Professional Documents
Culture Documents
1
BASIS GEGEVENS
Geografische ligging
Congo ligt in het centraal westelijk deel van sub-Sahara Afrika. Het wordt doorsneden door de
evenaar, een derde ligt ten noorden van de evenaar en twee derden ten zuiden. Het land grenst in het
westen aan Angola, Congo-Brazzaville, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Soedan, Oeganda,
Rwanda, Burundi, Tanzania en Zambia. Het land heeft tevens een klein stukje kuststrook.
Congo omvat het grootste deel van het stroomgebied van de rivier de Kongo, die bijna een miljoen
vierkante kilometer bestrijkt en waarbinnen de beroemde Livingstonewatervallen zich bevinden.
Geografische gegevens
Oppervlakte land: 2.344.858 km (3,3% water)
Hoofdstad Kinshasa
Regeringsvorm Republiek
Religie Christelijk (80%)
Aantal inwoners 66.514.506
Officile landstaal Frans (Lingala, Kikongo, Swahili, Tshiluba als lokale talen)
BNP per hoofd van de bevolkin $ 281 dollar
GRONDSTOFFEN IN CONGO
In landen die rijk zijn aan grondstoffen, zoals in het geval van Congo, zouden opbrengsten uit de
winning van grondstoffen kunnen bijdragen aan economische groei en ontwikkeling. Mits de
grondstoffensector goed wordt beheerd, levert het Congo buitenlandse inkomsten op die op hun beurt
kunnen worden omgezet in investeringen in publieke sectoren, zoals onderwijs, gezondheidszorg en
economische diversificatie. Op deze manier profiteert de hele bevolking van de rijkdommen in hun
eigen land.
Opbrengsten uit de grondstoffensector vloeien meestal direct terug naar de staat. Door het ontbreken
van toezichthoudende instituties heeft de staat vrij spel om zichzelf te verrijken. Politici, legerleiders en
zakenlieden zorgen ervoor dat ze allemaal een graantje meepikken uit de opbrengsten van de
grondstoffen. Deze kleine groep politieke elites leeft in grote luxe, ten koste van de arme bevolking
die niets terugziet van deze opbrengsten. De politieke elite is in staat de greep op het landsbestuur te
versterken door het kopen van steun. Ze hoeven zich niet te verantwoorden aan de lokale bevolking,
want de inkomsten stromen toch wel binnen, in tegenstelling tot landen die niet beschikken over
grondstoffen en waarvan de overheid afhankelijk is van belastingen. Uiteindelijk werkt de zelfverrijking
gevoelens van grievances in de hand bij grote delen van de bevolking die zich economisch
buitengesloten voelen. Zo ontstaat er een voedselbodem voor een potentile burgeroorlog, waarbij de
opbrengsten uit grondstoffen de inzet is.
2
Congo en de vloek op grondstoffen
Helaas geldt de resource curse ook voor Congo. De oorlogen in Congo hebben naar schatting aan 5
miljoen mensen het leven gekost. Het zijn complexe conflicten met vele oorzaken op lokaal, nationaal
en regionaal niveau. Naast politieke belangen spelen grondstoffen een grote rol in de voeding en in de
in standhouding van conflicten. Op lokaal niveau, rondom de mijnen, zorgt de ongecontroleerde
economie voor ernstige sociale spanningen. Op hoger niveau zorgen de opbrengsten van
grondstoffenhandel ervoor dat een heel netwerk van wapenhandel in stand kan worden gehouden. Zo
ontstaat er een vicieuze cirkel van grondstoffen, plundering en conflict.
Jaarlijks wordt in DRC naar schatting 65.000 ton ruwe erts gewonnen, waarin een hoge concentratie
aan koper en kobalt zit. Het grootste gedeelte van deze erts verlaat de DRC in onverwerkte vorm en
wordt via Zuid-Afrika gexporteerd naar China, Vietnam en Maleisi. In deze landen wordt de ruwe
erts bewerkt tot kobalt en vervolgens gebruikt voor de productie van halffabrikaten, zoals
oplaadbatterijen. Het is in deze fase van het verwerkingproces waar het meeste geld wordt verdiend.
