Sağlık Bakanlığının Uyuşturucuya Yönelik Politikalarının Analizi

ADDICTA: THE TURKISH JOURNAL ON ADDICTIONS
Bavuru: 16 Kasm 2016 Copyright 2017 Trkiye Yeilay Cemiyeti

Revizyon gnderimi: 8 Mays 2017 ISSN 2148-7286 eISSN 2149-1305
Kabul: 9 Mays 2017 http://addicta.com.tr/
OnlineFirst: 15 Haziran 2017 Gz 2017 4(2) 151180
Aratrma Makalesi
Salk Bakanlnn Uyuturucuya Ynelik

Politikalarnn Analizi
Deniz Tugay Arslan1 Yasemin Akbulut2

Ankara niversitesi Ankara niversitesi
z
Uyuturucu madde kullanm, bireysel ve toplumsal hayat tehdit eden nemli bir halk sal sorunudur. Bu al-
mada, Salk Bakanlnn uyuturucu ile mcadele kapsamnda koruyucu/nleyici ve tedavi edici salk hizmet-
lerine ynelik politikalarnn analizi amalanmtr. Bu amaca binaen geriye dnk olarak, sre analizi yntemi
kullanlmtr. Salk Bakanlnn uyuturucu ile mcadeleye ynelik politikalarnn analizini amalayan alma,
2013-2015 yllar arasnda saptanan ktlara dayal olarak ve Uyuturucu ile Mcadele Acil Eylem Plan/2015nn
kapsam dikkate alnarak yaplmtr. Politika analizi sonucunda, Acil Eylem Plan kapsamnda belirlenen tedavi
merkezlerinin saysnn artrlmas, tanlama standartlarnn gelitirilmesi, koruma/nleme ve tedavi hizmetinde
kullanlmak zere danma hattnn kurulmas, medyann etkin olarak kullanlmas ve st ynetimin desteinin
temin edilmesi boyutlarnda olumlu gelimelerin saland bulunmutur. Bununla birlikte, Acil Eylem Plan
erevesinde belirlenen toplum sal merkezlerinde uyuturucu ile mcadele kapsamnda yaplan faaliyetler iin
pozitif performans kriteri belirlenmesi, Trkiye Uyuturucu ile Mcadele Bilimsel Danma Kurulunun olutu-
rulmas, jenerik snflandrma ynetiminde gerekli dzenlemelerin yaplmas, fon kullanmnda koordinasyonun
salanmas, letiim Kurulunun oluturulmas ve uyuturucu ile mcadelede ortak bir dilin kullanlmas olarak
belirlenen hedeflere ilikin, uygulamaya dnk herhangi bir almaya rastlanlmamtr. Ayrca, uyuturucu ile
mcadele iin oluturulan politikalarn uygulamadaki sonularn lmede kullanlacak verilerin eksik ve yetersiz
olduu, Trkiyede uyuturucu ile mcadelenin ok bal yrtld, yani konuyla ilgili planlarn ulusal dzeyde
olmakla beraber farkl kurumlar tarafndan mstakil ekilde hazrlandna dikkat ekilmitir.
Anahtar Kelimeler
Politika Salk Bakanl Salk hizmeti Sre analizi Uyuturucu
1 Yetkilendirilmi yazar: Deniz Tugay Arslan, Ankara niversitesi, Salk Bilimleri Fakltesi, Salk Ynetimi Blm,
Plevne Cad. Akta Kava No: 5 Altnda 06340 Ankara. Eposta: d.tugayarslan@gmail.com
2 Ankara niversitesi, Salk Bilimleri Fakltesi, Salk Ynetimi Blm, Plevne Cad. Akta Kava No: 5 Altnda 06340
Ankara. Eposta: akbulut@health.ankara.edu.tr
Atf: Arslan, D. T. & Akbulut, Y. (2017). Salk Bakanlnn uyuturucuya ynelik politikalarnn analizi. Addicta: The
Turkish Journal on Addictions, 4, 151180. http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2017.4.2.0031
Uyuturucu kullanm, dnya genelinde olduu gibi Trkiyede de ciddi bir halk
sal sorunudur. Uyuturucunun yasa d bir madde olduu dikkate alndnda,
uyuturucu ile mcadelede farkl aktrlerin ortak hareket etmesi gereklilii
domaktadr. Trkiyede uyuturucuyla mcadele, uzun yllar su ve gvenlik
boyutlaryla n plana kmtr. Nitekim kolluk kuvvetlerinin, salk sektr ile
karlatrldnda uyuturucuyla mcadelede ok daha organize ve profesyonel bir
yapya sahip olduu grlmektedir (Akgl & Kapt, 2010). Son yllarda, uyuturucu
ile mcadele kapsamnda kaaklk ile mcadele ve narkotik operasyonlarn yan sra,
bireyleri uyuturucu madde kullanmndan uzak tutmay hedefleyen ulusal ve yerel
projelere, etkinlik ve eitim faaliyetlerine yer verildii de gzlenmektedir. Uyuturucu
ile mcadele kapsamnda yaplan almalardaki deiikliin nedeni, kolluk kuvvetleri
tarafndan yrtlen arz azaltm ura ile uyuturucu madde kullanan bireylerin tedavi
ve rehabilitasyonlarn ieren talep azaltm ura arasndaki denge aray olarak ifade
edilmektedir. zellikle 2006 ylndan sonra uyuturucu ile mcadelede bireylerin
yasakl maddelerden uzak tutulmas dorultusunda, bamlla kar koruma/nleme
ve bamllarn tedavisini nceleyen salk hizmetlerinin organizasyonuna arlk
verilmektedir (Trkiye Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezi
[TUBM], 2013). Bu erevede, Salk Bakanlnn uyuturucu ile mcadeleye ynelik
politikalarnda deiimler gzlenmitir. Ayrca son yllarda salk politikalarnn kanta
dayal oluturulmas ve uygulanmas vurgulanmaktadr. Salk Bakanl tarafndan
hazrlanan 2013-2017 Stratejik Planda kanta dayal olma Bakanln kurumsal bir
deeri olarak kabul edilmektedir (Salk Bakanl, 2014).
Kanta dayal politika oluturma, politika oluturma srecinde toplanan verilerin

bilimsel temellere dayanarak kullanlmasn ifade eden ada bir yaklamdr. Kanta
dayal politika oluturma, politika yapclar tarafndan oluturulan politikalarn
ngrdkleri ile uygulamada elde edilen sonularn karlatrlmasna imkn
tanmaktadr. Dolaysyla bir politikann gerek hayattaki yansmalarnn tespiti ile
elde edilen bilgiler, ilgili politikalarn revize edilmesinde kullanlabilmektedir. Bir
dier deyile kanta dayal politika oluturma erevesinde yrrlkteki politikalarn
analiz edilmesi, politik belirsizliklerin ortadan kaldrlmasn ve hedeflenen politik
performansa ulalmasn salamaktadr (Howlett, 2009; Hunter, 2009; Pew-
MacArthur, 2014). Balamnda kamu politikalarnn analizi ve karar vermeyle ilgili
destek birimlerinin glendirilmesi; politika oluturma ve karar verme srelerinin
giderek daha fazla biliim teknolojileri ile entegre hle gelmesi; kurumlar aras ve
kurum iinde bilgi, veri ve istatistik depolama ve paylama olanaklarnn artmas
da kanta dayal politika oluumuna zemin hazrlamaktadr (Kkta & Kseolu,
2015). Politika yapclar asndan bakldnda ise, sz konusu yaklamla belirlenen
politikalarn uygulamadaki baar ve/veya baarszlklarnn politika analizleri ile
deerlendirilebilmesi ilerleyen sreteki yasama faaliyetlerinin doruluk ve etkinlik
gc noktasnda byk katk salayacaktr (Pew-MacArthur, 2014).
152
Arslan, Akbulut / Salk Bakanlnn Uyuturucuya Ynelik Politikalarnn Analizi
Trkiyede uyuturucu ile mcadele politikalarnda koruyucu/nleyici ve tedavi

edici salk hizmetlerinin geriye dnk olarak analiz edildii alma says olduka
snrldr. Yaplan almalar, uyuturucu ile mcadele politikalarn sadece koruma/
nleme faaliyetleri ve uyuturucu kullanm sklndaki deiimi dikkate alarak
deerlendirmektedir (Akgl & Kapt, 2010; Hibell ve ark., 2003). Uluslararas
literatrde de uyuturucu ile mcadele kapsamnda belirlenen politika ve programlarn
koruma/nleme boyutunda deerlendirildii almalara ulalmtr (Jones,
2004; Pankratz, Hallfors & Cho, 2002; Reuband, 1995). Uyuturucu ile mcadele
politikalarnn analiz edilmesi, gelecek yllarda konuyla ilgili gelitirilecek politikalar
iin kant niteliinde olacaktr. Salk politikalarnn analizi sayesinde ulalan
gvenilir kantlar, birey ve toplum sal bakmndan sunulan salk hizmetinin
iyiletirilerek daha st dzeylere ulalmas, salk kurumlarnn daha iyi ynetilmesi
ve kaynaklarn etkili kullanmn salamaktadr (Koyuncugil & zglba, 2009). Bu
balamda, Salk Bakanlnn uyuturucuyla mcadeleye ynelik politikalarnn
analiz edilmesi, hem mevcut politikalarn performansnn deerlendirilmesi hem de
gelecekte oluturulacak politikalara kaynaklk etmesi asndan nemlidir.
Yntem
Bu almada, Salk Bakanlnn uyuturucu ile mcadele kapsamnda koruyucu/
nleyici ve tedavi edici salk hizmetlerine ynelik politikalarnn analizi amalanmtr.
alma, geriye dnk olarak, sre analizi (Stages Heuristic) modeli kullanlarak
yaplmtr. Literatrde, sre analizi, politika analizinde sklkla kullanlan bir model
olarak ifade edilmektedir (Buse, Mays & Walt, 2005; Sabatier & Jenkins-Smith, 1993).
almann kapsam, verilerin toplanmas ve verilerin analizinde kullanlan sre
analizine ilikin aklamalar ilerleyen blmlerde verilmektedir.
Kapsam
almann kapsamn, 2013-2015 yllar arasnda Salk Bakanlnn uyuturucu
ile mcadele kapsamnda koruyucu/nleyici ve tedavi edici salk hizmetlerine
ynelik politikalar, zellikle Uyuturucu ile Mcadele Acil Eylem Plan/2015
oluturmaktadr.
Verilerin Toplanmas
Sre analizi modelinde politikalarn deerlendirilmesinde kullanlan balca veri
kaynaklar; baslmam raporlar, toplant notlar, elektronik posta mesajlar, grsel
ve yazl medya kaynaklar, aratrma bulgular, konu ile ilgili web sayfalar, kamu
kurum ve kurulular ile zel kurumlar tarafndan hazrlanan raporlardr (Buse ve
ark., 2005). Buna gre, bu almada kullanlan veriler 2013-2015 yllar arasnda
konu hakkndaki bilimsel ve teknik yaynlardan, ilgili kurumlarn resm internet
sitelerinden, Salk Bakanl, Hazine Mstearl ve ulusal kurulularn bildirge ve
raporlarndan, Resm Gazetede yaymlanan ilgili mevzuat ve ilanlardan, medyada
yer alan haberlerden elde edilmitir.
153
Verilerin Analizi
Salk Bakanlnn uyuturucu ile mcadele politikasna ilikin toplanan veriler,
Sabatier (2007) tarafndan ortaya konan be aamal sre analizi modeline dayal olarak
incelenmitir (ekil 1). Sre analizi, kamu politikalarnn ilgili aamalarn ayrntl bir
ekilde irdeledii iin analiz kapsamnda semenlerin, kar gruplarnn, yasamann,
brokratlarn ve dier siyasal aktrlerin fiil ve faaliyetleri nem kazanmaktadr (evik,
1998). nk sre analizi modelinde politikalarn sral faaliyetlerden olutuu kabul
edilmektedir. Model, hem ilem basamaklarn tanmlayan hem de ideal tip kamusal
eylemleri reten birbirinden ayr bir dizi sral eylemden meydana gelmektedir. Sre,
politikann gelitirilmesine neden olan gndem oluturma aamasndan balayarak
problemin ele alnmas, zmn ortaya konulmas ve uygulanmasna kadar gelen
birok aamayla ekillenmektedir (Buse ve ark., 2005).
Sre modeli, farkl konularda kamu politikalarnn oluturulmasna uygun bir

analiz erevesi sunmaktadr. lgili aamalar, herhangi bir kamu programnn hazrlk
ve uygulamalarnn temelini tekil etmektedir. Sz konusu kamu program, beklenen
amalar, kullanlacak kaynaklar ve sorumlular ifade etmektedir. Kamu politikasnn
amacna ulaabilmesi; kesin tanmlamalar, aktrlerin hazrlklar ve evresel faktrler
gibi birok etmene bal olarak salanabilmektedir (Sabatier, 2007; Usta, 2013).
Sabatier (2007) tarafndan ortaya konan ve politika analizinin gerekletirilmesinde
kullanlan be aama, aada balklar hlinde aklanmtr.
Problemin Tanmlanmas ve Gndeme Gelmesi

