38

Ahmet KABUL, nder KIZILKAN, Ali Kemal YAKUT

SDU International Technologic Science Mechanical Technology

Vol. 3, No 2, February 2011
pp. 38-54

GVDE BORULU ISI DETRC N ISI TARANSFER

KATSAYISININ TEORK VE DENEYSEL NCELENMES

Ahmet KABUL, nder KIZILKAN, Ali Kemal YAKUT

zet

Bu almann amac, soutucu akkan olarak R404Ann kullanld kompresrl soutma sisteminde gvde
borulu s deitiricinin ak halinde kaynama esnasndaki toplam s transfer katsaysnn deiiminin sistem
parametrelerine gre incelenmesidir. Bu ama dorultusunda deneysel bir sistem kurulmu ve evaporatr basnc
ve scaklnn, soutucu akkan debisinin ve soutma suyu debisinin toplam s transfer katsays zerindeki
etkisi incelenmitir. Deney almas, evaporatr basncn 2.73 - 5.76 bar ve soutucu akkan ktle aksnn
64.64 - 152.68 kg/m2s olduu aralklarda yaplmtr. Kullanlan gvde - borulu s deitirici 60 cm boyunda ve
bir geite i ap 8 mm ve d ap 10 mm olan 9 adet bakr borudan olumaktadr. Yaplan deneylerden elde
edilen sonular kullanlarak kaynama esnasndaki toplam s transfer katsays hesaplanmtr. Deney sonular
hesaplandktan sonra literatrde nerilmi farkl bant kullanlarak kaynama esnasndaki s transfer
katsays tekrar elde edilmitir. Elde edilen deer ile deney sonular karlatrlmtr.

Anahtar kelimeler: gvde borulu s deitiricisi, kaynama, s transfer katsays

THEORETICAL AND EXPERIMENTAL INVESTIGATION OF HEAT

TRANSFER COEFFICIENT FOR SHELL AND TUBE HEAT
EXCHANGER
Abstract

Scope of this study is to investigate the heat transfer coefficient in terms of different system parameters in a shell
and tube heat exchanger equipped in a refrigeration system using R404a. For this aim, an experimental system
was built up. The effects of evaporator pressure and temperature, refrigerant mass flow rate and cooling water
mass flow rate on heat transfer coefficient were investigated. Experiments were made for evaporator pressure of
2.73-5.76 bar and refrigerant mass flux rate of 64.64-152.68 kg/m2s. The shell and tube heat exchanger is 60 cm
in length and consist of 9 tubes which are 8 mm in inner diameter and 10 mm in outer diameter. Overall heat
transfer coefficient during boiling was calculated using the results of the experiments. After calculating the
experimental results, overall heat transfer coefficient during boiling was recalculated using three different
equations proposed by some researchers. The calculated results were compared with experimental results.

Key words: shell and tube heat exchanger, boiling, heat transfer coefficient

Sleyman Demirel niversitesi, Teknik Eitim Fakltesi, Makine Eitimi Blm, 32260 Isparta/ TRKYE,
E-posta:akabul@tef.sdu.edu.tr

SDU International Journal of Technologic Sciences

 Gvde Borulu Is Deitirici in Is Taransfer Katsaysnn Teorik ve Deneysel ncelenmesi 39

1. Giri

Mhendislik uygulamalarnn en nemli ve en ok karlalan ilemlerinden birisi, farkl

scaklklardaki iki veya daha fazla akkan arasndaki s deiimidir. Isnn bir akkandan
baka akkana transferi, uygulama srelerinde ou kez amalanan nemli bir olaydr.
Kazanlar, kondenserler, evaporatrler, su stclar, otomobil radyatrleri, hava stma ve
soutma kabinleri gibi uygulamalar, bir scak ve bir souk akkan arasnda s al veriinin
olduu srelere rnek olarak verilebilir. Bu s al veriini salamak iin s deitiricileri
kullanlr. ok sayda s deitiricisi tipleri olmasna ramen, bunlardan gvde borulu s
deitiricisi, iletme scaklnn ve basncnn geni aralkta olmas nedeniyle dierlerine
nazaran daha fazla uygulama alanna sahiptir (Genceli, 2005).

