eloti, iScCombufti p. i.\ gummi tan-
tundem. Ejus aliud quoque ad idem eft,
maxiraeubi multapituitaprofluit cafto- :

rei p. *. I. aloes P. \ i. myrrhae p. 1 1. *.

cadmias curatse P.viii. * ftibiitantun-
2.5 dem 5 acaciaj fucci p.xii.'*^. quod,cum mi-
fcueris , in pixi^icula fervetur. Theodotus
vero huic compofitioni adjecit papaveris
Jachrymaseombuft^ p. "^. i. asris combufti
& eloti p^ii.*. nucleorum palmarum
locombuftorum p.jc. *.gummi p.xii.*.
6. Theodoti coUyrium t AcharifiumappeUatttr,
At iplius Theodoti , quoda quibufdaln
V^^^yv^aQJJiinaiur , ejufhiodi eft : cafto-
lei.
374 A. CoRN. Celsi Lih.^.
rei, nardi indici fingulorum p. i. *. lycii
,

p."*^. papaveris lachryraae tantundem;myr-

rhae p. i i.^ crocijCerufTae elotae,aloes,fin-
gulorum p. 1 1 1
."*.
cadmi^ botryitidis elo-
^
t^ , ^eris combufti fingulorum , v i ii ."*".
p.
gummi p.xvii i. *. acacieefucci. P.xx. *.
flibii tantundem , quibus aqua pluviatilis
adjicitur.
7. CythionvelTephrioncoUyritm. jq
Praster h^c, exfrequentiffimis collyriis
eflid , qnodquidam Cythion, quidam a
cinereo colore Tephrion appellant. Habet
amyIi,tragacanthE,acacia3 fucci, gumrai^
iingulorum p. i *. papaveris lachrymas p. j .
^
II.*. cerufT^elot^ep.iv.^ fpumazargen-
tielotas p.viii. qucEsque exaqua pluvia-
tili conteruntur.
8. Euelpidts coUyrium , Trygodcs nominatum.
Euelpides autem , qni astare nofiira ma- %o
ximus fuit ocularius medicus,utebatur eo,
quod ipfe compofuerat , & 7f uySJ^s nomi-
nabat. Habet autem hoc, caf^orei p. 11.*.
lycii , nardi ,
papaveris lachrymae,fingulo-
rum P. I.
''^.
croci , myrrh^ , aloes , fingu-
1^
lornm combuf^i p. vi 1 1. *.
p. i v. *. asris

cadmisE, 6(:flibii, fingulorum p.xii.*.

acaciasfucci p.xxvi.* gummi tantundem.
Quo gravior vero qu^que inflammatio
cfl eo magis leniri medicamento debet , 30
,

adjedlo vel albo ovi,vel muliebri ladle. At,

finequemedicus, neque medicamentum
prasflo ef^ , fxpius utrumlibet horum in
ocu-
 ,

Cap. 6. Medicina. 575

oculospenicillo ad idipfuni fai5lo infufum,
id malum lenit. Ubi vero aliquis relevatus
eft, jamquecurfus pituitse conftitit , reli-
^quias fortafTe leviores fatuvas difcutiunt
balneum & vinum. Igitur lavari debet lc-
viter,anteexoIeoperfricatus diutiufquc ,

in cruribus & feminibus j muitaque calida

aqua fovere oculos j deinde per caput
loprius calida , tum egelid.^ perfundi a bal- :

neo cavere ne quo frigore afflatuve Iseda-

turrpofthscc cibo paulo pleniore quam ,

exoperum confuetudine, utijvitatis ta-

men omnibus pituitam extenuantibus vi- :

ifnum bibere lene , fubaufterum , modicc

vetus ; neque effufe neque timide ; ut ne-
,

que cruditas ex eo & tamen fomnus fiat

,

lenianturque intus latentia acria. Sed, ii

quisin balneo fenfit majorem oculorum
lopcrturbationem ,
quamattulerat(quodin-
cidere his fblet,qui,manente adhuc pituitse
curfu feftJnarunt )quamprimum difcere
,

debet nihil eo die vini affumere cibi mi-

: ;

nus etiam quam pridie. deinde cumpri-

,

z5mum fatis pituita fubftitit,iterum ad ufum

balnei redire.
Solettamcnevenirenonnunquam , fivc
tempeftatum vitio, five corporis , ut pluri-
bus diebus neqne dolor neque inflamma- ,

jotioj & minime pituitse curfus finiatur.

Quod ubi incidit jamque ipfa vetuftatc
,

res matura eft, ab his eifdem auxilium pe-

jendum cftjid eft balneo ac vino.Harc enim
ut
 5

37^ A. CoRN. Celsi Lih. 6,

ut in recentibus malis aliena funt ; quia
concitare ea poiTunt , 3c acc^ndere ; lic in
veteribus,qtizc nullis aliis auxiliis cefTe-.
runt , admodum eificaciaefTe confuerunt.
j
videlicethic quoque , utalibi, cum fecun-
da vana fuerint , contrariis adjuvantibus.
Sed ante tonderi ad ciitem convenit: dein-
de in balneo aqua calida quamplurima ca-
put atque oculos fovere tum utrunque ro :

penicillo detergere , & ungere caput irino

unguento j continereque in leilulo fe, do-
nec omnis calor , qui conceptus eft , finia-
tur deiinarque fudor, qui neceffario in
;

capite colleftus eft. Tum ad idem cibi vi- 1

nique genus veniendum efl lic^uti potiones
meracas- lint y obtegendumque caput & ,

quiefcendum. S^epe enim pofth^c gravis

fomnus faspe fudor , fa:pe alvi dejedio pi-
,

tuita^ curfumlinit. Si levatum eft malumio

( quod aliquando ferius fit ) per plures
dies idem fieri oportet ,donec ex toto fa-
nitas reftituatur. Si diebus eifdem alvus
nihil reddir, ducenda ef^i quo magisfupe-
riorespartesleventur. i^
Nonnunquam autem ingens imflamma-
tio tanto impetu erumpit , ut ocalos e fua
fcde propellat. '^ifa^iaffiyid, quoniam ocu-
li procidunt, Gra^ciappeilant. His utique,

iivirespatiuntur, fanguinem mitti^fiid^o

non poteft alvum duci , longiorem-
iieri ,

inediam induci, necefTarium eft. Opus

i:jue

autem lenifEmis medicamentis efl. Ideo-

 .

Ca^. 6. MED I c I NA 377

que Cleonis collyrio qiiidamjquod ex duo-
busantepofitumeft, utuntur. Sed opti-
mum eft Nilei neque de uJIo magis inter
:

'
r omnes autliores convenir.
9. Nilei coUyriiimyomnitim optimttm.
Id habet nardi Indici , papaveris lachry
mx, {ingulorum P. *. gummi p . i . ^ croci
P. ii.^^.foliorumrofaerecentium. P. iv. \
loqu^ veiaquapluviatilijvel vino levifubau-
fterocoguntur. Nequealienum eft, mali-
corium , vel fertulam campanam ex vino
coquere,deindeconterere: aut myrrham
nigrara cum rofk foliis mifcere aut hyof. :

1 5 cyami folia cum ovi vitello coda aut fa- :

rinam cum acaciae fiicco vel paflo , aut ,

mulfo. Quibusfi folia quoque papaveris

ad;iciuntur,aIiquanto valentiora funt.Ho-
rum aliquo pr;^parato ,
penicillo foverc
10 oculos oportet, ex aqua calida exprelTo, in
qua ante vel myrti vel rofx foHa deco^fta
fintle, ex illis aliquid imponi. Pra:-.
: dein
ab occipitioincifa cute , cucurbi-
ter hsEc,
tulaadhibendaeft.
jt Quotlfiperhsecreftitutusoculus in fe-
demfuam non eft, eodemque modo pro-
lapfus permanet fcire oportet lumen efle
, ,

amijfliim :deinde futurum ut indurefcat ,

is , aut in pus vertatur. Si fuppuratio fe

|o oftendit , ab eo angulo , qiii tempori pro-
pior eft, incidi oculiis debetj ut, cfFufo pu-
re , inflsmmatio ac dolor finiatur , & intus
tmiicce reiidanc ,
quo minus fosda poftea
facies
 ,

378 A. CoRN. Cels I Lih.6,

facies Utendum deinde vel iifdcm col-
fit.

lyriisex lade ut ovo j velcroco , cuial-

bumovimifceatur. At, fi induruit, &fic
cmortuus eft, ut ne in pus verteretur ; qua- 5
tenus foedc prominebit , excidendum erit
hamo fumma tunica apprehendatur,
iiCjUt
atqueinfra idfcalpellus incidat tum ca- :

dem medicamenta eruntinjiclendajdonec

omnis dolor finiatur.Iifdera medicamentis i o
in eo quoq;oculo iitendum eftjquiprimum
procidit ,
peinde perplura loca fiflus eft.

De CarbuncHlis octtlorum.
10,
Solent etiam carbunculi ex inflamma-
nonnunquam
tionenafci, in ipfis oculis-,^ 5
nonnunquam in palpebris : & in his ipfis
modoab interiorcmodo ab exteriore par-
te. In hoc cafu alvus ducenda eft cibus :

minuendus:Iac potuidandum;ut acria,qu^

Isferunt , leniantur. Qiiod ad cataplafma- lO
ta & medicamentapertinet,hisutendum,
quag advcrfus inflammationes propofita
funt. Atque hic quoqueNilei collyrium
optimum efl. Si tamen carbunculus in
exteriorepalpebrseparteefl, ad cataplaf-ij
mata aptiUimum eftlini femen exmulfo
coflumj aut, G. id non eft, tritici farina eo-
dem modo co(f^a.
II, Depujittlis octilorttm.
quoque ex inflammationibus^Ofi
Puftula:
interdum oriuntur. Quod fi intcr initia
protinus incidit magis eriam fervanda
,

funt , qua2 de fanguine & quicte fupra pro-

pofiu
 ,
,

Cap. 6. MED I c r N A. 3 75

pofui : fin ferius , quam ut fanguls- mitti

, alvus tamen ducenda eft. Si id (^uo-
poffit
quealiquaresinhibet jUtique vidusratio
j fervanda eft.Medicamentis autem hic quo-
que lenibus opus eft ; quale Nilei , quale
Cleonis eft.
la.- Fhiletis CBUyrium , ad pufiuloi ocftlortint.

quoque , quod 3^iletis vocatur, huic

Id
loaptum cft. Habet enim myrrhx,papaveris
lachrymsB, lingulorum P. i. *.plumbielo-
ti, terras famiae, quB f g vocatur , traga-
canthx, fingulorum p. iv.*. ftibii co6li,
amyli, fingulorum p. vi. *. fpodii eloti
Ijceruflaselotasjfingulprum p. viii.*.quas
aqua pluviatili excipiuntur. Ufus collyrii,
vel ex ovo , vel ex lafte eft.
13. De Ulceribut oclorum , ^ de
i^* >itQai8 coUyrio.
20 Expuftulis ulcera interdum fiunt ; ea-
que recentia aeque lenibus medicamcntis
nutricndaflint, & iifdem fere, quxfuprain
puftulis propofui. Fitquoque proprie ad
h^c,quodJirt ^;gv vocatur. Habetxris
2^ combufti, & eloti,papaveris lachryma; fri-
daefingulorum p.i.\ fpodii elotijthuris ,
ftibii combufti & eloti myrrha;, gummi , ,

iingulorum p.ii.^
14,. De Imminutione ocnlorum.

jo Evenit etiam , ut oculi , vel ambo , vel

finguli, minores fiant, quam cfTe naturali-
ter debeant.Idque & accr pituitas curfus in
Jippitudine efficit , & continuati fletus
&
38o A. C OR. N. Ce L s I Lih.6.
& idiis parum bene curati. Inhis quoque
iifdem knibus medicamentis ex muliebri
ladte utendum eft cibis vero his qui ma-
:
,

ximecorpusalere, &implereconruerunt: 5
viiandaque omni modo caufa^quas lachry-
mas excitet , & cura domefticorumi
quo- 1

rum etiam no-

jiiquidforteincidit , ejus
titi^e fubtrahendum : atque acria quo- ,

que medicamenta , &c acres cibi nonalioio

magis nomine his nocent , quam quod la- I

chrymas movent.
15. De Pedicitlts palpebrarHm^
Genus quoqne vitii eft^ qui interpilos
palpebrarum pediculi nafcuntur. id 04- 1^
^ctr.t Gtxci nominant. Quod cum ex
malo corporishabitufiat , rarononultra ^
procedit:fed fere, tempore interpofito, pi- m
tuitx cutfus acerrimus fequitur , exulcera-
tiique vehementer oculis, aciem quoqueio
ipCsm corrumpit.
His alvus ducenda eft caput ad cutem
tondendum diuquequotidie jejunis per-
,

ixicandum. His , ambulationibus aliifque

cxercitationibus diligenter utendum:gar- 15
garizandum ex mulfo in quo nepeta& ,

pinguis ficusdecofta fit fa^pe inbalneo :

multa calida aqua fovepdum caput vitan- :

di acrescibi; ladlepingui vinoqueuten-

dum bibendumque liberalius , quam^o
:

cdendum eft. Medicamenta vero intus

quidem lenia danda funt ; ne quid acrioris
pituits concitent: fiiper ipfos vero pedicu-
los
 Ca^. 6, Medicina, 381
los alia , qux necare eos, & prohibere , ne
limiles nafcantur , poffint. Ad idipfum
fpuma^nitri p. i.^.fandarachaj r.i. uva: "*".

5 taminisE limul teruntur, adjicitur-

, p. "^.
i.

que vetus olcum pari portione , atque ace-

tum , donec eis mellis craflitudo fit.

16. De OcKlortimgravioribui inorbis, qtiiexin-

flammationibw orinntur , t^^alidioribits
j0 medicamentis cnrantur , e?" ^f Andre
coUyrio, ^ de i^ci.' xi^ll^.
Hadl:enus oculorum morbi, <]uilenibus
medicamentis nutriantur. Genera deinde
aliafunt, quardiverfam curationem dcii-
lyderant ^ fere ex inflammationibus nata,fed
finitis quoqi; lus manentia.atque inprimis
inquibufdam perfcverat tenuis piruita:
Quibus alvus ab inferiore parte
curfus.
evocanda eft, demendumque aliquid ex
2p cibo. Neque alienum efl, illini frontem ex
compoiitione Andrese. Quaz habet gummi
p. I cerullse flibii fingulorum p.ii/'.
. '^.
, ,

rpumsargcnticodl^ &elotaE P. iv.*.fed

ea fpuma ex aqua pluviatili coquitur ; &
2jarida ha^c medicamenta ex fucco myrti
conteruntur. His illita fronte cataplafma ,

quoquefuperinjiciendum ex farina qua: ,

frigidaaquacoad:afit, cuique aut acaci^

fuccus aut cuprefTus adjeda fit. Cucurbi-
,

30 tula quoque , incifo vertice , rede accom-

modaturj aut ex temporibus fanguis emit-

titur. Inungi vero eo debet quod habet ,

fquamx seris ,
papaveris lachrymaj , fingu-
loTuna
 382, A. CoRN. Celci Lih.6,
loriim p. *. cervini cornu combufti & elo-
tijplumbi eloti, gummi,finguIorum p. i v.
*. thuris p. XII. Hoc vero collyrium c^uia.
cornu habet,:a]y xt^l^ nominant.Quo-|'
ticlcunque non adjicio ,
quod genus hu-
moris adjiciendum fit , aquam intelligi
volo.
17. ULifjLi^^of , Euelpidis coUyriHm.

Ad idem Euelpidis , qiiod jMSft/ft^wtfv *o

nominabat. In eo papaveris lachrymas , &
albi piperis , iingulas uncise funt, gummi
libra xns combufti p. I- *. Inter has au-
,

tem curationes,poft intermiflionemali-

quam profunt balneum & vinum. Cum- i j
,

que omnibus lippicntibus vitandi cibi fint,

c[ui extenuant j tum pisecipue, quibus te-
nuishumor diu fertur. Quodfijam (aiiii.

dium efl eorum , quas pituitam craffiorem

reddunt ficut in hoc genere materix ma- 10
,

xime promptum efl confugiendum eflad ;

ea qu^ , quia ventrem,corpus quoque ad-

.

flringunt.
18. De Octdorumnlceribusftipercrefcenti-
btu ifordidis , cavis iveteribw. j^
At ulcera fi cum inflammatione finita
,

non funt , aut fupercrefcentia aut fordida, ,

aurcerte vetera efTe confuerunt. Ex his fu-

percrefcentia collyrio quod fteft/f^V*' ,

vocatur , optime reprimuntur. Sordida^o

purgantur & eodem , & eo, quod Smilion
nominatux.

19. Smi-
 1

Cap.6, Medicina. 583

r^. Smilion collyritm,

Habet ^eruginis * giimmi tantim-

p. v i .

dem , ammoniaci minii linopici iingu-

, ,

S Jorum p. XVI. i*. quae quidam ex aquajqui-

dam, quo vehementiora fint , ex aceto te*
runt.
20. ThynoncoUyrinmEtielpidis.
Id quoque Euelpidis, quod Phynona ap-
lopellabat,hicutileeft:crocip.i.*. papaveris
lachrym^Bj gummi jfingulorum p. 1 1. *.

xiis combuui & eloti myrrhse , fingulo-

,

rum p. I V. piperis albi p. v i Sed ante li-

.
''^.

tum, hocungendum eft.

IJ 2 I. Spharion coUyrium Euelpidis.

quoque ejufdem j quod Sphairion no-
Id
minabat eodem valet. Lapidis hasmatitis
,

eloti p. II. *. piperis grana fex , cadmiaj

clotse , myrrha: papaveris lachrim^ , lin-

,

aogulorum ?. ni. *.croci ?. iv. ^ gummi

p.viii.*. qusecum vino aminaso conte
runtur.
^ ai Liqttidnm Ettelpidis coUyritttn;

Liquidum quoque medicamentum ad

X j idem componebat. in quo erant h^c ^eru- :

ginis p. * minii combufti

atramenti fu- ,

torii,cinnamomi,fingulorum p.i i i.*.cro-

ci, nardijpapaverislachryma^, (ingulorum
V. i.^myrrha: p. 1 1.*. a:ris combufti p.
50 1 1. *.cineris ex odoribus P. iv. *. piperis
franaxv. Hxcex vino auftero teruntur:
einde cum pafli tribus heminis decoquun-
tur, doncc corpus unum iit. Idque medi-
camen-
584 A. C o R N. C E L s r Lih.6,
camentum vetuftate efficacius fit.
23. Decavis oculornmtilceribus,
Cava vero ulcera commodiflime ira-
plent ex his , qua: fupra poiita funt , Sphje- ^
rion , &
id quod Phiietis vocatur. Idem
Spha^rion vetuftis.ulceribus & vix ad ci-
catriccm venientibus optime fuccurrit.
24. Hermonis cellyrium.

Eft etiam colly riumquod cum zA plu- 1 b ,

ra valeat, plurimum tamen proficere in his

ulceribus videtur. Refertur ad Herraonem
authorem. Habet piperis longi p. i.z. *.
albi p.'*'. cinnamomi, cofti , liqgulorum
p. I. *. atramenti futorii, nardi calias ca- , , 1 f

ftorei, iingulorum p.ii'^. gall;ep.v.*.myr-

ihx , croci, thuris , lycii , cerullas,finguIo-
rum p. V 1 1 1.
''^,
papaveris lacrymas p. xr r.
*. aloes, aeris combufti cadmi^ , , fingulo-
rum p.xv I .
"*.
acacias , flibii , gummi , fin- zo
gulorum p.xxv. *.

aj',1)e Cicatricibm ocnlormt, qaaex ulceribtis

fa6iafnnt , &de Afclepia. (ir Cano-
pite 5 & Pyxino , coUyriis.

Faftac vero ex ulceribus cicatrices duo- if

bus vitiispericlitantur ; neaut cavas , aut
crafT^fint. Si cavse funt, potefl eas im-
plere ii, quod Sphserion vocari dixi vel ;

id , quod Afclepias nominatur. Habet hoc

papaveris Jachryma: p.ii. *.fagapeni,opo- 30
pan.icis, fingulorum p.i 11. *. ^ruginis p.
IV. '^gummip.viri.'^. piperis p.xii.*,
cadmi*e elota2,cerufl^,fingulor um p. x v i .*.
At,
 Ca^. . Medicina.' 38/
At , fi crafTx cicatrices rimt , extenuat vcjt
Sniilion , vel Canopite coUyrium ; quod
habet cinnamomi , acacia; , finguloriim p.

f I, *. cadmix elotse, croci, myrrhs, papa-

yeris Iachryma!,gummi,iingularum p.ii.
*. piperisalbi, thuris ,fingulorum p. m.
sriscombuftip.ix.
*. cum aqua pluvia- ^*^^.

tili. Vel Euelpidis Pyxinum, quod ex his

lOconflat :-niiisfoiTilisp. iv. *. ammoniaci

thymiamatis p. vi n. "^.pipaveris lachry-
mx p.xi I. "*.
ceruffae. p.xv.*. piperisalbi ,
crocicilicii ,iinguIorum p. lii. *. gum-
mi p.xiu. *. cadmi^elotx p.ix. ^Ma-
1 5 xime tamen toUere cicatricem videtur id,
quodhabetgummip. iii. "^.
a^ruginis p.
I. "^.
crocoraagmatisp. iv.
2i5. T)e aliu genere Inflammatioms ocnlorum.
Eft etiam genus inflammationis, in qua,li
Aocui tument ac diftenduntur cum dolore
oculi jfanguinemexfrontemitti necella-
rium eft:multaque aquacalida capur atque
oculos fovcrecgargarizare ex Ienticula,vel
ex fici cremore ; inungi acribus medica-
2,5 mentis,qu^ liipra comprehenfa funt ; ma-
ximeque eo quod Sph^rion nominatur ,
,

quodque lapidem hasmatiten habet.Atque

aliaquoque utilia funt, qua:ad extenuan-
dam afpritudincm fiunt j de qua protinus
30dicam.
Ha^c autem infiammationem oculoruni
fcre fcquitur, interdum major incerdum ,

lcvior. Nonnunquam etiam ex afpritu*

R diae
3S6 A. CoR.N. Gelsi Lih.6.
dinc lippitudo fit , ^itque ipfam deincTc
arpritudinemauget,fitquecain aliis bre-
vis,inaliislonga,& qnds vix unquam fi-
niatur.
y
Inhocgcncrcraletudinisquidam craf-
fasjdurafque palpebras ,& ficulneo folio,
8c afperato fpecillo, & interdum fcalpello
eradunt * verrafque quotidie medicamen-
tis fuffiicant. Qua: neque nifi in magna ^ '

vetuftaque afpritudine , neque fajpe facien-

da funt. Nam melius eodem rationc vi-
dlus &
idoneis medicamentis pervenitur, .

Ergo utemur & balneo

exercitationibus ,

frequentiore multaque oculorum palpe-l|

; ;

bras aqua calida fovebimusrcibi autem fu-

mendifunt acres & cxtenuantes.
27. CafarianHmcellyrium.
medicamentum id quod Csefaria-
Ax. ,

Bumvocatur, habet atramenti futorii p.io

I .mifyos p *. piperis albi p v. "^. papa-
"^.
. .

vcris lachrymaj,gummi,finguIorum p.i r.

*.cadmixIote. p.iii,*. ftibii p. vi. *.
Satifquc conftat , hoc collyrium adverfus
omne genus oculorum valetudinis ido.2.5 j
ncum efle j cxceptis his , qu*e lenibus nu-
muntur.
28. Hieracis coUyrttm.
Idquoqucquod Hieracis nominatur,ad
afpritudinem potcft. Habct myrrhae p. 1.30
*. ammoniaci thymiamatis p. 1 1. *. a:ru-
ginisrafaE p.iv.*. cum aqua pluviatili. Ad
adem idoneum eft ctiam id , quod Canopi--
 . ,

Cap.C. Medicina. 387

te , &quod Smilion vocatur , Sc id
id
guod Pyxinum,& id quod Sphserion.Si au-
tem compofita medicamcnta non adfunt
f felle caprino, vel cjuam optimo melle fa-
tis commode afpritudo curatur.
2p. 'De arida lippitndine.
Eft etiam genus aridcC Iippitudinis,quo(l
\yi^<p')n>.(Aicit Gixci appellant. Sub boc
loneque tument neque fiuunt oculi, fed ru-
,

benttantum, & cum dolore quodam fere

Jevi ac prurigine graves funt & palpebr^ ,

citraduritiemullam nodu prse gravi pi-

tuita inhaerefcuntrquantoque minor gene-
I^ ri huic impetus , tanto finis minus expedi-

tior eft.
In hoc vitio multum ambulare,multum
cxerceri , lavari farpe , ibique defudare ,
multaqj fricatione uti neceflarium efl. Ci-
10 bi neque qui implent,neque nimium acres,
apti funr fed inter hos medii. Mane
, ubi ,

concoxifle manifeftum eft,non eft alienum

cxfinapi gargarizare tum deinde caput ,

atque os diutius perfricare.

2-y 50. Khinion coUyrium
CoIIyrium vero hoc aptiflimum dt ,
quod Rhinion vocatur. Habet myrrhie p.
1.*, papaveris lachrymas, acaciae fucci,

combufti p. IV. *. Ac pyxinum quo.

que eidcm accommodatum eft.

I
 1

r
.^BS A. C o R N. C E L s I Lik 6,
31. Pe Scahris oculis.
Si vero fcabri oculifunt , (juod maxime
in angulisefTeconfucvit , potefl prodeflc
.Rhinion , id quod fuprapolltum eft. Po-^
tefl limiliter prodefTe i^^ quod habet asru- .

^wi^ raf^, piperis longi, papaveris lachry-

niajjlingulorump.ii.'^. piperisalbi,gum-
mi, fingulorum p. iv. \ cadmia; lotas,
Ccrufr^,ringulorum p.vi.^^.Nullum tamenio
Jlielius efl:, quam Euelpidis, quodySasjnA/jti
nominabat. Habet papaveris lachrymae,
ceruflse , lapidis Alii fingulorum p, 1 1 "^,
, .

gummi p. X 1 1 ^ piperis albi p. i v. *.

.

croci P. .vi."^. pforici p. xiu. *. Nullai^

autem per fe materia eft quse Pforicum ,

nomineturf fed chalcitidis aliquid , & cad-

mi^ dimidio plus ex aceto limul conte-
& con-
i;untur,idque in vas fidlile inditum,
tedum ficulneis foJiis, fub terra reponituri
diebus viginti , & rurfus fubiatum leritur,
&: ficappellaturpforicum. Verum de ba-
iiJico quoque collyrio convenit , ad omnes
afFedtus oculorum id eiTc idoneum , qui
nou lenibus medicamentis curantur. z^
At, ubi non funt medicamenta compo-
fita , fcabros angulos lasvant & mel & vi-
uum. Succurritque & his & arid^ lippi-
tudini , fi quis panem ex vino fubadtum
fuper oculum imponit. Nam cum fere fit l^ ,

humor aliquis , qui modoipfum ocuJum ,

modo anguIos,aut palpebras exafperat, fic
l{, ^ quid prodit huraoris , extrahicur$ & ,

fi
 Cap.6, MED I C I N A. 58:?
fi quid juxta efl: , repeliitur.
32. De Caligine ocnlorum.
Caligare vero oculi nonnunquam exlip-
^j^pitudine nonounquam etiam fine hac ,'
,

propter fenediutem imbecillitatemve a-,

Jiam,conrueverunt. Si ex reliquiis lippitu-

dinis id vitium eft , adjuvar coHyrium ,
guod Afclepia? nominatur. Adjuvat & id,
i-o<]uod ex crocomagmatciit.
33. Am Xfj^Jca collyrittrn-

Proprie etiam ad id componitur , quod

^et x^Kit vocant. Habet piperis p. r. "^.
croci eilicii , papaveris Iachrym*e,ceruflse,
^jrifingulorura p.n.*. pforiei,gummi, iingu-
lorum p. IV.*,
34..D^ Cali^ine fropter ftneifittem, atet alian
imbeciUitatemi
At,li ex fenedute aliave imbccillitatcid-
2^efl,re6leinungipoteft,&melIequamopti-
mo, & cyprino & oleo vetere. Commo-
,

diffimum tamen eftjbalfami partem unam,

& olei veteris,aurcyprini partejduas,mel-
Jisquamacerrimi partes tresmifcere.Uti-
45 Jia quoque huicmedicamenta funt, quse ad
caliginem proxime, qusque ad extenuan-
das cicatricesrupracomprehenra.funt>.
Cuicunque vero oculi caligabunt huic ,

opus erir multa ambuIatione,atque excrci^

J^otatione frequenti balneo , ubi totum qui-
,

dem corpus perfricandum eft prscipuc ,

ramen caput ex irino , donec infudet ; vc-

i^ndumque poftea^ nec detegendum,ante.-
R 3 quam
 ,,

3^o CoRN. Celsi

A. Lih.6.
quam & calor domi conquierint.
fudor
Tum cibis utendum acribus & extenuan- ,

tibus ; interpofitifque aliquibus diebus , ex

finapi gargarizandum. 5
3j. "De St^ffujtone oculoTum.
SufTufio quoque quam Gr^ci iot i^tim^
,

nominant ,interdum oculi pupillse qua ,

cernit,fe opponit. Quodfiinveteravcrit

manu curandum efl. luter initia nonnun- 1
quam ccrtis obfervationibus difcutitur.
Sanguinem ex fionte vel naribusmitterc j
in tcmporibus venas adurere 5 gargarizan-
do pituitam evocare ; fufFumigarcj culos
acribus medicamentis inungere ,expedit. 15
yi^lus optimus efl,qui pituitam extenuat.
3<J. Dc Refolfittone o^ulnrum.
At nc refblutio quidem ocuIorum(quam
gragjtAun Graci nominant) alio vidlus
modo , mcdicamentis curandai
vcl aliis
cfl. ExpofuifTe tantum genus vitii fatis

cft Igiturinterdumevenit, modoinuno

oculo , modo in utroque,autex idluali-
quo aut ex morbo ccmitiali aut ex di-
, ,

nervorum , qua vehementer ipfe i j

flentione
oculusconvulfus efl, ut is neque quoquam
intendi pofnt,nequc omnino confiflat; fed
huc illucve fine ratione moveatur ideo- ,

que ne confpedum quidem rerum pra;flet.

17. DeCMlydriafi oculornm. J
Non multum ab hoc malo dif^at id
quod fiv^oicemv Gra;ci vocant. Pupilladif-
funditur Scdilatatur, aciefque e/ushebe-
fcit.
 ,

Caff^, Medicina. $91

fcit , nc pene caligat. Difficillime genus id
utraque vero , id
iinbecillitatis eliditur. In
&
mydriafi,pugnandun[i efl per
eft paralyfi
5eademomnia, quasincaligine oculorum.
pr^ccpta funt , paucis tantum mutatis li^ :

cjuidem adcaput irinointerdumacetum s

interdum nitrum adjiciendum efl oculog ;

vero melle inungi fatis efl. Quidam in po-

^f^eriorc vitio cahdis aquis ufi,relevatique:
quidam fine ulla manifefla caufa fubito
obc;cati funt. ExquibusnonnuIIi, cum
aliquandiu nihil vidifTent , rcpentina pro-
fufione alvi , lumenreceperunt. Quo mi-
'5 nus alicnum videtur , recenti re & & inter-
pofito tempore , medicamentis quoquc
moliri dejedtiones , quasomnem noxiana
materiam in inferiora depellant.
38. De Imbecillitate ocftlorum.
2.0 Prjeterh^Ec imbecillitasoculorum efl ,^

ex qua qiiidem interdiu nodtu nihil fatis ,

cernunt. quod in foeminam bene refpon-

dentibus menflruis non cadit. Sed cla-
borantes inungi oportetfanguine jocino-
2-5ris(maxime hircini,-fin miuus,caprini) ubi
id aflum coquitur, exceptoratque edi quo-
que ipfum jccurdebet. Licet tamen etiam
iifdem medicamentis non inutiliter uti
quas vel cicatrices , vel afpritudinem exte-
3 c nuant. Quidam contrito femine portula-
ca; mcl adjiciunt eatenus ne , id ex fpecillo
diflilIet,eoq;inun^unt. Utendum vero efl
excrcitationibus, balneo, & fiicationibus.
R 4 $9'^^
 . 5

351 A CoR N. C E L s I. Lih. 6.

39. (-/d Ocnlos , qni extrinfecm ojfendnntnr >.

& fangnine fvffnfi fnnt

Eth^Gqiiidcminipfis corporibus ori-
untur. Extrinfecus vero interdum fic idus 5'

oculum l^dit ut fanguis in eo fufFun-

,

^atur. Huic nihil commodius cft , quam

fanguine vclcolumb2e , vel paliimbrE , vel
liirundinis inungere. Ncque id fine caufa
fit j cum harum acies extrinfecus Isefa , in- 10
terpofito fempore in antiquum. ftacum re-
!c3t,celerrimeque hirundinis.Unde ctiam
Jocus fabuls facius eft , pcr parentes id
herba refrittii,quod per fe fanefcit. Eorum
rgo fanguis noftros quoque oculos ab ex- 1
lernocafii commodilTime tuctur, hoc or-
<dinej ut fit hirundinis optimus, deinde pa-
3ambae , minimum efEcax columba:, &: fi-
Bi ipii , & nobis,
Supra percufTum vero oculum adin-20 ,

flammationem leniendam ,non eft alienum

imponere ctiam cataplafmata.Sed fal ar-
ineniacus , vel quilibet alius quam optimc
teridebet fic ut ei paulatim olenm adji-
, ,

ciatur donec crafTitudo flrigmenti fiat. Id i f

,

<Ieinde mifceridum Gflcum hordeaccafari-

na,quse ex mulfo decoda lit.Facile autem,
recognitis omnibus , quae medici quoque
prodiderunt j apparere cuilibet potcfl vix ,

tillum cx iis,qu2Efupra comprchenfa funt, 30

ocuii vitium effe, quodnon fimplicibus
quoque ,&promptis remediis fubindere-
jniioveri poffit.
Cap.
 ,

ap. 7. M E D I c r N A. 5^5.
C A P. V I I.

De ^nrium morhis,

^ JJ"ACTENus inoculis eaieperiuntur ,

J]J: in quibus medicamenta plurimum

poflunt : ideoque ad aures tranfeun-
tium efi quarum uram proximum a Jumi--
;

nibus natura nobis dcdit. Sed in hisali

roquanto majus periculum eft. nam vitia o-
culorum intra ipfos nocent: aurium in-
flammationes dolorefque, interdum etiarn
ad dementiam mortemque praicipitant.-
Quo magis inter initia protinus fuccur-
rj rendum eft,ne majori penculo locus lit.
Ergo,ubiprimumdolorem aliquis fen--
,
lJt,abftinere(Sc continereredebct. Pofte-
ro die li vehementiusmalum eft caput
, ,

tondere , idque irino unguento caJido per-

roungere , & operire. At magnus cum febre
vigiJiaque dolor exigit , ut fanguis quoque
mittatur. Si id aliquas C3.u(x prohibent,
aJvus foJvenda cft. Cataplafmataquoque
caJida, fubinde mutata proficiunt live ,
;

2yfosnigra:ci , iive lini , live alia farina ex^

muJfo decodla.Rede etiara fubinde admo-
venturfpongia^, ex aqua calida exprefQe.
Tum, levato dolore, ceratum ci rcimidari^
debet ex irino, aut cyprino fadum.In qui-
j-obufdam tamen meJius,quod ex rofa eft,pro-
ficit.Si vehemens inflammatio fomnum ex.
toto prohibet, adjici cataplafmati debent ,
japavtf is corticesfrii^li atque contriti , ik
3iJ4 A. CoRN. CiLSi Lib. 6\
ut ex his pars dimidia lit j eaque tum fimul
cx paflo vel mulfodecoquuntur. In aurem
vero infundere aliquod medicamentum o-
portet quodfemper ante tepefieri conve- 5
''

nitjcomodiflimequeperftrigilem inftilla-
tur,ubi auris repleta efi: , fuper lana mollis
addendaeft,quashumorem intus contine-
at. Et hxc quidem communia funt.

Medicamentum vero eft & rofae , d: ra- i^

dicum arundinum fuccus, & oIeum,in quo
lumbrici codli funt,&humor ex amaris nu-
cibus , aut ex nucleo mali perfici exprefliis.
Compoiitaveroadintlammationemdolo-
remqueleniendum hasc ferc fimt cafto-^f :

rd papaveris lachrym^ pares portiones

,

conteruntur .deindeadjicicur his paflum.

Velpapaveris lachrym^e, croci myrrh^e ,

parmodusfic tericur ut invicem modo

,

rofa,modopafluminftiIIetur. VeHd,quod2.o
amarum in ^gyptia faba efl: , conteritur ,
rofa adjedlia. Quibus myrrhas quoque pau-
lulum a quibufdara mifcetur,vel papaveris
]achrym2E,aut thus cum muliebri la{fle,vel
amararum nucum cum rofafuccus.Vel ca- 25
florei,myrrh2e, papaveris lachrymjE pa-
res portiones cum paflo. Velcroci p. i. *i
myrrhas aluminis fciflilis , fingulorum P.
,

III.*. quibus cum teruntur , paulatim

,

mifcentur pafli cyathi tres, mdlis minusjo

cyatho. Idque ex prirnis medicamentis efl.
Vel papaveris lachryma ex aceto. Licet
?tiam compofltione lui Tliemifonis qua; ;

habcs
 Cap.y. Medicina. ^ff
habetcaftorei, opopanacis, papaveris Ja-
chrymxexnceto, iingulorum P. ii. *.
fpuma2 nitri p. iv.*. quze contrita paflo
5 excipiuntur donec cerati craflitudinem
,

habeant atque ita reponuntur. Ubi ufus

;

requirit , rurfus id medicamentum , adjc-

fto paflo ,
piftiilo teritur. Illud perpetuum
eft, quotiefcunq^ue craflius medicamentum
I o eft, quam ut aurem inftillar i poflit ad-
in ,

jiciendumeumeflehumorem, ex quo id
coraponi debet , donec fatis liquidum fit.
a. De Ture e5- mcilo odore aurium.

Si vero pus quoque aures habent, redc

1 5 lycium per fe infunditur ; aut irinum un-
guentumjaut porri fuccus cum melle aut ;

centaure^ fuccus cum paCfo j aut fuccus

mali punici in ipfius cortice tepefadus ,
adjeda myrrhas exigua parte. Refte etiam
io mifcentur myrrhs , quam fUKr^ cogno-
minanx , i. i.*. croci tantundem ,nuces
amarx xxv, mellis fefquicyathus. quas
contrita.cumutendum efl coriicema-
, in
li punici tepefiant. Ea quoque medica-
25 menta, qu^Eoris exulcerati caufa eompo-
nuntur a^que ulceraaurium fanant. Qiia:
,

vetuftiora funt, & multafanies fluit,apt.i

fi

compofitio efl, quasad authorem Erafi-

flratum refertur. habet piperis, croci, fin-
'SOguIorum p. i.*. myrrhse, mify codli, lin-
,

gulorum p. 1 1. "^. *eris combuftr p. 11. *,

ha^c ex vino teruntur : dcinde ubi inarue-
runt adjiciuntur pafTi heminje tres , & fi-
,

R <J mul
 ,,,

5^6" A.CoRN. CelSi Lil.6,

mulincoquuntiir. Cum vcro utcndumcfl,
adjicitur his^mel & vinum. Eft etiam Pto-
lem^i chirurgi mediramentum quod ha- ,

bet fingulorum p. i. *. om-

Icntifci, galla;, c?

phacii p. I.*; ruccumpunicimali. Eft Si

Menophili validum admodunijquod cx
liis conftar : piperis longi p. i . *. caftorei
P.ii.*.myrrhiEjCroci,papavcri=?Iachrymce,
nardiSyriaci, thuris malicorii, ex iEgy- iq
,

ptia faba partis intcrioris nucum amara- ,

Tumjmellis quam optimi,linguIori;m p.i Vi

*^. Quibus, dum conteiuntur, adjicitur

acetum cjuam accrrimum , donec craflitu-

doinhispafTifiat. Eft & Gratonis cinna- 15 :

momijcaflise, fingulorum p.i.\ nardij ly-

cii,myrrha2j fingulorum p. i.*. aloes p.
ai.*.melliscyathi tres,vini fcxtarius. Ex
quibus lycium cum vino decoquitur;dem-
dehisaliamifcentur. Atjfimultum puris,2o
nialufqueodorefl ^ruginisrafa.', thuris
,

fingulorum p. n.'*". mellis cyathi duo

Rccii quatuor fimul incoqunnrur. ubi
utendum cfl: , dulce vinum mifcetur. Aut
aluminis fciflilis , papaveris lachrymie jif
acacia: fucci par pondus mifcetur , hifque
adjicitur hyofcyami fucci dimidio minor
^uam unius ex fupcrioribus ,
portio ; ca-
<^ue trita ex vino diluuntur. Pcrfequo-
quc hy ofcyami fuccus fatis proficiti 3 o
}. CoT^ipofitiones ad oynnia atmnmvititii
Commune vero auxilium adverfus om-
sjciaurium^afus ,
jamgueuf comproba-
 ,, .

Cap, 7. Me d I c in a. 3t>7

tumAfclepiadescomporuic.Ineofuntcin-
namomi caliae , fingulorum p. i *. floris
, .

junci rotundi , caftor ei , piperis albi & lon-

^'gi,amoini myrobalani, iingulorum fcri-
,

puli duo thuris mafculi

, nardi fyriaci ,
,

niyrrhs pinguis^croci/pumainitri, iingu-

lorum P. II. ^ QuiE i^c^paratim contrita ,
'rurrusmixta^ ex-aceto cont^runtur ; atque
i'Oitacondita,ubiutendrim eft aceto diluun--
'tur. Eodem modo commune auxilium
auribus iaborantibus cft Polybi fphragis ex
dulci vino liquata.Qijas compoiicio priori
librocontinetur.
15 Qiiodiiocfaniesprofluit, & tuinoreft ,
nonalienumeft mixto vino per oricula-
,

rium clyfterem eluere j & tum infundere

vinum aufterum cum rofa mixtum cui ,

fpodiipaulum iit adjedum aut lyciura ,

2;OcumIafte,aut herbas fmguinalis fticcum

cum rora,autmaIipuniciruccum cum exi.
guapartemyrrha^.
4' DeVkerefordidoaurmm;

Sifordida quoque ulcera funt, melfus

i^mulfo eluuntur j & tum aliquod ex his
-
qua:fuprafcriptafunt , quod mel habeat
infunditur. Si magis pus profluit & caput ,

utique tondendum &

multa calida aqua
,

perfundendum,& gargarizandam,& ufquc

joadlaftitudincmambulandum, &cibomo-
dicoutendum eft. 5i cruor quoque ex uU
ceribusapparet, lycium cum Ia(5le debct
iflfundi y vd a<ju3 , in qua rofa decodla l?t ,
fucco>
3515 A. CoRN. CiLSi Lib.g,
fucco aut herbx fanguinalis , aut acaciar
adjedlo.
Quod fi fuperulcera caro increvit , ea-
que mali odoris, & fanguinem fiindit,aqua 5
tepidaelui dehet ', tum infundi id ,
quod
cx thure & xrugine & aceto & melle iit,
, ,

aut mel cum asrugine incocftum. Squama

quoque a^ris cum fandaracha contrita per
fiftulamredeinftillatur. I
De Vermibm anrinm.
5,
Ubi vero vermes orti funt,li juxta funt,
protrahendi oriculario fpecillo funt : ii
longius , medicamentis enecandi caven- ;

dumque*, nepoftea nafcantur. Adutrun-lJ

que proficit album vcratrum cum aceto
contritum. Eluiquoqueaurem oporretvi-
no , in quo marrubium decodum lit. Sic
emortui vermes in primam auris partem
proIabuntur,undefacilIime cduci poiTunt. 20
6. txfi Comprejfa aKriiim fnramina.
Si foramen auriscompreuum eft , & in-
im crafla fanies fubefl,mel quam optnTium
indendum cft. Si id parum proficit, mellis
cyatho & dimidio , a^ruginis rafse p. 1 1.
^*^.
15
adjiciendumeft, incoquendumque , & eo
utendum. Iris quoquecummelleadidem
proficit. Itemmellis& rofa; fcripuliduo,
Item galbani p. n. myrrha? cum meile,''^.

& MXis taurini , fingulorum p. 1 1. ^ vini 30

quantum (ms cfl ad myrrham diluendam.
7. Ad Gravem aHditftm.
Ubi vcro gravius aliquis audire cocpit
( quo4
 Cap.j, Medicina. 199
(quod maxime poft Jongos capitis dolores
evenire confuevit ) in primis aurem ipfam
conliderare oportet. Apparebit enim au
^cruftajqualisfuperulcerainnafcitur auc ,

fordium coitus. S'i crufta eft , infunden-

dum eft aut oleum calidum , autcum mel-
le a:rugo,veI porri fuccus , aut cum mulfo
nitri paulum. Atque, ubi crufta cxauricu-
lolaprocidit j eluenda eft aqua tepida quo ;

facilius ea per fe didu<R:a oriculario fpecillo

protrahat. Si fordes eseque molles funtj
eodem fpecillo eximendx funt. At.li duras
funt,acetum & cuni eo nitri paululum in-
1 5
jiciendum eft ; cumque emollita^funt , eo-
dem modo elui aurem purgarique opor- ,

tet. Quod ficapitis gravitas manet atton- ,

dendum idem j & Jeniter fed diu perfri- ,

candum eft adje^flo velirinovel laureo

,

10 oleo , fic ut utrilibet paululum aceti mif-

ceatur : tum diu ambulandum , leniterque
poft undlionem aqua calidacaput fovcn-
dnm cibifque utendum ex imbecillillima
:

& media materia ; magifque aflumend^e

i^dilutaj potiones nonnunquam gargari-
;

zandum eft. Infundendum autem in aii-

rem caftoreum cum aceto & laureo oleo
& fucco radicul^e corticis : aut cucumcris
agreftis fuccus , ^A]td:[s rofse foliis contri-
3otis. Immatura: quoque nvx fuccus cum
rofa inftillatus , adverfus furditatem fatis
proficit

8. pe
4 00 AiCoRN. CiLsi Lik. 6i
8 'De Sonitu anrinm,
Aliiid vitiigenus eft ubi aures intra fe
,

ipfe fonant. Atque hoc quocjue fit , ne ex-

ternum fonum accipiant Levillimum eft, %

ubi id ex gravedine eft pejus, ubi ex mor-

:

i)o, capitifvc longis doloribus incidit: pef-

ilmum ubi magnis morbis venientibus
, , ,

maximeque comitiali , provenit. Si ex

gravedine eft, purgare auremoportet, & IP
ipiritum continere, doncc inde humor ali-
quis exfpumet. Si ex morbo vel capitis do-
lore,quod ad exercitationcm,fricationem,
perfulionem , gargarizationemque perti-
uet , cadem a.c[Qn<i^ funt cibis non uten- if
:

<ium nifi extenuantibus in aurcm dandus

:

radicula^fuccuscum rofa vel cum fucco ,

radicis ex cucumere agrefli, vel cai^oreum

exaceto, &iaureooleo. Veratrum quo*
que cum aceto conteritur deinde mel- lo ,

ie codocxcipitur, & inde collyrium ^sl-

tum m aurem demittitur. Si fine his cce-
pit ideoque novo metu terret , in aurem
,

dari debet cafloreum cum aceto,vel irino ,

vel laureo oleo authuic mixtum cafto-iy
;

j^um cum fucco nucum .imararum aut ;

myrrha &nitrumcum rofa & aceto. Plus

tamen in hocquoque proficit vidlus.ratio:
cademque facienda funt que fupracom- ,

prehendi,cum majorequoquediiigentia :$o

&praeterea,donec is fonus finiaturj a vino
abflinendum.
<^odijiimul & fonus cfl ; & inflamma-
610 s
 ,

Ca^. 7. Medicina. 401

tio laureum oleum conjecifTe abunde efi-y
,

autid, quodex amaris nucibus cxprimi-

tur quibus quidam vel caftorcum , vel
;

ymyrrham mifcent.
5 i^d ea , cjfta in attrem inciderttnt , extrahenda^
.