Formle Edili

Kanunlatrma

Uygulama

Deerlendirme
ekil 1. Sre Analizi Modeli (Sabatier, 2007).
Sorunun ortaya k ve politika iin gndem olumas. Kamu politikalarnda

gndeme geli aamas toplumsal sorunlarn tanmlanmasyla balamaktadr (Jann
& Wegrich, 2007). Gndeme geli aamasn Birkland (2011) problemler ve
alternatif zm yollar ile ilgili kamu ve elit kesimin dikkatinin kazanlmas ya
154
da kaybedilmesi, deiik grup ve bireylerin daha ok ilgisini ekme veya dikkati

kaybettirme giriim sreci olarak tanmlamtr.
Gndem oluturma, toplumda var olan sorunlar ve taleplerin seilmesi ile

balamaktadr. Hkmetler ve politika yapclar kendi ilgi alanlarna giren konular
gndeme tayabilmektedir (Kula & alhan, 2013). Bununla birlikte sorunlarn konu
olarak birdenbire ve kendiliinden gndeme gelmesi doru bir yaklam deildir.
Bir sorunun, sorun biimiyle gndeme gelmesi; ona dikkat ekilmesi ve hkmete
konuyla ilgili bir eyler yapmas iin bask uygulanmas ile gereklemelidir (Demir,
2011). rnein, uyuturucu kullanmnn serbest olduu lkelerde uyuturucu
kaynakl lmlerin artmas, uyuturucu madde kullanm sorununun ciddi boyutlara
vardnn bir gstergesidir. Dolaysyla uyuturucuya bal lmlerin engellenmesi
iin sorunun gndeme gelmesi gerekmektedir. Toplum saln ve gvenliini
ilgilendiren konular, genellikle, gndemde daha hzl yer edinmektedir (evik
& Demirci, 2012). Bilindii zere medyann kitle iletiim arac olmann yan
sra, toplumu etkileme ve gndemi belirleme gibi ilevleri bulunmaktadr. Medya
bireylerin bilgi, kanaat, tutum, duygu ve davranlar zerinde byk oranda bir
etkileme gcne sahiptir. Medyann bu gc sayesinde kamuoyunda eitli sorunlara
ilikin alg oluumu ile aa kan toplumsal bask, sorunlarn politika yapclarn
gndemine gelmesi sonucunu vermektedir (Solmaz & Okumu, 2015).
Kamu politikalarnn ekillendirilmesi (formle edilmesi). Kamu otoritesinin,

bir politikay uygulamaya geirmesinden nceki aamadr. Bir sorunun ele alnmas
ve konuya ilikin nihai kararn oluturulmasnda masaya getirilen farkl zmlerin
saysnn azaltlmas iin bir dizi politika alternatifinin tespit ve/veya tekil edilmesini
ierir. Formlasyon esnasnda eitli sorulara cevap aranr: Bu problemi ele almaya
ynelik plan nedir? Hedefler ve ncelikler nelerdir? Her alternatif politika iin pozitif
ve negatif sonular nelerdir? (Sidney, 2007).
Kamu politikalarnn ekillendirilmesi (formle edilmesi), alternatif politikalarn

nasl hazrlandn incelemektedir. Bu srete kullanlmas maksadyla birtakm
gereleri tespit eder ve baz politika alternatiflerinin gndemde nasl yer edindiini
veya gndemdeki yerini nasl kaybettiini ortaya koyar. Dolaysyla politikalarn
ekillendirilmesi; gndem oluturma, problemi tanmlama, uygulama, siyasi
koalisyonlarn oluturulmas gibi olgularla ilikilidir. Kamu politikalarnn
ekillendirilmesi aamas, eilimleri dzenleyip ilikileri aklamaya alrken
sreler ve gerelerin deerlendirilmesi iin de kriterler nerir. Alternatif politikalarn
toplum zerindeki olas etkilerini dikkate alr (Sidney, 2007).
Politikann kanunlatrlmas. Politika srecinde gndeme gelen konu ve

sorunlarn formle edilmesi aamasndan sonra, ilgili politikann kanunlatrma sreci
balamaktadr. Politikann kanunlatrlmas aamasnda formle edilen politika
tasla artk resmiyet kazanmaktadr. Yarg organlar, meclis yeleri, brokratik
155
kurulular ve ilgili gruplar kanunlatrma srecinde rol alan taraflardr (Kapt, 2010).
Kamu politika srecinin hemen hemen her aamasnda siyasi aktrler nemli bir paya
sahiptir. Baz durumlarda kamu yarar iin nem arz eden politikalar kanunlamazken
toplumun kk bir ksmn etkileyecek politikalar kanunlaabilir. Politika oluturma
srecinde yasama, yrtme ve yarg olmak zere devlet ynetiminin erkinin etkin
almas nemlidir (Kula & alhan, 2013).
Trkiyede alternatifler arasndan seilen kamu politikasnn, kanunlatrlmas iin

eitli srelerden gemesi gerekir. ncelikle politikaya ynelik yasa tasars oluturulur
veya kanun teklifi yaplr. Hazrlanan kanun teklifi Bakanlar Kurulu tarafndan kabul
edilerek Trkiye Byk Millet Meclisinde (TBMM) konuyla ilgili komisyona havale
edilir. Komisyonca incelenen kanun teklifi Genel Kurula sunulur. Genel Kurulda kabul
edilen tasar ve teklifler cumhurbakannn onayna sunulur. Cumhurbakan, kanun
tasarsn onaylayp yaymlanmas iin Babakanla gnderebilecei gibi veto edip
tekrar Meclise gnderme yetkisine sahiptir (evik & Demirci, 2012).
Politikalarn uygulanmas. Sorun olarak gndeme gelen konulara ilikin

belirlenen alternatif politikalardan birinin seilmesi belli bir srele gereklemektedir.
Alternatif politikalardan birinin seilmesi sonucu politika uygulama aamasna gelinir.
Politika uygulama aamas, srecin banda belirlenen politika ama ve hedeflerinin
eyleme dntrlmesi olarak tanmlanr (Fitz, Halpin & Power, 1994). Baarl bir
uygulama srecinde politikaya bal plann zellikleri ile hangi kurum ve kurulular
eliyle yrtleceinin, kaynaklarn nasl tahsis edileceinin tespiti gerekmektedir.
lgili politikann taraflarnn koordinasyon iinde almas, uygulama aamasnda
son derece kritik bir neme sahiptir (Jann & Wegrich, 2007).
Uygulanan politikalarn deerlendirilmesi. Uygulamaya konulan politikalarn

deerlendirilmesinin yaplabilmesi iin belirli bir srenin gemesi gerekmektedir.
Belirlenen sre getikten sonra, sz konusu politikann toplumu ve ilgili kurumlar
ne ynde etkiledii, politika uygulamaya konmadan nceki verilerin yardmyla
tespit edilir. Politikann niteliine gre etkilerinin gzlenmesi iin gereken sre
farkllk gstermektedir. Baz politikalarn sonular ksa vadede gzlemlenebilirken
baz politikalarn ktlar uzun vadede grnrlk kazanmaktadr (Sabatier, 2007).
rnein, saln sosyal belirleyicilerine ynelik uygulamaya konan politikalarn
ktlarnn tespit edilmesi uzun vadede gereklemektedir (Exworthy, 2008).
alma bulgularna gemeden nce analizde incelenen payda kurumlar aada

aklanmaktadr.
Uyuturucu le Mcadelede Payda Kurumlar

Trkiyede uyuturucu ile mcadelede birok devlet kurumu payda
konumundadr. lgili kurumlar arz azaltm, talep azaltm, datmn nlenmesi,
koruma/nleme, tedavi ve rehabilitasyon olmak zere farkl alardan uyuturucu ile
156
mcadele hususunda payda niteliindedir. Trkiyede genel uyuturucu politikalar,

ulusal ve uluslararas kurumlar arasnda i birliini salayan TUBM (Trkiye
Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezi) tarafndan hazrlanmaktadr.
Uyuturucu politikas ile ilgili paydalar, koruma/nleme alan (Trkiye Halk Sal
Kurumu, zel Eitim ve Danmanlk Hizmetleri Genel Mdrl, Emniyet Genel
Mdrl, Jandarma Genel Komutanl, Babakanlk, Aile ve Sosyal Politikalar
Bakanl, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl) ile tedavi ve rehabilitasyon
alannda (Adalet Bakanl, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl, Sosyal Gvenlik
Kurum Bakanl, Salk Hizmetleri Genel Mdrl, Trkiye Kamu Hastaneleri
Kurumu, Trkiye Kurumu Genel Mdrl) grevli olma durumlarna gre ikiye
ayrlmaktadr (Babakanlk, 2013).
Yukarda adlar geen ulusal kamu kurumlar dnda, uyuturucu ile mcadelede
Avrupa Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezi (EMCDDA) de
uluslararas boyutta politika yapclara karlatrlabilir, gvenilir ve nesnel bilgiler
sunmaktadr. Ayrca Avrupa Birliine ye olma srecinde Trkiyede EMCDDA
ile koordinasyonu salayan ve politika yapclar iin Trkiye zelinde veri reten
TUBM de 2006 ylndan beri hizmet vermektedir (Akgl & Kapt, 2010). Salk
hizmetleri balamnda deerlendirildiinde, Salk Bakanlnn hem uyuturucunun
kullanmnn nlenmesi hem de bamllarn tedavi ve rehabilitasyonunda
paydalardan biri olduu grlmektedir. Politikalarn belirlenmesi srecinde
uyuturucu kullanmna ilikin veriler TUBM araclyla elde edilmekte ve konu
hakknda farkndalk meydana getirilmektedir. Toplanan veriler nda ilgili
kurumlar, koordinasyon ierisinde uyuturucu ile mcadele politikasn oluturmakta
ve Babakanla sunmaktadr. Babakanlk onay sonrasnda ise politika uygulamaya
konmaktadr. Uyuturucu ile mcadelede payda olan kurumlarn organizasyonu
ekil 2de gsterilmitir.
157
Salk
Bakanl
Salk Hizmetleri Genel Trkiye Halk Trkiye Kamu

Mdrl Sal Kurumu Hastaneleri
Kurumu

Aile ve Sosyal
Politikalar
Bakanl
Uyuturucu le
T.C. Babakanlk Mcadele Teknik
Kurulu
alma ve Sosyal
Gvenlik Bakanl
Uyuturucu le Mcadele
Yksek Kurulu
Milli Eitim
Bakanl