Bu almada, yeni nesil soutucu akkan olan R404A ile alan evaporatr olarak gvde
borulu s deitiricinin kullanld deneysel bir soutma sistemi kurulmu ve eitli artlarda
deneyler yaplmtr. Soutma sistemlerinde kullanlan eski nesil soutucu akkanlarn ozon
tabakasn tahrip ettii ortaya ktktan sonra, uluslararas protokoller ile bu gazlarn retimi
ve kullanm bir programa balanarak yasaklanmtr. Ozona zarar veren soutucu
akkanlarn kullanm ve retiminin azaltlmas ile ilgili almalar, 1997 ylnda 43 lkenin
katlm ile imzalanan Montreal Protokol ile balamtr. Bu yasaklamalar sonucunda retici
firmalar ozonu tahrip eden CFC ve HCFCli soutucu akkanlar yerine ozonu tahrip etmeyen
HFCli soutucu akkanlar retmeye balamlardr.

R404A soutucu akkan, R125 (%44), R134a (%4) ve R143a (%52) soutucu
akkanlarndan oluan karmdr. R404A soutucu akkannn ozonu tahrip etme potansiyeli
(ODP) sfrdr. Yapsnda R134a bulundurduu iin yksek kresel snma potansiyeline
(GWP) sahiptir. R404A soutucu akkan R502 ve R22 soutucu akkanlarnn kullanld
uygulamalarda bunlarn yerine alternatif soutucu akkan olarak kullanlabilmektedir. (Polat,
2001, Beer, 1998).

Li ve Kottke 1998 ylnda yaptklar almada, gvde borulu s deitiricinin d yzeyinde

lokal s transfer katsaysn ktle transferi lmlerinden belirlemilerdir. Ktle transferi
deneylerini, absorpsiyon, kimyasal ve birleik renk reaksiyonlarn kullanarak
gerekletirmilerdir. ktle transfer katsaysn hesapladktan sonra s ve ktle transferi
arasnda analojiyi kullanarak s transfer katsaysn elde etmilerdir. (Li ve Kottke, 1998).

Vol. 3, No 2, February 2011

 40
Ahmet KABUL, nder KIZILKAN, Ali Kemal YAKUT

Benzer ekilde 1999 ylnda yaptklar almalarnda, ktle transferi tekniini kullanarak
farkl artma levhas tiplerini dikkate alarak gvde borulu s deitiricide lokal s transfer
katsaysn belirlemilerdir. Gvde taraf ak dalmn artma levhalarndaki basn
dmnn llmesiyle belirlemilerdir. Bunun yannda almalarnda her boru ve gvde
blm iin ortalama s transfer katsaylarn vermilerdir (Li ve Kottke, 1999).

Greco ve Vanoli tarafndan yaplan iki farkl almada, yatay dz boru ierisinde HFC tipi
karm soutucu akkanlarn ak esnasnda kaynama durumu iin s transfer olayn
deneysel ve teorik metotlarla incelemilerdir. Deneylerini dzgn olarak stlan 6mm apnda
ve 6m uzunluunda yatay paslanmaz elik boruda yapmlardr. kinci almalarnda ise
deneysel olarak yaptklar ayn sistem iin literatrde iyi bilinen teorik bantlar kullanarak,
tahmin edilen sonularla deneysel sonular karlatrmlardr (Greco ve Vanoli, 2005a;
Greco ve Vanoli, 2005b).

Torrella vd. tarafndan 2005 ylnda yaplan bir almada, buhar sktrmal soutma
sisteminde gvde borulu yatay evaporatr iinde R407C soutucu akkan iin kaynama
esnasnda s transfer katsaysnn deiimini deneysel olarak incelemilerdir. Bu
almalarnda evaporatrn toplam sl direncinin analizi, evaporatrdeki basn dnn
etkisi dikkate alnarak deneysel sonulardan elde edilen veriler etkinlik NTU yntemi hesab
kullanlarak yorumlandktan sonra, kaynama esnasndaki s transfer katsaysn tespit
etmilerdir. Sonu olarak, analiz yaplan aralkta kaynamada s transfer katsaysnn
deiiminin evaporatr scaklna ve soutucu akkan debisine bal olduunu
gzlemlemilerdir (Torrella vd., 2006).

2. MATERYAL VE METOT

R404A soutucu akkannn kullanld deney sistemi, temel olarak hermetik tip bir kompresr,
gvde borulu bir evaporatr, hava soutmal bir kondenser ve termostatik genleme valfinden
olumaktadr (ekil 1). Kompresr 3 HP gcndedir ve R404A soutucu akkan iin uygun polyester
(POE) ya kullanlmtr.

