Grigory ^etroo

^ y o z Z a m b a k la r ilk e s in d e
 A k v a r y u m D n y a K la sik le ri

eviri

S e v il nan S n m e z

Editr

Erdal ak colu

G rafik T asarm

Z e y n e p G le

B asm Yeri
Eflatun M a tb a a s - 0 2 1 2 2 7 8 2 8 03

stanbul

7. Bask: 2 0 1 0

T.C. Kltr v e T urizm B ak an l S ertifik a N u m aras: 1 0 8 5 1

GENEL DA ITIM ; BRLEK B A S IM Paz. San. Tie. Ltd. ti.

Yeilce M an. A ytekin Sok. Nu.: 46 Kathane / STANBUL
Tel.: (02 12 ) 27 9 56 26 (Pbx) Faks: (02 12 ) 27 8 66 14
w w w .birIe slk ba slm .co m .tr
 Grigory ^etroo

cBeyaz Zambaklar ilkesinde

M
 GRGORY PETROV

1 8 6 8 d e, Y a m b u rg da yoksu l bir ailenin o c u u olarak d n

ya ya ge ld i. ocukluundan itibaren, insanlarn d ah a g z e l bir
hayat yaam alar iin n e ya p a b ile cein in hayallerini kurdu. Din
ilim lere ilgisi n ed en iyle, p a p a z oldu. Halka va a zla r verd i. 1900
yllarna gelin d i in d e, artk nl bir p a p a zd . lk eseri d e ncil
Yaam n D e e rin d e d ir oldu. Bu eseri, in ce v e Japoncaya
evrildi. P etrov, bu ese riyle dnya ap n d a bir ne kavutu. A m a
bu denli ykselii, kilisenin nde ge len lerin i rah atsz etti.
1 9 0 7 d e papazlktan ayrld. E deb v e fels efi alm alara arlk
verdi. Konum alarn v e derslerini ihm al e tm e d e n her gn ya z
y a zd .
U zun sre Finlandiyad a kalan ya za r, B e ya z Zam baklar
lk esin d e adl eserin d e, kk v e geri kalm bir sm r lke
si olan Finlandiya nn ksa sre iin de, e itim v e kltr h am lesiy
le nasl kalkndn anlatr. Bu kitap, lkesini ilerletm ek arzunusu
tayan m illetlere, bu uurda nasl allacan, n eler yaplm as
gerektiin i g s te re n n em li bir eserdir.
G rigory P etrov, bu kararl v e cokulu hayatn ardndan 19
H aziran 1 9 2 5 te ted a vi iin gittii Pariste ld.

5
 te TARH VE DEEN NESL c*

Yllar n c e , M oskova D e v le t T iyatrosu nun duvarlarnda,

t e m e ld e n atya kadar byk atlaklarn m e y d a n a geldiin in
farkna varlm . Bu atlaklar, btn binann yklp iin d ek ilere v e
e v re s in e zarar v e r m e tehlikesini orta ya karm .
M h en d isler, bu atlaklar aratrm ak iin binann birka
yerin deki tem e li atklarnda, artk r m eye v e k m e y e y z
tutm u bu binann tem ellerin in ahaptan yapld n grm ler.
Bina yaplrken zem in sa la m olm a d iin, t e m e le kaln
tahta kazklar aklm v e kaln ta duvarlar d a bu kazklarn
zerin e rm ler.
Bu d a g s te riy o r ki, o zam anki anlaya g r e bu tem elin
y e te rin c e sa la m olduunu dnm ler. G erek ten d e tiyatro
binas, bu te m e lle re ram en uzun yllar dayan m . Fakat aradan
yllar g e tik e yeraltndaki kaln a hap direkler rdnden,
te m e ld e kaym a balam v e so n u olarak binann duvarlarnda
atlaklar m e yd a n a gelm i.
atlaklar g re n m h en disler, teh lik eye kar n e y a p m a k g e
rektiini d n m eye balam lar. Binay ykm ak yerin e, n c e
k elerd en balayarak tem e lleri am lar. ryen tahta kazk
larn yerin e, sa la m granit talar yerletirerek te m e li batan s o
na yen ilem iler. B y le c e D e v le t T iy a trosu nun eski binas,
sa la m te m e lle r zerin d e du rm aya balam . M h en d islerin bu
doru uygulam as sonu cu n da, tiyatro binas hl sa la m v e te h
likesiz bir durum dadr.
D evletlerin tarihi v e m illetlerin hayat da, M o s k o v a daki D e v
let Tiyatrosu binasna b en zer. D e v le t dzeninin eski tem elleri,

7
 Grigory cPefroo

m illetleri y n e tm e n in eski ekilleri, o zam anlar iin her ne kadar

yeterli g r lm se d e bu tem eller, bu eski y n etim tarzlar, artk
z a y f v e yetersizd ir.
nl bir a ta sz vardr: Yeni toplum lar, ken dileriyle birlikte
yen i arklar g e tirir. H er g e e n gn insan nesli d e iiyo r, y e n i
leniyor. H er nesil ken disiyle birlikte yen i kavramlar, arzu v e is
tek ler getiriyor.
Y eni n esillere artk eskim i, ge rek te n zam an g e m i y n e
tim tarzlar zorla u ygulanam az.
Yeni n esillere dah a yen i, daha akla uygun, dah a adaletli, d a
ha sa la m te m e lle re dayanan y n e tim tarzlarnn uygulam as
gerekir. Akl banda y n e tic ile re sahip lkelerde, artk bu iler
b y le yaplm yor^ Bu m e m lek e tle rd e, sarsnt v e ykntlara m e y
dan v e rm e d e n , halkn y n e tim i iin daha o k bilgi v e d nce
isteyen , dah a adaletli yollara bavuruluyor.
Kimi lk elerd eyse d e v le t adam lar, halkn y n e tim v e e iti
minin y a va y a va d zeltilm esi gerektiini anlam yor v e y a anla
m ak istem iyor.
D e v le t yapsnn duvarlar da zam an la ypranyor, te s in d e
b erisin d e atlaklar m e yd a n a g eliyo r. Fakat gittike derin leen v e
g e n i le y e n bu atlaklara n e m verilm iyor.
Bundan dolay, dtan salam v e gl gr n en d e v le t kuru
lularnn atlam asna, hatta yklm asna asla arm am ak gerek.
Eski ran ykld. Eski O sm an l D evleti, eski Avusturya m p a ra tor
luu ykld. K oca Rusya devrildi. Bismarklarn v e W ilhelm lerin
A lm a n y a s d a yklp gitti. Bir zam anlar, zalim bir hkmdarn
saraynn duvarlarnda a tele ya zlm kelim eler gr lm : M a
n e tek el fa re s !
Bu szc kleri hi kim se anlayam am . Kim senin iinden
kam ad bu s zleri Bilge Danyal, y le yoru m lam :
Bu a teten yazlar, korkun bir eyin olacan haber v eri
yo r. Artk eski d e v le t, ya a m a gcn kaybetm itir. D evlet

3
 cBeyaz Zambaklar ilkesinde
yklm aya m ahkm dur v e bundan kanlm as im k n szd r.
Eski R o m a im paratorlu u, Alba D kasfn n spanya saltanat,
XV. L o u inin Fransa hkmdarl, R om an oflarn Ru syas, H o -
henzollern lerin A lm a n y a s, Habsburglarn A vu stu ryas ayn kor
kun so n a urad. Tarih, onlar iin d e g e re k e n hkm verd i: M a
ne tekel faresi
Btn bunlar, cid d i bir ek ild e d n m eliyiz! B cek trtllar
gibi kendi n e m s iz v e kiisel ilerim izin, dertlerim izin amurlar
iin d e kvranm am alyz. Bunun yerin e, d ev letin tem ellerin in y e
niletirilm esini v e m illetin bundan son ra alaca eitim in ek ille
rini d n m eliyiz!
Tarih, baz m illetlerin, baz d evletlerin korkun sonlarn
ya zd gibi, d i e r baz d e v le t v e m illetlerin, g e li m e v e ile rle m e
lerini y a zm a k iin d e parlak sayfalar am aktadr.
Tarih, insan kitlelerini hayvan srs olm a k ta n ya da
alkan bir karnca yuvas (A m eis en v o lk e r) eklinden kararak,
uygun v e mutlu bir hayat oluturan m ilyon larca sanatkra ev ir
m enin yollarn, d e v le t yaam nn nasl g len d irilecein i, halkn
nasl e itile ce in i g s te re n bir bilim dir.