Adalet Bakanl
Tarm ve Ky leri
Bakanl

ileri Bakanl Trkiye Uyuturucu ve
Uyuturucu Bamll zleme
Merkezi (TUBM)
Trkiye Kurumu
Genel Mdrl

ekil 2. Uyuturucu ile mcadelede payda kurumlar (Yazarlarn kendi izimi).
Bulgular
Salk Bakanlnn 2013-2015 yllar arasnda uyuturucu ile mcadele
kapsamnda salk hizmetlerine ynelik politikalarnn analizinde elde edilen bulgular
aada sunulmaktadr.
Sorunun Ortaya k ve Politika iin Gndem Olumas

Trkiyede uyuturucu kullanm, Avrupa lkelerinde olduu kadar yaygn
grlmemekle birlikte, tbbi, hukuki, sosyal ve gvenlik boyutlar bata olmak zere
tm boyutlar ve risk faktrleri birlikte ortaya konmas gereken bir konudur (TUBM,
2013). Tarihsel srete uluslararas szlemeler, devamnda i hukuk ve szlemelere
uygun olarak karlan yasalarla, ncelikle uyuturucu maddelerin yasa d trafiine
158
bal sularn takibi, ardndan da uyuturucu maddelerin kullanmnn kontrol altna

alnmas gndeme gelmitir (Ergl, 1996). Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn
58. maddesinin 2. fkrasnda Devlet, genleri alkol dknlnden, uyuturucu
maddelerden, sululuk, kumar ve benzeri kt alkanlklardan ve cehaletten
korumak iin gerekli tedbirleri alr hkm yer almaktadr. Dolaysyla toplumun
alkol, sigara ve uyuturucu madde bamll gibi kt alkanlklardan korunmas
devletin grevleri arasnda saylmtr (T.C. Anayasas, 1995).
Trkiyede gerek erikinlerde gerekse gen nfusta madde kullanm sklna ilikin
lkenin btnnde genel nfusa ve gen nfusa ynelik ilk iki alma 2011 ylnda
TUBM tarafndan gerekletirilmitir. Elde edilen madde kullanm sklklar ve buna
dair risk etmenleri verileri, Trkiye uyuturucu kontrol politikas ve eylem plan iin
temel kaynaklardan birini tekil etmitir. TUBMin yapt almada toplam 8.045
kiiye ulalmtr. Katlmclarn %49,0unu kadnlar, %51ini erkekler oluturmutur
(TUBM, 2013). Aratrma bulgularna gre, Trkiyede 15-64 ya grubu nfusta
herhangi bir yasa d bamllk yapc maddenin en az bir kez denenme pay %2,7dir.
Bu deer erkeklerde %3,1, kadnlarda ise %2,2dir. Yasa d maddeler ierisinde
en fazla denenen uyuturucu madde, toplamda %0,7 ile esrar olarak belirlenmitir.
almada okul ocuklarnn yaam boyu madde kullanma prevelans 1,5; hlen
herhangi bir uyuturucu madde kullanma prevelanslar ise 0,5 olarak saptanmtr.
Ayrca uyuturucu madde kullananlarn madde tercihlerinin dalm incelendiinde, 1.
tercihlerinin %61,4 ve 2. tercihlerinin %39,1 ile esrar ve trevleri olduu, 3. tercihlerinin
ise %27,5 ile uucular olduu tespit edilmitir (TUBM, 2013).
Madde kullanm yaygnlnn gen yetikinlerde (15-34 ya grubu), genel nfusa

(15-64 ya grubu) gre daha yksek olduu grlmektedir. Gen yetikinlerde
herhangi bir maddenin yaam boyu kullanm oran %3,0 iken genel nfusta bu orann
%2,7 olduu grlmektedir. Gen yetikinler grubu daha alt dallara ayrldnda, 15-
24 ya arasnda herhangi bir maddenin yaam boyu kullanm yaygnl %2,9, 25-34
ya grubunda %3,1 olarak hesaplanmaktadr (TUBM, 2012).
Uyuturucu bamllarnn tedavileri AMATEM (Alkol ve Uyuturucu Madde

Bamllar Tedavi ve Aratrma Merkezi) ve EMATEM (ocuk ve Ergen Madde
Bamllar Tedavi Merkezi) adlarn tayan kurumlarda ayaktan veya yatarak
gerekletirilmektedir. Yatarak tedavi gren hastalarn kullandklar madde trlerine
gre dalm 2013 yl iin incelendiinde en fazla poliklinik saysnn kannabinoid
bamllnda (bonzai) olduu bulunmutur. Hastalarn 5.287si opioid bamll
(eroin) nedeniyle 2013 ylnda tedavi merkezlerinde yatarak hizmet almtr. Ayn
yl, tedavi merkezlerinde madde bamll nedeniyle oluturulan toplam poliklinik
says 218.574, toplam yatan hasta says 7.897dir (TUBM, 2014).
159
Yllara gre tedavi merkezlerin saysnda art yaand gzlenmektedir (Grafik

1). zellikle 2014 ylndaki artn dier yllara gre daha fazla olduu dikkati
ekmektedir. Toplam tedavi merkezi says ise 2015 ylnda 37ye ulamtr (Salk
Hizmetleri Genel Mdrl, 2015).
Grafik 1. Yllara gre tedavi merkezlerinin dalm (TUBM, 2014).
Tedaviye bavuranlarn says 2011 ylndan (5.214) 2013 ylna (7.897) kadar art
gstermitir (Grafik 2). 2013 ylnda tedavi grenlerin %51,5i (3.738) ilk kez tedavi
grdn, %48,5i (3.527) ise daha nce tedavi grdn belirtmitir. 2013 ylnda
ilk kez tedaviye bavuranlarn saysnn 2012 ylna gre %48,4 orannda, daha nce
tedavi grm olanlarn da 2012 ylna gre %60,2 orannda artt anlalmtr
(TUBM, 2014).
8.000
7.000
6.000
5.000
7.897
4.000
5.845
5.214
3.000
2.000
1.000
0
2011 2012 2013

Grafik 2. Tedaviye bavuranlarn yllara gre dalm (TUBM, 2014).
Uyuturucu kullanm yaygnln belirlemeye ynelik yaplan aratrmalar dnda,

medyann konuya geni ve youn ekilde yer vermesi de gndem oluturmada etki
yapmtr. Uyuturucu kullanm sonucu zarar grenlere ilikin ve uyuturucu ile
mcadelede kolluk kuvvetlerince yaplan operasyonlara dair haberler sk sk medyada
yer almaktadr. Bu haber rneklerinden bazlar aada verilmektedir:
160
Ordunun nye ilesinde bonzai kullandklar iddia edilen iki genten biri
hayatn kaybederken dierinin ise salk durumunun iyi olduu renildi
(haber61.net, 2016).
Bursada uyuturucu satclarna ynelik yaplan operasyonda, uyuturucu
madde ile ok sayda silah ele geirilerek 17 kii yakaland (Milliyet.com,
2016).
Denizli l Jandarma Komutanl tarafndan Honaz ilesinde yaplan 4 ayr
operasyonda ok miktarda uyuturucu madde ele geirilirken 9 kii gzaltna
alnd (Haberler.com, 2016).
Bursada, uyuturucu madde kullanan bir gen hastanelik oldu (Milliyet.com,
2015a).
zmirde geceyi birlikte geirdii arkadayla bonzai ve uyuturucu hap
kulland ne srlen 26 yandaki B, sabaha kar hayatn kaybetti (Yeniasir.
com, 2015).
Medyada yer alan haberler ile kamuoyunun konu hakkndaki farkndal

artmaktadr. Medyada konuyla ilgili sklkla yaynlanan haberler sayesinde politika
yapclarn dikkatinin ekilmesi de salanmaktadr. Ayrca medya aracl ile
gndeme gelen konular, politika yapclar konu dorultusunda adm atmaya
zorlamaktadr (Exworthy, 2008).
Ulusal ve uluslararas rgtler tarafndan yaplan almalarda, uyuturucu ile

mcadele politikalarnn arz ve talep azaltmna ynelik olmas vurgulanmakta,
salk kurumlar eliyle sunulan hizmetlerin de bu erevede gelitirilmesi ihtiyacna
dikkat ekilmektedir (TUBM, 2013). TBMM tarafndan 2008 ylnda kurulan Meclis
Aratrma Komisyonunun raporunda da, baarl kolluk mcadelesinin tek bana
yeterli olamayaca, sorunun kolluk kuvveti boyutu dnda kalan dier ynleri
ile mcadelede ciddi yetersizlikler bulunduu ve bu hususlardaki eksikliklerin
giderilerek etkili ve kalc mcadelenin art olduu ifade edilmitir. Benzer olarak,
Avrupa Birlii 2009 lerleme Raporunun uyuturucu ile mcadele blmnde,
kolluk gc boyutundaki mcadele ile dier mcadele alanlar (koruma/nleme,
tedavi) arasnda dengeli bir yaklama duyulan ihtiya vurgulanmtr. Sz edilen
gerekelerle, Trkiyede uyuturucu ile etkin mcadele edilebilmesi iin salk
hizmetlerinin ynetimine ilikin politikalarn oluturulmas zorunluluu domutur
(Akgl & Kapt, 2010; TUBM, 2009).
Uyuturucu ile Mcadeleye Ynelik Politikalarn ekillendirilmesi

Avrupa Birlii ve Trkiye Mali Birlii erevesinde adalet, zgrlk ve gvenlik
alanlarnda yrtlen Twinning Projesi kapsamnda Ulusal Uyuturucu Stratejisi
Belgesi hazrlanmtr. Trkiye, bamllk yapan maddeler ile mcadelesinde ilk
161
ulusal stratejisini 1997 ylnda oluturmutur. Bakanlar Kurulu karar ile yrrle
giren strateji, arlkl olarak konunun bamllk boyutunu ele aldndan daha geni
ve kapsaml bir strateji belgesi hazrlanmas gerei domutur. Dolaysyla 2006-2012
yllarn kapsayan Bamllk Yapc Maddeler ve Bamllk ile Mcadelede Ulusal
Politika ve Strateji Belgesi hazrlanm ve bu belge 20 Kasm 2006da yrrle
girmitir. Uyuturucu maddeler ile farkl boyutlarda mcadele eden kurumlarn
i birliinin nemine binaen ilgili kurumlar ile yaplacak almalarda dorudan
iletiimin salanabilmesi iin her kurumun iki uzman grevlisinden oluan kurumsal
temas noktalar tespit edilmitir. Seilen kiilerin TUBM almalarna aktif katlm
salanmtr (TUBM, 2006).
Trkiyede 2006 ylnda hazrlanan Uyuturucu Stratejisi Belgesi (Bamllk

