ANKARA - TURKIYE

sonlu elemanlara dayal SAYISAL ANALZ; TEMEL alt zemn

yletrme rne

NUMERICAL ANALYSIS USING FINITE ELEMENT METHOD; example OF

SOIL IMPROVED under foundaton
*Yrd. Do. Dr. Aye Beng SNBLa ve naat Mhendisi Sevilay PARLAKb
a*
Blent Ecevit niversitesi, Mhendislik Fakltesi, naat Mhendislii Blm, Zonguldak, Trkiye, bengusunbul@yahoo.com
b
Blent Ecevit niversitesi, Fen bilimleri Enstits, naat Mhendislii Geoteknik ABD. Yksek Lisans rencisi, Zonguldak, Trkiye,
sevilayparlak@gmail.com

zet Key words: Jet-Grout Soil improvement, Finite Element,

Bu bildiride; deprem srasnda zemin svlama problemine
ve deprem ykleri altnda tama gc kayplarna maruz 1. Giri
kalaca saptanan drt katl bir yapnn bulunduu zemin
iin uygun zemin iyiletirme metodu seilmitir. Sz konusu
problemli zeminde gvenli yap oluturmak amacyla, imalat
ncesi temel alt malzemenin yksek basnl jetgrout kolon
uygulamas ile iyiletirilmesi hedeflenmitir. Arazide zel bir
firma tarafndan 11 adet derin sondaj almas yaplmtr.
Arazide depreme dayal oluabilecek riskleri bertaraf etmek iin
st yap-saha zemini jet-grouting kolonlar temel alt kotuna
gre boyutlandrlm ve 60 cm. apta hazrlanan kolonlarn Jetgrout kolonu uygulamasnda ama, tama kapasitesi ve
analizleri sonlu elemanlara dayal program ile gsterilmitir.
Anahtar kelimeler: Jet-Grouting Zemin yiletirmesi, Sonlu
Elemanlar Yntemi, Plaxis V9 2D.
Abstract
In this study, we select appropriate soil improvement method
for the 4 storey building which is determined that the building
exposes soil liquefaction problem and bearing capacity loses
during a possible damaged earthquake. To construct a safe
building on such a problematic soil, we aim to carry out some
soil improvement techniques, including high pressure jet-
grout column technique. In parallel with this purpose, 11 deep
drillings were also conducted in the study area. To eliminate
future seismic hazard; the superstructure and construction
field are modelled by 60 cm diameter jetgrout columns hence,
all analysis materials are demonstrated by using finite element
program.
Plaxis V9 2D.
253
lkemizde yaygn olarak kullanlan zemin iyiletirme
yntemlerinden biri jetgrout kolonu uygulamasdr. Jet grout
yntemi ilk olarak 70li yllarn banda Japonyada baaryla
uygulanan bu yntem, ayn yl dier Avrupa lkelerinde
uygulanmaya balanmtr. lkemizde ise 1986 ylnda
Hali Kolektrleri Projesi Ayvansaray tneli zemin slahnda
kullanlmtr.
elastisite modl arttrlarak, geirgenlii azaltlan zeminin,
mekanik mukavemet deerlerini arttrmaktr. Bu yntem ile
kil veya kumakl gibi deiik karakterdeki ok geni ve farkl
trdeki zeminlerin iyiletirilmesi mmkn olmaktadr. Ayrca
istenilen ap, boy ve mukavemette kolonlar imal edilebilir. Bu
yntem lkemizde TS EN 12716 zel Geoteknik Uygulamalar
Jet Enjeksiyon ynetmelii esas alnarak uygulanmaktadr
[12].
Bu uygulamann tasarm aamasnda; tama gcn
belirlenmek iin yaygn olarak kullanlan bir zm yntemi
olmamasna ramen imdiye kadar yaplan almalarda yaygn
olarak iki farkl yaklam kullanlmtr. Bunlardan ilki jetgrout
kolonunu kendi iinde izole bir yapsal eleman olarak ele alp,
tama gcn kazk tama gc gibi hesaplanmaktadr. Dieri
ise jetgrout uygulanm zeminin tama gcn grup tama
gc olarak ele alp, blok tama gcn hesaplamaktadr.
Bu bildiride; zemin aratrmalar sonucunda deprem srasnda
 2nd International Sustainable Buildings Symposium

oluan dinamik yklerin etkisi altnda tama gc kayplar
ve zemin svlama potansiyeli tad saptanan 4 katl bir
yapda temel alt zemin iyiletirme yntemi nerilmitir.
Zemin iyiletirilmesinde bu yntemin seilmesinin nedeni,
arazide risklerin yok edilmesinde ekonomik ve hzl bir zm
sunmasdr.
temel seviyesindeki tama gc deeri 7-12 ton/m2 arasnda,
hesaplamalar sonucunda beklenen oturma deeri ise 52 cm
olarak tahmin edilmitir. Yaplan hesaplamalarla, emniyetli
tama gcnn ald gzlenen zeminde tama gc
problemlerinin ve oturmalarnn snrlandrlmas gereklilii
ortaya kmtr.