9
 no TOLSTOY VE CARLYL ca

M ille t e korkun krizler g e iren ya da ta m a m en perian olan

baz d e v le tle r oldu u gibi, hayatlarn g z e l bir ek ild e d zen e
koyan m illetler d e vardr. Bu her iki rn ek yaln z d e v le t adam lar,
m illetvekilleri, bakanlar iin n em li olm a yp m illetin her ferdini
d e yakndan ilgilendiren m e s e le le r olm aldr.
ster kafayla, i^ter kolla alanlar; btn erkekler, kadnlar,
ihtiyarlar, ge n le r, ehirliler, kyller, h ep bu konular d n m e
lidirler.
M illetlerin ykseli v e ge rilem esi, d evletlerin g v e zayfl;
ya ln z yn eticilerin in eh liyet v e iktidarndan y a d a d ira y etsiz
liin den ileri g e lm e z . Y n eticiler, iyi v e y a kt, kahram an v e y a
z a lim olsunlar, onlar kendi m illetlerinin birer aynasdr. Onlar,
mill ruhun birer kopyasdr. Onlar, halkn iinden dom u tu r. Bir
to p lu m naslsa, y n eticileri d e onlar gibidir. te bundan d o
laydr ki, te d e n beri: H er m illet layk oldu u y n e tim e v e y
n eticilere sahip olu r. denilm itir. M a a le s e f o k iyi anlalm ayan
bu g e r e i biraz daha aklam ak iin, esk iden beri tartlan fe l
sefi v e tarih bir konu zerin d e du rm am a izin verin iz. M e s e le
udur:
M illetin tarihini kim yaratr? D evletin v e btn insanln ha
yatndaki en byk olaylar, kim ler tarafndan yn etilir? Ayr ayr
fertler tarafndan m ? Yani tek bana baz byk adam lar, byk
ngiliz dnr Carlyl n d ed ii gibi, kahram anlar tarafndan
m ? Yoksa, btn m illet fertlerinin gayreti v e halk ruhunun g e ri
limi sa y e sin d e mi?

10
 cBeyaz rLambaUar -lkesinde
Cariyi, birinci kka taraftar o lm u v e bunu isp a t etm itir.
kinci kk ise, L ev T o ls to y savunm utur.
Cariyi, Kahram anlar v e Tarihte Kahram anlklar adl eserin
d e, kahram anlar m e zh eb in i (C u lte) v e kahram anlar kltrn
anlatyor. C ariyl'a g r e ; m illet, can sz bir kil tabakas gibidir. Eer
bir sanatnn elin e g e m e z s e , son su za kadar ek ilsiz v e h are
k etsiz kalr. Fakat Sezar, N a p o le o n , Byt P etro, Sokrat, Hz.
M u h a m m e d gibi bir sanat, bir byk a dam , bir kahram an, bir
p e y g a m b e r kp da bu kili elin e alacak olursa, o n a isted i i ek
li verebilir.
C e n g iz Han, A s y a nn step lerin d en m ilyon larca insan t o p
lad. in i, H in distan , ran , Eski Rusyay y n e tim i altna ald.
P e te r A m iyenski, Kuds' M slm anlarn elin den alm ak iin b
tn Katolik A vru p a y ayaklandrd. M artin Luther, re fo rm yapt.
N eron lar, Kaiiguialar eski R o m a y batrdlar. Bismarklarn v e H o -
henzollern lerin politikas, A lm a n ya y korkun sarsntlara att.
Ksaca: Carlyl n fikrine g re , m illetlerin v e h atta btn in
sanln tarihini yapanlar, m an en kuvvetli olanlar, z e k v e y e t e
nek sahibi bireylerdir. Yani, kahramanlardr. te R am sesier, R o -
mlsler, Th em lstokller, Lutherler, Bismarklar v e dierleri, h ep
l)i tr kiilerdir.
L ev T o ls to y ise tam am yla bunun tersini savunuyor v e diyor ki:
H ayat oluturan, olaylarn ynn belirleyen, bunlara ka-
.vkter v e rengini veren , tek bana ahslar, N a p o le o n la r d eil,
halkn k en disid ir.
D ier taraftan, T h o m a s Cariyi d e y le diyor: Halk, y e r d e
vatan v e yryen bir sam an gibidir. Byk adam lar, yani kahra-
m ailarsa g k te n den, sam an tututuran, halk canlandran v e
la<>kete g e tiren bir im ek gib id ir.
I.ev T o lsto y , baka bir rn ek vere re k d iyor ki:
"Dnn ki, d e n iz le rd e byk, p ek byk bir g e m i h areket
iliyor. H a rek et srasnda gem in in n n d e sular bir erit hlinde

11
 Grigory cPetroo

kayor. Bu su eridinin g e m iy i srklediini kim iddia edebjjir?

Aktr ki, bu su akmn vapurun kendisi ya p yor, kendi n n de
kovalyor. G, vapurun ken disindedir. Akan sularse bunun n e
ticesidir.
te b y le d iyor T o ls to y : Bir m illette h areket gc ortaya
kp yrynce, o m illet ken diliinden h arek ete ge liyo r. Kendi
hayatn, kendi isteklerini ifa d e e d e n bir kim seyi, kendi arasn
dan klavuz olarak s e iy o r .
S ava v e Bar" rom annn yazar olan L ev T o lstoy , e e r
T h o m a s Carlyl n kahraman -im ek- karlatrmasn kabul e t
m i olsayd, y le derdi:
Evet, byk ad a m bir kahramandr, bir im ektir. Fakat halk
ktlesi, ne kil tabakas, ne d e sam an yndr. O im ei m e y
dana g e tiren , m illetin kendisidir. N e za m a n bir bulut v e y a birok
bulut, elektrikle d o ym u hle gelirse; im ek kendiliinden orta
y a kar. Eer bulutta elektrik yo k sa hibir za m a n im ek m e y
dan a g e le m e z . Yalnz, bulut rutubetli bir buhar hlinde toplanr.
M illetler d e byled ir. Eer bir m illet, byklk v e kahramanlk
zellik lerin e sah ipse, on d a n im ekler d o a r; m illetin arasndan
kahram anlar kar. Eer halk, sou k v e rutubetli bir buhar y n
tsndan ib a retse hibir ku vvet on dan im ek k a ra m a z.
Bu iki teo ri, ilk bakta birbirlerine zt v e u ym az grnyor.
T o ls to y mu hakl, yo k sa Carly m i? Fakat Cariyi ile T o ls to y un
gr leri arasndaki bu ztlk, d gr n tedir. G erek te Cariyi
ile T o lsto y , birbirine kar deildir. Bunlar, birbirlerini tam am lar.
Cariyi hakldr. T o ls to y d a hakldr. Bunlar, parann iki yz gib i
dir. H er biri, bir g e r e in iki yarsndan biridir.
Kahraman, halk heyecanlandrr v e alevlendirir. Fakat onu
m illetin den ald a te v e h eyecan la yakar.
M e s e la bir m e rc e i e le alalm. M e r c e k y le yaplm tr ki,
belli bir alana dalm g n e klarn bir n oktada toplar. Binler
c e nn bir y e re toplan m asn dan parlak bir nokta m eyd a n a

n
 cBeyaz Zambaklar -lkesinde
gelir. Bu kuvvetli nokta, odu n, kt, sam an gibi eyleri yakar;
ta, cam v e dem iri str.
M illetin her byk adam d a bir m e r c e e b en zer. O , kendi
ah snda m illetin g lerini v e iyi niteliklerini top lar. Bununla m il
yo n larca insann ruhunu tututurur. Fakat hava bulutlu olur, g
nein klarndan yoksu n kalrsa, o za m a n , hibir m e rc e k kar ta
n eciini eritm eye , su dam lacn bile stm aya g y e tir e m e z .
svire peyniri, yaln z y ksek dalarda otlayan ineklerin s
t nden e ld e edilir. eitli za m a n la rd a v e m ille tlerd e y e ti e n
adam lar d a byled ir. O nlar, ie k a m a y a balayan bir m illetin
g z e l kokulardr.
N a p o le o n , b a rsever in d e d eil, Fransa d a yetim itir.
ngiltere, D arw in i yetitirm i, o da, W a r of L ife den ilen
Yaam K avgas kuramn o rta ya atm tr. Rusya ise kar k oy
m akla havarisi olan T o ls t o y u yetitirm itir. Bunun aksi g r l
m em itir.
te, her zam an v e her y e r d e bu i byled ir. A lm a n y a y I.
Dnya S ava na sokan, kinci W ilh elm deildir. Fakat A lm a n
larn sava v e zo rb a ruhu, Bismarklarda bir ifa d e arac bul
mutur. Eski R o m a 'y i N erop la r, Karakalalar v e K o m o d la r yk-
m am tr. H er e y d e ihtiras sahibi olan spanya, L o y o la y, A l
m anya, Krupp u yetitirm itir.
H er m illet, y n e tim m akinesinin bana y a g l ya da
n e m s iz adam lar geirir. Bunlardan birinin i bana g e lm e s i,
m illetin m a n evi d ze y in e v e durum una baldr.
M ille te top lan m iyi bir e y var m, y o k mu, vey a h u t t o p
lanyor m u? M illetin akl, m illetin istei, m illetin vicd an o lgu n
layor m u v e y a ryor, zeh irlen iyo r mu? A a v e hatta sefil bir
hayat iin d e y o k o lu p g id iy o r m u?
Burada, her birim izin hayatnn karakteri v e alm a ta rzm z
s z konusu oluyor. Biz, kendi m e m le k e tim iz d e ne ya p y o ru z?
M illetim izin kaderinde nasl bir rol oyn u yoru z?
 -1 ^ 5

