1

Polinomi jedne promenljive

Neka je K polje. Izraz

n
P (x) = a0 + a1 x + + an xn = ak xk , x K,
k=0

naziva se algebarski polinom po x nad poljem K. Elementi ak K su koeficijenti

polinoma P (x). Ako je an = 0, za polinom P (x) kazemo da je stepena n i to
oznacavamo sa dgP (x) = n. Koeficijent an = 0 je vodeci ili najstariji koeficijent
polinoma P (x). Ako je an = 1, polinom P (x) se naziva monicni polinom.
Skup svih polinoma ne viseg stepena od n po promenljivoj x oznacavamo sa
Pn [x].
Teorema 1. Za svaki polinom P (x) i svaki nenula-polinom Q(x) postoje jedin-
stveni polinomi S(x) i R(x) takvi da vazi jednakost

P (x) = S(x)Q(x) + R(x),

pri cemu je R(x) nula-polinom ili dgR(x) < dgQ(x). Polinom S(x) se naziva
kolicnik, a polinom R(x) ostatak pri deljenju polinoma P (x) polinomom Q(x).

U slucaju da vazi P (x) = S(x)Q(x), kazemo da polinom Q(x) deli polinom P (x)
i pisemo Q(x)|P (x).
Teorema 2. (Bezuov stav) Ostatak pri deljenju polinoma P (x) sa xa jednak
je P (a).
Za element a K kazemo da je nula polinoma P (x) ako je P (a) = 0. U tom
slucaju, na osnovu Bezuovog stava, imamo

P (x) = S(x)(x a),

tj. P (x) je deljiv polinomom x a.

Neka je, nadalje, K = R ili K = C.
Polinom
P (x) = an xn + an1 xn1 + + a1 x + a0
sa kompleksnim koeficijentima a0 , a1 , . . . , an i an = 0 ima n kompleksnih nula
x1 , x2 , . . . , xn i vazi

P (x) = an (x x1 )(x x2 ) (x xn ).
2

Broj a je nula reda (visestrukosti) k, k N, polinoma P (x) ako i samo ako je

(x a)k |P (x) i (x a)k+1 - P (x). Nule visestrukosti 1 nazivaju se proste nule.
Teorema 3. (Vietove formule) Neka je P (x) polinom sa kompleksnim koefi-
cijentima stepena n

P (x) = an xn + an1 xn1 + + a1 x + a0 (an = 0)

i x1 , x2 ,. . . ,xn nule polinoma P (x). Tada vazi

an1
x1 + x2 + + xn = ,
an
an2
x1 x2 + x1 x3 + + xn1 xn = ,
an
an3
x1 x2 x3 + x1 x2 x4 + + xn2 xn1 xn = ,
an
..
.
a0
x1 x2 xn = (1)n .
an

Ako su koeficijenti polinoma P (x) realni brojevi, takav polinom zovemo realni
polinom.
Teorema 4. Ako je zi kompleksna nula reda ki realnog polinoma P (x), tada je
i zi takode njegova kompleksna nula istog reda.
Teorema 5. (Teorema o racionalnim nulama) Neka je P (x) realni polinom
sa celobrojnim koeficijentima

P (x) = an xn + an1 xn1 + + a1 x + a0 (ak Z, a0 an = 0).

Ako je p/q, p, q Z, N ZD(p, q) = 1, nula polinoma P (x), tada p|a0 i q|an .

Realan ili kompleksan polinom

P (x) = an xn + an1 xn1 + + a1 x + a0 (an = 0)

je Hurvicov polinom ili H-polinom ako sve njegove nule xk (k = 1, . . . , n) imaju

osobinu Re xk < 0.
Teorema 6. Realni polinom

P (x) = an xn + an1 xn1 + + a1 x + a0 (a0 > 0)

je H-polinom ako i samo ako je

 3
 
 a1 a0 0 0 0 

 a3 a2 a1 a0 0 

n  a5 a4 a3 a2 0  > 0,
Dk = 
 .. 
 . 
 
 a2k1 a2k2 a2k3 a2k4 ak 
za k = 1, 2, . . . , n, gde je aj = 0 za j > n.

Zadaci

1. Odrediti a, b R tako da polinom P (x) = 6x4 7x3 + ax2 + 3x + 2 bude deljiv

sa Q(x) = x2 x + b.