Yapc Maddeler ve Madde Bamll le Mcadele Ulusal Politika ve Strateji
Belgesi) 2010 ylna kadar uygulamada kalmtr. Bu strateji, 2010-2012 ve 2013-
2018 yllarnda ilgili aktrler ile grlerek revize edilmitir. TUBMin 2006, 2009
ve son olarak 2013 ylnda ulusal ve uluslararas koordinasyon iinde oluturduu
uyuturucu durum raporlarnn kaynaklnda, Babakanlk tarafndan 2013-2018/
Ulusal Uyuturucu Politika ve Strateji Belgesi hazrlanp yaymlanmtr. 2013
ylnda yaymlanan Politika ve Strateji Belgesi erevesinde, uyuturucu kullanmnn
nlenmesi ile tedavi ve rehabilitasyonunda grevli olan Salk Bakanlnn
sorumluluk alanlarn ieren politikalarn oluturulmas iin almalar balatlmtr.
Politika ve Strateji Belgesinin yaymlanmasndan sonra Salk Bakanlnn
koordinasyonu altnda Ulusal Uyuturucu Strateji Belgesi ve Eylem Plan iin 2015
ylnda hazrlklara balanmtr. Babakanln yaymlad Uyuturucu ile Mcadele
Genelgesi dorultusunda, Uyuturucu ile Mcadele Yksek Kurulu (Babakan
Yardmcs bakanlnda Salk Bakanl, Adalet Bakanl, alma ve Sosyal
Gvenlik Bakanl, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl, ileri Bakanl, Gmrk
ve Ticaret Bakanl, Genlik Spor Bakanl ve Milli Eitim Bakanl) kurulmutur.
Ayn dorultuda 28-29 Kasm 2014 tarihinde Salk Bakanlnn organizasyonuyla
I. Uyuturucu ile Mcadele uras gerekletirilmitir (THSK, 2015a). urada 652
katlmc ile 15 farkl konu altaylarda tartlmtr. urann kapsam dolaysyla
aileler, daha nce uyuturucu kullanp brakm olanlar, rehber retmenler,
muhtarlar, yerel ynetim temsilcileri, medya mensuplar, 27 farkl dernek ve sivil
toplum kuruluundan uzmanlar ile alanlarnda uzman akademisyenlerin katlm ve
katks salanmtr. Ayrca urada eitli kamu kurum ve kurulularn temsilen
gelen 500 katlmc kendi uzmanlk ve grev alanlaryla ilgili gr bildirmilerdir
(Salk Bakanl, 2015a). altaylarda katlmclar tarafndan sorunun sosyal
boyutu, kurumlar aras i birlii, snr gvenliinin salanmas, eitim hizmetleri, tan,
tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri, ortak veri taban oluturulmas, yasal mevzuatn
gelitirilmesi, sosyal sorumluluk projelerinin tevik edilmesi, danma ve destek
hattnn kurulmas hususunda neriler gelitirilmitir (Salk Bakanl, 2015a).
162
Bunun yan sra, Uyuturucu ile Mcadele Acil Eylem Plan/2015in oluturulmas
iin Uyuturucu ile Mcadele Kurulunca 13 toplant yaplmtr. Ayn minvalde
Yksek Kurul 2 toplant, Uyuturucu ile Mcadele Teknik Kurulu ise 35 toplant
gerekletirmitir (Salk Bakanl, 2015b). Hazrlanan Ulusal Uyuturucu Politika
ve Strateji Belgesi/2013-2018nin ilgili kurumlarn kendi sorumluluk alanlarna dair
politika belirlemeleri konusunda rehber niteliinde olduu anlalmaktadr. Ulusal
politikann ardndan, Salk Bakanl tarafndan sorumluluk alann kapsayan
politikalarn gelitirilmesi almalarna balanmtr.
Politikann Kanunlamas
Analiz kapsamnda ilk yasal dzenleme, Salk Bakanl tarafndan 2013 ylnda
yaymlanan Madde Bamll Tedavi Merkezleri Ynetmeliidir. Yaymlanan
Ynetmelikte, madde bamllarnn ayakta veya yatarak tbbi ve psikososyal
tedavileri ile tbbi rehabilitasyonlarnn yapld merkezlerin almas, ileyii,
denetlenmesi ve kapatlmas ile merkezde alacak salk personelinin tespiti ve
sertifikalandrlmasna ilikin usul ve esaslar belirlenmesi amalanmtr (Salk
Bakanl, 2013). Daha sonra, Ulusal Uyuturucu Strateji Belgesi/2015 ve bu
belgeye dayanarak Uyuturucu ile Mcadelede Acil Eylem Plan/2015 hazrlanm
ve uygulamaya konmutur. Uyuturucu le Mcadele Acil Eylem Plannn, Salk
Bakanl ve dier kurumlarn faaliyet alanlar konusunda rehber olma nitelii
bulunmaktadr (THSK, 2015a). Plan, Dnya Salk rgt (DS) tarafndan
lkelere nerilen model ve I. Uyuturucu ile Mcadele urasnn sonular dikkate
alnarak hazrlanmtr. Plana gre Salk Bakanlnca gerekletirilmesi beklenen
hedefler unlardr: Uyuturucu le Mcadele Danma ve Destek Hattnn kurulmas,
aile sal merkezlerinin uyuturucu bamll ile mcadelede aktif rol almas ve
bu almalarn pozitif performans kriterlerinden saylmasnn salanmas, psikiyatri
polikliniklerinin kapasitesinin arttrlmas, ayaktan madde bamll tedavi
merkezi kurulmas, AMATEM ve EMATEMlerin eksiklerinin tamamlanmas,
uyuturucu bamllarna mdahale gerektirecek acil durumlarn ynetiminde
standardn salanmas, Trkiye Uyuturucu le Mcadele Bilimsel Danma Kurulu
oluturulmas, jenerik snflandrma ynteminde gerekli dzenlemelerin yaplmas,
Uyuturucu le Mcadele Acil Eylem Plannn yrtlmesinden sorumlu olacak
organizasyon yapsnn oluturulmas, fon kullanmnda koordinasyonun salanmas,
letiim Kurulunun oluturulmas, profesyonel bir kampanya srecinin yrtlmesi,
tm paydalarn srele ilgili bilgilendirilmesi ve ortak bir dil kullanmnn
salanmas, numuneleri alacak laboratuvarlarn esaslarnn standardize edilmesi
ve enstrmantal analiz cihazlarnn temini, tanlama aralarnn kullanmna ilikin
standartlarn oluturulmas (THSK, 2015b).
21.06.2016 itibaryla Uyuturucu ile Mcadele Acil Eylem Plan/2015, Uyuturucu

ile Mcadele Strateji Belgesi ve Uyuturucu le Mcadele Eylem Plan/2016-2018
163
olarak revize edilmitir (Salk Bakanl, 2016a; THSK, 2015a). Trkiyede

uyuturucu ile mcadeleye ynelik gelitirilen politikalarn yasal dayanaklar
kronolojik olarak ekil 3te sunulmaktadr.
Bamll ile Mcadele Ulusal Politika
Mcadele Acil Eylem Plan (2013-2018)

Bamllk Yapc Maddeler ve Madde
Uyuturucu ile Mcadele Acil Eylem

Uyuturucu ile Mcadele Politika ve

Strateji Belgesi ve Uyuturucu ile
Strateji Belgesi (2010-2012)
Strateji Belgesi (2013-2018)

ve Strateji Belgesi
Ulusal Uyuturucu
Strateji Belgesi
Plan 2015
1997 2006 2010 2013 2015 2016

ekil 3. Trkiyede uyuturucu ile mcadele politikalarnn yasal dayanaklar (1997-2016)
(Yazarlarn kendi izimi).
Kanunlaan Politikann Uygulanmas

Trkiyede uyuturucu bamll tedavisi, ayaktan ve yatarak olmak zere Salk
Bakanlna bal devlet hastanelerinde, niversite hastanelerinde, zel hastanelerin
ilgili birimlerinde, AMATEM ve EMATEMlerde yaplmaktadr. Genel Salk
Sigortas kapsamndaki kiilerin Sosyal Gvenlik Kurumu ile szlemeli kurumlarda
uyuturucu bamllna ynelik ayaktan ve yatarak tedavi giderleri ile tedaviye
ynelik ila ve tbbi malzeme giderleri karlanmaktadr. Adli yaptrm yolu ile tedaviye
gelen hastalarn herhangi bir sosyal gvencesi bulunmamas durumunda, tm hizmetler
Salk Bakanl tarafndan finanse edilmektedir (TUBM, 2012, 2013).
Politikann uygulanmas kapsamnda, Salk Bakanl bnyesinde 8 Temmuz 2015

tarihinde ALO 191 Uyuturucu ile Mcadele Danma Hatt almtr. Kullanma
geilen hat, 7 gn 24 saat cretsiz hizmet vermektedir. Salk Bakanl kurulan telefon
hatt ile uyuturucu kullanmnn nlenmesi konusunda nemli gelimeler salamay
amalamtr. ALO 191 hattnn alna katlan dnemin Babakan Yardmcs,
uyuturucu ile mcadelede nleme ayann 191 hatt ile mmkn olabileceini
ifade etmitir (Salk Bakanl, 2015c). ALO 191 hattnda grev yapacak salk
alanlarna ynelik Uyuturucu ile Mcadele Danma ve Destek Hatt Eitimi,
Ttn ve Dier Bamllk Yapc Maddelerle Mcadele Daire Bakanl tarafndan
Ankarada gerekletirilmitir. Psikolog, sosyolog, sosyal hizmet uzman, ocuk
geliim uzman, ebe ve hemirelerden oluan danma ve destek hatt alanlarna;
164
madde bamll, madde bamll ile mcadele, nlemeye ynelik yaklamlar,

tedavi sreci, madde bamlsna yaklam, etkili danmanlk, dananla iletiim
srecinde dikkat edilmesi ve kanlmas gereken ifade ve konular balklar altnda
olduka kapsaml teorik ve uygulamal eitimlerin yan sra, konunun hukuki ve adli
ynlerine dair de eitim verilmitir (THSK, 2015a).
Politikann uygulanmas kapsamnda, 2015 yl ierisinde adet ayaktan madde

bamll tedavi merkezi kurulmutur. Kurulan merkezler; Gazi niversitesi Tp
Fakltesi Ayakta Tedavi Merkezi, Malatya Devlet Hastanesi Ayakta Tedavi Merkezi
ve Ege niversitesi ocuk ve Ergen Alkol Madde Bamll Aratrma ve Uygulama
Merkezidir (Salk Hizmetleri Genel Mdrl, 2015).
Ayn kapsamdaki bir dier hedef olan uyuturucuyla mcadelenin koruyucu/

nleyici boyutu dhilinde tasarlanan profesyonel kampanyalarn yrtlmesi
amacyla eitli almalar yaplmtr. Bu erevede, 22 Aralk 2015te dnemin
Salk Bakannn, katlmyla Eymir Glnde salk muhabirleriyle bisiklet turu
dzenlenmitir. Etkinlikte yapt aklamada Bakan, uyuturucuyla mcadelenin bir
btn hlinde gerekletirilmesi gerektiini ifade etmitir (Kentgndemi.net, 2015).

Bu gayeyle gen bireylerin salkl yaam alkanl kazandrlp uyuturucu madde
kullanmndan uzaklatrlmas iin Salk Bakanl tarafndan bisiklet destei
kampanyas balatlm ve belediyeler iin bisiklet yolu kriterleri hazrlanmtr
(Salk Bakanl, 2015d).
Uyuturucu ile mcadele srecinin izlenmesi, deerlendirilmesi ve dzenlenmesi

kapsamnda eitli kurullarn oluturulmas ngrlmtr. Bu dorultuda
hiyerarik bakmdan en st seviye iin Uyuturucu ile Mcadele Yksek Kurulu
tekil edilmitir. Kurul, Uyuturucu ile Mcadele Acil Eylem Plan/2015in
deerlendirilmesi amacyla toplanmtr. Yaplan toplantda uyuturucu ile mcadele
iin ulusal btenin 200 milyon TL olduu aklanmtr (Salk Bakanl, 2015b).
Babakanlk tarafndan ilgili kurumlara gnderilen genelgede Uyuturucu ile
Mcadele Yksek Kurulunca gerekirse teknik kurul, danma kurulu, geici alma
gruplar ve il kurullarnn oluturulabilecei ifade edilmitir (Salk Bakanl
2016b). Buna istinaden Uyuturucu ile Mcadele Teknik Kurulu ve Uyuturucu ile
Mcadele l Kurullarnn teekkl salanmtr. Uyuturucu ile Mcadele Teknik
Kurulu haftalk olarak toplanmaktadr. Toplantya Salk Bakanl Mstear
Yardmcs bakanlk etmektedir. Teknik Kurul, Eylem Plan erevesinde illerden
gelen verileri deerlendirmekte ve iyi uygulamalar dier illere rnek gstererek
tavsiye etmektedir.. Uyuturucu ile Mcadele l Kurullarnn amac, uyuturucu
ile mcadele srecinde mevcut durumu tespit etmek ve hazrlanan eylem plan
kapsamnda uygulanmas gereken faaliyetlerin ilgili kurum ve kurulularla i birlii
ve koordinasyon ierisinde yrtlmesini ve takibini il dzeyinde salamak olarak
165
belirlenmitir. llerde oluturulan kurullara kaymakamlar bakanlk etmektedir. l