Grigory tyekoo

G ney d en izlerin d e, b e on m ercan adas vardr. M ercanlar,

b asbaya kirelem i ynlardr.
Kk polipler, kendi vcutlarndan birtakm salglar karr
lar ki, bunlarn farkna varlm az. Fakat bu salglarn birikm esi
sonu cu , birok adack m e y d a n a gelir. H atta bu adalarda insan
lar bile kalabilir.
D ier taraftan g n e y lkelerinde, birtakm kk karncalar
y etiir ki bunlar, redikleri yerlerd ek i insanlar iin tam bir felaket
olur. O alanda bulunan evleri v e iindeki m obilyalar yerler.
nsanlar, bu karncalarn o rta ya kt yerlerd en tanm ak zoru n
da kalr. im di bir d e kendi yurdum uzun durumunu dnelim .
M e m le k e t iindeki alm alarm z, hangi e itten d ir? Y a p
m a y a m, yo k sa ykm aya m yn elm itir?"
M e m le k e tin refah v e mutluluunun, m illetin gurur v e onuru
nun, halkn iste in e bal oldu u na parlak bir rn ek olm a k ze
re kk v e fakir bir lkeyi gstereb iliriz: Buras, iki m ilyon kadar
nfusu bulunan Finlandiyadr.
A v ru p a nn ku zeyin de bulanan Finlandiya, sert bir iklim e
sahiptir. Havas, o u za m a n sislidir. lkbaharda d a d o n olaylar
grlr. A u stostan itibaren souklar balar. Arazi d e ktdr.
lkenin birok yeri plak granit kayalarla kapldr. D ier y erleriy
s e alak v e bataklktr. M e m le k e tte , m a d en adna h e m e n hibir
e y yoktur.
Tarm , glkle yaplr. Halk da hibir zam an ta m anlam yla
b a m sz olm am tr. Kimi za m a n bir komusunun, kimi zam an
d a d i e r bir komusunun y n e tim in d e kalmtr.
Finler, kendilerine S u om v e o k sevdikleri lkelerine d e ba
taklk a ra zi anlam na g e le n S uom i derler.

14
 so SUOMNN GEM ca

Farkl zam anlarda Finlandiya'y ziya re t e d ip d eiik b lg e le

rinde yaadm . Byk eh irlerd e, g lle r v e orm an lar arasndaki
cra k ylerd e bulundum. Finlerin gnlk alm alarn, yortu
gnlerindeki oyun v e e len c elerin i g z le m le d im . S on u ta, bu
m illetin m ziini, ed eb iya tn , resm ini, tiyatrosunu v e m im arisi
ni ayr ayr in celed im . tenlikle itiraf e tm e liy im ki, aknlm
gittik e artt. Finlandiyay a ya p t m her yen i yolcu lu k srasnda,
yabanclara kar dtan ask yzl g r n en a m a inadna alkan
olan kuzeyin bu kk v e s e s s iz m illetini, dah a o k takdir e t m e
y e baladm .
Fin m illetinin hayatnda, balca iki eyin anlatlm as ge rek li
dir. Birincisi, Rus ihtilaline, yani 1 9 1 7 y e kadar Finlerin b a m sz
hayat ya a m am olm alar; kincisi d e bu m illetin tek v e sivrilm i
byk adam lar ye ti tirm em esid ir. Finlerin sahip oldu u byk
kltr v e m e d en iy et, s a d e c e m illet fertlerinin alm alarnn bir
rndr.
Finlandiya, s v e e bitiiktir. Finler, 181 l e kadar s v e in y
n etim i altnda bulunmutur. O zam anlar, svelilerin Finlere ya k
lam, AvusturyalIlarn V o y v o d in a v e Bosna - H e r s e k teki Srpla-
ra yaklam gibiydi.
Btn d e v le t v e y n e tim g leri, ticaret, fabrikalar, okullar
v e hatta kiliseler, svelilerin kon trol n deyd i. Btn y n etici
m em urlar, yarglar, subaylar, rahipler v e re tm e n le r, sveli
lerden seilirdi. sveliler, Finlileri daha aa bir rktan sayarlar
d.
Finler svelilerle yasalara g r e ayn siyasi haklara sah ip o l
salar da dnce, ek o n o m i y n lerin d en geri braklmlard.

15
 Grigory cPe/roo

Bu tutum , Finlerin kltr yn n d en geliim ini v e ilerlem esini

olu m su z y n d e etkilem iti. 18. yzyln sonlarna, hatta 1840
ylna kadar, Fin kltr h avasz bir o d a d a y e ti en iek gibi z a y f
v e soluk kalmt. y le ki, o zam anlar Finler, biraz oku m a v e
y a z m a d a n te bir e y bilm iyorlard.
1 8 0 8 d e, Rusya'yla s ve arasnda yaplan savata, Rus ar
1. Aleksandr, Finlandiya'nn yarsn aldktan sonra, Finlerin B or-
g o eh rin d e bir e y im , yani Fin M illet M eclisin i top la m v e
btn Suom larn tem silcilerin den oluan m eclise:
Bundan sonra d a svelilerin y n etim i altnda m kalmak is
tersiniz, y o k sa m e m lek e tin i ilerinde ba m sz o lm a s artyla
Rus y n e tim in e m i g e m e k istersiniz? d iy e sorm u v e bir kara
ra varm alarn istem iti.
Yaplan g r m e le r sonu cu n da Fin m illetinin tem silcileri,
Rusyay a katlm ay kabul etm iler. Bunun zerin e ar 1. A lek
sandr, Finlerin s ve y n etim i zam ann dan kalm a anayasalarna
u yacan a y e m in etm i.
Finlandiya nn Rusyaya katlmas, her iki m illet iin d e yararl
olm utu. Asln da Findandiya, yoksul bir lkedir. H indistan v e
M sr, n giltere iin ek o n om ik olarak n em liyken Finlandiya v e
Rusya arasnda b y le bir durum s z konusu deildir. Rusya, Fin
la n d iya y aldktan sonra, hibir ek o n om ik gelir e ld e e d e m e
m itir. Fakat bu lkenin kendilerine katlmas, baka bir y n d en
Ruslarn iine gelm itir.
Asl sorun, Finlandiya snrnn, Rusyann bakenti P eters-
b u rga yakn olm a syd . Trenle d rt saatlik yolculuktan sonra,
Finlandiya snrndan P e tro g ra d a ulalyordu. H erhangi bir ulus
la m e y d a n a g e le c e k bir sava srasnda, bakentini teh d it e t m e
si olasl vard. Rusya, bakenti teh likeden korum ak iin, Fin
landiya topraklarn igal e tm e y i uygun grm t.
D ier y n d e n , i ilerinin y n etilm esin d e b a m sz hle g e
len Finler, ken dilerine z g kltr v e uygarl ilerletm e im kn
na sahip oldular.

16
 cBeyaz Zambaklar c)lkes/nde

Rus igalin d en sonra da sve halknn byk bir ksm, Fin

la n d iya d a kalm ay tercih etti. Fakat bunlar, artk lkenin eski sa
hipleri v e hkim leri deildi. Bu unsurlar da yen i vatan saydklar
Finlandiya nn kltrel y n d en gelim esi iin, byk bir aba
g s t e r m e y e baladlar.
lk za m a n la rd a , lkenin kltr y n n d en ilerlem esi iin
alanlar, snrl saydayd. Bu srada, Finlerin aydn saylabilecek
re tm e n , rahip v e genlerinin miktar, parm akla saylabilecek
kadar a zd . Fakat bu durum, aydnlarn glerinin y o k olm asn a
d eil, ta m tersin e artm asna imkn hazrlad.

17
 so BR HALKIN HAYATINI DETREN KAHRAMAN ca

ar I. A lek sa n d r in zam an n da, Fin kltrn gelitirm ek is

teyen lerin bana, Snelm an adn da biri g e ti. Bu kiinin hayat v e
alm alar hakknda size biraz bilgi vereyim :
12 M a ys 1 8 0 6 d a S to k h o lm d a d o a n Yohan Vilhelm Snel
m an, 4 T e m m u z 1881 d e D anskarbi d e ld. D n em in in byk
bir bilgini, filo z o fu v e tannm bir siyasetisiydi. Fakat Snel
m a n in asl n, Tin kltrn o rta ya karan halk re tm e n i o l
m asyla o rta ya kt. Snelm an v e arkadalar, halk re tm e n i un
vanyla d id in erek bataklk lkesi Finlandiyay, B eya z Zam baklar
lkesin e evirdiler.
Bu byk FinlandiyalI, hayat boyu n ca: Finlandiya, her z a
m an Rusya v e s ve tarafndan igal ed ilm ek teh likesiyle kar
karyadr. Gl kom ularna kar diren ebilm esi iin, kltr
bakm ndan onlardan dah a yksek olm as g e re k ir. gere in i,
yurttalarnn beyn in e y e rletirm ey e almtr.
kard S aym a " adl g a z e t e d e vatandalarna: N e zam an
kk m illetim iz, kendi byk kom ularndan daha yksek bir
uygarla kavuursa, o zam an tehlike ortadan kalkar." szlerini
srekli tekrar ed erd i.
Finler, uzun yllar ulusal kltrlerinin gelim esi iin alm
v e bugn, A vru p a nn birok lkesinden daha yksek bir refah
d zey in e ulamlardr. Bunun sonucu olarak da Rusya v e s
v e in yan banda, bam szlklarn kayb etm ek tehlikesinden
kurtulmulardr.
S nelm an, yen i yen i oluan Fin aydnlarnn en g z e l rn e iy
di. Birka g e n re tm e n , p a p a z, avukat v e m em u rla birlikte,