Resenje: Deljenjem polinoma P (x) sa Q(x) dobijamo kolicnik S(x) = 6x2

x + (a 6b 1) i ostatak R(x) = (a 5b + 2)x + 2 b(a 6b 1). Da bi polinom
P (x) bio deljiv sa Q(x) potrebno je da R(x) bude nula-polinom, odakle dobijamo
sistem jednacina
a 5b + 2 = 0,
2 b(a 6b 1) = 0.
Resenja datog sistema jednacina su (a, b) {(12, 2), (7, 1)}.

2. Odrediti a, b R tako da je polinom P (x) = x3 + ax2 + bx 15 deljiv sa

(x + 2)(x 3), a zatim razviti P (x) po stepenima binoma (x 2).

Resenje: Da bi polinom P (x) bio deljiv sa (x + 2)(x 3) treba da vazi P (2) =

P (3) = 0. Iz ovih uslova dobijamo sistem linearnih jednacina
4a 2b = 23,
9a + 3b = 12,
odakle je a = 3/2 i b = 17/2. Da bismo razlozili polinom P (x) po stepenima
x 2, formiramo Hornerovu semu:
2 1 3/2 17/2 15
1 7/2 3/2 18
1 11/2 19/2
1 15/2
1
4

Sada je
3 17 15 19
x3 + x2 x 15 = 1(x 2)3 + (x 2)2 + (x 2) 18.
2 2 2 2

3. Odrediti ostatke pri deljenju polinoma

P (x) = x2009 3x2008 + x1009 3x1008 + x + 3

polinomima
x + 1, x 3 i (x + 1)(x 3).

Resenje: Ostatak pri deljenju polinoma P (x) sa x + 1 prema Bezuovom stavu

jednak je P (1) = 6.
Ostatak pri deljenju polinoma P (x) sa x 3 jednak je P (3) = 6.
Neka je S(x) kolicnik pri deljenju polinoma P (x) sa (x+1)(x3), a R(x) = ax+b
ostatak. Tada je

x2009 3x2008 + x1009 3x1008 + x + 3 = (x + 1)(x 3)S(x) + ax + b.

Ako u ovoj jednacini stavimo da je x = 1, a zatim x = 3 dobicemo sistem

jednacina
a + b = 6,
3a + b = 6,
cije je resenje a = 3, b = 3. Stoga je ostatak pri deljenju polinoma P (x) sa
(x + 1)(x 3) polinom R(x) = 3x 3.

4. Ako je ostatak deljenja polinoma P (x) stepena n 2 binomom x 3 jednak 4,

a ostatak deljenja binomom x 2 jednak 2, odrediti ostatak deljenja polinoma
P (x) polinomom (x 2)(x 3).

Resenje: Neka je ostatak pri deljenju polinoma P (x) sa (x 2)(x 3) polinom

R(x) = ax + b. Tada je

P (x) = (x 2)(x 3)S(x) + ax + b,

gde je S(x) polinom stepena n 2. Prema Bezuovom stavu je P (3) = 4 i P (2) = 2.

Kako je P (3) = 3a + b, a P (2) = 2a + b, dobijamo sistem linearnih jednacina cije
je resenje a = 2, b = 2. Dakle, trazeni ostatak je R(x) = 2x 2.
 5

5. Polinom P (x) pri deljenju sa x i daje ostatak 1, a pri deljenju sa x 2 daje

ostatak 5. Odrediti ostatak pri deljenju polinoma P (x) sa (x2 + 1)(x 2).

Resenje: Prema Bezuovom stavu je P (i) = 1 i P (2) = 5. Ako je ostatak pri

deljenju polinoma P (x) sa (x2 + 1)(x 2) polinom R(x) = ax2 + bx + c, tada je

P (x) = (x2 + 1)(x 2)S(x) + ax2 + bx + c.

Kako je P (i) = a + bi + c i P (2) = 4a + 2b + c, dobijamo sistem linearnih

jednacina cije je resenje a = 6/5, b = 0, c = 1/5, pa je trazeni ostatak R(x) =
6/5x2 1/5.

6. Odrediti koeficijente a, b, c, d R tako da polinom

P (x) = ax3 + bx2 + cx + d

pri deljenju sa x 1 daje ostatak 10, pri deljenju sa x + 1 ostatak 4, pri deljenju
sa x + 2 ostatak 8, a pri deljenju sa x daje ostatak 2.