salk mdrleri ise kurullara daim yelik yapmaktadr (THSK, 2015c).
Acil Eylem Plan kapsamnda psikiyatri polikliniklerinin kapasitelerinin

glendirilmesi ile bu birimlerin uyuturucu ile mcadelede daha etkin bir rol oynamas
Salk Bakanlnn bir dier hedefidir. Acil Eylem Plan kapsamnda Trkiye Kamu
Hastaneleri Kurumu tarafndan 13.08.2015 tarihinde 89 kamu hastane birliine madde
bamll hususunda hekimlere eitim verilmesi ynnde resm bir yaz tebli edilmitir
(Trkiye Kamu Hastaneleri Kurumu, 2015). Bu dorultuda ilk madde bamll hekim
eitimi Ankarada dzenlenmi, ikincisi ise 14.10.2015te Tokatta gerekletirilmitir.
Ad geen eitimde ayakta tedavi merkezlerinin nemine deinilerek gelecekte ok daha
etkin bir konuma gelecekleri vurgulanmtr (milliyet.com, 2015b).
Son olarak lke genelinde faaliyet gsteren AMATEM ve EMATEMlerin

saylar artrlarak madde bamllarnn tedaviye ulamasnn kolaylatrlmas
amalanmtr. Bu kapsamda lke genelinde faaliyet gsteren merkezlerin says
artrlm ve sadece ayakta tedavi sunan merkezler oluturulmutur. Buna gre, 2
tanesi EMATEM olmak zere toplam 37 tane merkez bulunmaktadr. stanbulda
alt AMATEM, Ankarada biri ayakta tedavi merkezi olmak zere AMATEM,
zmirde iki EMATEM ve iki AMATEM, Bursada bir EMATEM ve bir
AMATEM, Denizlide iki AMATEM, Malatyada biri ayakta tedavi merkezi olmak
zere iki AMATEM, Van da iki AMATEM, Diyarbakrda bir EMATEM, Adana,
Antalya, Edirne, Elaz, Eskiehir, Gaziantep, Kayseri, Konya, Manisa, Mersin,
Sakarya, Samsun, Tekirda ve Tokat illerinde de birer AMATEM bulunmaktadr
(Salk Hizmetleri Genel Mdrl, 2015).
Politikann Deerlendirilmesi
Salk Bakanl tarafndan belirlenen politikalar dorultusunda gerekletirilen
uygulamalar kapsamnda tedavi merkezlerinin saysnn 2015 ylna kadar artt
gzlenmektedir. TUBMin 2006 ylnda yaymlad ilk raporda lke genelinde 15
merkez bulunduu ifade edilmi, 2015 yl itibaryla toplam merkez says 37ye
ykselmitir. Benzer biimde, tedavi merkezlerine bavuranlarn says da yllara
gre art gstererek 2006 ylnda 2078 iken 2014 ylnda 7897 olmutur (TUBM,
2006, 2014). lke genelinde tedavi merkezlerinin saysnn artmas ile tedaviye
ulaan birey saysnda salanan art, madde bamlln tedavide ulalan seviyeye
dair olumlu bir gstergedir.
Salk Bakanlnn koordinasyonunda hazrlanan Acil Eylem Planna st
ynetimin destek verdii sylenebilir. Acil Eylem Plannn oluturulmasndan
nce gerekletirilen I. Uyuturucu ile Mcadele urasna dnemin Babakan
katlmtr. Ayrca, uyuturucu ile mcadelede en st kurul olarak grev yapan
Uyuturucu ile Mcadele Yksek Kurulunun bakanln Babakan Yardmcs
166
yapmaktadr. Politikalarn hazrlanmas aamasnda Babakanlk dzeyinde katk

alnmas, belirlenen politikalarn uygulanmas srecinde gereken destek bakmndan
olduka nemlidir. Bir dier deyile st ynetim tarafndan politikalara destek
verilmesi, ama ve hedeflerin yerine getirilmesinde olumlu rol oynamaktadr.
Acil Eylem Plannn belirlenmesinden sonra uyuturucu madde kullanmn

nleme amacyla Salk Bakanl tarafndan kurulan ALO 191 hatt ile uyuturucu
tedavi merkezlerinden randevu alnabilmekte ve bu hat zerinden danmanlk
hizmeti verilmektedir. Madde bamll tedavisi zellikli bir salk hizmeti olduu
iin bu konuda ailelerin ve madde bamls bireylerin nasl hizmet alabilecekleri
konusunda ynlendirilmeleri ve uyuturucu maddeler hususunda bilgi alabilmeleri,
madde kullanmn nleme almalarna katk salamaktadr.
Salk Bakanl, uyuturucu ile mcadelede tedaviye ynelik sorumluluklarn

yerine getirmek zere belirledii hedeflerden bir dieri olan tanlama aralarnn
kullanmna ilikin standartlarn belirlenmesi iin almalar yapmtr. Bu balamda
Bakanlk tarafndan kullanmda olan ICD10a gre kodlama yaplarak madde
bamllarna konan tanlarda standartlar oluturulmutur.
Salk Bakanlnn tedavi boyutunda hedefledii ayakta bakm merkezlerinin

kurulmas konusunda ilerleme salanmtr. laveten ayakta tedavi merkezlerinin
saysnn giderek artaca Bakanln sylem ve eylemlerinden anlalmaktadr.
Ayakta tedavi; kiinin kendi yaamn deitirmeden, bulunduu evre ve koullar
iinde madde kullanmamay renmesidir. Dier bir ifade ile baml olan kii,
baml olduu eye ulalabilir olduu hlde ulamadan nasl yaayacan
renmektedir. Dolaysyla ayakta tedavi merkezlerinin saysnn artrlmas,
bireyleri sosyal hayattan koparmadan bamllklarndan kurtulmalarn salayacak
bir etki gsterecektir (Batem, 2015).
Belirlenen politikalarn istenilen amalara ulap ulaamadnn tespiti zamannda

ve doru verilerin elde edilmesi ile gerekleebilir (Exworthy, 2008). Trkiyede
uyuturucu ile mcadele politikalarna temel olacak ve uygulanan politikalarn
ktlarn lebilecek aratrmalar, genellikle TUBM eliyle yrtlen almalarla
gerekletirilmektedir. Uyuturucu kullanm ile ilgili en kapsaml aratrmann
TUBM tarafndan 2011 ylnda yaplm olmas, bilimsel verilerin elde edilmesindeki
eksiklii ortaya koymaktadr. Dolaysyla, uygulamaya konan politikalar kapsamnda
belirlenen ama ve hedeflere ulamada ne derecede baarl olunduunun saptanmas
son derece glemektedir.
TUBMin 2011 ylna ait kapsaml almasndan nce daha kk evrenlerde

madde kullanm yaygnlna ynelik farkl almalar da yaplmtr. Trkiye
genelini kapsayan ilk alma, Aile Sal ve Sosyal Aratrmalar Genel
167
Mdrlnce 2002de gerekletirilmi ve bu almada madde kullanm

yaygnl %1,2 olarak tespit edilmitir (TUBM, 2006). Dnyada madde kullanm
incelendiinde; bamlln gen yalarda balad ve madde kullanma oranlarnn
gen yalarda daha yksek olduu grlmektedir. Dolaysyla zellikle lise ve
niversite yllar riskli yllar saylmaktadr. Sz konusu ya grubu, risk gruplar
iinde tanmlandndan aratrmalar bu grup zerine younlamaktadr (TUBM,
2012). Hibell ve arkadalar (1995) stanbulda yaayan gen nfus zerinde
gerekletirilen almada, esrar kullanm yaygnl %4, esrar dnda kalan
madde kullanm yaygnl ise %1 olarak tespit edilmitir. Hibell ve arkadalarnn
(2003) alt ilde yaptklar dier bir almada ise, esrar kullanm yaygnl %4,
esrar dnda kalan madde kullanm yaygnl %3 olarak belirlenmitir. Birlemi
Milletler Uyuturucu ve Su Ofisi tarafndan 2003 ylnda Adana, Ankara,
Diyarbakr, stanbul, zmir ve Samsunda yaplan almada afyon ve trevlerinin
kullanm yaygnl %0,05, uucu madde kullanm yaygnl %0,06 olarak
saptanmtr. TUBM (2012) tarafndan gerekletirilen kapsaml almada, lise
ikinci snf rencilerinin uyuturucu madde kullanm yaygnl %1,5 olarak
tespit edildii gz nne alndnda toplam kullanm yaygnlnn Hibell ve
arkadalarnn 1995 ve 2003te yaptklar almalardaki yaygnlk dzeyinden
daha dk olduu grlmektedir. Bu noktada dikkate alnmas gereken husus
ise; almalarn farkl evrenlerde gerekletirilmesi ve Trkiyede rutin ekilde
uyuturucu kullanm yaygnln len bir aratrmann olmamasdr. Bu husus,
politikalarn sonularnn deerlendirilmesindeki en nemli glk olarak
karmza kmaktadr
Acil Eylem Plannda madde bamll tedavi merkezlerinin ve laboratuvarlarn

kapasitesinin artrlmas, gerekli iyiletirilmelerin yaplmas ve sunulan salk
hizmetinin gelitirilmesine ynelik hedefler belirlenmitir. Ancak Tedavi Hizmetleri
Genel Mdrlnce yaynlanan Trkiyede zellikli Plan Gerektiren Salk
Hizmetleri/2011-2023 belgesinde madde bamllarnn tedavisine ynelik salk
hizmetlerinin planlanmasna ilikin herhangi bir bilgi bulunmamaktadr. Salk
Bakanl konu zelinde Acil Eylem Plan oluturduu hlde, salk hizmetlerinin
planlanmasna ynelik politikasyla konunun uyumluluk gstermemesi dikkat ekicidir.
Trkiyede uyuturucu ile mcadele amacyla oluturulan ynetmeliklerin ok

bal, yani konuyla ilgili planlarn ulusal dzeyde olmakla beraber farkl kurumlar
tarafndan mstakil ekilde hazrland grlmektedir. TBMM Salk, Aile, alma
ve Sosyal ler Komisyon Bakan 25.06.2015 tarihinde gerekletirilen Uyuturucu
ile Mcadele Acil Eylem Plan Yllk Deerlendirme Toplantsnda uyuturucu
ile ilgili mevzuatlarn dank olduunu ifade etmi ve devam eden srete ilgili
mevzuatlarn btncl bir ekilde ele alnacan vurgulamtr (Salk Bakanl,
2015b). Ancak bu konuda herhangi bir gelime salanamamtr.
168
Uyuturucu ile mcadele kapsamnda hazrlanan Acil Eylem Plannn

yrtlmesinde farkl kurumlarn sorumluluk alaca organizasyon yapsnn
oluturulmas hedeflenmitir. Ancak Acil Eylem Plannn yrtlmesinden sorumlu
olacak organizasyon yapsna ilikin herhangi bir bilgiye ulalamamtr. Uyuturucu
ile mcadelede hem ok farkl mevzuatlarn bulunmas hem de Acil Eylem Plannn
yrtlmesinden sorumlu organizasyon yapsnn oluturulamamas, politikalarn
uygulanmasnda koordinasyon sorunun domasna yol aabilir.
Politikann uygulanmas kapsamnda, profesyonel kampanyalar dzenlenmi, medya

araclyla farkndalk oluturulmaya allmtr. Ancak ttn ile mcadelede sk sk
medyada yer alan kamu spotlarnn uyuturucu iin kullanlmad gzlenmitir. Ttn
ile mcadelede medyann etkin kullanm uyuturucu ile mcadele iin rnek alnabilir.
Salk Bakanl toplum sal merkezlerinde uyuturucu ile mcadele kapsamnda

