1.

INTERNA REVIZIJA
Rije ''revizija'' potie od latinskog izraza ''revisio'' to u prevodu znai ponovno vienje,
ponovno gledanje, pregled, obnovu procesa, poslednji pregled sloga pred tampu. Posmatrano
kroz historiju revizija je bila stalna pratilja organizovane ekonomske aktivnosti. Postoje
dokazi o obavljanju revizije jo u vrijeme Vavilonije 3000 godina p.n.e. Reviziju su
uglavnom obavljali induvidualci. Predmet revizije je bila zatita vlasnika ekonomskih resirsa
od prevare, greke, pogrenog prikazivanja rezultata koje su ti resursi ostvarivali, takoe
revizija je pokuavala ak i da preventivno djeluje u pogledu nastajanja prevare ili greke.
Nastanak savremene revizije vezuje se za industrijsku revoluciju i pojavu trgovakih drutava
kao i za razvoj velikih korporacija koje su prikupljale kapital od brojnih akcionara i
obezbeivale kontrolu veeg dela kapitalnih resursa odreenog podruja. Najvei privredni
razvoj bio je u Engleskoj pa se u toj zemlji razvija najintezivnije, da bi devedesetih godina
XX vijeka centar razvoja nezavisne revizije postale SAD.
Revizija je profesija u kojoj je praksa izraz primjene teorije. Revizija nije posao za svakoga
ona je dostupna samo kompetentnim i moralno ispravnim licima. Ona od revizora zahtijeva da
posjeduje talenat, znanje, vjetine, analitinost i racionalnost. Da bi se revizija kvalitetno
izvrila mora biti zasnovana na iskustvu, znanju i izvoenju. Ona spada u profesionalne
usluge zato to preduzee vri izbor revizora po vlastitom nahoenju i njegov angaman plaa
po ugovorenoj cijeni. Ljudski resursi kompetencija, smisao za prosuivanje i integritet
kadrova predstavljaju najvaniju imovinu revizorskih firmi. Vodee revizorke firme u
zavisnosti od njegove veliine i raspoloivih kadrova nastoje da se specijalizuju za pruanje
pojedinih vrsta usluga. Na proirivanju usluga revizije kao to su poreske usluge,
konsultantske usluge, raunovodstvene usluge itd., doprinijele su promjene izazvane
primjenom informacione i telekomunikacione tehnologije kao i globalizacija na koju je
raunovodstvo odgovorilo harmonizacijom.
Uspijeno izvravanje revizije kao usluge zavisi od: odgovornosti i visokih ovlaenja
zaposlenih, privrenosti firmi, kulturi organizacije, saoptenja misije, obrazovanja i
osposobljavanja, adekvatnog nagraivanja, liderstva i poslovne etike. Sve to spada u domen
Kodeksa profesionalnog ponaanja koji je usvojila revizija. Revizija se moe definisati ''kao
sistematski proces koji izvodi nezavisan i kompetentan revizor koji skuplja i vrednuje
dovoljne i relevantne dokaze o poslovnim transakcijama i njihovim posledicama da bi utvrdio
na koji je nain stanje, vlasnitvo, vrjednovanje tih akcija iskazano u raunovodstvu i nivo
saglasnosti iskazivanja tih promjena sa raunovodstvenim standardima. Utvreni rezulati
nalaza se, na odgovarajui nain saoptavanju zainteresovanim korisnicima u vidu
revizorskog izvjetaja.'' Meunarodni standardi revizije definiu reviziju na sledei nain:
''Cilj revizije finansijskih izvetaja je da omogui revizoru da izrazi miljenje da li su
finansijski izvetaji po svim bitnim pitanjima sastavljeni u skladu sa identifikovanim okvirom
za finansijsko izvetavanje.'' Primarni cilj svake revizije je formiranje i saoptavanje
zainteresovanim korisnicima miljenja o saglasnosti finansijskih izvjetaja sa ustanovljenim
kriterijumima. Do tog osnovnog cilja revizije dolazi se posredstvom sistema ciljeva kao to su
sveobuhvatnost, tanost, postojanje, vlasnitvo, vrjednovanje, procjena, prikazivanje i
objelodanjivanje i prekidnost. Revizor ove ciljeve ostvaruje putem analiza, upitnika,
raspisivanja, ponovnim izraunavanjem, konfirmacijama, testovima razgranienja i sl.
Menadment savremenog privrednog drutva suoen je sa potrebom donoenja poslovnih
odluka u vezi sa ostvarenjem poslovnih ciljeva. Sistem internog nadzora koji ukljuuje sve
mjere panje usmjerene na spreavanje greaka prekomjernih trokova i prevare, provjerava i
obezbjeuje pouzdanost informacija. Kljuni zadatak internog nadzora jeste da kontrolie sve
dijelove preduzea da li dosljedno redukuju poslovnu politiku usvojenu na poetku poslovnog
perioda kao i da o tome podnose informaciju menadmentu privrednog drutva. Za pojaano

1
interesovanje za uspostavljanje internog nadzora razlog vie su i prisustvo nelojalne
konkurencije, poveane konkurencije i erozije poslovnog morala.
Poetkom devedesetih godina prologa vijeka u Engleskoj je raspravljala Komisija pod
imenom Cadbury (od prezimena njenog predsednika), koja je imala zadatak da istrai neke
aspekte djelatnosti i postupanja uprava i njihovu odgovornost za unutranju kontrolu.