Resenje: Na osnovu Bezuovog stava je: P (1) = 10, P (1) = 4, P (2) = 8 i

P (0) = 2, pa dobijamo sledeci sistem linearnih jednacina

a + b + c + d = 10,
a + b c + d = 4,
8a + 4b 2c + d = 8,
d = 2.

Resavanjem datog sistema linearnih jednacina, na primer Gausovim metodom elim-

inacije, dobijamo a = 4, b = 5, c = 1 i d = 2, pa je P (x) = 4x3 + 5x2 x + 2.

7. Odrediti koeficijente a, b, c R, tako da polinom

P (x) = x3 + ax2 + bx + c

bude deljiv sa x + i, a pri deljenju sa x + 2 daje ostatak 10. Predstaviti polinom

P (x) u faktorisanom obliku.

Resenje: Kako binom x + i deli P (x), to je x = i nula polinom P, tj.

6

P (i) = 0 (i)3 + a(i)2 + b(i) + c = 0

i a ib + c = 0
{
a = c,
c a + i(1 b) = 0 (0.1)
b = 1.

S obzirom da je ostatak pri deljenju P (x) sa x+2 jednak 10, na osnovu Bezuovog
stava to je
P (2) = 10 8 + 4a 2b + c = 10.
Zamenom (0.1) u poslednju jednakost dobijamo vrednosti koeficijenata

a = c = 4.

Polinom P tada glasi

P (x) = x3 + 4x2 + x + 4 = x2 (x + 4) + x + 4 = (x2 + 1)(x + 4)

i u faktorisanom obliku.

8. Odrediti polinom P (x) = x3 + ax2 + bx + c (a, b, c R) koji ima nulu x = i 2,
a pri deljenju sa (x 2) daje ostatak 6.

Resenje: Kako je P (x) realni
polinom, on ima i konjugovanu nulu i 2, pa je,
dakle, deljiv faktorom (x i 2)(x + i 2) = x2 + 2. Deljenjem polinoma P (x) sa
x2 + 2 dobijamo kolicnik S(x) = x + a i ostatak R(x) = (b 2)x + c 2a. Iz uslova
da je R(x) nula-polinom sledi b = 2 i c = 2a. Dalje, prema Bezuovom stavu imamo
P (2) = 6, tj. a = 3. Dakle, trazeni polinom je P (x) = x3 3x2 + 2x 6.

9. Naci ostale nule polinoma P (x) = x3 + a2 x + 10a3 (a R) ako se zna da je

jedna nula a(1 + 2i), a da se pri deljenju polinoma P (x) sa (x a) dobija ostatak
12.

Resenje: Druga nula polinoma P (x) je x2 = x1 = a(1 2i), pa je polinom P (x)

deljiv sa (x a(1 + 2i))(x a(1 2i)) = x2 2ax + 5a2 . Kako je

(x3 + a2 x + 10a3 ) : (x2 2ax + 5a2 ) = x + 2a,

to je treca nula datog polinoma x3 = 2a. Dalje, na osnovu uslova zadatka je

P (a) = 12, tj. 12a3 = 12, odakle je a = 1. Dakle, nule polinoma P (x) su:
x1 = 1 2i, x2 = 1 + 2i i x3 = 2.
 7

10. Odrediti a, b R tako da polinom

P (x) = 4x4 20x3 + ax2 + bx 15

ima jednu nulu x1 = 2 i, a zatim odrediti sve nule polinoma P (x).

Resenje: Buduci da je P (x) realni polinom, njegova druga nula je x2 = 2 + i.

Dakle, polinom P (x) je deljiv sa (x (2 i))(x (2 + i)) = x2 4x + 5. Kako je

P (x) = (x2 4x + 5)(4x2 4x + a 36) + (4a + b 124)x 5a + 165,

to je (4a + b 124)x 5a + 165 nula-polinom, pa je

4a + b 124 = 0, 5a + 165 = 0.