SDU International Journal of Technologic Sciences

 Gvde Borulu Is Deitirici in Is Taransfer Katsaysnn Teorik ve Deneysel ncelenmesi 41

Soutma suyu deposu Kumanda panosu

Evaporatr

Debimetre
Elektrikli stclar
Basn
Otomatii
Gzetleme cam Kondenser

Su iin debimetre

Filtre
Veri toplama
nitesi

Ya ayrc

Likit deposu Kompresr

ekil 1. Deney sisteminin genel grnm

Evaporatr olarak kullanlan gvde borulu s deitiricisi ters akl tipte ve bir gvde ile iki geie
sahip olup s transfer alan 0.339 m2dir. Alternatif soutucu akkanlarn s transfer katsaysnn
dk olmas nedeniyle s transfer yzeyini artrmak iin soutucu akkann getii borular ierisinde
bklm erit eleman kullanlmtr (Lallemand vd., 2001). Her geite 9 adet bakr boru
bulunmaktadr ve borularn i ve d aplar srasyla 8 ve 10 mmdir. Borularn uzunluu 60 cm, bakr
boru demetini evreleyen dairenin ap 98 mm ve gvde ap 113 mmdir. Evaporatrde borular
ierisinden soutucu akkan, gvde tarafndan soutma suyu gemektedir. Deneylerin ayn artlarda
yaplabilmesi iin, soutma suyu, scakl elektrikli stclar yardmyla ayn deerde tutulan bir
depodan salanmaktadr. Kullanlan lm cihazlarnn zellikler Tablo 1de ve lm yerleri ekil
2de gsterilmitir.

Tablo1. lm cihazlarnn teknik zellikleri

lm cihaz lm aral Hassasiyet
Termokupul (K tipi) -180 C/1350 C 1.5 C
Basn Sensr 0/3000 kPa % 0.5
Debimetre (Su) 0.05/2.5 kg/s %3
Debimetre (Soutucu akkan) 0.005/0.05 kg/s %1.6

Vol. 3, No 2, February 2011

 42
Ahmet KABUL, nder KIZILKAN, Ali Kemal YAKUT

9 T

7 T

T T
8 T P 6 5
P
T

T P
2
T
T 4 T
1
P

T 3 T

ekil 2. Deney sisteminin ematik gsterilimi.

2.1 Is Deitirici Dizayn Denklemleri

Is deitirici dizayn yaplrken, s transfer katsaysnn doru olarak tespiti iki akkan
arasnda ne kadar s transfer edileceinin belirlenmesi asndan olduka nemlidir. Bir s
deitirici dizayn yaplrken genel olarak iki yntem kullanlmaktadr. Bunlardan ilki,
ortalama logaritmik scaklk fark yntemi (Logarithmic Mean Temperature Difference,
LMTD), ikincisi ise etkenlik gei birimi says yntemi (Number of Transfer Units,
NTU)dir (Genceli, 2005).

Kompresrl teorik soutma sisteminde evaporatr olarak kullanlan gvde - borulu s

deitirici iin genel s dengesi, sadece iindeki akkanlar arasnda s al verii olduu,
yani ortama bir s kaybnn olmad kabulyle aadaki ekilde yazlabilir (Rohsenow ve
Hartnett, 1973). Soutucu akkan tarafnda buharlama sz konusu olduu iin transfer
edilen s entalpi farklar kullanlarak belirlenir.

Q& = m& s c p , s Ts = m& r h (1)

Bu denklemde ms gvde tarafndan geen suyun ktlesel debisi (kg/s), mr boru ierisinden
geen soutucu akkann ktlesel debisi (kg/s), cp,s sabit basnta suyun zgl s (kJ/kgC)
ve h soutucu akkann evaporatre giri k noktalarndaki entalpileri (kJ/kgC)

SDU International Journal of Technologic Sciences

 Gvde Borulu Is Deitirici in Is Taransfer Katsaysnn Teorik ve Deneysel ncelenmesi 43

gstermektedir. lk olarak, s deitiricinin performans aadaki denklemde verildii gibi

ortalama logaritmik scaklk fark kullanlarak hesaplanr.

Q& = U . A. Tm .F (2)

Burada, U deeri s deitiricinin s transfer katsaysn (kW/m2 C), A iki akkan ayran s
gei yzeyi (m2), Tm btn s deitiricide etkili olan scaklk fark (ortalama logaritmik
scaklk fark yntemi, C) ve F ise s deitirici iin dzeltme katsaysn gstermektedir.
Ters akml bir gvde iki boru gei hali iin ortalama logaritmik scaklk fark aadaki
ekilde yazlabilir.