2. Proje ve Zemin zellikleri Proje alannda yeralt su seviyesinin yzeye yakn olduu
zemin profilleri ( yzeyden ilk 6m de gzlenen kumlu kil ve
Bu almada, yapnn bulunduu arazide zel bir firma tarafndan
11 m de gzlenen ok az killi siltli kum malzemenin olduu
zemin zelliklerini belirlemek amacyla yaplan 11 adet derin
profiller), deprem srasnda sismik ykler altnda svlama
sondajn loglar deerlendirilmitir. Bu deerlendirmeye gre
potansiyeli beklenen zeminlerden olumaktadr. Bu nedenle
zemin profilinin, yzeyden 9.00m kumlu silt-kil, daha da derine
yaplan svlama potansiyeli analizi; blge zemini karakteristik
inildike ok az killi-siltli kum eklinde olduu gzlenmitir.
zemin profilinin ilk 8.00 m iin Vs:120 m/s sismik hz altnda,
Ayrca standart penetrasyon deneyi (SPT) sonularna gre
betonarme radye temelli yap ve blgede olmas muhtemel
profilin ortalama SPTN deerleri 0-30 arasnda olduu
deprem iin 1999 Marmara depremi verileri (deprem bykl
belirlenmitir. ncelenen yapnn bulunduu arazi iin, yeralt su
7.4, maksimum deprem ivmesi 0.40g alnd.) kullanlarak analiz
seviyesi 4.00m-11.00 m arasnda deikenlik gstermektedir
edilmitir.
[1]. Tablo 1 de karakteristik zemin profilinden hesaplanan ve
bu alma iin nemli olan geoteknik parametreler verilmitir. Temel altnda yaplan zemin iyiletirmesi, maksimum kolon
akl 2.30*2.30m, kolon ap 60.00 cm, yatay ve dey kolon
Jet grout kolonunu tek bir yapsal eleman olarak ele alan
aral 2.30 m olacak ekilde ekil 1 verilen kolon yerleim
tama gc yaklamndaki hesaplamalarda; qu kolon tama
plan kabulyle analiz edilmitir [6].
gcn, gu kolon u tama gcn ve qyanal ise kolon yanal
tama gcn ifade etmektedir. Grup iindeki kolonlarn tama
glerinin toplam olan grup tama gc hesaplamalarnda;
Qu(grup), n ve m srasyla jet grout kolonun grubunun tama
gc, yatay yndeki sra says ve dey yndeki sra says
254
deerleridir. da kolon aral ve uzunluu ile zemin trne
bal azalm faktrdr [9].

Qu=Qu+Qyanal (1.1)

Qu(grup)=*n*m*Qu(kolon) (1.2)

Blok analizi; jet grout kolonunu grubun bir btn olarak

ele alnmas durumunda tama gc hesaplanmasdr. Bu
durumda tama gcn, grubun oluturduu prizmann yan
yzeylerindeki srtnme kuvveti ve alt yzeyindeki tama
gc belirlemektedir [9].

Buna gre;

Qu (grup) = B*L*Qb+2 (B+L) ( h2Q 12(ort) h1Q 11(ort) )
ile ifade edilir.
Burada; B blok eni, L blok boyu, Qb H derinliindeki u birim
tama gc, Q12(ort) h2 derinliindeki ortalama yanal srtnme
deeri, Q11(ort) h1 derinliindeki ortalama yanal srtnme deeri,
h1 negatif yzey srtnmesinin retebildii yumuak tabaka
kalnl ve h2 ise kolonun iyice gmld tayc tabakadr. 3. Zemin yiletirme Yntemi: Jet Grouting
Srtnmesiz negatif bir yzey iin h1:0 ve h2:H kabul edilebilir.
Sz konusu yapda yaplan analizlerde; temel alanlar 1200-
1600 m2 olan 2 bloklu 4 katl bir yap iin alan yk 15.0 kN/
m2 alnarak hesaplanan maksimum gerilmeler, 1200 m2 lik
blok iin 92.45 kN/m2, 1600 m2 lik blok iin ise 50.00 kN/
m2 olarak elde edilmitir. Yaplan tama gc analizlerinde
(1.3) ekil 1. Proje Jet Grout Kolon Yerleim Plan
Yaplan analiz sonucunda, kolon ap 60.00 cm ve kolon boyu
16 m. olan modelde; kolon ap ve seilen aralklarn senaryo
depremle yaplan analizinde, 4 katl yap temel alt malzemenin
deprem srasnda oluacak kayma gerilmelerini gvenle tad
sonular ksmnda verilmitir.
Zeminlerde tama gc ve oturma asndan bir sorun olmasa
bile deprem blgelerinde zellikle svlamaya kar zeminde
iyiletirme yaplmas gereklidir. Bu balamda lkemizde en
ok kullanlan zemin iyiletirme yntemi jet-grouting kolon
uygulamasdr [7, 8].
 28 - 30th May 2015 | Ankara - TURKIYE