Solet etiam interdum inaurem aliquid

incidere 3 utcalculus, aliquodveanimal.

Si pulex intus efl compellendum eo lanas

,

jop^ululum eftj quo ipfe li fubit, & fimul ex-

trahitur. Si non eftfecutus, aliudve ani-
raal eft fpecillum lana involutum in re-
,

nam quam glutinofi/Emam, maximeque

terebinthinam demittendum idque in au- ,

tjrem injiciendum , ibique vertendum eft.

utique enim comprehendet 5c eximet. Sin

aliquid exanime eft , fpecillo oricularia
protrahendum eft, aut hamulo retuf > pau-
lulum recurvato. Siifta nihil proficiunt
aopotefteodem modorefinaprotrahi.Sternu^
tamenta quoque admota id commode eli-
dunt, aut oriculario clyftere aqua vehe-
menter intus compulfa. Tabula quoque
eollocatur media,inh2erens capitibus u-
25 trinque pendentibus fuperque eara homo ,

deligatur in id latus verfus cujus auris eo ,

modo laborat, fic ut extra tabulam non

emincat tummalleocaput tabula: quod"
: ,

apedibus eft , feritur ; atqueitaconcuila

j<5anre , id quod ineft , excidit.

Q A.f;
 ,

402. A. CoRN. Celsi Lih. 6.

C A P. V I I I.

Ve Narium nmhis.
"^T A R E s vero exulceratas forere o-
^

jj^ portet vapore aqu2 calidas. Id &

Ipongia exprefla atque admota fit
& rubjedo vafe oris angufti , calida aqua
repleto. Poft id fomentum , illinenda ul-
cera funt, aut plumbi recremento , aut ce- jq
rufla , aut argenti fpuma. cum quodlibet
liorum aliquis conterit, ei, dum teritur,in-
vicem vinum & oleum myrteum adjiciat,
Jonec mellis craflitudinem fecerit. Sin
autcm eaulcera circa os funt , plurefqueij
cruftas & odorem fcedum habcnt quod ,

genusGrxcie^Mvet appellant ffcitiqui-

dem debet, vix ei malo pofTe fticcurri. Ni-
hilominus tamenhasc tentari poffunt^ut
caput ad cutem tondeatur affidueque ye- lo
,

hementer perfricetur , multaque calida

aqua peifundatur multa eidcm ambulatio
:

lit y cibus modicus neque acer, neque va-

,

lentiffimus. Tumin naremipfam mel cum

exiguo modo relinse terebinthin^ conji-i^
ciatur( qiiodfpecillo quoqueinvoluto la-
na fit^ attrahaturque fpiritu is fuccus, do-
nec in ore guftus ejus fentiatur. Sub his
cnim cruftsE refolvuntur, qua tum per
fternutamentaelidi debcnt. Puris uIceri-30
bus vapor aqase calid^ fubjiciendiis eft: de-
inde adhibcndum aut lycium ex vmo di-
lutum aut amurca , aut omphacium aut
, ,

men-
 Cap,%. Medicina. 403
mentha;, aut marnibii fuccus aut atra- ;

mentum futorium , quod candefaftum s

dcinde contritum fit aut interior rcilJa:
;

5pars contrita; fic ut horumcuilibct mel

adjiciatur. Cujusin c^teris admodum exi-
guapars cfle debet ; in atramento futorio
tanta, ut ea miftura liquida lit ; cum fcilla
utique pars major involvendumque lana
,

lo/pecillum eft, & in eo medicamentura tin-

gendum eoque ulcera implcnda funt.
,

Rurfufque linamentum involutum & ob-

Jongum eodem medicamento illinendum,
demittendumque in narem, & ab inferiorc
IJpartcleniter deligandum. Idque per hie-
mem & ver bis die ; per aeftatem dc. autum-
num , ter fieri debet.
De Carnojis caruncnlis narinm.
a.
Interdum vero in naribus caruncul^
20 quaedam limiles muliebribus mammis na-
fcuntur jhasque imis partibus , qua: car-
tilaginofa: funt > inha^rent. Has curare o-
portet medicamentisadurentibusjfub qui-
busex totoconfumuntur. Uo^uTsras vera
25 eft modo alba modo fubrubra,
caruncula, ,

qu2e narium offibus inhaeret ;& modo ad

Jabra tendens narem implet modo retro.
,

pcr id foramen quo fpiritus a naribus ad

fauces defcendit, adeo increfcit, ut poft
jouvam confpici poflitj ftrangulatque homi^
nem, maxime auftro aut euro flante ; fere-
que mollis eft, raro dura, eaque magis fpi-
_ litum impedit , & nares dilatat ferequc ;
 r

404 A. C o R N. C E L s r. Lih.g^
(px/'.'^^^jeft ; itaque attingi non dcbct. II-
iud aliud genus ferequidem ferro cura-
rur; interdum tamcn inarefcit , fi addita in
iiaremper Jinamentum aut peniciilum caf
compoiitio eft , qushabet minii finopici,
chalcitidisj calcis, fandaracha!,lingulorum
?.!*. atFamentifutoriip. n.*.

C A P. I X.

Ds VenttHm dohre.
dentium quiipfe quo-
INque maximisautemdolore,
tormentis annumerari po-
vinum ex toto circumcidendum
teft ,

cft:ciboquoqueprimoabAinendum ; de-15
iodc eo modico molJique utendum ne ,

niandentis dentes irritet ; tum extrinfecus

admovcndus per fpongiam vapor aqu^ ca-
iidxi imponendumque eeratum excypri-
noaut irino fadum, Janaqueidcompre-2.0
liendendum,caputque veJandum eft.Quod
figravior doJor eft , utiliter& alvus duci-
tur, & calida eataplafmata fuper maxilJam
injiciuntur,& ore luunorcalidus cum me-
dicamcntis aliquibus continetur jfeepiuf-^-^
que mutatur. Cujuj rei caufa & quinque-
folii radix in vrno mixto coquitur;& hyof.
cyami radix vel in pofca vel in vino mix- ,

to coquitur fic , ut paululum his falis adji-

ciaturj & papaveris non nimium aridi cor-3 Q.,

tices, & mandragoras radix, eodem modo.

Sed in his tribus utique vitandum eft ne, ,

quodhauftumerit, devorctur. Ex populo

quo-
 Ca^. 9. ME D I c I N A. 40^
^uocjue alba cortex radicis in Kunc ufum
in vino mixto rcjfte coc^uiturj aut in aceto
cornu cervini ramejitum & nepeta cum
j teda ac ficu pinguiitem ficus pinguis vel
:

in mulfoj vel inaceto & melle ex (]uibus ;

cum ficusdifcoda eft, is humorpercola-

tuf . Specillum quoque Jana involutum
in calidum oleum demittitur coque ipfc ,

lodens fo vetur. Quinetiam quasdam quaii

cataplafniata in dentem ipfum induntur.
in quem ufiim ex malo punico acido atcjue
arido malicoriiparsinteriorcum pari por-
tione& gallas&pinei corticis conteritur,
I^-milceturcjue hisminium.; eaque contrita
a(]ua pluviatili coguntur autpanacis, pa- :

paveris lachrymse.peucedani, uus taminise

feminibus paresportiones conterun-
line
tur : aut galbanipartes tres , papaveris la-
lochrym^ pars quarta. Quicquid dentibus
I
admotum eft , nihilo minus fupra maxil-
j
lam ceratum (quale fupra pofui; efTe debet
f! lana obtedlum. Quidam etiam myrrhas,
ji cardamomi,lingulorum P.i.*. crocijpyre-
|2,5;thri,ficorum,piperis,fingulorum p. iv.*.
finapis p. V 1 1 1 .\contrita linteolo illinunt,
I

imponuntque in humero partis ejus , qua

dens dolet;fi is fuperior eft,a fcapulisjfi in-
ferior, 3. pe(ftore : idque dolorem levat; Sc,
30cum levavit, protinus fubmovendum cft
Si vero exefus eft dens , feftinarc ad exi-
mendum cum , nifi res cocgit , non eft ne-
cciTe ; C^d tum omnibus fomentis, quae fu-
pra
 .

40^ A. CoRN. Celci Lih.6.

prapofitafunt , adjiciendas qufcdam valen-
ciores compofitioncs funt , quaj dolorem
levant. quales hx funt , qua habent papa-
veris lacnrymse p. i.\ piperis p.ii.*.foreos
y
P. X. *. qu2E contrita galbano excipiuntur,
idque circundatur: autMenemachi, maxi-
me ad maxillares dentes; in quafunt,croci
P.i.*.cardamomi, thuris fuliginis,ficoru,
piperis,pyrethri,lingulorum p.iv.Minapisio:
P.v II I.*. Quida autem mifcent pyrethri,
piperis,elaterii,fingulorum p. i. *. alumi-
nisfciffilis , papaveris lachryms , uv2e ta-
mini^jfulphuris ignem nonexperti, bi-
tuminis, lauribaccarum ,linapis,finguIo-i5

rum p. ir "^. Quod fi dolor eximi eum co-

.

git, piperis femen cortice liberatum ,& eo-

dem modo bacca hederx conjedla in ejus
foramen,dentem findit,ifque per teflas ex-
quoque pifcis (quam nos pafli- lo
cidet. Plani
nacam,Gr2:ci T?yyr vocant)acuIeus tor-
retur, deinde conteritur , refinaque exci-
pitur qu^ denti circundatahunc folvit.
,

Alumen quoque fciffileinforamen conjc-

^lumdentem citat. Sed id tameninvolu-i^
tum in lanula demitti commodius eft; quia
fic & dentem fervat , & dolorem levat
Hxc a Medicis accepta funt: kd agreflium
experimcnto cognitum eft cum dens do- ,

iuerit , herbam mentaftrum cum fuis radi-30

cibus evelli debere, Bc in pelvem mitti, fu-
pr^quc aquam infundi , collocarique juxta
fcdentcm Hominem undiquc vefle contc-
dum>
 Cap, lo. Medicina. 407
ftum tum m pelvem candentes fillccs de-
;

mitti, fic ut aqua tegantur , homincmquc

,

cumhianteore vaporem excipere, ut fu-

^
pradidum eftjundique inclufum. Nam &
fudor plurimus fequitur & per os conti-
,

nens pituita defluitjidque longiorem^fsepe

annuara valetudinem bonam praeflat.

CA P. X.

De Tonpllis,

vero Hne exulceratione per

tonfills
Srinflammationem intumefcunt caput ,

quoque velandum eft, & extrinfecus ii

lj"Iocus vapore calidofovendus i
multaam-
bulationeutendum 5 caput in ledo fubli-
me habendum gargarizandumque repri-
;

mentibus medicamentis.Radix quoque ea,

quam dulcem appelIant,contufa & in pafTo
2,0 mulfove decodla idem prasftat. Leniter-
,

que quibufdam medicamentis cas illini

nonalienumeft; quaihocmodo fiunt. Ex
malo punico dulci fuccus exprimitur , &
ejus fextarius ad lenem ignem decoquitur,
i^donec cimelliscraffitudo fit j tum croci,
myrrhac aluminis fciffilis ,finguIorum p.
,

II.*. pcr fe conteruntur, paulatimque his

adjiciuntur vini lenis cyathi duo mellis ,

unus: deinde priori fuccoiftamifcentur,

5o&rurfus lenitcrincoquuntur autcjufdem :

fuccifextarius eodcmmodo coquitur,at-

quc eadem rationc trita hxc adjiciuntur;
nardif. *. omphacii p. i. *. cinnamomi,
myr-
 5

4o8 A. ConN. Celsi Lih. 6,

myrrhtfE, caiiaSj iingulorum p. i. * Eadem

autem hasc & auribus 8c naribus puruleniis
accomm-odata funt. Cibus in hac quoque
valetudine leiiis e& debet,ne exafperet. S
Qiiod li tanta inflammatio cft ut fpiri- , j

tum impediat , in le^fto conc|uiefcendum ; \

cibo abltinendum neque aiTumendura,

,

quicquam pra'ter aquam calidam eil; alvus

quoque ducenda ell: gargarizanduraque *''
;

ex fico & mulfo illinendumque mel cum

:

omphacio. extrinfecus admovendus fed ,

aliquanto diutius vapor calidus, donec ea

,

fuppurent , 8c per fe aperiantur. Si pure

fubfiante non rumpuntur hi tumores in- 1 ,

cidendi funt: deinderatilfo calidogarga-

rizandum.
At,fi modicusquidem tumor,fed exu-I-
ceratio eftfurfurum cremori ad gargari-
,

zandum paulura mellis adjiciendumeft,io

illinendaque ulcera hoc medicamento:paf-
ii quam duIcilTimi tres hemin^ ad unam

coquuntur; tumadjicitur thuris P. i. *.

croci,myrrhas, lingulorum, P.*. iterum-
que omnia fervefcunt. Ubi pura ulcera if
funt,eodemfurfurumcremore, vel ladlc
gargarizandum eft. Atque hic quoque cibis
lenibus opus efljquibus adjici dulce vinum
poteft.
CA P. XI. 30
Ve Oris v.Umhm,
Ulccra autem oris , fi cum inflamma-
done funt , & parum pura ac rubi-
cuiida
 ,

Cdp.ii, Medicina. 409

cunda funt optime his medfcamencis
,

curantur , qusfupra pofita ex malis puni-

cisfiunt. Continendufqueraepe orerepri-
^mens cremor eft, cui paulum meilis fit
adjedum utendumquearabulationibus,
:

& non acri cibo. Cum vero pura ulcera

^ffo. co^perunt , lenis humor , interdum
etiam quam optima aqua ore concinenda
10 eft.. Prodeftcjue afllimtum purum vinum,
pleniorquecibus dumacribus vacet in'
, :

ipergiqiie ulcera debentalumine fciflilijCui

dimidio plus gallas immaturas iit adjetflum.
Si jam cruftas habent quales in aduftis ,

1 5 efle conftierunt , adhibends (iint corapofi-

tiones,quas Grxci iv^g^j nominant. Ha-

bent h^e junci quadrati myrrhs,fandara- ,

cha; , aUiminis,pares portionqs : aut croci,

myrrhsE fingulosum pv 11. \' irfdis.,V^Iu*
,

iominis fciflilis , fandarach2e;^j fingulp^runj p.

IV.*. junci quadrati*i>. iii i^.*. aut gkHa;
myrrhas fingulorum p. iij.
, alurninis
^*^.

fciflihs p.i I.*. rofa? foliorum p.i v.*. Qui-

dam autemcroci p. *.. aluminis fcifl!ilis,
ij.myjrh^, fingulorum p. i."*^. fandarachse
P. IF. *. junci quadrati p. ly. **".
mifcenr.
Prioraaridainfperguntur hoc cum melle
:

illinitur j neque ulceribus tantum , fei

ctiam tonfillis.

jo Verum ea longe periculofifliraa funt ul-

cera,quas(pflfl Gtxcx appellant; fedia
pueris. hos enim f^epe confumunt. in viris
& mulieribus idem periculum non eft.
S Hxc
410 A. CoRN. Celsi Lih.e.
lixc ulcera agingivis incipiunt; deinde
palatum , totumque os occupant ; tum ad
uvam faucefque defcendunt. quibus obfef-
iis , non
facile fit , ut puer convalefcat. ac 5
miferius etiam eft , fi la(3:ens adhuc infans I

cftjquo minus imperari remedium aliquod

poteft. Sed inprimis nutrix cogeuda eft
cxerceri ambulationibus , & his operibus,
quae fuperiores partes movent mittendaio :

in balneum , jubendaque ibi caJida aqua

mammas perfundere: tum alenda cibis le- \

nibus & his qui non facile corrumpun-

,

tur : potione lifebricitat puer aqua;

, fi , :

finefcbreeftj vinidiluti.acfialvus nutriciif l|

fubliftit, duccnda eft. Sipituita inos ejus \

coit , vomere debet. Tum ipfa ulcera per-

ungenda funt meile , cui rhus quem fyria-
cum vocant,aut amara; nuces adjed;^ funt:
vel milHs inter fe rofse foliis aridis,nuclcis lO
pini, mentha , colledis cum melle vel eo :

medicamento, quod ex moris fit: quorum

fuccus eodem modo quo punici mali , ad
,

mellis craffitudincm coquitur eadcmque ,

ratione ei crocum myrrha,alumen, vi-2j

, f

num , & mel mifcetur. Ncque quicquam

dandum a quo humor cvocari poflit. Si
,

vero jam firmior puer eft gargarizare de-

,

bct his fere , quas fupra comprehenfa funt.

Ac , fic leniora mcdicamcnta in eo parum JO
proficiunt adhibenda funt ea , quas adu-
,

rendo cruftas ulceribus inducant. Valens

quoquecftfciflrilealumcnjVclchalcitis,vcI
atramen-
 ,

Cajf. 1 2. 1 j. M
E D I c r N A." 41 X
atramentumfutonum. Prodeft etfam fa-
mes & abftinentia , quanta maxima impe-
rari poteft. Cibus debet efTe lenis. Ad pur-
5ganda tamenulcera, interdum cafeusex
melJe refte datur.

C A P. XII
De Linguee ukmhuil
10 T iNGUiE cjuoque ulcera npnalifsmco
I ^dicamentis egent , quam qu^prima
parte fuperioris capiris expolita funt.
Sedqu^e in latere ejus nafcuntur , diutifl
limedurant. Videndumque eft, num con-
1 5 tra dens aliquis acutior lit , qui fanefcere
f^pe ulcus eoloco nonlinir, ideoqueli-
mandus cft.

C A P. XIII.
2Q "De TaYHlidihus c^ ulcmhus gingivaYum,
SoLENT etiam interdum juxtadentcs
in gingivis tubercula qu^dam oriri
dolentia ; TmfisXi^s Gvxci appellant.
Hasc initio leniter fale contrito perfricaro
i^ oportet;aut inter fe mixtisfale foffili com-
buflo, cupreflb , nepeta ; deinde eluere
os cremore lenticulas , & inter Iiac hiare
donec pituitje fatis prpfluat. In majorc
vero inflamniatione iifdem medicamcntis
3 utendum eft , quas ad ulcera oris fuprapofi-
tafunt & raollislinamenti paululu invol-.
:

vendum aliqua compofitione ex his , quas

'Jvgjif vocaridixi j demittendumque id
S % intcr
 41 a A. CoRN. Celsi Lih.6,
interdentem&gingivam. Quodii durior
crit , & id prohibebit , extrinfecus admo-
Tendm erit fpongise vapor calidus
impo- ,

nendumq; ceratum.5i Tuppuratio fe often- y

det, diutius eo vapore utendumerit : &
continendum orecalidummuirum,in quo
ficus decoda fit. Idemque fubcrudum in-
cidendum, ne, fiibidiutiuspuspermianfe-
rit,os Ixd^Lt. Quod li major is tumor eft kj ,

commodius totus exciditur, fic ut ex utra-

qiie partedens liberetur. Pure exemto , 1

Jevis plaga eft

, fatis e ft ore calidam aqua

continere , & extrinfecus fovere eodeni

vapore;fi major eft, lenticula? cremore uti, i j
iifdemque medicamentis , quibus ca^tera
ulcera oris curantar.
Alia quoque ulcera in gingivis plerun-
^ue oriuntur , quibus eadem , quxin reli-
quo ore, fuccurrunt.Maxime tamen man- x^
dere liguftrura oportet , fuccumque eum
ore Continere. Fit ctiam interdum , ut ex
tingiva3ulcere,{ive wpAijfuit, iivcnon
lit , diutius pus fcratur dcnte aut corru-
,

pto , aut fradlo, vel alicer vitiato offerij

jnaximeque id per fiftulam evenire con-
fuevit. Quod ubiincidit, locusaperien-
dus, dens eximendus; tefta oilis , li qua dc-
cclfit , recipienda eft;fi quid viciofi eft , ra-
dendum. Poftquas, quidfieridebeat ,fu-30
pra in aliorum ulcerum curatione compre-
henfum eft. Si vero adentibusgingivas rc-
ccdunr , csedem antherse fuccurrunt. Uti-
Ic
 Crf/'. 14. M E D I c I N A. 4r^
etiam pira aut inala non permatura
Je eft
manderej & ore eum Jiumorem continerc,
Idemque prasftare non acre acetuminore
S rctentum poteil.

C A P. X I V.
De ZJvce morho.

Uv s. vehemens inflammatio tcrrere

quoquedebet. Itaque in hac abfti-

nentia necefTaria eft , & fanguis re-
Aemitticur ; & , {i id aliqua res prohibet,
aJvus utiiiterducitur: caputtjueruper hxc
velandum,& fublimiushabendum eftrtmn
jyaqua gargarizandum inquafimul rubus ,

& lenticula decoda t. Illinenda autem

ipfa uva vel omphacio vel galla , vel alu- ,

niine fcifJili , fic ut euilibet eorum mel ad-

jiciatur, Eft ctiam medicamentum huic
aoaptum quod Andronium appcllatuncon-
,

ftat ex his j alumine fciffili , fquama xris

rubri , atramento futorio ,
galla , myrrha,
mify. quasper fc contrita, mixtaque rur-
fus pauiatimadjclo vino auftero,teruntur,

2f donec his mellis craffitudo fit. Cheiidonias

quoque fucco per cochlear illita uva maxi-
,nie piodeft. Ubi horum aliquo illita uva
cft , mulca pituita decurrit ; cumquc
fere
ca quievit , ex vino calido gargarizandum.
30 Quod li minor in ea inflammatio , lafer
aquam fatis
terere, eiqueadjiccrefrigidam
cft eamque aquam cochleari cxceptam
,

ipfiuvsfubjicere. Acmediocriter eam tu-

S 3 mea-
 ,

414 A. CoRN. Celsi Lih. g,

nientem aqua quoquc frigicia, eodem mo-

io fubjeda , reprimit. Ex eadem autem
aquagargarizandumquoqueeft velcum ,

lafere , vel fine eo. At curationis uvae pro- 5

aiuftjB per manum , ratio fubjeda eft.

G A P. XV.
De Cttncro otff.

quando autcm ulcera oris cancer in- 1

Si vafit primo confiderandum eft
,
num ,

malus corporis habitus fit eiquc oc- ;

currendum deinde ipfa ulcera curanda.

:

Quod fi in fumma parte id vitium eft, fatis i

proficitanthera, humido ulceri aridain-l^
cum exigua parte mellis il-
iperfa; ficciori,
paulo altius, charta: combuftx par-
lita. Si

tes du2 auripigmcnti pars una. Si peni^

,

tius malumdefcendit, charta: combuftas

partes tres auripigmenti pars quarta aut lo
, :

pares portioncs lalis fri<5li , & iridis nix i

aut etiam pares portiones chalcitidis cal- ,

cis,aunpigmenti.Neceflariumautem eft li-

namentum in rofa tingere , 5c fuperadu-
rentia medicameiltaimponere;ne vicinum 15
& fanum locum lasdant. Quidam etiamin
acris acetiheminamfriftum falem conji-
ciunt, donec tabefcere definat j deindeid
acetum coquunt, donec cxiccetur jeumquc
falemcontrituminfpergunt. Quoties au-30
tem medicamentum injicitur, & ante&
poft os diluendum eft vel cremore lenticu-
l^y vel aqua , in qua aut ervum aut oleae ,

ant
 ,

Cap. 16, MED I I N A. 41 J

aut verbenas deco6:x fint , fic , iit cuilibet
corum paululum mellis mifceatur. Ace-
tum quoque ex fcilla retentum ore fatis ,

T adverfus h^c ulcera proficit & ex acet :

codofali ,iicut fupra demonftratum eft ,

rurfus miftum acetum. fed& diu contine-
re utrumlibet , & id bis aut ter dk facere ,
prout vehemensmalum cft , ncceflarium
I o eft .Quod li puer eft cui id incidit, fpecil-
,

lum lana involutum in medicamentum de-

mittendum eft & fuper ulcus tenendum ;
,

ne per imprudentiam adurentia devoret.

At , fi dolor in gingivis eft , moventurque
i5aliquidentes,refigieos oportet. nam cura-
tionem vehementer impediunt. Si nihil
medicamenta proficient, ulcera erunt adu-
rcnda. Quod tamen in labris ideonon eft
neccflarium quoniam excidere commo-
,

lodius eft. Etidquidem,^queaduftum,ar-

que cxcifum , line ea curatione qus cor- ,

pori manu adhibetur impleri non poteft.

,

Gingivarum vero olTa quas hebetia funt ,

in perpetuum uftione nudantur. nequc

1 5 enim poftea caro increfcit. Imponenda ta-
men aduftis lenticula eft, donec fanitatem,
^
qtialis efte poteft , recipianr.

C A P. XVI.
jo ^^ Varotidihus.

Hs. c in capite fere medicamentts

egent. Sub ipfis vero auribus oriri

mtfUTihi folent j modo in fecunda

S 4 vak-
 ,

41 <^ A. CoRN. Celsi Lih. tf.

vaictudine,ibi inflammarione orta j modo

poft longas febres impetu morbi , iJluc
converfo. Id abfceflus genus eft. Ita<]ue
nullamnovam curationem deliderat: a-J
jiimadverfionem tantummodo hanc habet
neceflariam,ut,fifine morbo idintumuit,
primum reprimentibus experimentum
iiat : fi ex adverfa valet^idine , illud inimi-
um eft , maturarique & quam primum lo
aperiri commodius eft.

C A P. X v I I.

DeZJmhilico promittente.
I
AD manu
umbilicos veroprominentes , ncif
ferroque utendum fit , ante
tentandum cft, utabftineant, alvus
iiisducetur: imponatur fuperumbilicum
id, quod ex his conftat;cicut2E & fuliginis
iingiilorum p. i. "^. ccruflseelot^p. iv. *.ic
plumbi eloti p.v 1 1 1 .*.ovis duobus;quibus
ctiam folanifuccusadjicitur. Hocdiutius
impofitumefle oportet; & interim con-
quiefcere hominem i cibo modico uti , fic
iit vitentur omnia inf]antia. iJ

C A p. X V I I r.

J)e Ohfccenartim panium vitips .

MA
PR oX I funt ea
obfcoenas pertinent. quarum apud^o
,
quae ad partes

Gr^Bcos vocabula & tolerabilius fe ha-

fcent,& accepta jam ufu funt jcum in omni
lere medicorum volumine atque fermonc
jalen-
 Ca^. i8. ME D r c I N A. 417^
iadlenturrapud nos foediora verba, ne con-
fuetudine qnidem aliqua verecundius Jo-
quentium commendata funt : ut difEcilis
j haec explanatio lit , iimul& pudorem , &
artis pr^cepta fervantibus. Neque tamen
ca resi fcribendo deterrerc me debuit.Pri-
mura, ut omnia.qusefalutaria accepijcom-
prehenderem dcin, quiain vulgus eorum
:

rocuratio etiam pra^cipue cognofcenda eflj

quainvitilliraus quifque alteri oftendit,
2. fDe CoUs morbis.
ex inflammatione coles intu-
Igitur (i

muit, reducique furamacutis ,autrurfus

Ijinduci non potefl^ multacalidaaqua fo-
vendus locus eft. Ubi vero glans conteta
efl: , quoquc clyftere
oriculario inter eara
cutemque aqua calida inferenda eft li mol-
lita iic & extenuata cutis reducenti pa-
ioruit , cxpsditior reliqua curatio eft : fi
tumor vicit, imponenda eft vel lenticula
vel marrubium vel oleas folia ex vino co-
,

dla fic ut cuilibet eorum dum teritur ,

, ,

mellis paululum adjieiatur: furfumque co-

2-
5 les ad ventrem deligandus cftjquod in om-
ni curatione ejus neceflarium eft^ifque ho-
mo continerc fe, & abftmere cibo deber, 2.

&potione aquse tantum a fiti vmdicari.

Poftero die rurfus adhibendum iifdemr.a-
jotionibus aquse fomentum eft, & tum vi
quoque experiundum, ancutisfequatur:
Eaque , fi non parebit, leviter fumma fcal-
pello cQncidenda crit. nam , cum fanies

55 pro-
 ,

418 A. C o R N. CE L s I Lih. 6.
profluxerit ,exteniiabituris locus ,&faci-.
iius cutis ducetur.
Sive autem hoc modo vidta erit , five
nunquam repugnaverit; ulcera vel in cutis
j
ulteriore parte, vel in glande , ultrave eam
in cole reperientur : quse necefle eft , ut
pura ficcaque fint , aut humida & purulen-
3. Si ficca funt , primum aqua calida fo-
vcnda funt : deinde imponendum licium lo
cx vino eft , aut amurca coda cum eodem, ^
aut cum rofa butyrum. Si tenuis iishu- 9
mor ineftj vinoeluendafunt tumbutyro '" ,

rof*e & mellis paululum, & refiDas terebin-

thinsB pars quarta adjicienda eft , coquei^
utendum. At, fipusex iisprofluit, ante
mnia elui mulfo calido debent tum im^ :

ponipiperis p. r.*.myrrhje P.ii.*. croci

mifyos cod:i, fingulorum p 1 1. *. quz ex
vino auftero coquuntur,donec mellis craf- lo
iitudinem habeant. Eadem autem compo-
fitio tonfillis uva: madenti oris narium-
, , i|
^
que ulceribus accommodata eft. Aliud ad
idemipiperis p.i. *. myrrhasp.i.*. croci
P.il.'^. mifyos p.i."^. acriscombufti p.ii.*ij:
quse priitaum ex vino auftcro conteruntur;
deindc,ubiinaruerunt,iterum teruntur ex
pafli tribus cyathis, & incoquuntur, doncc
vifci crafEtuclinem habeant. iErugoquo-
que cum codo melle, & ea,qUa: ad oris ul- 3
cera fupracomprehenfafunt , curant. At
raiiftrati compofitio autCratonisjredc
,

fupcrpurulenta naturalia imponitur.FoIia

quoquc

i
 ,,

Cap.i%. Medicina 4i5t

^uoque oleae ex novem cyathis Coquim'-
tur^jhisadjicitur aluminis fciflilis p. iv."^.

lycii p.vn i.^^.mellis fefquicyathus : ac, (i

^
plus puris eft j id medicamentum ex mel-
le:li minas ex vino dihiitur.
, Illud perpe-
tuum eft i poft curationcm , dum inflam-
matio manet qualeruprapolitum ,
eft ^ ca-
& quotidie ulcera ca
taplafma fuper dare ,

lodem ratione curare. Quod fipus & mul-

tum & cum mdo odore ccepit profluere
,

elui cremore lenticul^ debet,{ic,ut ei mel-

Jis paululum adjiciatur aut olea;, aut len-:

tifci folia, velmarrubium decoquendum

i 5 eft,eoque humorc eodem modo cum mel-
le utendum imponendaque eadem aut
: ;

etiam omphacium cum melleiaut id, quod

ex arrugine & melle ad aures fi t ; aut com-
pofitio Andronis j aut anthera , fic ut ei ,

lopaululum mellis adjiciatur. Quidam ul-

ceraomnia, de quibus adhuc di^ftum cft
lycioexvinocurant.
Si vero ulcus latius atquealtius ferpit,
codem modo elui debet: imponi vero, auc
i5 asrugo aut omphacium cum meIIe;autAn
dronis compolitio.^auf marrubii, myrrhas,
croci ,aIuminisfciftiIisco6li, rofa folio-
Tum aridorum,gallx,finguIorum?. i ."^.mi
niifinopici p.it. *. quasper fefingulapri-
30mum terantur,deindejundlaiterum,melle
adjedo, donec liquidi cerati cralfitudinem
habcant; tum in ^neo vafe leniter coquun-
tur , ne fuperfluant ; cum jam gutta: indu-
S 6 lefcunt,
 ,

4io A. CoRN. Celsi Lih,^.

refi^untjvasab igne rcmovetur; idque me-
dicamentum tum , prout opuseft aut ex ,

melle aut ex vino liquatur. Idem autem

per fe etiam ad fiftulas utile eft. j
Solet etiam interdum ad nervos ulcus
defcendere 5 proiluitque pituita multa , fa-
tiics unms malique odoris , noncoafta, at
aquas fimilis
, in qua caro recens lota eft :
dolorefqueis Iocus,&puu6lioneshabetJd 10
genus quamvis inter purulenta eft , tamen
ienibus medicamentis curandum eft; quale
eft emplaftrum TeT^ei^ufi^iuftj^v ex rofa li-
^uatum, fic,ut thuris quoqucpaululum ei
mifceaturraut id, quod ex butyrojtofa, re- 1 $

wBna,meIIe fiti fupra vero a me pofitum eft.

Pracipueque id ulcus multa calida aqua
ibvendtim eft, velandumque , neque frigo-
ti committendum.
Interdum autem per ipfa ulccra colcs 20 .

fub cute exefus eft ficut glans cxcidat. Sub

quo cafu cutis ipfa circumcidcnda eft. Per-
petuum.que eft ,
quoties glans , aut ex colc
aliquid, vel excidit , vel abfcinditur , illam

cilefcrvandam
glutinetur ,
, neconfidat,uIceriqueag-
ac neque reduci poffit poftea
& fortaiTe fiftulam quoque urinse intcrclu-
dat.
I
Tubercula etiam , quae ^tff& Grxci
Tocant circa glandem oriuntur qua: vel 3
, ;

iiredicamentis , vel fcrro aduruntur j &

cum cruftx exciderunt , fquama xvis in-
ipergintr , ne quid ibi rurfus incrcfcat.
3. Pe
 ,

Ct^. i8. MedicinA. 4^1

3 . De Cancro , qtii in Cole nafciuir,

Hsec citra cancrum funtj qui cum in re-

liquispartibus, tura in his quoque velpr^-
5cipue ulcera infeftat. Incipit a nigritic,
qu2 fi cutem occupavit, protinus ^ecil-
Jum fubjiciendum ea<jue incidenda eft y ,

^deinde ora: vulfella prehendenda: tum ,

/ tjuicquid corruptum eft excidendum, fic, ,

lout ex integro quoque paulum dematur ,

idque adurendum. Quoties quid uftum eft,
id quo<^ue fequitur, ut imponenda lenticu-
la lit:deinde, ubi cruftcE exciderunt , ulce-
ra iicut alia curentur,
J Atjfi cancer ipfum colem occupavit,in-
5
fpcrgenda aliqua funt ex adurentibus , ma-
ximequeid, quod excalce chalcitide, au- ,

ripigmento componitur. Si medicamenra

vincuntur, hicquoquefcalpello, quicquid
aocorruptum cft,iic, utaliquidfecuminte-
gri trahat ,
pr;^cidi debet. Illud quoquc
JEque perpctuum cftjcxcifo cancro, vulnus
clTe adurendum. Sed five ex medicamcn-
tis , five ex ferro cruftas occalluerint , ma-
*5 gnum periculum cft , ne his decidentibus,
ex cole profufio fanguinis infequatur. Er-
go longa quicte & immobili pene corpore
opuscft, donecex ipfocruftasmaturaslc-
niter refolvaatur. At fi vel volens aliquis
y
f o vel imprudensjdum ingreditur immaturei*
cruftas diduxit , & fluit fanguis , frigida
A|ua adhibenda eft. Sihiccparum valet,
4ccurren4mn cft ad medicaiBycma , qux
42.2, A. C o R N. C I L s I Lib.6.

fanguinem fupprimunt. ne hxc quidem Si

fuccurrunt aduii diligenter & timide de-
,

bet neque uUo poftea motu dandus ei-

:

dem pcriculo locus eft. 5

4.. De Thagedana in Cole nafcente.
Nonnunquam etiam id genus ibi cancri,
quod ^otyU)At9ci a Gra^cis nominatur, orir;
folet.In cjuo minimc dilFerendum, fed pro-
tinus iifHem medicamentis occurrendum 10
eft ; & li parum valent ferro adurendum.
, ,

Qusedam etiam nigrities eft, qux non fen-

titur,fedferpit ,ac,{i fuftinuimus ,ufquc
ad velicam tendit neque fuccurri poftea :

poteft. Sed , li in fumma glande circa fiftu- 1

j
lam urinaeeft , prius ineam tenue fpecil-
lum demittendum eft , ne claudatur;; dein-
deidferroadurendum: fivero altc penc-
travit,quicquid occupatum eft , praeciden-
dum eft. Castera cadem quas ,
in aliis can- 20
cris,faciendafunt.
j. De Carbimculo, ^tti in cnle nafcittir.

Occallefcit etiam incoleinterdum ali-

quid idque omni pcne fenfu caret. quod
;

ipfumquoqueexcidi debet. Carbunculusay

autem ibi iiatus ut primum apparet ori-
, ,

cularioclyfterecluendus eft: deinde ipfc

quoque medicamentis urendus , maxime-
que chalcitide cum melle , aut ajru^inc
cum coflo melle, aut oviilo ftercore frido 3 o
& contrito cum eodem melle.Ubi h exci-
dit, liquidis medicamentis utendum cft,
qu ad oras uUeiis componuntur.
6. pe
 Ca^.iB Medicina. *-
42-S
6. De TefiiculorHm morbis.

In tefliculis vero , fi qua inflammatio fi-

ne id^u orta eft , fanguis ex talo mittendus
jeft: a cibo abftinendum : iraponendum ,
quod ex fabas farina ex mulfo coda ,
eft &
cum cumino contrito ex meile coadajaut
contritum cuminum cum cerato exrofa
hco aut linifemenfriftum ,contritum,
-y

IC& in mulfo codlum ; aut tritici farina ex

mulfocoda cumcuprefTo; aut liliiradix
contrita. At,li iidem induruerunt, imponi
deber lini vel fceni Gra^ci femen ex mulfo
codumj aut ex cyprino ceratum;aut iimi-
lj;laex vinocontrita cui paululumcroci t
,

adjeftum. Si vetuftior jam durities eft,

maximcproficitcucumeris agreftis radix
cx mulfo codta deinde contrita.
,

Si ex idtu tument fanguinem mitti nc-,

ioceflarium eft magifque , fi etiam livent.

^;

Imponcndum vero utrumlibet ex his, qua

cum cumino componuntur , fupraque po-
tafunt;autea compofitio , (^uaehabet ni-
tri codli p. i .*. refins pineas , cumini , lin-
lygulorum r.ii.*. uvas taminias fine femini-
bus p. IV. *. mellis quantum faiis fitad
ca cogenda. Qiiod ii ex i(flu tefticulus ali
quidem defiit , fere quoque pus increfcit -,

neque aliter fuccurri potcft , quam fi , inci-

jcfo fcroto , & pus emiflura , & ipfe tefticu-
lus cxcifus eft.
42,4 jl. CoRN. Celsi Lik 6*
7. De iAni morbis.
De Rhagadiis,
Anus quoquc multa tsediiquc plcna ma-
multum abhorrciitcs cu- f
la recipit,ncc a fe
rationes habct. A>c primumi in eo fiepe , &
-quidem pluribuslocis,cutisrcinditur ; p-
'^dhes, Graeci vocant. Id ii recens efl:,quie{^
ccre homo debet , & in aqua calida delide-
re.Columbinaquoqucovacoquendafunt, 10
&, ubi induruerunt , purganda dcinde al- :

ter um jaccre in aqua benc calida debet, al-

tero calido foveri locus , fic , utinvicem
utroque aliquandiu utatur. Tum letra-
pharmacum,aut rhypodcs rofa diluendum 15
eft aut cefypum recens mifcendum cum
;

cerato liquido x rofafa^o 5 aut eidcm ce-

rato liquido plumbum clotum adjicien-
dum aut relinjc terebinthinz myrrha ;
;

aut fpum^e argenti vetus oleum ^ ic quo-io

libet ex his id pcrungendum. Si, quicquid
lasfum eft , extra eft , neque intus recondi-
tum eodemmcdicamentotindum lina-
,

mentum fuperdandum efi:,&, quicquidan-

te adhibuimus , cerato contcgendum. IniJ
lioc autem cafu , neque acribus cibis utcn-
dum, neque afperis ncc aJvumcompri- ,

mentibus ne aridum quidcm quicquam

:

fatis utile eft , nili admodum paulum. Li-

quida , lenia ,pinguia , glutinofa, melioraSO.
funt. Vino lcni uti nihil prohibet.
8. De Condylomate.
Cend^lonw aiueai eft uiberculum ,
 Cdp.1%, Medicina. 415
quod ex quadam inflammatione narcifolet.
Id ubi ortum eft, quod ad quietem cibos,
,

potionefque pertinet , eadem fervari dc-

y bent , quae proxime fcripta funt. lifdem
ctiam ovis redle tuberculum id fovetur.
/eddclidere antehomo in aqua debetjin
qua verbena: decod^e funt ex reprimenti-
bus: tum rede imponitur & knticula cum
, ioQxig\i3L mcllis parte,fertula campana ex vi-
no coda, & rubi folia contrita cum ccrato
ex rofa fa^flo & cum eodem ccrato con-
;

tritum vcl cotoneum malum , vel malico-

rii ex vino coGti pars interior :& chalcitis
I j codia atque contrita , deinde cefypo ac ro-

exceptaj & ex ea compofitione , qu^ ha-

Ca.

bet ihurisp. i.*. aluminisfciifilis p. 11. *,

ceruflip. III. *. fpums argenti p.v. *.
quibus , dum teruntur, invicem rofa & vi-
lonum inftillatur.Vinculumautem eiloco
Jinteolum aut panniculus quadratus eft,
qui ad duo capita duas anfis , ab altera ve-
ro parte totidcm fafcias habct ; cumquc
lubje(5lus eft , anfis ad ventrem datis , a po-
^i ftcriore parte in eas addudse fafcise conji-
ciuntur, atque, ubiartataefunt, dextcrior
finiftra, (inifterior dextra procedit, cir-
cumdataeque circa alvuminter fenovilTi-
mc nodo deligantur. Sed fi vetus condy-
,

3oIoma jam induruit , neque fub his cwra-

tionibus deliit, aduri medicamento po-
teft, quodexhis conftat ; xruginisp. n.
*. myrrhsp. iv.*. gummip. vm.*. thu-

ris
 ,, 5

42^ A. CoRN. Celci Likd.

lis p. XII.*. ftibii , papaveris lachrymse
acacise, fingulorum p.xvi.'*^. Quomedi-
camento quidam etiamulcera, dequibus
proximedixi, renovant. Siidnondumin J
condylomate proficit , adhibcri pofTunt
etiam vehementius adurentia. Ubi cou-
fumptus eft tumor , ad raedicamenta lenia
tranfeundum eft.
p. De Hamorrhotdibm. 10
Tertium autem ani vitium eft , ora ve-
narumtanquam capitulis quibufdam tur-
gentia, qux fepe fanguinem funduntj
Mfi^Ypoi^a^ Grascivocant. Idqueetiam in
ore vulvas fosminarum incidcre confuevit. 1

Atque in quibufdam parum tuto fupprimi-

tur i qui fangninis profluvio imbecilliores
non nunt. habent enim purgationerti
hanc non morbum* Ideoque curati qui-
,

dam, cum fanguis exitum non haberet, in- 10

clinata in prascordia ac vifcera materia
fiibitis & graviffimis morbis correpti funt.
Si cuivero id nocet, is delidere in aqua ex
verbenis debet imponere maxime mali-
;

corium cum aridis rof^e foliis contritam if ;

aut ex his aliqua fanguinem fuppri-

,
quse
munt. Solet autem oriri inflammatiojma-
xime ubi dura alvus eum locum laifit.Tum
inaquadulci defidendum eft , & id foven-
dum ovis vimponendi vitelli cum rofas fo- 30
ex paiTo fubafti?: idque, fi intus eft, di-
liis

gito illinendum ; fi extra , fuperillitura

panniculo imponendum eft. Ea quoque
mcdica-

i
 Cap.iS, Medicina. 42,7
mcdicamenta, qus recentibus fcilTuris po"
iita funt , hic idonea funt.
Cibis vero in
hoccafu iirdem,quibus in prioribuSjUtcn-
5 dum eft. Si ifta parum juvant , folent ira-
pofita medicamentaadurentia ea capituk
abfumere. At fi jam vetuftiora funt , fub ,

authore Dionyfio in{pergenda fandaracha

eft: deinde imponendum, quod ex his
XOconftatj fquamdE aris , auripigmenti , fin-
gulorum p. V. *. faxi calcis p vi i r. po- "*.

fterodicacucompungendum. Aduftis ca-

pitulisfit cicatrix,qu2e fanguinem fundi
prohibet. Sed, quoties ne
is fupprcjflTus eft ,

ii^quidpericuliafterat j multa cxercitatione

digerenda matcria eft pratercaque & vi= ;

ris, & foeminis, quibus menftrua non pro-

veniunt , interdum ex brachio fanguis
mittendus cft.
^O 1 0. 1$"/ ^nttf , vel Os vttlva procidit > qa
CHratio-ie ntendum fit.

At, fianus ipfe,velos vulva procidit

( nam
id quoquc interdum fit ) confiderari
debet purum ne id fit , quod provolutum
,

ii^eft, anhumoremucofo circumdatum. Si

purum eft, in aqua defidere homo debet,
. aut falfa aut cum verbenis vel malicono
,

inco6la. Si autem humidum vino auftero ,

fublavandum eft, illinendumque fece vini

'^ocombufta. Ubi utrolibet modo curatum
eft, intus reponendum eft ,'
imponendaque
plantago contrita, v el folia falicis in aceto
coi^a j tum linteolum & lana, eaque fuper
dcli-
 .:

4i8 A. ConN. Celsi Lih. 6,

deliganda fnnt, cruribus intcr fe devindtis.

II. De Fungo ani ant vulve.
Fungo quoque fimile ulcus in eadem fe-
de nafci folct. Id ,ii hicms eft , egelida ', fi
5
aliud tempus , frigida aqua fovendum eft

4einde fquama asris infpergenda , fupraquc

eeratum ex myrteo fa^^um , cui paulnlum
fquama: , fuliginis , caicis iic adjeftum. Si
hac ratione non tollitur , vel aliis medica- lO
nientis iimilibus , vel vehementioribus ^
fcrro adurendum eii.

C A P. X I X.
De Digitorum ulcerihu4, i^^
DlGiTORUM autem vetera ulcera
commodiflimc curantur, aut lycio,
aut amurca codla, cum utrilibct vi-
anm adjedum eft. In iifdem recedere ca-
runcula ab unguibus cum magno doJore 2
confuevit ; vre^u^ef Graeci appellant
Oportet alumen Melium rotundum in
aqua liquare , donec mellis craflitudinem
habeat tum quantum cjus aridi fuit,tan-
:
,

tundem mellisinfundere ,& rudiculamif-i^

cere, doncc fimilis croco colorfiat eoquc ,

illinere. Quidamad eundem ufumdeco-

qucre fimul malunt cum paria pondcra
,

aluminis aridi & mellis mifcuerunt. Si

hacratione ea nonexciderunt,excidenda3@
funt deindc digiti fovendi aqua ex ver-
:

benisjimponendumquefuper medieamen-
tum ita fadlum chalcitis, malicorium,
:

iquama
 ,

Ca^. ip, MiDiciNA. 42^

fquama xns excipiuntur iico pfngui Je-
viter co(^a & melle;aut chart;^ combuft^e,
auripigraenti , fulphuris ignem non exper-
5ti par modus cerato mifceturcxmyrteo
fa<floj aut aeruginis rafas p. i. *. fquama;
asris p. n. *. meUis cyarho coguntur; auc
pares portiones mifcentur , faxi calcis
auripigmenti. Quicquid ho-
chalcitidis ,

10 rum impofitum efl , tegendum linteolo

aquamadefadoeft. Tertio diedigitus re-
folvendus , &, li quid aridi eft iterum ex- ,

cidendum , fimilifque adhibenda curatio

cft. Si nonvinciturj purgandum eft fcal-

li^pello, tenuibufque ferramentis aduren-

dum & , ; ficut reliqua ufla , curandum.
At, ubi fcabri ungues funt circum ape- ,

;.[
riri debent,qua corpus contingunt tuni :

fi| fuper eos ex hac compofitionc aliquid im-

dtoponi fandarachsE fulphuris
; , , fingulorum
J P. II. * nitri,auripigmenti,fingulorum
j
p. IV. *. refinae liquidae p. vi 1 1. *. tertio-
.'! queid dic rcfolvendum efl. Sub quo me-
:; dicamento vitiofi ungues cadunt & in ,

'-5
eorum locum meliorcs renafcuntur.