Dakle, a = 33, b = 8. Druge dve nule polinoma P (x) su resenja kvadratne

jednacine
4x2 4x 3 = 0,
pa dobijamo
1 3
x3 = , x4 = .
2 2

11. Dat je polinom P (x) = 3x4 + px3 + qx2 + 4x 2 (p, q R). Odrediti p i q
tako da je x1 = 1 + i jedna nula polinoma P (x), a zatim odrediti ostale nule
polinoma P (x).

Resenje: Druga nula polinoma P (x) je x2 = 1 i, pa je polinom P (x) deljiv

sa (x (1 + i))(x (1 i)) = x2 2x + 2. Kako je

P (x) = (x2 2x + 2)(3x2 + (p + 6)x + (2p + q + 6)) + (2p + 2q + 4)x 4p 2q 14,

to je
2p + 2q + 4 = 0, 4p 2q 14 = 0,
odakle je p = 5 i q = 3. Druge dve nule polinoma P (x) su resenja kvadratne
jednacine
3x2 + x 1 = 0,
te je
1( ) 1( )
x3 = 1 13 , x4 = 1 + 13 .
6 6
8

12. Dat je polinom

P (x) = 8x4 + 12x3 + 10x2 + 27x 18.
Ako je jedna nula polinoma P (x) oblika x1 = ai (a R), naci sve nule polinoma
P (x).

Resenje: Druga nula polinoma P (x) je x2 = ai, pa je polinom P (x) deljiv

polinomom (x ai)(x + ai) = x2 + a2 . Kako je
P (x) = (8x2 + 12x + 10 8a2 )(x2 + a2 ) + (27 12a2 )x (10 8a2 )a2 18,
to je a2 = 9/4, pa je a = 3/2. Druge dve nule polinoma P (x) su nule kvadratne
jednacine
8x2 + 12x 8 = 0.
Dakle, nule polinoma P (x) su:
3 3 1
x1 = i, x2 = i, x3 = 2, x4 = .
2 2 2

13. Odrediti a R tako da je proizvod dve nule polinoma

P (x) = x3 + ax2 11x + 5
jednak 1, a zatim predstaviti P (x) u faktorisanom obliku.

Resenje: Neka su x1 , x2 i x3 nule polinoma P (x). Vietove formule za dati

polinom glase:
x1 + x2 + x3 = a,
x1 x2 + x1 x3 + x2 x3 = 11,
x1 x2 x3 = 5.
Ako je x1 x2 = 1, to iz trece jednacine sledi x3 = 5, pa je x1 + x2 = a 5.
Kako je x1 x2 + (x1 + x2 )x3 = 11, to je 1 + 5(a 5) = 11, odakle je a = 3.
Resavanjem sistema jednacina
x1 + x2 = 2,
x1 x2 = 1,
dobijamo
x1 = 1 2, x2 = 1 + 2.
Sada je
P (x) = (x + 1 + 2)(x + 1 2)(x 5).
 9

14. Odrediti koeficijente a, b, c, d R polinoma

P (x) = x4 + ax3 + bx2 + cx + d

ako se zna da je zbir njegovih nula jednak 2, proizvod jednak 1 i da polinom

P (x) pri deljenju sa x 2 daje ostatak 5, a sa x + 1 ostatak 8. Predstaviti
polinom P (x) u faktorisanom obliku.

Resenje: Oznacimo sa x1 , x2 , x3 i x4 nule polinoma P (x). Na osnovu uslova

zadatka i Vietovih formula imamo

x1 + x2 + x3 + x4 = a = 2, x1 x2 x3 x4 = d = 1,

pa je a = 2 i d = 1. Dalje, na osnovu Bezuovog stava je P (2) = 5 i P (1) = 8,

tj.
16 + 8a + 4b + 2c + d = 5, 1 a + b c + d = 8.
Koristeci nadene koeficijente a i d, resavanjem prethodnog sistema jednacina do-
bijamo b = 2 i c = 2, pa je P (x) = x4 2x3 + 2x2 2x + 1. Na osnovu teoreme
o racionalnim nulama, jedine potencijalne racionalne nule polinoma P (x) su 1.
Proverom vidimo da je P (1) = 0. Da bismo utvrdili da li je broj 1 dvostruka nula
polinoma P (x), iskoristicemo Hornerovu semu:

1 1 2 2 2 1
1 1 1 1 0
1 01 0

Sada je
P (x) = (x 1)2 (x2 + 1) = (x 1)2 (x + i)(x i).