2. CILJ I POTREBA ZA REVIZIJOM

2.1 Cilj revizije
Meunarodni standardi revizije definiu reviziju na sledei nain: cilj revizije finansijskih
izvjetaja je da omogui revizoru da izrazi miljenje da li su finansijski izvjetaji po svim
bitnim papirima sastavljeni u skladu sa identifikovanim okvirom za finansijsko izvjetavanje.
Primarni cilj svake revizije je formiranje i saoptavanje zainteresovanim korisnicima
miljenja o saglasnosti finansijskih izvjetaja sa ustanovljenim kriterijumima. Do tog
osnovnog cilja dolazi se posredstvom sistema ciljeva kao to su:

sveobuhvatnost predstavlja potrebu da se raunovodstvenim izvetajima prikau

ekonomske transakcije i iznosi kod klijenata koji su se djelili kao klijenti u periodu na
koji se raunovodstveni izvjetaj odnosi.
tanost podrazumjeva da se transakcije zasnivaju na precizno utvrenim cijenama i
koliinama i da su dokumenti i iznosi rasporeeni po principima raunovodstva
postojanje se odnosi na potrebu da svi iznosi budu prikazani na osnovu dokumenata
u bilansima
vlasnitvo podrazumeva da svu te pozicije u bilansu vlasnitvo klijenta
vrednovanje podrazumjeva da su iznosi utvreni po prihvaenom metodu koji se
neprekidno primjenjuje
procjena podrazumjeva da prihodi omoguavaju utvrivanje neto realizacije i
prispjeli rauni omoguavaju mijerenje trokova
prikaz visine i objelodanjivanje podrazumjeva da su svi radni i transakcije prikazani
u finansijskom izvjetaju
prekidnost podrazumjeva da su transakcije evidentirane i da se prikazuju na period
na koji se odnose.

Revizor ove ciljeve ostvaruje putem analiza, upitnika, raspitivanja, ponovnim

izraunavanjem, konfirmacijama i sl.

2.2 Potreba za revizijom

Potreba da eksternom verifikacijom raunovodstvenih izvetaja proizilazi iz inherentnog

potencijalnog sukoba izmeu menadmenta preduzea i korisnika raunovodstvenih izvetaja.
S obzirom da vlasnici preduzea na osnovu raunovodstvenih izvjetaja donose vane
investicione odluke, oni na osnovu njih ocjenjuju i kvalitet rada menadmenta. Tako da
menader moe da utie i modifikuje raunovodstvene izvetaje u skladu sa njegovim
interesima. Posljedica svega je sumnja korisnika u tanost informacija u raunovodstvenim
izvjetajima. S obzirom da korisnici nemaju direktan pristup raunovodstvenim podacima
neophodno je angaovati nezavisnog revizora koji treba da ih obavijesti da li je finansijski
izvjetaj taan i potpisan.

2
Za korisnike raunovodstvenih izvetaja (vlasniku i preduzeu, investitori, kreditori i drugi)
raunovodstveni izvetaji su samo iranti jer im pruaju informacije za strateko odluivanje.
Odluke koje su osnovane na pogrenim informacijama mogu imati dalekosene ekonomske
posledice po njihove donosioce. Zato je vana eksterna verifikacija raunovodstvenih
izvetaja, jer ona potvruje i istinitost i objektivnost tih informacija i na taj nain poveava
sigurnost korisnika izvetaja.
Komplikacije raunovodstveno obuhvatanje poslovnih transakcija oteava korisnicima
samostalnu procenu kvaliteta dobijenih informacija ali i poveava verovatnou nenamernih
greaka. U takvim uslovima javlja se potreba za revizijom koja e biti u stanju da razume
kompletne transakcije i izvri potrebnu irifikaciju kvaliteta raunovodstvenih informacija, te
tako oslobodi potrebe korisnike izvetaja za samostalnim procenama.
Korisnik izvetaja moe biti spreen da samostalno donosi zakljuke o kvalitetu dobijenih
informacija ako je geografski udaljen od entiteta koji izvetava o svom poslovanju, ukoliko
postoje neki pravni razlozi ili smatraju da se na taj nain troi previe vremena i stvaraju
visoke trokove. U ovakvim okolnostima javila se potreba za revizijom.
Doprinos revizije raunovodstvenim informacijama ogleda se u tome to ona stimulativno
deluje na menadere da vie panje posvete kvalitetu raunovodstvenih informacija jer e biti
izvrena nezavisna eksterna provera tih raunovodstvenih informacija a samim tim poveava
poverenje korisnika u te informacije.
Kao to smo rekli opti cilj revizije jeste izraavanje miljenja o tome da li su finansiski
izvetaji klijenta po svim bitnim peticijama pravilno sainjeni u skladu sa okvirom za
finansisko izvetavanje. Da li se taj cilj ostvario potrebno je definisati posebne ciljeve. Ti
posebni ciljevi su izvedeni iz tvrdnji menadmenta koji su sastavni deo finansiskog izvetaja.
Drugim reima finansiski izvetaji u sutini prikazuju prezentaciju menadmenta.
Menadment prilikom pripreme finansiskih izvetaja iznosi odreene tvrdnje koje se odnose
na saldo nekih rauna. Revizor odreuje cilj revizije pojedinih rauna na taj nain to te
ciljeve dovodi u vezu sa tvrdnjama menadmenta, tj. treba da se utvrdi da li su tvrdnje
menadmenta opravdane, validne, razlone i zasnovane na injenicama. Tvrdnje mogu biti
eksplicitne ili implicitne. Primeri eksplicitnih tvrdnji se odnose na postojanje, kompletnost,
prava i obaveze i vrednovanje. Tvrdnje su: ''izjave menadmenta date ekstracitno ili na drugi
nain, koji su ugraeni u finansijske izvjetaje i odnose se direktno na pravilnost prezentiranja
kljunih bilanskih pozicija u tim izvjetajima.

Postoji sedam optih tvrdnji i to su:

postojanje ili deavanje

kompletnost
prava i obaveze
vrednovanje ili alokacija
prezentacija i objelodanjivanje
matematika tanost
razgranienje.