LIBER
 450 A. C R N. CB L S I Lih. 7,

L I B E R S E P T I MU S.

P H iE F A T I 0.

t)e ChiruYgicet , e^ qm in ea clarumnt ,

CP* qmlis ejfe Chirurgus debeat , c^*

qiiid hoc in lihro defcribatur. \

Tertiam medicinaspartem , qu^e

efle
manu curet,& vulgo notumj&'^ nie lo
propofitum eft. Ea non quidem me-
dicamenta atque vidlus rationem omittit,
ied manu tamen plurimura pr^ftat. cftque
ejus efFedus inter omnesmedicina? partes
evidentiirimus. Siquidem in morbis cum ^S"
multum fortuna conferat , eadeniquefaspe
falutariajfaspe vana fint j potefl dubitari,fe-
cunda valetudo medicinse , an corporis be-
neficio contigerit. In Iiis quoque,in quibus l

'

medicamentis maxime nitimur, quamvisio

profectus evidentiorefl, tamenfanitate&
per hxc fruflra qua^ri , & fine his reddi Cx.
pe manifcflum efl. Sicut
, oculis quoque m
deprehendi poteft ; qui a medicis diu ve-
xati ,finehisinterdumfanefcunt. Atincaij i
parte , quse manu curat , evidens cfl , om- i

nem profedum , ut aliquid ab aliis adju-

vetur, hinc tamen plurimum trahere Ha^c
autem cum fit vetufliffima,magis ta-
pars,
men ab illo parente omnis medicinas Hip- 5 o j| j

pocrate quam a prioribus exculta eft. De-

,

inde poflcaquara didu<5la ab aliis haberc

,

profeilbresfuos cocpit, in ^Egypto quoque

incre-
 Crf/?.r. Med le iNA. 431
increvic.Philoxeno maxime authore, cjui
pluribus voluminibus lunc partem dili-
gentiffime comprehendit. Gorgias quoque
5&Soflratus,& Herones& Apollonii duo,
& Ammonius Alexandrinus, multique alii
celebres viri finguli qusedam repercrunt.
,

Ac Roma: quoque non mediocres profef-

fores, maximeque nuper Tryphon pater,
10& Euelpiftus Phlegetis filius , &, ut ex
fcriptis ejus intelligi potefl , horum erudi-
tiffimus Meges quibufdam
,
in melius mu-
tatis,aliquantum eidifciplinas adjeccrunt.
Efle autem chirurgus debet adolefcens,
l^autcerteadoIefcentisE propiorj manuflre-
nua,flabili> nec unquam intremifcentCj
eaquc non minus finiftra , quam dextra
promptus ; acie oculorum acri , claraquej
animo intrepidus, immifericors, fic, ut fa-
2onari velit eum quem acccpic non ut cla-
,
,

more ejus motus, vel magis,quam res defi-

derat,properet,veI minus,quam neccfTe efl,
fecet: fed perinde faciet omni.i, ac li nullus
exvagitibus alterius afFedus oriretur.
15 Poteflautcm requiri, quod huic parti
proprie vindicandum fit quia vulnerumi :

quoque ulcerumq; multorum curationes,

quas alibi executus fum,Chirurgi fibi ven-
dicant. E^o cundem quidem hominem
Opofleomniaiflapraflarcconcipio atque, :

ubi fe devifcrunt enm laudo , qui quam-

,

plurimum percipit. Ipfe autem huic parti

ca rcliqui, in quibus vulnus facit medicus,
Boa
 43^ A. CoRN. Gelsi Likj.
non accipit ^ & in qiiibus vulneribus ulce-
ribufve plus proficimanu <]uam medica- ,

mento/credo tum , quicquid aci ofla per-

:

tinet. Qu*E deinceps exequi aggrediar, di- T

latifque in aliud volumen oliibus , in hoc
CiEtera explicabo : prsepoiitifque his ,
quas
in qualibet parte corporis fiunt, ad ea, qux
proprias fedes habent , tranfibo.

C A P. I.

De Vextttis

VE X A T A igitur in quacunquc parte

corporis fint,quamprimum lic curari
debent, ut, qua dolor eft, ea fcalpello if
cutis crebro incidatur , detergeaturque
codem adverfo profluens fanguis. quod fi

paulo tardius fubvenitur, jamque etiam ru-

bor eftj'qua rubet corpus: fi tumor quoque
acceilit,quacunque is cjfl:,id idem optimum zo
auxilium eft.Tum fuperdanda reprimentia
funt maximeque lana fuccida ex aceto Sc
,*

oleo. Quodlilevior iscafuseft, pofTunt e-

tiam,{ine fcalpello, impoiita eadem mede-
ri. Et, fi nihil aliud eft , cinis quoque ma- 1 j
;

ximeexfarmentis fiisnon eft , quilibet

:

alius ex aceto, vel etiam ex aqua coad:us,

C A P. I r.

De hiSy qu pey fe iniumefcunt , quomodo , q

incidenday e^ curanda ftnt,
M
VE R u hoc quidem promptum
In his autem negotium majus eft,qua:
cft.

per
 ,

Cap. 1, M E D I c I N A. 435
per fc , vitio intus orto , intumefcunc
& ad fuppurationem fped:ant. Ea omnia
genera abfcelTuum elTe alias propofui,me-
l^dicamentaque his idonea executus fum:
nunc fuperelt , uc dicam , quae iniismanu
fieri debeant.Ergo,priufquam indurefcant,
cutem incidere & cucurbitulam accom-
,

modare oportet j quod, quicquid illud ma-

' JjE corruptasq; materiae coiit, extrahat: id-
que iterum, tertioq^ refte fit,donec omnc
i-ndicium inflammationis excedat Neque
tamen fas eft , nihil a cucurbitula agere.
Interdum etiam fit, fedraro, utquic-
i^quidabfcedit, velamentofuo inchidatur.
id antiqui tunicam nominabant. Meges,
quia tunica omnis nervofa efl dixit non , ,

nafcifubeo vitionervum quocaro con- ,

fumeretur, fed, fubjedo jam vetufliorc

2,opure, calhim circumdari. Quod adcura-
tionis rationem nullo modo pertinetiquia
quicquid , ii tunica efl , idem fi callus efl, ,

fieri dcbet: neque ulla res prohibet, etiam-

li callus efl, tamen , quiacingit tunicam ,

|2jnominari: tum, purequoquematuriore,

hxc interdum efle confuevit. Ideoque,
quod fub ea efl extrahi per cucurbitulam
,

nonpotefl. fedfacileid intelligitur, ubi

nihil admotaillamutavit. Ergo, five id
,o incidit, five jam durities efl in hac auxilii
,

nihil eft: (t^, ut alias fcripfi , velavcrtenda

concurrens eo materia , vel digercnda, vel
ad mataritaiejn perducenda efl. Si priora
T conti-
454 A. CoRN. Celsi Lih. 7.

contigenmt , neceiDrium
nihil prasterea
cft. Si pus maturiiit , in alis quidem Sc in^

guinibus rarofecandum eft item ubicun- :

cjue mediocris abrceflus eft ; item quoties ^

in fumma cute, vel etiam carne vitium eft;
nifi feftinare curandi imbccillitas cogic.
Satifque eft cataplafmatibus efficere,ut per

fe pusapcriatur.nam ferelinecicatricepo-
teft efle is locus , qui expertus ferrum non i o
eft. Si autem altius malum eft , conlidera-
ridebet, nervofufne islocuslit, an non
fit. Nam li line nervis eft , candenti ferra-
mentoaperiridebet. cujus hac ratio eft,
quodexiguaplaga.diutius adpus evocan-15
dum pateat parvaque poftea cicatrix fit.
,

At, fi nervi juxta funt, ignis alienus cft; ne

diftendantur & membrum debilitent : ne-
cefTaria vero opera fcalpelli eft. Sed csetera
ctiam fubcruda aperiri pofTunt ; inter ner- 2 o
vos ultima expcftanda maturitas eft , quas
cutem cxtenuet eique pus jungat, quo
.

propius reperiatur. Jamque alia redam

plagam deliderant , utin carne : alia vero
vchementcr cutcm cxtcnuant, in quibusiy (

tota ca fuper pus cxcidcnda eft.Semper au-

tem,ubi fcalpellus admovetur,id agendum
cft , ut & quam minimas & quam pauciffi-
maeplagsefintrcum eo tamen,ut ncceffitati
fuccurramus, &inmodo, &in numero.30
Nam majores finus,latius,intcrdum etiam
duabus , aut tribus lincis ihcidendi funt;
Danda^tic opera, ut imus finns exitum ha-
bcat;
 Cap. 2. M E D I c I N A. 43 S
beat jne quis humor intus fublidafjqui pro-
xima & adhuc fana rodendo iinuet. Eft et-
iam in rerum natura ut cutis latius exci"
,

^denda fit. Nam ubipoft longos morbos

,

totius corporis habitus vitiatus eft,Iatequc

8c in eo jam cutis palJet;
fe linus fufRidit ,

fcirelicet,eamjam emortuam efre,& inu-

tilem futuram. Ideoque excidere commo-
lodiuseft^maxime^iicircaarticulosmajores
idevenit, cubantemque segrum fluensal-
i| vus exercuit^neque per alimenta quicquam
i
) corpori accedit.Sed excidi ita debet,ut pla-
i
j
ga ad fimilitudinem m y rtei folii fiat , quo
i 1 f facilius fanefcat. Idque perpetuum eftjubi-
1

i| cunque medicus & quacunque de cau^ cu-

\ tem excidit.Pure efFufo, in alis vel inguini-
\

bus linamcnto opus non eftjfed fpongia ex

vino imponenda eft. In casteris partibus, fi
10 jBque ea linamenta fupervacua funt , pur-
gationis caufa paulum mellis infunden-
dum; dein glutinantiafuperdanda : liilla
necefTariafunt, fupereaquoque fimiliter
ij dari fpongiaeodem modo ex vino exprefla
-^debet. Quando autem linamentis opus fit,
*"

quandonon fit, aliasdidlum eft. Ca^tera

eadcm, incifa fuppuratione , facienda funt,
qus , ubi permedicaracnta rupta eft , fa-
ciendaefTepropofui.

Cap,
 ^^6 A. Co R. N. C E L s I Lih. 7.

C A P. I r r.

Vehonis , malifvt fignisSuppurdtionum.

PROTiNus autem,quantuni cuxatio ef- <^

ficiat , quantumque aut fperari aut ti-

meri debeat , ex quiburdam lignis in-
telligi poteft; fereque iifdem , quas in vul-
iieribus expolita funt. Nam bona figna
funtjfomnum capere,facile fpirarejfitinon 10 3

confici, cibumnonfaftidire, li febricula

fuit, ea vacare:itemque liabere pus album,
l^eve, non foedi odoris. Malafunt, vigilia,
fpiritus gravitas , iitis, cibi faftidium , fe-
pus nigrum, aut feculentum & foedi i y
bris,- ,
|

odoris: item procedcnte curatione eruptio

fanguinis; aut fi,antequam ftnuscarneim-
pleatur, oras callofa: jfiunx, iJIa quoque ipfa
carne hebete nec firma. Deficere tamen
,

animam, vel in ipfa curatione , vel p oftea, 10

peflimum omnium eft. Quinetiam mor-
bus ipfe , five fubito folutus eft , dein fup-
puratio exorta e/l ;pure perma-r
five efFufo
n et, non injufte terret. Eftque inter caufas
timoris, fifenfus in vulnere rodentiuraiy
non eft. Sed ut hsec ipfa fortuna huc illucve
difcexnit ; fic medici partium eft , eniti ad
Tcpericndam fanitatem. Ergo, quoties ul-
cusrefolverit, chiere id , ii reprimendus
humor videbitur , vino & aqua pluviatilijo
mixto, vel aqua , in qua lenticula codla fit,
dcbcbit: fi purgandum erit , mulfo; rur-

fufquc imponcrc wd^m. Ubi jam repref-

fns
 Cap. ^. Medicina. 437
fiis vidcbitiir Iiumor, ulcufque purum erit,
produci carnem conveniet, & foveri ulcus
pari portione vini ac mellis , fuperque im-
5 poni fpongiam ex vmo & rofa tindam.per
qu2E caro producitur. Plustamen,ut alias
quoque dixi , vidus ratioeo confert. Ea
eft , folutis jam febribus & cibicupiditate
reddita , balneum rarum quotidiana (^d ; ,

^^lenis gei^atioj cibi potionefque corpori fa-

eiendo aptx. Qnx omnia, per medicamen-
ta quoque fuppuratione rupta , feqiluntur,
Sed,quia magno malo vix fine ferro mede-
ri licet, in hunc locum refervata funt.

C A P. I V.

De Fiftulis,

AD V E Rsu s fiftulas

penetrant, ut ad ultimas demitti col-

quoque , fi altius

10 lyrium non poffit , fi tortuofag funr,

ii multiplices, majus in manu,quam in me-
dicamentisprsefidium efl: ; minufqueopc-
fub cute tranfverfa: feruntur,quam
ra: eft,fi
a re6la intus tendunt. Igitur , fifub cutc
if tranfvcrfa fiftula eft, demitti fpecillum de-
bet, fupraque ideaincidi. Si flexus repe-
riuntur , hi quoque fimul fpecillo ferra &
perfequendi funt. Idemque faciendum , ii
plures fe quafi rivuli oftendunt. Ubi ad fi-
jonesfiftulas ventumeft, excidendus ex ea.
totus callus eft , fuperque fibulas dandae , &
medicamcntum, quo glutinetur. At, fi re-
^afubter tendit, ubi , quo maxime ferar.
T 5 fpecillo
 .

43 8 A. C o R N. CE I s I. Lih. 7,

fpecillo exploratum eft , excidi is finns de-

bct: dein fibula oris cutis injicienda eft, ci-
que glutinantia medicamenta fuperdanda
funtj aut,fi corruptius ulcus eft ( quod in- 5

terdum ofle vitiato fit ) ubi id quoque cu-

latum eft, pusmoventia.
2. 'De Coftarnmfifinlis.

Solent autem inter coftas fiftula fubter

ire.Quod ubi incidit,co loco cofta ab utra- 10

queparteprsEcidenda &eximendaeft, ne
guidintus corruptum relinquatur. Solent
quoque ubi coftas tranfierunt, feptum id,
,

quod tranfverfum a fuperioribus vifcerj-

bus inteftina difcernit^violare.Quod intel- ^ t \

iigipoteft & exlocp, & exmagnitudine

doloris , & quia nonnunquam fpiritus eo
cum humore quafi bullante prorumpit,
maximeque, fi hunc oreillecontinuit. In
comedicinac loCus nnllus cft. In caEteris2.o j

vcro, qus circa coftas fanabilia funt , pin-

guia medicamenta inimica funt casteris, ,*

qus ad vulnera accommodantur, uti licet:

optimetamen ficcalinamenta, vel, fi pur-
gandum aliquid videtur , in riiclle tinda^^y
imponuntur.
3, De Ventris fifiulis

Ventri nullum os fubeft ; fed ibi perni-

ciofsadmodumfiftulaefiunt: adeo ut So-
ftratus infanabiles efle crediderit. Id non30
ex toto itafe habere ufus oftendit. Et qui-
dem, quodmaxime mirum videri potcft,
tutior fiftula eft contra jecur, & lienem & ,

ventri-
 Cap./^, Medicina. 455
ventriculum ,quam contrainteftina : non
^uoperniciofioribireslit, fed quo alteri
periculo locumfaciat. Cujus experimento
5 moti qaidam authores parum modum tqi
cognoverunt.Nam venter f^pe etiam telo
perforatur prolapfaque inteftina condun-
,

tur , & oras vulneris futurje ^comprehen

dunt. quod quemadmodum fiat mox in- ,

QD dicabo. Itaque, etiam ubi tenuis fiftula ab-

domen perrupit, excidere eam licet futu- ,

raque oras conjungere. Si vero ea fiftula

intus patviit , excifanecefleeftlatiusfora-
men relinquat. quod nifi permagna vi
f.^fiiinonpoteft; utique abinteriore parte,
qua quafi membrana qu^edam finit abdo-
mcn, qUctmmQ/i1ovto3) Gr*Eci vocant. Er-
go
, ubi aliquis ingredi ac moveri caepit,
rumpiturillafutura atque inteftina fol-
,

SLO vuntur quo fit ut pereundum homini fir.

, ,

5ednonomnimodo resea dcfperationem

Jiabet ideoquc tenuioribus fiftulis adhi-
:

l)endacuratio eft.
4. De ^nififinlis.
!'<) Propriametiamnum animadverfionem
defiderant ese , quas in ano funt. In has de-
miflo fpecillo , ad ultimum ejus caput in-
1 cidicutisdebet: dcinnovo foramine fpe-
cillum educi lino fequente , quod in aliam
3C>ejus partem, ob id ipfum perforatam, con-
jeftumfit. Ibilinum apprehendendum li-
gandumque cum altero capite eft , ut laxc
cutcm, qua; fuperfiftulam eft , teneat. Id-
T 4 <iac
440 A CoRN. Celsi. Lih. 7.

que linum debct elTe crudum , &duplex

inplexve, fic tortam , ut unitas in eo fada
iit. Intcrim autem licct negocia agere,

ambukre, lavare , cibum capere ,

perinde f
atque faniflfimo. Tantummodo id linum
bis in diG , foluto nodo, ducendum eft fic,
ut fubeat fiftulam pars ,
quas fuperior fuit.
2\^ec[ue committcndum linum pu-
cft,ut id
trefcat: fed tertioquoquedie nodus refol- 1
venduseft, & adcaput alterum recensli-
num alligandum, edu6loque vetere , id in
fiffcula cum fimili nodo relinquendum. Sic

cnim id paulatim cutem , quae fupra fiftu-

iameft, incidit : fimulque& id fanefcit, 15
quod a lino reliftum eft j Sc id quod ab eo ,

jnordetur, inciditur. Ha;c ratio curationis

longa, fed {ine dolore eft.
Qui feftinant , adftringere cutem lino
debent,quoceIeriusfecetuF j noduqucex^-O
penicillo tenuiaquasdamintus dcmittere,
ut eutis hoc ipfo extenuetur, quo extendi-
tur. SedhsEcdoIorem movent. Adjicitur
celeritati, ficut tormento quoque , fi & li-
iium,&id, quodexpenicilloeft, aliquo^f
medicamentoilliniturexiis ,
quibus cal-
lum exedi propofui. Poteft tamen ficrij ut
adfcalpelli curationem etiam illo loco ve-
niendum fit , fi intus fiftula fert , fi multi-
plex eft. Igitur in hxc generademifTo fpe- 3
cillo, duabuslineisincidendacutiseft ; ut
mediaintereashabenula tcnuisadmodum
injiciatur,neprotinusoraJcoeant ; fitquc
l0Cll5
 Cap. i. MED I c I N A. 44t
lociisaliquislinamentis, quas quam pau-
cilfima fuperinjicienda funt 5 omniaque
codem modo facienda , quce in abfcelTibus
fpolixa funt. Si vero ab uno ore plures iinus
erunt, red:a fiftula fcalpello erit incidenda
abeo;c^ter^,qu^ jam patebunt,Iino exci-
piend^. Siintusaiiquaprocedet , quofer-
rum tuto pervenire non poterit, coUyriuni
lodemittendum erit.
Cibus autem in omnibus ejufmodi cafi-^
bus, live manu, five medicamentis agetur,
daridebet humidus potio liberalis*, diu-
;

queaqua. ubi jamcaroincrefcit, tum de-

1 5 mum 8c balneis raris utendum erit, & cibis.
corpus implentibus,

C A F. V.

Dff Telis e corpore extrahndis.

2.0 T~* E L A quoque, qux illata corporibus.
intus hxferunt, magno negocio fx^
pe ejiciuntur. Sunt enim quaedam
di:flScuIrates ex generibus eorum; quasdam;
exhis fedibus, in quas- illa penetrarunt
tjOmneautem telum extrahitur , autabea^
parte,qua venit, aut ab ea , in quam teten-
dit. illic viam, q.ua redeat, ipfum libi fecit:
hicafcalpello accipit.nam contramucro-
nemcaroinciditur. Sed iinon altetelum>
joinfedit , &
in fumma carne eft , aut certe
magnas venas & loca nervofa non tranliit;
nihil melius eft,quam,qua venit,id revelk-
re, Si veio plus eft , per quod telo rever-r
X5 tcndumj^
44^ A. CoRN. Celsi Ltb.7,
tendum quam quod perrumpendum eftj
,

jamque venas nervorque id tranfiit com- ,

modius eft aperire quod f upereft, eaque ex-

trahere. nam & propius petitur , & tutiusf
evellitur. Etinraajore membro , fi me-
dium mucro tranliit, facilius fanercit,quod
pervium eft j quia utrinque medicamento
Ibvetur. Sed , li retro telum recipiendum,
amplianda plaga eft quo facilius id fequa- lo
;

tur quoque minor oriatur inflammatio:

,

qusB major fit, li ab illo ipfo telo., dum re-

dit j corpus laniatur. Item , fi ex alia parte

vulnus aperitur, laxius efTe debet,quam ut

telo poftea tranfeunte amplietur. Infura-ij
maautem utraqueparte ifla habenda cura
cft,nenervusj ne venamajor, ne arteria
incidatur. Quorura ubi aliquiddetedum
cft , excipiendum hamoretufo eft abdu- ,

cendumquea fcaipello. Ubi autem inci-20

fum eft fatis , telura eximendum eft tunc :

quoque eodem modo & eadem cura ha- ,

bita, ne fub eo, quod eximitur, aliquid eo-

1 um I^datur, qua: tuenda efTe propofui.

z. "De Sagittis recipiendis. 2<

lixc coramunia funt : prster qu^ pro-
priaqu^dam in fingulis telorum generi-
bus funt , qua! protinus fubjiciam. Nihil
tam quam fagitta , condi-
facile in corpus,
tur, eademque altiffime infidit. Hsecau-S
tem eveniunt , & quiamagna vi fertur illa,
& quiaipfa angufta eft.Sajpius itaque ab al-
tcra parte, quam ex qua venit , recipienda
eftj
 Ca^. j. M
E D i e I M A, ^ 44'f

eft ;
praecipueque, quia fere fpiculis cingi-
tur; <\ux magis laniant , fi retro , quam fi

contratrahuntur. Sedindc, aperta via, ca-

5 ro diduci debet ferramcnto facfto ad iimi-
JitudinemGra?c^liters:deinde,ubiappa-
ruit mucro,li ei arundo inh^eret ,propellen-
da eft donec ab altera parte apprehendi 8c
,

extrahi poffit. Si jam illa decidit , folum-

I o que intus ferrum eft ; mucro vel digitis ap-

prehendi vel forcipe atque ita educi de-

, ,

bet. Nequealia ratio extrahendieft, ubi

ab eaparte, quavenit, evelli magis pla-
cuit. nam, ampliato magis vulnere , aut
1 5 arundo, li ineft, evellenda eft; aut,fi ea non
eft,ferrum ipfum.Quod li fpicula apparue-
runt , eaquebrevia & tenuiafunt, forcipe
ibicomminuidebent, vacuumque ab his
telum educi : li ea majora valentioraquc
aofunt , fiffis fcriptoriis calamis contegenda,
ac, ne quid dilacercnt, fic evellenda funt.&
in fagittis quidem h^c obfervatio eft.

3. 'De Latis telis educendis.

Latum vero telum , ii aliquis intus in
ifcarnehabuerit , ab altera parre educi non
expeditj ne ingenti vulneri ipli quoque in-
gens vulnus adjiciamus. Evellendum eft
ergo quodam genere ferramenti, quod
AtoitXhsy^iplirKBvGTXci vocant j quo-
50 niam authorem Dioclem habet quem in* :

tcr prifcos maximofque mcdicos fuifle, jara

pofui. Laminaeftferrea, veia^neaetiam,
ab altero capite duos utriftque dcorfum
16
on-
 , f

444 A. CoR.N. Celsi Lih. 7.

converfos uncoshabensjab altero duplicai-

ta lateribus , leviterque extrema eain ira

parteminclinata, quslinuata eft infuper ;

etiam eaparte inclinata,quae perforata eil. f

Hxc juxta teliim tranfverfa demittitur:
deinde , ubi ad imum mucronem ventura
eft,paululum torquetur.ut telum foraminc
fuo excipiat: cum in cavo mucro eft, illico
<duo digiti, fubjedli partis alterius uncis, fi- 1 o
mul ferramentum id extrahunt , & telum
/^. De aliotelornmgetttre^
Tertium genus telorum <]uod inter- ,

^um evelli debet , cll plumbea glans aut ,

lapis aut limile aliquid, quod, perruptarj

,

cute , integrum intus mfedit. Inomnibus

his latius vulnus apericndum , idque, <^uod JM
ineft, ea , q.ua venit , forcipe extraheudum l|
eft. Acccdit vero aliquid diflRcultatis fub
mni idu, fi telum vel ofli inhxCn , vel in 20
articulo fe inter duo ofla demerlit. In ofle
ufquc eo movendum eft , donec laxetur is

locus, qui raucronem momordit j tunc &

el manu vcl forcipe tellim extrahendum
cft. Et vix unquam ita telum non fequitur. i
ledjfimorabitur, excutiquoquecum ali-
quo ferramento poterit. Ultimum eft, ubi
aon evellitur , terebra juxta foraie , & ab
co foraminc, ad fpeciem Htera: contra te-
lum os exciderelic , ut linca: , quie didu- 30
cuntur, ad telum fpeftent: eo fa<fio, id nc*
ceflTe eft labct, & facile auferatur
later duo vero oiTa fl per ipfura articu-
liim.
 ap.6. Medicina. 44f
lum pcrruperit , circa vulnus duo membra
fafciishabenifvedeliganda, & per hasin
diverfaspartesdiducendafunt, ut nervos
jdiflendant: quibus extentis, laxiusinter
oila fpatium eft utlinedifficultate teluni
,

recipiatur. Illud videndum eft, licut in aliis

Jocispofui,.nequisnerviis, autvena, auc
arteria a telo la^datur , dum id extrahitur:
1 o eadem fcilicet ratione,qua] fupra poiita eft.
5. 'Ds Venenato telo evellendot

Al^ Ii venenato quoque telo quis icflus

eil, iifdem omnibus 11 fieri potefl:
, etiam ,

feflinantius adis adjicienda cucatio efl,

,

l 5
qus vel apoto veneno , vela ferpente iCtis
adhibetur. Vulneris autcm ipfius, extrafto
telo , medicina non alia efl quam quse ef^ ,

fct, fi corpore ido nihil inhsliilet > de qua

i^sLtis alio loco di6lum efl.

^^
C A p. V r, .

Ve Gangliifj CP* Meliceridt^ O^

^theromate, c^ Steatomate,
capitis tuherculis.

ly T_T ^ ^ evenirein qualibet partecor-

pofTunt reliqua certas fedes
XTA V^"^^^ :

habent, de quibus dicam, orfus a ca-

pitc. In hoc multa variaque tubercuU
oriuntur 5 ywvf^^es, /KsXixije*^?. , & uStpU'
\jo^rasnominant ; aliiCqueetiamnum voca-
bulis quxdam, alii difcernunt ; quibus ego
tsetvdfif^la quoque adjiciam, quas quamvis
& iaceivice, & ia alis ,, &. ia. Jateribus ori-
rifox'
 o

44^ A. CoRN. Celsi Lih.7,

per fe tamen non pofui; cum ifta
ri folent j
omnia mediocres difFcrentias habeant ac ,
"

iieque periculo terreant , neque diverfo

generecurentur. Omnia autem ifta&ex, ^
parvuloincipiunt, &diupaulatimcjue in-
crefcunt, & tunica fua includuntur. Qu^e-
dam ex his dura ac renitentia, quaedam
molliacedentiac|ue funt qusedam fpatio :

nudantur, qu^edam teda capillofuoper-io

manent , fereque iine dolore fiint. Quid
intus habeant , ut conjeftura pr^efagiri po- |
teft^ iicextotocognofci, nificum ejeda '

funt nonpoteft. Maxime tamen in his,

,

cjU2renituntur,aut lapillisqua;dam fimi-rf

lU^ aut concreti confertique pili reperiun-
tur. In his vero, qua^ cedunt aut melii li- ,

mile aiiquid, aut tenui pulticul^ aut qua- ,

fi raf^ cartilagini , aut carni hebeti &

cruent^, quibus alii aliique colores eile io
confueverunt.Fereque ganglia renituntur:
atheromnti fubeft quafi tenuis puiticula:
meliceridi liquidior humor ideoque preiTu

circumfluit fteatomati pingue quiddam,

:

idque latiffime patere confuevit , refolvit- if

que totam cutem fupcrpofitam lic,ut ea la-
beti cum in csteris lit adftridior.Omnia,
derafaante, li capillis conteguntur , per
medium oportetincidere , ut efFundatur,
quicquid intus coiit. Sed fteatomatis tuni- 3
ca quoquefecanda cft: quia nonfaciled
cute &
lubjeila carne ea feparatur. At in
csteris ipfa tunica inviolata feryanda cfh
Pioti-
 Cap. 7. Medicina. 447
Protinus autem, cum ifta alba & intenta fc
oflendit, tum fcalpelJi manubriolo didu-
cenda a cute & carne eft, ejiciendaque cura
5 eo quodintus tenet. Si quando ramen ab
,

inferiore parte tunics miifculus inh^lit^ne

is Jccdatur, fuperiorpars ilJius decidenda,
alia ibidem reJinquenda eft. Tj bi tota ex-
empta committend^ orse, fibulaquc
eft ,

loliis injicienda & fuper medicamentum

,

gJutinans dandumeft.Ubi vel totatunica,

vel aliquidex ea reJidlum eft , pus moven-
tiaadJiibendafunt

C A P. V I I.

De Oculorum vitiis, quafcal^ello

G^ manii curantnr,
O ED uthsc nequegenere vitii,nequc
V^ rarione curationis inter fe multum di-
lo ftant: {ic in oculis, quae manum poftu-
lant , &ipfadiverfafunt, & aliteraliter-
que curantur. Igitur in fuperioribus paJ-
pebris vefic^e nafci folent pingues gravef- ,

quc quasvixattollere oculos iinunt , le-

;

'if vefque pituitx curfus, fed aftiduos, in ocu-

iis movent. Fere vero in pueris nafcuntur.

Gportetjcompreffo digitis duobus oculo,

atque ita cute intenta, fcalpello tranfverfa
lineainciderc , fufpenfaleviter manu, nc
30veiica ipfavulncretur, &ut ,loco ei patc-
fadlo, ipfaprorumpatjtum digitiseam ap-
prchendere, & evellere. facile enim fequi^
tiir. Dein fuperinungi collyrio debet ex

.. i iis
448 A. C O R N. C E L S T Lih. J,

iisaliquo, quolippicntesoculi fuperinuni-

guntur quo pauciffimis diebus cicatiicula
:

inducitur. Moleftius eft , ubiincifa veiica

eft. eiFundit enim hu-morem ; neque po- T
ftea, quia tenuis admodum eft, poteft col-
Jigi. Si forte id incidit, eorum aliquid im-
ponendum eft, quae puri movendo funt.
2. De Crithe.
In eadcm palpcbra fuper pilorum locum 10
tuberculum parvulum nafcitur , quod a li-
inilitudinchordei, a Gr^cis ;fe<0 nomi-
natur. Tunicaquiddam, quoddiiHculter
maturefcit , comprehenfum eft. Id vcl ca-
lido pane , vel cera fubinde calefada fove- if
xi oportet lic, ne nimius is calor fit, fed fa-
ciie a parte fuftineatur. hac enim ratione
faspe difcutitur , interdum concoquitur. Si
pus fe oftendit , fealpello dividi debet , &,
quiequidintushumoriseft ,exprimi; eo-io
dcmdeinde vapore poftea quoque foveri,
& fupcrinungi, donec ad ianitatem pervc-
niat.
3. De Chalazio.
Aliaquoquequ^Edamin palpebris huicij
non diflimilia nafcuntur j {kd neque utique
figuras ejufdem, & mobilia, limulatque di-
gito huc vel illuc impelluntur. Quac, quia.
grandini limilia funt , ^i^uTia^iet Grasci vo-
cant. Ha:c incidi debent fi fub cute funt, 30 ,.

ab exteriore parte fub cartilagine , ab

; fi

interiore dein fcalpelli raanubriolo dedu-

:

ceadaabintegris partibiis fiinc, Ac,ii intus

 .

frf/>. 7. Medicina. 44P

plaga eft, fnungcndum primo Jenibus
deirrde acrioribus : fi exrra , fuperdandum
emplaftrum, quo id glutinetur.
5 J. De Ungne oculorHnt.
Unguisvero , quods-fgfw^ic^-GraEci va-
cant, cflmembranula nervofa , qua^ oriens
ab angulo,nonnunquara ad ptipillam quo-
q.ue pervenit, eiqueofficit. Saipius a na-
lorium interdum ctiam a temporum parte
,

nafcitur. Hunc recentem non difficile efl

difcutere medicamentis quibus eicatrices ,

in oculisextenuantur Siinveteravir, jam-

qu ci craflitudo quoque acceffit,excidi dc-
1 5 bet. Poft abftinentiam vero unius diei, vel
adverfus in fedili contra medicum is homo
collocandus efl , vel fic avcrfus , ut in gre-
mium ejiiscaputrefupinus effundat. Qin-
dam, fi in finiflro oculo vitium efl , adver-

lofum: fi in dextro refupinumcollocarivo-

,

lunt. Alteram autem palpcbram a mini-

flro diduci oportet, alteram a medico (tii :

ab hoc, fi ille adverfus efl inferiorcm ; fi ,

fupinus fuperiorem. Tum idem medicus

,

1 5 hamulum acutum, paulum mucrone intus

recurvato,fubjicere extremo unguidebet,
eumque infigere atque eam quoque pal-
;

pebram tradere alteri: ipfe, hamulo appre-

henfo, kvare unguem eumque acu traji- ,

3ocereIinum trahente :deindeacumponere,

lini duo capita apprehendere, & per ea ere-
to ungue fi quaparte oculos inhsretj
,

martubriolo fcalpelli didueere,donec ad an-

gulum:
4^0 A. C on N. CE L s I Lih. 7.-

gulum veniat: deinde invicem modo re-

mittere, modo attrahere , ut lic Sc initium
ejus,& finisangulireperiatur.Dupiex enim
periculum eft 5 ne vel ex ungue aliquid rc- 5
linquatur.quod exulceratum vixiillam re-
cipiat curationem j vel ex angulo quoque
caruncula abrcindatur,(]U2E,fi vehementius
unguis ducitur^fequitur quoque ac decipit.
Siabfciflaeft , patefit foramen per quodio ,

poftca femper humor defcendi.t j fvu^

Gr^Eci vocant. Verus ergo anguli finis uti-
que nofcendus eft ; qui ubifatis conftitit,
non niraium addu6to ungue fcalpellus ad-
hibenduseftj deinde lic excidenda mem-i5
branula, ne quid ex angulo j^edatur. Ei de-
inde ex melle iinamentum fuperdandum
eft, fupraque linteolum , & autlpongia aut

lana fuccida proximifque diebus diducen-

:

dusquotidieoculuseft , necicatrice interzo

fe palpebr^ glutinentur (iiquidem id quo-
que tertiura pericnlum accedit) eodemquc
iTiodolinamentum imponendum ac no- ,

viffimeinungendum collyrioj ^uo ulcera

adcicatricem perducuntur. 15
Sed ea curatio vere efledebet aut certe ,

antc hiemem. De qua re, ad plura loca per-

tinente, femeldixiftre fatiserit. Namduo
genera curationum funt : alia , in quibus
eJigere tempus non licet , fed utendum eft 30
eo, quodinciditi ficutin vulneribus, & fi-
ftulis, alia, in quibus nuilus dies urget , &
expedare tutiftimum & facije eftj ficut
evenit
 Cap. 7. Medicina. 451
cvenit in iis , qux & tarde increfcunt > &
dolorenoncruciant. Inhis ver expectan-
dum eft: aut, fi quid magis preliit melior ,

Jtamen autumnus quam hiems vel a^ftas

cft atque is ipfe medius
; jam fradis asfti- ,

busj & nondum ortis frigoribus. Quo ma-

autem neceflaria pars erit , quas trafta-
gis
bitur hoc quoque majori periculo fubje-
,

10 ^a, eft. & faspe quo major plaga facienda,

,

comagis hxc temporis ratio fervabitur.

5. De Encanthide.
Ex curatione vero unguis ut dixi ,, vitia
nafcuntur , quoque de caufis
qua: ipfa aliis
1 5 oriri folent. Interdum enim fit in angulo,.
parum ungue excifo vel aliter tubercu- , ,

Jum, quod palpebras parum diduci patitur:

iyf(Siiv^\e Gr^cenominatur. Excipihamu-

Jo , & circumcididebet : hic quoquedili-

^Ogenter temperatamanu
ne quid exipfo ,

angulo abfcindatur. Tum exiguum lina-

mentum refpergcndum eft vel cadmia, vel
atramentofutorio inque eum angulum, ;

didu6tis palpebris , inferendum , fupraque

ifeodem modo deligandum: proximifque
diebus fimiliter nutriendum ut primo, ,

tantum aqua egelida., veletiam frigidafo-

veatur.
6. De uincyloblepharo.
50 Interdum inter fe palpebras coalefcunt,
aperirique non poteft oculus. Cui malo
folet etiam illud accedere ut palpebr^e ,

cum albo ocuii cohasrefcant; fcilicet, cum

452 A. CoK.1^. Celsi Lih.'/.

in iitrovis fuit ulcus negligenter curatum.

fanercendo cnim , quod diduci potuit &
debuit,glutinabitur etixaXo^hi^a^f Cub
;

utroque vitium Grajci vocant Palpebrxf

tantum inter fe coh^rentes, non difficulter
diducunturj fed interdum fruftra. nam rur-
fus glutinantur, Experiri tamen oportet;
quia bene res faspius cedrt. Igitur adver-
fum fpecillum inferendum diducend^cfue lO ,

co palpebras funt deindeexigua penicilla

:

interponenda , donec exulceratio ejus loci

finiatur. At j ubi albo ipfius oculi palpebra
inh^elit, Heraclides Tarentinus author eft,
adverfo fcalpello fubfecare , magna cum^f
moderatione , ut nequc exoculo, ncque
ex pabebra quicquam abfcindatur j aCfCi
nccQuke^iy expalpebrapotius. Pofthaec,
inungatur oculus medicamentis, quibus
afpritudo curatur : quotidieque palpebra 2.0

vertatur, non folum ur ulceri medicamen-

tum inducatur, fed etiam ne inhasreat: ipli-
queetiamasgropraecipiatur , ut fkpeeam
duobus digitis attollat. Ego fic reflitutum
cfTe neminem raemini. Meges fe quoqueiT
multa neque unquam profuifle,
tentafTe ,

qiiiafemper iterumoculo palpcbra inha-

feritj memori^prodidit.

7. De cygilope'
Etiamnum in angulo , qui naribus pro- jo
piorefl, ex aliquo vitio quafi parvafiflu-
, per quam pituita
la aperitur affidue deflil-
lat : ctiythu/m Gvxci vocant. Idque aifi-
duc
 .

Cap,7* Medicina. 453

due malc habet oculiim : nonnunquam
etiam, exefo olTe jufque ad narespenetrat.
Idque interdum naturam carcinomatis ha-
f bet : ubi intents venas & recurvatx funt,
color pallet, cutis dura eJft & levi taftu ir-
,

ritatur inflammationemque in eas partes,

,

qux conjunto fiint , cvocat. Exhis eos,

qui quaiicarcinoma habent , curareperi-
loculorumeft. nam mortem quoque ea res
maturat. Eos vero , quibus ad nares ten-
dit fupervacuum. nequeenim fanefcunt.
,

At, quibus id in angulo eft, poteft adhiberi

curatio^ cum eo, ne ignotum lit, elTe diffi-
I ^ cilem quanto autem angulo propius id fo-
rameneft, tanto difBcilior eftj quoniam
peranguftum eft, in quo verfari manus
poffit: recenti tamen re mederi facilius eft.
Hamulo autem fummum ejus foraminis
xoexcipiendum; deinde totum idcavum ,li-
cut in ufque ad os exciden-
fiftulis dixi ,

dum; ocuIoque& jundispartibus

casteris
beneobtedis, os ferramento adurendum
cft vehcmentius. quod (i jam carievexa-

if tum eft, quocraffior huic fquamaabfcedat,

quidam adurentia imponunt ut atramen- ;

tum futorium , vel chalcitidem , vel a^ru-

ginem rafam. quod & tardius & non idem
facit. OfTe adufto, curatio fequitur eadcm,
3 Oqux in cseteris uftis.
8. De Pilispalpebrarum oculum irritantibns
Pili V cro, qui in palpebris funt, duabus dc
caufis oculura irritarc confueverunt. Nam
modo
 , 5

4f4 A. C o R N. C E L s I Lib. 7.
rnodo palpebra: fumma cutis relaxatur , &
procidit ;
quo fitjUt ejus pili ad ipfum ocu-
ium convertantur quia non fimul cartila-
,

go quoque fc remilit modo fub ordinc f

:

naturali pilorum alius ordo fubcrefcit,qui

protinus intus ad oculum tendit. Curatio-
nes vero hx funt. Si pili nati funt , qui non
debuerunt tenuis acus ferrea ad limilitu-
,

dinem fpatha^ lata , in ignem conjicienda lo

cft: deinde candens fiiblata palpebra fic
,

ut ejus perniciofi pili in confpe<flum cu-

rantis veniant , fub ipfis pilorum radicibus
angulo immittenda eft , ut ea tertiam par-

tem palpebrae tranfvehat deinde iterum ,

: i
f
tertioque ad alterum angulum. quo fit , ut
omnes pilorum radices aduftce emoriantur.
Tum fuperimponendum medicamentum
eft quod inflammationem prohibeat at-
,
:

que ubi crufl^ exciderunt , ad cicatricem 20

perducendum. Facillime autem id genus
fauefcit. Quidam ajunt , acu tranfTui juxta
pilos extcriorem partem palpebr^ oportere,
camque tranfmitti duplicem capillum mu-
iiebrem ducentem^ atque ubi acus tranfiit, 2.
in ipfius capillifinum , qua duplicatur, pi-
lum efle injiciendu, & per eum in fuperio-
rem palpebrae partem attrahcndum,ibiquc
corpori adglutinandum & imponendum ,

niedicamentii, quo foramen glutinetur,fic 30

cnim fore,ut is^pilus in cxteriorem partem
poflea fped:et Id . primum ficri non potefl,
mfiinpilolongiore jcum ferc Breves co
loci
 ,

r4/>.7. MedicinA. 4^5"

Deindc , ii plures pili funt,
loci nafcantiir.
ncccfle eft longiim tormentum lit,&toties
acus tranliens magnam inflammationem
5 moveat. Noviffime , cum humor alicjuis
ibifubfit ,oculo&ance per pilos & tum
per palpebr^ foramina affedo, vix fieri
poteft,ut gluten, quo vinftus eft pilusjnon
refolvatur eoque fit ut is eo unde vi
: , ,

loabduftus eft, redeat. Ea vero curatio quse ,

palpebr^ laxioris ab omnibus frequenta-

turjnihilhabet dubii. Siquidem oportet
contedo oculo mediam palpebrse cutem
five ea fuperior, live inferior eft, apprehen-
1-5 dere digitis ac levare. tum conliderare ,
,

quantulo-detrafto futurum fit,ut naturali-

ter fe habeat. Siquidem hic quoque duo
pericula circumftant fi nimium fuerit ex- ;

cifum, ne contegi oculus non poffit ; fi pa-

iorum , ne nihil adum fit & fruftra fe-
,

ftusaliquisfit. Quod deinde incidendum

videbitur ,
pr duas lineas atramento no-
tandum eft fic ut inter oram quas pilos
, ,

continet , &propiarem eilineam aliquid ,

ijrelinquatur,quod apprehendere acus po-

ftea poflit. His canflitutis, fcalpellus adhi-
bendiis eft : &,fi fliperior palpebra eft , an-
re ; fl inferior ,
poflea propius ipfis pilis in-
cidendum: initiuraque faciendumin fini-
o ftro oculo , ab eo angulo , qui tempori ; in
dextra ab eo, qui naribus propior eft: id-
,

ue, quodinterduaslineas eft , excideri-

f
dtum. deinde ora; vulneris inter fe fimplici
futura
 . ,

45^ A.CoRN. Celsi Lik?*

futura committendse operiendufque ocu-
,

lus eft : &, li pvirum palpebra defcenclet,ia-

xanda utiquc, fi nimium,aut adftringenda,
aut etiara riufus tenuis habenula ab uJte -5
riore ora excidenda. Ubifeftaeftjaliaefu-
, qu^ fupra tres effe
tur^e adjiciends noii
debent. Pr^Eter hxc in fuperiore palpebra
,

fub incidenda linea eft , ut ab in-

pilis ipiis
feriore partedidufti pilifurfum fpedcnt. 10
Idque , li levis inclinatio eft , etiam folum
fatis tuetur. Inferior non eget.palpebra eo
His fa6iis,fpongia, ex aquafrigida expref-
fa fuper deliganda eft. Pofterodiegluti-
,

nans emplaftrum injiciendum.Quartofu-15'

tura tollenda eft, & coUyrio, quod inflam-
mationes reprimit fuperinungendura.
,

$!. De Lagophthalme

Nonnunquam autem nimium fub hac ,

curatione excifacute, cvenit, ut oculusio

non contegatur. Idque inrerdum ctiam
alia de caufa ii.t.Kuy u^%ihft,ov Gxxd appcl-
iant. In quo fi fiimium palpebras decft,
nulla idrcftituerc curatio poteft; fi exi-
guum, mederilicet. Pauluminfrafuperci-^-J
cilium cutis incidenda eft lunata figura
cornibusejusdeorfum fpeftantibus. Alti-
tudo efle plagx ufque ad cartilaginem dc-
bet,ipfa illa nihil la^fa. nam,fi ea incifa eft,
palpebra concidit, neque attolli poftca po- 3
teft.Gute igitur tantiim diduda nt,ut pau-
lulum in ima oculi ora defccndat ; hiantc
fcilicet fuperplaga. in quam linamcntum
inji-
 Ca^.y. Medicina. 4/7
injiciendum cft quod & conjungi didu-
,

dlaracucem prohibeat,& in medio earun-

culam creec qux ubi eum locum imple-
:

5 vic , poftca reifle oculus operitur.