16
 cbeyaz Zambaklar cVlkestmk
halk kitleleri arasnda e itim v e retim in yaylm as am acyla,
d e ta bir Hal seferi ilan etm iti. Bu aydn kiiler, top lu m a un
lar syl yorlard:
A ydn olm ak, m o d a y a uygun elbise, apka v e kolal g m le k
g iy m e k deildir. A yd n kesim , bir m illetin beyni gibidir. M ille t si
zi iyi bir re n im g rd k ten sonra, bir m a a a konasnz, akam
lar k ah velerd e iskam bil v e y a d o m in o m asasnn bana g e ip
e le n e s in iz d iy e oku tm am tr.
Bunu b y le yapanlar, g e r e k aydn deildir. Bunu yapanlar,
aydnlarn kflenm i olanlardr.
Okum ularn h epsi ulusal zeky gelitirm ek , ulusal vicdan
uyandrm ak, ulusal iradeyi g len d irm ek zoru n dad r. Kyllere,
iilere v e kasaba halknn alt tabakasna nasl dah a iyi ya a ya
bileceklerini retin !
M ille te hayatn d eerin i anlam ay v e korum ay retin . Bi
zim ora k v a ta n m zd a d a her kyl v e iinin ya a d hayattan
dah a rahat, dah a salkl, dah a g z e l bir hayat ya a y ab ilecein i
anlatn.
M ille te nasl alm as gerektiin i retin . U cu z v e g s t e
risiz olm akla beraber, daha iyi yerleim yerlerinin nasl ya p la
b ilecein i g sterin . Kendilerinin v e ocuklarnn salklarn nasl
koruyacaklarn bildirin. M utlu bir aile yaam nn nasl kurulabile
cein i, erkein kadna v e kadnn e rk e e nasl davranacan, o
cuklarn nasl e itile ce in i retin .
M illeti, her ii za m a n n d a ya p m a ya , disiplin v e d zen iin de
alm aya altrn. Kendinin v e bakalarnn kiilik haklarna sa y
gl o lm a y retin .
Btn bu ilerde, m ille te rn ek olun. Kendi aran zd a v e halk
la ilikilerinizde, halkn eiticisi olun. Btn S u o m iyi byk bir
aile sayn. Btn lkeye o g z le bakn v e unutm ayn ki en fakir
km rc, kantarc v e h izm eti dul kadn da dhil, h epsi Fin m il
letinin bireyi, sizin kardeinizdir.
 Grigory cPehoo

Toplu m u e ite re k tarih bir g e m i e dayanan m illetlerin ara

sna so k m a k ,sizin g re vin izd ir.
U nutm ayn ki m illetin kaba, cahil, sarho, hasta, sefil olm as.
sizin eksiiniz, sizin su u n u zdur.
te bu b e on Fin re tm e n i; m em ura, dok tora , aydnlara
b y le seslen iyor, yazlarn da bunlar dile getiriyorlard. Bu g n l
ller arasnda ateli alm alaryla en o k dikkat ek en , Snel-
m a n d. Kn ski den ilen kzak ayakkablaryla, ilkbahar v e y a z
d a ysa kaykla v e b a zen d e ya y a olarak Finlandiyay bir utan
tek i uca kadar d o la p halk aydnlatt. lkenin d e iik yerlerin
d e; g e n , yal, zeki kiilere rastlaynca, onlarla s o h b e te giriti,
kitap verdi, adreslerini alp onlarla yazt.
Snelm an, her ittii y e r d e birka konuyu e le alp onlar din
leyenin g z n d e canlandrrd. ou zam an y le derdi:
Btn lkeyi sulam ak iin bir, iki, d e re y e tm e z . En te n
ha kulbeler bile g l, pnar v e y a d e re gibi bir su kaynana m uh
tatr. M illetin m a n evi susuzluu da bunun gibidir. H er tarafta,
m illetin d o ya sy a i e b ile c e i canl pnarlar bulunm aldr.
Snelm an, rastlad zeki kim seleri uyandrr, bilinlerini a
m ak iin onlarla yazrd. Y a zd m ektuplarda kimini sular, ki
m in e t verir, onlara yen i g re v le r verirdi.
Bir y e re g ittiin d e, e v re s in e eitim arkadalarn top layarak
onlarla s o h b e t e d e rd i:
Bakn, ken evirden ip, urgan ryorlar. n c e o k in ce k en e
vir liflerini al:p in ce ipler bkyorlar. Bunlarn birkan birlikte
bkp kaln ip yapyorlar. Birka kaln ipi d e bkerek byk g e
milerinin baland urganlar m eyd a n a getiriyorlar. B izim iim iz
d e buna b en zer. Aydnlarn dank glerini bir araya to p la y a
rak, iki m ilyonluk m illetim iz iin byk bir g m e y d a n a g e tir
m e liy iz .
Y a z tatillerinde, e v re d e k i retm en leri bir y e re toplayarak,
iki haftalk sem in erler d zen lerdi. Bu sem in erlere, y zd en

2o
 Beyaz Zambaklar Vtkesinde
l.t/.la re tm e n katlrd. lk zam anlar, sem in e rlere istekli olarak
l<.(ilanlarn says a zd . lkenin cra yerlerin d e, btn k yorgu n
den re tm en ler, aslnda m e slek lerin d en d e m em n u n d e il
lerdi. S em in erlere zo rla katlrlard. H a tta bazlar: A m an , bu s e
m inerler d e n ered en kt ba m za ! r e tm e n le r e s em in e r v e r
m ek kimin aklna g e ld i? d iy e szlanrlard.
Snelm an, bunlarn hepsini bilir a m a b y le d n en lere kz
m azd. Tatil sem in erlerin d e, re tm e n le re y le seslenirdi:
D ostlarm ! G revin izin n e kadar z o r oldu u nu biliyorum .
ok uzak y e rle rd e ne kadar ar artlarda altnz v e a b a
nzn m ille t e y e te rin c e takdir ed ilm ed i in i d e biliyorum . Ekono
mik durum unuzun kt olm asn d a anlyorum . Fakat ne y a
palm ? A sla aklnzdan karm ayn ki biz, halkm z uyandrm ak
in tu ttu u m u z byk iin h en z ban dayz. Yeni e itim o rd u
sunun nc leriyiz. Halkn bilgisizliiyle m c a d e le ed erk en , ar
yklerin altna girm ek zoru n d a yz. Fedakrlk ya p a ca k , iim izd en
kurbanlar v e r e c e iz . D a va m z iin bunlar gerekli, hatta kanl
m azdr. Sizi, bu y o ld a fed ak rla aryoru m . H atta y a ln z ken
dini fe d a e t m e y e hazr olanlara arda bulunuyorum . Kusura
bakm ayn a m a aka s y le y e c e im : H er m e slek te oldu u gibi,
re tm e n le r arasnda da re tm en lik m e s le in e yabanc o k
k im se vardr. Bunlar zan aat bile deildir, re tm e n li i kk
g re n gndelikilerdir. B yle kiilere, d o s t a bir d m var:
g id ip tica retle urasnlar, sek reter olsunlar. Ruh v e gn l ii y a
pacak insanlarn g r e v ya p m a s ge re k e n y e rle re onlar d eil, ba
kalar gelsin . lkem izin en byk bilgeleri, siz e b e er altar kon
ferans v erm ey i kabul etti. O nlarn bilgilerinden yararlann. O kul
larnza d n d n zd e, siz d e kendi re n cile rin ize bilim akn
v e sevgisinin alayn!"
retm en lerin birou S n elm a n n s zlerin d en aka gelerek ,
c e h a le te kar m c a d e le d e onun yardm cs oldu. ou , onun
g s te r d i i y o ld a y r m eye balad. Bunlarn her biri, bir zam an

21
 Grigory cPetroo

son ra lkede byk bir kltr gc oluturdu. Ksa s red e lke

nin her tarafnda, kendini m illetine adam y zle rc e Snelm an o r
ta ya kt.
Fakat Snelm an, sevgili S u o m i nin uyandrlm asm , yaln z
re tm en lerd e n b e k le y e m e zd i. M em urlarn, doktorlarn, t ccar
larn bir toplan t ya p a ca n haber alsa h em en koard:
Halknz unutm ayn! H ep in iz, halkn arasndan yetitiniz.
im di ne yapyorsu n u z? A ydn olm ayan kard elerinizden ka
y o r m usunuz, yo k sa halkn yanllarn d ze ltm e k iin yollar m
dnyorsunuz? Halk kitlelerini uyandrm ak v e kltr yn n
d e n y k seltm ek iin n eler ya p yorsu n u z? d iyerek onlar d a l
kenin geliim i iin alm aya ynlendirirdi.