2.2.1 Postojanje ili deavanje

Menaderi tvrde da sva imovina, obaveze i kapital zaista i fiziki postoje kao takvi i oni su
prikazani u bilansu stanja kao i da svi prihodi, rashodi, dobici i gubici nastali u obraunskom
periodu za koji se finansijski izvetaji sastavljaju. Imovina, obaveze i kapital zaista postaju
kao takvi, a poslovne transakcije koje su evidentirane su se zaista i desile. Tvrdnje o
postojanju odnose se na to da li imovina, obaveze i kapital postoje na dan obraunskog

3
perioda.
Ove tvrdnje se odnose kako na bilanse pozicije u materijalnom obliku (kao to su zalihe,
gotovina, potranja i sl.) tako i na pozicije materijalne prirode kao to su kupci i dobavljai.
Tvrdnje o deavanju se odnose na to da li nabavka i realizacija koje prisustvuju evidentirane
transakcije odraavaju ekonomske dogaaje koji su se zaista i desili takom odreenog
vremenskog perioda.
Najbitnija briga revizora se tie procenjivanja salda pojedinih bilansnih pozicija i to putem
ukljuivanja bilansnih stavki koje ne postoje.
Prava i obaveze se odnose na to da li je imovina vlasnitvo kao i na to da li su obaveze dug.
Prava i obaveze se ire i na pravo upotrebe sredstava i obaveza koja ne predstavljaju zakonsku
obavezu i esto su sastavni deo poslovne transakcije. Na primer u sluaju prodaje menaderi
tvrde da ekonomski entitet evidentira to kao imovinu. S obzirom da se tie i vlasnitvo nad
imovinom esto se o njoj govori kao o tvrdnji o vlasnitvu. Tvrdnja koja se tie prava i
obaveze se odnosi samo na pozicije bilansa stanja.

2.3.2 Kompletnost

Pokazuje da su sve transakcije i rauni zaista ukljueni u finansijske izvjetaje. Na primjer u

sluaju gotovine menadment tvrdi da iznos za ovu poziciju ukljuuje svu aktivu kojom
entitet raspolae.

2.3.3 Prava i obaveze

Za mjenice menadment tvrdi da iznos iskazan u finansijskim izvjetajima ukazuje na sve

iznose po tom osnovu. Kod bilansa uspjeha menadment tvrdi da ukljuuje svu predatu robu i
izvrene usluge u obraunskom periodu. Kod tvrdnje koja se odnosi na konkretnost revizora
obino provjeravaju da li je dolo do potiskivanja nekih bilansnih pozicija. Znai ova tvrdnja
se bavi vjerovatnoom da li su postavljene neke pozicije koje je trebalo ukljuiti u finansijske
izvjetaje. Kod tvrdnji koje se odnose na postojanje ili deavanje revizor provjerava
vjerovatnou ukljuivanja nekih stavki koje nije trebalo ukljuiti u bilansu.

2.3.4 Vrednovanje ili alokacija

Ovo se odosi na to da su imovina, obaveze, prihodi i rashodi ukljueni u finansijske izvjetaje

u odgovarajuim iznosima. Kada je rije o gotovini, gotovinskim ekvivalentima, realizaciji i
nabavci njihove tvrdnje ukazuju da su prikazani iznosi pravilno vrednovani. Za potraivanja
iz poslovnih odnosa se predpostavlja da odraavaju naplativ iznos. Kada je rije o
potraivanjima od kupaca koja su iskazana u bruto iznosima potraivanja se smatra da nee
biti naplaena. Plasmani i zalihe se iskazuju po nabavnim vrijednostima, a osnovna sredstva
po nabavnim i sadanjim vrijednostima.

2.3.5 Prezentacija i objelodanjivanje

Odnosi se na to da sve komponente finansijskih izvjetaja budu pravilno kvalifikovane,

opisane i objelodanjene.

2.3.6 Matematika tanost

Odnosi se na matematiku tanost transakcija koje su evidentirane u finansijskim izvjetajima

kao i na pravilno zbrajanje i knjienje tih transakcija. Na primjer kod obaveza prema

4
dobavljaima finansijski izvjetaji pokazuju da li te obaveze odraavaju nabavku robe i
usluga. Takoe se odnosi na tanost pozicija kao to su pasivna vremenska razgranienja,
obraun amortizacije i sravnjenje sintetikih i analitikih rauna.

2.3.7 Razgranienje

Razgraninje se odnosi na to da li su transakcije evidentirane u odgovarajuem periodu a koje

su se desile neposredno prije i posle kraja godine. Na primjer realizacija koja je evidentirana
na kraju obraunskog perioda je faktiki prikazana. Evidentirane transakcije e biti uklopljene
u finansijske izvjetaje naredne godine. Razgranienje se ne javlja kod transakcija koje su
nastale 10 i vie dana prije kraja obraunskog perioda.

2.4 Ostale tvrdnje menadmenta

Primjeri za ovu tvrdnju su:

konzitentnost u primjeni raunovodstvene politike

transakcija sa povezanim subjektima
nastavak poslovanja
potovanje zakona, propisa.

