VIRUSI I VIROIDI

TO SU VIRUSI?
nukleoproteinske estice na granici neive
prirode i ivog svijeta
submikroskopske su grae, veliine 10-
300 nm (nm = 1/ 1 000 000 mm)
vidljivi pod elektronskim mikroskopom
prouava ih virologija
uzrokuju viroze
Infektivna estica virusa = virion
 Po emu se virusi razlikuju od
ostalih patogena?
nisu stanine grae
nemaju vlastiti metabolizam
izmeu estice virusa i vanjske sredine
nema ni razmjene tvari ni energije
ne mogu rasti i razmnoavati se kao drugi
organizmi
opstati mogu van stanice, ali se replicirati
mogu samo u ivoj stanici (obligatni
paraziti)
 GRAA VIRUSA
nukleinska kiselina smjetena u centru estice
virusa nositelj je genetske informacije za
produkciju virusne nukleinske kiseline i proteina
za omota u zaraenim stanicama, prema tome
patogene sposobnosti virusa
- u sastavu fitopatogenih virusa nalazi se
veinom RNK
proteinski omota ( kapsid ) titi nukleinski
materijal i uvjetuje specifine antigene osobine
virusa
- sastoji se od proteinskih podjedinica kapsomera
VIRUS MOZAIKA DUHANA
(TMV )
RNK nukleotidi

kapsomere
 Po grai razlikujemo etiri tipa
virusnih estica

a)izdueni ili anizometrini (tapiasti, bacilasti,

nitasti)
b) izometrini (okruglasti, poliedrini).
c) multikomponentni (mogu biti anizometrini i
izometrini)
d) bakteriofagi
a) Izdueni ili anizometrini
Postoje tri tipa ovakvih virusa:
tapiasti. npr: virus mozaika duhana (TMV) 300x18 nm
nitasti (vijugavi). npr: virus mozaine patuljavosti kukuruza
bacilasti, zaobljeni na oba kraja, ili samo na jednom (tada kaemo
da lie na puano zrno).
Npr: virus nekrotinog uenja brokule
 b)izometrini (okruglasti,
poliedrini)
Obino su ikozaedri kapsomere svakog lica tvore
trokute
veliina im se izraava promjerom (2r)
oko 80% ovih virusa ima promjer oko 30 nm
 c) multikomponentni (mogu biti
anizometrini i izometrini)
mogu biti graeni kao
izometrini ili kao
anizometrini virusi
njihov genom je
podijeljen na dijelove koji
su pakirani u zasebne
estice
npr. virus mozaika
krastavca (CMV), virus
utavosti duhana (TRV),
virus mozaika lucerne,...).

Virus utavosti duhana (TRV),

 d) bakteriofagi
specifinog su oblika
najee
su graeni od glave i
repa, no ima ih i
graenih samo od glave
tako da izgledaju
kao izometrini virusi
u glavi se nalazi
nukleinska kiselina (DNK)
koju ubacuju u bakterijsku
stanicu
 Tipovi virusa
Izdueni Izometrini Bakteriofag
Usporedne veliine i oblici razliitih
fitopatogenih virusa

SV satelitski virus
VMPR virus utog mozaika
postrne repe
VTD - virus tumora djeteline
VBP virus bronanosti rajice
VSR virus utice eerne
repe
VML virus mozaika lucerke
VD virus ukavosti duhana
VMD virus mozaika duhana
VMK virus mozaika krumpira
VNS virus nekrotine utice
salate
 IME VIRUSA
virusi dobivaju ime
prema simptomima
bolesti u domainu
iz kojeg su prvi put
izolirani
npr. virus mozaika
duhana Tobacco
mosaic virus (TMV)
 UMNOAVANJE (REPLIKACIJA)
VIRUSA
u citoplazmi biljne stanice
estica virusa se
oslobaa proteinskog
omotaa
osloboena nukleinska
kiselina usmjerava
svojom genetskom
informacijom aktivnost
stanice u pravcu sinteze
novih virusnih estica .
 PRENOENJE VIRUSA
vegetativnim razmnoavanjem biljaka
(cijepljenjem, reznicama, korijenovim izbojima,
gomoljima, lukovicama i podancima)
mehanikim putem (meusobnim dodirom
biljaka u gustom sklopu, tijekom izvoenja
uzgojnih zahvata)
sjemenom
peludom
ivim prenositeljima (kukci: lisne ui, tripsi,
titasti moljci,cikade ;grinje, nematode, vilina
kosica i gljive Olpididium, Spongospora,
Synchytrium , Pythium )
 TO SU VIROIDI ?
Infektivne estice manje od virusa
gola RNK (nema proteinskog omotaa)
 Poredak patogena od najmanjih do
najveih
1. Viroidi
2. Virusi
3. Fitoplazme/spiroplazme
4. Bakterije
5. Gljive i pseudogljive
6. Nematode
7. Parazitske cvjetnice