yaplan faaliyetler iin pozitif performans kriterleri belirlenmesini hedeflemitir.
Fakat toplum sal merkezlerinde sadece ttn ile mcadele konusunda yaplan
eylemler iin pozitif performans kriterleri belirlenmitir. Toplum sal merkezinde
alan salk personelinin uyuturucu ile mcadelede daha aktif rol almas iin
pozitif performans kriterlerinin dzenlenmesi hedefine ulalamad sylenebilir.
Madde bamllarnn tedavisini slenen AMATEMler ile ilgili eitli sorunlar,

medyada yer alan haberlerde verilmektedir. rnein medyaya yansyan bir haberde;
AMATEMlerde tedavi gren madde bamllarnn dublr kullandklar, yani
bamllarn rvet verdikleri AMATEM grevlileri araclyla kurumda yaplan
analizler iin nceden temin ettikleri temiz idrarlar kullandklar ileri srlmtr
(Sabah, 2013). Yaplan bir baka haber ise, uyuturucu satclarnn AMATEM
merkezlerindeki bamllara uyuturucu satt hakkndadr (Cadases.com, 2015).
Uyuturucu ile mcadelede tedaviye ynelik hedeflere ulaabilmek zere tedavi
sunan kurumlarda, yukarda ifade edilen sorunlarn yaanmas ise politikalarn
uygulanabilirliini ciddi ekilde zedelemektedir.
Analizde, politikann yasal metinlerinde belirtildii ekilde uygulanmas hedeflenen

baz konularla ilgili bilgi ve verilere ulalamamtr. Bunlar; uyuturucu bamllarna
mdahale esnasnda geliebilecek acil durumlarn ynetiminde standartlarn
oluturulmas, Trkiye Uyuturucu ile Mcadele Bilimsel Danma Kurulunun
oluturulmas, jenerik snflandrma ynetiminde gerekli dzenlemelerin yaplmas,
fon kullanmnda koordinasyonun salanmas, letiim Kurulunun oluturulmas, ilgili
kurumlarla birlikte srece ilikin iletiim stratejisinin belirlenmesi ve uyuturucu ile
mcadelede ortak bir dilin kullanlmasdr. Bu balamda, politikann uygulanmasnda
eksiklikler olduu ve sz edilen hedeflere ulalamad ileri srlebilir.
169
Sonu
Uyuturucuya ynelik ulusal boyuttaki politikalarn Salk Bakanl zelinde
analiz edildii bu almada, 2013-2015 yllar arasnda konuya ilikin nemli
politikalarn oluturulduu, yasal olarak belirlenen baz politikalarn uyguland,
politikalarn uygulanmas srecinde st dzey yneticilerin gl bir destek verdii,
konu ile ilgili farkl kurumlarn koordinasyonunda sorun yaand, Salk Bakanl
tarafndan yrrlkteki politika belgelerinin 2018 ylna kadar her yl revize edilecei
ortaya konulmutur. almada, tedavi merkezlerinin saysnn ve kapasitesinin
artrlmas, merkezlerde yaanan ynetsel sorunlarn ortadan kaldrlmas,
uyuturucu kullanmnn nlenmesi konusunda toplum sal merkezlerinin rolnn
glendirilmesi, toplumun uyuturucuyla mcadele hakknda doru bilgilendirilmesi
ve sosyal farkndalk yaratlmas konusunda medyann etkin kullanmnn salanmas,
uyuturucu kullanmna kar koruyucu/nleyici ve tedavi edici hizmetlere yeterli
btenin ayrlmas, politika analizi ve deerlendirmede kullanlacak verilerin sistemli
bir ekilde toplanmas gerektii vurgulanmtr.
170
Copyright 2017 Turkish Green Crescent Society ISSN: 2148-7286 eISSN: 2149-1305
http://addicta.com.tr/en/ Autumn 2017 4(2)
Extended Abstract
Analysis of Policies toward Drugs by Turkeys

Ministry of Health
Deniz Tugay Arslan1 Yasemin Akbulut2
Abstract
Drug use constitutes an important public health issue due to the danger that it presents not only to users
but also to society as a whole. Aiming to analyze the anti-drug policies implemented by Turkeys Ministry of
Health for preventive and curative health services, this study used a process analysis method to analyze the
data retrospectively. The study was conducted as part of the Ministry of Healths drug policy based on the
output set between 2013 and 2015 and under the Anti-Drug Emergency Action Plan 2015. The policy analysis
found not only that the number of treatment centers included in the emergency action plan had increased
but also that diagnostic standards had been developed, an advisory hotline for the prevention and treatment
of drug use had been established, the media was effective in provoking reform, and senior administration
support had developed in a positive direction. In addition, no practical study related to the targets determined
as part of the emergency action plan was found to exist, including studies attempting to determine positive
performance criteria for activities carried out as part of the anti-drug efforts in community health centers,
the establishment of the Turkish Scientific Advisory Board on Anti-Drugs, making necessary arrangements in
generic classification management, coordinating the use of funds, establishing the communication board, Such
as the use of a language. Also noted are the lack of data used in assessing the practical consequences of policies
for the fight against drugs, the fact that the fight against drugs in Turkey implemented is multi-headed, and the
existence of national plans prepared by different institutions.
Keywords
Policy Ministry of health Health care Process analysis Drug
* This is an extended abstract of the paper entitled Salk Bakanlnn uyuturucuya ynelik politikalarinin analizi published
in Addicta: The Turkish Journal on Addictions.
Manuscript Received: November 16, 2016 / Revised: May 8, 2017 / Accepted: May 9, 2017 / OnlineFirst: July 15, 2017.
1 Correspondence to: Department of Health Management, Faculty of Health Sciences, Ankara University, Altnda Ankara
06340 Turkey. Email: d.tugayarslan@gmail.com
2 Department of Health Management, Faculty of Health Sciences, Ankara University, Altnda Ankara 06340 Turkey. Email:
akbulut@health.ankara.edu.tr
To cite this article: Arslan, D. T., & Akbulut, Y. (2017). Analysis of policies toward drugs by Turkeys ministry of health.
Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 4, 151180. http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2017.4.2.0031
The number of studies in which preventive and curative health services are
retrospectively analyzed in Turkeys anti-drug policies is rather limited. Instead, most
studies have assessed anti-drug policies only taking into account changes in prevention
activities and the frequency of drug use (Akgl & Kapt, 2010; Hibell et al., 2003).
Anti-drug related policies and programs related to prevention were obtained from a
review of the international literature (Jones, 2004; Pankratz, Hallfors, & Cho, 2002;
Reuband, 1995). An analysis of anti-drug policies will constitute as evidence for
future anti-drug policies to be developed in the coming years. Reliable evidence from
analyzing health policies will be fundamental in providing better health care delivery
at the patient level, better management of healthcare facilities, and a more effective use
of resources (Koyuncugil & zglba, 2009). As such, conducting an analysis of the
anti-drug policies followed by Turkeys Ministry of Health is important both to assess
the performance of existing policies and to provide resources for future policies.
Method
The current study has aimed to analyze the anti-drug policies implemented by
Turkeys Ministry of Health for preventive and curative health services. The study
has been conducted retrospectively following a process analysis (Stages Heuristic)
model, which is a model oft-used in policy analysis in the literature (Buse, Mays, &
Walt, 2005; Sabatier & Jenkins-Smith, 1993).
Scope
The scope of the study encompasses the anti-drug policies for preventive and
curative health services set in place by Turkeys Ministry of Health between 2013
and 2015, focusing on the Anti-Drug Emergency Action Plan 2015 in particular.
Data Collection
The main data sources used to evaluate policies while following a process analysis
model are unpublished reports, meeting notes, electronic mail messages, visual and
written media sources, research findings, Internet pages related to the subject, and
reports prepared by public institutions and private institutions (Buse et al., 2005).
For this reason, the data used in the study were obtained from the related scientific
and technical publications from the official Internet sites of the relevant institutions,
Turkeys Ministry of Health, the Official Gazette, the Under secretariat of the Treasury,
news in the media, declarations, and reports issued by national organizations between
2013 and 2015.
Data Analysis
The analysis of data collected on the Ministry of Healths anti-drug policy was
conducted using Sabatiers (2007) five-stage process analysis model (Figure 1). In the
process analysis model, it is assumed that policies consist of sequential activities. The
model consists of a series of sequential actions that both describe the steps included in
172
Arslan, Akbulut / Analysis of Policies toward Drugs by Turkeys Ministry of Health
the process and produce ideal public actions. The process consists of several stages,
starting with the creating-agenda phase, which is then followed by the development
of policy, addressing the problem, introducing the solution, and implementation,
respectively (Buse et al., 2005). The steps mentioned are shown in Figure 1.
Identification of the Problem and Creating an Agenda

Formulate

Enactment

Implementation

Assessment
Figure 1. Process Analysis Model Source (Sabatier, 2007).
Stakeholders in the Struggle against Drugs

Many state institutions are stakeholders in the ongoing anti-drug efforts in Turkey,
engaging the issue from a variety of angles, including supply reduction, demand
reduction, the prevention of distribution, protection, treatment, and rehabilitation.
Cooperation between general drug policies in Turkey and national and international
institutions is facilitated by TUBIM (Turkish Monitoring Center for Drugs and Drug
Addiction). Stakeholders in the field of prevention are: (i) the General Directorate of
Public Health Institution of Turkey, (ii) Special Education and Consultancy Services,
(iii) the General Directorate of Security, (iv) the General Command of Gendarmerie,
(v) the Office of the Prime Minister, (vi) the Ministry of Family and Social Policy,
and (vii) the Ministry of Labor and Social Security. Stakeholders in the field of
treatment and rehabilitation are: (i) the Ministry of Justice, (ii) the Ministry of Family
and Social Policy, (iii) the Social Security Institution, (iv) the General Directorate of
Health Services, (v) the Public Hospitals Authority of Turkey, and (vi) the Turkish
Employment Agency General Directorate (Office of the Prime Minister, 2013).
Results
The following are the findings of the analysis conducted by Turkeys Ministry of
Health on anti-drug health care between 2013 and 2015.
173
Emergence of the Issue and Creation of a Policy Agenda

The research findings represent the entire population and the society in Turkey in
terms of frequency of substance use in young people. According to these findings,
2.7% of the population aged between 15 and 64 in Turkey uses at least one illegal
addictive substance. Broken down by gender, this value is 3.1% for males and 2.2%
for females. In the current study, the prevalence of lifetime drug use of school children
was found to be 1.5% and the prevalence of any drug use is still 0.5% (TUBM,
2013). In addition to studies aiming to determine the prevalence of drug use, the
fact that this issue has appeared so frequently in the media has been instrumental in
motivating stakeholders to create an agenda. The frequent publication of news related
to drug use attracts the policy makers attention, forcing them to take steps to address
this issue (Exworthy, 2008).
Configuring Policies for Drugs

The drug strategy (National Policy and Strategy Paper on Anti-Drug Addiction
and Addictive Substances) prepared in Turkey in 2006 remained in effect until
2010. Nationally and internationally coordinated drug status reports were prepared
by TUBIM in 2006, 2009, and finally in 2013, and the Prime Ministry issued and
published the 2013-2018 National Drug Policy and Strategy Paper. As part of the
policy and strategy paper published in 2013, the preparation of policies covering
the Ministry of Healths areas of responsibility in the prevention, treatment, and
rehabilitation of drug abuse was initiated. In line with the Anti-Drug Circular
issued by the Prime Ministry, the Higher Anti-Drug Board was established. As part
of the ongoing process, the first Anti-Drug Council was held on November 28 and
29 of 2014 under the coordination of the Ministry of Health (Turkey Public Health
Institution, 2015a). In addition, 13 meetings were held by the Anti-Drug Council and
an additional 35 meetings by the Higher Anti-Drug Board in order to establish the
Anti-Drug Emergency Action Plan-2015 (Ministry of Health, 2015b).
Enactment of the Policy