Konzitivnost se odnosi da raunovodstveni princip koji je koriten u finansijskim izvjetajima

ali se ne rauna u veoj mjeri od onih koji su koriteni u prethodnom periodu. Izmjena
raunovodstvenih principa moe da uzrokuje promjene u finansijskoj poziciji i rezultatima
poslovanja. Da bi se korisnici finansijskih izvjetaja upozorili na promjenu raunovodstvenih
principa, te promjene moraju biti naznaene netanima uz finansijske izvjetaje i unijete u
izvjetaj o reviziji.
Transakcija sa povezanim subjektima se odnosi na to da su transakcije nastale izmeu
nezavisnih subjekata, osim ako nije naznaeno da se odnosi na povezane subjekte. Smatra se
da su ove druge transakcije podlone manipulaciji i zbog toga je obavezno objelodanjivanje
transakcija sa povezanim subjektima.
Nastavak poslovanja smatra se da e sastavljanje bilansa nastaviti sa poslovanjem bar jo
godinu dana od dana bilansiranja. Takoe ovi dogaaji moraju biti objelodanjeni uz
finansijske izvjetaje. Imovina se procjenjuje po nabavnoj vrijednosti, dok se imovina i
obaveze mogu podijeliti kao dugoroni ili kratkoroni.
Potovanje zakona i propisa smatra se da sastavlja bilansa potuje zakon i propise, osim u
sluaju ako se jasno ne objelodani da to nije sluaj. Revizor je duan da obavi postupke
provjere o tome da li menadment potuje zakone, propise, standarde i pravila.

5
 3. PRIKUPLJANJE REVIZORSKIH DOKAZA
Dokazi revizije su dokumenta i informacije koje revizor u toku procesa revizije treba da bi
njegovo miljenje bilo vjerodostojno i argumentovano. Na osnovu dokaza se mogu potvrdili
istinitost, konzistentnost i komparativnost raunovodstvenog izvjetaja. Dokazi revizije se
sastoje od raunovodstvenih informacija. Koriste se sledee raunovodstvene informacije a to
su raunovodstvena dokumentacija sa izvornim knjienjem (glavna knjiga ili analitiko
knjigovodstvo) i druge, evidencije. Dokazi revizije se moraju dokumentovati. Meunarodni
standard je definisao dokaze na sledei nain: '' Dokazi su informacije koje je revizor pribavio
u vezi sa izvoenjem zakljuaka na kojima zasniva miljenje revizora''.
Postoje sledei naini prikupljanja dokaza:

dokazi zasnovani na pismenom ili usmenom iskazu drugih i ovaj nain se naziva
autoritatizam.
dokazi koji su povezani sa prethodnim su dokazi steeni pregledanjem dokumenata.

Pregledanje se obino vri iz knjiga, zapisa i dokumenata.

Osnovna razlika izmeu ova dva naina je u tome to se prvi zasniva na dokazima koji
pruaju druga lica, a drugi nain na osjeaju intuicije, instinkta i imaginaciju revizora. Ovaj
nain se naziva intutizam.

sledei nain se na osnovu prihvaenih predpostavki i slijedi iz matematike. Ovaj

nain se naziva racionalizam,
sledei nain su emitirana iskustva i
zadnji nain odnosi se na praktine rezultate i bazira se na shvatanju da ono to se
radi mora biti istinito. Ovaj nain se naziva pragmatizam.

Dokazni materijal je bilo koja informacija koja potvruje neku tvrdnju menadmenta.
Dokazni materijal se sastoji od bazinih raunovodstvenih podataka i potkrepljujuih
informacija. U bazine raunovodstvene podatke spadaju knjienje u dnevniku, knjienje u
glavnim i pomonim knjigama, raunovodstvenim prirunicima, kao i neformalne evidencije.
U potkrepljujue informacije spadaju dokumenta kao to su fakture, ugovori, potvrda salda,
informacije dobijene putem ispitivanja, posmatranja kao i druge informacije.
Dokazi revizije imaju sve osobine kao to su kompetentnost i dovoljnost. Kompetentnost se
tie kvaliteta dokaza, a dovoljnost se tie kvantiteta pribavljenih dokaza.

3.1 Kompetentnost dokaza

Ova osobina dokaza se odnosi na istinitost. Da bi dokaz bio kompetentan on mora biti
pouzdan i relevantan. Da bi dokaz bio relevantan on mora da ima sposobnost da revizor
prihvati ili odbaci tvrdnju koja je sadrana u finansiskim izvetajima. Pouzdanost je ''kvalitet
informacija koja prua uverenje da ta informacija ne sadri greke i da vjerno odraava ono
to treba da predstavlja''. Sinonimi za pouzdanost su uvjerljivost i zavisnost.

Konzistinstost dokaza odreuju faktori kao to su:

izvor odakle je dokaz pribavljen

kompetetnost davaoca dokaza
struktura sistema interne kontrole
objektivnost dokaza
6
 vrijeme pribavljnja dokaza
raspoloivost i trokovi pribavljanja dokaza .

1.) Izvor pribavljenih dokaza

Revizor za dokaze koje je prikupio iz spoljnih izvora su pribavljeni klijenti. Primjeri su

potvrda salda o sredstvima na raunu kod banke, kredit dobijen od banke, i potvrda o iznosu
hartije od vrijednosti i obratno.

2.) Kompetentnost davaoca dokaza

Odnosi se na injenicu da se dokaz moe pribaviti od osobe koja je kompetentna i dovoljno

kvalifikovana da prua potrebne informacije. Revizor ne smije da smatra ako je osoba na
veem poloaju u organizaciji da je pouzdanija da prua traene dokaze.

3.) Struktura sistema internih kontrola

Pokazuje koji su dobijeni na bazi pouzdanog sistema interne kontrole, (SIK) iz mnogo
pouzdaniji od podataka dobijenih iz sistema interne kontrole. Revizor mora da izvri dodatnu
provjeru sistema interne kontrole da bi mogao da prihvati opis sistema interne kontrole od
strane klijenta.

4.) Objektivnost dokaza

Zasniva se na injenici da je dokaz objektivan ukoliko trai manje prosuivanje radi procjene
pouzdanosti. Dokazi koji su prikupljeni od strane revizora su mnogo objektivniji od dokaza
koji su prikupljeni na miljenju drugih (advokata, sudskog vjetaka).