Tenslotte vinden de halffabrikaten hun weg naar de grote westerse IT- en telecombedrijven, zoals
Dell, Nokia, Samsung en Motorola, die hun eindproducten verkopen aan de westerse consument.
Eindproducten
Tot voorheen werd kobalt vooral gebruikt in Chinees aardewerk voor zijn traditionele kleur blauw.
Maar sinds enkele jaren is de vraag explosief gestegen door het gebruik in oplaadbare batterijen van
mobiele telefoons, MP3 spelers, laptops en gamecomputers. Kobalt is een gewilde grondstof omdat
het bestendig is tegen grote hitte. Naast oplaadbare batterijen, vind je kobalt ook terug in de
straalmotoren van vliegtuigen. Bovendien zit in een hybride auto als de Toyota Prius, 2,5 kilo kobalt.
Door de populariteit van deze autos is de kostprijs opgestuwd tot record hoogtes en spreekt men van
een schaarste. In 2006 lag de prijs van kobalt tien keer hoger dan van koper.
Kinderarbeid in de mijnen
Onder de mijnwerkers in de provincie Katanga bevinden zich bijna 50.000 kinderen (onder de leeftijd
van 18 jaar). Sommige zijn nauwelijks zeven jaar oud. Door het tekort aan familie-inkomsten zijn veel
kinderen gedwongen in de mijnen te werken om hun eigen schoolgeld te betalen. Ze verdienen
slechts een paar dollar per dag voor gemiddeld 10 uur arbeid. Ze graven, verzamelen ruwe erts,
maken het schoon en zeven het. Daarna transporteren ze zakken van ongeveer 20 kilo uit de mijnen.
De werkomstandigheden zijn moeilijk en gevaarlijk.
3
twee dollar. Dan was ik me en ga ik samen met vrienden uit de buurt naar de bioscoop op de hoek. Ik
denk niet dat ik ooit nog naar school zal gaan.
CONFLICT IN OOST-CONGO
In 1996 viel het kleine buurland Rwanda Congo binnen dat toen door de dictator Mobutu werd
geregeerd. Het regime van Mobutu stortte vervolgens in. Het machtsvacum leidde tot oorlog waarin
vele binnenlandse en buitenlandse strijdmachten deelnamen. Uiteindelijk kwam er een vredesakkoord
tot stand.
In 2002 wordt Joseph Kabila president van een overgangsregering waarin ook rebellengroeperingen
zitting hebben. Deze transitiefase duurt tot 2006, het jaar waarin Congo de eerste democratische
verkiezingen houdt na ruim 40 jaar. De partij van Kabila wint de verkiezingen met 58% van de
stemmen. Volgens de vredesakkoorden zouden de verschillende gewapende troepen
gedemobiliseerd worden of worden opgenomen in een nieuw nationaal leger, de FARDC.
Het land blijft echter instabiel en vele lokale conflicten blijven onopgelost. De soldaten van het
nationale legere ontvangen vaak geen soldij en met name in de grondstofrijke Kivu provincies blijven
gewapende groepen actief.
CONFLICTGRONDSTOFFEN
4
In Oost-Congo spelen een aantal grondstoffen een grote rol in het voortslepende conflict. Het gaat
hier vooral om tinerts (cassiteriet), coltan, goud en in mindere mate nikkel en wolfraam. Conflict-
grondstoffen zijn grondstoffen die worden verhandeld in een oorlogssituatie en waarvan de opbrengst
bijdraagt aan de financiering van het conflict (bijvoorbeeld door het kopen van wapens of door het
betalen van salarissen aan de rebellen).
Doordat de strijdende partijen kunnen beschikken over een continue stroom van inkomsten, blijft het
conflict eindeloos voortsudderen. Op den duur hebben de strijdende partijen geen belang meer bij
vrede; oorlog is nu eenmaal winstgevender.