Bu uygulamada zemine yksek hzla baslan karmla kolonlar gc 5000 kN da gmeye zorlanm ve gme kademesi yine
oluturulmaktadr. Daha ak bir ifadeyle, bu yntemde program tarafndan tespit edilerek analiz tamamlanmtr.
kolonlar zeminde kesme, koparma ve sktrma ilemleri iin
Mimari ve statik projeler dikkate alnarak, temel alt kotuna
su, hava ve imento erbetinden oluan farkl akkann ok
gre kolon boyu hesaplanm ve kolon tama gc analizleri
yksek basnl pompalar ile yksek enjeksiyon basnc ve ak
yaplmtr. Tek jet grouting uygulamas iin kolon aplar
hz ile l jet uygulanarak rselenmi zeminde boluklarn
60, 80 ve 100 cm ve kolon boylar 13 ve 16 m olan modeller
enjeksiyonla doldurulmasyla elde edilmektedir.
gelitirilmitir. Her bir modelde gvenlik says 2.50 kabul
ok geni ve farkl trde zeminler iin uygulama alan bulan edilmi ve emniyetli kolon tama gc hesaplanmtr.
bu yntemle dier klasik enjeksiyon sistemlerine gre farkl
Sonlu elemanlara dayal gelitirilen modelde zemin
olarak uygulamadan nce gerekli malzemenin miktar,
zelliklerini yanstan geoteknik parametreler Tablo 1den
iyiletirilmi zeminin tama kapasitesi, geirgenlik gibi eitli
alnarak programda Mohr Coulomb modeli ile temsil edilmitir.
zemin parametrelerinin bilinmesi ve dolaysyla iin banda
ki boyutlu dzlem deformasyon koullarnda gerekletirilen
maliyetin belirlenmesi mmkn olabilmektedir.
analizlerde ilk olarak a boyutunun etkisi incelemitir. Ayrca ara
Dolaysyla zemin iyiletirme srecinde bu yntemin salad yzeylerin ve farkl eleman tiplerinin etkileri deerlendirilmitir.
imknlar byk avantaj salamakta ve tercih sebebi olmaktadr. Hesaplamalarda farkl a tipleri oluturulmutur. 15 dml
elemanl analizler, 6 dml analizlere gre daha hassas
Bu almada sz konusu yap altndaki zeminde jet grouting
sonular vermektedir [2].
kolonlarn imalat ile temelin oturaca zeminin karakteristik
zelliklerinin deitirilmesi, deprem srasndaki svlama Bu nedenle gelitirilen model geometrisinde standart
olaslnn ortadan kaldrlmas ve tama gc deerlerinin st snr koullar kabul edilmi ve orta sk sonlu eleman a
yap yklerinin tayacak deerlere ulatrlmas amalanmtr. kullanlmtr (ekil 2).

4. Saysal Analiz

Bu almada; sz konusu yap iin nerilen zemin iyiletirme

yntemindeki problemlerin zm Plaxis v9 2D sonlu 255
elemanlar yazlm kullanlarak deerlendirilmitir [2].