15. Odrediti polinom P (x) cetvrtog stepena sa realnim koeficijentima koji ima
dvostruku realnu nulu 2, kompleksnu nulu 1 2i i za koji vazi P (3) = 20.

Resenje: Iz uslova zadatka je x1 = 2, x2 = 2, x3 = 1 2i, x4 = 1 + 2i, pa je

P (x) = a(x + 2)2 (x 1 + 2i)(x 1 2i) = a(x4 + 2x3 + x2 + 12x + 20).

Kako je P (3) = 20a = 20, to je a = 1, pa je trazeni polinom P (x) = x4 + 2x3 +

x2 + 12x + 20.
10

16. Odrediti polinom

P (x) = x3 + ax2 + bx + c,
cije su nule 2x1 , 2x2 i 2x3 ako se zna da su x1 , x2 i x3 nule polinoma

Q(x) = x3 2x + 2013.

Resenje: Vietove formule za polinom Q(x) su

x1 + x2 + x3 = 0,
x1 x2 + x1 x3 + x2 x3 = 2,
x1 x2 x3 = 2013,

a za polinom P (x)
2x1 + 2x2 + 2x3 = a,
2x1 2x2 + 2x1 2x3 + 2x2 2x3 = b,
2x1 2x2 2x3 = c.
Jednostavno se dobija a = 0, b = 8, c = 16104, pa je P (x) = x3 8x + 16104.

17. Odrediti R tako da za nule x1 i x2 polinoma P (x) = x3 x2 + x + 6 vazi

x1 x2 = 2. Naci sve nule polinoma P (x).

Resenje: Iz Vietovih formula za polinom P (x) imamo

x1 + x2 + x3 = 1,
x1 x2 + x1 x3 + x2 x3 = ,
x1 x2 x3 = 6.

Iz uslova x1 x2 = 2 i trece jednacine

sledi x3= 3. Sada iz prve jednacine dobijamo
x1 + x2 = 4, pa je x1 = 2 2, x2 = 2 + 2. Konacno je

= x1 x2 + (x1 + x2 )x3 = 2 + 4(3) = 10.

18. Odrediti koeficijente a, b R, a > 0, polinoma

P (x) = x4 + ax3 + bx2 + a2 x 6

ako je zbir dve nule tog polinoma 3, a proizvod druge dve 3.

 11

Resenje: Neka je x1 + x2 = 3 i x3 x4 = 3. Za dati polinom Vietove formule

glase:

x1 + x2 + x3 + x4 = a, (0.2)
x1 x2 + x1 x3 + x1 x4 + x2 x3 + x2 x4 + x3 x4 = b, (0.3)
x1 x2 x3 + x1 x2 x4 + x1 x3 x4 + x2 x3 x4 = a , 2
(0.4)
x1 x2 x3 x4 = 6. (0.5)

Iz datih uslova, (4) i (1) sledi:

x1 x2 = 2, x3 + x4 = a 3.

Iz (3) imamo redom:

x1 x2 x3 + x1 x2 x4 + x1 x3 x4 + x2 x3 x4 = a2 ,
x1 x2 (x3 + x4 ) + x3 x4 (x1 + x2 ) = a2 ,
2(a 3) 3 3 = a2 ,
a2 2a 15 = 0.

Resenja ove kvadratne jednacine su a1 = 3 i a2 = 5, pa je, s obzirom na uslov

zadatka, a = 5. Sada je x3 + x4 = 8, pa iz (2) imamo redom:

x1 x2 + x1 (x3 + x4 ) + x2 (x3 + x4 ) + x3 x4 = b,
2 + (x1 + x2 )(x3 + x4 ) 3 = b,
3 (8) 1 = b,

tj. b = 25.

19. Odrediti polinom P (x) = x3 + ax2 + bx + c cije su nule x1 + x2 , x1 + x3 , x2 + x3 ,

gde su x1 , x2 i x3 nule polinoma Q(x) = x3 2x2 3.

Resenje: Vietove formule za polinom Q(x) su

x1 + x2 + x3 = 2,
x1 x2 + x1 x3 + x2 x3 = 0,
x1 x2 x3 = 3,

a za polinom P (x)
12

(x1 + x2 ) + (x1 + x3 ) + (x2 + x3 ) = a,

(x1 + x2 )(x1 + x3 ) + (x1 + x2 )(x2 + x3 ) + (x1 + x3 )(x2 + x3 ) = b,
(x1 + x2 )(x1 + x3 )(x2 + x3 ) = c.