10. De E3ropio.
Ut autcm palpebra: vitium
fupcrioris
cft, quo parum defcendit, ideoque oculum

non concegit iic inferioris, quo parum

:

iQ(\xiC\im atrolliturjfed pendet & hiat, nequc

poteft cum fuperiore committi. Atque id
quoque evenit interdum ex fimili vitio
curationis, interdum ctiam fenedlute. cux^
Si exmalacurationc
Tgomet Grseci vocant.
I ^ eft j eadem medicin^ eft qnx fu-
ratio ,

pra poftta eft plagas tantum cornua ad

:

maxillas non ad oculum convertenda

,

funt. Si ex feneftute eft, tenui ferramento

id totum extrinfecus adurendum eft, dein-
iode melleinungendum a quarto die vapo- ,

reaqu^calids fovendum , inungendum-

que medicamentisadcicatricem perducen-
ribus.
II. De Staphylomate.
\e Hacferecirca oculumin angulis pal-
pebrifque incidere confueverunt. In ipfo
autem oculo nonnunquam fumma attolli-
tur tunica,five ruptis intus mcmbranis ali-

quibus, (ivelaxatis; &iimiIisfiguraacino

3out. unde id fu(pu}^afj(giGixci vocant. Cura-
tio duplex eft. Altera , ad ipfas radices per
medium tranfTuere acu duo lina duccnte^,

deinde aherius lini duo capita ex fuperiorc

V partc.
45 & A. C o R N. CE L s I Lih. 7.
parte , alterius ex inferiore adftringere ia^
ter fe , qux paulatim fecando id excidant.
Altera, in fumma parte ejus ad lenticuJa:
magnitudinem excidere j deinde fpodium 5
aut cadmiam infricare. Utrolibet autem
fa^to , alJ3um ovi lana excipiendum & im-
ponendum; pofteaque vapore aquse calida:
fo.vendus oculus, & lenibus medicamentis
iingendus eft. 10 1

12. 'De Clavis Qctdorum.

Clavi autcm vocantur callofa in albo
oculi tuberculaj quibus nomen a figura: fi-

milimdine eft. Hos ad imam radicem

perforareacu commodiflimumeft, infra-l5
que.eam exeidere, deinde lenibus medica-
mentis inungere.
13. 'De Ocfilorum namra.
SuiTufionis jam alias feci mentioncm;
quia cum recens incidit, medicamentisio
quoquefsepe difcutitur {td , ubi vetuftior
:

facla eft, manus curationem defiderat. qu^e

inter fubtiliffimas habcri poteft. De qua
antequam dico , paucis iplius oculi natura
indicanda efl. Cujus cognitio, cum ad plu- ^f
ra loca pcrtineat , tum vel prajcipue ad
liunc pertinet. Is igitur fummas habet
duastunicasr exquibus fuperior a. Gr^cis
eg^S^^w vocatur; eaque quaparte aJba ,

cfl, fatiscrafla, pupill^Iocoextenuatur. 30

Huic interior adjunda eft media parte,qua
pupilla eft, modico foramine concava,cir-
catenuis, ulterioribuspartibusipfa quo-
:. que
 .

Ca^. 7. M E D I c I NA 45^
queplenior. qux^cs^oi^ns a Grxcis no-
minatur. Haz duas tamcx , cum interiora
oculi cingant , rurfus fub his coeunt ; ex-
j- tenuatasque & in unum coatflse perfora-
men ,
quodinter ojTaeft , ad membranam
cerebri perveniunt, eique inhxrefcunt.Sub
his autem, qua parte pupilla eft, locus va-
cuus eft demde infra rurfus tenuiffima tu-
:

lonica ,quam HerophiJus e^;^jyo^^ nomi-

navit. a media fubfidit; eoque cavo con-
tinet quiddam, quod, a vitri iimilitudine,
vKXo^iU Grxci vocant. Id neque liqui-
dum neque aridum eft fed quali concre-
, ;

I^tushumor. Excujuscolore pupillrE color

vel niger eft , vel cseiius , cum fumma tota
tunicaalbafit. Id^autem fuperveniens ab
interiorepartemembranula includit. Sub
hisguttahumoriseft, ovialbo fimilis: x
lioqua videndi facultas proficifcitur. jtpw-
5Wv^J^wa Grsecis nominatur.
14. DeSujfjtJtone,
Igitur vel ex morbo,veI ex id:u concre-
fcithumorfubduabustunicis, qualocum
Is^vacuumefTepropofui; ifque paulatim in-
durefcens, interiori potentias feopponit.
Vitii e)us plures fpecies funt ,
quaedara fa-
quasdam quK curationem non ad-
nabiles ,

mittunt. Nam fi exigua fufFulio eft, fi im-

|omobilis,colorem vero habet marins a-
quas, velferrinitentis, & a latcre fenfum
aliquem fiilgoris relinquit, fpes fupereft.Sl
magna eft, li nigra pars oculi, amiil^ natu-
V i rali
 ;

4^o A. C o R N. GELs I Lih. 7.

raliligiira , inaliamfe vertit , iirufHjiioin

color coeruleus eft aut auro iimilis, il Ja-
,

bat, & hac atque illac movetur , vix un-

<3uam fuccurritur. Fere vero pejor efi:,quo 5
cx graviorc morbo , majoribufve capitis
doloribus, velidlu vehementioreorta cft.
Ncque idonea xurationi fenilis a:tas eft;
CJU2E line novo vitio tamen aciem habe-
,

tem habet ; ac nc pueriiis quidem ; fed in- 10

terhasmediaastas. Cculus jquoque cura-
tioni neque exiguus, neque concavus, fatis
opportunus eft. Atque ipfius quoquefuffu-
iionis qua:dam maturitas eft. Expedlan-
dum igitur eft donec jam non flucre , fed 1 5
,
j

duritiequadam concrevifTc videatur.

Ante curationcm autem modico cibo
uti, biberc aquam triduo debct; pridie , ab
omnibus abftinerc. Polt h^c in advcrfo
fcdilicollocandus eft loco lucido , lumine 20
adverfo, Iic ut contra medicuspaulo altius
fcdcat; a pofteriorc autcm parte caput ejus,
quicurabitur, miniftercontincat, &im-
mobile id prxftct : nam motu eripi
levi
acics in perpctuum potcfl. Quin ctiam ip- if
fcoculus, qui curabitur , immobilior fa-
cicndus cft , fupcr altcrum lana impofita &
dehgata. Curari vero finiftcr oculusdcx-
tramanu,dcxtcrfiniftradcbct. Tum acus
admovendaeft, autacuta, autcertcnon^o
nimium tenuis caquc dcmittcnda, fcd rc-
,

tiy cft pcr fummas duas tunicas mcdio lo-

0 inter nigrum oculi & angnlum tem-
pori
 C<</>.7. Medicina. 461
pori propiorem, e regione medis fuiFulio-
nis lic, ne qua vena laedatur. Neque tamea
timide demittenda eft , quia inani loco cx-
5 cipitur. Ad quem cum ventum eft ne mc- ,

diocriterquidem peritus falli poteft ; quia

prementinihilrenititur. Ubi eo ventum
cft, inclinandaacus adipfam fuiFulionem
eft, leniterque ibi verti & paulatim eam
lodeducere infra regionem pupills debet^
ubi dcinde eam tranfiit , vehementius im-
primi, ut inferiori parti infidat. Sih^fir,
curatio expleta cft. Si fubinde redit. ea-
demacuraagis concidcnda, &
in plurcs
ijpartesdiflipanda eft; &faci-
qua: fingula;
lius conduntur, & minus Jate oflSciunt.
Poft ha^c cducenda acus reifla efl , impo-
nendumqueefl lana molli exceptum ovi
album , & fupra , quod inflammationeni
aocoerceat, atque ita devinciendum.
Poft hxc opus eft quiete, abftinentia,Ie-
nium medicamentorum inunl:ionibus,ci-
bo ( qui poftero die fatis mature datur )
primum liquido, ne maxillae laborent^
aj deinde.inflammationc finita,tali, qualis in
vulneribus propofitus. Quibus ut aqiia ,

quoquc diutius bibatur^necefTario acccdit.

ly. De Pitnitaoculorum.
Dc pituitx quoquc tenuis cmfu , qui
jcoculos infeftat, quatenus medicaraentis
agendum eft jam cxplicui. Nunc ad ca
,

veniam , qu^Bcurationem cxraanupoftu-

lant. Aniraadvertimus autem quibufdam
V 3 aun-
4^i A. CoRN. Celsi Lib.j,
flucquam hu-
ficccfcere oculoSjfedremper
more tenuimadere qux res afpritudinem
:

continuat, & exlevibus momentisinflam-

mationes & lippitudines excitat totam y ,

denique vitam hominis infeftat. Idque in

quibufdam nulla ope adjuvari poteft, in
quibufdam fanabile eft . Quod primum dif-
crimen noile oportet ut alterisfuccurra-
,

tur, alteris manus non injiciatur. i

Ac primum fupervacua curatio eftin
liis, qui ab infantibus idvitium habenti
quia neceflario manfurum eft ufque mor-
tisdiem. Deinde non necefTaria etiamin
Jiis, quibus non multa, fed acris pituita eft i jf :

fiquidem raanu nihil adjuvantur ^ medica-

mentis , & vidusrationc , quae crafliorem
pituitam reddit , ad fanitatem perveniunt.
JLatactiam capita vix medicina patent.
Tum intereft, pituitam emittant vense, ao
qu2Eintercalvariam & cutemfunt.anquae
inter membranam cerebri & caivariam.'
fuperiores enim per tempora oculos ri-
gant j inferiores per eas membranas , (\ux
,

ab oculis ad cerebrura tendunt. Poteft au- zf

tem adhiberi remedium his qusEfupraos,

fiuuntjnon poteft his qux ab ofTe. Ac ne

,

his quidem fuccurritur, quibus pituita

utrinquedefccndit quialevata alterapar-
:

te,nihiIominusalterainfeftat. 30
Quidfit autm,hac ratione cognofcitur.
Rafocapiteea medicamenta, quibus in
lippitudine pituita fufpenditur,a fuperciliis
ufque
 Cap. 7. M ED I c I N A. 46^
ufqiie ad verticem illini debent licci :

oculi cSe coeperunt, apparetper eas venas,

qu3 fub cute funt, irrigari ; ii nihilominus
5 madent, manifeftum eft fub ofle defcende-
xc:fi eft tumor , fedlevior duplex vitium
eft. Plurimi tamen ex laboTantibus repc-

-riuntur , quos fuperiores vtnx exerceaut;

ideoque pluribus etiam opitulari licet. Id-
loguenon in Gr^cia tantummodo, fedin
aliis guoqu gentibus celebre eft " adeo ut
nulla medicin^e pars magis per nationes
quafque expofita fit.
Reperti in Gissda. fuut , qui novem li-
^jyneisGutem capitis inciderent: duabus in
occipitio relis, una fuper eas tranfverfa;
deiiiduabus fuper aures,unaintcr eas item
tranfverfa tribus deniqueinter verticem
:

& frontem tc^is. Reperti funt, qai a ver^

aoticeTed:aeas lineas ad tempora deducc-
rent cognitiCque , ex motu maxillarumj
,

lufculorum inrtiis leviter fuper eos cu-

,

tem inciderent diduilifque per retufos

,

hamos oris infererent linamenta fic , ut

,

i-Snequeinterfe cutisantiquifines commit-

terentur,& in medio caro increfceret, qu3B
venas, exquibusadoculostranfiret, ad*
ftringeret. Quidam etiam atramento duas
h"neasduxerunt a media aure ad mediam
rOalteramaurem deindeanaribus adverti-
;

cem: tum ubi lincascommittebantur, fcal-

pello inciderunt ; & poft fanguinem efFu-
fum , os ibidem adufTerunt. Nihilominus
V 4 autem
4^4 A. CoRN. Celsi Lih. 7.
autem & in tcmporibus & inter frontem ,

atque verticem eminentibus venis idem

candens ferrum admoverunt.
Frequens curatio eft venas in tempori-,
5
busadurerequjefere quidem in ejufmodi
malo tument : fed tamen ut inflentur ma-
,

gifque oftendant,cervix ante modice dc-

fe
jigandaeft. Tenuibus autem fcrramentis,
& retufis venseadurenda^ ; donec in oculos 10
pituitae curfus conquicfcat. Id enim fi-
gnum eft quafi excEcatorum itinerum, pcr
quse humorfercbatur.
Valentiortamenmcdicina eft , ubi te-
jiuesconditseque venaefunt, ideoque lcgii^
Jion pojGTunt , eodem modo cervice deli-
gata, retcntoque ab ipfo fpiritu , quo ma-
gis vcnzE prodeant , atramento notare eas
jcontra tempora, & inter verticem ac fron-
lem : deinde cervice refoluta , qua notseipf
funt, venasincidere,& fanguinem mittere:
iibi fatis fluxit , tenuibus ferramcntis adu-
rere. contratemporaquidem
, timideji ne

fubjedi mufculi, qui maxillas tenent , fen-

tiant:interfrontemvero& verticcm , ve-15
hementeriic, utfquama ab offc recedat.
Efficacior tamen etiamnum eft Afrorum
curatio, qui verticem ufque ados adurunt
fic > ut fquamam remittat. Sed nihilme-
iiuseft, quamquodin Gallia quoque Co-30
mata fit , ubi venas in temporibus & in fu-
pcriore capitis parte legunt. Adufta quo
modo curandafint, jam explicui. Nunc il-
lud
 ap.$. Medicina. 4^^
lud adjicio j nequc ut Gruftasdecidant , nc-
que ut ulcus impleatur , aduftis venis , efle
propcrandum; ne vel fanguis erumpat, vel
^ cito pus fupprimatur.-cum per hoc liccefcc-
reeas partes opus iit; perillud exhauriri
opus nonfit. Si quando tamenflmguis eru-i
perit, infrianda medicamenta efTe , qux fic
fanguinem fupprimant , ut ne adurant.
loQuemadraodum autem venas deligenda;
fint, quidque Jedlis his faciendum fit, cuna
venero ad crurum varices, dicam.

C A P. VIII.
Ij pe ^urium morhis ([ui manH ct*
,

fcalpeUo cuYdntur.
RuM
\7 tionem
E ut oculi multipliccm cura-
etiam manus exigunt fic in
, :

auribus admodum
pauca funt , qux in
^-ohacmedicinsE parte tradentur. Solet ta-
mcnevenire velaprima natali die proti-
nus, vel poftca fadla exulcerationedeindc ,

per cicatrieem aurerepleta, ut foramen in

ca nuUum fit, ideoque audiendi ufu careat.
^5Quodubiincidit , fpecillo tentandumefl,
altene idrepletum , aninfummo tantum
glutinatumfit. Nam fialteefl, prementi
non cedit: fi in fummo, fpecillum protinus
recipit. Illud attingi non oportet ; ne finc
joeiFeflusfjjeoriaturSif^entio nervorum, &
cx ea mortis periculum fit: hoc facilc cara^
tur. Nam qua cavum efTe debet, vel medi*
camentiun aliquod imponendum efl ex
V 5 a^TX-.
466 A. C o n N. C E L s I Lih. 7.
adurentibus , vel candente ferro aperien-
dum vel etiam fcaJpello incidendum.
,

Cumque id patefadum , jam ulcus pu- <Sc

rum eft, injicienda eo pinna eft , illita me- ^

dicamento cicatricem inducente circaque :

id, medicaraentum dandum, ut cutis circa

pinnam fanefcat quo fit , ut ea remota,:

poftea facultas audiendi lit.

At ubiauresperforat^ funt, & ofFen- lo

dunt, trajicere id cavum celeriter candente
acu fatis eft , ut leniter ejus orae exulceren-
tur^aut etiam adurente medicamento idem
cxulcerare : poftea deinde imponcrc id
quod purget tum quod eum locum re-
; 1
^
pleat , & cicatricem inducat. Quod fi ma-
gnum id foramen eft, licut folet elTe in his,
qui majora pondera auribus geflerunt , in-
cid^re, quod fupcr eft, ad extremum opor-
tt.*fupra deinde orasfcalpello exulcerarc, io
& poftea fuere , ac medicamentum, quo id
ghitinetur , imponere. Tertium eft ii ,

iquid ibi curti eft , farcire. quas res cum in

labris quoque & naribiis fieri poffit , ean-
dem autem curaiionem habeat , fimul ex- ^5
ph'caDdaeft.

C A P. IX.
CHna itt aurihtu, lahrifque acmrihus ,
quomodo farciri c^ carari pofint. jq

CUrta igiturhistribus, acfiqua

partcparvafunt, curari pofTunt : fi
^uama/orafunt, autnonaccipiunt
curatio-
 Crf^. 5>. MED I C I N A. 4(^7
curationcm aut ita per ha.Dc ipfam defor..
,

mantur ut minus indeeora ante fuerint.

,

Atque in aurequidem 8c naribus deformi-

5 tas fola timert poteft in labri vero
: ni- , 'fi

mium contradafunt , ufus quoque necef-

fario jaclura fit quia minus facile & cibus
;

affumitur , & fermo explkatur. N^que

enim creatur ibi corpus fedex vicino ad- ;

loducitur. quodetfiin levimutilatione , &

nihil eripere , & fallere oculum poteft j in
magna non poteft. Nequefenile autem
,

eorpus, nequequodmalihabitusfe^, ne-

que in quo difficulter ulcera fan^fcunt,

1 5 huic medicin^ idoneum eftj quia nufquam
aut celeritus cancer occupat, aut diflScilius
tollitur.
Ratiocurationis ejufmodieft: idquod
curtatum eft in quadratum redigere ; ab
,

aointerioribus ejus angulis iineas trarifverfas

incidere, quas citeriorem partemabuk^e-
riore ex toto diducant i deinde ea j -qu^
fic refolvimus , in unum adduc^re. Si non

fatis junguntur, ultra lineas , quas ame fe-

ij cimus,alias duaslunatas,.& adplagam con-
verfasimmittere, quibus funwna tantum
cutis diducatur fic enim 'fit, ut facilius
:

quodadducitur, fequipoffit. quodnonvi

cogendum eft ; fed ita adducendum ut ex ,

Sofacilifubfequatur, &dimi'{ruHi nonmul-

tumrecedat.
Interdum tamen ab altera parte cutis
haud OHinino addii^a deformem > quem
V 6 leli-
^68 A. CoRN. Celsi Lib. 7.

reliquit locum,reddit. Hujufmodi loei al-

habenda
tcra pars incidenda, altera intafta
efl. Ergo nequeex imis auribus, neque ex

medio nafo imifve narium partibus, nequc 5

exangulis labrorum quicquam attraherc
tentabimus. Utrinque autem petemus fi ,

quid fummis auribus , li quid imis aur me-

diis naribus ,aut mediislabrisdeerit. Qua;
tamen interdum etiam duobus locis curta- 10
ta effe confucrunt fed eadem ratio curan-
:

di eft. Si cartilago in eo. quod incifum

eminet , excidenda eft r neqne enim. aut
eft,
i
^lutinatur, aut acu tuto trajicitur. Neque
longe tamen excididcbet, ne intcrduasi^
orasliberascutis utrinquecoitus puris fie-

ripoiTit. Tum jundlsE oras inter fefuendas

iunt, utrinque cute apprehenfa ; & qua
prioris line;^ funt , eaquoque futur^inji-
ciendsefunt. Siccislocis , utinaribusilli- 2,0
taipumaargentijfatisproficit.Ininterio-
res vero , lunatafque plagas , linamentum
dandumeft ;ut caroincrefcens vulnus im-
plcat.Summaque cura quod ita futum eft,
,

tuendum cffo. apparere ex eo poteft, quod if

,

decancrofuprapofui. Ergo etiam tertio j_

quoque die fovendum crit vaporc aqua <H
calid^: rurfufque idcm medicamentura
injiciendum. quo ferc feptimo dic glutina-
^
tum eft. Tum futuras eximi , & uleus ad^o
fanitaceai pcrduci dcbec.

C A f;
 Cap.io.ii. Mebicina. ^6p
C A P. X.

Dc Toljpo.

1" TJo L y p u M vero,qui in naribus nafci-

JL tur, prsecipueferro curari jam alm
pofui. Ergo etiam hunc ferramento
acuto in moJum fpaths fi(fto refolvcrc
, ,

ab offeoportet: adhibitadiligentia, nein-

lofracartilagola^darur j inquadifficilis cu-
_ ratiocft. UbiabfcilTuseftjUnco ferramen-
toextrahendusefl. Tumimplicitumlina-
mentum , vel aliquid ex penicillo refper-
gendum eft medicamento, quo fanguis
ijfupprimitur eoquenares leniterimplen-
,

dd. Sanguinefuppreffo, linamento ulcus

purgandum eft. Ubi purum eft , eo pinna,
codemmodo, quo inaurefupra pofitum
eft, medicamentoillita, quocicatrixio-
2o^ucitur, intus demittenda , donec cx toto.
id fancfcat.

C A p. X r.

De 0\<ena.

2- T D autem vitium quod %?^etAiukGx2tch

,

medicamentis non cederer,

J quemadmodum
vocatur , ii

manu curandum effet,

apud magnos Chirurgos non reperi. Crc-

do,quia res raro ad fanitatem fatis proficit.;
jocum aliquod in ipfa curatione tormenturti
habeat. ApudquofHamtamenpofitumefl^
vel fubtilem fiftulam , vcl enodem fcripto-
riun^ calammii in nwcia efle cDnjicieii-
dum
470 A. C o R N. C EL s I. Lih. 7.

diim , donec furfum ad os perveniat tum ;

per id tenue ferramentum candens dan-

dum efle ad ipfum os deinde aduftum lo-
:

cum purgandum efle serugine & melle: f

ubipuruseftj lycio ad fanitatem perdu-
cendum. Vel narem incidendam efle ab
ima parte ad os, ut & confpici locus poffit,
& faciiius candens ferramentum admove-
ri. Tum fui narem deberej & aduftum qui- 10
dem ulcuseademrationecurari: futuram <

veroillini vel fpuma argenti , vel alio ghi- j

*

tinante.

C A p. X I r.
j
DeOrisvitiis, qu<emanH ^
ferro eurantur.
I, 1>Dentib'M.

quoque quazdam manu curantur.

ore
IN Ubi in primis dentes nonnunquam mo-2.0
ventur,modo propter radicum imbecil-
litatem modo propter gingivarum mar
,

cefcentium vitium. Oportet inutrolibct

candens ferramentum gingivis admovere,
tit leviter attingat , non ut infidat. Aduftx ^f

fingivs melle illinendse & mulfo eluen- ,

asfunt. Ut pura ulcera efle cceperunt,

arida medicamenta infrianda funt ex his,
quasreprimunt,
Si verodens dolores movet, ximiquejo
cum ,
quia medicamenta nihil adjiivant, j

placuit, circumradi dcbet , ut gingiva ab

co refolvatur j^tum iz concutiendus eft.

adcm-
 Cap. IX. Medicina. 471
Eademqiie facienda,clonec bene moveatur
nam dens hierens cum fummo periculo'
cvellitur , ac nonnunquam maxilia loco
^ movetur. Idque etiam majore periculo in
'
fuperioribus dentibus fit quia poteft tem- ;

pora oculofve concutere. Tum, ii fieri po-

teft, manu ; fiminus, forcipe densexci-
piendus eft.

10 At li exefus eft ante , id foramen vel li-

namento, vel bene accommodato plumbo
replendam eft,nefub forcipe confringatur..
.Recta vero forceps ducendus eft , ne infte-
xis radicibus os rarum cui dens inh^eret,
,

^llparte aliqua frangatur. Neque ideo nul-

Jum ejus rei periculum eft;utique in denti-
bus brevibus , qui fere longiores radices
habent fa^peenimforceps , cumdentem
:

comprehendcre non pollit , aut fruftra

zocomprehendat , os gingivae prehendit &
frangit.
Protinus autem, ubi plus fanguinis prft-
fluitfcire licet
, aliquid ex ofle fradtum
,

efte. Ergofpecillo conquirenda eft tefta,

lyqu^rejceflit, & vulfella protrahendaeft:E
non fequitur, incidi gingiva debet , donec
Jabans ofli tefta recipiatur. Qiiod ii fra-
d:um ftatim non eft, fed intumefcit extrin-
fecus maxrlla, ut os hiare non poflit , forts
3oimponendum calidum exiarina&fico ca-
tapJafma eft, donec ibi pus moveatur: tum
incidi gingiva debct. Pus quoque mul-
tum pToflucns , offis frai^li jiota eft. Itaquc
ctiam
472- A. CoRN. Gelsi Lih.7
ctiam tumidextrahiconvenit. Nonnunr-
qiiam etiam, eo la^fo, fiflura fit. cjUce eradi
debet.
Dens autem fcaber qua partc nigcr eft,
, %
radeudus eft , iilinendufcjue rofae florc
contrito cuigalliE quarta pars
, altera &
myrrJiae litadjefta continendumque ore
:

crebro vinum meracum. Atque in eo cafu

velandum caput,ambulationemulta , fri-io
catione capitis, cibo non acri urendum eft.
At , fi ex lilii vel alio cafu aliqui labant
dentesj auro cumhis, qui benc h^renr,
vinciendi funt continendaqueorerepri-
;

mentia, ut vinum, in quo malicorium dc- 1 ^

codum aut in quod galla candens conje-
,

t3. fit. Si quando etiam in pueris antc

dens nafcitur, quam prior excidat , is , qui

cadere debuit , circumradendus& evellen-
dus efti is qui natus eft inlocum prioris,2o
,

quotidiedigiroadurgendus donecadju- ,

ilam magnitudinem perveniat, Quotief-

ciuique dente exempto radix relifta eft ,
protinus ea quoq;ad idfadto forcipe,quam
ft(uy^Ci> Gr^ci vocant, eximenda eft. 15
i. DeToHjiUis induratis.
Tonfilias autem,qu2e poft inflammatio-
ncsinduruerunt, >7j^8 autem a Graecis
appellantur,cum fub levi tunica fint,opor-
tetdiaito circumraderc & evcUere lincS^ :

iic quidem refolvuntur hamuloexciperc,,

& fcalpello excidere:.tum ulcus aceto eluc-

rc,<SciIIinire vtilnus naedicamcnto^quo fao-
guisfupprimitur. 5P^
 Cap, 12. Medicina. 475
3. DeUva.
Uva, cum inflammationedefcendft,
dolorique eft,& fubrubicundi colorisjpraz-
^cidiline periculo non potcft: folet enim
multum fanguinem efFundere.itaquerae-
Jius eft iis uti , quze alias propofita funt. Si
ycro inflammatio quidem nulla eft nihi- ,

lominusautem ea ultra juftum modum i

l opituita dedud:a eft, & tenuis , acuta , alba
eft, pr^cididebet. itemque , fi ima , livida

& crafTai fumma , tenuis eft. Neque quic-

quam comraodius eft , quam vulftlla ap-
prehendere, ftib eaque, quod volumus, ex-
Ifcidere. Nequeenim ullum periculum eft,
ne plus minufve prsecidatur cum liccat :

tantum infra vulfellam relinquere quan- ,

tum inutile efTe manifeftum eft; idquc

prascidere , quo longior uva eft quam, eflc
2.0 naturaliter debet. Poft curationem eadem
faciendafunt, quxin tonfillis proxime po-
fui.

4. De Lingua.
Lingua vero quibufdam cum fubje<^a
i j parte a primo natali die junfta eft ; qui ob
lA ne loqui quidem pofTunt. Horum ex-
trema lingua vulfella apprehendenda eft,
fub eaque membrana incidenda : magna
cura habita , ne venae, quas juxta funt, vio-
3olentur, & profulione fanguinis noceant.
Reliqua curatio vulnerisin prioribus po-
iita eft.Et plerique quidcm, ubi confanue-
' ruat, loquantur. Ego autem cognovi, qui,
fuccifa
 ,

474 A. CoRN. Celsi Lih. 7.

fuccifa lingua , cum abunde fuper dentes
eam promeret, non tamenloquendifacul-
ratem confecutus eft. Adeoin medicina,
ctiam, ubiperpetuumeftj quodfieri de-5
bet non taraen perpetuum
, eft id ,
quod
Confequi convenit.

j. De Abfcejfiifiib lingtia.
Sub lingua quoque interdum aliquid
abfcedit ; quod fere confiftit in tunica, do- 10
lorefque magnos movet.Quod,fi exiguum ^
eft, incidifemelfatiseft : li majus, fumma jg
cutis ufque adtunicam excidcnda eftjdein-
de utrinque oras hamulis cxcipiendas & ,

tunica , undique circundata , liberanda eftj ' f

magna diligentia per hanc curationem
habita,ne qua majorvenaincidatur,
6. 'Ds Lahtis.
Labra autem faepe finduntur eaquc rcs ,

habet cum dolorc etiam hanc moleftiam, ^^

quod fermo prohibetur qui fubinde eas ;

rimas cum doloie diducendo fanguinem

citat.^ Sed has, fi in fummo funt , medica-
mcntiscurarecommodiuseft quas adul- ,

cera oris fiunt : fivero altius defcenderunt, ^-f

neccfiarium eft tenui ferramcnto adurerc.

quod fpathaj fimile, quafi tranfcurrcre,noa
imprimi debet Poftea facienda eadcmfunt
^uas m naiibus aduftis cxpofitafunt.
30

Cap.
 Cap. 1^.14. Medicina. -^7$

C A P. XIII.
De Cervicis vitio.

^ A Tincervice, inter cutem & af^eram

^j^ arteriam,tumor increfcit ( ^^\}^o}ti-
>dM Gr^ci vocant ) quo , modo caro
Kebesj modo humor aliquis , melli aqus-
ve fimilis, includitur i interdum etiam mi-
lonutisoffibuspiliimmifti. Ex cjuibus cjuic--
quid eft quod tunica continetur poteft
, ,

^durentibus medicamentis curari. Quibus

fumma cutis cumfubjeifla tunica exuritur.
quofadto, fivehumor eft, profluit,* live
ljquiddeniius,digitiseducitur: tum ulcus
fub linamentis fanefcit. Sed fcalpelli cura-
tio brevior- eft. Medio tumor una linea
inciditur ufquc ad tunicam : deinde vitio-
fus finus ab integro corpore digito fepara-
aotur , totufque cum velamento fuo eximi-
tur tum aceto , cui velfalem vel nicrum
:

aliquis adjecit , eluitur orajque unafutura

^j

jungunrnr; casteraque eadem , qu^in aliis

futuris, fuperinjiciuntur: leniter deinde, ne
if fauces urgeat, deligatur. Si quando autem
tunica eximi non potuerit intus infper-
,

gendaadurentia linamentifque id curan^

,

dum, & cjBtcris pus moventibus

A^ C A P. XIV.
Ve Vmbilici vitiis.
SUNT etiam circa umbilicum plura vi
tiajde quibus,propter raritatem, inter
autho-
47^ A. CoRN. Celsi Lih.y,
authorcs parum conftat. Verifxmile cft ]

autem , id a quoque prstermifTum , quod

ipfe non cognoverat a nullo id, quod non
:

viderat, fidum. Commune omnibus eft, T

umbilicum indecoreprominere. Caufe re-
quirunturjMeges tres has pofuitimodo in-
teflinumeoirrumpere, raodo omentum,
modo humorem. Soflratus nihil de omen*
todixit.Duobus iifdem adjecit,carnem ibi i
interdum increfcere j eamque modo inte-
gram efTe , modo carcinomati fimilem.
Gorgias quoque omenti mentionem
ipfe
omilit fed eadem tria caufatus , fpiritum
:

quoque interdum eo dixit irrumpere. Hc-^S

ron omnibus his quatuor pofitis,& omenti
mentionemhabuitj&ejus, quodfimul&
omentum & inteflinum habuerit.
Quod autem horum fit his indiciis co-,

gnofcitur. inteflinum prolapfum cft, 20

Ubi
tumor ncque durus, neque mollis efl : om-
nifrigoreminuitur^ nonfolumfubomni
calore ,fed etiam retento fpiritu crefcit:
fonat interdum; arque , ubi refupinatus cfl
aliquis, relapfo intef^ino, ipfe defidit. \jhii$
vero omentum efl, castera limilia funt, tu-
mormollior, &abima parte extenuatus
in verticem eflj fi quis apprehendit , elabi-
Ubi utrumque efljndicia quoque mix-
tur,
tafunt, & inter utrunque mollities. AtjO
carodurior efl, femperque etiam refupi-
nato corpore tumet ,prementique non ce-
dit, prioribusfacilecedemibus, Sivitio^r
faeft,
 frf^. 14. Medicina. 477
fa eft , eafdem notas habct ,
quas fn carci-
nomatc expofui. Humor autem , fi premi-
tur , circumfluit. AtfpiritusprefTus cedir,
5 fed protinus redit : refupinato quoquc cor-
pore tumorem in eadem figura tcnet.
Ex his id quod cx fpiritu vitium efl,
,

medicinam non admittit. Caro quoque,

carcinomatiiimilis , cum periculo tra<^a-
lotur. itaque omittenda efl:. Sana excidi
debet ; idque vulnus linamantis curari.
Humorem quidam vel incifo fummo tu-
more efFundunt , & vulnus iifdem lina-
mentis curant. In reliquis varia^fententias
1 5 funt. Ac refiipinandum quidem corpus ef^
fe, res ipfa teflaturjut in uterum, live inte-
flinum, five omentum efl ,relabatur. Si-
nus vero umbihci , tum vacuus a, quibuf- ,

dam duabus regulis excipitur j vehemen-

aoterque earum capitibus deligatis,ibi emo-
ritur : a quibufdam ad imumacu trajefta-
tur, duo lina ducente; deinde utriufque li-
ni duobuscapitibusdiverf^ partes adflrin-
guntur ( quod inuva quoque oculi ^f.y
25 nam fic id quod, fupra vinculum efl mo- ,

ritur. Adjeceruntquidam ut, antequam

,

vincirent, fummumuna lineainciderentj

quo demiflb , quod illuc ir-
facilius digito
rupiflet,depellerent: tura deinde vincirent.
130 Sed abunde efl , jubere fpiritum continerc,
ut tumor, quantus maximus efTe potefl , fc
oftcndat: tum imam bafim ejus atramento
uotarc ^ refupinatoque hominc,digitis tu-
xnorcm
 5

47^ A. CoRN. Celsi Lih.^r,

morem eum premere, ut, fi quid relapfum

non eft , manu cogatur: poft haec, umbili-
cum adtrahere, & , <jua notaatramentieft,
lino vehementer adftringere : deindepar-J
tem fuperiorem aut medicamentis,aut fer-
roadurere, doncc emoriatiir: atque , ut
ca^teraufta, ulcusnutrire. Idc^ue non fo-
lum ubi inteftinum , vel omentum , vel
utrumqueeft; fedetiam, ubihumor eft, lo
optime proficit.
Sed ante qnxdam vifenda funt, ne quod
exvinculo periculum fit. Nam curationi
neque infans, neque aut robuftusannis,aut
fenex aptus eft j fed a feptimo fere anno ad 1
quartum decimum. Deinde ei corpus ido-
neum eft id quod integrum eft : at quod
,

mali habitus eft, quodque papulas , impe-

tigines, iimiliaque habet,idoneum non eft.
Levibus quoque tumoribus facile fubveni* lo
tur at in eorum qui nimis magni funt,
:
,

curationc periculum eft. Tempus autem

anni & autumnale,& hibernum vitandum
cft. Veridoneum maximceft. Ac prima

ajftas non aliena eft Prater hxc , abftinere i f

.

pridie debet.Neq; id fatis eft:fed alvus quo-

que ei ducenda eft quo facilius omnia qux
;

excefTerunt, fntraruterum conlidant.

C A P. XV. .
^^
Qiiotnodo ^qua hjdropicii emittatur.
AQUAU his , qni hydropici funt,
emitti oporterc, alias dixi. nunc,
quem-
 Cdp. 15. M E D I C I N A. 47i>
quemadmoclum dicendum Qui-
id fiat ,

dam autem fub umbilico, fere quatuor ia~

terpofitis digitis a finiftra parte quidam, ;

5 ipfo umbilico perforato idfacere confue- ,

verunt: quidam,cuteprimum adufta,dein-

deinterioreabdomine incifo ; quia quod ,

per igaem divifum efl, minus celeriter

coit. Ferramentum autem demittitur ma-
iognacurahabita,nequa venaincidatur. Id
tale eff^ debet, ut fere tertiam digiti par-
tem latitudo mucronis impleat:demitten-
dumque ita eft , ut merabranam quoquc
quacaroabinteriore partefini-
tranfeat ,

15 tur eo tum plumbea aut xnea fiftula in-

:

jicienda eft vel recurvatis in extcriorem

,

partem labris vel eadem circumcingente

,

quadam remorajne tota intus delabi poilit.

1 Hujuseapars,quaeintra,pauIoJongioreirc
|lodebet,quamqua2 extrajut ultrainteriorem
j
membranam procedat. Per hanc efFunden-
dus humor eft atque ubi major pars ejus
:

evocata eft , claudendademiflo linteolo fi-

ftula eft ; & in vulnere fi id uftum non eft, ,

i^relinquenda. Deinde per infequentesdies

heminasemittendum,donec
circa fingulas
nullum aquiE veftigium appareat. Quidam
tamen etiami non ufta cute, protinus fiftu-
lamrecipiuut, & fupervulnus fpongiam
.0 expreffam ex aqua ftigida vel ex aceto de- ,

Jigant deinde poftero die rurfus fiftulam

:

demittunt ( quod recens vulnus paululum

didu<5lum patitur ) ut , fi quid humoris fii-
pereft.
48o A. CoRN. Celsi Lih.7>
pereft, emittatur : idque bis ita fecifle con-
tentifunt.

C A P. XVI,
Dc Ventre, iBn ^erforatOf Ky
Jmefljnis 'vulneratis,

NcNNuNQUAM autcm vcntcr i-

<fi:u aliquo perforatur^jfequiturque,
utinteflina evolvantur. Qiiod ubijQo
incidit,protinuscon{iderandum eft, an in-
tegra ea lintj deinde, an his color fuus ma-
neat. Si tenuius inteflinum perforatum
eft.nihilprofici pofTe ,jamretuli. Latius
inteftinum fui poteft : non quod certa fi-i^
duciafit;; fedquoddubia fpes, certa de-
^erationelitpotior.interdum enim gluti-
natur. Tum,li utrumlibetinteftinum iivi-
dum, aut pallidum, aut nigrum efl quibus ,

illud quoque necefTario accedit, ut fenfui

careat medicina omnis inanis efi. Si vero
,

adhuceafuicoloris funt, cum magnafe-

flinatione fuccurrendum efl : momento
enim alienantur externo & infueto fpiritu
circundata. Refupinandus autem homoij
cfl, coxis eredioribus;&, fi anguflius vul-
nus cfl,quam ut inteflma commode rcfun-
dantur, incidcndum cfl, donecfatis pateat.
ACy fi jam ficciora inteflina funt , perluen-
da aqua funt, cui paululum admodum olei 3
Tumminifler oras vulncris
fitadjeftum.
manibus fuis , vci etiam
lenitcr diduccre
4uobushamis, membrana! interioriinje-

i
 Cap.i6. Medicina. 481
ctis , debet: medicus priora femper intefli-
na, <i\\x pofterioraprolapfa funt , condere
fic,ut orbium linguloru locum fervet. Rc-
5politisomnibus leniter homo concutien-
,

dus eft. quo fit,ut per fe (ingula inteftina in

fuas fedes reducantur &in his coniidant. ,

His conditis , omentum quoque coniide-

randum eft ex quo li quid jam nigri &
: ,

lOemortuieft, forfice excidi debet fi quid :

integrum eft leniter fuper inreftina redu-

,

ci futura autem neque fummse cutis ne-

: , ,

que interioris membranse per fe, fatis pro-

Hcit fed utriufque. Et quidem e duobus
;

I j linis faciendaeft & fpiflior quam alibi;

,

quia & rumpi facilius motu ventris poteft,

& non aeque magnis inflammationibus
pars ea expofita eft. Igitur in duas acus fila
conjicienda, e^eque duabus manibus tenen-
20 das & prius interiori membranse futura in-
jicienda eft fic , ut finiftra manus in dexte-
i
riore ora, dextra in finifteriore a principio
i vulneris orfa,ab interiori parte in exterio-
rem acum imraittat. quo fit, ut ab intefti-
1,5 nis ea pars femper acuum longe fit , qua
acuta; propinqua, quae retufa eft. Semel u-
traqjpartetraje^ta^permutandse acus inter
manus funt, ut ea lit in dextra , quse fliit in
i iiniftra, ea veniat in finiftram , quam dex-
otra continuit: iterumque eodem modo per
oras immittendse funt: atque ita tertio
& quarto, deincepfque permutatis inter
manus acubus includcn^ plaga.Poft hacc,
X cadem
481 ACoRN. Celsi. Lih.y,
cadem fihjeasdemque acus ad cutem trans-
ferendse, fimilique ratione ei quoque parti
utraque futura injicienda j femper ab inte-
riore parte acubus venientibus, femper in-
y
ter manus trajedlis. Dein glutinantia in- I

jicknda. Quibus aut fpongiam,autfucci-

tdamlanam ex aceto expreflam accedere
debere, manifeftius eft , qmm utfemper
dicendum fit. Impofitis hisleniter deliga- 10 '

ri venter debet.

C A P. X V I r.

De Interme mmhrana
ahdominisrupta. i^
T E R D u M tamen vel ex idin aliquo
INvel retento diutius fpiritu, vel fub gravi
a{cc, interior abdominis membrana,
Juperiore cute integra , rumpitur. Quod
foeminis quoque ex utero fsepe evenireio
confuevit : fitque prsecipue circa ilia. Se-
quiturautem, cum fuperior caro mollis
iit, ut non fatis inteftinacontineat hifque ,

intentacutis indecora intumefcat. Atque

idquoquealiteratquealitercuratur. Qui-if (

damenimperacumduobuslinis adimam
bafim immiffis fic utrinque devinciunt,
quemadmodum & in umbilico , & in uva
pofitum cft , ut , quicquidfupcr vinculum
cft, emoriatut. Quidam medium tumorem 3
cxcidunt , ad fimilitudinem myrtacei folii

( quod femper codem modo fervandum

cfTc jam pofui ) & tum oras futura jun-
 Ca^. iS, Medicina. 485
gunt. CommodifTimum eft autem, refupi-
natocorpore,expcriri manu , quaparteis
tumor maxime cedat , quia necefle eft , ea
5 parte rupta membrana fit ; quaque integra
efl, ea magis obnitatur: tum, qua rupta vi-

debitur , incidenda^ fcalpello dux tunica:

funt, ut, excifo medio , interior membra-
na utrinque recentem plagam habeat y
ioqu-ia,quodvetuseft, futuranon coit. Loco
patefadlo , fi qua parte membrana non no-
vam plagam, fed veterem habet, tenuis cx-
cidenda habena eft, qu^e tantum oras ejus
exulcereti Castera, quae ad futuram , reli-
I5quamque curationem pertinent , fupra
coraprehenfa funt.

. De Varicibm ventris,

PrsEter hjec evenit , ut in quorundam

;g,o vcntribus varices lint , quarum quia nulla
alia curatio eft ,quam qu^e in cruribus eflc
confuevit , tum eam partem explanaturusj
hanc quoque eo differo.

I
C A P. X V I I I.

I
' Ve tefliculorum natura , ^ntOYh^.

VE N I o autem ad ea ,

libus partibus circa tefticulos oriri

qux in naturaJ

folent. qux quo facilius explicem,

[loprius ipfius loci natura paucis proponenda
cft. Igitur tefticuli frinile quiddamglan-

dulishabent. nam fanguinem non emit-

tunt , & omm fenfu carent: dolentaiitem
X 2. in
 484 ^' C o R N. CE L s I. Lih.y,
in iftibiis ^cinflammationibus tunicarumj
quibus hi continentur. Dependent vero ab
inguinibus per fingulos nervos , quosxge--
fiSif^^s Grasci nominant,cum quorum u- j*

troque bin^e defccndunt & ven*E & arteria?.

Hxc autem tunica conteguntur tenui,ner-
vofa, iine fanguine, alba ,
quas ehvrfo^^iis
a. Gracisnominatur. Supeream valentior
lunicaeft, qu^interiori vehementerimaio
parte inh^eret. ^pTovGrascivocant. Mul-
tx deinde membranulas venas & arterias,
eofque nervos comprehendunt j atque
inter duas quoque tunicas fuperioribus
partibus tenues patuJsque funt Hadtenus i ^
propria utrique tefliculo & velamenta &
auxilia funt, Communis deinde utrique,
omnibufque interioribui finus eft, qui
ctiam confpicitur a nobis. o^tct Grxci,
lcrotum noftri vocant. Ifque ab ima parte 2.0
mediis tunicisleviter innexus , a fuperiore
tantum circundatus eft.
Subhocigitur plura vitia efieconfue-
verunt. quse modo ruptis tunicis , quas ab
inguinibus incipere propofui , modo his^^
intcgris fiunt. uquidem interdum vel ex
morbo primuminflammatur deindepo- ,

fieapondere abrumpitur,velex it\i aliquo

pfotinus rumpitur tunica, qu2E diducerc
ab inferioribus partibus inteftinadebuit. 3
Tumpondere eo devolvitur, aut omen-
tum , aut etiam inteftinum atque ibi rc-
:

pcrta via , paulatimab inguinibus in infe-

riorcs
 Cap. iS, Medicina. 485
riores quoqiie partes nifum fubinde ncr-
,

vofas tunicas, & ob id , quod dixi, patentes

diducit. c^Tv^xvi?\.Lu 3c Im-zs^oKK^laj Grseci
1 vocant apud nos indeeorum , fed com-
:

mune his, herni^ nomen eft.

Deinde ii defcendit omentum , nun-
,

quam in fcroto tumor tollitur ,-ijve inedia

fuit , fivecorpus huc illucve converfuni,
r loautalioquovis modo collocatum : item-
que, a retentus cft fpiritus non magnope- ,

reincrefcit, taftu vero inaequalis eft, 5c

mollis,&lubricus.
Atfiinteilinumquoque defcendit, tu-
Ijmor isfine inflammatione modo minui-
tur , modo increfcit ; eftque fere fine do
lore & cum conquiefcit aliquis aut jacet,
,

interdum ex toto defidit , interdura iic

minuirur , ut in fcroto cxiguas reliquias
ji
aomaneant atfubcIamore,& fatictate, & fi
:

fub aliquo pondere is homo nixus eft , cre-

fcit : frigore omni contrahitur, calore dif-
funditur^' eftque tum fcrotum &rotun-
dum, & ta(5lu leve : idque quod fubeft, lu-
,

lif bricumeft j fiprefrumeft, ad inguenre-

vertitur ; dimifTiuTique , iterum cum quo-
dam quafi murmure devolvitur. & id
quidem in levioribus malis evcnit. Non-
nunquam autem ftercore accepto vaftius
i{ Otumet, retroque compelli non poteft ad- :

fertque tum dolorem & fcroto, & inguini-

I!
bus, &abdomini. Nonnunquam ftoma
chus quoque afFedlus primum rufam bi-
X 5 ^ena
4S5 A. CoRN. Celsi Lib. j,

iem per os reddit, deinde viridem, quibuf-

dam etiam nigram.
Integris vero membranis interdum eam
partemhumordiflendit. Atqiie ejusquo-5
quefpecies dus funt. Nam vel inter tu-
jaicasisincrercit, vel inmembranis, quae
ibi circa venas & arterias funtj ubi h^e gra-
rat^ occalhierunt. Ac nc ei quidem hu-
mori , qui inter tunicas eft , una fedeseft. lo
Kam modo intcrfummam & mediam,
modo inter mediam & imam confiftit.
Grafci communi nomine, quicc|uid eft,

l^^Knhlco appellant : noftri vero , fcilicet

nuilis difcriminibus fatis cogniiis , hoc i^
cjuoque fub codem nominejquo priora, ha-
pent,
Signaautem quasdam communia funt,
quxdam propria. Communia quibus hu ,
-

mor deprehenditur propria, quibus locus.io

:

Humoremfubefledifcimus, li tumoreft,
nunquamextoto feremittens, fedinter-
dumlevior, aut propter famem, autpro-
pter fcbriculam maximeque in pueris if-
, :

quemoUis eft,fi non nimius humor fubefti 2,5

atjfi is vehementer increvit, reniritur ficut
uter repletus & ardeadftridusivenas quo-
queiafcrotoinflantur; S:,fidigito premi-
musjcedit humor,circumfluenfq; id, quod
nonpremitur,attollit;& tanquaminvitro jo
Cornuve per fcrotum apparet j ifque, quan-
tum in ipfoeft,fine dolore eft. Sedes autem
cjusficdeprehenditur. Si inter fummam
me-
 Cdp. 1%, Medicina. 487
mediamque tunkam eft cum digitis duo- ,

baspremimus ,paulatim humor inter eos

revertens fubit : fcrotum. remiffius & albi-
f dius eft; li ducitur, aut nihil , aut paululum
intenditur tefticulus ea parte neque vifu,
:

nequetaftufentitur.Atjlirubmediatunica
eft^ intentu fcrotum magis fe attollit,adeo

ut fuperior colesfub tumore eo delitefcat,

I o hxc xque integris tunicis ramex
Pra,^ter

xtfmxnXlvu Grxci appcllant,

innafcitur.
cum venx intumefcunt. Has quandoquc
intort^ conglomerat^que ad fuperiorem
,

partem,
vel ipfum fcrotum implent vel ,

ij mediam tunicam vel imam: interdum ,

ctiam fub ima tunica , circa ipfum tefticu-

lum nervumque e|us,increfcunt.Ex his ex,
qus in ipfo fcroto funt oculis patent hx
, :

vero, qua^mediacim^ve tunicasinfident,

ioutmagis non ^que quidem cer-
condita?
fluntur , tamcn etiam vifui fubjedlas
fed
funt prasterquam quod & tumoris aliquid
:

eftjpro venarum magnitud.ine&modoj&

idprementimagisrenititur, ac per ipfos
'5 venarum torosinaequaleeft & quaparte ; ,

ideft, tefticulus magis jufto depender.