5.) Vrijeme pribavljanja dokaza

Za kompetentnost dokaza je bitno vrijeme pribavljanja dokaza i to posebno se odnosi na

raune sa velikom dinamikom promijena. Dokazi koji su prikupljeni krajem godine se
smatraju mnogo kompetentnijim dokazom nego kod dokaza koji su pribavljeni na raniji
datum. Dokaz revizije je mnogo pouzdaniji ukoliko je datum nekog rauna blii kraju godine
u sluaju kada se vri postupak revizije rauna na odreeni datum.

6.) Raspoloivost i trokovi pribavljanja dokaza

Nekada je nemogue pribavljati traeni oblik dokaza. Na primjer, revizor ne prisustvuje

popisu zaliha kada je ugovor o obavljanju revizije sklopljen po ispisu poslovne godine.
Revizor nekad nema vremena da razmotri i pribavi dokaze revizije.
Dovoljnost dokaza je mjerilo oblika pribavljenih dokaza i zavisi od briljivosti revizora pri
pribavljanju dokaza i kod umijenosti revizora da te dokaze procijeni i prikae.
Nivo dovoljnosti odreuju:

koliko revizor poznaje klijenta

karakter i materijalnost otkrivenih nedostataka
povjerenje revizora koje stie u toku rada
na dovoljnost dokaza utie revizorova procjena pristrasnosti menadmenta
na dovoljnost dokaza ima uticaja ubjedljivost dokaza.

7
Revizor odluuje dovoljnost i adekvatnost dokaza na osnovu profesionalnog stava i averzija
prema riziku. Metode i tehnike prikupljanja dokaza su:

1. inspekcija

2. posmatranje

3. razgovor sa osobom klijenta

4. konfirmacija

5. klasifikacija postupaka revizije.

Inspekcija je zaduena za ispisivanje evidencije, dokumenata ili iznosa pojedinih bilansnih

pozicija. Njom se vri provjera ulaznih i izlaznih faktura, ugovora, dokumenata o vlasnitvu i
dr.
- revizorski dokaz koji su sainila trea lica i koji se kod njih nalaze
- revizorski dokaz sainjen od strane treih lica a koji se nalaze kod pravnih lica
- revizorski dokaz koji je sainilo pravno lice i koji se kod njega nalaze

Postoje etiri tehnike inspekcija i to su:

1. fiziko ispitivanje imovine

2. ispitivanje dokumenata i evidencija

3. provjera matematike tanosti

4. analitiki postupci.

Fiziko ispitivanje imovine je ispitivanje imovine u fizikom obliku. Revizor ispituje ta

sredstva u cilju provjere njihovog postojanja, upotrebljivosti, koliine, vlasnitva ali i
kvaliteta.
Ispitivanje dokumenata i evidencije vri se ispitivanje dokumenata i evidencija od strane
klijenta ili treeg lica i ovo ispitivanje vri revizor. Dokumentacija se dijeli na internu i
eksternu. Interna dokumenta su nastala u organizaciji klijenta i ukljuuje fakture za predatu
robu, prijemnice, trebovanje materijala, eksterna dokumenta su pripremila trea lica i ona su
nastala van organizacije. Ona ukazuje porudbinu, ulazne fakture i drugo.
Revizorski trag je tok neke transakcije koju revizor prati prilikom pribavljanja dokaza iz
dokumenata. U prvom sluaju govorimo o jemstvu koja predstavlja ispitivanje dokumenta
koji se krije u smijeru od raunovodstvenih evidencija prema izvornim dokumentima. Drugi
sluaj koji se kree u smijeru od izvornih dokumenata ka raunovodstvenim izvetajima.
Posebno je znaajna ova metoda za utvrivanje potcjenjivanja nekih bilansnih pozicija.
Revizor pored ove dvije metode koristi i istraivanje i iitavanje dokumenta. Istraivanje
znai obavljati detaljan uvid u dokumenta. Iitavati znai traiti podijele injenice u
dokumentu.
Provjera matematike tanosti se vri od strane treih lica, a ako je rije o provjeri nekih
rauna se naziva ponovno izvrenje postupka.
Analitiki postupak je tehnika uporeenja raunovodstvenih podataka sa istoriskim
informacijama, uvidom u planove. Podaci koji se koriste mogu biti finansijski ili nefinansijske

8
prirode, podaci iz grane ili interni podaci. Analitiki postupci ukazuju na povean rizik
pogrenog knjienja.
Dvije su vrste analitikih postupaka i to skrivene i izraunavane. Skrivanje je istraivanje
dokumenata u cilju utvrivanja neuobiajenih stavki koje su naglaene usljed veliine ili
starosti. Izraunavanje je utvrivanje obrauna od strane revizora kao to je izraunavanje
trokova provizije.
Posmatranje je postupak posmatranja nekih aktivnosti, dokaza koji klijent obavlja. Promet
posmatranja su zaposleni, postupci i procesi. Na primjer posmatranje samih zaliha, gotovih
proizvoda.
Razgovor sa osobljem klijenta je pribavljanje informacija od strunih lica u okviru i van
poslovnog subjekta.
Konfirmacija je pribavljanje dokaza revizije od strane treih lica putem direktne komunikacija
kao i odgovor na zahtjev za dobijanje informacija o bilansnoj stavki.

Proces konfirmacije podrazumijeva:

1.) Izbor stavki koje treba da se potvrde

2.) Izradu zahtjeva za konfirmaciju
3.) Slanje tog zahtjeva treim licima
4.) Dobijanje odgovora na zahtjev
5.) Procjena dobijenih informacija.

Konfirmacija se najee koristi kod provjere stanja potraivanja, obaveza, zaliha, stanja na
raunima kod banke, i drugo. U praksi se koriste dvije vrste konfirmacije i to pozitivna i
negativna. Pozitivna konfirmacija je postupak koji zahtjeva da trea strana dostavi odgovor na
zahtjev nezavisno da li je informacija tana ili netana. Negativna konfirmacija se koristi
samo u sluaju kada informacija nije tana.