Imamo
a = 2(x1 + x2 + x3 ) = 4.
Dalje je

b = (x1 + x2 )(x1 + x3 ) + (x1 + x2 )(x2 + x3 ) + (x1 + x3 )(x2 + x3 )

= (2 x3 )(2 x2 ) + (2 x3 )(2 x1 ) + (2 x2 )(2 x1 )
= 12 4(x1 + x2 + x3 ) + x1 x2 + x1 x3 + x2 x3 = 12 4 2 = 4.

Konacno je

c = (x1 + x2 )(x1 + x3 )(x2 + x3 ) = (2 x3 )(2 x2 )(2 x1 )

= 8 + 4(x1 + x2 + x3 ) 2(x1 x2 + x1 x3 + x2 x3 ) + x1 x2 x3 = 3.

20. Neka su x1 , x2 , x3 nule polinoma P (x) = x3 2x + 2013. Ako su x21 , x22 , x23
nule polinoma Q(x) = x3 + ax2 + bx + c, odrediti koeficijente a, b, c R.

Resenje: Vietove formule za polinom P (x) su

x1 + x2 + x3 = 0,
x1 x2 + x1 x3 + x2 x3 = 2,
x1 x2 x3 = 2013,

a za polinom Q(x)
x21 + x22 + x23 = a,
x21 x22 + x21 x23 + x22 x23 = b,
x21 x22 x23 = c.
Ako kvadriramo prvu jednacinu od prve tri jednacine, dobijamo

x21 + x22 + x23 + 2(x1 x2 + x1 x3 + x2 x3 ) = 0,

odakle je
a 4 = 0,
pa je a = 4. Ako kvadriramo drugu jednacinu od prve tri, imamo
 13

x21 x22 + x21 x23 + x22 x23 + 2(x21 x2 x3 + x1 x22 x3 + x1 x2 x23 ) = 4,

tj.
x21 x22 + x21 x23 + x22 x23 + 2x1 x2 x3 (x1 + x2 + x3 ) = 4,
odnosno
b + 2 0 = 4,
pa je b = 4. Konacno, ako kvadriramo trecu od prve tri jednacine, dobijamo

x21 x22 x23 = 20132 ,

pa je c = 20132 .

21. Neka su , i nule polinoma P (x) = x3 + 2x2 3x 4. Odrediti polinom

Q(x) = x3 + ax2 + bx + c cije su nule + 1, + 1 i + 1.

Resenje: Vietove formule za polinom P (x) su

+ + = 2,
+ + = 3,
= 4,

a za polinom Q(x)

( + 1) + ( + 1) + ( + 1) = a,
( + 1)( + 1) + ( + 1)( + 1) + ( + 1)( + 1) = b,
( + 1)( + 1)( + 1) = c.

Sada je
a = ( + + ) 3 = 1.
Dalje je
b = + + + 2( + + ) + 3 = 4.
Konacno je

c = ( + + + + + + + 1) = 0,

pa je Q(x) = x3 x2 4x.
14

1 1 1
22. Odrediti polinom P (x) = x3 + ax2 + bx + c cije su nule , i ako su ,

i nule polinoma Q(x) = x3 4x2 + 6x 9.

Resenje: Vietove formule za polinom Q(x) su

+ + = 4,
+ + = 6,
= 9,

a za polinom P (x)
1 1 1
+ + = a,

11 11 11
+ + = b,

111
= c.

Sada je
+ + 2
a= = ,
3
++ 4
b= = ,
9
1 1
c= = .
9
Trazeni polinom je P (x) = x3 2/3x2 + 4/9x 1/9.

23. Odrediti realni parametar tako da je jedan koren jednacine x3 7x + = 0

dva puta veci od drugog.

Resenje: Neka je x1 = 2x2 . Kako je

x1 + x2 + x3 = 0, x1 x2 + x1 x3 + x2 x3 = 7, x1 x2 x3 = ,

to je x3 = 3x2 , pa iz druge jednacine dobijamo x22 = 1. Za x2 = 1 je = 6, a za

x2 = 1 je = 6.