Cum vero etiam fuper ipfum tefticulum
nervumque ejus id malum increvit , ali-
quanto longius tefticulus ipfe defcendit,
S^^minorque altero fit , utpote alimento a-
millo.
Raro fedaliquando caro quoque
, inter
tunicas incrtCck.mfKoKiX^Gvxci vocant.
X 4 Inter-
488 A. CoRN. Celsi Lih.7,
Interdum etiam ex infiammatione tu-
jmetipre tefticulus, ac febres quoquead-
fert ; &, nifi celeriter ea inflammatio con-
guievit , & dolor ad inguina atque ilia pe r-
T
venit ; partefque hx intum.efcunt , & ner-
vus, ex quo tefticulus depcndet,plenior fit,
iimulque indurefcit.
Super hasc, ingucn quoque nonnun-
<]uam ramices implent. fi(im6x*ihlw ad-'*^
pellant.

C A p. X I X,

I)e Tefiiculortim curationihus commumhus:

e^ primo deincifione g^ curatione j^ .

Inguinisy vel Scroti.

Hi s cognitis , de curatione dicen-

dum eft. In qua quasdam communia
omnium funt qusdam propriaiin-
,

gulorum. Prius de communibus dicam.io

Loquar autem nuncdehis,qu2EfcaIpelIum
defiderant. nam qua: vel fanari non pof-
lint,velaliternutriridebeant , dicendum
crit limul acad fpecies fingulasvenero.
,

inciditurautem interdum inguen, mter-i^

dum fcrotum. In utraque curatione homo
ante per triduum bibcre aquam j pridie ab-
ilinere ctiam a cibo debet ipfo autem die :

collocari fupinus deinde, fi inguen in-

:

cidendumeft, idquejam pubecontegitur,30

ante radendum eft: tum, extencofcroto, ut
cutis inguinis intentafit, id incidendum
fub imo ventre , qua cum abdomine tuni-
cx
 Cap. i^. M E D I c I N A. 4S^
cammittuntur. Aperiendum
ca^ inferiores
autem audadier eft , donec fumma tunica,
qux ipfiusfcroti eft , incidatur , pervenia=.
f turque ad eam, qu^e media eft. Plaga fafta,
foramendeorfiim verfus fubeft. Inidde-
mittendus eft liniftras manus digitus in-
dex.ut didudis intervenientibus membra-
nulis, finum laxet.Minifter autem.finiftra
lo manu comprehenfo fcroto furfum verfus ,

eum debet extenderc , & quam maxime ab

inguinibus abducere ; primum cum ipfo
tefticulo , dum medicus omnesmembra-
nulas, qux fuper mediam tunicam funt , fi
J5 digitodiducerenon potcft , fcalpello ab-
fcindat : deinde iine eo , ut is delapfus ipii
plagcE jungatur , digitoque inde promatur,
&fuper ventrem cum duabus fuis tunicis
qua vitiofafunt, cir-
collocetur. Inde , li

jiocuncidenda funt. In quibus cum multac

ven^difcurrant, tenuiores quidem prseci-
di protinus polTunt majores, vero antc
:
I

I
longiore lino deligand^ funt; ne periculo-
fefanguinem fundant.
I

^^ Sin riiediatunicavexataerit ,aut fubea

!
malum increverit, excidendaeritfic , ut
alte ad ipfum inguen pr^cidatur. Infra ta-
i mQn non tota demenda eft nam quod ad. :

il
I
bafin tefliculi veheraenter cum imatuni-
liSOcaconnexumefl: , excidifinefummoperi-
culo non potefl. itaque ibi relinquen-
dum efl
Ideminima quoque tunica V fibcfaefl,
X 5 facicn-
4$o A. CoRN. Celsi Lih. 7.

faciendum eft. Sed nonafumma inguinis

plaga,verum infrapaululum ea abfcincien-
daj ne, leefaabdominis membrana, inflam-
mationes moveat. Neque tamen nimium 5
cx ea rurfum relinquendum efl 5 ne poftea
iinuetur, & fedem eidem malo preftet.
Purgatus ita tefticulus per ipfam pla-
gamcumvenis, &arteriis, & nervo fuo
leniter demittendus eft videndumque, ne 10
;

fanguis in fcrotum defcendat nevecon- ,

cretus aliquoloco maneat. Qux ita fient,

m venis vinciendo medicus profpexerit.
Lina, quibus capita earum continebuntur,
extra plagam dependere debebuut. qux, i J
purcorto, line.uliodolore excident. Ipii
autem plagas injiciendas duas fibul^ funt;
& infuper medicamentum,quo glutinetur.
Solet interdum ab altera ora necefTariiim
cfle aliquid excidijlit cicatrix major & la- iO
tiorfiat. quodubiincidit, linamentafuper
non fulcienda , fed leviter tantum ponen-

da funt; fupraque ea,quas inflammationem

repellant, id eftex aceto vel lana fuccida,
,

vel fpongia cstera eadem , qua^ ubi pus ^S

: ,

moveri debet , adhibenda funt. At , cum

infraincidi oportet, refupinato homine,
fubjiciendafub fcroto finiftra manus eft;
deinde id vehementer apprehendendum,&
incidendumj fi parvulum eft , quod nocet, 3o
modice, ut tertia pars integra, ad fuftinen-
dum tefticulum, infra relinquatur : fi ma-
jus eft, etiamamplius, utpaululum tan-
tummodo
 Ca^. li?. M E D I c I N A. 49'!
tummodo ad imiim , cui tefticulus infidere
poffit,integram maneat. Sed primo re5tus
rcalpellusquamleviffimamanu teneride-
5 bet, donec fcrorum ipfumdiducat;tum in-
ciinandus mucro eft , ut tranfverfas mem-
branas fecet, quae inter fummam mediam-
que tunicam funt. At , fi vitium in proxi-
mo eft,mediam tunicam attingi non opor-
fub illa quoque conditur , etiam ilia
I <> tet: fi

incidenda eft licut tertia quoque , fi illa

;

vitium tegit.Ubicumque autem repertum

malum eft miniftrum ab inferiore parte
,

exprimere moderatefcrotum oportettme-

I5dicum, digito manubriolovefcalpelli di-
ki du(fl;a inferiore parte, tunicam extra collo-

carej deinde eam ferramento, quod a limi-

litudinc corvum vocant inciderelic, ut ,

- intrare duo digiti , index & medius poffint:

20 his deinde confedlis^incidenda reliqua pars
tunicse, &interdigitosfcalpelIusimmit-
tendus eft , eximendumque aut efFunden-
dum quicquid eft noxium.
Quamcumque autem tunicam quis vio-
25 lavit, illam quoque debet exciderej ac me-
diam quidem ut iupradixi quam altifli-
, ,

me ad inguen j imam autem , paulo infra.

C^eterum antequam excidantur, hxquo-
que vinciri lino fumma cura debent 8c ;

joejus linicapitaextra plagam relinquenda

funt , ficut in aliis quoque venis , qu^ id
requiefierint.
0 fa(fto , tefliculus intus reponendus
X 6 cfl:
 492- A. CoRN. Celsi Lih.y,
cft:orasque fcroti futuris inrer fe commit-
tendas ; nequc paucis , ne parum glutinen-
tur, & longior fiat curatio ; neque multis,
ne inflammationcm augeant. Atque hic y
quoque videndum eft, nequid in fcroto
fanguinis maneat tum imponenda gluti-
;

nantia funt.
Si quando autem in fcrotum fanguis de-
fiuxit, aliquidveconcretum ex eodecidit, lo
incidi fubter id debet purgatoque eo fpon-
;

gia, acri acetomadens circumdari. Deli-

,

gatumautem vulnus omne, quod ex his

caufis faftum eft, fidolor nullus eft quin- ,

que primis diebus non efi refolvendum S^^ ^ 5

bisdie tantum aceto irroranda, lana vel
fpongiaimpofita: fidolor efl, tertia di^
refoivendum; &,ubi fibula: funt hjEinci- ,

dend^; ubi linamentum, id mutandum efl;

rofaque & vino madefaciendum id. , quod 20
imponitur. Si inflammatio increfcit ad- ,

jicicndum piioribus cataplafma ex lenti-

cula& mellei velexmalicorio, quod in
auflero vino coftum fit vel ex his mixtis.
;

Sifub his inflammatio non conquierit,pofl

^iem quintum multa calida aqua vulnus
fovendum , donec fcrotum ipfum & exte-
i
Buetur,& rugofiusfiat: tum imponendum
cataplafma ex triticea farina, cui refina pi-
nea ad jeda fit. qu^ ipfa , fi robuflus cura- 5 o
tur, ex aceto fi tener , ex melle coquenda
',

funt. Nequedubiumefl, quodcunque vi-

fium fui: , {\ magna inflamraatio cft qnin ;
 Cst/>. 20. Medicina. 4^5
ca, pus movent , imponenda lint.
qii^e
Quodli pus in ipfo fcroto ortum eft,
paululum id incidi debet , ut exitus detur;
5 iinamentumque eatenus imponendiim eft>
ut foramen tegat. Iniiammatione finitaj
propter nervos propiore cataplafmate,dein
ceratoutendum e{t. Hascproprie ad ejuf-

vulnera pertinent. C^etera , & in cu-

modi
10 ratione, 8c in vidu, limilia his effe debent,
qux in alio quoque vulnerum genere prac-
cepimus.

C A P. XX.
j - re Jnteftini in [crottim devoluti ctiratione.

HI s

niendum
propofitis ad fingulas fpecies vc-
eft,Ac,ii cui parvulo puero
inteftinum defcendit ante fcalpel- ,

lum experienda vindura eft. Fafcia ejus rci

iocaufafit, cui uno loco pila afTuta efl; ex
panniculis faifta ,
quas ad repellendum inte-
flinum ipfi illi fubjicitur deinde reliqua:

hCcix pars arde cireundatur. fub quo fa^pe

& intus compellitur inteflinum,&: inter fe
2-^ tunic^glutinantur. Rurfus, fi ^tasprocef^
iitj multumque inteftini defcendifTe ex tu-

moremagnopatet , adjiciunturquedolo-
rcs & vomitus ( c\ux ex flercore ,
per cru-
ditatem eo delapfo,fere accidunt ) fcalpel-
3 olum adhiberi fine pernicie non pofTe , ma-

nifeflumefl: levandum tantummodo ma-

lum , dc pec alias curationes extrahendum
cft.
Sanguis
4^4 A. CoRN. Celsi Lih.y,
Sanguis mitti ex brachio debet: deinde>
fi vires patiuntur , iinperanda triduiabfti-

nentia eft fi minus certe pro vi corporis

; ,

quam longiffima.Eodem vero tempore fu- 5

perhabendum cataplafma ex lini femine,
cjuod ante aliquis ex mulfo decoxerit. Poft
hxc , & farina hordeacea cum relina inji-
ciendaj & ipfe demittendus in folium
aqu^calid^, cuioleum quoque adjedtumio
fit > dandumque aliquid cibi levis & calidi,
Qiiidam etiam alvum ducunt. Idducere
aliquid in fcrotum poteft educere ex eo
,

non poteft. Per ea vero, quae fupra fcripta

funt, levato maIo,ii quando alias dolor re- 1 5
verterit, eadem eruntfacienda.
SinQ dolore quoque fi multa inteftina
prolapfafunt, fecarifupervacuum eft: non
quo excludi a fcroro non poflint ( nifi ta-
men inflammatio prohibuit) (tA quoiO
id
repulfa inguinibus immorcntur,ibique tu-
morem excitent, atque itafiat mali non fi-
nis, fedmutatio.
At in eo , quem fcalpello curari oporte-
bitjfimulatque ad mediam tunicam vulnus^^J
in inguine fidlum pervenerit duobus ha- ,

mulis ea juxta ipfas oras apprehendi debe-

hit, dumeduftis omnibus membranulis
medicus eam liberet.Neque enim nifi cum
periculol^ditur, quse incidenda eft ; cumjo
inteftinum efTe, nifi fub ea, non poffit. Ubi
didufta autem erit , ab inguine ufque ad
tefticiilum incidi debebit fic , ne ipfe I^da-
tur:
 Cap.ii. Medicina. 4^|
tur ; tum excidi. Fere tamen hanc cura-
tionem puerilisjetas, & modicum malum
recipit.
5 Sin vir robuftus eft ,majufque id vitium
eft, extrahi tefticulus non debet , Ted in fus
. fede permanere, Idlioc modo fit. Inguen
cadem ratione ufque ad mediam tunicam
fcalpello aperitur ; eaque tunica eodem
lomodo duobus harais excipitur lic , ut a ii-

niftro tefticulus eatenus contineatur, ne

per vulnus exeat : tum ea tunica deorfum
verfusfcalpelloinciditur ; fubeaqueindex
manus ad imum tefticulum
digitus liniftrse
Ijdemittitur, eumque ad plagam compel-
lit: deinde dextra^manus duo digiti, pol-
lex atque index, venam 3c arteriam & ner-
vum tunicamque eorum a fuperiore tunica
diducunt.quod fi aliquse membranalse pro-
io hibent , fcalpello refolvuntur donec ante
,

oculos tota jam tunica fit. Excifis, quse ex-

ij
cidenda funr, repofitoque tefticulo ab ora ,

quoque ejus vulneris , quod in inguineeft,

I
i demenda habenula paulo latior eft ; quo
2. y major plaga fit , & plus creare carnis
fl| poffir,

jj
c A P. X X I.

De Omemi infcrotum pYola{>/i curatione,

omentum defcendit eodcm qui-

ATdemmodo fi

,
quofupra fcriptumeft,
;

aperiendum inguen diducendasque ,

tunicx funt. Confiderandum autem eft,

majorne ejusmodus,anexiguusfit. Nam
quod
4P<? A. C oR N. C E L s I. Lih. 7.

Juodparvulum eft , fuper inguen in ute-

rum veldigito veladverfo fpccillo repel-
lendiim efl ii pluseft, linere oportetde-
:

pendere, quantiim ex utero prolapfum eftj y

idque adurentibus medicamentis iilinere,
donecemoriatur & excidat. Qiiidam hic
quoqueduolina acu trajiciunt binifque ,

fingulorum capitibus diverfas partes ad-

flringunt. Sub quo ^que, fed tardius emo- 10
ritur. Adjicitur tamen hic quoque celeri-
cati ii omentum fuper vincuJum illinitur
,

medicamentis, qux exedunt nec erodunt. ,

BMTF7SKC& Gvxci vocant. Fuerunt etiam, qui

omentum forfice prseciderent. Qjiod in i j
parvulononeflneceflarium fi majus eft, :

potef^ profufionem fanguinis facere; fi-

quidem omentum quoque venis quibuf-
dam, etiam majoribusilJigatum eft. Ne-
que vero, li difcifTo ventre idj quod prolap- 2,0

fum eft, forfice pra:ciditur ^ cum & emor-

tuum fit Sc aliter tutius avelli non pofHt,
,

iwde. huc exemplum transferendum efl.

Vulnus autem curari, fi redudum o-
incntumefl, futura debet: fi id ampliusij
fuit, & extra emortuum efl, excifis aris, fi-

cutfuprapropoiitum efl.

2. T)s Hernia aquofie cwratione.

Si vero humor intiis efl,incidendum cfl:
in pueris quidem > inguen ; nifi in his qu0- 3
que liquoris ejus major modus prohibet:in
viris vero , & ubicunque multus humor
fubei^, fcrotum, Dcinde, fi inguea incifum

cft,
 Cap.li, Medicina. 497
cfl,eo protraflis tunicis hiimor efFundi dc-
bet.-fifcrotum, & fubhocprotiuus vitium
cft , nihil aliud quam humor eft eifunden-
j^dus, abfcindend^ue membranse funt , li
quajeumcontinuerunt ; deindeeluendum
id exaqua, quas vei Talem adjedum, vel ni-
trumhabeat: fifubmedia imavetunica, ,

totae hx extra fciotum coliocandse , exci-

lodendiequerunt.

C A P. XXI I.
De Ramicps curatione.
RAMEX autem, fi fuper ipfum fcrotum
eft , adurendus
tenuibus acutis
eft &
ferramentis , quas ipfis venis infigan-
tur,- cum eo , ne amplius quam has urant;
maxiraeque, ubiinter fe implicatae glomc
rantur, eo ferrumid admovendum eftitum
lofupcrfarinaex aqua frigida fubada inji-
cienda cft utendumquc co vinculo quod
; ,

idoneum curationibus pofui.-tertio

cfTe ani
die lenticula cum melle imponcnda eft*
poft,eje(flis cruftis,ulccramelle purganda,
1 ^ rofa implenda,& ad cicatricem aridis lina-
mentisperducendafunt. Q^iibus verofu-
per mediam tunicam vens&tument, inci-
I
dendum ingucn eft , atque tunica promen-
da, abeaquevenacdigitovel manubriolo
3ofcaIpel!ifcparands. quaparte vero inhas-
rebunt & ab fuperiore & ab inferiore par-
,

telino vincicndasj tum fub ipfis vinculis

prascidendas , reponendufque tefticulus eft.
At,
498 A. ConN. Celsi Lih.y,

Ai, ubi fupra tertiam tunicam ramex infe-

dit, mediam excidi neceile d\. Deinde , ii

duae trefve vense tument, & ita pars aliqua

oblidetur, utmajoreo vitio vacet, idem^
faciendum, quod fupra fcriptum eft 5 ut ab
inguine , & a tefticulo deligatae venae pr^-
cidantur, ifque condatur. Sin totum id ra-
mex obfederit, per plagam d^mittendus
digitus index erit , fubjiciendufque venisioi
fic, utpaulatim eas protrahat seque addu-

cendo , donec is tefticulus par alteri iiatj

tum flbula^ oris iic injiciendas , ut fimul eas
quoque venas comprehendant. Id hoc mo-
dofit. Acusab exteriore parte oramvul-i^
neris perforat tum non per ipfam venam,
;

fed per membranam ejus immittitur , per

eamque in alteraro oram compellitur. Ve-
nas vulnerari non debent , ne fanguinem
fundant. Membrana femper interhasve-10
nas eft ac neque periculum afFert , & filo
,

comprehenfas illas abunde tenet. itaque

etiam fatis eft duas fibulas effe. Tum ve-
,

ns, quascunque protradl^e funt inipfum

inguen, averfo fpecillo compelli debent.if
Solvendi fibulas tempus , inflammatione
finita, & purgato vulnere, eft; ut una fimul
&oras& venascicatrixdevinciat.
Ubi verointerimam tunicam & ipfjm
tefticulum nervumque ejus ramex ortus3^
eft, una curatio eft, quse totum
tefticulum
abfcindit. Nam neque ad generationem
quicquam is confert,& omnibus indecore,
qui-
 ,

Cdp.i^.i^. Medicina. 4^9

quibufdam etiam cum doloredependet.Sed
tiim quoque inguen incidendum , media
tunica promenda , atque excidenda eft :

5 idem in ima faciendumj nervurque,ex quo

tefticulus dependet , prcEcidendus. Pofl id

VQnx & arteris ad inguen lino deligand^e
& infra vinculum abfcindendasfunt.
C A p. XX I I i.

De Carne , queeinter tunicoi tefHculorum

concrevit , G^ de Nervoindurato.

CARO increvit
quoque,
,
fi

nihil dubii eft

quandointer tunicas
, quin exi-
15 menda fit : fed id , ipfo fcroto incifo,
comniodius eft.
fieri
At, fi ncrvus induruit curari res neque ,

manu,neque medicamento poteft. Urgent

enim febresardentes
, , & aut virides , aut
lonigri vomitus prster hxc ingens {itisj5e
: ,

linguse afpritudo fereque a die tertio fpu-

mans bilis alvo cum rofione redditur. At-
que neque afTumi facile cibus , neque con-
tineri poteft : neque multo poft extrem^
i^partes frigefcunt, tremor oriturj manus fi-
nerationeextenduntur j deinde in fronts
frigidus fudor , eumque mors fequitur.

C A P. XX IV.

2Q Ve Ramice inguin/f.

^Tbi vero in ipfo inguine ramex eft fi ,

Y tumor modicus e ft femel incidi fi

major duabus lineis debet ut me=
,

,
;

dium
 f

500 A. C0F.N. Celsi Lih.7. '

diiim excidatur : deinde non extrado

,
te- '

fticuTo,liciitinteftinis quoque prolapiis in-

terdum docui colli^endse vena^, vin-
fieri ,

ciendasque ubi tunicis inhaerebunt & fub 5

, ,

hisnodis prascidendce funt. Neque quic-

quam novi curatio vulnms ejus requiiit.
C A P. XXV.
^d tegendam Glandem colis ^ftntida efi.

AB tranfeundum eft qu^ in

his ad ea
coleipfofiunt. In quofiglans nudi
,

eft, vultquealiquiseamdecoris cau-

fa tegere , fieri poteft : fed expcditius in
puero, quam in viro 5 in eo, cui id naturale i
y
cft, quam in eo , qui quarundam gentium
morecircumcifuseftjineo.cuiglansparva
juxtaqueeamcutis fpatiofior, brevis ipfe
coles eft quam in quo contraria his funt.
,

Curatioautemeorum, quibus id natura-10

leeft,ejufmodi eft. Cutis circa glandem
prehenditur'& extenditur , donec illam
ipfam condat; ibique deligatur:deinde,jux-
tapubem,in orbem tergusinciditur,donec
coles nudetur; magnaque cura cavetur , ne a^
vel urin^ iter , vel ven;^, qu^ ibi funt , in-
cidantur. Eofa(^o,cutisad vinculum in-
clinaturjuudaturquecircapubem vclut cir-
culus;tijm faper eo linamenta dantur,ut ca-
ro inc:efcat& id impleat fatifque vela- 30 ,

mentifupralatitudo plagae prasftet. Sed,

donec cicatrix fit, vin5lum eile id debet;in
medio tantum relid:o exiguo urina; itine-

J
 ;

Cap.zf. Medicina. 501

re. At ineo.qui circumcifus eft, fub circu-
loglandisfealpeJIodiJucendacutis ab in-
teriorecole eft. Nonitadolet quiajfum- j

5 mo folutOjdiduci deorfum ufque ad pubem

manupoteft j nequeideofanguis profluit.
RefoJuta autem cutis rurfus extenditur ul-
traglandem: tum multafrigidaaquafove-
tur ; emplaftroque circumdatur , quod va-
loJenter inflammationem reprimat j prox i-
mifque diebus abftinere, donec prope a ia-
ine vidus fit, ne forte eam partem fatietas
cxcitet. Ubi jam line inflammatione eft,de-
Jigari debet apube ufque circulum fuper :

I glandem autem adverfo emplaftro impofi-

J
to induci.iic enim fit,ut inferior pars gluti-
neturjfuperior ita fanefcat, ne inlixreat.
2. ^luomodo Glans penis conte&a aperiri pojjtt,

("> oNTRA , li glans ita contedla eft , ut

_^ nudari non poftit (quod vitium Gra:-
ci ^titiaxnv appellant ) aperienda eft,
Qiiodhocinodofit. Subter afummaora,
cutis inciditur xedla linea ufque ad frenum
atque ita fuperius tergus relaxatum, ccde-
ijreretropoteft. Quod li parum ficprofe-
clum aut propter anguftias , aut pro-
eft ,

pter duritiem tergoris , protinus triangula

forma ab infcriore parte excidenda
cutis
eft fic , frenum ; bafis in
ut vertex ejus ad
ftotergocxtremo fit. Tum fuperdanda lina-
mentafunt aliaquemedicamentaquaead
,

ianitatem perducant. Neceflariura autem

cft, donec cicatrix iit , conquiefcere : nara

ambu-
 :

501 A. Corn^Celsi Lih.y.

ambulatio , atterendo ulcus fordidum red-
dit.

3. Infibnlandiratio.
Infibulare quoqueadolefcentulos inter-_f
dum valetudinis cauraquidamconfuerunt:
ejufque hxc ratio efl:. Cutis, quas fuper
glandem eft, extenditur,notaturque utrin-
que a lateribus atramento, qua perforetur; -
deinde remittitur. Si fuper glandem nota 10
revertunturj nimis apprehenfum eft & ul- ,

tra notari debet fi glans ab his libera eft,

:

is locus idoneus fibula^ eft. Tumjqua notae

furit , cutis acu filum ducenre tranfuitur,

ejufque fili capita inter fe deligantur, quo- i
j
tidieque id movetur, donec circa forarhina
cicatricul^ fiant.Ubi has confirmatas funt,
excepto filo fibuIainditur,qusE,quo levior,
eo melior eft. Sedhocquidem faspiusinter
fupervacua, quam inter necefTaria eft. 20
C A P. X X V I,

De Vrinis reddenda difficultate e^ ,

curatione.

RESnu verointerdumcogitemolirima-^
urinam cum non , illa redditur; '

aut quia fene(ftute iter ejus colla-

pfum eftj aut quia calcukis, vel concretum
aliquid ex fanguine intus fe oppofuit : ac
mediocrisquoque inflammatio faspe eam^o
reddinaturaliterprohibet. Idque non in
viris tantummodo, fed in fccminis quoque
iiKcrdum neceflarium eft.Ergosnea2fiflu--
 Cap. 16. MED I C I N A. 50^
i^fiunt: eseque, ut omni corpori,ampliori
minorique fufficiant, ad mares tres ; ad ,

foeminas duse medico habend^funt. Ex

,

^ virilibusmaxima decem & quinque eft di~

gitorumj media, duodecim j minima no- ,

vem: ex muliebribus major novem mi- , ;

.nor,fex. Incurvasvero efTeeas paululum,

fed magis viriles oportet , l^vefque admo-
lodum ; acnequenimisplenas,nequenimis
tenues.
Homotumrefupinuseomodo , quoin
curatione calculi figuratur , fuper fubfel-
lium aut ledum collocandus eft. Medicus
1 5 autem a dextro latere, finiftra quidem ma-
nucolemmafculi continere dextra vero ,

fiftulam demittere in iter nrinx debet : at-

que ubi ad cervicem veficse ventum eft, fi-

mul cum cole fiftulam inclinatam in ipfam

2,oveficam compcllere, eamque, urina reddi-
ta , recipere. Foemina brevius urina^ iter,
fimul & reftius habet quod carunculse fi-
,

milc , inter imas oras fuper naturale pofi-

tum, non minus faepe auxilio eget, fed ali-
a^quanto minus difficultatisexhibet.
Nonnunquam etiam prolapfus in ipfam
fiftulam calculus qui fubinde ea extenua-
,

tur, nonlongeabexituinhzerefcit. Eum,

fi fieri poteft, oportet cvellere, vel oricula-

j orio fpecillo, vel eo ferramento , quo in fe-

^ionecalculusprotrahitur. Siidfierinon
potuit , cutis extrema quam plurimum at-
trahenda &, condita glande, Hno vincien-
da
 ,

504 A. CoRN. Celsi Lih.j,

da eft: deinde a latere redla plaga coles in-
cidendus & calculiis eximendus eft tum
, :

cutis remittenda. lic enim fit , ut incifum

colem integra pars cutiscontegat,& urmat
naturaliter profluat.
2 . Calcnlofis qna cnratio adhibeatnr.
Cum velic^ vero, calculiquefafta men-
tio fit ; locus ipfe exigere videtur , ut fub-
jiciam ,
cum aliter ^oo
quaj curatio calculofis ,

fuccurri non poteft , adhibeatur. Ad quam

feftinare,cumprEcepst,nuIIomodocon-
venit.Acneque omni tempore,nequein o-
mni a;ta te, neq; in omni vitio id experien-
dum eft , quod i^\
fed folo vere,in eo corpore,
jam novem annos, nondum quatuordccim
excefl]ti&, fi tantum malifubeft, ut nequc
medicamentis vinci poflit , neque etiam
trahi pofle videatur quo minus interpofi-
,

toalfquo fpatio interimat. non quo nonio

interdum etiam temeraria mcdicina pro-
ficiat fed quo f^epius utique in hoc fallat
;

in quo piura & ^enera & tempora periculi

funt. quE fimul cum ipfa curatione pro-
ponam. if )'

Igitutjubi ultima experiri ftatutum eft,

ante aliquot diebus vidlu corpus praspa-
randum eft ut modicos, ut falubres cibos,
,

vitrainime glutinofosalTumat , ut aquam

bibat. Ambulandiverointerhasc exerci-30'
tatione utatur, quo magis calculus ad
vefica: cervicem defcendat. Quod an inci-
dcrit , digith quoquc , ficut in curationc
docebo.
 tap,26. Medicina. yof
docebo, demiffis cognofcitur. Ubi ejiis rei
fides efl, pridie is puer in jejunio concinen-
dus eH y Si. tum loco calido curatio adhi-
5 benda qu^e lioc modo ordinatur.
:

Homo praevalens & peritus in fedili alto

, fupinumque eum 3c averfum , fu-
confidit
pergenuaruacoxisejus collocatis, com
prehenditj-reduftifque cjus cruribus,ipfuni
loquoque jubet, manibus ad fuos poplitcs
datis, eos, quam maxime poffit, attraherej
iimulque ipfe lic eos continet. Quod li ro-
buftius corpus ejus efl, qui curatur, duobus
fedilibus jundis, duo valentes infidunt:
l5quorum& interioracrura inter fe
fedilia
deligantur,ne diduci pofHnt. Tum is fuper
duorum genua eodem modo collocatury
atque alter, prout confedit , finif^rum crus
dextrum, fimulque ipfe poplites
ejus, alter
lofuos attrahit. Sive autem unus , iive duo
continent , fuper humeros ejus fuis pefto-
ribus incumbunt. Ex quibus evenit, ut in-
teriliafinus fuper pubem fine ullis rugis
fit extentus , & in anguflum compulfa ve-

l^fica, facilius calculus capi poliit. Praster

hasc , etiamnum a lateribus duo valentes
objiciuntur,qui circumftantes , labare ve!

unum veIduos,qui puerum continent,non

linunt.
o Medicus deinde, diligenter unguibus
manus duos digitos,
circumcifis, finiflrx
indicem & medium , leniter prius un<Sos
oleo, fimul in anum ejus demittit^ dextr^-
1'.
1 Y . que

L __
^o^ A. CoR.iii. Gelsi Lib.j,
que digitos fuper imum abdomen ieniter
imponit; ne,fi utrinque digiti circa calcu-
|um vehementer concurrerint , velicam
ia:dat. Neque vero feftinanter in hac re, ut ^
in plerifque, agendum eflj fed ita ,utquara
maximeidtutofiat. nam lasfavefica ner-
vorum diftentiones cum periculo mortis
cxcitat. Ac primum circa cervicem quseri-
turcalculus. ubirepertus, minorenego-io)
cio expellitur. Et ideo dixi , ne curandum
^uidem , nifi cum hoc indiciis fuis cogni-
tum efl. Si vero aut ibi non fuit, aut recef-
iit retro,digiti ad ultimam veficam dantur;
paulatimque dextra quoque manus ejus ul- if J
tra tranflata fubfequitur.
Atque,ubi repertus cft calculus ( qui ne-
manus incidat^ eo curiofius de-
cefTe efl in
ducitur, quo minor I^eviorque ei^^ ne efFu-
fiat^idefl, nefaepius agitanda veficafit.to
rgo ultra calculum dextra femper ma-
nus ei fe opponit ; finiflra eum compellit
deorfumdigitis,donec adcervicem perve-
uitur, In quam , fi oblongus efl , fic cora-
pellendus efl, ut ne pronus exeat: fi planuSjif
iic, ut tranfverfus fit : fi quadratus, ut duo-
Bus angulis fedeat : fi altera parte plenior,
iic, ut prius ea , qua tenuior fit, evadat. In
rotundo nihil interefTe , ex ipfa figura pa-
tet; nifi,fi la:vior alteraparte efi, m ea an-^a :

tecedat.
Cum jam eo venit , ut fuper vefic^ cer-
-
yiccni fit , ut juxta anum incidi cutis phga
lunata
 Cap, i6, Medicina. f07
lunata ufque ad cervicem vefic^ deber,
cornibus adcoxasfpedlantibus paululum:
deinde ea parte,qua flridior ima plaga eft,
5 etiamnum fub cute altera tranfveria pla-
,

ga facienda eft , , do-

qua cervix aperiatur
nec urinsB iter pateat {ic , ut plaga paulo
major, quam calculus iit. Nam qui metu ,

( quam
fiftul^e illo loco g^pvee^os Grasci
10 vocant) parum patefaciunt , cum majorc
periculo eodem revolvuntur : quia calcu-
lus iter, cum vi promitur, facit , ni:S acci-
pit.idqueetiam pcrniciofiuseft, fi figura
quoque calculi, velafpritudo aliquid eo
Ijcontulit. Ex quo & fanguinis profufio , &
diftentio nervorumfieri poteft. quae fi quis
evafit , multo tamen patentiorem fiftulam
habiturus eft rupta cervice , quam habuif-
fet, incifa.
10 Cum via patefaita eft , in confpedlum
Calculusvenit incujus corpore multum
:

difcrimen eft. Ideo, fi exiguus eft , digitis

ab altera parte propelli , ab altera protrahi
poteft. Simajor, injiciendus a fuperiorc
^-Jeiparteuncuseft, ejusrei caufafaAus. Is
eft ad extremum tenuis , in femicirculi
fpeciem retufss latitudinis ; ab interiori
parte leuis,qua corpori jungiturj ab inte-
riori afper , qua calculum attingit. Ifquc
lolongior potius efle debet: nam brevior ex-
trahendi vim non habet. Ubi injeiftus eft,

in utrumque latus inclinandus eft,ut appa-

rcatcakulus;&tcneaturi quia, fiappre-
y i hea-
 f

5oS A. CoRN. Ceisi Lih.y,

henfus eft , ille fimul inclinatur. Idque eo
iiomine opus eft , ne , cum adduci uncus
cceperit, calculus intus eiFugiat , hic in
oram vulneris incidat , eamque convulne- f
ret. In qua re , quod periculuin effet , jam
fupra propofui.
Ubi fatis teneri calcuJum patet , eodem
pene momentotriplexmotus adhibendus
cft in utrumque latus j deinde extra , lic ^o
:

tamen, ut leniter id fiat paululumque pri-

,

mo calculus attrahatur : quo fado, attol-

lendus uncus extremus eft , uti intus magis
maneat, faciliufque illum producat. Quod
lialiquandoa fuperiore partecakuIuspa-^S
rum commode comprehenditur , d latere
erit apprehendendus. Hxc eft fimpliciffi-
macuratio.
Sedvarietas rerumquafdam etiamnum
animadverfiones defiderat. Sunt enim qui- 20
damnonafperi tantummodo, {^6. fpinofi
quoque calculi qui per fe quidem
,
delapfl
in cervicem, fine ullo periculo eximuntur.
In vefica vero non tuto vel
, hi conquirun-
tur, vel attrahuntur : quoniam , ubi illam ^
convulnerarunt , ex diftentione nervorum
mortem maturant multoque magis , fi
;

ipina aliqua veficas inhazret , eamque, cum

deduceretur , duplicavit. CoUigitur au-
tem eo,quod difficilius urina redditur , in 3^
cervice calculum efTe eo, quodcruenta
;

diftillat, illum effefpinofum maximeque :

id fub digitis quoque experiendum eft, ne-

quc
 Cap.26. Medicina, ^o^
que^adhibenda maniis , nifi id conliftit. AC
tumquoqueleniterintus digiti objicien-
di, ne violenter promovendo convulne-
5 rent tum incidendum. Multi hic quoquc
:

fcalpello uiifunt. Meges (quoniam is in-

firmior poteftque in aliqua prominen-
eft ,

tia incidere,incifoque fuper illam corporc,

quacavum fubeft, non fecare, fedrelin-
10 quere quod iterum incidi necefTe fit ) fer-
,

ramentum fecit reftum in fumma partc ,

labrofum, in ima femicirculatura aciitum-

que. Id receptuminterduosdigitosjindi-
cem ac medium, fuper pollice impofito lic
15 deprimebat, ut fimul cum carne, li quid ex
calculo prominebat , incideret; Quo cori-
fequebatUTj ut femel quantum fatis eflet,
,

aperiret. Quocunque autem modocervix

eapartefe<flaeft,leniterextrahi,quodafpe-
10 rum eft , debet ; nulla , propterfeftinatio-
nera, viadmota.
3 . Signa calcHlorum, -vel drenaformn ,

vel moUinm.
At calculus arenolus, & ante manifeftus
i^ eftj quoniam urina, qu^e redditur arenofa ,

eftr 8c in ipfa curatione ^ quoniam inter

fubjedtosdigitos nequeasque, fed leniter
renititur,& infuper dilabitur.Item molles
calculos, & expluribus minutifque , fed
J3ointerfeparumadftri<5lis,compo{itosindi-
cat urina fecum trahens quafdam quafi
,

fquamulas. Hos omneis,Ieniter permuta-

cis fubinde digitorum vicibus , fic oportet

Y g abdu-
 5

j-io A. CoRN. Celsi Lih.7.

abducere, ne veGcam Isedant , neveintus
aliqus diffipat^ reliquis maneant, qux
poftmodum curationi difficultatem fa-
ciant. Quicquid autem ex his in confpe- 5
ftum venit , vel digitis , vel unco eximen-
dumeft.
At, fi plures calculi funt, finguli protra-
Hdebentj {ic tamen, ut,fiquis exiguusfu-
pererit, potius relinquatur. Siquideminio
vefica difficulter invenitur ; inventufque
celeriterefFugit. Ita longa inquifitione ve-
lica lasditur, excitatque inflammationes
mortiferasj adeo ut quidam non fed:i,cum
diu fiuflraque per digitos vefica efTet agi-
1
tata, decefTerint. Quibus accedit etiam,
quod exiguus calculus , ad plagam mina.
poflea promovente, excidit.
Si quando autem is major non videtur,
nifi rupta cervice, extrahi pofle, findenduszo
cfl.cujusrepertor Ammonins,qui ob id^<-
^rofit^ cognominatus eft. Id hoc modo
fit. Uncusinjiciturcalculo fic, ut facile

eum conclufum quoque teneat , ne is retro

revolvatur: tum ferramentum adhibeturay
craffitudinisrnodicx, prima partetenui,
fed retufa,quod admotum caIcuIoj& ex al-
tera parte i6lum,findat; magna cura habi-
ta, neautadipfam veficam ferramentum
perveniat , aut calculi fradura ne quid in- 3 o
cidat.
4. De Calcnlis foentinamm.
Hx yerpcurationes infoeminis quoquc
fimi-
 Cdp. 16. Medicina. fll
iimiles funt de quibus parum proprie ta-
j ,

men quxdam dicenda lunt. Siquidem in

his,ubi parvulus calculus eft, fcalpellus fu-
5pervacuus eft^ quia is urinain cervicem
compellitur.qus& brevior,quam in mari-
bus,& laxior eft.Ergo& perfejaspe excidit>
&, ii in urinsE itinere , quod eft anguftius,
inh^ret,eodem tamenunco iineullanoxa
1 educitur. At in majoribus calculis nccella-
ria eadem curatio cft. Sed virgini fubjici
digiti tanquam mafculo, mulieri per natu-
debent.Tum,virgini quidem,fub
ralia ejus
ima mulicrivero, inter
finifteriore ora^;
1 f urin^ iter & os pubis , incidcndum eft fic,
m utroque loco plaga tranfverfa fit. neque
terreri convenit , fiplus ex rauliebri cor-
porefanguinis profluit.
S . ^a ctnatio calculo evulfo habendajtt.
10 Calculo evulfo li valens corpus eft, ne-
,

que magnopere vexatum finere oportet ,

fanguinem fluere, quo minor inflaminatio

oriatur. Atque, ingredi quoque eum pau-
lulum, non alienum eft, ut cxcidat , fi quid
ijintus concreti fanguinis manfit. Quodfi
per fe non deftitit, rurfus, ne vis omnis in-
tef eat, fupprimi debet.
Idque protinus, in
imbecillioribusabipfacurationefacien-
,

dumeft. Siquidem, utdiftentionencrvo-

jorumpcriclitaturaliquis, dum vefiea cjuf
agitatur fic alter metus excipit
j remotis ,

medicaminibus, ne tantum fanguinis pro-

fluat, ut occidat. Quod ne incidat, defide-

Y 4 rc
511 A. Corn.Celsi Lih. 7.
re is^debet in acre acctum , cui aliquantum
falis iit adjedum. fub q*o & fanguis fere
conquiefcit, & adftringitur veiica, ideoquc
minus inflammatur. Qiiod iiparum profi- 5
cit, agglutinanda cucurbitula eft, & in ge-
nibus, & coxis, & fupcr pubem.
Ubijamfatisvel evocatus eft fanguis,
Tcl prohibitus , refupinus collocandus eft

iic, ut caput humile &t,coxx paululum ex- 10

citentur ac fuper vulnus imponendum eft
:

duplex aut triplex linteolum , aceto ma-

dens. Deinde, interpofitis duabus horis, ia
iolium is aquas calid^ refupinus demitten-
ficut a genibus ad umbilicum aqua 15
<ius eft
ieneat,cEtera veftimentis circumdata iint;
irsanibus tantummodo pedibufque nuda-
tis , ut & minus digeratur & , ibi diutius
nianeat. Exquofudor multus oriri iblet.r
<]uifpongia fiibinde in facie detergendusio
cft. Finifque ejus fomenti eft , donec infir-
jiiandooftendat. Tum multo isoleoper-
ungendus 5 inducendufquc hapfijs lanx
mollis, tepido oleo repletus, qui pubem &
coxas, & inguma, & plagam ipfam, conte- zf
^am eodem ante fe linteolo, protegat ; if-
quefubindeoleojtepidomadefacienduseft;
ut neque frigus ad veficam admittat,& ner-
vos leniter moUiat. Quidara cataplafmatis
calcfacicntibus utuntur. Ea plus pondere30
nocent atque veficam urgendo vulnus ir-
,

litant , quam calore proficiunt. Ergo ne

vinculum quidem ullum ncceflarium eft.

Pro-
 ta^. 2,6. M
E D I c I N A. 515
Proximo die, fi rpiritiis difficilius reddi
tur, fi urina non exit , fi locus circa pubem
mature intumuit , fcire licet , in veiica fan-
fguinem concretum remanlilTe. Igitur, de-
mi/fis eodem mododigitis, leniterpertra-
^anda veiica eft,& difcutienda, fi quacoie-
runt ; quo fit , ut per vulnus pofleaproce-
dant. Non aiienum etiam eft , oriculari^
10 clyflere acetum nitro mixtum per plagam
in veficamcompellere.namficquoquedif-
cutiuntur, liquacruentacoierunt. Eaqua
facere etiam primo die convenit fi time- ,

raus , ne quid intus fit maximeque , ubi

:

l^ambulandoid elicere imbccillitas prohw-

buit. C^tera eadem facienda fimt ut de- :

niittatur in folium , ut eodem modopan-

niculus, eodem lanafuperinjiciatur.
Sed neque f^epe , neque tamdiu inaqua
10 calida puer habendus, quam adolefcens efl;
infirmus , quam valensj kvi, quamgra-
viore inflammatione adfe<flus;is,cujus cor-
pus diperitur,quam is,cujus adflridum efl,
Inter hxc vero , fi fomnus efl & aequalis ,

\^-^ & madens lingua, & fitis modica,

fpiritus,
! & venterimusfedet & mediocris efl cum
,

febre modica dolor, fcire licet ,

redle pro-
I
j
cederecurationem.
i At in his infiammatio fere quinto vel
jofeptimo die finitur: qua levata , lolium fu-
pervacuum eft. fupini tantummodo vulnus
aqua calida fovendum efl, ut, fi quid urina:
f odit; abluatur, Imponenda autemmedi-
,y j camcn-
514 -^* Con.N. Celsi Lih. 7.

camenta funt pus moventiaj &, fipurgan-

dum ulcus videbitur, melle liniendum. Id,
ii rodet, rofa temperabitur. Huic curatio-
ni aptifllmum videtur csvia^a^fi^Kif^ em-f
plaftrum. nam &
fevum habet ad pus mo-
vendum,& melad ulcus repurgandum;.me-
dullam etiam, maximeque vitulinami qua;
in id, nefiftularelinquatur, praecipuepro-
ficit.Linamenta vero tum fuper ulcus non lo
funt neceflaria^fuper medicamentum,adid
continendum, rede imponuntur. At ubi ,

ulcus purgatum eft, puro linamentb ad ci-

atricem perducendum eft.
Quibus temporibus tamen,fi felix cura- 15
tio nonfuit , varia circapericula oriuntur.
Qu3 prxfagire protinus licet continua , jfi

Tigiliaeft, fifpiritusdifficultas , filingua

arida eft , fi fitis vehemens , fi venter imus
tumet, fi vulnus hiat, fi tranfiliens urina idio
nonrodit, fifimiliter ante tertiumdiem
quasdam lividaexcidunt fi isautnihilaut ,

tarde refpondet , fi vehementes dolores

funt, fipoftdiemquintum magnasfebres
urgent , & fal^idium cibi permanet fi cu- 2;^ ,

bare in ventrem jucundius eft. Nihil ta-

menpejuseft diftentione nervorum, &,
ante nonum diem , vomitu bilis. Sed cum
inflammationis fit metus , fuccurri abfti-
nentia, modicis & tempeftivis cibis i inter^o
hsec, fomentis, & quibus fuprafcripfimus^
portet,

C A >
 Cap. %7' M E D I c I N Ar fif
C A p. X X V r r.

Ve Cancro, qui excifa vefica nafcitur.