22
 so KLSE VE HALK cs

Snelm an, halkn her kesim ini b ilin len d irm eye d e v a m edi
yord u . Bir konu m asnda d a papa zla ra seslen d i:
"Sayn rahipler, kilise papazlar! D m annz d eil, kilisenin
bir evla d olarak, sizd en rica ed iyoru m . Halkn g e r e k rahipleri
olun. Din adam lnn kilise m em u rlu u d e m e k olm adm bilin.
P apaz, m em u r deildir. d e v in iz , g e n e l v e z e l din trenleri
y le s in e ye rin e g e tirm e k le ibaret deildir. se Peygam b er, her
e y d e n n c e halka te m iz , iyi, d oru bir hayat re tm i, insan
larn vicdann h arek ete geirm iti. O nlarn birbirini sevm elerini
tlem i, iyilik yapm alarn sylem itir. Canl v a a z ile halkn
arasnda karn. D inleyenleri uyutan kitap diliyle konumayn.
H z. sa, S u o m i'm iz e g e lm i olsayd, halkm za nasl hitap ed er
di, halka nasl davranrd, d iy e dnp siz d e y le hitap edin.
Ey rahipler, iki m ilyonluk Fin halk adna gzyalaryia size
yalvaryoru m . Skolastiin kaln tabakalarn din zerinden atn.
Ak, diri, hayatn iin den bir din anlay verin halka. ncilin
re tti i b iim d e y a a m a ihtiyacn h em g e n le rd e h em de ihti
yarlarda uyandrn.
Finlandiya nn bakenti H e ls in g fo rs ta halk arasnda din
dncenin azalm as, kiliseye kar ilgisizlik v e din adamlarna
saygszlk konulu bir p isk op o sla r toplan ts d zen lenm i, Snel-
m an top la n td a bir konu m a y a p m a k iin izin istem i. Piskopos
lar h em en kar km lard:
Bu bir p is k o p o s toplan ts, ruhban snfndan olm ayan kim
s e y e burada yer yoktur. H e m Snelm an gibi kiliseyle bants o l
m ayan biri, kilisenin yksek tem silcilerin e ne s yley eb ilir? Snel
man onlara bir m ektu p g n d erd i:

23
 Grigory cPehoD

S izlere bir eyler re tm e k n iyetin de deilim . Ben, sizin k o

ca m a n v e zen gin kiliselerinizin n ed en sou k olduunu s y le m e k
istiyoru m . Siz halkn din den , kiliseden sou du unu kabul e d iy
orsu n uz b en se size bunun nasl olduunu anlatm ak istiyorum .
Beni halkn sesi olarak dinleyin! Siz beni top lan tya so k m a k iste
m iyorsu n u z a m a bir hastay d in lem e d en onu ted a vi e tm e k
m m kn m d r?
S nelm an bu m ektu ptan sonra toplan tya arld v e y le
konutu:
Sizi sulam ak, foyan z m eyd a n a karm ak d e il niyetim .
Ben o lm a sa m d a din adam larn sulayacaklar oktur. Ben p a
pazlar su lam yoru m . Kendim i, toplum u , btn halk su lu yo -
t
rum. P apazlar g k te n in m ez, rzgrla d en izd en g e lm e z . Din
adam larm zn eti bizim e tim izd e n , kem ii d e bizim k e m i im iz-
den dir. yi ya da kt, din adam larm z bizden dir. te bu y z
d en , din adam larn id d e tle eletirenleri dinlerken onlar sula
yanlara unlar sorarm :
Peki, b izd e tccarlar o k mu vicdanldr? A m z, dlgerim iz,
m aran gozu m u z, dem ircim iz o k mu namusludur? H angi m eslek
sahibi kendi durumundan daha yksek bir d z e y gsterir? A vu
katlarmza, p a rlem en to yelerim ize, g a zetecile rim ize kendi to p
rann tuzu, biberi diyebilir misiniz? O hlde ne istiyorsunuz? Da
ha kendi iinizden, dom u zlara bile namuslu oban bulam azken,
kilisede deerli p a p a z y o k diye niye aryorsunuz?
te bu y zd en , ben buraya sizi su lam aya g e lm e d im . D ok
torlarn yan na bir hasta gibi g e ld im . S ize unlar s y le m e y e g e l
dim : Halk kabadr, kat yreklidir, tem b eldir, agzl d r. Halkn
hi kim seye, hibir e y e saygs yoktur. Halk k im seye in an m y
or. H erk ese, her e y e ph e ile bakm aktadr. Hani, burada din e
y e r var m ? Nasl bir din olabilir burada? Halk arasnda baz e s
ki kilise treleri bulunduu gibi, bo inanlarn kalntlar d a
vardr.

24
 Beyaz Zambaklar -lkesinde
A m a tm bunlardan tr halk su lam ak m m kn m dr?
D inden halka, kim, n ered e, ne za m a n v e nasl s z etm itir? H z.
sa ile havarileri halk arasna karr, halk arayp bulur, halka sa
a tlerce T a n n dan, s e v g id e n s z ed erlerd i. S a d e v e ak konuur,
ruhlar feth ed erlerd i. B inlerce kii sa nn p e in d e n g id er, ld e
Y o h a n n a y arard... im di ise, byk yortu larda bile kiliseler bir
l kadar ssz! Halk hutbe v e vaazlardan kayor. N e d e n ? n
k vaizler, l s z le rle konuuyor, bu s z le r halkn n e aklna, ne
d e g n l n e dokunuyor. Felakete nasl, n ey le ya rd m e d e b ile
cein i dnn. Bu, sizin iiniz, sizin d evin izd ir!
S ize, halkn m an evi olarak ar hasta oldu u nu syl yoru m .
Halk, fen a h lde hastadr. Halkn din dncesinin zayflam as,
s a d e c e kilisenin sorunu deildir. Bu, d e v le t iin d e bir tehlikedir.
Kitlelerin dinsizlii, belki d e halkn en tehlikeli hastaldr. Tan-
rya inanm ayan bir gn l n yoksulluu, ruhen hilii se m esid ir.
Dinsizlik, halkta kutsal olan her eyi y o k e d e r. Bunun sonucu,
yaam n hayvanca srdrlm esi, vicd an szln , kaba eg o iz m in ,
yam acln , ahlak dknlnn alp ban gitm esid ir.
Siz kilise y n eticilerin e d erim ki: Tanrnn, halkn g n l n d e
ki yeri klm ektedir. Bundan dah a korkun n e olabilir? Kendi
nize, Tan rya, ulusunuza kar ak yrekli o lm a k istersen iz,
sulular baka y e rd e aram ayn. Bilimi, fe ls e fe y i y a d a aydnlar
sulam ayn. Btn din v e m e zh ep le rin ikiyzlleri, her zam an
her y e r d e bunu b y le ya p m v e ya pm aktad r. Kendinizi e le
tirin, kendinizi ted a vi edin. Halk nasl e ite c e in iz i ken din iz
renin. Tan ry n c e ken din iz arayp bulun. O n d a n sonra d a hal
ka iyi d oru bir ya a m yolu g sterin .
Tekrar ed iyoru m , g n ld e Tanr sevgisi o lm a d a n halka kur
tulu yoktur. Onun iin konu m am siz kilise pisk oposlarn dan
yardm istem ek le b itireceim . Halk kurtarn! Dinin l s im g e le -
ni d eil, g n llere Tanrnn canl duygusunu v e r in !
S nelm an, szn bitirince kurultay selam lad .
 Grigory cPefroo

Konum as, herkesi etkilem i, fk elen en bazlarya yksek

s e s le n efre t duygularn d ile getirm ilerdi:
Kstahlk bu! Yzszlk! Kiliseye hakaret!"
tekiler, susuyordu. A n cak susmalar, S n elm a n n s yled ik
lerinin doruluunu kabul e tm e anlamn tayordu. O nlar g e
mii utanla anyor, g e le c e i d e bir eit sevin le karlyorlard.
Kurultayn en yal piskoposlarn dan biri, S n elm a n n oku
duu oku lda yllar n c e papazlk ya p m olan a dam , aya a kal
karak o n a yaklat v e S n elm a n alnndan p erek :
Teekkr e d e r im . d e d i. Eski p a p a z retm en in i sevindir
din. G zle rim halkmn kurtulu sabahn g rd iin sev in iy o
rum. Tanr, byk d a va n d a yardm cn o lsu n !
Kimi piskoposlar kurultaydan sonra kendi p isk oposlu k b l
gelerin d ek i papazlar to p la y p kilisede v a a z iinin nasl can
landrlacan, g e n e l olarak din adam larnn halka nasl yak
lam as gerektiin i uzun u zad ya tartp grtler. Birok y e r
d e, p a p a zla r kendi aralarnda toplantlar y a p p h e p birlikte ncil
okudular onun byk gereklerinin anlamn daha derin d en in
celed iler. G iderek toplantlarna dier insanlar da e k m e y e ba
ladlar. Halkle yen i bir dille, yeni konular, yeni sorunlar zerin d e
konuuyor, g en leri ayr, ocuklar ayr topluyorlard.
arda bulunduklar halk ynlar, km ldayp iyilie y n e l
miti. Birounun ruhunda bir scaklk olm u, kalpleri daha bir
yum uam t.
S n elm a n la dostlar bu g e li m e le re seviniyor, y le d iy or
lard: A la ym z byyor. Halk eitim i iinde yeni, belki d e en
d e erli destekileri kazandk .