Klasifikacija postupka revizije su:

1.) postupci za razumjevanje sistema

2.) provjera kontrole
3.) postupci sutinskog ispitivanja koji se sastoji iz tri komponente: analitiki postupci
provjera poslovnih transakcija i provjera salda rauna.

Postoje dvije vrste revizorskih testova i to su:

kontrolni testovi
pomoni testovi.

Kontrolni testovi se vre radi dobijanjem dokaza o efikasnosti struktura sistema interne
kontrole.

Pomoni testovi se vre radi prikupljanja dokaza i otkrivanja znaajnih primjena u

raunovodstvenim izvetajima. Postoje dvije vrste ovih testova i to:

provjera poslovnih dogaaja i stanja na raunima

analitiki postupci.

9
 4. ZNAAJ DOKUMENTOVANJA U REVIZIJI
Cilj prezentacije finansijskih izvjetaja jeste da prate jedoobraznost finansijskih izvjetaja u
smislu uporedivosti, kako bi finansijski izvjetaji poslovnog subjekta prethodnog perioda
mogli da se uporede sa finansijskim izvjetajima drugih poslovnih subjekata.
Domet odnosno obuhvatnost ovog standarda se odnosi na njegovu primjenu prilikom
prezentacije finansijskih izvjetaja kako kod prezentacije izvjetaja pojedinanog subjekta
tako i kod prezentacije konsolidovanog finansijskog izvjetaja. Ovaj standard se primjenjuje
na sve oblike preduzea, na banke, organizacije za osiguranje, zatitna neprofesionalna i
druga dravna lica.

Cilj finansijskog izvjetaja jeste da prui informacije korisnicima o:

-finansijskoj situaciji poslovnog subjekta koji se iskazuje kroz bilans stanja kao i kroz
izvjetaj o promjenama na kapitalu.

-uspjenost poslovanja poslovnog subjekta koji se iskazuje na kapitalu

-gotovinskim tokovima poslovnog subjekta koji se iskazuje kroz izvjetaj o tokovima

gotovine.

Finansijskim izvjetajima se obezbjeuju informacije o imovini, obavezama, istoj imovini,

prihodima i rashodima, rezulatitima poslovanja i tokovima poslovanja.
Korisnici finansijskog izvjetaja imaju pravo na dodatne informacije koje su sadrane u
napomenama uz finansijske izvjetaje.

Set finansijskih izvetaja opte namjene sadri:

1.) bilans stanja
2.) bilans uspjeha
3.) izvjetaj o promjenama na kapitalu
4.) izvjetaj o tokovima gotovine
5.) raunovodstvene politike.

Bilans stanja je tabelarni pregled u kome je prikazana imovina preduzea u obliku stalne i
obrtne imovine na jednoj strani (aktiva) i kapitala i obaveza na drugoj strani (pasiva).
Ovaj pregled sadri podatke za tekui i prethodni obraunski period. Poreenjem ovih
pozicija izmeu dva obraunska perioda utvruje se rezultat poslovanja pri emu njihove
razlike slue za sastavljanje bilansa tokova gotovine.
Stalna sredstva su sva ona sredstva iji je rok trajanja dui od 12 mjeseci. Stalna sredstva
mogu biti nematerijalna pitanja, injenice, materijalna, zemljite, ume, finansijska,
dugorona ulaganja i potraivanja.
Obrtna imovina obuhvata gotovinu (novac i gotovinske ekvivalente) dakle likvidna sredstva,
kratkorona likvidna sredstva), zalihe robe, proizvoda sredstva ija se likvidnost oekuje u
proizvodnom ciklusu.
Bilans uspjeha je zbirni prikaz prihoda i rashoda tokom redovnog poslovanja i informaciju o
rezultatu poslovanja. Smatra se najvanijim finansijskim izvjetajem jer pokazuje da li je neko
preduzee poslovalo profitibalno.
Izvetaj o promjenama na kapitalu je sastavni dio raunovodstvenog izvjetaja i namjenjen je
vlasnicima kapitala.

10
Ovaj izvjetaj iskazuje:
- neto dobitak ili gubitak
- svaka stavka prihoda ili rashoda, dobitka ili gubitka
- zbirni efekat promjena u raunovodstvenoj politici.
Izvetaj o tokovima gotovine su svi prilivi i odlivi gotovine koji su grupisani u tri (3)
podbilansa:
- prilivi i odlivi iz poslovnih aktivnosti
- prilivi i odlivi iz aktivnosti plasiranja i investicija
- prilivi i odlivi iz aktivnosti finansiranja.

5. INTERNA KONTROLA (DEFINICIJA, KOMPONENTE,

VRSTE)
Osnovni i najvaniji oblik kontrole u preduzeu, s obzirom na njen karakter, predstavlja
interna kontrola. Za interne kontrole su zainteresovani skoro svi, od eksternih revizora do
uprave, direktora, velikih kompanija, pa sve do drave.
Sistem interne kontrole podrazumjeva sve politike i postupke koje je usvojila uprava nekog
preduzea kako bi joj pomogli u postizanju cilja uprave vezanog za obezbjeenje, koliko je
ukljuujui poslovanje politike uprave, zatita sredstava, spreavanje prevare i greke, tanost
i kompletnost raunovodstvenih evidencija i blagovremenu pripremu pouzdanih finansijskih
informacija.
Za internu kontrolu odgovorni su svi u organizaciji: menadment, upravni odbor, interni
revizori i ostalo osoblje. Najodgovorniji je izvrni direktor koji treba da preuzme nadlenost
nad sistemom interne kontrole, tj.da vodi i daje direktive viim menaderima. Upravni odbor
ija je glavna obaveza da obezbjedi rukovoenje, davanje direktive i nadgledanje. Interna
kontrola se moe definisati kao proces, ustanovljen i sprovoen od strane upravnog odbora
preduzea, menadmenta i ostalog osoblja, a cilj mu je da obezbedi razumno uverenje vezano
za postizanje ciljeva u sledeim kategorijama i efikasnost i uspjenost poslovanja, pouzdanost
finansijskog izvjetavanja, saglasnost sa postojeim zakonima i propisima i zatita imovine od
neovlaenog prisvajanja, korienja i otuenja.
Navedena definicija interne kontrole odrava sledee osnovne koncepte i to:

Interna kontrola je proces

Internu kontrolu obavljaju ljudi, neke organizacije, zavisno od toga ta rade i govore,
oni odreuju ciljeve preduzea i uvode u funkciju kontrolne mehanizme
Od interne kontrole se oekuje da upravnom odboru i menadmentu preduzea prui
samo razumno uvjerenje, a ne apsolutno uverenje da su ciljevi kompanije ostvareni
Interna kontrola se primjenjuje radi postizanja ciljeva u jednoj ili vie kategorija koje
se meusobno preklapaju

Neto jednostavnija definicija internih kontrola ih oznaava kao skup mjera koje preduzima
menadment u smislu ostvarivanja poslovnih ciljeva. Pomjene te mjere se mogu definisati i
grupisati na sledei nain, i to:

zatita imovine od pretjeranog troenja, neefikasne upotrebe i moguih prevara

obezbjeenje pouzdanosti raunovodstvenih podataka
dosljedna realizacija poslovne politike u svim djelovima privrednog drutva
ocjenjivanje rada sektora, zaposlenih i menadmenta

11
5.1 Komponente sistema interne kontrole

Od pet meusobno povezanih komponenti se sastoji interna kontrola:

Kontrolno okruenje

Procjena rizika

Kontrolne aktivnosti

Informacije i komunikacije

Nadgledanje i praenje.

5.1.1 Kontrolno okruenje

Ljudi su svojim individualnim osobinama, ukljuujui integritet, moralne vrijednosti i

kompetentnost i okruenje u kome oni rade, ine jezgro svakog preduzea, ukupno ponaanje,
shvatanje i aktivnosti menadmenta u pogledu sistema interne kontrole i njenog znaaja u
preduzeu podrazumijeva kontrolno okruenje.

5.1.2 Procjena rizika

Kompanija mora da bude svjesna rizika sa kojima se suoava i mora o njima da vodi
rauna. Poslovne ciljeve koje nastoje da ostvari kompanija odreuje, zatim uprava utvruje
rizike vezane za postizanje zacrtanih ciljeva i preduzima odreene korake radi kontrole tih
rizika.

5.1.3 Kontrolne aktivnosti

Da bi se upravi preduzea pomoglo da obezbjedi realizaciju onih aktivnosti koje ona

smatra neophodnim da bi se kontrolisali rizici, vezani za postizanje zacrtanih ciljeva
preduzea, moraju se ustanoviti i obavljati kontrole politike i procedure. One obuhvataju
itav niz aktivnosti. Iako mnogobrojne kontrolne aktivnosti mogu se sistematizovati u
sledeih pet kategorija:
adekvatno razdvajanje dunosti
pravilno odobravanje transakcija i aktivnosti
adekvatna dokumentacija i evidencije
fizika kontrola sredstava i poslovnih knjiga
nezavisne provjere uspenosti rada.

5.1.4 Informacije i komunikacije

Na svim nivoima organizacije potrebne su informacije: finansijske informacije, poslovne

informacije, informacije o usklaenosti i informacije o vanjskim dogaajima, aktivnostima i
uslovima. Pomenute informacije moraju da budu utvrene, dobijene i prenijete u onoj formi i
vremenskom okviru koji e korisnicima omoguiti da obave svoje dunosti i
obaveze. Najvaniji sistem za internu kontrolu je raunovodstveni sistem, koji se smatra

12
serijom zadataka i knjienja jednog preduzea pomou kojih se transakcije obrauju radi
voenja finansijskih evidencija.

5.1.5 Nadgledanje i praenje

Cijelokupan proces mora da bude praen i po potrebi se mora modifikovati. To se i postie

konstantnim aktivnostima praenja i nadgledanja, posebnim procjenama ili kombinovanjem ta
dva postupaka.

Sa analitike take gledita interna kontrola se moe podijeliti na dvije iroke kategorije
nadzornog dijelovanja, i to: administrativnu kontrolu i raunovodstvenu kontrolu. I jedna i
druga kontrola su funkcije upravljanja, a u veini sluajeva se prepliu tako da se izmeu njih
ne moe povui neka precizna granica. Revizor se mnogo vie bavi internom
raunovodstvenom nego administrativnom kontrolom. Raunovodstvena kontrola ukljuuje
aktivnost i obuhvata organizaciju, metodologiju i evidenciju s ciljem obezbjeivanja zatite
sredstava i vjerodostojnosti finansijskih izvetaja, a koncipirana je na taj nain da prui
pouzdane dokaze: da su transakcije obavljene prema ovlaenjima menadmenta, da su
transakcije evidentirane na taj nain da je, u prvom redu, omogueno sastavljanje finansijskih
izvetaja, i potom da je obezbeeno prikladno iskazivanje vrijednosti sredstava, da je pristup
i raspolaganje sredstvima doputeno samo po ovlaenju menadmenta, da je
knjigovodstveno stanje sredstava uporeivano sa postojeim stanjem u odgovarajuim
intervalima.
Definicija finansijske kontrole, u principu, iskljuuje pitanje uspjenosti, vrijednosti novca i
usklaenost sa zakonskom regulativom. Da li i kako kompanija koristi bankovni sef za
deponovanje kratkoronih hartija od vrijednosti, ili koristi bankovni sef radi deponovanja
gotovine kompanija, primjeri su raunovodstvenih kontrola. Primjeri administrativnih
kontrola su provjere biografije mogueg budueg zaposlenog i provjera plate zaposlenih.