5 TJ Rox I Mus cancri metus eft. Is cogriof^

J~ cizm, Ii,& per vulnusj& peripfum co-
lem fluit fanies mali odoris , cumque
,

ea qusedam a concreto fanguine non ab-

horrentia , tenuefque carunculae lanulis li-
lomiles. prxter hasc , fi orasvulneris aridas-
funt , li dolent inguina fi febris non deii- ,

nit, eaque in nodem augetur, fi inordinati

horrores accedunt. Conliderandum autem
eft, in G[uam partem cancer is tendat. Si ad
1 5 colem, indurefcit is locus, & rubet , & ta-
<^udoIorem excitat refticuHque intuniefl. ,

cunt ipfam veficam, ani dolorfequi-

; li in
tur, coxx tumefcunt non facile crura ex- ,

tendipoflunt: at , fiin alterutrum latus,,

ao oculis id expolitum efl , parefque utrinque
cafHem notas, fed minores,habet.
Primumautem adrem pertinet corpus
refte jacere , ut fiiperior pars femper ea fit,,
in quam vitium fertur. Ita , fi ad Golem it^
125 fupinus is collocari debet: fiad veficam,in,'
ventrem: fiinlatus,inid,quodintegrius^
efl:. Deinde, ubi ventun\fueritadcuratio-

nem homo in aquam demittetur , in qu3

,

marrubium decodum fit, aut cuprefTIis,

^oautmyrtus; idemquehumor clyflerc in-
tusadigetur: tum fuperponeturlenticula
um malicorio mixtaj quas utraque ex vi-
ao dcoSa fint j vel rubus , aut oleae foHa^

Y ^ eodenx
5HJ A. C o R N. C E L s I Lib. 7.
codem modo decola ; aliave medicamen-
ta, qnx ad cohibendos purgandofque can-
cros propofuimus. ex quibus , fi qua ernnt
arida,per fcriptorium calamum infpira-f
buntiir.
Ubiftarecoeperitcancerj mulfo ulcu--
cluetur.vitabiturque eo tempore ceratum,-
quodj adrecipiendumidmalum , corpus
cmollit. potius plumbum elotum cum vi- lo
no inungetur fuper ^juas idem linteolo
:

illitum imponetur. Sub quibus perveniri

ad fanitatem poteft : cum co tamen , quod
non ignoremus , orto cancro fa^pe afficf
flomachum,cui cum velicaquoddam con-
1^
fbrtium efl : exque o fieri ut neque reti-
,

neaturcibus, neque, fiquis retentus eft,

concoquatur , nequecorpusalatur ideo- :

que ne vulnus quidem autpurgari aut ali ,

.poffit. qUB neceflario mortem maturant. 2,0

Sed ut his fuccurri nullo modo poteft;
c aprimotamendietenenda ratio cura-
tionis eft. In qua qusedam obfervatio , ad
cibum quoque potionemque pertinens,
neccflaria eft. Nam
cibus inter principia, if
Jion uifi humidus dari dcbetrubi ulcus pur-
gatum eft , ex media materia. olera fal- &
AriientafempcralieHaafunt, Potione opus
eft , non immodica. Nam , fi parum bibi-
tur accenditur vulnus ,& vigilia urget, &30
,

vis corporis minuitur: fi plus sequo aflumi-

tur, fubinde vefica impletur , coque irrita-
T,NQn nifi aquani autcra bibendam efTc,
xnaotv
 Cap. 17. M E D I c I N A. 517
manifeftius eft > <juam ut fubinde dicen-
dum fit.
Soietverofub ejufmodi vidlu evenire,
5 ut alvus non reddatur. Hsec aqua ducenda
eft, in qua vel fcenum graecum , vel malva

decoifta iit. Idem humor rofa mixtus in

ipfum vulnus oriculario clyftere agendus,

ubi id rodit urina neque purgari patitur.
,

10 Fere vero primo per vulnus exit h*ec:dein-

de, eo fanefcente dividitur, & pars per
,

colem defcendere incipit , donec ex toto

plaga claudatur. Quod interdum tertio
menfe , interdum non ante fextum non- ,

1 5 nunquam exadto quoque anno fit.

Neque defperari debet folida glutinatio

vulneris , ubi aut vehementer rupta
nifi
cervix eft,aut ex cancro multa; magn^equc
carunculae , fimulque nervofa aliqua exci-
aoderunt. Sed, ut vel nulla ibi fiftula, vel exi-
gua admodum relinquatur, fumma cura
providendum eft. Ergo, cum jam ad cica-
tricem vulnus tendit, extentis jacere femi-
nibus & cruribus oportet ; niii tamen mol-
z^hs arenoftve calculifuerunt fub his enim :

tardius vefica purgatur. ideoque diutius

plagam patere necefiarium eft & tum de- :

mum ubi jam nihil tale extra fer tur , ad

,

cicatricem perduci.
30 Quodfi, antequam vefica purgata eft,
ora fe glutinarunt , dolorque & inflamma-
tio redierunt v ulnus digitis vel a verfo fpc-
,

ciUq diduccndum eft i ut torquentibus

cxiius
ji8 ACoRN. Celsi. Lih.j,
cxitusdetur. HifqueeiFufis, cum diutius
pura urina defcendit , tum demum , qu^
cicatriceminducantjimponendafunt ex- ,

tendendique, ut fupra docui pedes , quam 5 ,

maxime junfti.
Quod li fiftul^ metus ex his caufis,quas
propofui, fubelTevidebitur , quo facilius
claudatur ea , vel certe coanguftetur , in
anum quoque danda plumbea fiftula eftjio
cxtentifque cruribus femina talique inter
fe deliganda funt, donec, qualis futura efl,
cicatrixt.

C A F. X X V I I I.

Si naturalia foeminaYHm non admittunt

concuhitum , quomodo curari
conveniat,
commune efTe maribuj
ET& hoc quidem
foeminis potefl. Proprie vero quse- zo
dam ad fceminas pertinent ut in pri- :

mis quod earum naturalianonnunquam,

,

interfe glutinatis oris, concubitum non

admittunt. Idqueinterdum evenit proti-
nusinutero matris interdum exuIcera-Zf
:

tione in his partibus fatta , & per malam

curationemhisorisfanefcendo jun<5lis. Si
ex utero efl , membrana ori vulvas oppofi-
ta efl: fi exulcere, caroid replevit.
Oportetautem membranam duabusli-30
neis, inter fe tranfverfis , incidere ad fimi-
litudinem X, magna cura habita,ne
literas
unax iter violetur deiiide undique eam
:

_ . mem-
 Ca^.19. Medicina. ^i^ j!

membranam excidere. Atjii caro increvitj

'

necefTarium eft reda linea patefacere: tum

ab ora vel vulfella vel hamo apprehenfam,
5tanquara habenulam , excidere & intus :

implicitumin longitudinem linamentum

( A^jftviVxo Grasci vocant ) in aceto tin-
d:um demittere, fupraque fuccidam lanam
aceto madentem deligare: tcrtio die folve-
lOre , & vulnus , ficut alia vulnera, curare.
Cumquejamad fanitatem tendet , plum-
beam fiftulam medicamento cicatricem
inducente iilinere , eamque intus dare fu- :

praqueidem medicamentum injicere,do-

^ 5 ncc ad cieatricem plaga perveniat.

C A P. XXIX.
Quaratione Tartu4emortHU4
ex Ktero excutiatur.

20 TT Tbi concepit autem aliqua, fi jam

IJ prope maturus partus intus emor- ji

tuuseft, neque excidere perfe po-

|
teft, adhibenda curatio eft. Qux numerari
inter difficillimas poteft . nam 3c fummam
i^prudentiam moderationemque defiderat,
& maximum periculum afiert. Sed ante
omnia vulvas natura mirabilis , cum in
multis aliis, tuminhacre quoque facile
eognofcitur.
Q Oportet autem ante omnia refupinam
mulierem tranfverfo lefto fic collocare, ut
leminibus ejus ipfius ilia comprimantur.
^uo 6.1 , ui di ioaiis vcnter in confpe^tis
medici
5io A. CoRN. Celsi Lih, 7.'

medici fit, &: infans ad os v ul va compella-

tur;quas,emortuo partu, idcomprimit ; ex
intervallo vero paululum dehifcit.Hac oc-
cafione ufus medicus , undla: manus indi-
^
cem digitum primumdebet ]nferere,atque
ibicontinere, donec iterum os adaperia-
tur rurfiifque alterum digitum demittere
,

debebit,& per eafdem occaliones alios,do-

nec tota effe intus manus pofllt. Adcujusio
rei facilitatem multum confert & magni-
tudo vulvaj, & vis nervorum ejus & cor-
,

poris totius habitus,& mentisetiam robur:

cumpr^fertimintus nonnunquam etiam
du^emanusdaridebeant. ij
Pertinet etiam ad rem , quam calidiffi-
mum efTe imum ventrem, & extrema cor-
poris; nequeduminflammationem acce-
piflc , fed recenti re protinus adhiberi me-
dicinam. Nam , fi corpus jam intumuit, 10
neque demitti manus , neque educi infans,
nifi aegerrime potefl i iequiturque f^epe
cum vomitu , & cum tremore , mortifera
nervorum dillentio. Verum intus emor-
tuocorporimanus injeda protinus habi-if
lum ejusfentit. namaut incaput , autia
pedes converfum dk , aut in tranfverfum
jacet : ferc ramen fic , ut vel manus ejus,
vel pes in propinquo fit.

Medici vero propofitum efl,ut infantem 3 o

manu dirigat vel in caput , vel etiam in pe-
dcs,fi forte aliter compofitus eft. Ac, fi ni-
hiialiud cft, maaus vdpes apprehenfus,
corpus
 Ca^. 29. Medicina. 5ir
corpus re^tius reddit.nam manus in caput,
pes in pedes eum convertet. Tum, ii caput
proximum eft, demitti debet iincus , undi-
f que Ixvis, acuminis brevis , qui vel oculo,
vel auri, vel ori, interdum etiam fronti re-
fte injicitur : deinde attraftus infantem
educit.Neque tamen quolibet is tempo-
nam, li compreilo vulvac
re extrahi debet.
10 ore id tentatum eft, non emittente eo in- ,

fans abrumpitur & unci acumen in ipfum

,

os vulvs delabiturj fequiturque nervorum

diftentio, & ingens periculum mortis. Igi-
tur, comprefTa vuIva,conquiefcere 5 hian-
1 5 te, leniter trahere oportet; & per has occa-
eum educere. Trahere au-
liones paulatim
tem dextra manus uncum iiniftra intus ; ,

poiita, infantem ipfum , fimulque dirigerc

eumdebet.
ao Solet etiam evenire , ut is infans humo-
re diftendaturexque eo profluat foedi o-
;

dorisfanies. Qiiod fi tale efl, indice digito

corpus iliudforandum eft , ut , efFufo hu-
more, extenuetur tum id leniter per ipfas
:

^5 manusrecipiendum eft. nam uncus inje-

<5ius putri corpufculo facile elabitur. ia
quo quid periculi iit, fupra pofitum.
Sed in pedes quoque converfus infans
non difliculter extrahitur. namque his ap-
iopreheniisper ipfas manus commode edu-
citur.
Si vero tranfverfus efl , neque dirigi po-
tuit| uncusalxinjiciendus, paulatimque
attra-
 .

yit A. CoRN. CELsr Lih,'/,

attrahendus eft, Sub quo fere cervix repli-

catur , retroque caput ad reliquum corpu^
fpedat.Remedio eft, cervix prascifa j ut fe-
paratim utraque pars auferatur.Id unco fit, 5
quijpriori iimilis,in interiore tantum parte
pertotamaciemexacuitur. Tum idagen-
Gum eft, UE ante caput, deinde reliquapars
auferatur: quia fere, majore parte extrafta,
caput in vacuam vulvam prolabitur , ex- tii
trahique fine fummo periculo non poteft.
Si tamen id incidit , fuper ventrem mu-
lieris duplici panniculo injecflo, valens ho-
mo , non imperitus, a finiftro latere ejus
debetaftiftere,&fuper imum ventrem ejuslf f
duas manus imponere , alteraque alteram
premere.quo fit,ut illud caput ad os vulvae
compeilatur;; idque tum eadem ratione,
quze fupra pofita eft, unco extrahi poftlt.
'
At,fi pes alter juxta repertus eft,alter re- ^-a
tro cum corpore eft , quicquid prolapfum
cft, paulatim abfcindendum eft. Et, fi clu-

nes os vulva: urgere cosperunt , iteriim re-

tro repellenda: funt, conquifitufque pes
ejus adducendus. Aliasque etiamnum diffi- ^ ^

cultatesfaciunt ,ut , quifolidusnon exit,

concifus eximi debeat
Quoties autem infans protraftus eft,tra-
dendus miniftro eft. Is eum fupinis mani-
busfiiftinere,medicus deinde finiftra manu 3<^
lenitertrahereumbilicumdebetita, neab-
rumpat, dextraque eum fequi ufijuead eas,
quas Secundas vocant , quod velamentum
infan-

i
 Cap. ^o, Medicina. $i$
infantis intiis fuit : hifqiie ultiniis appre-
membranulafque omues
henfis, venulas
cadem ratione manu diducere a vulva , to-
Jtumque illud extrahere Sc, liquid intus ,

praeterea concreti fanguinis remanet.Tum

compredis in unum feminibus, illa in con-
clavi collocanda eft , modicum calorem^
fineullo perflatu , habente. Super imum
iiOventremejusimponenda lana fuccida , in
aceto&rofatindla. Reliqua curatio talis
cfTe debet, qualis in inflammationibus , &
in his vulneribus , quas in nervofis locis
funt, adhibetur.
\%5
'

C A P. - X X X.

De ^ni vitiis.
ANiquoque vitia, ubi medicamcntis
non vincuntur, manus auxilium defi-
to derant. Ergo,fi qua fiiTa in eo vetufla-
te jamque callum habenr,
induruerunt ,

commodiiiimum efl ducere alvum tum , ;

fpongiamcalidamadmovere ut relaxen- ,

tur illa , & foras prodeant : ubi in confpe-

, Vjr (5lu funt, fcalpello fingula excidere , & ul-
cera renovare deinde imponere linamen-
j

tum molle , & fuper linteolum illitum

melle 5 locumque eum moUi lana implere,
& ita vincire: altero die,deincepfque ca^te-
o ris lenibus medicamentis utij quas ad re-
,

ccntia eadem vitia neceflaria efre,alias pro-

pofui: utique per primos dies forbitionibus
cum fuflinere , paulatim deinde cibis adjj-
cere
514 A. CoRN. Celsi Lib. 7.
1 (

ccre aUqnid, generis tamen ejus, quod eo-

4em loco praeceptum eft. Si quando autem
ex inflammatione pus in his oritur,ubi pri-
mum id apparuit, incidendum eftj ne anus 5
ipfe fuppureti Neque tamen ante prope-
randum eft. nam , ficrudum incilum eft,
infiammationi multum accedit, 8c puris a-
Jiquanto amplius concitatur. His<]uoque
^
yulneribus, iifdemque medi-
lenibus cibis,
camentisopuseft.
2. De Cmdylomatis.
Attubercula, quBK9^^^f^ appel-
lantur, ubiinduruerunt hac rationecu- ,

xantur. AIvus ante omnia ducitur. Tum^.f

vulfella tuberculum a|)prehenfum , juxta
radices exciditur.Quod ubi fadum eft, ea-
Hem fequuntiir, qusfuprapoft curationem
adhibenda eifepropofui tantummodo ^
: ) ]

guid increfcitjfquama a?ris coercendum eft. ^^ 1

3. De Hamorrkoidilms.
Ora etiam venarum , fundentia fangui-
nem,fic toIluntur.Ubi fanguini,qui effluit,
fanies adjicitur, alvus acribus ducitur; quo
m2i^\s ora promoveantur.eoque fit,ut om- ij i

nia vafa , quafi capitula confpicua fint.

Tum, fi capitulum exiguum eft, bafimque
tenuem habet^adftringendum lino paulum
fupraeft quam ubi cum ano committitur,
,

imponendaquefpongiaex aqua calidaeft,30

donec id liveat: deinde aut ungue, aut fcal-
pello , fupra nodum id exulcerandum eft.

Quod nifi fadlum eft magni , dolores fub-

fequun-
 Cap.^0, MedicinaJ 525
feqimntur: incerdum etiam urin^ difficul-
tas. Siidmajuseft,&balislatior, hamulo
uno aut altero excipiendum eft, paululum-
^quefupra bafim incidendum neque reJin- :

quendum quicquam ex eo capitulo , neque

quicquam ex ano demendum eft.quod con-
fequituris, quineque nimium , nequepa-
rum hamos ducit. Qua incifum eft , acus
iiodebet immitti , infraque eam lino id capi-
tulum alligari.Si duo triave funt, intimum
quodque primum curandum eft ii plura, :

nonomniaiimul j netempore eodemun-

dique tener^e cicatrices fint.Si fanguis pro-
1: jfluit,excipienduse{lfpongia: deinde Jina-
mentum imponendum ungendafemina,
,

& inguina, & quicquid juxta ulcus eft , ce-

latumque fuperdandum & farina hordea-
,

ceacalidaimplendusisJocuSj & lic deli-

iganduseft. PofteroJieis defidere in aqua
calida debet,eodemque cataplafmate foye-
Ac bis dit, & antecurationem & poft
ri. ,

tzm coxendicesjac femina liquido cerato

,

perungendafunt; tepidoqueisloco conti-

l^nendus. Interpoiitis quinque aut fex Axt-
bus,oricuIariofpecillo iinamenta educen-
I

j da, &, fi capitula limulnon exciderunt,di-

gito promovenda : tum lenibus medica-
mentis, iifdemque , qux alibi pofui, ulccra
ad fanitatem perducenda. Finito vitio,
quemadmodum agendum ellei; , jam alias
fuperiusexpofui,

C A P,
 , 5

|itf A. CoRN. Celsi Lih.j ,

C A P. X X X I,

DeFamibus.

AB his ad
eft.
crura proxinuis tranfitusy
Inqiiibusorti varicesnon diffi-
cili ratione tolluntur. Huc autem
& earum venularumjqu^ in capite nocent;
& eorum varicum, qui in ventre funt cu- ,

rationem quoniam ubique eadem lo;

difluli :

cft. Igitur vena omnis quae noxia eft, ,

aut adufta tabefcit, aut manu exciditur.

Siredlaj fi, quamvis transrerfa tamcn ,

iimplex li modicaeft, melius aduritur. Si

;

curva eft , & velut orbes quofdam im- 1

plicatur , plurefve inter fe involvuntur
utilius excidere eft.
Adurendi ratio hxc eft. Cutis fuperin-
ciditur:tum, patefada vena,tenui & retu-
fo ferramento candente modicepremituri 20 3

vitaturque, ne plag^e ipfius ora; adurantur:

quas reducere hamulis facile eft. Id inter-
politis fere quaternis digitis per totum va-
ricem fit : & tum fuperponitur medica-
mentum, quoaduftafanantur. 2,5,
At exciditur hoc modo. Cute eadem
ratione fuper venam incifa,hamuIo or^e ex-
cipiuntur fcalpelloqueundiqUeacorpore
;

vena diducitur j caveturque , neinterhazc

ipfa li&datur j eique retufus hamulus fubji- 50

citur ; interpolitoque eodem fere fpacio,

quod fupra pofitum eft , in eadem vena
idem fit quas , quo tendat ^ facile hamulo
:

extcnto cognofcitur, Vbi

 Crf/>. $2. MeDICINA. J27
Ubi jam idem, quacunque varices funt,
fadum eft, uno loco adduda per hamulum
vena prseciditur: deinde, qua proximus ha-
Jmus eft, attrahitur & evelliturj ibique rur-
fus abfcinditur. Ac lic undique varicibus
crure liberaro tum plagarum or^e com-
,

mittuntur , & fuper emplaftrum glutinans

injicitur.

f C A P. XXXI I.

De Digitps co^oerentibuff ^ QHYVAtPS.

AT ,

propter
fi digiti vel in utero protinus
communem exulceratio-
, vel

If nem poftea cohasferunt , fcalpello di'

ducuntur:dein feparatiro uterque non pin-
gui emplaftro circumdatur : atque ita per
fe uterque fanefcit.
Si verofuitulcus in digito, pofteaquc
aomale indufta cicatrixcurvum cum red-
didit ; primum malagma tentandum eft :

dein , idnihil prodeft ( quod& in veteri

fi

cicarrice, & , ubi nervi IxCi fijnt , evenire

confuevit^ videreoportet, nervine id vi-

2-f tium , an cutis fit. Si nervi eft attingi noa ,

debet : neque enim fanabile eft. Si cutis ,

tota cicatrix excidenda eft quse fere cal- ,

lofaefficit, ut exrendi digitus non poflit.

Tum reftus ftc ad novam cicatricem per-
^oducenduseft.

C A P.
 ,

^ i8 A. C o R N. CEL5I Lib, 7.

Cap. XXXIII,
T)e Gangnena,

GANGR^NA M inter ungues alaf- y

inguinanafci } &, liquando
quC;, aut
medicamenta vincuntur, membrum
pr^cidi oportere,alio loco mihi didum efl.
Sed id qiiQcpQ cum periculo fummo fit.
nam faspe m
ipro opere , vel profulioneio-
fanguinis vel anini^ defedione moriun-
tur. Verum hic quoque nihil intereft , an
fatistutum prsfidium fit,quod unicum eft.
Igitur inter fanam vitiatamque partem
incidenda fcalpello caro ufque ad os eft lic, i f ;

utnequecontra ipfum articulum id fiar,

&potiusexfana parte aliquid excidatur
quam exa^gra relinquatur Ubiad os ven-
tum eft , reducenda ab eo fana caro. , & cir-
ca os fubfecanda eft , ut ea quoque parte 10
aliquid offis nudetur : dein id ferrula prae-
cidendumeft, quam proxime fanas carni
etiam inhserenti ac tum frons : olfis, quara
ferrula exafperavit , lasvanda eft , fupraquc
inducenda cutis. quse fub ejufinodi cura-2,5
tione laxa efle debet , ut quam maxime
undique os contegat. Quo cutis indufta
non fuerit , id linamentis erit contegen-
dum & fuper id fpongia ex aceto deligan-
,

da. Ca^terapofteaficfacienda, ut in vul-S"

neribus , in quibuspus non inoveri debet,
prseceptum eft.

L I-
 Crf/>. r. Medicina. 519
LIBER OCTAV U S.
C A P. I.

Ve pofitu c^ figura Ofiium totius

humani corporis,

SUPE R.EST ea pars, qua: ad oflk pertinct.

Quasquo facilius accipi poliit^prius
poiitus figurafq; eorii indicabo. Igitur
loCalvariaincipicexintcrioreparteconcava,
extrinfecus gibba , utrinque Isevis, &, qua
cerebri membranam contegit,&,qua cute,
capillum gignente , contegitur. Eaque
fimplex,ab occipitio& temporibus j du-
1 5 plex, ufque in verticem a fronte , eil. Of-
faque ejus, ab exterioribus, dura abinte- ;

rioribus , quibus inter fe connedtuntur,

molliora funt. Interque ea ven^ difcur-
runt , quas his alimentum fubminiftrare,
locredibileeft.
Raro autem calvariafolida fine futuris ,

eftj locis tamen asftuofis facilius invenitur,

Scid caput firmiftimum atque a dolore
,

tutiffimum eft ; ex casceris , quo futuras

aypauciores funt, eocapitisvaletudo com-
modioreft. neque enira certusearumnu-
merus eft , ficut nec locus quidera. Ferc
tamenduas, fuperaures, tempora a fupe-
riore capitis parte difcernunt: tertia, ad la-
jotera per verticem tendens , occipitiuma
fummocapitediducit: quarta, abeodem
vertice per medium caput adfrontem pro-
cedit ; eaque modo fub imo capillo definit,
Z modo
 5Jo A. CoRN. Celsi. Lih.Z.
modo frontem ipfam fecans inter fuperci-
Jiafinitur. Ex his c^eter^ juidem futur^ in
unguem committuntur h^e vero qux fu-
: ,

per aures tranfverfa: funt , totis oris paula- ^

tim extenuantur j atque ita inferiora ofTa
fuperioribus lenitcr inlidunt. CralfilTimum
vero in capite os pofl aurem eflj qua capil-
liis , ut verifimile efl , obidipfum nongi-

gnitur. Super hos quoque mufculos , quiio

tempora contegunt os medium , in exte-
,

riorem partem mclinatum, pofitum efl. At

facies futuram habet maximam. qux a
tempore incipiens, per medios oculos, na-
rcfque tranfverfa pervenit ad alterum tem- 1
f^
jpus. A <5ua breves duse fub interioribus an-
gulis deorfum fpCiftant. Et malas quoque
in fummapartefingulastranfverfas futuras
Babent. Amediifque naribus, aut fupeno'
xum dentium gingivis , per medium pala- lo
lum una proce^it; aliaquc tranfvcrfa idem
palatumiecat, Et futura; quidcm in pluri-
mis hse funt.
Foramina autem, intra caput maxima ,

oculorum funt deinde narium tum quas ly

; ;

inauribus habemus.Ex his, quas oculorum

funt j rcda fimpliciague ad cerebrum ten-
dunt. Narium duo foramina ofTe medio
*difcernuntur. iiquidem haec primum a fu-
perciliis, angulifque oculorum, ofle in-30
choantur ad tcrtiam fere partem dcinde :

sn cartilaginem verfa, quopropius ori dcC-

jKeuduns, eo magis caruncula quoquc mol-
liuntur.

I
 Cap,i. Medicina. 51 1
liuntur. Scd ea foramina, qux a fummisad
intimasnares limplicia funt , ibirurfusin
bina itinera dividuntur aliaque ex his, ad
:

5 fauces pervia , fpiritum & reddunt & acci-

piunt alia ad cerebrum tendunt. In ulti-
;

ma parte in multa & tenuia foramina dilli-

pantur j per quas fenfus odoris nobis datur.
In aurc quoque primo redum & fimplex
loiter procedendo flexuofum fit. Quodjuxt^
cerebrum in multa & tenuia foraminadi-
ducitur, per qusefacultas audiendi eft. Jux-
-ta eaduo parvuli quafifinusfuntj fuperquc
cosfinituros , qu0d tranfverfum a genis
1 5: tcndens , ab inferioribus ofiibus fuftinetur.
Jugale appellari poteft ab eadem fimilitu-
dine, a quaidGrseci ^yyS^s? appellant.
Maxilla vero eftmolleos, eaqueunaeft,
Cujus eadem & media , & etiam ima pars,
20 mentum eft a quo utrinque procedit ad
;

tempora , folaque ea movetur. Nam ma-

Ix cum toto ofTe quod fuperiores dentes
,

cxcipit, immobiles funt, Verum ipfius ma-

xillse partes extremse quafi bicornes funt.

2, j- Alter procefTus , intralatior, vertice ipfb

tenuatur , longiufque procedens fub oflc
jugali fubit , 8c fuper id temporum mufcii-
lis illigatur. Alter brevior & rotundior, 5i
in eo finu, qui juxta foramina auris eft, car*
3 o dinis &
modo fit ; ibique huc illuc fe incli-
nans maxillie facultatem motus prasftat.
Duriores ofle dentes funt : <juorum par
maxillce pars fuperiori olTi maJarum has
,

Z 4 m
 j$2 A. CoRN. Celsi Lih.8,
ret. Ex his quaterni primi, quia fecanr, ro-
a Gr*Ecis nominantur.Hi deinde qua-
fntt^^t

tuor caninis dentibus ex omni parte cin-

guntur. Ultra quos utrinque fere maxilla- f
xes quini fiint , prasterquam in iis , in qui-
bus genuini, qui fero gigni foJent, non in-
creverunt. Ex his primorcs fingulis radi-
cibus, maxillares uti^ue binis; quidam
etiam ternis , quaternifve nituntur. Fere- lo
<3ue longior radix breviorem dentem cdity
redique dentis redla etiam radix, curvi fle-
xa eft Ex ea radice in pucris novus dens
fubit , qui multo f^pius priorem expellit:
interdura tamen fupra infrave eum jfc o- 1 y
i^endit.
Caput autem fpina exciTpit. Ea conftat
cx vertebris quatuor & viginti. Septem in
cervice funt, duodecimadcoftas,reIiquB
quinquefuntproximas coftis. Hx teretes 2,0

brevefque , ab utroquelatere, procellus

duos exigunt: mediasperforatas, quafpins
meduUacerebrocommiffa dcfcendit: late-
ra quoque inter duos proceffus tenuibus
cavis pervia per quas a membrana cerebri 2.5'
,

limiles mcmbranul^ deducuntur Omnef-

que vertebrsE ( exceptis fummis ) a fupe-
xiore parte in ipfis procefiibus parum deli-
dentes finus habent: ab inferiore alios
dcorfum verfusprocefTus exigunt. Summa3
igitur protinus caput fuftinet ,
per duos fi-

nusreceptisexiguiscjus proceilibus. Quo

fit , ut caput dcorfum parvis tuberibus ex-
afpe-
 Cap.i, Medicina. 535
1? afperetur. Seciinda fuperioris parti infcrio-
liinferitur. Qiiod ad circuitum pertinet,
pars fumma anguftiore orbe finitur. itaque
jfuperior fecundae circumdata in latera
* quoquecaputmoveriiinit. Tertia eodcra
modo fecundam excipit. Ex quo a.cilis
cervici mobilitas eft. Ac, ne fuftinere qui-
dem caput poflet , niii utrinquc redti va-
lolentefquenervi collumcontinerent, quos
i&poms Grxci appellant. fiquidem horum
interomnes flexus alter fempcr intentus
ultraprolabi fuperiora non patitur. Jam-
que vertebra teitia tubcrcula, qu^ inferio-
lyriinferantur, excipit. Caeteras proceflibus
deorfum fpedtantibus in inferiores infi-
nuantur, acperfinus, quos utrinqucha-
bent, fuperiores accipiunt , multifquc ner-
&
multa cartilagine contineniur. Ac
vis
lOiic, uno flexu modico in pronum dato , cx-
tcris negociis homo& reftus inliftit , 3c
alioqui ad neceflaria operacurratur.
Ilnfra cervicem verofummacoftacontra
humeros fita eft.Inde feptem inferiorcs uf-
i^quead imum peftus perveniunt hsque, :

primis partibus rotund & lenitcr quafi

capitulatas, vertebrarum tranfverfis pro-
ceflibus, ibi quoque paululum finuatis, in-
hasrent: indelatefcunt , & in extcriorem
30partem recurvatse paulatim in cartilagi-
nem degenerant ; caquc partc rurfus in in-
teriora leniter Rexx committuntur cum
oflfe pefloris.Quod valens ac durum a fau-
. ^ 3 cibus
^'S^ A. C o R N. CE t s I. Lih. S,

eibusincipit, ab utroquelater^lunatum,
& a przecordiis , jam ipfum quoque carti-
iagine mollitum , terminatur. Sub coftis
"vero fiiperioribus cjuinque (quas vi&sts^
Gixci nominant ) breves tenuiorefquejat-
que ipfsquoque paulatim in cartilaginem
verfs, extremis abdominispartibusinhx-
relcunt ; imaque cx his , majore jam parte.
nihil, niii cartilago eft. lO
Rurfiis ,a cerviceduolataoflautrinque
ad fcapulas tendunt noftri fcutula opertai
:

5yKs3-^7Kf Graeci nominant.Ea in fummis

verticibus finuata, abhis triangula , paula-
timque latefcentia ad fpinam tendunt i & i y ,

quo latiora quaque parte funt hoc hebe* ,

tiora. Atqueipfa quoque, in imo cartilagi-

nofa pofteriore parte velut innatant; quo-
,

iiiam,nifi in fujnmo, nulli ofll inha^refcunt.

Ibi vero validis mufculis nervifque conflri- io
^a funt.
At a fumma cofla pauio interius ,

quam ubi ea media efl , os excrefcit , ibi

quidemtenue ,procedens vero, quo pro-
pius Jatofcapularum eo plenius la- 2-5
ofli fit ,
i
tiufque efl paululum in interiora curva-
,

tum. quod protinus akera verticis parte

modiceintumefcens ,fui^inet jugulum. Id
ipfum recurvum ac inter duriilima ofla nu-
merandum, altero capite in eo ,quod pofui, 3^
altero in exiguo finu pectoralis ollls infidie,
paululumque motu brachii movetur , 8c
cum lato ofTe fcapularum , infra caput
ejus,
 Cap. I, Medicina. 5^3^
eJLis, nervis Sc cartikgine conneditur.
Hinc humerus incipit^extremis utrinque
capiribustumicius,mollis, fine medulla,
5 cartiLiginorus.-medius teres, durus,medul-
iofus.-jenitercavus ,inpriorem &iuterio-
rem; gibbus, in pofteriorem & exterioreni
partem.Prior autem pars eft,qux a pedore
eft.-pofteriorjquae ab fcapulis interior,qua2
:

lo ad iatus tendit: exterior,quE ab eo recedir.

quodadomnesarticulospertinere, in ul-
autem humeri
terioribus patebit. Superius
caput rotundius, quam csetera ofla, de qui-
busadhucdixi, verticillatircapularum ofll
i^inferitur^acmajore parte extra id fitum
nervis deiigatur. At inferius duos proceflu&
habet : inter quos,i]uod medium ejfi:,magis
ctiam extremispartibus finuatur.
Qux res fedem brachio pr^ftat. quod
'ioconitat exofTibusduobus. Radius, quem
K^Kiiht Gixci appellant , fuperior brevior-
que, & primo tenuior roi:undo & leniter
,

cavo capite exiguum humeri tuberculum

recipit. quod ibi nervis & cartilagine con-
ijtinetur. Cubitus inferior longiorque & ,

primo plenior , in fummo capite duobus

quafi verticibus extantibus infinura hu-
meri , quem inter duos proceflus ejus eile
propofui , fe inferit. Primo vero duo, radii
3o&brachii, ofla junftapaulatimdirimutur,
rurfufquead manum coeunt , modocrafll-
tudinis mutato. Siquidem ibi radius ple-
nior, cubitus admodum tenuis eft.Dein ra-
Z 4 dius.
 ,

$^6 A. CoRN. Celsi Lih.S,

^ins , in caput cartilaginofum confurgens,
in cervicem ejus inlinuatur. Cubitus ro-
tundus in extremo , parte altera paululum
procedit. Ac, ne fepius dicendum t, illud ^
ignorari non oportet,plurima ofla in carti-
laginemdefinere, nullum articulum non
iic finiri. Neque enim aut moveri poflet
nifi lasviinnitereturjaut cum carnenervif-
^ue con jungi, nifi ea media quadam mate- 1 o
lia committeret.
Inmanu vero priraa palm^E pars ex mul-
tis minutifqueoflibus conftat,c|uorum nu-
merus incertus eft. Sed oblonga omnia , &
rriangula , ftruftura quadana inter fe con- if
neftuntur , cum invicem fuperior alterius
pJanities fir ; eoque fit ex his unius oflis
paululum concavi fpecies. Ve-
in interiora
rum exmanuduo exigui procefliis in finu
jadii conjiciuntur. Tum ex altera parte2
juinque oflaredla, addigitostendentia,
palmaraexplent.Aquibusipfidigitioriun-
tur qui ex ofllbus ternis conftant. om-
:

iiiumqjeadem ratio eft.Interius os in verti-

ce finuatur , recipitque exterioris exiguum 5 2-

tuberculum;nervique eacontinent A qui-

busortiunguesindurefcunt. ideoque non
pfli , fed carni magis radicibus fuisinhae-
rcnt. At fuperiores quidem partes ficor-
dinatae fijnt, -
S^
Ima
vero fpina in coxarum ofle definit^
quod tranfverfum longeq; valentiflimum ,
vulvam , veficam , rcdum inteftinum tue-
tur.
 Cap. I. Medicina. jTj^
tur. Idqiieab exteriore parce gibbum; ad
fpinam refupinatum j i lateribus , id eft ,
,

in ipiis coxis , finus rotundos habet. A qui-

5 bus oritur os , quod peftinem vocant id-'
;

^ue fuper inteftina fub pube tranfverfum,

,

ventrem firmat redius in viris , recurva-

:

tum magis in exterior a in fceminis , nc

partum prohibeat.
I o Inde femina oriuntur. Quorum capita
rotundiora etiam ,quam humerorum funt^
cum illa ex c^teris rotundiffima lint. Infra
vero duos procelfus a priore & a pofterio^
re parte habent. Dein dura , & medullofa ,
I f & ab exteriore parte gibba, rurfus ab infe-
rioribu: cjuOTjue capitibus intumefcunt:fu-
periora in (inus cox^e , iicut humeri in ea
oiTa cpx fcapularum funt , conjiciuntur ;
,

tum infra introrfus ieviter tendunt ,qua

lOa^qualiusfuperioramembrafuftineant.At-
que in eo inferiora quoque capita media
ftnuantur, quo facilius excipi acruribus
po/fint.Qi^iSE commifliira ofte parvo, mol-
li , cartilaginofo tegitur. patellam vocarit.

i5 Hxc fuper innatans,nec ulli ofli inhasrens,

fed carne 8i nervij deligata , pauloque ma-
gis ad femoris os tendens , inter omnes
crurum flexus jundturam tuetur.
Ipfum autem crus eft ex oilibus duobus,
3 oEtenim per omnia femur humero, crus ve-
ro brachio fimile eftradeo ut habitus quoqj
& decor alterius ex altero cognofcatur.
quod aboffibusincipiens, etiamincarnc
Z 5 refpoa*
55=8 A C o R N. C E L s I. Lih.B,

refpondet. Verum alterum os ab exteriorc

parte fura: pofitum eftrquod ipfum quoque
lura rede nominatur. Id breviusjfupraque
tenuiusj ad ipfos talos intumefcit. Alterum S
apriore parte poiitum , cui tibi^e nomea
cft , longius & in fuperiore parte plenius ,

folum cum femoris inferiore capite com-

mittiturjiiciit cum humero cubitus.Atque
eaquoque offa infrafupraque conjundta i
, ,

media , ut in brachio dehifcunt. ,

Excipitur autem crus infra oiTe ex tranf-

verfo talorumj idque ipfum fuper os calcis
iitum eit.quod quadam parte iinuatur,qua- i

(dam exccifus habet, & procedentia ex talo 1% A

recipit , ut iniinumejus inferitur. Idque .

1

fine medulla durum,magifque in poi^erio-

lem partem projedum , teretem ibifigu-
lam repraefentat. Caetera oiTa pcdis ad eo-
rum, quas in manu funt, iimilitudinem in- lO, >

ilruda funt.Plant^epalmis, digitidigitis,

ungues unguibus refpondent.
C A I. I 1.

Ojja vitiata ^ zonn^ta quihu^ fgnis 2j

cognofcantnr , c^ qua yatione
curentur,

OM N E autem os, ubiinjuria acceiUt,

aut vitiatur,aut finditur,aut fran-
gitur,aut foratur, autcolliditur,aut30
de loco movetur. Id,quod vitiatumeil,
primo fere pingue fit ; deinde ve! nigrum ,
yel cariofum. qu95, fupernatis gravibus uU
Ceri*
 ,

Cap. 2. M E D I C I N A. f |>
ceribus , hifcjue vel longa vetu-
aiit fiftulis

ftate,vel etiamcancro occupatis,eveniuiit.

Oportet autem ante omnia os nudare ul- ,

5 cere excifo, &, li latius eft ejus vitium, qul

ulcus fuit carnem fubfecare , donec undi-
,

queos integrum patefiat ; tum id, quod

pingue eft,femel iterumve fitis eft admoto
ferramento adurere ut ex eo fquama fece-
,

lodatiaut radere , donec jam aliquid cruoris

oftendatur,qu^integri oflisnotaeft. nam
necefle eft aridum fit id,quod vitiatum eft.
Idem in cartilagine quoque lasfafaciendum
eft. fiquidem ea quoque fcalpello radenda

l^eft, donec integrumidfit ,(]uod relinqui-

tur.Deinde , five os five cartilago rafa eft
nitro bene rrito refpergendum eft. Neque
aliafaciendafunt, ubi caries, nigritiefve in
fummo ofTe eft, fiquidem id vel paulo diu->
20 tius eodem ferramento adurendum,vel ra-
dendum eft, Qiii radit hxc , auda6ter im-
primere ferramentum debet,ur 3c agat ali-
qiiid , & maturius definat. Finis eft , cum
vel ad album os , vel ad folidum ventum
a^eft. Albo finiriexnigritievitium ,foIidi-
tate quadam ex carie manifeftum eft. Ac-
,

cedere etiam cruoris aliquid integro,fiipra

didum eft. Si quando autem altius defcen-
derit utrumlibet , dubium eft.

30 In carie quidem expedita cognitioeft,

ii fpecillum tenue inforaminademittitur;
quod magis minufve intrando, vel in fum^
jno cariem efle^vel altius defcendijGfe^tefta-
Z 6 xm,
 . J

'54^ A. CoR.N. Gelsi Lih. 8.

tur.CoIligi idem poteft etiam ex dolore,& '

cx febre quzeubi mediocria funt, illa alte

,

dejfcendifrenon poteft. Manifeftior ramen

adad:a terebra fit. namfinis vitii eft, uhis
fcohis nigra cfTe deiiit. Igitur, fi caries alte
defcendit , per terebram urgenda crcbris
foraminibus eft , cpx altitudine vitium
asquent: tum inea foraminademittenda
candentia ferramenta funt , donec ficcum lo
os ex toto fiat. fimul enim & poft hxc fol-
vetur ab inferiore ofle , quodcumque vi-
tiatum eft ; & is finus carne replebitur & ;

Jiumof aut niillus poftea feretur , aut me-

diocris ^ S
Sinautem nigrities eft, aut fi caries ad
alteram quoque partem offis tranfit , opor-
tet excidi.Idem quoque in carie,ad alteram
partem offis penetrante fieri poteft. Sed ,
,

<]uod totum vitiatum totum eximendum 2-0

,

cft. Si inferior pars integra eft , eatenus ,

<]Uod corruptumeft, excidi debet. Item

ve capitis , five pedoris 6s , five cofta ca-
Tiofaeft, inutilisuftio , fedexcidendine-
ceflitas cft. Neque audiendi funt, qui, ofle i
udato diem tertium expedant ut tunc
, ,

cxcidant. ante inflammationem enim tu-

tius omnia traftantur.ItaquCjquantum fie-
ji poteft,eodem momento & cutis inciden-
^a eft & os detegendum & omni vitio li- 3 o
, ,

berandum eft. Longeque perniciofilfimum

cft, quod in ofTe peftoris eft: quia vix,
tiamfi re6le ccfli; curatio , veram fanira-
lemicddit, Qap*
 Cap.$, Medicina. 541
C A P. III.
Q^omodo os excidatur i zp* deUodiolo^ G^
j Terebra , ferramentis ad id paratis.
ExciDiTURveroosduobusmodis. Si
parvulum efljquod laefum eft,modio-
lo.quem ^tvixioiGrxci vocanflifpa-
tiofiusjterebris. Ucriufcjue rationem pro-
loponam. Modiolus ferramentum conca-
vum ,teres , efl , imis oris ferratum : per
quod medium quoque interio-
clavus,ipfe
re orbe cinftus demittitut. Terebrarum
,'

autem duo genera funt: alterum flmile ei

ifquofabri utuntur alterum capituli lon-
:

gioris,quod ab acuto mucrone incipit ,

deinde fubito latius fit atqueiterum ab ;

alio principio paulo minus quam arquali-

terfurfum procedit.
ao Si vitium in anguf^o eft, quod compre-
henderemodioluspolTit .illcpotius apta-
tur. At,licaries fubefl, mediusclavusin
foramen demittitur. Si nigrities ,angulo
fcalprifinusexiguusfit , qui clavum reci-
Afpiat,ur, eoinfiflente,circumaftusmodio-
lus delabi non poffitideinde is habena,quafi
terebra , convertitur. Eftque quidam pre-
mendi modus , ut & foretur , & circuma-
gatur : quia , fi leviter imprimitur, parum
3 o proficit i fi graviter , non movetur. Nequc
alienum efl , inflillare paululum rofas , vel
la(fris,quo magislubrico circumagatur.
^uod ipfum umen ,& copioiius efl , acicm
ferra
542 A. C0B.N. Celsi Lih. 8,

ferramentihebetat. At,ubijam itermo-

dioloimpreflum efl, medius claviis edu-
citur , & ille per fe agitur. deinde , cuni fa-
nitas infeiioris partis fcobe cognita eft,^
modiolus removetur.
At,filatius vitium eft,quam ut illo com-
prehendatur, terebra res agenda eft. Eafo-
ramen fit in ipfo fine vitiofi oflis atque in-

tegrirdeindc alterum non italonge, ter- lO^

tiumquejdonecta<flusislocas, quiexci-
denduseft, his caviscinlusfit. atque ibi
quoque, quatenus terebraagenda fit, fco-
bisfignificat Tum exciforiusfcalper ab al-
tero foramine ad alterum malleolo ada- ^ f
quodinter utrumque medium eft,-
(5lusid,
excidit ac ilc ambitus fimilis ei fit, qui in
;

anguftiorem orbemmodiolo imprimitur.

Utro modo vero id circumdudlum eft ,

idem exciforius fcalper , & in ofTe corrup-zo

to planus , fummamquamqueteftamlas-
vet donec integrum os relinquatur.
,

Vix unquam nigritiesintegrum ,caries

per totumosperrumpit, maximeque ubi
vitiata calvaria eft. Id quoque vitii fpecillo ^ 2,

fignificatur. quod depreffum in id fora-

men quod infra folidam fedem habet &
, ,

renitens aliquidinvenit,& madens exit. Si

pervium invenit,altius defcendens inter os
& membranam , nihil oppofituminvenit 3^
educiturque ficcum : non quo non fubfit
aliqua vitiofa fanies ; fed quoniam ibi , ut
ia latiore Mq , dif^nfa, fit.

Sivc
 ,

Cap. 5. MED I e I N A. 543

Sive autem nigrities,quam terebra dete-
xit ,
,
quam fpecillum oflendit
iive caries
os tranlit,modioli quidem ufus fere fuper-
^vacuuseft;; quia latiuspateat neceireeft,
quod tam alte proceffit . Terebra vero ca,
quamfecundolocopofui,utendumjeaque,
ne nimis incalefcat , fubinde in aquam fri-
gidam demittenda eft. Sed tum majoie
locura agendum eft; cum jam aut iimplex
0$ dimidium perforatum eft j aut in du-
plici fuperius. illud fpitium ipfum ; hoc
fanguis iignificat. Ergo tum lentiusdu-
cenda habena fiifpendendaque niagis
, fini-
1 5 ftra manus eft , & faspiijs ^ttollenda , &
foraminis altitudo conuderanda; ut, quan-
docunque os perrumpitur ,fentiamus , ne-
que periclitemur , ne mucrone cerebri
membranalasdatur :ex quo graves inflam-
lomationesjcum periculomoitis oriuntur.
Fa(5lis foraminibus,eodem modo media
fepta, fed multo circun)fpc(5lius,excidenda
funt;neforte angulus fcalprieandem mem-
branam violet^donec fiat aditus,per quem
a^ membransE cuftos immittarur. jwj)<>fa^y-
TicixstGixci vocant.lamina autem xnca. eft,
firma,paululuni relima ,ab exteriorepartc
Ja^vis.Qua? demiflaiic, ut exterior pars
ejus cerebro propior fit, fubinde ei fubjici-

3otur quod fcalpro difcutiendum

, eft : ac , fi

excipit ejus angulum, ultratranfirenon

patitur : eoque & audacius & tutius , , fcal-
prum malleoio fubinde medicus ferit , do-
nec
544 A. CoRif. Celsi Lih. B.
nec excifum iindique os, eadem lamina Ic-
vetur,tolIi(]ue line uUa noxa cerebri poffit.
Ubi totum osejed:umefl,circumradenci^
Izvandxqac funt orse, & fi quid fcobisT ,

membranjE infedit coIligendum.Ubijfu-

,

periori partefublata , inferior reli-ila eft ,

non orsE tantum, fed os quoque totum Ix-

vandum e/ljut fme noxa pofteacutis incre-
fcat, qu2E afpero offi innafcens protinusio
nonfanitatera fednovos doloresmovet.
,

Patefa6lo cerebro,qua ratione agendum

t, dicam, cum ad frafta ofTa pervenero. Si
balis aliqua fervata eft fup rmiponenda ,

funtmedicamenta non pinguia, qua^ re-iy

centibus vulneribusaccommodantur ; fu-
praqueimponendalana fuccida oleo at- ,

que aceto madens.Ubi tempus proceffitjab

ipfo ofle caroincrefcit,eaquefad:um manu
iinumcomplet. Si quod*etiam osadiiftum^-o*
efl 3 3. parte fana recedit i fubitque inter in-
tegram atqueemortuam partem caruncu-
hjquas quod abfceffit, expellat eaque ferc,
quia tefta tenuis & angufta eft, MttU , id
cft fquama , a Graecis nominatur. i^
Poteft etiam evenire,ut ex i(5lu neqiie fin-
daturos,nequeperfringaturi fed fummum
tantumcollidatur , exafpereturque. Quod
bi incidit, radi&laevari fatis eft. Hasc
quamvis maxime fiunt in capite,tamen30
quoque offibus communia funt:ut,
cicteris
ubicunque idemincidet , eodemremedio
fit utendiuD, At,cum cafraiaa, fiiTajforata,
coUifa
 frf/>. 4- Medicina. j4^
Collila funt , quardam proprias in linguJis
generibus,quardam communes in pluribus
curationes requirunt. Dequibusprotinus
5 dicam, initio ab eadem calvaria accepto.