26
 so DEAL ETM MEMURLARI c*

Fin lan d iyann Ru syay a katlmas artlarnda y e r alan bir

m a d d e n in g e re i olarak, Finlandiya iin 1 8 1 6 da bir anayasa ha
zrland. Bununla; S e y m e, yani m illet m eclisin e, yen i birtakm
haklar veriliyordu . ar I. A leksandr, yaynlad bildirisinde, Rus
y a nn y n e tim in d e bulunan bu lkeye tand an ayasaya, ken
dinin v e y e rin e g e e c e k le rin her za m a n u yacana, bir d e fa d a
ha s z veriyo rd u .
M ille t m eclisinin alm as dolaysyla, g e n e l bir m e m u r kon
gresi to p la n d . Bu k o n g rey e S nelm an da katlarak s z ald v e s
ve liler za m a n n d a n balayarak Finlandiyadaki d e v le t m em u r
luunun ge m i in i anlatt. Snelm an bu k o n g red e:
s veliler o k namuslu, mutlu, o k g zel, o k akll v e uygar
nsanlardr. Ben, svelileri severim . Bunlarn arasnda, o k d e
erli d o stla rm var. s v e .in her alanda baarl olm asn g n l
den isterim . A m a ayn za m a n d a , bizim kendi kaderine terk ed il
m i yoksu l lkem iz, s v e eg em e n li in d e n kurtulduu iin o k
m em n u n u m . Ben asl, m illetim in s v e ten d eil, s v e m e m u r
larndan kurtuluundan mutluluk duyuyorum .
Finlandiyadaki s v e m em urlar h em Finlandiya h em d e s
ve iin birer belayd.
svelilerin kendi lkelerindeki m em urlar alkan, akll, ter
biyeli kiilerdir. M a a le s e f buradakiler y le d e ild i. s v e d ev leti
d e birok d ev letin ya p t yan la dyordu. En iyi m em urlarn
m e rk eze, en g z e l y e rle re atyor, uzaklara v e taraya ise y e te r
siz m em urlar g n d eriy o rd u .
H er m ille tte oldu u gibi, baz kibar v e zen gin s v e ailelerin
de de te m b e l, y e te n e k s iz , ie yaram ayan, sarh o g e n le r

27
 Qrtgory cPdroD

yetiiyo rd u . Btn okullardan kovulmu, hibir m e m u riy ete ka

bul ed ilm em i , tica ret ya p a m a m , kendi bana bir i tuta
m a m ; aslnda alm ak istem ey en bu ge n le r, ailelerin para
larn har vurup harm an savurduktan sonra, ana babalar, hk
m e t dairelerindeki szlerin in g e m e s in d e n yararlanarak, kendi
lerine yk olan bu elin den i g e lm e z ocuklarn Finlandiyaya
m e m u r olarak g n d erirlerd i.
Bu ekilde, lk em ize g e lm i olan bin, hatta iki bin s ve m e
m urdan ne b ek len eb ilece in i dnebilirsiniz! ou ortaokulun
ikinci v e nc snfndan kan bu yalanc, cahil v e ahlaksz
m em urlar, vakitlerinin ou n u dairelerin de v e brolarnda deil,
barlarda v e e le n c e y e rlerin d e geirirlerdi.
Bu m e m u r^ r alm ak is tem ez, aslnda alm ak istese d e
alm ay b ilm ezlerdi. ten anlam yorlard. G revlerin e kar s o
rum suz olan bu kiiler, halka kar gururlu v e kibirliydiler. M e s a i
y e g e g e lip erken gid erlerd i. G re v saatlerin de kahve, sigara
ier, g a z e t e okur, arkadalaryla soh b et e d e r v e y a tartrlard.
Bir i iin ken dilerine gelen leri, saatlerce bekletirlerdi. Sekre
terler, bek leyen insanlarm za:
M d r b e y m egu l. Toplant var, b ek leyin ! d iy e barrlar
d. nsanlar bekler, dalrd. B ek lem eye dayanam ayanlar, s o
nunda g z le ri uykusuzluktan kzarm, tylerini kabartm hindi
gibi m arur bakann huzuruna karlrd. D aha isteini, sorunu
nu aklam aya balarken, m dr szn keserek:
Bugn m egu l m , yarn gel, derdi.
Zavall va ta n d a m z:
Fakat rica ed e rim , ben uzak y e rd en g e ld im , d iy e c e k olun
ca mdr:
Eh, yarn d ed ik ya ! A nlam yor musun, d iy erek onu azar
lard.
Z o r du ru m da kalan vatan dam z:
Fakat ben im param yok. Fazla b e k ley em em , d e m e s i z e
rine mdr:

as
 Beyaz B omboklar -lkesinde

S ize yarn ded ik ! H aydi dar, d iy e sz n k eserek onu

dar karrd.
D aha sonra m em u r d a iresin d en kar, bir e le n c e y e rin e g i
der; pahal araplar, su gibi akm aya balar; etra fn a kadnlar
toplard. B yle y a a m a k iin, o k paraya ihtiya vard. te bu
n ed e n le n em li d e v le t m e seleleri, bu b ata k h a n elerd e z l r
d. Bunlarn hikyesini d in leyen insanlarm z, byk bir korku
alr, kendi aralarnda fsldarlard:
Bu adam S to k h o lm 'd a n buraya nasl g n d e rm i le r? Bu
durum, h e p b y le d e v a m e d e c e k mi?
Halk, alyor, inliyor, ikyet ediyor, kzyor, n efret ed iy o r ve:
M a d e m k i d ev letin m em urlar b y le yapyorlar, niin biz
d e e le g e e n frsat karalm , d iy o rd u .
Snelm an, konum asn y le srdryordu:
N e mutlu ki, artk m em u rlar bu du ru m da d eil. Y a va y a va
her d a ire y e Fin m em u rlarm z yerletiriyoru z. O n lar yeterli o l
m ad n d aysa lk em ize ye rle e n svelilerin iyilerini se iyo ru z.
M em u r oldu u n u z y e rd e , g re v in iz banda dah a ilk g n d en iti
baren, yen i uygulam alar d en eyin . Eski y n e tim eklini brakn.
Tam am en yen i y n te m leri aln. Bu eski, hastalkl y n e tim ek
linin, d e v le t d a irelerin d e hibir izi kalm asn! H alkm z, m e m u r
larn kendilerinin h izm etin d e olduunu anlasn. Bir i iin siz e
ge len le re, s iz e ac veren sin eklere bakyorm u gibi bakm ayn.
I linizden g e ld i in c e halkn iini kolaylatrn. H erk ese g ler y z
l olun. Eer bir vatandan arzusu yerin e g e lm iy o r v e istedii
yaplm yorsa; bu, sizin o ii ya p m a k is te m e d i in iz d e n d eil, o
in ya sa v e y n etm en lik lere u ym ad iin yap la m ad n m illet
anlasn.
M em u rlarn da, halk e itm e konusunda, re tm e n le rd e n
geri kalm ayacan iyice an lam alsn z.
Bu 'szlerin ardndan Snelm an, alayc bir glle:
Bilir m isiniz, kanunsuzluun byk re tm e n le ri kim lerdir?
diye sordu , din leyicilere.

29
 Grigory Pekoo

Bu soruya, kendisi u cevab verdi:

Bunlar, m em urlarn ta kendisidir. Kanunu uygulam akla g
revli olanlardr. Halka, kanunlara boyun e m e m e n in yollarn
m em u rlar retir. te bunun iin, yen i Finlandiya D evleti adna,
kanun adam lar olan sizlerd en , m illete, yasalara saygl o lm a ah
lakn v e rm en izi rica ed iyoru m ! tenlikle halkta, a d a let du ygu
sunu canlandrn.
Bu konum a, S n elm a n n ilk v e son konum as deildi. Git
tii y e rle rd e , frsat bulduka m em u rlara bu dncelerini anlatt.
Sonunda, halkn m em urlara kar g veni artt v e m em urlara sa y
gl d a vran m aya baladlar.
Bir iki kuak sonra, bsbtn yen i bir Fin m em u r snf o rta
y a kt. M em u rlar, bilgi, anlay v e ahlak yn n d en g elierek
btn d n yaya rn ek oldular. im di Finlandiya halk, d e v le t m e
murlarnn varlyla gurur duym aktadr.

30
 so KILADAN HALK OKULUNA ca

Finlandiya nn s v e y n e tim in d e bulunduu zam anlarda,

Finierin bir anayasas v e S e y m " den iien bir m illet m eclisi vard.
Kendilerine zg p o s ta tekilatlar v e paralar da vard. Snrl bir
asker g c e d e sahiplerdi.
Finliler, Rus y n e tim in e ge tik ten sonra da bunlar koru du
lar. sveliler y n e tim e hkim oldu u nda, btn bu kurulularn
banda sveli m em u rlar bulunurdu. Finliler, s ve kltrnn
yaam as iin canl bir arac saylrd.
Finlandiya, Rus y n e tim in e ge tik ten sonra Finliler, bu ku
rum v e kurulular kurtarmak v e lkelerine sahip olm a k iin m
c a d e le y e baladlar. lk, orta v e yksek okullardaki sveli r e t
m enlerin yerin e Fin re tm en lerin i yerletirm ek le ie baladlar,
bunun ardndan kendi uluslarndan yarg, d o k to r v e m e m u r y e
titirm eye koyuldular.
Kk Fin ordusu da m illle m ey e balad. sveliler z a m a
nnda, askerlerin o u Finlerden oluuyordu. Fakat kom u ta ka
d em eleri svelilerin elin d eyd i.
sveliler, kahram an bir m illettir. R eform za m a n n d a G u stov
A d o lf v e Byk P etro za m a n n d a XII. arl, sve ordusunun n
n btn A vru p a ya duyurm utu. A n cak o zam an , svelilerin
asker gc aristokratlarn elin d eyd i. lk ed e askerler soyu n dan
geien z e l bir snf orta ya km t. Bu snftan olanlar, d i er s
nflara (m em u rlara, tccarlara v e btn aydnlara) te p e d e n ba
kard. O rdudaki halk ocuklar olan erler, idd etli bir disiplin al
tnda tutulurdu.
Subaylar, g re v d e y k e n eitim , g e it tren i v e kla y a a m n
dan baka e y le ilgilen m ez; g r e v d e n arta kalan zam anlarn