Tm =
(T s ,c Tr , g ) (Ts , g Tr ,c )
(3)
T T
ln s ,c r , g
T T
s , g r ,c

Burada s ve r alt indisleri srasyla suyu ve soutucu akkan, g ve c alt indisleri ise srasyla
evaporatre giri ve kn temsil etmektedir. Literatrde F dzeltme katsays,

F = f (R, P, aki dzeni ) (4)

R s deitiricinin kapasite orann, P etkenliinin ve ak dzeninin bir fonksiyonu olarak

tanmlanr.

Ts , g Ts ,c
R=
Tr ,c Tr , g
(5)
Tr ,c Tr , g
P=
Ts , g Tr , g

Dzeltme faktr bir gvde iki boru gei s deitirici iin,

Vol. 3, No 2, February 2011

 44
Ahmet KABUL, nder KIZILKAN, Ali Kemal YAKUT

1 P
ln
R +1 2
1 PR
F (R, P ) =
( )
(6)
R 1 2 P R +1 R2 +1
ln
(
2 P R +1+ R2 +1
)
eklinde hesaplanr ve ayn zamanda bu ifade literatrde bulunan grafiklerden de okunabilir.
Bu ilemlerin ardn denklem (2)den UA (kW/C) ifadesi ekilerek s deitiriciye ait toplam
s transfer katsays tespit edilir.

Q&
U. A = (7)
Tm .F

kinci olarak, s deitiricinin performans, etkenlik gei birimi says yntemi dikkate
alnarak ta hesaplanabilir. Is deitiricinin etkenlii, gerek s transferinin hibir snrlama
getirilmeden teorik olarak elde edilebilecek maksimum s transferine oran olarak aadaki
ekilde ifade edilir.

Q&
= (8)
Q& max

Hesab yaplan evaporatrde basn dmn dikkate almadan gerekleen akta, souyan
suyun minimum s kapasitesine sahip olduu kabul edilir & s c p,s ,
C min = m nk soutucu akkan
dikkate alndnda faz deiimi olduu iin s kapasitesi sonsuz olarak kabul edilir
C max = m
& r c p,r . Transfer edilen maksimum s oran,

Q& max = C min (Ts , g Tr , g ) (9)

eklinde hesaplanr ve kabulle evaporatrn etkinlii aadaki ekilde ifade edilir.

= 1 e NTU (10)

Denklem (10)dan gei birimi says NTU ekilirse gei birimi says,

SDU International Journal of Technologic Sciences

 Gvde Borulu Is Deitirici in Is Taransfer Katsaysnn Teorik ve Deneysel ncelenmesi 45

NTU = ln (1 ) (11)

gibi elde edilir (Torrella vd. 2006). Bununla birlikte soutucu akkann scaklndaki kayma
ve basn dmnden dolay, evaporatrn giriinde ve knda farkl scaklklara sahip
olmas durumunda s deitiricinin konfigrasyonunun dikkate alnmas gerekir. Bu yzden
gvde - borulu s deitiricinin etkenlii Incropera ve DeWitt tarafndan,

1 + e NTU (1+CR )
2 0 .5

= 21 + CR + 1 + C R2 ( )0.5
, CR =
Cmin
(12)
1 e NTU (1+CR )
2 0.5
Cmax

eklinde verilmitir. Bu ifadeden NTU ekilirse,

E 1 (1 + C R )
( )
2
0.5
NTU = 1 + C R2 ln , E=
(13)
E + 1 (1 + C ) 2 0.5
R

eklinde tanmlanr (Incropera ve DeWitt, 1990 ). Bu yolla NTU elde edildikten sonra alanla
birlikte toplam s transfer katsays aadaki ekilde ifade edilir.

UA
NTU = (14)
Cmin

Gerekte evaporatrn giri ve k artlarnda ya scaklk kaymas ya da basn dm

sonucu scaklk farkllklar ortaya kmasna ramen, faz deiimi esnasnda evaporatr
scaklnn deimedii farz edilir ve soutucu akkann zgl ss sonsuz kar. Bu
problemi ortadan kaldrabilmek iin R404A soutucu akkann zgl ss aadaki ifade ile
hesaplanr.