C A P. I V.

De Calvaria ftaBa .

T u R, ubi calvaria percufla protinus

I
IG requirendum eft num bilem is homo ,

vomueritjnum oculi ejus obcsecati fint;

num obmutuerit j num per nares aurefvc
fanguis ei effluxerit; num conciderit; num
line feniu quaii dormiens jacuerit. Hxc
15 enim non nili ofle frad:o eveniunt. Atque,
ubi inciderunt , fcire licet^necefTariam, fe^
difficilem curacionem efle. Si vero etiam
torpor acceffit j li mens non conftat.fi ner-
vorum vel refolutio vel diftentio fecuta
20 efl ; veriiimile eft , etiam cerebri membra-
nam efle vioIatam:eoqueinanguftomagis
fpes eft. At , (i nihil horum fecucum eft , &
jam poteftdubitari ,an os fradum lit ; 8c
protinus confiderandum eft , lapide an \i. ,

if gno an ferro , an alio telo percuffum fir,

,

& hoc ipfo laevi an afpero , mediocri an va-

ftiore,vehementer an leviter.quia quo mi-
tior iftus fuit,eo facilius^s ei reftitiiTe cre-
dibile eft. Sed nihil tamen melius eftjquam
30 certiore id nota explorare. Ergo,quapIaga
eft,demitti fpecillum oportet, nequenimis
tenue, nequeacutum ; ne, cum in quofdam
naturales Iinus inciderit, opinionem fra^fli

oflls


A. C o R N. C E I s ^ Lih. 8.
fi6 I

oifis fruftra faciat : neque nimis plenum ;

ne parvuliiE: rimul^e fallant. Ubi fpecillum

ados venit ,linihil niii Iseve & lubricum
occurrit.integrum id videri poteft ii qnid :
S
arperieiljuciqnequafuturae non iint, fra-
6himos eiTQ teilatur.
Afuturis fe deceptum efle, Hippocrates
asnemoris tradidit , morefcilicet magno-
rumvirorum ,& fiduciammagnariirerumiO'!
habentium. Namleviaingenia,c]uianilul
habent , nihil libi detrahunt. Magno inge-
nio, multaque nihilominus habituro,con-
venit etiam iimplex veri erroris confeilio ;
pr^cipueque io to minifterio , quod utili- 1 $
tatisGaufapoi!eri3 traditur 3 ne qui deei-
piantur eadem ratione , qua quis ante de- ^
ceptusefl, Sedh^c quidem alioquin me-
moria magni profefToris uti interponere- ,
^
mus eiFecit.
, 20

Poteft aiitem futura eo nomine fallere ,.

quia ^que afpera efl: ; ut aliquis hanc eiTe

etiamli rima efl exiilimet eo ioco , quo
,

fubefTehancveriiimileeit Ergo eo nomi-

jie decipi non oportet : C^d os deoperire tu- 2.
J
tiilinnim eft. Nam neque utique certa fe-
de9, ut f iprapofiii, futurarum efl: & potefl
idem & naturaliter commifTum 8c i&iii

fiiTum efTejuxtave aliquid fiiTum habere.

,

Quin aliquando etiam ubi iftus fuit ve- 30 ,

hementior, quamvis fpecillo nihil inveni-

tur tamen aperire commodius eft. At fi
, ,

netum quidem rima manifefla eft, indu-

ccndum
 Cap. 4. M
E D I c I N A. 547
cendum fuper os atramentum fcriptorium
eft , deinde fcalpro idderadendum. nigri-

tiem enim continet quidfifTum efl. ,

J Solet etiam evenire ui altera parte fue- ,

riti(f^us,&osaltera fiderit Itaque, figra-

viter aliquis percufTus eft, fi mala indicia

iiibfecuta funt neque ea parte , qna cutis

,

difcifTa eft, rimareperitnr non incommo* ;

lodum efl ,
parte altera confiderare , num
cjuislocus mollior fit & tumeat ; eumque ,

aperire fiquidem ibi fiffum os reperietur.

:

Nec tamen magno negocio cutis fanefcit.

etiamfi fruflra feda eft. Os fradum nifi ,

l^fuccurfum efl, gravibus inflammationibus

aScit difficiliufque-poflea traftatuif.
,

Raro , fed aliquando tamen evenit , ut ,

os quidcm totum integrum maneat , intus

vero ex iCiu. vena aliquain cerebri mem-
zobrana rupta aliquid fanguinis mittat ; if-
que concretus magnos dolores mo=.
ibi
veat , $c oculos quibufdam obcsecec. Sed
ftre contra id dolor eft, &, eo loco cute in-
cifa , pallidum os reperitur. ideoque i^

if quoque os excidendum efl. Quacumquc

autem de caufa curatio hasc necefTaria eft,
fi nondum fatis cutis patefawla t^ , latius
aperienda eft , donec quicquid, \x(\.\m efl,
in confpedu fit. In quo ipfo videndum efl,
30ne quid ex ipfamembranula quae fub cutc ,

calvariara cingit , fuper os relinquatur : fi-

-quidem hsec fcalpro terebrifve lacerata ve-
hementes febres cum inflammationibus
cxci-
 y

54^ A. CoRN. Celsi Lih.S.

cxcitat.Itaque eam commodius eft ex toto
ab oITe deduci. Plagam,{i ex vulnere efl,ta-
lem necefTe eft habcamus, qualem accepe-
rimus,Si manu facienda eft,ca fere commo-
diffima eft,qux duabus tranfverfis lineis li- -

terae Xfiguram accipit; ut deinde d fingu-

lis procedentibusanguliscutis fubfecetur.
Inter qua2,ii fanguis fertur,fpongia fub-
inde inaceto tindacohibendus eft, occu-io
pandufque objedis linamentis,& caput al-
tius excitandum Neque id vitium ullum
merum , niii inter mufculos , qui tempora

continent, adfert : iedibi quoque nihiltu-

lius fit, '5
In omni vero fififo fradlove ofle proti- ,

nus antiquiores mediciadferramcnta ve-

niebant , quibus id excidercnt. Scd multo ^

melius eft, ante emplaftra experiri , quas

calvaria; caufa componuntur. eorumquciO
aliquod oportet cx aceto mollitum per fe
fuperfiflumfraftumveosimponereidein-
dc fuperid, aliquanto latiusquamvulnus
eft, eodem medicamento illitum linteo-
lum,& pra:tereafuccidam lanam aceto tin- ^-T
lam: tunc vulnus deligarc, & quotidie re-
folvere ; fimiliterque curare ufquc ad diem
quintum. A fexto
dic ctiam vapore aqua;
calidse per fpongiam fovere: csetcraque ea-
dem facere. Quodficaruncula increfccre^o
coeperit, & febricula aut foluta fuerit , aut
levior, & cupiditas cibi reverterit, fatifque
fomni acccdat , in eodcm mcdicamento
ciit
 Cap,^ Medicina. f^$
critpcrfeverandum . Procedente deinde
tempore emolliendum id emplaftrum , ad-
jedo cerato ex rofa facfto^quo facilius car-
5 nem producat. nam per fe reprimendi vim
habet. Hac ratione fa.'pe riniJE callo <]uo-
dam implentur ; eftque ea offis velut cica-
trix. & latius frada oiTa, fi qua in ter fe non
cohasfebunt, eodem callo glutinantur. eft-
lOque idaliquanto raelius velamentum ce-
rebro, quam caro quac excifo ofleincre-
,

fcit. vero fubpriraa curatione febris

Si
intenditur,brevefque fomni &iidemper ,

fomnia tumultuoft funt ulcus madet , ne-

,

I5que alitur , & in cervicibus glanduIsE

oriuntur, magni dolores funt , cibique fu-
perhajc faftidium increfcit j tumdemura
ad manum fcalprumque veniendum eft.
Duo vero fub id:u calvarias pericula
lofunt;; ne vel findatur veimedium defidat.
Si fifUim eft , poffunt orse effe compreffse:
vel quia altera fuper alteram excellit ; vel
etiam, quiavehementerrurfusfe commi-
ferunt. Ex quo evenit , ut humor ad mem-
2,5branam quidem defcendat, cxitum vero
non habeat ; ac fic eam irritet , & graves
inflammationcs moveat.
At ubi medium os defedit eandem ce- ,

1
rebri membranam urget interdum etiam
:

Jpex fraftura quibufdam velut aculeis pun-

gentibus. His ita fuccurrendum eft , ut
tamen quam minimum,ex offe dematur.
Ergo, fi ora alteii infedit , fatis eft id, quod
cmi-
 J50 A. C o R N. C E L s I Lih. S.

cminet,planofcaIproexciderc. Quofub-
lato , C\ rima hiat aliquantum curationi ,

fatis eft. At, fi oras inter fe comprimuntur,

a latere ejus, interpofito digiti fpatio, tere- S
bra foramen faciendum eft : ab eoque fcal-
. per duabus lineis ad rimam agendus, ad fi-
militudinem literas Aj fic , ut vertex ejus a
foramine , balis ad rimam lif
Quod fi rima longius patet, abalteroio)
foramine rurfus {imilis finus jSeri debebit:
&ita nihil latere fub eo ofle confraftum
poteft, abundecjue exitus datur intusl^e-
dentibus. Ne li fraftum quidem osdefe-
dit , totum excidi necefle eft : fed , five to- 1 ^

tum perfradum eft , & ab alio ex toto re-

ceflit, five circumpofitje calvariae inhseret
exigua parte, ab eo,quod naturaliter fe ha-
betjfcalprodividendum efl. Deinde in eo,
quod defedit , juxta rimam, quam fecimus, lo :

foramina facienda funt, fi in anguflo noxa

cfl, duo fi latius patet, tria ; feptaque -eo-

;

rum excidenda : & tum

fcalper utrinque
ad rimam agendus ut lunatum num
fic ,

faciat,imaque pars ejus intus ad fradturam, i^

cornua ad os integrum fpedent . Deinde,
ii qua labant, &
ex facili removeri poffunt,
forcipe ad id fad:o colligenda funt , maxi-
meque qux acuta membranam ^infe-
ea ,

flant. Si idex facili fieri non potefl , fub-30

jicienda lamina efl , quam cuflodem ejus
membranae efle , propofui : & fuper eam,
quicquid fpinofum efl, & intus eniinet,ex-
cidca-
 Cap^^. Medicina. y^T
cidendum eft. eadem lamina ,
quicfjuid
.^eorfum infedit, attollendum. Hoc genus
curationis efficit, ut , qua parte fradla olTa
5 tamen inhasrent, folidentur qua parte ab- :

rupta funtjline ullo tormento fub medica-

mentis tempore excidant , fpaciumcjue in-
ter hxc fatis illis magnum ad extrahen-
dam faniem relinquatur , plufque in ofle
lOpropugnaculi cerebrum habeat , quam ha-
biturum fuit, eo excifo.
His faftis , ea membrana acri aceto re-
fpergenda eft ; ut, fivealiquid fanguinis ex
ea piofluit, cohibeatur , five intus concre-
tum idem
1 5 tus cruor rcmanet , difcutiatur :

medicamentum codem modo qui fupra ,

.pofitus efl, mollitum , ipii membranse im-

ponendum eft: csteraque eodem modo
faciendafunt, quas ad Jinteolum illitum,
20 & lanam fuccidam pertinent: collocanduf-
que is locointepido &curandum quoti-
:

^ievulnus', bis etiam , aeflate.

Quodfi membranaper inflammationem
intumuerit, infundenda erit rofa tepida. Si
5 ufque eo tumebit , ut fuper ofTa quoque
emineat,coercebit eam bene trita lenticu-
la, vel folia vitis contrita & cum recenti ,

vel butyro, vel adipe anferino mixta : cer-

vixque molliri debebit liquido cerato ex ,

3oirino facfto, At ll parum pura membrana

,

videbitur , par modus ejus emplaflri &

mellis mifcendus erit ; idque fuperinfiin-
cjufquc continendi caufa unum
IdcHdum p SLXkt
 ,

f^i A. CoRN. Celsi Lih. 8.

aut alcerum linamentum injiciendum ; &

fuper linteolo , cui emplaftrum illitum t,
contegendum. Ubifatispura membrana
eft eadcm ratione adjiciendum emplaftro 5
,

ceratum, utcarnemproducat.
Quod ad abftinentiam vcro , & primos
ulteriorefque cibos potionefque pertinet
eadem , quse in vulneribus precepi,fervan-
da funt eo magis , quopericuloiius hxc i
:

pars afficitur.Qiiinetiam , cum jam noa

folum fuftineri , fed ali cibis quoque opor-
tebitj tamen erunt vitanda , quaecunquc
mandenda funt item fiimus & quicquid : ,

cxcitat fternutamentum. Spem vero cer-^J'

tam faciunt, membrana mobilis ac ftii co-
loris caro increfcens rubicunda, facilis
,

motusmaxillsatquecervicis. Mala ligna

funt,membranaimmobilis, nigra,vel livi-
da, velalitercoloris corrupti ,dementia>2,o
acris vomitus, nervorum vei refolutio vel
diftentio, carolivida, maxillarum rigor,
atque cervicis C^tera,queadfomnum, .

cibi defiderium , febrem , puris colorem

attinent , eadem ,
qu^in c^teris vuIneri-2.5
bus, vel falutaria, velmortifera funt.
Ubi bene res cedit,incipit ab ipfa mem-
brana ^ vel , fi os eo loco duplex eft , inde
quoque caro increfcens id, quod inter ofla
vacuum eft, replet : nonnunquam etiamjo
fuper calvariam excrefcit. Quod fi incidit,
infpergenda fquama ziis eft, ut id repri-
naat & cohibeat , eaque carni fuperdanda ,
quac
 ,,

Cap. f, M E D I
5^5 c I N A.
qusadcicatricem perducant. Omnibul^
que ea locis commode inducitur, excepta
5 frontis ca parte , quae paululum fuper id
cft , quod inter fupercilia eft. Ibi enim
vix fieri poteft, ut non per omnem statem
fit exulceratio : qus; linteolo , medica-

mentum habente contegenda crit. illa

,

louticjue , capite frado , fervanda funt ut ,

donec jam valida cicatrix erit , vitentur

foi , ventus , frequens baJneum , major vi-
ni modus*

C A P. ..

De l^dfo fratto*

1N naribus vero , & os , & cartilag

frangi folet , 3c quidem modo adverfa
modo a latere. Siadverfa fraflafunt,
aoaltcrumve exhis, nares defidunt ,difficul-
ter fpiritus trahitur. Si i latere os fradum
cft ,locus cavus eft : fi cartilago , in al-
is

teram partem nares declinantur.

Quicquid e cartilagine concidit , exci
aytandum leniter eft , aut fubjedlo fpecillo
aut duobus digitis utrinque compreflis .:

deinde in longitudinem implicata lina-

mcnta , & molli pellicula cindta circum-
futaque , intus injicienda funt ; aut eodem
jomodo compofitum aliquid exaridopeni-
cillo ; aut grandis pinna,gummi,velfabri-
li glutineillita, &
molli pellicula circum-
data , quse delidere cartilaginem non iu
nunt, Sed , & adverfa ea fratla eft , asqua-
A SL litei
 ;

5-^4 A. C o R N. C E L s r. Lih. g.
liter utraque naris implenda eft. Si a larere, |

id, q uod inferitur , craflius effe debet ab ea \

parte in quam nafus jacet,ab altera tenui- f

,

us. Extrinfccus autcm circumdanda habe-

aia eft moIlis,mcdio illita mixtis inter fe ii-
mila&thuris fuligine eaque ultra aures :

ducenda, Sc fronti duobus capitibus a^-

glutinanda eft. id enim corporf quali glu- ip
ten inha^refcit & , cnm induruit nares
, ,

tommode continet. Sin,quodintusindi-

tum eft, lasdit, ficutmaximefit ,ubiin-
terior cartilago perfracSta cft , exercitatse
iiares eadem tantummodo habena conti.iji
nenda: funt : deinde , poft quatuordecim
dies idipfum demendum eft. Refolvitur
autem aqua calida , eaque tumejis locus
quotidie fovendus cft.
Sin os fra^^um eft ,id quoquedigitisinio:
fuam fedem reponendum eft : atque ubi
adverfum id iftumeft, utraque naris im-
plenda eft ; ubi a latere , ea in quam os ,

impulfum eft : imponendumqueceratum ,

& vehementius deligandum eft ji^

paiilo
quia callus eo loco non ad fanitatem tan-
tummodo fcd etiam ad tumorem incref-
,

cit. a tertio die fovendum id aqua calida

cft , tantoque magis quanto propius efTe,

ianirati debet. Quod lipluraerunt frag-3^ )

menta , nihilominus intrinfecus (ingula in

ilrasfedesdigitis cruntcompellenda ; im-
ponendaque extrinfecus eadem habena & ,

fiiper cam ccratum > neque iiltra fafcia ad-

iiibcnda cft* At^
 :

Ca-p. 6. M E D I c I N A. 5 j^
quod fragmentum undique reroiu-
Atjli
tum cum csteris non glutinabitur intel- ,

ligetur quidem ex humore , qui multos qx

5 vulnere feretur j vulfella vero extrabetur :
iinitifqj inBammationibus, imponetur ali*.
quod medicamentum ex iis ,
qux leniter
reprimunt. Pejus eft , ubi aut olTi aut car-
tilagini fra(ft:E cutis q^noque vulnus ac-
lo ceflit j id. admodum raro fit. Si incidit , iWa.
quidem nihilominus eadem rationein fuas
i^dQs excitanda funt cuti vero fuperimpo-
nendum emplaftrum aliquod ex his , quB
recentibus vulneribus accoramodatafunt
15 fed infuper nuUo vinculo deligandum eii.

C A P. VI.
T>e uiurihni fraBis,
aure quoqueinterdum rumpitur car
INtilago. Quod ii incidit , antequam pu$
oriatur , imponendum glutinansmedi-
camentumefl. fxpe enim fuppurationem
prohibet . & aurem confirmat. Illud & ia
hac &in naribusignorari nonoportetjnoa
pac quidem cartilaginera ipfam glutinari,cif-
ca. tamen carnem increfcere , folidariquc

cum iocum. Itaque, fi cum cutecartilago

rupta efl, cutis utrinque fuitur. Nunc au-
tem de ea dico,qu2e,cuteintegra,fTangiur.
jlo In ea vero fi jam pus natum efl aperienda ,

altera parte cutis&ipfa cartilago contra

^

lunata piaga excidenda eft deinde utcn- :

dra eft raedicamento lenitcr fanguinem

Aa 1 fup
 .

55*6 A. CoRN. Celsi. Lih.S.

fupprimente , quale lycium eft aqua dilu-
tum, donecfanguis fluere definat tum im- :

ponendum linteolum cum emplaftro,lic,ut

pingue omne vitetur: & aparte pofteriore f
lana mollis auri fubjicienda e& , qnx, quod
cft inter hanc & caput , compleat tum le- :

fiiter ea deliganda eftj& a tertio die, vapo-

re , ut in naribus pofui,fovenda. Atque in
jbis quoquc genenbus abftinentia primisio?

cemporibus necenaria eft , donec inflam-

matio finiatur.

C A P. r 1 1.

JXe Maxilla fraBa , ^ quihufdam ad i^,

omnia offa p^ninentihm*

AB his ad maxiilam venturus indi-

canda quasdam puto communiter ,

ad omnia ofla pertinentia ne fkpius ,

'\

cadem dicenda fint. Omne igitur os , mo-lo'o

Ao reftum, ut lignum m
longitudinem
finditur; modo frangitur tranfverfum j in-
terdum obliquum atque id ipfum non-
:

nunquam retufa habet capita , nonnunqua

acuta. quod genus peflimum eft : quia ne- 1 j* f

^ue facile committuntur, quas nuUi retufo ^

innituntur j& carnem vulnerant, inter-

^umquoquenervumautmufculum.Quin-
ctiam ah"quando pJura fragmenta a frag-
mento fiunt. Sed in slm quidem ofTibus ex 50
toto fa;pe fragmentum a fragmentorece-
dit : Maxilla^ vero femper aliqua parte
letigin vexaca , oila tnter fe coh^erent
Igi-
 , ,
;

Cap. 7. M E D I c I NA ffy
Igitur inprimis digitis duobus utrinquc
premcntibus, & ab ore, & a mento,omnia
ofla in fuam fedem compellenda funt:dein-
5 derfi maxilla traniVerfa frada eft (fub quo
cafu fere dens fuper proximum dcntem ex-
cidit ) ubi ea in fliam fedem collocata efl ,
duo proximi dentes aut , , ii hi labant,ulte-
riores inter fe feta deligandi funt. id in alio-
log^^nere fralur;s fupervacuum eft. caetera
eadem facienda. Nam linteoliim duplex ,
madens vino & oleo,fuperinjieiendum efl
cumque ep flmila & thuris fuligo deinde :

au fafcia,aut moJlis habena, medio in loir-

xj-gitudinem incifa, ut utrinque mentum
compledaturj & indecapitaejus fupra ca-
put adduifla ibi ligentur.
Illud quoque ad omnia oila pertinens
di^um erit famem primum
; efTe neccfla-
10 riam deinde,a die tertio,humidum cibum
:

fublata inflammatione ,
paulo pleniorem ,
eumque, qui carnem alat: vinum per omnc
tempus efle alienum. Deinde tertio die re-
folvi debere,foveriqucperfpongiam vapo-
ayre caIid^;eademque,quaprimo foveranc
fuperdari idem quinto die fieri , & doncc
:

inflammatio finiatur;quevcl nonodie,veI

feptimofere folvitur ea fublata,rurfus of-:

fa cfTe tra6landa fi quod fragmentum

, ut ,

oloco fuo non efl reponatur. neque id efle

,

folvendum 5 nifl dusepartes ejus temporis,

intra quod quseque oHa conferuntur, tran^.
ieriijt.

Aa 3 Ferc

I
 ,

5^8 A. C
o R N. C E L s I. Lih.t,
Fere vero intcr quartumdecimum & u-
aum&vigeliraum diem ranefcunt,maxilla,
maJ*e, ;ugulum,pedus, latum os fcapula-
xum, coftee,fpinacoxarumjOstali,calx,ma- f
msj planta: inter vigefimum & trigefi-
mum cliem,crura, brachiaque inter fepti- :

mum & vigefimum & quadragefimum

iumeri & femora.
Sed de maxilla illud quoque adjicien-ics^
dum efl,quod humidus cibus diu afTumcn-
dus fit. Atque etiam,cum tempus procefiit,.
in lagano fimilibufqne aliis perfeveran-
dum efi, neque quicquam edendum,donec
ex toto maxillam callus firmaverit. Item- ilt
que,primis utique diebus,habendum filen-
fium..

C A P. VIII.
Ve Jugulo fraUo,
u G u Lu M vero, fi tranfverfum fr^^um
I efl,nonnunquam per fe refte coit , & ,

movetur,fanari
nifi fine vindura potefl:
nonnumquam vero maximeque , ubi mo-
tumefl, elabiturjfereque id, quodape-if;
toxt efl, fuper id, quod ab humero efl , in
pofleriorem partem inclinatur. Cujusea
ratio eft,quod per fe non moveturjfed cum
Jiumeri mofu confentit. Itaque , eo confi-
humerus agitatur.Raro ve- 3 o
ilente, fuper id
xo admodum in priorem partem jiigulum
inclinatur; adeo ut magni profefTores run-
quam fe vidifTememori^mandaverint.Sed
locu-
 Caff.S. Mbdicina. 5f9
locuplestamen ejus rciautlior Hippocra"
tes eft.
Verum , ut difiimilis uterque cafus eft j

5 iic (ju^dam diffimilia requirit. Ubi ad fca-

pulas jugulum tendit , iimul -dextra manu
planapropellendusin pofteriorem partem
humerus eft , & illud in priorem attrahen-
dum- U bi ad peftus converfum eft , ipfum
^Oquidemretrodandumjhumerus autcm in
priorem partem adducendus eft:ac, ii is in-
ferior eftnon id quod a pedore eft , de-
,
,

primendum eft, quia immobile eft; fed hu-

merus ipfe attollendus lin autem fuperior ;

*5eft, id,quodape<n:oreei^,implendumlana,
& humerus ad pedlus deligandus eft.Si acu-
ta fragmenta funt incidi contracutis dc-
,

bet y &
ex offibus ea , qu$ carnem vulne-
rant, pr^ecidendajtum retufa ofTa commit-
**^tenda funt; iiquodab aliqua parte emi-
net , opponendum eil triplex linteolum
in vino & oleo tindtum. Srplura fragmenta
funt, excipiendafuntexferula fa<flo cana-
liculo, eodemque intus incerato , ne fafcia

^^diducatur. qusjugulo compoiito circum-

dandaeft f^pius potius , quam valentius.
quod ipfum quoque in omnibus fraftis
perpetuum effc. A dextro vero jugulo , ii id
fra^ftum eil,adalam iiniftrami a iiniftro, ad
30dexteram rurfufquefubalafua fafcia dari
,

debet:pofl hasc , ii jugulum ad fcapulas in -

clinatum efl, brachium ad latus j ii in par-
tem priorem, ad cervicem deligandum ed:
Aa 4 fii-
 ,

5<?o A. CoRN. Celsi Lih. g.

iupinufcjue homo collocandus. castera ea-

^tiem faienda,qi3^riipra comprehenfa funrj
2.. De diverjis ojjlftm ctiris.
Sunt vero plura olTa ti^ immobilia,vel ^
^)iura,velcartilaginofa (\i\x vel frangun- ,

tur , vel forantur, vel colliduntur , vel fin-

duntur j ut malas j-pedlus , latum os fcapu-
larum, coftas, fpina co^arum os tali, calx, ,

jnanus,planta. Horum omnium eadem cu- 1 ^

ratioeft. Si fupra vulnus eft id fui s medi- ,

camentisnutriendumeft. quo fanefcente,

riraas quoque oiTis , aut, ii quod foramen
eft ,eallusimplet. Sicutisinte^ra eft,&,
os lasfum eiTe, ex dolore colligimus , nihil i^'

aliud , quam quiefcendum ; imponendum-

queceratumeft,&le-niterdeIigandum,do-
aec fanitate oilis dolor finiatur.

C A P. IX. ^^
Ds Cofiisfratiis..

PnoPRiE tamenqua:dam de coftis di-

cenda funt j quia juxta vifcera funt , &:
gravioribuspericulis is lociis expofi-
tus eft. Cofta igicur interdum fic finditur, ^-T
ut ne fummum quidem os , fed interior
pars ejus ,quas raraeft, la^datur : interdum
fic,uteam totam k cafus perruperft. Si
totafra(flanoneft,nec fanguis expuitur
necfebriculafequitur, necquicquam fup- 3 o
purat , nifiadmodum raro , nec dolor ma-
gnus eftj tadu tamen is locus leviter indo-
iefcit : fed abunde eft eadem , qu^ fupr.-^

fcrip-
 :

Cd^. p. M E D I C I N A. ^6l
fcriptafunt , facere j & a media fafcia inci-
pere deligare,ne in akerutram partem ha:c
cutem inclinet. Ab rnia vero vigefimo &
5 dit , quo utique os elle debet glutinatum >
idagendum cibis uberioribus eft , ut cor-
pus quam pleniflimum fiat , qup melius o
veftiatrquodillolocotenerum adhuc in-
jnnx fub tenui cute expolitum eft. Per
loomneautemtempus curationis , vitandus
clamor, fermo quoque,tumuItus,ira, mo-
tus vehementior corporis , fumus , pulvis,
& quicquid vel tufiTim vel Aernutamen-
tum movet ne fpiritum quidem magnO'-
:

ly pere continere expedit.

At, fi tota cofta perffa(5la eft, cafus afpe-
rior eit. Nam & graves inflammariones, &
febris, & fuppuratio , & fsepe vitac pericu-
lum fequitur & fanguis fpuitur. Ergo , fi
,

10 vires pariuntur ab eo brachio, quod fuper

,

eamcoftam eft, fanguis mittendus eft: fi

nonpatiuntur,aIvus , tamenline ulloacrr,
ducenda diutiufque inediapugnan-
efl ^
dum. Panis vero ante feptimum diem non
2y affumendus ; fed una forbitione vi vendum
imponendumquc ei loco ceratum ex lycio
coda quoque refina adjefta fit,
fa<5lum, cui
aut Polyarchi malagma; aut panni ex vino
& rofa & oleo j f uperque imponenda lana
jofuccida mollis , & dus fafcias a mediis or-
, minimeque adf^rift^e. Multo vero ma-
-gis omnia vitanda , qnx fapra pofui j adeoj
iit ne fpiricus quidem f^pius juovendus
A4 5 fit.
fez A.. C O R N CE L S I Lih. S..

fit. Qiiodlituflis infcftabit, ad id potio

fumendaerit, velextrixagine,vel cx ru-
ta, velexherbaflc3echade , vel ex cumino
& pipere. Gravioribus vero doloribus ur- f
gentibus, cataplafraa imponi quoque con-
veniet , vel ex lolio, vcl ex hordeo,cui pin-
guisfici tertiapars iit adjefta. Et id c^ui-
dem interdiu ruperjacebit : nodu vero
idem autceratum aut malagma aut pan- iq.
, ,

Jii s quia poteft cataplafma decidere, Ergo

quotidie quoque refolvetur, donec jam ce-

rato aut malagmate pofllmus efle contenti.
Etdecem quidem diebuscxtenuabitur fa-
me corpus ab undecimo vero ali incipiet. 15?
;

ideoque etiam laxior , quam primo fafcia ,

fit , qua. ligabitur. Fereque ea curatione ad:

guadrageiimum diem perveniet..
Sub qua fi metus erit fiippurationis,pIus
Hialagma,quamceratum ad digerendumiQ.-
proiiciet. Si fuppuratio vicerit , neque per
quas fupra fcripta funt,difcuti potueritjom-
nis mora vitanda erit ne os infra viiietur
,
:

quapartemaxime tumebit,demitten-
fcd,
dum eritcandens ferramentum donec ad^^f" ,

pus perveniat; idque efFundendum. Si nuf-

quam tumor fe oflendit , ubi maxime pus
fubfit , intclligemus- creta cimolia to-
fic
tum locum illinemus , 6c ficcari patiemur:
qiioloco roaxime humorintus perfevera-3<i'
bit,ibipusproximumerit;eoque uri de-
bebit^ Si latius aliquid abfcedet , duobus
^ttiibusJociserit perforandmn j dcmit--
 Ca^. 10. M E D I c I N A\ j-^j
tendiimque linamentum, aut aliquid ex
penicillo. quod fummum lino fit devin-
6lum ,ut faciieeducatur. Reliquaeadem,
f qux in c^eteris aduftis , facienda funt. Ubi
purum erit ulcus, ali corps debebit, neta-
bes perniciofa futura,id malum fubfequa-
,

tur. Nonnunquam etiam , lcvius ipfo oflc

aiFeiflo , 8c inter initia neglefto , non pus ,.

rofedhumor quidam mucco fimilis, intus

coit j mollefcitquecontracutis. In quafi-
mili uftioneutendum eft.

2. De Spina fraSa.
In {pina quoque elt, quod proprie note-
ir^ mus. Nam
li quid ex vertebra excidit ,aut

aliquo modo fradum ell, locus quidem-

concavus fit ;
pundiones autem in eo fen-
tiuntur : quia necefTe eft ea fragmenta fpi-
nofaeffe. quo fit , ut homo in anteriorem
aopartem fubinde nitatur. Ha^c nofcenda: rei
caufa funt. Medicamentis vero iifdem opus
eft qu2 prima parte hujus capitis expofita:
,

funt.

G A P. X.

Pe Humerorum, hrachiorim, femorum , tru-^

rum^ digitorum fraHorum , vel evul-
forum , communihus curationihus
SiMiLES rurfus ex magna parte cafus
curationefque funt humeris & femori-
bus. Communia etiam qu^dam hume-
ris,brachiis,femoribus,cruribus,digitis:fi-'
quidem eaminime periculofe media fran
Aa 6 gvm^
 ,

5^4 A. C o n N. C E L s I Lib. ^,
guntur : at, quo piopior frafi:uracapitf vel
fuperiori vel inferioii efl, eo pejor eft. nam
& majores dolores adfert & difScilius cu- ,

ratur. Earum maxime tolerabilis efl fim-f

plex , eaque tranfverfa pejorj ubi obliqua,
:

atque ubi fragmenta peffima , ubi eadem

:

acutafunt, Nonuunquamautemfradla in
his ofrainfuisfedibusremanent:muItofa- >

pius excidunt j aliudque fuper aliud efFer-icr -

tur. idque ante omniaconfiderari debet: &

funt not^ cert2E. Si fuis fedibus funt mota,
refima , pundlionifque fenfum repr;^fen-
tant , & tadu inasqualia funt. Si vero non
adverfaj fed obliqua junguntur ( quod fit r f- ,

tibi locofuonon funt)membrum id altero

laterebrevius eft,& mufculi ejus tument.
Ergo , fi hoc deprenfum efl , protinus id
iiiembrumoportetexteadere. Nam ncrvi
xnufculique,intentiper ofla, Contrahun-2.
tlir: nequein faum locum veniunt , nifi il-

Jospervimaliquisintendit. Rurfus, fipri-

mis diebus id omifTum efl , inflaramatio
oritur. Subi qua & diilicile , & periculofc
ris nervis a^mbetur. namdif^entio nervo-iy
i-um velcar/cer fequitur 5 vel certc, cum
initiffimeagiturjpus.itaque,fi ance repofita
fTa non funt , pofl eam reponenda funt.
autem digitum vel aliud quod-
jfntendcrc
^ue membrum,fi adhuc tenerum efi:,etiam 3
nushomo poteftjcum alteram partem
Jextra,aiteram finiflraprendit. VaJentius
aicrabsijniducbu.s cgetp^uiiadiKrr^ con-
 Cap. r o. MED I e I N A. 56 >-

tendant. Si firmiores nervi funt , ut in vi-

ris robuftis , maximeque eorum feminibus
& cruribus evenit j habenis quoque , vel li-

5neis fafciis utrinque capita articulorum'

deligandaj& per plures &in diverfa du-
cenda fiint. Ubi vero paulo longius, quam
naturaliter efle debet, membrum vis fecitj
tum demum manibus in fuam fedem
ofTa
locompellendafuntrindiciumqneoilisrepo-
iitiefldolorfublatus. At membrum alteri
^quatum involvendum duplicibus tripli-
,

cibufve pannis in vino & oleo tin<flis:quos-

lineos efTe , commodius efl.
i^ Fereverofafciisfexopusefl. Primabre-
vidima adhibenda:quxcircafract:uram tcr
volutafurfumverfumferatur , & quafi rn
cochleam ferpat i fatif^^ue efl eam ter hoc ,

quoque modo circuire. Altera dimidio

2o longior ea: qute fi qua parte os eminet, ab
,

ea, fi totum asquale eftjundelibet luper fra-

fturam incipere debet,priori adverfa,deor-
fumque tendere 5 atque iterum ad fraftu-
ram reverfa, in fuperiore parte ultra prio-
ajrcmfafciam dcfinere. Super has injicicn-
dumlatiorelinteoceratum efl, quod eas
contineat. Ac , fi qua paite os eminet , tri-
plex eipannus objiciendus, eodem vino
& oleo madens. Ha^c tertiafafcia comprc-
3-0 hendenda funt , quartaquc , fic , ut fempcr
infequens priori adverfa fit , 8i tertia tan-
tum in inferiore parte , tres in fupcriore
finiant ; ^uia fotius cft f^pius circuirc ,
 ,

fS6 A. CoRN. Citsi Lih.t,.

^uam adftringi fiquidem id quod adftri-
:
,

^umeft, alienatur, & cancro opportu-^

num eft. Articulum autem quamminime
vincire opus eft c^ ii juxta hunc os fra-5
: ,

^tum eft neceHe eft.

,

Deligatum vero membrum in diem ter-

tium continendum eft. Eaque vinftura ta-
deber,ut primo die nihil oiFenderit,
lis efle

non tamenlaxavifafit j fecundo laxior,;;rQ>

tertiojam pene refoluta. Ergo tum rur-
fiimid membrum deligandum , adjicien-
Haqueprioribus quintafaft:ia eft , iterum-
que quinto refolvendum eft, tum fex &
ftfciis involvendum, fic, ut tertia & quinta i $
Quotiefcun-
infra, c^teras fiipra finiantur.
que autem fol vitur membrum calida aqua ,

fovendum eft, Sed, ii juxta articulum tra-

dura eft diu inftillandum vinum eft , exi-
,

gua parte olei adje<fla,eademque omniafa- lo

cienda,donecabeoinflammatiofolvatur,
vcl tenuiusquoque, quam ex confuetudi-
ne , id membrum
fiat. quod ii feptimus

dies non dedit certe nonus exhibet. tum

,

facillime ofla traftantur. ij-

Rurfus ergo parum commifTa funt

, ii

committidebent:iiqua fragmenta emi-

nent in fuas k^^s rcponenda funt deindc
, :

eodera modo membrum deligandum,feru-

l^eque fuperaccommodand^ funt , qua fifljE 3 o
circumpofitsBque cfTa in fua fede conti-
aeant:&, in quam partem fraftura incli-
2iat,abea;latior valcntiorquc ferula im-
ponen
 ,

Caf. ro M ED I e r n .a^.
f6j
ponenda eft. Eafque omnes circa articu-
iam efle oportet relimas ne hunc la^dant ,

nec ultra adftringi quam ut ofTa conti- ,

^ neant & cum fpatio laxentur, tertio quo-

:

que die paulum habenis fuis coartari; ac, ^

nulla prurigo , nullus dolor eft , lic raane-
re, donecduaj partes ejus temporis quo ,

os quodque confervet compleantur ; po. ,

i-C^ftealeviusaquacalidafovere, quia primo-

digerimateriam opus eftj tum evocari.Er-
go cerato quoque llquido id leniter eft un-
'gendum perfricandaque fumma cutis eft;;
,

laxiufqueiddeligandum eft. Tertio quo-

^SquediefoIvendum , lic , ut remota calida
aqua,c3etera eademfiant j tantummodo
fingulsfafci^, quoties refolutae fuerint,
fubtrahantur^
2. "De HtmerefraSio.
2.0 Ha?c communia ftint : illa propriaj.
Siquidem humcrus fradus eft, non iic ,

ut membrum aliud, intcnditur : fed homo

collocatur alto fedili , medicus autem hu-
miliore adverfus. Una autem fafc-ia , bra-
3- 5 chium amplexa ex cervice ipfius qui
,
,
lae-
fuseft,idfuftinet:altera ,ab altera parte
fuper caput data, ibi accipit nodum tertia :

vindlo imohumero deorfum demittitur,

ibiquoquecapitibus cjus inter fe vindis.
jpDeindc ab occipitio iplius , minifter fub ea
fafcia, quam fecundoloco pofui,porred:o,
fi dextcr humerus ducendus eft , dextro , fi.

finifter , finiftro brachio , demifium inter

femi--
 ,

^'^S A. C o R. N. CBL s I Lib. 8v

fcmina ejus qiii curatur baculum tenet:

, ,

medicus fupcreamfafciara ,cle qua tertio

loco dixi piantam injicitdextram, G. fini-
,

fler , iiniftram , fi dexter humerus euratur; f

fimulque alteram fafciam minifter attollit,
alteram premit medicus quo fit,ut leniter :

humerus extendatur. Fafciis vero G. me- ,

dium aut imum os fradlum eft breviori- ,

bus opus eft ii fummum longioribus: ut i o

; ,

ab eo fub altera quoque ala per pe<5lus ad

fcapulasporrigantur. Protinus vero bra-
Ghium,cum deligatur,iic inclinandum eft,
ut id ,
quodafficitur, ante fafciis quoque
fie figuratum lit , ne poftea fufpenfum ali- if
ter atque cum deligabatur, humerum in-
,

clinet brachioquefufpenfo , ipfe quoquc

:

humerus ad latus leniter deligandus cft.

per qu^ fit ut minime moveatur ideoque
, :

ollaiicfc habent, ut aliquis compofuit.io

Cum ad ferulas ventum eft , extrinfecus
cfle earum longillim^ debent a lacerto :

breviores ; fed fub ala breviliimae. Sspiuf-

quc rcfolvendas funt , ubi in vicinia eu-
Diti humerus fradus eft, ne ibi nervi ri-i^
gefcant , & inutile brachium cfficiatur.
Quoties folutas funt ,fradura manu con-
tinenda ; cubitus aquacalida fovendus , &
molliccrato perfricandus ; ferulasque vel
omnino non im ponends contra eminentra 3 o
Cubiti,velaIiquanto breviorcs lint.

3. De^Brachio fraS&.
At ^ fi brachiura &a<^mn cft in primis
COftfi-
 Cdp.io, Medicina. 5^^
coDiiderandum eft alterum 09 ,anutrim-
,

que comminutum lit: non quo alia in e)u{^

modicafu curatio fit admovenda j fed pri-
5mam,ut valentius extendatur li utrun- ,

queosfradlumeftiquianecefle eft minus

nervoscontrahialtero oQeintegro, eof^
queintendente deinde , ut curiofius om-
:

nia in continendis offibus fiant fi neu- ,

I o trum alteri auxilio eft. nam , ubi alteriyn

integruraeft, plus opis inea, quam in

Deligariautem bra-
fafciis ferulifque eft.
chiumdebetjpaiilulumpollicc ad ped:us
inclinato ^fiquidem is maxime brachiina-
ijturalis habitus fit:idque involutum mi-
tella commodiffime excipitur. cjxix latitu-
dine ipfa brachio , peranguftis capitibus
collo injicitur atque ita commode bra-
:

chium ex cervice fufpenfum eft. Idque

2opauIum fupra cubiti alterius regioncin
pendere oportet.
4,. 'De Cubitofra^o.
Quod fi ex fummo cubito quid fraftum
fit , glutinare id vinciendo alienum eft. fic

iSenimbrachiumimmobile.ACjfinihilaliud
?[uamdoIori occurendum eft, idem , qui
uit, ejusufuseft.

S. DeCrnnbiii Femoribttfqtie fra&is.

In crure seque ad rem pertinet , alterum
jofaltem os integrum manerc. communc
vero femorique eft, quod, ubideligatum
ei

eft canalem conjiciendum eft. Is cana-

, in
lisabinferioriparteforamina habere de-
bct,.
570 A. CoRN. Ciisi Lih.Br'

bet per qua2 R quis humor excefTerit de-

,
,

fcendat ;& aplanta inoram quse limul ,

&
fuftineat eam , & delabi non patiatur & a :

, per qux loris datis, moras 5

lateribus cava
quajdam crus femurquCjUt collocatum eft,
detineant. EfTe etiam debet , a planta, fi is

crus fradlum eft:, circa poplitem

; fi femur,

ufque ad coxam fi juxta fuperius caput

,-

femoris,fic,ut ipfaquoqueei coxa infit. lO

Neque tamen ignorari oportet fi fcmur ,

fradlum eft fieri brevius j quia nunquam

,

in antiquum ftatum revertitur fummif- :

que digitis poftea cruris ejus infifti. ex quo

multa debilitas eft; foedior tamenj ubi for- ^ T
tunasnegligentiaquoque acceflit.

6. De Digito fraffo.
Digitum fatis eft ad unum furculum de-
Jigaripoft inflammationem.

y. Communes ctirationes ad himeros , brachia.

Crnra.,femina , digitosqae confraBos
pertinentes.

Hispropric ad fingulamembra perti-

nenttbus , communia funt pri-i^^
rurfiis ifta :

misdiebus fames:deinde tum cum jam ,

increfcere callum oportet , liberalius ali-

mentum: longa a vino abftinentia:fomen-
tum aqu^ calidae, dum inflammatio eft,Ii-
berale ; cum a defiit, modicum tumjo :

etiamlongior ulterioribusjeiiquido ce-

rato, membrisj&mollis tamcn undio.Nec
pro.tiaus exercendum id membrum , (t^
pau-
 :

ap, lo. M E D I c I N A. f7l'

paulatim ad antiquos ufus reducendum eft
Gravius aliquanto cft cum oflis fradlu- ,

Tx carnis quoque vulnus accellit maxi- ;

f meque fi id mufculi femoris aut humeri

,

fenferint. nam & inflammationes multo-

graviores, & promptiores eancroshabent.
Ac femur quidem,fi ofla inrer fe ceiTerunt,
fere pra^cidi neceiTe eft. Humerus vero
^Oquoque in periculum venit ; fed facilius
confervatur. Quibuspericulisetiam ma-
gis id expoiitum , quod juxta ipfos articu-
los iCtnm eft. Igitur cuiiolius id agendum
eft, & per mediam plagam.mufculus tranf.
Jjverfus pr^cidendus fanguis vero,fiparum
:

fluxit, mittendusicorpus inedia in deci-

mum diem cxtenuandum,. Ac reliqua qni-
dem membralentiusintendenda, & leniur
in his ofla in fuam fedem rcponenda funt
^-ohis vero neque intendi nervos , nequc oila
tfaiftari , fatis expedit. ipfiquc homini per-
mittendum eft, ut fic ea collocata habeat ,.

quemadmodum minimum lasduntur.Om-

nibusautemhis vulneribus imponendum
^Tprima Itnamentum ex vinomadens, cui
rofas paulum admodum adjedlum fit cs- :

tera;eadem.Dcligandafafciisfant,aliquanv
to,quam vulnus,Iaxioribus; fcilicet laxius,
quam fi ea plaga non e{Ict,quantoque faci-
S^^hus & alienari & occupari cancrovulnus
poteft. numero potius fafciarum id agcn-
dum eft, ut laxsE quoque aque contineant.
Quod in femore humerove ficfiet, fi
ofiki
 :

57^ A. CoB.1^, Ceisi Lih. 8.

ofla forterefte concurrerint : fin aliter fe

habebunt, eatenus eircumdari fafcia de-
bebit, ut impolitum mcdicamentum con-
tineat. C^tera eadem , cju^e fuprafcripfi S ,

faciendafunr. prsEterquam quodnequefe-

rulis, nequecanalibus, inter quae vulnus
fancfcere non poteft y fed pluribus tan-
turnmodo & latioribus fafciis opus eft
ingerendumque fubinde in eas eft calidum lO
oleum , & vinum magifque hoc In prin-
;

cipio fame utendum vulnus calida aqua ;

fovendum frigufque omni ratione vitan-

;

dum eft, &tranfeundum ad mcdicamcn-

ta, qus puri movendo func MajorqueijT
Tulneri, quara oflicura adhibenda. ergo
quotidie folvendumnutriendumque eft.
Inter qu^ ii quod parvulum fragmen-
tumoffis eminet , id , fi retufum elt j in
fuam fedem dandum a:cutum , ante acu- 2.0
: Ii

men ejus , ii longius eft , prascidendum , fi

brevius limandum & utrunque fcalpro
, ,

Isvandum: tumipfum recondendum eft.

ac ,fi id manus facere non poteft vulfella ,

quali fabri utuntur , injicienda eft acutseiy

oflls prominentis cufpidi ab eaparte, qu-a ,

fima eft ut ea parte , qua gibba cft , emi-

;

nens os in fiiam felTeln compellat.Si id ma-

jns eft , membranulifque cingitur ,finere
oportet has fub medicamentis refoIVi , id- 3 c^
que os ubi jam nudatum eft abfcindere ;
, ,

quod maturiusfcilicetfaciendum efl. po-

teftque ea ratione & os coire , & vulnus
fanefce-
 ,,

Cdp.io, Medicina. 571

fanefcere : illud uo tempore ; hoc , prout
fe habec.
Nonnunquam etiaminmagno vuhierc
jevenit ut fragraenta qu^dam velut emo-
,

riantur neque cum cseteris coeant quod

,

hic quoque ex modo fluentis hnmoris col-

Qiio magis neceffarium eft,f^pius
ligitur.
ulcus refolverejquam nutrire: fequitur-
loque fere , tit idosper fe pofl aliquot dies
excidat 5 aut , cum jam ante mifera con-
ditio vulneris lit,tamen idinterdum majus
diuturniufque faciat. S^pe etiam integra
cute os abrumpitur , protinufque prurigo
I ^ & dolor oritur. Quare foivere li accidit ,

maturius oportet , & fovere aqua pcr ,

asftatem, frigidaperhiemem egelida:

j ,

deindeceratum myrteum imponere.