De Bisiyemijn
Een illustratief voorbeeld is de belangrijkste tinmijn, de Bisiyemijn in de omgeving van het stadje
Walikale in Noord-Kivu. Diep weggestopt in de jungle graven meer dan duizend mijnwerkers in een
sinister maanlandschap naar tinerts. De meeste mijnwerkers waren voorheen gewoon boer, maar
door de stijgende prijs van tinerts zoeken ze hun heil in de mijnen. Met slechts een schop en een zeef
graven ze voor nog geen twee dollar per dag, onafgebroken naar de rood gekleurde rotsbrokken
Alphons (mijnwerker)
Je kruipt de nauwe mijnschacht in en als je je buik niet goed inhoudt dan kom je vast te zitten. De
mijnschachten zijn heel gevaarlijk. Regelmatig storten ze in. En als zon rotsblok op je valt ben je op
slag dood. Eenmaal dieper in de mijnschacht verdwijnt het daglicht. En de lucht. Het is dan aan jou
om uit te vogelen hoe je moet ademhalen. Wanneer je op de juiste diepte bent, gebruik je je armen en
vingers om de tinerts uit te graven. En dan wanneer je eindelijk weer boven komt met de tinerts, staat
er een soldaat van het Congolese leger je op te wachten die onder bedreiging van een AK-47 de
tinerts van je afpakt. Waardoor je geen geld verdient om eten te kopen. Dus hebben we de hele tijd
honger.
5
Ik ben volledig uitgeput. Ik draag ruim 50 kilo steen op mijn rug. Ik heb een vrouw en twee kinderen,
maar ik verdien niet genoeg om mijn familie te onderhouden. Soms krijg ik niet eens uitbetaald. Of wij
dragers sterven onderweg?Je kunt de graven zien liggen langs de route.
Eenmaal in Goma wordt de tinerts doorverkocht aan Congolese en Rwandese exporteurs en aan
Aziatische importeurs. De illegale handelsroutes lopen via buurlanden Rwanda, Burundi en Oeganda
die op hun eigen manier een graantje mee willen pikken. De voornaamste exportbestemming is Azi.
Indiase en Maleisische importbedrijven exporteren de tinerts naar landen als Japan, Zuid-Korea en
China. Daar wordt het verwerkt in de elektronische componenten van computers, mobiele telefoons
en MP3-spelers. Vervolgens vinden deze elektronicaproducten hun weg naar de Europese markt waar
internationale bedrijven, zoals Nokia, Siemens, Hewlett Packerd en Nintendo hun eindproducten
doorverkopen aan de Europese consument.
POLITIEKE AANBEVELINGEN
Niza heeft in het kader van Fatal Transactions de onderstaande aanbevelingen aan de Nederlandse
regering en aan de Europese Unie meegegeven.
6
Trading Chains (CTC) combineert traceability van een bepaalde grondstof met ethische standaarden,
zoals ketentransparantie en verbeterde werkomstandigheden voor de mijnwerkers. Momenteel loopt
er een project in Rwanda en in 2009 start er een pilotproject in Congo. Beide projecten zijn gericht op
het fingerprinten van coltan. De projecten worden gefinancierd door de Duitse overheid.
Niza realiseert zich dat het BGR-initiatief een lange termijn oplossing is, maar blijft desalniettemin een
voorstander van verder onderzoek naar de technische haalbaarheid van het fingerprinten van
bepaalde grondstoffen (met als kanttekening dat bij de ethische standaarden de lokale civil society
dient te worden betrokken). Het evidente eigen belang dat de Duitsers hebben bij dit project (supply
chain security) zou kunnen worden ondervangen door het BGR-initiatief te tillen naar een Europees
niveau. De Nederlandse overheid zou hierin een rol kunnen spelen.
Nathalie Ankersmit
Nationaal Coordinator Fatal Transactions
Niza streeft naar een eerlijke verdeling van de inkomsten uit natuurlijke
hulpbronnen en economische groei in Afrika. In deze strijd voor een rechtvaardig
en duurzaam Afrika voert Niza campagnes en betrekt zij burgers, consumenten,
bedrijven en overheden bij haar werk. Daarnaast steunt Niza initiatieven van
Afrikanen om meer zeggenschap te krijgen over hun leven. Zodat zij zelf op een
duurzame manier profiteren van de enorme hoeveelheid hulpbronnen die het
continent rijk is.
7
transactions. Voor meer informatie: www.fataltransactions.org