hr ,c hr , g
c p ,r = (15)
Tr ,c Tr , g

2.2 Is Transfer Katsays iin Teorik Bantlar

Vol. 3, No 2, February 2011

 46
Ahmet KABUL, nder KIZILKAN, Ali Kemal YAKUT

Is deitirici dizayn iin yaklamlarla s deitiricinin her iki tarafndaki akkan iin
ortalama s tanm katsays tahmin edilir ve bu deerler kullanlarak toplam s transfer
katsays hesaplanr. Ortalama s tanm katsays, literatrde farkl durumlar ve akkanlar
iin verilen deneysel veriler kullanlarak elde edilen teorik bantlardan elde edilebilir. Yeni
nesil alternatif soutucu akkanlarda s transferini ve akkan performansn nceden tahmin
etmede birok sknt bulunmaktadr. nk bu konuyla ilgili yaplan deneysel almalarn az
olmasndan dolay geerli mevcut bantlar deney verileriyle desteklenememektedir.
Evaporatr ve kondanserde s transfer katsaysnn bilinmesi soutma sisteminde yer alan s
deitiriciler iin gereklidir. Is deitiricide bulunan soutucu akkan, karmak
mekanizmaya sahip zorlanm tanmla faz deiimine maruz kalmaktadr (hem evaporatrde
hem de kondenserde). Bugn literatrde deneysel verilere dayal ak durumunda kaynama
olaynn gerekletii esnada s transfer olayn karakterize eden baz bantlar nerilmitir.

Literatrde, kaynama olaynn gerekletii iki fazl ak durumu iin Chen (Chen, 1966),
Gungor ve Winterton (Gungor ve Winterton, 1986), Kandlikar (Kandlikar, 1990), Liu ve
Winterton (Liu ve Winterton, 1991) gibi hala geni kullanm alanlar bulan bantlar
mevcuttur.

Kendi deney dzeneimizden elde edilen deneysel sonular karlatrmak iin farkl
bant dikkate alnmtr. Kandlikar tarafndan nerilen ve Hsieh vd. tarafndan kullanlan
bant ilk olarak dikkate alnmtr (Hsieh vd., 2007).

r = r ,s [1.25 Co 0.5 Fr 0.35 + 0.95Bo 0.625 ] (16)

Burada r,s sv halde kaynama sz konusu deilken s transfer katsaysn ifade etmektedir
ve aadaki ekilde ifade edilebilir (Chen, 2001).

k r ,s 0.78 1 / 3 ort
r ,s = 0.2092 Re Pr (17)
Dh du var

Yukardaki denklemde Co, Fr, Bo, Re ve Pr srasyla konveksiyon, Froude, kaynama,

Reynolds ve Prandtl saylarn ifade etmektedir. Bu ifadeler aadaki ekilde tespit edilir.

SDU International Journal of Technologic Sciences

 Gvde Borulu Is Deitirici in Is Taransfer Katsaysnn Teorik ve Deneysel ncelenmesi 47

0.5
r ,b (1 x ) 0.8
Co =
(18)

r ,s x
G2
Fr = (19)
r ,s gDh
q
Bo = (20)
Ghr , sb

GDi
Re = (21)
r ,b

c p ,rb r ,b
Pr = (22)
k r ,b

Burada G ktlesel ak olarak tanmlanr ve hzla younluun arpmndan bulunur. Soutucu

akkan tarafnda yani boru ierisinden ak hz aadaki ekilde bulunur.

mr
Vr = (23)
d2
r nb i
4

kinci olarak Gungor ve Wintertonun nerdii ve Boissieux vd. tarafndan kullanlan bant
dikkate alnmtr (Gungr ve Winterton, 1987 ve Boissieux vd., 2000).

0.75

0.41

x
r = r ,s 1 + 3000 Bo 0.86 + r ,s Fr (24)
x 1 r ,b

nc olarak Smith, vd.(1992)in nerdii ve Bansal ve Purkayastha (1998) tarafndan

kullanlan bant dikkate alnmtr. Bansal ve Purkayastha (1998) bantlarnda
kullandklar sv haldeki yani kaynamann olmad s tanm katsaysn Dittus ve Boelter
tipi denklemle aadaki ekilde belirlemilerdir.

[
r = r ,s 4.3 + 0.4 (Bo 10 4 )
1.3
] r ,s = 0.023 Re 0.8 Pr 0.4
k r ,s
dh
(25)

Vol. 3, No 2, February 2011

 48
Ahmet KABUL, nder KIZILKAN, Ali Kemal YAKUT

Gvde tarafndaki hesaplamada ise faz deiimi olmad iin klasik formller kullanlabilir.
Gvde tarafndaki hz,
ms
Vs = (26)

4
(d 2
c
2
d )
2nb d s

eklinde hesaplanr. Hz bulunduktan sonra soutucu akkan tarafnda verilen formlle

Reynolds ve Prandtl says hesaplanarak buradan Nusselt says bir gvdeli iki geili gvde -
borulu s deitirici iin aadaki bantyla hesaplanr.