31
 Grigory Tehvo

iki ierek, iskambil oyn ayarak ya da dans e d e re k geirirdi.

ounun eitim i d e eksikti. O kuldan ktktan son ra hibir e y
oku m azlard. H erhangi bir idealleri yoktu . Y aln z kllarn
krdatarak hava atm ay bilirlerdi. Paralarn b o a harcar, h ep k
n iform ayla dolarlard. Dans e tm e k te ustaydlar. ou , iki v e
kumar bam lsyd. A skerlere kt davranr, hakaret ederlerdi.
Kla k zleri dedikleri askerlere, iyi g z le bakm azlard.
S nelm an bata olm a k zere, g e n FinlandiyalI aydnlar, or
du ya d a g e re k e n n em i verdiler. zellik le ordudaki askerlerin
re tim v e e itim iyle ilgilenip askeriyeyi iyi durum a getirdiler.
S on u ta liselerdeki en sekin ren ciler, hatta niversite re n
cileri, eitim lerin i tam am ladktan sonra asker okullara g id ip o r
du ya katlm aya balad. O rd u d a bir yandan askerlik grevlerin i
yaparlarken bir yan dan d a bilim sel in celem elerin e d e v a m ettiler.
O rdu iindeki bu gen lerin en iyi tercm an, S n elm a n d. H em
katld toplan tlarda h em d e y a zd yazlarda, u dnceleri
d ile getirirdi:
G rnte uygarln zirve sin d e olan uluslar bile hayatlarn
bar v e huzur iin d e g e irm e k iin ge rek e n yksek uygarlk d e
re cesin e h en z varm am lardr. Kin v e vah et, insanlar arasnda
hl yaam aktadr. Bu dalgalara kar duvar gibi g s g e ren im
sanlar kendilerini savunurlarken, ister is te m e z , kan dk len ta
knlklar oluyor. Vatan savunm as iin erlerinin cann orta ya k o
yan bir ordu, p h esiz ki o k deerlidir. Yz lke snrlarna d
nk bir h ld e g re v in e d e v a m e d e n ordu, arkasndaki halkn hu
zurunu v e alm a zgrln salam olur.
Snelm an, ordu hakknda: Ordu, dini iin kendini adam fe
dakr yolcu gibidir. Biz, asker deiliz, vatan savunmas iin m ey
dana getirilen bu canl kale duvarlarnn nem ini hakkyla anlaya
m yoru z. Bu canl kale duvarnn yaplnda kullanlan her zerre,
her bir kum tanesi, canl birer insandr v e bu kum taneciklerin
d en her biri, ge rek irse bizim hayatm z kurtarmak iin lm e y e

32
 cbeyaz Zambaklar cVlkeslnde
hazrdr. Sokakta, dkknda v e y a k a h ved e subaylarla karlan
ca, onlara: A z iz kard elerim ! Siz ben im v e bizim kurtuluumuz
iin bu ar ii stnze alm snz. Tanr y a rd m cn z olsu n !' di
y e c e im gelir.
Kladaki her askerin canl birer elm a s oldu u nu dnn.
Bu kadar d eerli varlklardan bin lercesi her yl bir y e r e top lan p
uzun zam an altrlyor. lkesi iin alan bu d e erli varlklar,
bu canl elm aslar izik v e y a krk olarak ye rin e g n d e rm e k , o k
znt duyulacak bir du ru m du r derdi.
S n elm a n n m esajn alp onun yo lu n d a g id e n g e n Fin su
baylar, y le konuuyorlard artk:
Bizim mill o rd u m u z, yen i olm aldr. Ruha, alkanlklar y
nnden v e asker h izm etlerin in sonular bakm ndan yen i o lm a
ldr. Er, klada b eslen en bir sr d eil, ben im kk v e tahsili
a z kardeim dir. Vatan onu, re tim v e e itim g rm e s i iin kla
ya g n d erm itir. Erler terhis edild ikten sonra, va ta n b ize: Kimi,
ne ek ilde hazrladnz? Elinize braktm y z bin lerce ham g e n
ci ne ek ilde y e ti tird in iz? d iy e soracaktr.
Subay, erin s a d e c e kardei v e y a a a b ey i deildir. Ayn z a
m anda onun re tm en i, eiticisidir. Er, subaya verilm i bir e m a
nettir. Subay, onun salk durum undan sorum ludur. Erin beyni,
ubayn elin e verilm itir. O nun zihninin alm asn dan v e dn
cesinin ilerlem esin d en , su bay sorum ludur. Subayn eline, erin
kalbi verilm itir. O , e r d e sa la m bir ahlak oluturm ak, o n a vic
dan tem izliin i, grg y , insanlara kar davran re tm e k , va -
lan sevgisin i alamak, subayn g re v id ir.
O rdudaki yen i g re v le riy le kar karya kalan g e n Fin su
baylar, byk sorum luluk g erek tiren z o r g revlerin i yapm aktan
ekinm iyor v e Yalnz sa va ta d eil, barta da lk em ize yararl
nlabiliriz. diyorlard.
n c e d e n kla s z , Fin halk arasnda hakaret saylrd. Bir
ved e, bir kalabalk v e karklk oldu u n d a: Beyler, klada

33
 Grigory cPetroo

m sn z?", Buras kla koku yor. , Zavally kla b o z m u . gibi

s z le r sylen irdi. A m a yeni d n celerle d on a n m g e n Fin su
baylar, bu s zleri hakaret sayyorlard:
Yeni klalar, baka bir kla olm al! V e olacaktr da. Biz y e
ni klay, bir halk okuluna d n t rece iz. H atta klay, her erin
hayat b oyu n ca s e v g iy le anlataca bir halk niversitesi hline
g e tir e c e iz . Klay o hle ge tirm eliy iz ki o k kr onu, kla
hayat d z e ltti. O , bu eitim i kladan a ld . Askerlik yaparken
nam uslu, evik, alkan, nazik olm ay re n d i. gibi s z le r birer
a ta s z hline gelsin.
G en subaylar, bu a m a ca h izm et e tm e k iin en ksa yolu
arayp en iyi y n te m leri u ygulam aya baladlar. Erlere kar eski
*
davranlarn deitirdiler.
Finlandiya nn, svelilerin y n etim in d eyk en klalar, yaana-
m a yacak kadar pis bir h ldeydi. Kokmu bir hava hkim di kla
ya. Erlerin elbiseleri iyi deildi. Verilen yem ek leri y iy e m e d i i iin,
birok er a kalr v e o u zam an hastalanrd. O nbalar, a vu
lar, te m e n le r v e d i er rtbeliler, erlerin y iy e c e k v e yakacakla
rndan kesinti yapar, erlere kt davranrlard. Klada en ar
kfrlerin ed ilm esi, sradan olaylardand.
im diyse, her e y kkl bir ekilde deiti. Duvarlar boyand,
klann havas tem izlen di. B ahede, eitim yaplm ayan yerlere
im ekildi. Kla pen cerelerinde, sakslar iinde iekler g r lm e
y e baland. P en cerelere p erd eler takld. Kladaki kap nlerine
paspaslar kondu v e herkes ayakkablarn te m iz le m e y e balad.
Erler, her gn klada banyo ya p m a ya zorunlu tutuldu.
B e d en v e e v re tem izliiy le beraber, erlerin ahlaki v e m a n e
vi te m izli in e d e dikkat edildi. Finlandiya nn s ve y n e tim in d e
bulunduu zam an larda sveli gibi sa rh o ! s ve eri gibi s
v y o r! szleri, n e re d e y s e a tasz olm utu. sveliler z a m a
nnda gen ellik le sarho olan erler, yakas alm adk kfrler
ed erlerd i. Erler, subaylar, gen era ller h ep birbirlerine k frederler-