Plaxis (finite element for soil and rock analysis) ilk olarak
1987 ylnda yumuak zemin zerindeki nehir dolgularnn
sonlu elemanlar yntemi ile kolay bir ekilde analiz
edilebilmesi iin tasarlanmtr. Balangta sadece yumuak
zemin iin gelitirilen bu program gnmzde geoteknik
mhendisliindeki ou deformasyon ve stabilite analizinde
kullanlmaya balanmtr.

ekil 2. Sonlu eleman a [2]

2 bloklu 4 katl yapda uygulanan jetgrout kolonu tama gc
Plaxis yazlmnda oluturulan modeller ile hesaplanmtr. Tablo 1 de nerilen modelde kullanlan geoteknik parametreler
Oluturulan modellerde temel bir yaklam olmas asndan jet grout kolonu ve arazi zemin koullar iin verilmitir.
tek bir jetgrout kolonu zerine dzgn yayl ykleme Tablo 1. Sonlu elemanlar programnda kullanlan ge-
yaplmtr. Parametrelerin seilmesinde Bzowka (2004) nn oteknik parametreler
yapt almadaki deerler temel alnmtr [10]. Zemin
zelliklerine bal olarak farkllk gsteren jetgrout kolonu Jet grout
Zemin
kolonu
betonarme kazklarn aksine evresindeki zemini sktrarak ve
boluklarn doldurarak zemini iyiletirici etki yapar. Bu etkiyi n (Doal birim hacim arl)
17.50 22
(kN/m3)
kullanlan programa tantmak iin kohezyon jetgrout kolon
c (Kohezyon) (kN/m2) 30 100
malzemesine bal olarak tanmlanmtr.
(Kayma mukavemeti as) 6 0
Tek kolon iin tama gc analizi, program zerinde ar E (Elastisite modl)
ykleme ile salanm ve gme durumunu veren ykleme 49000 165000
(kN/m2)
kademesi kolon gme yk olarak belirlenmitir. Bu deer Poisson oran 0.35 0.20
gvenlik saysna blnerek, sistem emniyetli kolon tama Kayma dalgas hz Vs, (m/sn) 120 310
 2nd International Sustainable Buildings Symposium

7. Sonular Kolon ap ayn (60cm) kolon boyu (L:16m) arttrldnda

analiz aamas hesaplarnda plastik kademeli ina analizi ve
Bu almada olumsuz zemin koullar gzlenen alanda
tekil kolon zerine uygulanan gme ykne bal emniyetli
yaplacak 2 blok 4 katl yapda meydana gelebilecek tama
tama gc deeri hesaplanmtr. Gme seviyesi iin
gc ve oturma problemlerinin nlenmesine ynelik nerilen
eriden (Mstage) deer 0.4048 okunarak gme yk (Qmax)
zemin iyiletirme yntemi sonlu elemanlara dayal programda
2000 kN hesaplanmtr. Gvenlik says (G.S) 2.50 alndnda
saysal analizler nda deerlendirilmitir.
elde edilen emniyetli tama gc deeri (Qem) 800kN olarak
Yine deprem srasnda zeminde meydana gelecek svlama bulunmutur.
potansiyeli irdelenmitir.
Kolon aklklar deitirilmi olarak yaplan analizlerde ise
Analizlerde nce kolon tek bana farkl boyda, ardndan ekil sonular u ekilde hesaplanmtr;
1 deki kolon yerleim planna gre zemin iyiletirme yntemi
Kolon akl 1.80*1.80m alnd grup analizinde toplam
uygulamas ardndan analiz edilmitir. Sonular bu almada
yerdeitirme- ar ykleme deeri 1000 kN/m2 alnrsa gme
zetlenmitir.
yk (Qmax) 294 kN/m2 olarak elde edilmitir.

Kolon aklnn 2.10*2.10m. alnd grup analizinde toplam

yerdeitirme ar ykleme deeri 1000 kN/m2 alnrsa gme
yk (Qmax) 176 kN/m2 olarak elde edilmitir.

Kolon akl 2.00*2.00.m alnd grup analizinde toplam

yerdeitirme gme yk (Qmax) 185 kN/m2 olarak elde
edilmitir.

Kolon akl 2.30*2.30.m alnd grup analizinde toplam

yerdeitirme gme yk (Qmax) 156 kN/m2 olarak elde
edilmitir.

256

ekil 3. ap 60 cm. L:13 m toplam yerdeitirme [2]

ekil 5. Kolon akl 1.80*1.80m toplam yerdeitirme [2]

ekil 4. ap 60 cm. L:16 m toplam yerdeitirme [2]

Kolon imalatna balamadan nce 3 adet ap belirleme amal
Analiz aamas hesaplarnda plastik kademeli ina analizi ve test kolonu ina edilmitir (ekil 6, 7). Uygun ap veren
tekil kolon zerine uygulanan gme ykne bal emniyetli parametreler tespit edilmi ve belirlenen parametrelerle 3
tama gc deeri hesaplanmtr. Gme seviyesi iin adet yeni test yaplmtr. Daha sonra uygun aplar model
eriden (Mstage) deer 0.33 okunarak gme yk (Qmax) 1650 analizlerde kullanlmtr.
kN hesaplanmtr. Gvenlik says (G.S) 2.50 alndnda
elde edilen emniyetli tama gc deeri (Qem) 660kN olarak
bulunmutur.