The first legal regulation analyzed is the Regulation on Substance Abuse Treatment
Centers published by the Ministry of Health in 2013. The aim of this specific
regulation is (i) the determination of the procedures and principles regarding the
establishment, operation, supervision, and closure of centers in which medical and
psycho-social treatment and medical rehabilitation programs are conducted and (ii)
the identification and certification of the health personnel who are to work in these
centers (Ministry of Health, 2013). Later, the National Drug Strategy Paper 2015,
on which the Anti-Drug Emergency Action Plan 2015 was based, prepared, and put
into effect. The Anti-Drug Emergency Action Plan is a guide to the areas in which
both the Ministry of Health and other institutions carry our activities (Turkey Public
Health Institution [THSK], 2015a). The plan was drawn up taking into account the
174
model proposed by the World Health Organization (WHO) and the results of the first
Anti-Drug Council. Finally, the Anti-Drug Emergency Action Plan 2015 was revised
as National Anti-Drug Strategy Paper and Anti-Drug Action Plan 2016-2018 on June
21, 2015 (Ministry of Health, 2016a; THSK, 2015a). The legal basis of anti-drug
related policies in Turkey is presented chronologically in Figure 2.
1997 2006 2010 2013 2015 2016
Figure 2. Legal basis of anti-drug policies in Turkey (1997-2016) Source (Authors

depiction).
Implementation of the Enacted Policies

As part of the implementation of the policy, the ALO 191 Anti-Drug Advisory
Hotline was opened within the Ministry of Health on July 8, 2015 (Ministry of
Health, 2015c). Anti-drug training on the advisory hotline has been carried out in
Ankara for health workers who are to serve on the Alo 191 hotline by the Department
for Combating Tobacco and Other Addictive Substances. As part of monitoring,
evaluating, and regulating the fight against drugs, the Higher Anti-Drug Board, Anti-
Drug Technical Board, and Anti-Drug Provincial Coordination Board have been
established (Ministry of Health, 2015b). Another goal of the Ministry of Health is to
strengthen the capacities of psychiatric outpatient clinics and to have a more effective
role in the anti-drug activities carried out as part of the emergency action plan. In this
context, the first substance abuse training was held in Ankara and the second one was
held in Tokat on October 14, 2015. The importance of outpatient treatment centers was
mentioned in the training programs while emphasizing that they will become more
important in the future (milliyet.com, 2015b). In addition, a number of studies have
been undertaken to implement professional campaigns for the fight against drugs.
175
The number of AMATEM (Alcohol and Substance Addiction Treatment

Center) and EMATEM (Child and Adolescent Substance Addiction Treatment
Center) has increased in an effort to increase substance users access to treatment
(General Directorate of Health Services, 2015). In addition, as part of the policys
implementation, three outpatient addiction treatment centers were established in
2015 (General Directorate of Health Services, 2015).
Evaluation of Politics
As a result of the policies instituted by the Ministry of Health, treatment centers
saw an increase in number by 2015. The first report published by TUBIM in 2006
stated that 15 centers were in operation throughout Turkey whereas by 2015 the total
number of active centers had increased to 37 (TUBM, 2006, 2014).
With the establishment of Alo 191, families and substance abusers were able to
access services and information on drugs more easily. The high-level of participation
by the government in the meetings organized by the above mentioned anti-drug
boards shows that the policy is supported by senior administration. In addition,
awareness has been created as a result of the professional campaigns implemented
and the media. Efforts have even been made to set standards for the use of diagnostic
tools, with standards for the diagnosis of drug addicts having been established by
ICD10, currently used by the Ministry.
Since information on some of the targeted topics in the legal texts of the policy
slated to be implemented have yet to be obtained in the analysis, it can be argued that
there are deficiencies in the policys implementation and that the stated goals have
not yet been achieved. This lack of information also draws attention to the lack of
data available to assess the implications of the policies currently in practice.
Conclusion
This study has analyzed drug use at the national level by the Ministry of Health,
revealing not only that important policies were established between 2013 and 2015,
some legally determined policies are applied, but also that there is high support on
the part of senior administrators in the implementation of such policies, that there is
a problem in the coordination of different institutions, and that the Ministry of Health
will revise the policy documents every year until 2018. Emphasized in this study is
the need not only for the systematic collection of data to be used in policy analyses
and evaluation but also to remove administrative problems within centers, to increase
the role of community health centers in the prevention of drug use, to make use of the
media in informing the society, and to allocate an adequate budget for preventive and
curative services for drug use.
176
Kaynaka/References
Akgl, A. & Kapt, A. (2010). Trkiyenin uyuturucu ile mcadele politikas: Politika sre
analizi. S. zeren, M., A., Mehmet ve . Demir (Ed.), Yerelden kresele snr aan sular
iinde (s. 7559). Ankara: UTSAM Yaynlar.
BATEM. (2015). Ayakta tedavi mi, yatarak tedavi mi? http://www.batem.info.tr/aile-ve-bagimli/
ayakta-tedavi-mi-yatarak-tedavi-mi/ adresinden 27.12.2015 tarihinde edinilmitir.
Birkland, T. A. (2011). An introduction to the policy process: Theories, concepts and models of
public making. New York and London: Armonk.
Buse, K., Mays, N., & Walt, G. (2005). Making health policy. New York, NY: Open University Press.
adases.com. (2015). ok iddia; torbaclar AMATEMde. http://www.cagdasses.com/
guncel/18202/sok-iddia-torbacilar-amatemde adresinden 06.01.2016 tarihinde edinilmitir.
evik, H. H. & Demirci, S. (2012). Kamu politikas: Kavramlar, aktrler, sreler, modeller, analiz,
karar verme. Ankara: Sekin Yaynlar.
evik, H. H. (1998). Kamu politikalar analizi almalar zerine Trkiye asndan bir
deerlendirme. Amme daresi Dergisi, 31(2), 103112.
Demir, F. (2011). Kamu politikas ve politika analizi almalarnn teorik erevesi. Dumlupnar
niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 107120.
Ergl, E. (1996). Uyuturucu maddelerle mcadelede uluslararas ada politikalar. Ankara
Barosu Dergisi, 2, 229232.
Exworthy, M. (2008). Policy to tackle the social determinants of health: Using conceptual models
to understand the policy process. Health Policy and Planning, 23, 318327.
Fitz, J., Halpin, D., & Power, S. (1994). Implementation research and education policy: Practice
and prospects. British Journal of Educational Studies, 42, 5369.
Haber61.net. (2016). Bonzai can ald. http://www.haber61.net/bonzai-can-aldi-254021h.htm
adresinden 06.01.2016 tarihinde edinilmitir.
Haberler.com. (2016). Jandarmadan uyuturucu operasyonu: 9 gzalt. http://www.haberler.
com/jandarmadan-uyusturucu-operasyonu-9-gozalti-8036681-haberi/ adresinden 06.01.2016
tarihinde edinilmitir.
Hibell, B., Andersson, B., Bjarnason, T., Ahlstrom, S., Balakireva, O., Kokkevi, A., & Morgan,
M. (2003). The ESPAD report 2003 alcohol and other drug use among students in 35
European countries. Retrieved December 12, 2015 from http://www.espad.org/uploads/espad_
reports/2003/the_2003_espad_report.pdf
Hibell, B., Andersson, B., Bjarnason, T., Kokkevi, A., Morgan, M., & Narusk, A. (1995). The 1995
ESPAD report alcohol and other drug use among students in 26 European countries. December 12,
2015 from http://www.espad.org/Uploads/ESPAD_reports/1995/The_1995_ESPAD_report.pdf
Howlett, M. (2009). Policy analytical capacity and evidence-based policy-making: Lessons from
Canada. Canadian Public Administration, 52(2), 153175.
Hunter, D. J. (2009). Relationship between evidence and policy: A case of evidence based policy or
policy based evidence? Public Health, 123(9), 583586.
Jann, W., & Wegrich, K. (2007). Theories of the policy cycle. In F. Fisher, G. J. Miller & M. S.
Sidney (Eds.), Handbook of public policy analysis, theory, politics and methods (pp. 4362).
Boca Raton, FL: CRC Press.
177
Jones, M. (2004). Anxiety and containment in the risk society: Theorizing young people and drug
prevention policy. The International Journal of Drug Policy, 15(5/6), 367376.
Kapt, A. (2010). Kamu politikas srecinde klasik yaklam modeli. A. Kapt (Ed.), Kamu politika
sreci: Teorik perspektifler iinde (s. 1543). Ankara: Sekin Yaynclk.
Kentgndemi.net. (2015). Salk Bakan Muezzinolu -3 derecede pedal evirdi. http://www.
kentgundemi.net/saglik/bakan-muezzinoglu-3-derecede-pedal-cevirdi-h5884.html adresinden
22.12.2015 tarihinde edinilmitir.
Koyuncugil, A. S. & zglba, N. (2009). Veri madencilii: Tp ve salk hizmetlerinde kullanm
ve uygulamalar. Biliim Teknolojileri Dergisi, 2(2), 2132.
Kkta, F. . & Kseolu, . (2015). Kanta dayal kamu politikas yapm: Sosyal bilim aratrmas
ve kamu politikalar ilikisini yeniden dizayn etmek iin bir frsat m? Yasama Dergisi, 29, 3257.
Kula, O. & alhan, H. S. (2013). Bir kamu politikas analizi: Milli eitim bakanl ve
yksekretim kurulu yurtd lisansst burslar. Dicle niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
Dergisi, 5(10), 205225.
Milliyet.com. (2015a). Bursada yine bonzai kbusu. http://www.milliyet.com.tr/ozel-haber-bursa-
da-yine-bonzai-kabusu-bursa-yerelhaber-1101950/ adresinden 06.01.2016 tarihinde edinilmitir.
Milliyet.com. (2015b). Tokatta madde bamll hekim eitimi. http://www.milliyet.com.tr/
tokat-ta-madde-bagimliligi-hekim-egitimi-tokat-yerelhaber-1013590/ adresinden 24.12.2015
Milliyet.com. (2016). Bonzai satclarna 2 gnde 8 baskn. http://www.milliyet.com.tr/bonzai-
saticilarina-2-gunde-8-baskin-bursa-yerelhaber-1149792/ adresinden 06.01.2016 edinilmitir.
Pankratz, M., Hallfors, H., & Cho, H. (2002).Measuring perceptions of innovation adoption: The
diffusion of a federal drug prevention policy. Health Education Research, 17(3), 315326.
Pew-MacArthur. (2014). Evidence-based policymaking. Retrieved December 24, 2015 from http://
www.pewtrusts.org/~/media/assets/2014/11/evidencebasedpolicymakingaguideforeffectivegov
ernment.pdf
Reuband, K. H. (1995). Drug use and drug policy in western Europe. European Addiction Research,
1, 3241.
Sabah.com. (2013). AMATEM de idrar skandal. http://www.sabah.com.tr/yasam/2013/03/26/
amatemde-idrar-skandali adresinden 06.01.2016 tarihinde edinilmitir.
Sabatier, P. A. (2007). The theories of the policy process. Boulder, CO: Westview Press.
Sabatier, P., & Jenkins-Smith, J. (1993). Policy change and learning. Chicago, IL: Westview Press.
Salk Hizmetleri Genel Mdrl. (2015). AMATEM merkezleri. http://www.saglik.gov.
tr/Hastahaklari/belge/1-39059/amatem-merkezleri.html adresinden 22.12.2015 tarihinde
edinilmitir.
Sidney, M. S. (2007). Policy formulation: Design and tools. In F. Fisher, G. J. Miller & M. S. Sidney
(Eds.), Handbook of public policy analysis: Theory, politics and methods (pp. 6378). Boca
Raton, FL: CRC Press.
Solmaz, A. & Okumu, M. (2015). Yeni bir uyuturucu madde olan bonzai haberlerinin internet
sunumu: www.milliyet.com.tr rnei. Seluk letiim Dergisi, 8(4), 341356.
T.C. Anayasas (1995). Trkiye Cumhuriyeti Anayasas. https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/
anayasa_2011.pdf adresinden 18.11.2015 tarihinde edinilmitir.
178
T.C. Babakanlk. (2013). Ulusal uyuturucu politika ve strateji belgesi 2013-2018. http://www.
kom.pol.tr/tubim/SiteAssets/Sayfalar/Ulusal-Uyu%C5%9Fturucu-Politika-ve-Strateji-Blegesi/
Ulusal%20Uyu%C5%9Fturucu%20Politika%20ve%20Strateji%20Belgesi%202013-2018.pdf
T.C. Salk Bakanl. (2013). Madde Bamll Tedavi Merkezleri Ynetmelii. http://www.saglik.gov.
tr/Hastahaklari/belge/1-39065/madde-bagimliligi-tedavi-yonetmeligi.html adresinden 20.12.2015
T.C. Salk Bakanl. (2014). Salk Bakanl stratejik plan (2013-2017). https://sgb.saglik.gov.
tr/content/files/stratejikplan20132017/index.html adresinden 06.01.2016 tarihinde edinilmitir.
T.C. Salk Bakanl. (2015a). 1. Uyuturucu ile mcadele uras sonu ve basn bildirisi. http://
www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-39041/1-uyusturucu-ile-mucadele-surasi-sonuc-ve-basin-
bildiri-.html adresinden 04.12.2015 tarihinde edinilmitir.
T.C. Salk Bakanl. (2015b). Uyuturucu ile mcadele acil eylem plan yllk deerlendirme
toplants yapld. http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-40269/uyusturucu-ile-mucadele-acil-
eylem-plani-yillik-degerle-.html adresinden 19.12.2015 tarihinde edinilmitir.
T.C. Salk Bakanl. (2015c). Uyuturucu ile mcadelede Alo 191 Hatt hizmet vermeye
balad. http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-41399/uyusturucu-ile-mucadelede-alo-191-hatti-
hizmet-vermeye-.html adresinden 22.12.2015 tarihinde edinilmitir.
T.C. Salk Bakanl. (2015d). Salk Bakanl tarafndan bisiklet destei salanacak belediyeler
iin bisiklet yolu kriterleri. http://www.saglik.gov.tr/SGGM/belge/1-39405/uyusturucu-ile-
mucadele-yuksek-kurulu--2toplantisini-ya-.html adresinden 23.12.2015 tarihinde edinilmitir.
T.C. Salk Bakanl. (2016a). 2015 yl Uyuturucu le Mcadele Strateji Belgesi ve Uyuturucu
ile Mcadele Acil Eylem Plan yrrlkten kaldrlm olup, 2016-2018 Uyuturucu le Mcadele
Strateji Belgesi ve Uyuturucu le Mcadele Eylem plan kabul edilerek yrrle girmitir.
http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-48077/2015-yili-uyusturucu-ile-mucadele-strateji-belgesi-
ve-u-.html adresinden 27.10.2016 tarihinde edinilmitir.
T.C. Salk Bakanl. (2016b). Uyuturucu le Mcadele Yksek Kurulu bir araya geldi. http://www.
saglik.gov.tr/TR/belge/1-47676/uyusturucu-ile-mucadele-yuksek-kurulubr-bir-arayageldi.html
Trkiye Halk Sal Kurumu. (2015a). Uyuturucu le Mcadele l Kurullarnn alma Usul
ve Esaslar. http://www.thsk.gov.tr/dosya/birimler/tutun_mucadele_db/dokumanlar/11032015/
il_uyusturucu_koordinasyon_usul_esaslari.pdf adresinden 23.12.2015 tarihinde edinilmitir.
Trkiye Halk Sal Kurumu. (2015b). Ulusal Uyuturucu Mcadele Stratejisi Belgesi 2015.
http://www.thsk.gov.tr/dosya/birimler/tutun_mucadele_db/dokumanlar/11032015/ulusal_
uyusturucu_mucadele_belgesi.pdf adresinden 03.12.2015 tarihinde edinilmitir.
Trkiye Halk Sal Kurumu. (2015c). Uyuturucu le Mcadele Acil Eylem Plan 2015. http://
www.thsk.gov.tr/dosya/birimler/tutun_mucadele_db/dokumanlar/11032015/uyusturcu_eylem-
plani.pdf adresinden 03.12.2015 tarihinde edinilmitir.
Trkiye Kamu Hastaneleri Kurumu. (2015). Madde bamll hekim eitimi. http://www.tkhk.
gov.tr/3367_madde-bagimliligi-he adresinden 24.12.2015 tarihinde edinilmitir.
Trkiye Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezi. (2006). 2006 yllk raporu reitox
ulusal temas noktas. Ankara: TUBM Yaynlar.
Trkiye Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezi. (2009). EMCDDA 2009 yl
Trkiye uyuturucu raporu reitox ulusal temas noktas. Ankara: TUBM Yaynlar.
179
Trkiye Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezi. (2012). EMCDDA 2012 yl