Nu = 0.023 Re0.8 Pr 0.4 (27)

Nusselt says hesaplandktan sonra bu sayya ait dier bir tanmlamadan yararlanarak gvde
tarafndaki s tanm katsays aadaki ekilde elde edilir.

Nuk s
s = (28)
dh

Gvde ve boru tarafndaki s tanm katsaylar yukardaki verilen bantlar ile hesaplanr.
Is deitiricinin belli bir alma periyodundan sonra s transfer yzeyleri zerine akkanlar
iinde bulunabilen paracklar, metal tuzlar veya eitli kimyasal elemanlar birikebilir. Bazen
de korozif etkiler nedeniyle, bu yzeyler zerinde bir oksidasyon tabakas oluabilir. Is
deitirici yzeyinde snn geiine diren oluturan bu deerler Rf kirlilik faktr olarak
tanmlanr. Bu almada kirlilik faktr soutucu akkan gaz iin 4x10-4 m2C/W eklinde
seilmitir (Genceli, 2005). Toplam s transfer katsays UA, iletim direnci ihmal edilerek,
deneysel sonularla karlatrabilmek iin aadaki ekilde tekrar elde edilir (Kurem, 1997;
Aprea vd., 2000).

1 1 1
= + Rf + (29)
UA s A r A

SDU International Journal of Technologic Sciences

 Gvde Borulu Is Deitirici in Is Taransfer Katsaysnn Teorik ve Deneysel ncelenmesi 49

3. SONULAR

Btn deneylerde, kzgnlk deerinin belirtilen snrlar amadan hatta sfr deerinde
tutularak, sadece faz deiimi esnasnda ortaya kan toplam s transfer katsaysnn
belirlenmesi amalanmtr. Bu amala, evaporatr basncnn arttrlmasyla evaporatr
ierisinden geen soutucu akkann debisi artt iin gvde tarafndan geen suyun debisi
de arttrlmtr. Soutma suyu debisinin fazla olmas kzgnl arttrrken, dk kalmas ise
soutucu akkann bir ksmnn buharlamadan kmasna sebep olmaktadr. Evaporatr
basncnn artmasyla toplam s transfer katsays art gsterirken, evaporatr basnc sabit
tutularak yaplan deneylerde soutma suyu scakl artarken toplam s transfer katsays
dmektedir (ekil 3 ve 4). Toplam s transfer katsaysnn dmesi, soutma suyu debisinin
soutma suyu scakl arttka drlmesine baldr. Soutma suyu debisinin drlmesi
ise evaporatr knda kzgnlk blgesine gememek iindir. Ayrca ekil 3 ve 4de toplam
s transfer katsaysnn ve soutma suyu hznn deiimi soutma suyu scaklnn ve
evaporatr basncnn fonksiyonu olarak verilmitir.
Toplam s transfer katsays (kW/C)

Soutma suyu scakl (C) Evaporatr basnc (bar)

ekil 3. Toplam s transfer katsaysnn, evaporatr basnc ve soutma suyu scaklnn

fonksiyonu olarak gsterilimi

Vol. 3, No 2, February 2011

 50
Ahmet KABUL, nder KIZILKAN, Ali Kemal YAKUT

Soutma suyu hz (m/s)

Soutma suyu scakl (C) Evaporatr basnc (bar)

ekil 4. Gvde tarafndan geen soutma suyu hznn, evaporatr basnc ve soutma suyu
scaklnn fonksiyonu olarak gsterilimi

0.5

0.4
Deneysel UA (kW/C)

0.3

0.2

Kandlikar
0.1 Gngr
Smith

0
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5
Mevcut bantlarla hesaplanan UA (kW/C)

ekil 5. Deneysel sonularla elde edilen buharlama esnasndaki toplam s transfer

katsaysnn literatrdeki modellerle (bantlarla) karlatrlmas

SDU International Journal of Technologic Sciences

 Gvde Borulu Is Deitirici in Is Taransfer Katsaysnn Teorik ve Deneysel ncelenmesi 51

Deneysel olarak elde edilen buharlama esnasndaki toplam s transfer katsaysnn

Kandlikar, Gngr ve Smith tarafndan nerilen modeller ile karlatrlmas ekil 5de
verilmitir. Bu grafik, ayn artlar altnda deneysel sonular ile teorik bantlar arasnda fark
olduunu gstermektedir. Grafikte 45 derece ayla izilen izgi deneysel sonularn tam
karln ifade ederken, dier noktalar ise deneysel sonulardan sapmalar ifade etmektedir.
izginin altnda kalan noktalar tahminlerin altnda elde edilen deerleri, stnde kalanlar ise
tahminlerin zerinde deerler elde edildiini ifade etmektedir. Dk evaporatr
basnlarnda sapma %40lar civarndayken basn ykseltildike sapma daha az
deerlerdedir.