ekil 6. Proje sahasnda yaplan test kolonu
Projede jet grout kolon yklerinin ve jet grout kolon imalat
kalitesinin kontrol amacyla imal edilen kolonlardan seilen
bir adet kolon zerinde kolon ykleme deneyi yaplmtr.
Ykleme deneyi iin bir adet basn kolonu ile iki adet ekme
kolonu olarak kullanlacak kolonlar imal edilmitir.
Deney srasnda basn kolonuna statik eksenel basn yk
yklenerek yk - oturma, yk - zaman ve oturma - zaman
grafikleri hazrlanarak kolonun toplam tama kapasitesi,
kolonun eperi ve ucu tarafndan tanan toplam kapasitesi
belirlenmitir (ekil 8) Deney yk iin ise jet grout kolonun
toplam kapasitesinin 1,5 kat dikkate alnmtr.
Deneme kolonlar, gene kadar veya maksimum kabul
edilebilir oturma meydana gelene kadar yklenmitir. Ykleme
deneylerinde ASTM D 1143 81 standart ykleme iin uygun
maddeleri kullanlmtr [11].
ekil 7. Proje sahasnda yaplan Test kolonu
ekil 8. Proje sahasnda yaplan Test kolonu ve
ykleme deneyi
28 - 30th May 2015 | Ankara - TURKIYE
alma kapsamnda lkemizde yaygn kullanlan zemin
iyiletirme yntemlerinden biri olan jet grout kolonlar, yapm
aamas, gerekli kontroller, jet grout kolonlarnn tama
gc hesab ve gerekli parametreler asndan incelenmitir.
Zeminlerde svlamaya problemine kar, jet grout kolonlar ile
yaplan iyiletirmede kullanlan hesap yntemi incelenmitir.
rnek zm sonucunda bu yntemin svlama sorununa kar
bir zm oluturabilecei grlmektedir.
Bu alma sonucuna gre; blgedeki olumsuz koullarn
bertaraf amacyla nerilen jet grout ( yksek modll kolon)
kolonlarnn zemin iyiletirme yntemi; blgede inaat
sresince ve sonrasnda meydana gelebilecek sreli oturmalar
kabul edilebilir seviyelere ekebilecei ve svlama potansiyeli
olan zemin profillerde zemin svlama potansiyelini azaltc ve
svlamay nleyici olarak kullanlabilecei grlmtr.
Kaynaklar
[1]. Zemin Etd Raporu- 2013 ZP -017 Trkiye.
[2]. R.B.J. Brinkgreve et al., 2002, Plaxis 2D v9 Manual, Delft University
of Technology &Plaxis b.v., the Netherland.
[3]. TSE, 2000. TS1500, naat Mhendisliinde Zeminlerin
Snflandrlmas, Ankara.
[4]. TSE,2006. TS1900-1, naat Mhendisliinde Zemin Laboratuvar
deneyleri Blm 1: Fiziksel zelliklerin Tayini, Ankara.
[5]. TSE,2006. TS 1900-2, naat Mhendisliinde Zemin Laboratuvar
deneyleri Blm 2: Mekanik zelliklerin Tayini, Ankara.
[6]. Seed SB, Idriss IM. Simplified procedure for evaluating soil liquefaction
potential. J Soil Mech Found Div 1971;97(9):124973.
[7]. Lunardi, P., Ground Improvement by Means of Jet-Grouting, Ground 257
Improvement, ISSMFE Thomas Telford, Vol 1 No:2, pp. 65- 86, (1977)
[8]. Emrem, C., Spaulding, C., Durgunolu, H. T., and Varaksin, S., A Case
Study of Soil Improvement Against Liquefaction-Carrefoursa Shopping
Center zmir, Turkey, Proceedings of the 15th International Conference
on Soil Mechanics and Geotechnical Engineering, stanbul, pp. 1737-
1742, (2001).
[9]. Melegari, C., Garassino A.L. (1997), Seminar on Jet Grouting, CI-
Premier Pte. Ltd., Singapore.
[10]. BZOWKA J., 2004. Computational Model for Jet Grouting Pile - Soil
Interaction, Studia Geotechnica et Mechanica, Vol. XXVI, No. 3 4.
[11]. ASTM D 1143 81 Standard Test Methods for Deep Foundations
Under Static Axial Compressive Load
[12]. TS EN 12716 zel Geoteknik Uygulamalar Jet Enjeksiyon
ynetmelii