Inteidum fradlura quibufdam vehit acii-
aoleis carnem vexat. Quo a prurigine &
pundlionibus cognito, aperire id medicus,
eofque aculeos pr^ecidere necefle habet.
Reliquavera curatio in utroque hoc cafa
cadem eft, qucE, ubiplagam idusproti-
a^nus intuHt. Puro jam ulcere, cibis his
quoque utendum eft carnem producenti-
Dus. Sibrevius adhuc membrum eft, &
oila loco fuo non funt, paxillus tenuis &
IsEviffimi generis inter ea deraitti debet
3 ofic.ut capite paululum emineat^ifque quoT-
tidieplenioradi^endus eft, donec par id
membrum alteriiiat. Tum paxillus remo-
Yendus , vulnufque fanaadum eft. Cicatrix
vero
 574 ACoRN, Celsi. Lih.S,
vero induda foveiida aqiia frigida eft., ia
quamyrtus, hedera , aJisevefimiles verbe-^
nx dccoOiX lint ; illinendumque medica-
mentum , quodiiccet. & magis etiam hic r
^uiefcendum donec id , membrum confir-
metur.
Si quando vero ofla non conferbuerunt,
-quiafaepe foluta, fa^pe mota funt in aper- ,

to deinde curatio eft. poffunt enim coire. lo)

Si vetuftas occupavit, membrum exten-
dendum eft ur aliquid l^edatur ofTa inter
, :

fe manu dividenda,ut concurrendo exafpe-

rentur quid pingue cft, eradatur, to-
, &, fi

tumque id quafi recens fiat. magna tamen j

j
cura habita , ne nervi mufculive lasdanr.ur.
Tum vino fovendum eft , in quo malico-
riumdecodium fit; imponendumqueidip-
fum ovi albo mixtum i tertio die rcfolven-
dum, fovendumque aqua, in qua verbenx, 20
de quibus fupra dixi , decoft^ fint : quinto
die idem faciendum , ferulaeque circum-
dand^ c^tera ,
: & ante & poft
, , eadem fa-
cienda ,
quas fupra fcripii. Solent tamen
interdum adverfa inter feoiTa confervere 2 5 :

coque & brevius membrum, & indecorum

fit; & , ii capita acutiora funt aflidue pun- ,

iuYx fentiuntur. Ob quam caufam fran-

rurfus ofta & dirigi debent. Id hoc mo-
fi
D fit. Calida aqua multa id membrumfo- 3 o
vetur , & ex cerato liquido perfricatur,in-
tenditurque : inter hxc , medicuspertra-
^aasoila) ut adhuc tenero callo , mani-
bus

ii
 ^
,

Cap. II. Medicina. 575

bus ea diducit, compellitque id quod ,

eminet , in fuam fedem & fi parum va-

; ,

Juit, abeaparte, inquamosfe inclinat

5 involutam lana regulam objicit atque ita ;

deligando, aiTuercere iterum vetuftas fedi

cogit.
Nonnunquam autem re<fte cjuidem ofla
conferbuerunt , fuperincrevit vero ni-
i^ mius caJIus jideoque locus intumuit.Quod
ubi incidit, diu leniterque id membrum
perfricandum eft ex oleo , & fale , & nitro
multumque aquacalidafalfafovendum; <5c
imponendum malagma , quod digerat ;
I5adftri<fliufque alligandum : oleribufque,
& prarterea vomitu utendum.per quas cum
carnecallusquoque extenuatur: confert-
que aliquid de finapi cumficuin alterum
pariter membrum impofitum donec id ,

aopaulumerodat , eoque evocet materiam.

Ubi his tumorextenuatusefl, rurfus ad
ordinem vitx revertendum efl;.
C A P. X I.

^. Ve Opihus luxatps,

Ac dcfractis quidem ofTibus.hadienus

didumfit. Moventurautem eafedi-
bus fuis duobus modis. Nam modo,
quajjunda funt,interfedehifcunt utcum :

3 olatum os fcapularum ab humero recedit;&

inbrachio^radius a cubito;& in crure,tibia
fura j &, interdum faltu, calcis as a taloj
quod raro tamen fit modo articuli fuis
: fe-

Ia
 57^ A,CoRN. Celsi LikS,
dihus excidunt. Ante de prioribus dicam.
Quorum ubi aliquid incidit, protinus is
locus cavus eftjdepreflufque digitus iinum
inveHit.deinde gravis imflammatio oritur;^'
atque in talo przecipue : fiquidem febres
quoque, & cancros , & nervorum vel diC-
tentiones ,veIrigores,qui caput fcapulis
anneftunt, movereconfuevit. Quotum vi-
tandorum caufa , facienda eadem funt qux j o ,

in oflibus mobilibus \xiis, Atque id ubi

incidit, protinus his locis imponendajqu^
fupra propoiita funt, ut dolor tumorqiie
per ea tollantur. Nam didudla ofla nun-
quam rurfus inter fe junguntur &, ut : ali- 1
^
quid decoris eo loco , iic nihil ufus admit-
titur.
Maxilla vero Sc vertebrse omnefque ar-
ticuli,cum validisnervis cdmptehendun-
tur , excidunt aut vi expulii, aut aliquo ca-2,0
funervis vel ruptis , infirmatisi faciliuf-
que in pueris & adolcfcentulis, quara iii

robuftioribus. Hique elabuntur in prio-

rem & in pofteriorem , in interiorem & in j

cxteriorem partem: quidam bmnibus mo-^^i

J
dis, quidam certis. Suntque quaedam com- '.^

munia omnium figna , qusedam propria 3

cujufque.fiquidemfemperea parte tumor
efl, in quam os prorumpit ea finus , a qua
;

recelllt. Ethasc quidem in omnibus de-3cs|

prehenduntur , alia vero in fingulis. qux ,,
Mmulatque de ^uoquc dicam , proponenda^
crunt.
Sed
 ,,,

Cap. II. Medicina, ^7^

Sed ut excickre omnes articuli pofliinr
lic non omnes reponuntur. Caput eniran

nunquam compellitur, neque in fpina ver-

5tebra,neque ea mv^xilla,qua2jUtra(]ue partt:
prolapfa antequam reponcretur infl^ara-
, ,

mationem movit. Rurfum, qm nervorum

vitio prolapii funt, compulfi quoque in
fuas fedes iterum excidunt. Ac quibus ,

10 ia pu^ritia exciderunt, nequerepoiiti funr,

minus quam ca.'teri crefcunt omniun^ :

que , qu^e loco fuo non funt , caro ema-

crefcit , magifque in proximo membro ,
quam ulteriore. utputa, fi humerusloco
^Tfuo non eft major ineoipfo fitmacies,
,

quam inbrachioj major in hoc, quam

in manu. Tum pro fedibus & pro caii- ,

bus qui inciderunt aut major aut minor

,
,

ufus ejus membri relinquitur quoque :

2,0 in eo plus ufus fupereft eo minus id exte-

,

nuatur.
Quicquid autem loco fuo motum eft
ante inflammationem reponendum eft. Si
iila occupavit , dum conquiefcat,Iaceflen-

25 dum non eft : ubi finita eft tentandum eft ,

in his membrisjqua; id patiuntur.Multum

autem eo confert corporis& nervorum &
habitus.Nam,fi corpus tenue, fi humidum
eft,fi nervi infirmi , expeditiusos reponi-

3 o tur; fed & multo facilius excidit & poftea ,

minus fideliter continetur.Qux contra-

ria his funt , melius continent : (cd id
quod expulfum eft , difSculter admittunr.
B b Opor-
 ]

578 ACoRN. Celsi. Ljh.S,

Oportet autem ipfam inflammationem
levare , fuccida lana exacetofuperimpo-
ta: acibo, li valentioris articuli cafus
cft , interdum etiam quinque die-
triduo j
^
bus abftinere bibere aquam calidam ,
:

.dum litis finiatur curiofiufque ha^c facc- :

re his offibus motis , qu^ validis plenif-

,

que mufculis continentur fi vero etiam :

fcbris acceffit multo magis deinde die 10

, :

quinto fovere exaquacalida; remotaque

lana ceratum imponere ex cyprino fa-
,

lum nitro quoque adjedo , donec om-

;

nis inflammatio finiatur. Tunc infridio-

nem eimembro adhibere: cibis utibo-i^^
nis i uti vino modice jamque ad ufus :

quoque fuos id membrum promoverc quia

inotus, ut indolore peftifer , fic alias falu-
berrimus corpori eft. Hxc communia
funt nunc de fingulis dicam.
: 20
CA P. X I I.

T>e MaxiUa luxata,

MA X I

pellitur
modo
L L
,

utraque.
A
fed
in priorem
modo
partem pro-
altera parte ,1^
Si altera, in con-
trarjam partem ipfa mentumqueincJina-
tur:dertes paribus non refpondent; fed fub
liis,qui fecant, canini funt. At , fi utraque ,

totum mentum inclinatur,& inexterio-30

xem partem promovetur 5 inferiorefque
derites longius quam fuperiores exce- ,

diint intentique temporum mufculi ap-

;

parent,
 ,

Cap,ii. Medicina.fy^
parenr., Primo quoque tempore liomo iii
fedili collocandus ell , fic, ut minifler a
pofteriorepartecaputejus contineat, vel
f lic, utjuxta parietera is fedeat , fubje^lo
inter parietem & caput ejus fcorteo pulvi-
no duro eoque caput per miniflrum urge-
,

atur , quo fit immobilius. tum medici di-

giti pollices , linteolis velfafciis , nedila-
lobantur , involuti in os ejus conjiciendi ,
csteri extrinfecus admovendi funt. ubi
vehementer maxilla apprehenfa eft , ii una
parte procidit , concutiendum mentum
&adguttur adducendum eft : tunc fimul
15 & caput adprehendendum &, excitata ,

mento , maxilla in fuam fedem compel-

lenda & os ejus comprimendum efl: , lic ,
,

ut omnia pene uno momento fiant. Sin

utraque partcprolapfaeft omnia eadem ,

^ofacienda; fed^qualiter retro efl maxilU

agenda. Repofito offe , fi cum dolore o-
culorum & cervicis ifte cafus incidit , ex
brachio fanguis mittendus efl:. Cum om-
nibus vero , quorum offa mota funt , pri-
*5mo liquidior cibus conveniat , tum his
praecipue adeo ut fermo quoque frequens,
:

niotu oristemporumnervos lasdat.

C A P. XIII.
jo Pe Capht luxato.

CAPUT duobusproccffibus in duosfr-

nus fumm^ vertebrse demiffis fupcr
cervicem contineri, inprimaparte
Bb Z ^TOm
580 A. CoRN. Celsi Lih.S.
propofui. Hi procefTusinterdum in poftc-
riarem partem excidunt quo fit ut nervi: ,

fub occipitio extendantur & mentum pe- ,

dori adglutinetur nequebibcre is,ne-5'

,

que loquipoffit ,interdum fine voluntate

femen emittat. quibus celerrime mors fu-
pervenit. Ponendum autem hoc eiTe cre-
iidi , non quocuracio ejus rei uUa lit ; fed
ut res indiciis cognofceretur , & non pu- 1 o
tarent libi medicum defuiiTe , li qui Ik ali-
^uem perdidifTent.

C A P. XIV.
JDe S^ina hxata. j-
E M cafus manet eos (juorum in fpina
IDvcrtebr^ exciderunt. Id enim non po-
teflfieri, nifi& medulla , qu^ per me-
41um;&duabus membranulis, qux per
duos alateribus procejQTus feruotur; 3c ner- io
vis , qui continent Excidunt au-
, ruptis.
tem -& in pofteriorem partem , & in prio-
rem & fupra feptum tranfverfum , & in-
;

fra. Si inutramvis partem exciderint , a

pofteiiore parte vel tumor , vel finus crit. if
Si fuper feptuni id incidit , manus refol-
vuntur , vomitus , aut diftentio nervorum
fequitur,fpiritusdiiEcultermovetur j do-
lor urget, &
aures obtufse funt. Si fub
fcpto,femina refolvuntur urina fuppri-30 ,

initur , interdum etiam fine voluntate

prorumpit. Ex ejufmodi cafibus , ut tar-
dim^ quam ex capitis , /k tamen intra tri-
dmm
 Cap.i^, Medicina. jSz
duum homo moritur. Nam ,
quod Hip-
pocrates dixic , vertebra in exteriorera
partem prolapfa proQum hominem col- ,

Siocandum efle , & extendendum, tura caU

ce aliguem fuper ipfum debere conliftere ,
& intus impellere : in his accipiendum
eft , quE paululum excefTerunc i non ia
his , qu3e toto loco motaj funt. Nonnun-
iciquamenim nervorum imbeoillitas eflScit,
ut , quamvis non exciderit vertebra pau- ,

Julum tamen in priorem partem promi-

neac id non jugulat. Sed ab interiore par
te non contingit quldem propelli. Ab cx-
J^teriore fi quid propulfum efi, plerunquc
iterum redit nili , quod admodum rarum
:

-cft , vis nervisdeftituta eft.

C A P. XV.
^Q DeHnmefo luxato,

Hu M E R u s autem modo alam tx* m

cidit,modo in partem priorem. Si ia
alam delapfus eft , ei jundus cubitus
furmmque ad ejufdem
reccdit ab Jatere ,

i^partis aurem cum humero porrigi non po-

teft , longiufque altero id brachium eft. Si
in priorem partem, fummum quidem bra-
chium extenditur, rainus tamen^quam na-
turaliter; difEciliufque in priorem partem
^oquam in pofteriorera cubitus porrigitur.
Igitur,fi in alam humerus excidit, Sc vel
puerile adhuc eft corpus , vel molle , certe
imbecillibus nervis intentum eft , fatis-eft,

Bb 5 col-

I
5 8i A. C o R N. C E L s I. Lih.9.
collocareidinredili , &
ex duobus mini-
ftris alteri imperare ut caput lati fcapula-
,

rumoflis leniterreducati alteri,ut bra-

ehium extendat:iprum pofteriore parte re- f
cidcntem , humerum genu fub ala ejus co-
gere, fimulque & latum os , & altera ma-
nu brachium ejus ad latus impellere.
Atli vaftiuscorpusjnervive robuftiores
flmt necefTaria eft fpatha lignea, quse&io
,

crailitudinem duorum digitorum habet, &

longitudine ab ala ufque ad digitos perve-
J2it. in qua fumma capitulum eft rotun-

dum, & lenitercavum ;ut recipere parti-

culam aliquam cxcapite humeri poffit: in-i f
que ea bina foramina tribus locis funt, in-
ter fe fpatio diftantibus j in quae lora mol-
liaconjiciuntur.Eaquefpatha, fafcia invo-
luta, quo manus ta<^u l2Bdat,ad alam a bra-
chio dirigitur, fic , ut caput ejus^ fumm^eio

aljefubjiciaturrdcinde^loris fuis ad bra-

chium deligatur , uno loco ,paulum infra
humeri caput ; altero paulum fupra cubi-
,

tum; tertio, fupra m.inum. cui rei protinus

intervalla tunc quoque foraminum aptata*^
funt, Sicbrachiumdeligatum fuper fcalas
gallinarias gradum trajicitur ita alt^e , ut ,

confiftere homo ipfe non poiHt ; limulque

in alteram partem ccrpus demittitur,in al-
teram brachium intenditur eoque fit , ut 3 <5-^j
:

capite ligni caput humeri impulfum in (

iliara fedem modo cum fbno

,
modo finc , ^

hoccompellatuc.MultasefTealiasrationes
fciEe
 ,
;

Cap. i6. M E D I c I N A, _ 5S3

fcire facile eft uno Hippocrate le(wl:o ; fed
non alia magis ufu eomprobata eft.
At, fi in partem priorem humerus inci-
5 dit, fupinus homo collocandus i fafciaque,
aut habena, media ala circumdanda oft? ca-
pitaque ejus poft caput hominis miniftro
tradenda; brachium alterii prajcipieudum-
que, ut ille habenam, hic bracbium exten-
J^dat : deinde medicus , caput quidem homi-
nis finiftra debet repellerej dextra vero
cubitumcumhumero attollere, & os in
fuam fedem compellere. faciliufcjue id in
hoc cafu quam in priore revertitur. Re-
,

1.5 poiito humero lana alas ftibjicienda eft j

,

in interiore parte os fuit , ut ei opponatur

fiin priore-, ut ramen commodiusdelige-
Tum fafcia, primum fub ala obvoluta,
tur.
caput ejus debet comprehendere , deinde
iOperpedusad alteram alam , ab ea^e ad
fcapulas rurfafque ad ejufdem humeri ca-
,

put tendere , faepiufque ad eandem ratio-

nem circumagi, donec bcne id teneat. Vin-
dms hac ratione humerus commodius con-
i5tinetur,{iaddu<5lus ad latus fit, ad id &
quoquc fafcia deligetur.
C A P. XVI.
De Cubito luxato.
cublto autem tria coire ofla , hume-
IN & radii, & cubiti ipiius
ri , , ex his , quae
prima parte hujus voluminis pofita
funt ,inteIIigipotuit. Si cubitus , qui an-
nexus humero cft , ab hoc excidit , radius
Bb 4 'qui
 ,

^84 A. C o R N. C E L s I. Lib. 8.

qni adjunftus eft, interdum diftrahitur ,

interdum fubiiftit. Inomnes vero quatuor
partes excidere eubitus poteft fed fi in : ,

jpriorem prolapfus eft,extentum brachiumf

cft , nque recurvatur : fi in pofteriorem ,

brachium curvum eft neque extenditar , ,

breviufque akero eft j interdum febrera

vomitumque bilis movet : ii in exterio-
x^em intericremve brachium porreftum lo
, ,

cft fed pauhilum in eam partem a qua os

, ,

receftit, recurvatur. -

Quicquidincidit,rcponendi ratio una

eft (neque in cubito tantum , fcd in omni-
bus(]uoquemembrislongis qu^ per ar-if ,

ticulum longa tefta junguntur ) utrunque

iTiembrum in diverfas partes extendere,
donec fpatium inter oiTa Jiberum lit ; tum
id os , quod excidit ab ea parte y in quam
,

prolapfum eft , in contrarium impellere.2,0

xtendendi tamen alia atque aha genera
fwnt,prout nervi valent, aut ofTahLtc^ilhic-
ve fe dederunt. Ac modo manibus foHs
utendum eft , modo quaedam alia. adhi-
benda. 2j
Ergo, li partem cubitiis pro-
in prf orcm
lapfuseft ,extendiperduas manus, inter-
dum etiam habenisadjedlis, faris eft : dein-
derotundum aliquid , a lacerti parte po-
nendum eft, & fuper idrepentecubitusad3C>
humerumimpellenduseft. Atin aliis ca-
fibus commodiffimum eft eadem ratione
brachium extendere , qua^ , fra^fto humero
fupra
 .

Ca^. ly. MED I c I N A.' 5 ?j

fupra pofita eft , Sc tum ofla reponere.
Reliqua curatio eadem eft , qurEinom-
nibus. Celerius rantum fepiufque id re-
5 rolvendum eft; multoque magis aqua cali-
da fovendum, & diutius ex oleo & nitro ac
Ca,lc perfricandum. In cubito enim cele-

, quam in uilo alio articulo , five extra

rius
remaniit, five intus revertit,callus circum-
jodatur, ifque, liper quietem increvit, flexus
ilJiuspoftea prohibet.
C A p. X V I 1
Ve Manu luxata.

MA Nu s quoque in omnes quatuor

partes prolabitur. Si in pofterio-
rcm partem excidit ,
porrigi digiti
non poiTunt ii in priorem , non inclinan-
:

tur : alterutrum latus manus in con-

ii in ,

trarium,id cft,aut adpoIIicem,aut ad mini-

iomumdigitum convertitur , & reponi non
difEcillime poteft. Super locum autem du-
rum & renitentem ex altera parte inten-
di manus , ex altera brachium debet, fic,ut
prona Iit, li in pofteriorem partem os exci-
2.5' dit ;fupina, fi in priarem j li in interiorem
cxterioremve, in latus. Ubi fatis nervi di-
A\iti funt,fi ufque in alterutrum latus pro-
ciditj manibas incontrariumrepellendum
cft. At his , quas in priorem pollerioremve

'3.opartem prolapfa funt , fuperimponendum

aliquid durum , idque fupra prominens os
manu urgendum eft , per quod os visad-

jei^a feciliHS in fuam fedcm conipellit.

b 5 cap;
5l# A. C o R N. C E L s I Lih. 8.

C A P. XVIII.
'DeValma luxata,
1N palma quoque ofla interdum fuis fe-f
dibuspromoventur, modoin priorem
partem, modo in pofteriorem. In latus
cnim moveri paribus offibus oppolitis,.-
,

nonpofTunt. Signum id folum eft, quod

omnium commune eil::tumor ab ea partej lo
in quam os venit : iinus ab ea, a qua recef-
iit. Sed Ime intcntione , digito tantum-
modo bene preiTum os in fuam fedem re-
yertitur.

C A P. X I X.
^

Ve Digitps luxatif,

AT indigitis totidem fere cafus

demque ligna funt , quas in
,

mani-
ea-

bus. Sed in his extendendis non a?que lo

vi opus eft j quod articuli breviores , &
iiervi minus validi fint. Super menfam
tantummodo intendi debent , qui vel in
i>riorem vel in pofleriorem partem cxci-
eerunt tumque palma compclli:ut itaini^'-
;

Jocum,unde lapfus eft digitus , reftituatur.

C A P. XX.
De Femore lnxato.
iVMdeIrumerisdixerim;de hisquo-^^
C' fum que,qua2 in cruribus funt,videri pof-
dixifle: fiquidem in hoc cafa
^iixdam fimilitudo elt. fQmori & humero.
tibi^

I
 Cap.io, Medicina; ^j^
tibix & cubito/pedi & manui. qusedam ta-
menreparatim qiioque de his dicenda funt.
Femur in omnes quatuor partes promo-
5vetur rfa^piflimeininteriorem ; deinde ia
exterioremjraro admodum in priorem,aut
poAeriorem. Si in interiorem partem pro-
lapfum eft , crus longius altero & valgius
eft extra enim pes ultimus fpecftat. Si in
:

loexteriorem, brevius, varumquefit & pes ,

intus inclinatur; calx ingreflli terram non

contingit Ccd planta ima meliufque id
, ;

cnisfuperuis corpus quam in priore cafu,

,

fert, minufque baculo eget. Si in priorem,

1 5 crus plicari non poteft,extenfumqueaIteri

cruri ai calcem par eft fed ima planta mi-

;

nus in priorem partcm inclinatur dolor- :

que in hoc cafu praecipuus eft & maximc ;

urinafupprimitur.UbicumdoIore inflam-
:
romatio quievit , commode ingrediuntur ,
reftufque eorum pes eft Si ia pofterio-"
rem, extendi non poteft crus , breviufque
cft i ubi coniiftit , calx quoque tcrram non
contingit,
.-y Magnum autemfemoripericulum eft ,

reponatur , vel repofitum

xie vel difficulter

rurftis excidat. Qiiidam femper iterum ex-

cidere contendunt : led Hippocrates , &
Diocles,& Philotimu^, & Nileus,& Hcra-
joclides Tarentinus , clari admodum autho-^
res,ex toto fe reftituifTe memoricC prodi-
derunt. Neque totgenera machinameiTto-
rum quoque ad cxtendcadmn in hoc
, cafu'
Bb d femurj
 ,

j 88 A. C o R N. GELs I Lib. 8.

femur Hippocrates Andreas Nileus

, , ,

Nymphodorus , Protarehus , Heraclides,

faber quoque quidam reperiflent, ii id fru-
ftra erfet. Sed ut haec falfa opinio eft; (ic il- <;
lud verum: cum ibi valentiffimi nervi muf-
culique fint, fi fuum robur habent vix ad- ,

mittere, ut reponatur fi non habent, re- :

pofitumnon continere.
Tentandum igitur eft, &, li teneriusio
membrum eft , fatis eft habenam alteram
ab inguine, alteram a genu intendi : li va-
Jidius mclius adducent, qui eafdem habe-
,

uas ad valida bacula deligarint tumque ;

corum fuftium imas partes oppolit^e mor:^ ' 5

bjecerint, fuperiorefque ad fe utraque
inanu traxerint. Etiamnum valentius in-
tenditur mcmbrum fuper fcamnum, cui ab
Htraque parte axes funtjad quos haben^ il.

Ix deligantur qui,ut in torcularibus,Gon- *^

:

vcrfi, rumpere quoque,ii quisperfeverave-

iit,non folum extendere nervos & mufcu-
los pofTunt.Collocandus autem homo fu-
peridfcamnumeft,autpronus,autfLipinus,
aut in latus , fic, ut femper ea pars fuperior ^T
iit, in quam os prolapfum eft ea etiam in- ,

ferior a qua recflit. Nervis extenfis ,fiin'

,

priorem partem os veaic, rotundum ali-

quid fuper inguen ponendum ; fubitoque
fiiper idgenu adducendum eft eodem mo- 3*^
do , eademque de caufa qua idem in bra- ,
*>

chio fit i protinufque , Ci CQniplicari femur

p^eft , iam eft*

In
 ,

Ca^.21. Medicina. jSp

In cseteris vero caiibus , ubi ofTa pau-
lulum inter fe recellerunt , medicus debet
id , quodeminet , retro cogere; minil^er
fconcracoxampropellere. Repoiito ofTe ,
nihii novi aliud curatio requirit quam ut ,

diucius is in ledlo detineatur; ne,ii motum

femur adhuc laxioribus nervis , rur-
fuerit
fus erumpat. Poteft tamen conditus arti-
loculusmedius aut fummu^ Ganaliculo ali-
<]uo eontineri.

C A p. xxr.
De Genu luxnto.

15 /"^ENv vero &in exteriorem, &inin~

^J^teriorem & in pofteriorem partem
,

excidere,notirftmum eft. In priorem

non prolabi , plerique fcripferunt, poteft-
que id. vero proximum efle ; eum ibidem
iooppolita patella ipfaquoque caput tibise
,

contineat. Meges tamen eum,cuiin prio-

rem partem excidiiTet , a fe curatum eile
memori^prodidit.
Inhiscalibus intendi nervi rationibus
2-5: iifHem,quas in femore retuIijpolTunt. Et id
quidem, quod in pof^eriorem partem cxci-
eodem modb rotundo aliquo fuper po -
dit
plitem impolito , adducftoque eo crure, re-
conditur.C^eteriE vero manibus fimul,tuna
3 ooflain diyerfas partes compelluntur.

cap:

I
 ,

^90 A, CoRN. Celsi Lib. 8.

C A P. XXI I,

DeTalolnxato.

TALVS quiJem in omnes parre? prola-^

bitur.Ubi in interiorem partem ex-
cidit j ima pars pedis m extenorem
partemconvertitur. Ijbi huic contrarius
cafusjcontrarium etiam lignum eft.Atjfiin
priorem partem prorumpit, a poftcrioreio
latus nervus durus& intentus eft j iimuf-
que iis pes eft. Si in pofteriorem,calx pene
conditur, planta major fit. Reponitur au-
tem isquoquepermanus ;priusin diverfa
pede& cruredidudis. Et hoc quoqueif
in
cafu diutius in le<fluIo perfeverandnm eft ;
uc is talus, qui totum corpus fuftinet , pa-
rumconfirmatisnervis ,ferendooneri ce-
dat, rurfufque prorumpat. Calceameiitis
quoque humilioribus primo tempore2.0
utendumjne vinduratalum ipfum lasdat.

C A P. XXIII.
T)c vUma luxata.

PLANTARVM vero olTa iifdem modis ,15

quibus in manibus, prodeunt iifdem- ;

que conduntur. Fafcia tantummodo

'

calcem quoquedebet comprehendere nc, ;

cum mediam plantam,imurnqueejus vin-

cirinecefTeeftjIibertalus in medio rcli-30
^us materiam pleniorem recipiat , ideo-
,

qiie fuppuret.
 ,

Citp, 24. 2 y M E D t C I N A. 591

C A P. XX I V.

Ve Digitis luxatis.

f YN(Jigir.isnihil ultra fieri debct , qiiam

J[ quod in his , gui funt in manu poiitum. ,

eil.

C A P. XXV.

jo De ^/J ,
^Ke c vulnere loco moventut.

Hacfaciendafuntinhiscafibus, ubi
fope
fine vulnere ofla exciderunc :

tamencum vulnereloco moventur..

Hicvero& ingens periculum eft , & eo
tygravius quo majus membrum efl quove
, ,

validioribusnervis aut mufculis contine-

tur. Ideoque ab humeris, femoribufque,.
metus mortis eftjac , H repofita ofTa funt
fpesnuIlaefl;non repolitis tamen, nonnuU
iolumpericulumef^. Eoque majorin utro-
que timar eft, quo propius vulnus articulo
efl.Nam Hippocrates nihil tuto reponi
pofTejprscter digitos,& plantas, & manus 3
dixitratque in his quoque diligenter efle a-
25; gendum , nepr^ecipitentur^gri, Quidam
. brachiaquoque &
crura repofuerunt:&,ne
cancri , diflentionefque nervorum oriren-
tur(fub quibus in ejufmodi cafu fieri folct
mors matura)fanguinem ex brachio mife-
^p runt.Verum ne digitus quidem(in quo mi
iiimum,ut malum,lic etiam periculum efl)-
reponi debet aut in inflammatione, aut
poflea , cum jam vetus res eft. Si quoque ,.
uepo-
59 2- A. CoRN. Celsi Lih.$.
repofito ofTe, nervi diftenduntur , rurfus id
protinusexpellendum eft.

Omne autem membrum,quod cum vul-

nere loeo motum, neque repofitum efi,fic ^
jacere convenit ut maxime cubantem ju-
,

vat:tantum ne movcatur, neye dependeat.

In omni tali morbo magnum ex longa
fame pr^fidium efl deinde ex curationc
:

eadem ,quspropolitaefl. Ubi ofTibusfra. lo

drisvuInusaccefTit , fi nudum os eminet,
impedimento femper futurum efl, ideo,
quodexcedit, abfcindendum eft ; impo-
nendaque fuper arida linamenta Tunt, &
medicamenta non pinguia doncc , qua2 1 j"
;

faltemefTein ejufmodi re fanitas potefl,

veniat. nam &c debilitas fequitur , & tenuis
cicatrix inducitur :quae necefTe efl^cile
aoxxpoflea pateat.

F I N I S.

INDEX
 INDEX CAPITUM
I N
A. CORNEL. CELSUM.
LIB. I. PR^FATIO, pag.K

C A P. I.

Uemadmodum fanos agert eenvenutt

^ag.^i.
Cap,
lua imbeciUis fervanda fint.
z,

p. 23.
Cap. 3. Obfervationes qusdam ,prout res nova in-
cidunt , & corpornm genera , ^fexut , e^ ata"
tes e^ tempora anni funt.
j p. 26-
Cap. 4. De ^K/iw* tapr.t infirmurrp efi.
his , p.l6
Cap. S' D^ ^^
?'" lippitiidine , gravedine , de"

ftilliittone ,tonftlUfqitelabortnt. /' S^*

Cap. 6. ^d
fulntam alvum remedia. p. 39.
Cap. 7. Remedia ad Coli dolorem. p. 4.9.-
Cap. 8. ^i^a agenda fint fiomacho laborantibus.
/.4.0.

Cip obfervandumfit dolore nervorum la-

9. C^uid
borantibm. p. 41.
C</. 10. Obfirvatio in pefiilentia. /'43.

Lib. 1. Prasfatio. pag. 44.

Cap I. ^'C li*??* tempora , qua tempcfiatumgene"

ra , ^'KiC partes atatis , qualia corpora vel tuta
vel morbts oppartuna fint , e^- g^woi valetndi^
nisgenm in quoque timcripoffit. pt:^ ^f.

Cap. 2. Defignis adverfa valetudinis futnra.p.fi.

Ctp. 3. _^/c hona in egrotantibus fignafint ^.J2.
Cap. ^.CMalafigna agrotantium. P-S^*
Cap. j. T^efignu longa valetndinis. p. 56,
Cap. 6. De indiciis (JMortis. P- S7'
Cap.y. Denotisi quas aliquisin fijigulis morbo'-
rwn generibm haberepojfit. p. 61,
Cap. 8.
 . . -..

INDEX CAPITUM.
Cap. 8 ^lua notM in
. qmqne morbi genere velfpem
velperictilaofiendant. /* 7o
Cap.^ DeCMorboritmcurationibus, 8i, /.
Cap. lo, T)e fangiiinis detraSiione per venss p,2x.
Cap. II. De fangiiinis detraCiione per atcnrhitu-
lai. p_ 88.
Cap. iz.Dedeje^ione. j>. 89.
Cap, iQ^.De vomitK 9 2.
/
Cap, 14. Defricfione. p.^^.
Cap, ij. "De gefiatione. ^. 96.
Cdp. 1 6. De abfiinentia. p.^%.
Cap, 17. Defndore.
P'99-
C^p'. 18. ^i cibi potionefve , aut valentis ,ant
medig.^aHt imbecilliemateriafint. p. \o2..
Cap. 19. ^a natiira ac proprietas cnjtifque rei
fit , quavefcimtir. 107. p
Cap. 20. De his , qitAhontfncciftmt. p.ioj.
Cap, 'i.x.De his , qi^ a mali facci lunt p. 10$.
.

Cap^ 22. ^lujs rei lenes > qr.ave acresfent. /, 109.

Cap_ 2-^ De his , qna crajfiorem , qnave tennia-
rempittiitarnfaciHnt. p. 109.
Cap. 24. De his qua fiomacho idoneafnnt. p.io^
,

Cap. 25". ^ua res alienefiomacho Junt. p. 11 o.

Cap. 26. De his , qttte infiant. p. 1 1 1

Cjtp. zj. De his , qtia calefacitmt 3 atit rcfrigerant.

p. 112.
Cap. a8, De his^ qua intttt facile corrnynpuntnr.

Cap.z^.^De his, quaalvummovent. p. 113.

Cap. 30 De his , qti alvam idfiringtmt ^.113. ,

Cap. ^i.De his , qne nrinam movent. p, 1 14.

Cap. 32. De his , qnaadfomnam aptaftmt p.\\$
Cap. 3 3. Df Aw , qtta materiam evecant. p, 1 j. 1

L I B. 3.
Cdj>. l.DemorbornmgeneribttS. pag. 117.
Crf^. 2. ^luomodo morbi cognofcantur , (2$f an in-

crefcant , ^?? miniianttir

; e^ 5^* ratione ab
iititio , 2^* langmre imipit , c7-4r/ debeat.
p\\9'
Cap. 3,
 ,

INDEX CAPITUM.
Cap. ^. De febrinmgentribiis. p. i2.Jt
Cap. 4, De CfirationuTn diverJiSgeneri^-M p. 1 24, .

Cap. j. De febrinm fpeciebtis irfingnlarnm cnra-

tionibus : ^ primo , qtianda cibns fehiciianti-'
bm dandm fit ^- H ^

Cap. 6 . ^andopotiones febricitantibus dari expe-

diat. p.^i^S^
Cap. 7. G^omodo pefiilentes febres cnrari debeant.
p, T4I
Cap 8. Curatio Semitertiana febris ,
qna ij^jti-

riTcit(^ dicitur. p. i4-4-

Cap. 9, Cnratio lentarttm fehrium. p. i+^
Cap. 10 Remedia in febribns ad capitis dolorem
& prtecordiorHminfiammationem ^iirariditatem
& fcabrttiem lingna. ^. I4.<5.
Cap. I f . Remedia contrafrigus , qmdfsbrem fra-
cedit. p. 148
Cap. I a, Cttratio horroris in febrihits. p. 149.
^<*P il.Curatioqtiotidiana febris, /. ijr.
Cap. i^ Ciiratiotertianafebris. p. i^J^
^^p.iS Ctiratio qtiartana febrls
p.^5io-
C^p. 1 6. Ctiratia dtiarnm quartanarttm,
p, i ^S*
ap: ly. Curatio <imtidiana febris > qtta ex qmr-
tanafaStafii, p. 1^6^
C^. \%. De tribiis infaniageneribtis : prima de &
ejtfs curatione ^a
^gracis 0*iv(Tis ^icittir,
,

Cap. i^^^De Cardiacis. p. i iSj.

Cap. 10. De Ifthargicis. p. 1 6j,
Cap. 21. Dc hydropicis. p. 1^9,
Cap, 12. De tabe ^.d" ejns fpeciebus^ p.i7^'
Cap i^.De comitia H morbo.
.
p 182.
Cap, i^. De Rcgio morbo. p- 18/.
Cap. i .'DeElephantia. p.iZ6
Cap, 16. De t^ttonitis p. 188.
Cap. 27, De refolutione nervortm^ p. 18S.

/ LIB.
 ..

INDEX CAPITUM.
L I B. 4.

Caf, 1. 'De kttntani corporis interiorihtis fedibtts,

p. 192.
Cap. i. De curationihHS morborHm , qui nafcnvtnr
dCapite. P-^^^J-
Cap. 3 De morbo , qui circa faciem nafcitur.
p.2oo.
Cap. De refotutione lingua.
4,. p.ioi,
Cap. f. De diftillatione acgravedine. p 202.
Cap. 6, 'De Cervicis morbis. p. 204.
C,p . 7. T)efancinm morbis : &primnm de angina.
p.^07.
Cap .2. De Jlo7acki morbis. P*^^7'
Cap. 9, De lateru?n doloribus. />. 221
Cap, 10. Devifcerum morbis y&primo , deptil-
mone. p. 225.
Cap. II. 'De hepaticis. p. 22 j.
Cap, zz. Delienojts. p. 227.
Cap, 1 5 . Tye Kentim morhis. p. 22^.
Cap. 14. De intefimrum morbis *, & primo de
chelera. _f.
230.
Cap. i^ De Caliaco ventriculi dolore.
. p. 232.
Cap. 16. "De tenuioris intefiintmorbo.. P-^^'
Cap. 1 7. De morbo intefiinipknioris:,. p.2^6.
Cap. 18. Ds torminibus: p. 237.
Cap. 19. De lievitate intefiinornm. p. 2 39.
Cap. 20. De lumbricis alvum occnpantibus. /.24,0.
Cap.zT. Detenefmo. /'^+i*
Cap.22. De ventrisfluxa. /.242.
Cap. z^.De vulva morbo. p. 2^6.
Cap. 24. De feminis nimia ex. naturalihns profn-
fione. p. 248.
Cap .z^ .De Coxarnm morhif. /* 2.49
Cap. 26.De Genuum dolors, p. 2$o.
Cap.2i .DefSdanuum psdiim & articnlorumqtte
vitiis. P-2SI.
Cap. 28 Ve Refe6i'ione convalefcentium Jtmorbo.
p. ^54.
Lib
 .. . .

INPEX CAPITUM.
Lib. 5. Pr^Efatio pag. iff.
Ctip. i. De Jimplicihfts facfthatibtis qnarumcnqe
rerujn , ex quibus medicamenta fnnt \ ^ prirn
de his , qnafangiiinemfitpprirnunt. p. 2.)6.
Cap. z.^lua vHlnnsglutincnt. p. z^6
Ctip. ^.^lujeconcoquant (^moveantpHS. p.\S7' .,

Cap. ^.^^Haaperiantvtilnera. p. 257.

Cap. j <i>u purgent
.
p. 257.
Cap.6.^ljsrodant. /.258.
Cap, 7. ^
exedant corptts. p. 2J9.
Cap . 8 lu^<e adtira-nt
.
p^ 259
Cap. 9^^4? criifias itlceribm inducant. p. Q.60.
Cap: 10. .^. crtifias ttlceribm refolvant. p. z6o.
Cap. i\ ^
difcutiant ea .qtits in aliqna parte
.
,

corporis caiernnt . ,
p. x6q.
Cap. 1 2. ^ evocent
e^ educant p.x6j. ,

Cap. 1 3. ^<e exafperata Uvent. p. 261.

Cap. i^.^a carnem ntttriant , ulcwimpleant. &
p.z6i.
Cap. i^.^iStJMolliant. p.i6i.
Cap, \6.^uactitem purgent. p.2^2.
Cap. \y. "De CMifitirt^fimplicitimrerum j & de ra-
tione pondertim. p, 262,
Cap. 18. 'De Malagmatis. 26^..
f.
Cap. 19 De Emplafiris. .
p, ^7S'
Cap.xo.De pafiilUs. j>! 2 84^
Cap.21.De Pesfts. p.2%6.
Cap. 22. T)e CMedicamentis j qtiibtts aridis ttti-
mur. p-1^7^
Cap. 23 Dff Antidotis. . /' 2.9 1 .

Cap. 24. De Aciipis. p, 253-

Cap.2^.Decatapotiis.
P'2-9'^'
Cap. 26.De qninqKe generibns noxarnm corporis^
p. 299.
Cap.2y.De vttlneribns-, qua pirmorfus inftrun-
tur , eormqne cttrationibns p. 32J.
Cap.2t.De tnterioribtis nUerihtiS , qtta , aliqua
eerporKm parte corrupta , nafcuntur. p. 334.

LIB.
 .

INDEX CAPITUM.
L I B. ^.

Cap. I. De vitiis ftngularm eerporis fartium.

Cap. 2 De porrigine^
.
i' 3 ^4-
Cap. 3 De Sycojl.
. p. 3 6^.
Cap.a^.^Dc u^reis. P-S^S-
Cap. j. De Varis , ^ lenticulis , ^ Bphelide.
p.^66.
Cap. 6. De Ocuhrum Morbis. /'3^8.
Cap. 7 D^ t^itiriKm morhis.
, p. 393,
Cap^ 8. De Nariiim morhis, p. 402.
Cap. p De dentium dolore.
. p. 4.04,.
Cap. lo. Detovjillis.. ^,407.
Cap. II. Deoris ulcerihtis, /.408.
Cap.ix.Delingtiatilcerihus. _ ^.411,
Cap. 13. De parulidibus O^ uleeribfis gingivarum.
p.^ii.
Cap. i^.^Deuvamerho. P-^^^S
Cp. i^.De Cancro oris. JP-4^4'
Cap. 16. Deparotidihus. p. 41/.
Cap.iy .^De umhilicoprominente. p.^i6.
Cap. \%.De Ohfcanarum partium vitiis. p.^16.
Cap. 1$. 'De digitorum tilcerihus. p. 428.

Lib. 7. Prsefacio. pag430.

Cap, I. T)e ve.xatis. p. 432.
C*//.x.^De his , qttaperfe intttmefcnnt ^
quomodo
incidenda , ^ curanda Jint /'.432.
Cap. ^.De honis , malifve fignis Supptirationtm,
p.^36.
Cap. 4. 'De fijiulis. p. 437.
Cap. s De telis e corpore extrahendis
. jp 44 1 .

Cap. 6. DegangliisS' Meliceride , Atheroma- &

te & Steatemate , capitis tuhercnlis. p. 44J.
Cap. 7. De Octtlorum vttiisy qttxfcalpello S" mann
curanttir. p.^j.
Cap. S.De Auritm morhis , 3/ nutnn & fcalpello
surantnr. p-^6^.
Cpp.9'
 . .
..

INDEX CAPITUM.
Caf. 9 . Curta in atirihus lahrifque ac Naridus ,
,

(jttomodo farciri &- cnrari^osfint. p, ^66.

Cap. lo. De Tolypo. p. 4,69.
Cap. 11. De Oz,ana. p. 4.6^,
Cap. 12. De Orisvitiis , qu^e mann ^ ferro CHm
ranmr. p.^jo^
Cap. i^.De Cervicis vitio. p. 475.
Cap. 14. 'De Utnbilicivitiis. p. 475.
Cap. ij. ^luomodo aqtta hydropicis emittatnr.
^478.
Cap. 16. Deventre, iQaperfnratOi ^ inteftinis
Itsjis. ./'.480.
Cap.ij.De interiore memhrana ahdomiriisrtipta.
p. 482.
Cap. 18. I^e Teftictilornm natnra tr CMorhis,
P.483.
Cap. 19. *De teftictilorttm ctirationihtts commnni-
bns : & primo de incifione e^ cnratione ingni-
nis , velfcroti p. 488.
Cap. 20. De inteftini infcretttm devohttictiratione

^ /'453-
Cap. zi.De Omenti in fcrottiw prolapft cnratiorte

Cap. 22. De Kamicis cnratione. p. 497.

Cap. 23 . De carne , qttii inter tttnicas tefticnUrttm
cancrevit , & de nervo indttrato. p. 499
Cap. 24. De Ramice ingninis P'\99'
Cap. 25 .iAd legendam glandetn colis , fintidaeft.
p.500.
Cap.^^. 'Deurime reddenda di_fftcultate , &c-
ratitne. p. 5-02.
Cap.'i.y . De cancro , qtii exeift vefita nafcitnr .

p-s-^s.
Cap. 28. Si^atnralta fxminamm non admittnnt
conctibitnm , qttomedo citrari conve^iiat . p. jiS
Cap. 29. ^lua r^time paritts mvrtnus ex tttero ex-
. cutiatnr. P-S^9-
Cap. 30. De t^ini vitiis. p, 523.
Ca. ^i.Devarieibtts. />. jra^
Cap. 32.
 ..
.

INDEX CAPITUM.
Ca^. 32.. ^e digilis coharentihtis c^ cnrvatis'

C. "s^l^De gangr/tna. p. jaS-

L I B. 8.

Cap. X. 'Depcjitn <^ figura osfinm totis htmani

corporis. p.fz^,
Cap.7.. OJfaviti^.ta&corrupta qnibns fignis cog'
nofcantnr i &
qna ratione curentur. j>. 538.

Cap. 3 ^luomodo os excidatur ; de modiolo & &

Terehra ,ferramentisad idparatis. p. ^41.
Cap 4 De calvariafrata.
. .
p. 545
Cap. 5. De Nafofraio. p. J53.
Cap. 6. De AtirihusfraSis. p. jj_f.
Cap. 7. De MaxiUafraia , & (^tiihufdam ad om-
nia ojfapertinentthus. P-SS^'
Cap.B.^ejtigtilofraio. p jj8,
Cap. ^.De cofils fraiiu p. ^6q.
Cap. 10. De htimerorttm , hrachiornm femorum , ,

crurum , digitornm fra^ortim , vel evulfortim,

communihtiscurationihus. P-S^3'
Cap . II. De ofsihiis luxatis. P 515'
Cap. xx.T^eMaxillalttxata. P-S7^-
Cap. 1 3 'De capite luxato.
.
f- 579-
Cap. 14. Defpina Itixata. p. jSo,
Cap. x^.De htimero liixato^ p.^ 8 1
Cap. x6.De cuhito lu^tato, y /'J83.
Cap.xy.DeMannlfixata. f-5^S-
Cap .18. Depalma Ittxata. P-5^ 6.
Cap. i^.^De digitis luxatis. p. ^S6.
Cap. zo. 'Defemore luxato, p. j26.
Cap. XX. Degenulnxato. p-5^9-
Cap. 22. De talo Inxaio. p.^^ o.
Cap. 23 Deplanta luxata.
.
p. jpo.
Cap 24 De di^itis' Inxatis.
, .
p jp i
.

Cap. ij. De his , qua cum vulnere loco moventur.

p.S^i.

/ F I N I S.
 pM
^^.
J