Bu almann sonunda, gvde - borulu s deitirici iin ampirik bir bant gelitirilmitir.
Bu bant deneysel verilerden yola klarak elde edilmitir. Bu bantda toplam s transfer
katsays evaporatr basnc, soutma suyu giri - k scakl, soutma suyu debisi,
alternatif soutucu akkan R404Ann debisi ve soutma suyunun gvde tarafndaki hznn
deiimleri dikkate alnarak gelitirilmitir. Deneysel veriler, DataFit paket programnda
deerlendirilerek regresyon analizi yaplmtr. Regresyon deeri deneysel alma sonucunda
bulunan deerlerle analiz sonucu bulunan ampirik bantdan bulunan sonularn birbirine
uygunluunu ifade eder. Regresyon sonucu kabilecek en iyi deer 1dir. Ancak deneysel
hatalar, yaplan baz kabuller veya ihmaller neticesinde bu deerin 1den daha kk bir deer
kmas beklenir. Bu analiz sonucunda toplam s transfer katsays iin elde edilen ifade
aadaki ekildedir.

UA = a * Pev + b * Tsu , g + c * Tsu ,c + d * m r + e * m s + f * Vs + g (30)

Burada Pev evaporatr basncn (bar), Tsu,g soutma suyunun giri scakln (C), Tsu,c

soutma suyunun k scakln (C), m r soutucu akkan debisini (kg/s), m s soutma
suyu debisini (kg/s) ve Vs gvde tarafndan geen soutma suyunun hzn (m/s) ifade
etmektedir. Denklem 30da elde edilen bantnn katsaylar izelge 5.1de verilmitir.

izelge 5.1. Ampirik bantnn katsaylar

a 0.102322502024857
b 1.0013138114151*10-4
c 1.00493278747802*10-3
d -6.52045965856114
e 3.57277475715842

Vol. 3, No 2, February 2011

 52
Ahmet KABUL, nder KIZILKAN, Ali Kemal YAKUT

f -16.7597995635962
g -0.209997768947909

DataFit paket program kullanlarak tretilen ampirik bantyla sras ile farkl evaporatr
basnlarndaki deerler yerine yazlarak toplam s transfer katsays tekrar elde edilmitir.

4. KAYNAKLAR
Aprea, C., De Rossi, F., Greco, A., 2000. Experimental evaluation of R22 and R407C
evaporative heat transfer coefficients in a vapour compression plant. International
Journal of Refrigeration, 23, 366 - 377.
Bansal, P. K., Purkayastha, B., 1998. An NTU- model for alternative refrigerants.
International Journal of Refrigeration, 21, 381-397.
Beer, E., 1998. Soutucu maddelerle ilgili Dnyada ve Trkiyede gelimeler. Mhendis ve
Makine, 39 (458), 15 - 26.
Boissieux, X., Heikal, M.R., Johns, R.A., 2000. Two-phase heat transfer coefficients of three
HFC refrigerants inside a horizontal smooth tube, part I: evaporation. International
Journal of Refrigeration, 23, 269 - 283.
Chen, J.C., 1966. A correlation for boiling heat transfer to saturated fluids in convective
flow. Ind. Eng. Chem. Proc. Des. Dev., 5, 322 - 329.
Chen, C.H., 2001. Experimental of flow boiling and evaporation heat transfer of R-410A and
bubble characteristics in horizontal annular duct. MS. thesis, National Chaio Tung
university, Hsinchu, Taiwan.
Genceli, F. O., 2005. Is deitiricileri. Birsen Yaynevi, 424s. stanbul
Greco, A., Vanoli, G. P., 2005a. Flow boiling heat transfer with HFC mixtures in a smooth
horizontal tube. Part I: Experimental investigations. Experimental Thermal and Fluid
Science, 29 (2), 189 - 198.
Greco, A., Vanoli, G. P., 2005b. Flow boiling heat transfer with HFC mixtures in a smooth
horizontal tube. Part II: Assessment of predictive methods. Experimental Thermal and
Fluid Science, 29 (2), 199 - 208.
Greco, A., Vanoli, G. P., 2005c. Flow-boiling of R22, R134a, R507, R404A and R410A
inside a smooth horizontal tube. International Journal of Refrigeration, 28 (6), 872 -
880.
Gungor, K.E., Winterton, R.H.S., 1986. A general correlation for flow boiling in tubes and
annuli. Int. J. Heat Mass Transfer, 29, 351-358.
Hsieh, Y.Y., Lie, Y.M., Lin, T.F., 2007. Saturated flow boiling heat transfer of refrigerant R-
410A in a horizontal annular finned duct. International Journal of Heat and Mass
Transfer, 50, 1442-1454.
Incropera, P.F., DeWitt, D.P., 1990. Fundamentals of Heat and Mass Transfer. John Wiley &
Sons, 919p. New York.