6. INTERNA REVIZIJA (PERSPEKTIVA UVOENJAU

NAIM USLOVIMA)
Interna revizija predstavlja naknadnu SUB kontrolu poslovnih transakcija ukljuujuci i
kontrolu kontrole. Tamo gde je interna revizija instalirana, ona testira i ocjenjuje
raunovodstvene i administrativne kontrole u svim sektorima.
Zakon o preduzeima, meutim, internu reviziju predvia samo kao mogunost, a ne kao
obaveza.
Kada govorimo o internoj reviziji, mislimo na profesionalnu internu reviziju iji je rad
utemeljen na verifikovanim i opte prihvaenim standardima. S obzirom na injenicu da je
adekvatnog kadra u internoj reviziji danas veoma malo, ako ga uopte ima, to podrazumjeva
timski rad i angaovanje kadra koji nastoji da u internoj reviziji ostvari znaajnu karijeru, kao
i njegovo kolovanje za internu reviziju. Interna revizija se obino organizuje u matinim
preduzeima, sa takvim ovlaenjima da poslove moe obavljati i u matinom i u povezanim
preduzeima, to omoguava usklaenost postupaka interne kontrole i veu efikasnost na
svim nivoima. Na stvaranje osnove za internu reviziju pozitivno e se odraziti razvoj
raunovodstvene profesije. Do uvoenja interne revizije najprije e doi u onim preduzeima
i bankama u koje bude uloen inostrani kapital odnosno inostrani investitori e zahtjevati
primjenu metodologije interne revizije, to e omoguiti i formiranje osnove za obrazovanje
kadra i ire uvoenje interne revizije u nau praksu. Politika preduzea jeste da uvede i
ocjenjuje poslovanje preduzea radi pruanja pomoi menadmentu preduzea u realizaciji,

13
ciljeva definisanih poslovnom politikom preduzea. Dio za internu reviziju organizaciono
vezan za generalnog menadera, a svoje izvjetaje podnosi generalnom menaderu i
upravnom i nadzornom odboru. Zaposleni u odeljenju za internu reviziju imaju pravo na
potpun i slobodan pristup svim informacijama i dokumentaciji, radi obavljanja svojih
poslova. Osnovni cilj organizacionog dela za internu reviziju jeste da na efikasan nain prui
pomo menadmentu preduzea u izvravanju zadatka.
Rukovodilac interne revizije rukovodi internom revizijom u sektoru preduzea, zavisnom
preduzeu ili u drugom organizacionom dijelu, izvrava program interne revizije u skladu sa
standardima revizije i uputstvima za rad i uspostavlja saradnju sa nadlenim rukovodiocima u
organizacionim dijelovima u kojim se vri revizija. Zakljuak koji se moe izvesti iz
navedenog jeste da se struktura internog nadzora mora adaptirati individualnim potrebama
svakog preduzea ponaosob. Interni nadzor, ili jo preciznije interna kontrola, ima primarni
cilj da preventivno dijeluje na suzbijanju prevara, koje se definiu kao namjerno pogrene
interpretacije injenica sa ciljem obmanjivanja i dovoenja u zabludu tree osobe. U sluaju
kada raunovodstveni nadzor otkrije nepravilnosti tretira ih kao namjerne greke unesene u
raunovodstvene evidencije, poslovne knjige i finansijske izvetaje u prevarantske svrhe.
Nepravilnosti se mogu definisati u dvije grupe i to: prevare koje su uinili zaposleni, i prevare
koje je uinio menadment. S ciljem poboljanja profitabilnosti, menadment preduzea
svojom odlukom moe ispitati modalitet smanjenja resursa za proizvodnju nekog proizvoda ili
resurse uiniti produktivnijim ili ih nabaviti po niim trokovima. Prisutna je alternativa da
menadment podigne cijene onih proizvoda koji koriste velike unose resursa i na taj nain
stimuliu proizvodnju sa jeftinijim unosom.

14
 ZAKLJUAK
Interni nadzor, ili jo preciznije interna kontrola, ima primarni cilj da preventivno djeluje na
suzbijanju prevara, koje se definiu kao namjerno pogrene interpretacije injenica sa ciljem
obmanjivanja i dovoenja u zabludu tree osobe. Kljuni zadatak internog nadzora jeste da
kontrolie sve dijelove preduzea da li dosljedno redukuju poslovnu politiku usvojenu na
poetku poslovnog perioda kao i da o tome podnose informaciju menadmentu privrednog
drutva. Za pojaano interesovanje za uspostavljanje internog nadzora razlog vie su i
prisustvo nelojalne konkurencije, poveane konkurencije i erozije poslovnog morala.
Za internu kontrolu odgovorni su svi u organizaciji i ona se sastoji od svih mera i metoda koje
se primenjuju u preduzeu u cilju obezbeenja njegovih sredstava od rasipanja, pronevjera i
neefikasnosti, unapreenja tanosti i pouzdanost knjigovodstvenih i operativnih podataka,
pridravanje poslovne politike preduzea, i ocjene poslovne efikasnosti.

15
 LITERATURA
1. Andri, M., Krsmanovi, B., Jaki, D., Revizija teorije i prakse, Beograd 2002.
2. Milojevi, D., Revizija finansijskih izvetaja, Beograd 2006.
3. Krasulja, D. i Ivanievi, M., Poslovne finansije, Ekonomsi fakultet, Beograd 2000.
4. Ruth, E.G., Analiziranje finansijskih izvetaja, American Bankers Association,
Washington 2003.
5. Rankovi, J.M, Upravljanje finansijama preduzea, Ekonomski fakultet, Beograd
1999.

16