Trkiye uyuturucu raporu reitox ulusal temas noktas. Ankara: TUBM Yaynlar.
Trkiye Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezi. (2013). EMCDDA 2013 ulusal
raporu (2012 verileri) reitox ulusal temas noktas. Ankara: TUBM Yaynlar.
Trkiye Uyuturucu ve Uyuturucu Bamll zleme Merkezi. (2014). EMCDDA 2014 ulusal
raporu (2013 verileri) reitox ulusal temas noktas. Ankara: TUBM Yaynlar.
Usta, A. (2013). Kamu politikalar analizine kuramsal bir bak. Yasama Dergisi, 24, 78102.
Yeniasr.com. (2015). Gen kadn bonzai kurban. http://www.yeniasir.com.tr/ucuncusayfa/
2015/09/17/izmirde-bonzaiden-olum-iddiasi adresinden 06.01.2016 tarihinde edinilmitir.
180

Sağlık Bakanlığının Uyuşturucuya Yönelik Politikalarının Analizi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sağlık Bakanlığının Uyuşturucuya Yönelik Politikalarının Analizi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ADDICTA: THE TURKISH JOURNAL ON ADDICTIONS

Bavuru: 16 Kasm 2016 Copyright 2017 Trkiye Yeilay Cemiyeti

Salk Bakanlnn Uyuturucuya Ynelik

Deniz Tugay Arslan1 Yasemin Akbulut2

Kanta dayal politika oluturma, politika oluturma srecinde toplanan verilerin

Trkiyede uyuturucu ile mcadele politikalarnda koruyucu/nleyici ve tedavi

Sre modeli, farkl konularda kamu politikalarnn oluturulmasna uygun bir

Problemin Tanmlanmas ve Gndeme Gelmesi

ekil 1. Sre Analizi Modeli (Sabatier, 2007).

Sorunun ortaya k ve politika iin gndem olumas. Kamu politikalarnda

da kaybedilmesi, deiik grup ve bireylerin daha ok ilgisini ekme veya dikkati

Gndem oluturma, toplumda var olan sorunlar ve taleplerin seilmesi ile

Kamu politikalarnn ekillendirilmesi (formle edilmesi). Kamu otoritesinin,

Kamu politikalarnn ekillendirilmesi (formle edilmesi), alternatif politikalarn

Politikann kanunlatrlmas. Politika srecinde gndeme gelen konu ve

Trkiyede alternatifler arasndan seilen kamu politikasnn, kanunlatrlmas iin

Politikalarn uygulanmas. Sorun olarak gndeme gelen konulara ilikin

Uygulanan politikalarn deerlendirilmesi. Uygulamaya konulan politikalarn

alma bulgularna gemeden nce analizde incelenen payda kurumlar aada

Uyuturucu le Mcadelede Payda Kurumlar

mcadele hususunda payda niteliindedir. Trkiyede genel uyuturucu politikalar,

Salk Hizmetleri Genel Trkiye Halk Trkiye Kamu

Sorunun Ortaya k ve Politika iin Gndem Olumas

bal sularn takibi, ardndan da uyuturucu maddelerin kullanmnn kontrol altna

Madde kullanm yaygnlnn gen yetikinlerde (15-34 ya grubu), genel nfusa

Uyuturucu bamllarnn tedavileri AMATEM (Alkol ve Uyuturucu Madde

Yllara gre tedavi merkezlerin saysnda art yaand gzlenmektedir (Grafik

Grafik 1. Yllara gre tedavi merkezlerinin dalm (TUBM, 2014).

Uyuturucu kullanm yaygnln belirlemeye ynelik yaplan aratrmalar dnda,

Medyada yer alan haberler ile kamuoyunun konu hakkndaki farkndal

Ulusal ve uluslararas rgtler tarafndan yaplan almalarda, uyuturucu ile

Uyuturucu ile Mcadeleye Ynelik Politikalarn ekillendirilmesi

Trkiyede 2006 ylnda hazrlanan Uyuturucu Stratejisi Belgesi (Bamllk

21.06.2016 itibaryla Uyuturucu ile Mcadele Acil Eylem Plan/2015, Uyuturucu

olarak revize edilmitir (Salk Bakanl, 2016a; THSK, 2015a). Trkiyede

Bamll ile Mcadele Ulusal Politika

Mcadele Acil Eylem Plan (2013-2018)

Uyuturucu ile Mcadele Acil Eylem

Uyuturucu ile Mcadele Politika ve

Uyuturucu ile Mcadele Politika ve

Strateji Belgesi (2013-2018)

Kanunlaan Politikann Uygulanmas

Politikann uygulanmas kapsamnda, Salk Bakanl bnyesinde 8 Temmuz 2015

madde bamll, madde bamll ile mcadele, nlemeye ynelik yaklamlar,

Politikann uygulanmas kapsamnda, 2015 yl ierisinde adet ayaktan madde

Ayn kapsamdaki bir dier hedef olan uyuturucuyla mcadelenin koruyucu/

Uyuturucu ile mcadele srecinin izlenmesi, deerlendirilmesi ve dzenlenmesi

belirlenmitir. llerde oluturulan kurullara kaymakamlar bakanlk etmektedir. l

Acil Eylem Plan kapsamnda psikiyatri polikliniklerinin kapasitelerinin

Son olarak lke genelinde faaliyet gsteren AMATEM ve EMATEMlerin

yapmaktadr. Politikalarn hazrlanmas aamasnda Babakanlk dzeyinde katk

Acil Eylem Plannn belirlenmesinden sonra uyuturucu madde kullanmn

Salk Bakanl, uyuturucu ile mcadelede tedaviye ynelik sorumluluklarn

Salk Bakanlnn tedavi boyutunda hedefledii ayakta bakm merkezlerinin

Belirlenen politikalarn istenilen amalara ulap ulaamadnn tespiti zamannda

TUBMin 2011 ylna ait kapsaml almasndan nce daha kk evrenlerde

Mdrlnce 2002de gerekletirilmi ve bu almada madde kullanm

Acil Eylem Plannda madde bamll tedavi merkezlerinin ve laboratuvarlarn

Trkiyede uyuturucu ile mcadele amacyla oluturulan ynetmeliklerin ok

Uyuturucu ile mcadele kapsamnda hazrlanan Acil Eylem Plannn

Politikann uygulanmas kapsamnda, profesyonel kampanyalar dzenlenmi, medya

Salk Bakanl toplum sal merkezlerinde uyuturucu ile mcadele kapsamnda

Madde bamllarnn tedavisini slenen AMATEMler ile ilgili eitli sorunlar,

Analizde, politikann yasal metinlerinde belirtildii ekilde uygulanmas hedeflenen