SDU International Journal of Technologic Sciences

 Gvde Borulu Is Deitirici in Is Taransfer Katsaysnn Teorik ve Deneysel ncelenmesi 53

Incropera, P.F., DeWitt, D.P., 2004. Is ve Ktle Geiinin Temelleri. Literatr Yaynclk,
960s. stanbul.
Kandlikar, S.G., 1990. A general correlation for saturated two-phase flow boiling heat
transfer inside horizontal and vertical tubes. ASME J. Heat Transfer 112, 219-228.
Kurem, E., 1997. Hava Soutucu Kanatl Borulu Evaporatrn Teorik ve Deneysel Olarak
ncelenmesi. Uluda niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Doktora Tezi, 121s, Bursa.
Li, H., Kottke, V., 1998. Visualization and determination of local heat transfer coefficients in
shell-and-tube heat exchangers for staggered tube arrangement by mass transfer
measurements. Experimental Thermal and Fluid Science, 17, 210 - 216.
Li, H., Kottke, V., 1999. Analysis of local shell side heat and mass transfer in the shell aand
tube heat exchanger with disc nad doughnut baffless. International Journal of Heat and
Mass Transfer, 42, 3509 - 3521.
Liu, Z., Winterton, R.H.S., 1991. A general correlation for saturated and subcooled flow
boiling in tubes and annuli, based on a nucleate pool boiling equation, Int. J. Heat
Mass Transfer 34, 2759 - 2766.
Polat, F., 2001. Baz parametrelerin ve alternatif soutucu akkanlarn soutma sisteminin
performansna ve sistem elemanlarnn kapasitelerine etkilerinin analizi. Gazi
niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Yksek lisans tezi, 127s, Ankara.
Rohsenow, W.M., Hartnett, J.P., 1973. Handbook of Heat Transfer. McGraw-Hill Book
Company, 1502p. New York.
Smith, M.K., Wattelet, J. P., ve Newell, T.A., 1992. A Study of evaporation heat transfer
coefficient correlations at low heat and mass fluxes for pure refrigerants and
refrigerant mixtures. Air Conditioning and Refrigeration Centre, Universitiy of Illinois
at Urbana, Champaign, USA, ACRC TR - 32.
Torrella, E., Navarro-Esbri, J., Cabello, R., 2006. Boiling heat transfer coefficient variation
for R407C inside horizontal tubes of a refrigerating vapour-compression plants shell-
and-tube evaporator. Applied Energy, 83 (3), 239 - 252.

Vol. 3, No 2, February 2011

 54
Ahmet KABUL, nder KIZILKAN, Ali Kemal YAKUT

SEMBOLLER
C Is kapasitesi
cp zgl s
D ap
d Yar ap
dc Boru demetini evreleyen dairenin yarap
F Dzeltme katsays
Is Deitiricinin etkenlii
G Soutucu akkan ktle debisi
g Yerekimi ivmesi
h zgl entalpi
k Is iletim katsays
UA Toplam s transfer katsays
Tm Ortalama logaritmik scaklk fark
m& Akkan debisi
nb Boru says
NTU Gei birimi says
P Is deitiricinin etkenlii
R Is deitiricinin kapasite oran
Rf Is deitirici kirlilik faktr
q Is aks
Q Is
T Scaklk
V Hz
x Kuruluk derecesi
Younluk
Dinamik viskozite
Is tanm katsays
Co Konveksiyon says
Bo Kaynama says
Fr Froude says
Re Reynolds says
Pr Prandtl says
Nu Nusselt says

Alt ndisler

b Buhar
c k
g Giri
h Hidrolik
s Su
i
d D
r Soutucu akkan

SDU International Journal of Technologic Sciences