24. Odrediti vrednost realnog parametra u jednacini 2x3 x2 7x + = 0 ako

je zbir dva korena ove jednacine jednak 1.
 15

Resenje: Za datu jednacinu Vietove formule glase:

1
x1 + x2 + x3 = ,
2
7
x1 x2 + x1 x3 + x2 x3 = ,
2

x1 x2 x3 = .
2
Ako je x1 + x2 = 1, tada je x3 = 1/2, pa zamenom u drugoj jednacini sistema
dobijamo
1 7
x1 x2 (x1 + x2 ) = .
2 2
Iz ove jednacine je x1 x2 = 3. Tada je x1 x2 x3 = 3/2, pa iz trece jednacine sledi
da je = 3.

25. Odrediti sve vrednosti parametra a R za koje nule x1 , x2 i x3 polinoma

P (x) = x3 6x2 + a zadovoljavaju relaciju

(x1 3)3 + (x2 3)3 + (x3 3)3 = 0.

Resenje: Iz Vietovih formula za polinom P (x) imamo

x1 + x2 + x3 = 6, x1 x2 + x1 x3 + x2 x3 = 0, x1 x2 x3 = a.

Kako su xi , i = 1, 2, 3, nule polinoma P (x), to je

x3i 6x2i + a = 0, i = 1, 2, 3.

Razvijanjem datog izraza dobijamo

x31 9x21 + 27x1 27 + x32 9x22 + 27x2 27 + x33 9x23 + 27x3 27 = 0.

Sada je
3a 3(x21 + x22 + x23 ) + 27(x1 + x2 + x3 ) 3 27 = 0,
pa je
a = 27 (x21 + x22 + x23 ).
Kako je

36 = (x1 + x2 + x3 )2 = x21 + x22 + x23 + 2(x1 x2 + x1 x3 + x2 x3 ) = x21 + x22 + x23 ,

to je a = 9.
16

26. Odrediti sve nule polinoma P (x) i njihovu visestrukost ako je

 
1 1 1 1 
 
 1 x x2 x 3 
P (x) =  .

1 x x x 
 1 x x3 x 2 

Resenje: Ako od druge, trece i cetvrte vrste oduzmemo prvu vrstu i dobijenu
determinantu razvijemo po prvoj koloni, imamo redom
 
1 1 1 1   
 x 1 x2 1 x3 1 
0 x 1 x 1 x 1 
2 3 
P (x) =   = x 1 x 1 x 1 .
  
 0 x 1 x 1 x 1   x 1 x3 1 x2 1 
 0 x 1 x3 1 x2 1 

Dalje, ako iz svake vrste faktorisemo cinilac x 1 i od druge i trece kolone

oduzmemo prvu kolonu, dobijamo
   
1 x+1 x2 + x + 1  1 x x2 + x 
 
P (x) = (x 1)3  1 1 1  = (x 1)3  1
  0 0  .
 1 x2 + x + 1 x+1   2
1 x +x x 

Ako u poslednjoj determinanti faktorisemo x iz druge i trece kolone i razvijemo je

po drugoj vrsti, sledi
 
1 1 x + 1  

3
 
3 1 x + 1 
P (x) = x (x 1)  1 0
2 
0  = x (x 1) 
2
.
1 x + 1 1  x+1 1 

Konacno je

P (x) = x2 (x 1)3 (1 (x + 1)2 ) = x2 (x 1)3 (x2 2x) = x3 (x 1)3 (x + 2).

Nula polinoma x = 0 je visestrukosti 3, nula polinoma x = 1 je visestrukosti 3, a

x = 2 je prosta nula.

27. Resiti jednacinu D(x) = 0 ako je

x x x x
x 2 2 2
D(x) = .
x 2 x x
x 2 x 3
 17

Resenje: Determinanta D(x) je polinom cetvrtog stepena po promenljivoj x.

Resenja jednacine D(x) = 0 predstavljaju nule polinoma D(x). Za odredivanje nula
polinoma D(x) pogodan je faktorisani oblik. Za njegovo odredivanje koristicemo
elementarne transformacije nad vrstama i kolonama determinante D(x), posebno
izvlacenje zajednickih cinilaca iz determinante. U prvom koraku oduzmemo prvu
vrstu od ostalih, a zatim izvucemo zajednicke cinioce iz prve, druge i trece vrste,
pa dobijamo
x x x x x x x x
x 2 2 2 0 2x 2x 2x
D(x) = =
x 2 x x 0 2x 0 0
x 2 x 3 0 2x 0 3x
1 1 1 1
0 1 1 1
= x(2 x)2 .
0 1 0 0
0 2x 0 3x
Dalje, razvijemo determinantu po trecoj vrsti i izracunamo vrednost gornje trougaone
determinante na osnovu vrednosti dijagonalnih elemenata

1 1 1
D(x) = x(2 x)2 0 1 1 = x(2 x)2 (3 x) = x(2 x)2 (x 3).
0 0 3x

Resenja jednacine D(x) = 0 su

x1 = 0, x2 = 2, x3 = 3.

28. Odrediti sve nule polinoma

P (x) = x4 + 2x3 + 5x2 + 8x + 4

i njihovu visestrukost.

Resenje: Primenicemo teoremu o racionalnim nulama. Ako je p/q racionalna

nula polinoma P (x), onda p|4 i q|1. Dakle, p {1, 2, 4}, q {1} i

p/q {1, 2, 4}.

Sada ostaje da proverimo da li je neki od ovih racionalnih brojeva nula polinoma

P (x). Kako je P (1) = 0, pomocu Hornerove seme cemo proveriti da li je mozda
broj 1 dvostruka nula polinoma P (x). Imamo
18

1 1 2 5 8 4
11440
1040

Iz seme dobijamo
P (x) = (x + 1)2 (x2 + 4).
Proste nule polinoma P (x) su 2i i 2i, dok je 1 dvostruka nula.

29. U skupu C odrediti sve nule polinoma

P (x) = 2x4 7x3 + 7x2 14x + 6.

Napisati faktorisani oblik polinoma P (x).

Resenje: Ako je p/q racionalna nula polinoma P (x), onda p|6 i q|2. Dakle,
p {1, 2, 3, 6}, q {1, 2} i
{ 1 3}
p/q 1, 2, 3, 6, , .
2 2
Treba da proverimo da li je neki od ovih racionalnih brojeva nula polinoma P (x).
Kako je P (3) = P (1/2) = 0, na osnovu Hornerove seme imamo

3 2 7 7 14 6
1/2 2 1 4 2 0
2 04 0

Iz seme dobijamo da su druge dve nule polinoma P (x) nule kvadratne jednacine

2x2 + 4 = 0,

pa je x3 = i 2, x4 = i 2. Faktorisani oblik polinoma P (x) je
( )
1
P (x) = 2 x (x 3)(x + i 2)(x i 2).
2

30. Za koje vrednosti realnog parametra a je polinom

P (x) = x4 + x3 + ax2 + x + 1

Hurvicov?
 19

Resenje: Iz uslova
   
 a1 a0   1 1 
D14 = |a1 | = 1 > 0, D24 =   =   = a 1 > 0,
a3 a2   1 a 
   
 a1 a0 0   1 1 0 
   
D34 =  a3 a2 a1  =  1 a 1  = a 2 > 0,
 0 a4 a3   0 1 1 
 
 a1 a0 0 0 
 
 a3 a2 a1 a0 
4
D4 =   = D34 = a 2 > 0,
0 a a a 
 4 3 2 
 0 0 0 a4 

dobijamo a (2, +).

31. Za koje vrednosti realnih parametara a i b je polinom

P (x) = x4 + 2x3 + ax2 + x + b

H-polinom?

Resenje: Neka je b > 0. Da bi polinom P (x) bio H-polinom, treba da vazi

   
 a1 a0   1 b 
D1 = |a1 | = 1 > 0, D2 = 
4 4   =   = a 2b > 0,
a3 a2   2 a 
   
 a1 a0 0   1 b 0 
   
D34 =  a3 a2 a1  =  2 a 1  = 2a 4b 1 > 0,
 0 a4 a3   0 1 2 
 
 a1 a0 0 0 
 
 a3 a2 a1 a0 
D4 = 
4  = D34 = 2a 4b 1 > 0.

 0 a 4 a3 a 2 
 0 0 0 a4 

Dobijamo sistem nejednacina

b > 0, a 2b > 0, 2a 4b 1 > 0,

odakle je b > 0 i a 2b > 1/2.