34
 'Beyaz Zambaklar -lkesinde
d. Kzdklarnda, sevindik lerin de, iltifat ettiklerin de, h e p kfre-
(k'rlerdi. O ys a im di g e n Fin subaylar, klaya sabunu soku p
erleri sabah akam y e m e k n c e s in d e v e son rasn d a ellerini yka
m aya altrdlar. Onlara, birer te m iz havlu v e di fras verip
dilerini te m iz le m e y i alkanlk hline getirdiler.
Dilerini te m iz le m e y i rettikleri erlere, dil tem izliin d e n
.z ettiler. Bu g e n subaylar, hi kfretm iyorlard. Disiplini k o -
m ak iin erlere sert davran yor a m a hi k fretm iyor, a zarla m
yorlard. n c e d e n y a ln z erler d eil, subaylar v e iyi a ilelerd en ki
iler bile basit kavgalar, barm a arm alar bir kahramanlk sa
yarak bunu kla hayatnn ayrlm a z bir paras bilirlerdi. Kfrle
ri eitlen d irm ek le vnrlerdi.
G en Fin subaylar, klaya y e p y e n i bir ekil v e hava verdiler:
Kla, bizim aile o c a m z , ta p m a m z gibidir. P a p a z iin ki
lise, re tm e n iin okul n eyse; b izim iin d e kla odu r. Biz bu
rada terbiyeli davran m ak zo ru n d a y z. diyorlard.
Klay, sarholarn m e yh a n esin e v e y a kfrhaneye e v ir
m eyin. Y erlere tkrm eyin. D e m e le re zarar verm ey in . Kfr
lerle klann havasn b o zm a yn . D ilinize sahip olun. A rk a d a
larnzn kulaklarn kirletm eyin. Kaba kaba s vm e k , k p ek h av
lam asndan d a ktdr. Kfretm ek, m a n evi m e d en iy etsizlik b e
lirtisidir. Eer kendi yiitliinizi g s te r m e k istiyorsanz, bunun
iin dah a soylu a reler bulun; sp o rla uran, y zm e y i, g
rem eyi renin .
Toplantlard a kibar davrann, s iz e yarar sa la yacak kitaplar
okuyun. Okuduklarnzdan v e din lediklerin izd en bir ey ler r e
nin. d iy erek bu dnceleri erlere d e yerletirm ek stiyorlard.
Bu dnceleri savunan g e n subaylardan her biri, iyi birer
eitim ci oldu. Eitim ciler ne kadar o k olursa olsun subaylar,
her gn bir iki saatlerini erlerini ye ti tirm ek iin ayrabiliyorlard.
Erlere zg oyun, e le n c e v e oku m a g e c e le r i d zen liyorlard.

35
 Grigory cPefroo

Askerlik g revin i ye rin e getirdikten sonra ailesinin yanm a

d n e n er, vatana ne gibi bir h izm et y a p a b ile ce in e dair akla
m alard a bulunarak bu a m ala yazlm kitaplar okurdu.
Evlerine g id e n erlere, bir hayat fe ls efesi alam aya alrlar
d:
G eld iin iz y e rd e , k steb ek gibi topran iindeki kovuklara
sokulan insanlar var. nsanca yaam ann nasl olduunu g r m e
m i, d u ym a m v e kitaplarda okum am lar. Sizler d e oralardan
g e ld in iz. Tekrar onlarn yanm a kstebek ler gibi g id ip o delik lere
tklrsanz, bu sizin iin utan olur. O raya, yen i y a a m tarznn
m jdecileri olarak dnn. O ra d a yen i bir ordu; bar, huzur, m e
d e n iy e t v e alna ordusu kurun.
eitli kolordu larda c e s a re t v e yiitliiyle tannm kahra
m anlardan m e yd a n a g e le n taburlar var. Bunlar, g e re k ti in d e bir
tek er kalncaya kadar lm e y e yem in etm i kahramanlardr. Va
tann ilerlem esi v e g e li m e s in e alm ak d a vatan iin lm e k ka
dar ereflidir.
T o p ra nasl iliyorsunuz? Budaylarnz nasl ek ip b iiyor
sunuz?
Hayvanlarnzn stnden, orm andaki a atan nasl yarar
lanyorsunuz?
Erkekleriniz kadnlaryla nasl gein iyor?
A nalar v e babalar, ocuklarn nasl eitiyor?
Yaam larn akllca d zen leyen m illetlerd e bu ilerin nasl
yapld n a, gelin bakalm. ngiliz kumalarn, e k o s lo va k c a m
larn, Felem en k balk konservelerini, rlanda koyunlarn, Fransz
araplarn, Danim arka tereyan , Brksel in dantelasn, Rusla
rn krkn, sve muvakkalarn v e kibritlerini niin herkes b e
e n iy o r? nk, bunlarn en iyileri o lkelerde bulunur. S iz d e l
k e m iz d e b y le ey ler y e ti tirm e y e v e h erkese b e e n ile c e k e y
ler y a p m a y a aln.

36
 Heyaz Zambaklar ^ilkesinde
Peki, lk em izd e bunlar kim y a p p k ylerim izd ek i insanlar
m zn g zlerin i aacak? Bunlar anlatm ak iin bataklk v e o rm a n
lk y e rle re kadar kim g id e b ile c e k ?
Erlerine, g n llerin d e y e r e d e n bu etkileyici v e iz brakan s o
rular soran subaylar, cevap lar d a veriyorlard:
Siz! Evet, bu ileri en n c e siz ya p a ca k sn z! te o za m a n
aileleriniz, kyleriniz, vatann z, uzun sre klada ge ird i in iz
z a m a n d a hibir e y k a yb etm em i olacak. Tersin e, sizin re n ip
rettik lerin iz iin kr e tm i olacak. Siz, klaya ilen m e m i bir
m a d e n gibi geld in iz. im di, ilen m i bir ek ilde, ateli insanlar
olarak m e m lek e tle rin ize d n y orsu n u z.
D oan n b erek etten yoksu n Finlandiya topraklarnda, g e n
Fin subaylar, byk bir kltrel g le lkeleri iin bilgili, gl,
din am ik insanlar yetitiriyorlard.
Erler, kendilerinden daha yal arkadalarn takdir e d e r, s e
verdi. Askerlik g revlerin i y e rin e getirirken tavr v e davran
laryla onlar incitip kstrm ekten saknriard. K en dilerind en d a
ha z a y f v e g e v e k olan arkadalarnn davranlarn kontrol
ed er, zc bir davran yapm alarn a en gel olurlard.
Askerliklerini bitirip m e m le k e tle rin e dn d k ten son ra d a k o
m utanlaryla haberleir, kladaki gnlerini kranla anar, y a a
m a baklarndaki d e iim i anlatrlard.
M e m lek etlerin d ek i yen i hayatn d z e n le m e s iy le ilgili dn
celerini subaylarna yazar, onlardan yen i n eriler isterlerdi. Ken
dilerin e baz kitaplarn g n d erilm esin i ya d a g a z e t e le r e a b o n e
ettirilm eleri konusunda ya rd m c olm alarn isterlerdi.
Subay v e erlerin birlikte h areket etm e leri sonu cu n da, en k
k k y kulbelere varn caya kadar, lkenin her tarafyla kla
arasnda, g n ld en g n le bir b a kuruldu. Btn Finlandiyada
salktan kltre, yen i bir y a a m tarznn balam as iin rg t
len m e yapld.

37
 Grigory Petrov

Kla, halk iin korku verici bir yer olm aktan kp takdir e d i
len, g z d e bir y e r oldu. lkenin her tarafnda aileler, y a ra m a z
ocuklarna:
Askerlik zam ann g e ls e , bir askere gitsen d e kla sen i adam
e t s e ! diyordu .
Kom ular da:
Evet, kla onu d zeltecek tir. B yle yaram azlklarn hakkn
dan ancak kla gelebilir. Bakn P ek o Yksen, Rudi A n to n e n h ep
klada a d a m oldular. Hlbuki daha n c e herkes bunlar kaybol
m u birer insan kabul ed e rd i. Sizin o cu u n u z da onlar gibi k
lada a d a m olur. Kla, ocu klarm z b izd en daha iyi e itiy o r .
diyorlard.
htiyarlar d a ayn g r tey d i: Evet eve t, n celeri bizim g
z m z krm . Kt bir hayat yayorm u u z. kr ki gen ler,
hayat daha g ze l v e daha akllca yaam ay re n d ile r.
G en leri bu ek ilde e ite n v e ekillendiren klalar, d nce
v e ahlak y n n d en esk iye g r e ykselm i, iyi m ayann hamuru
kabartm as gibi kla da m illeti d nce v e ahlak bakm ndan
ykseltm iti.

3
 o FUTBOL SALGINI ca

Fransa tahtna N a p o le o n otu rdu u n dan beri, A v ru p a d a s a

valar eksik olm a d . H e m e n btn A vru p a d e v letleriy le savaan
N a p o le o n , zellik le n g iltereyi y e n m e k arzusundayd. n giltere
d e N a p o le o n u tahttan in dirm ek iin her yolu d en iyord u .
N a p o le o n , s a d e c e A v ru p a y d e il Rusyay d a teh d it e d i
yordu. Franszlarla bir sa va kar en d iesiyle Rusya, 18 0 8 d e s
v e le savaa son verd i. Sonunda, Rusyayla Fransa arasndaki o
nl korkun sa va balad. N a p o le o n , btn g lerini to p la y a
rak, Ru sya nn zerin d e yrd. M o s k o v a y a kadar ilerledi. Fa
kat burada, byk bir y e n ilg iy e urad v e btn gcn yitirerek
Fransay a dnd . Eski g c n e kavum ak iin, a lm aya balad.
Fakat ba dm an olan ngilizler, btn A v ru p a y N a p o le o n a
kar ayaklandrdlar. S avata esir d en N a p o le o n , Sent-Elen
A d a s na srgn edild i. Yllardr N a p o le o n un savalarndan b
kan Avrupa, bu so n u ca o k sevin di. n giltere nin g c n e hayran
kalarak ngilizleri taklit ettiler. ngilizlerin her eyi artk A vru pa l
kelerin de m o d a oldu.
Bu lkelerin kk yataki ocuklar v e delikanllar bykle
rini taklit ederken , onlarn yanl davranlarn, iki v e sigaray,
kt s zleri, ngiliz yaam nn kom ik v e hatta zararl ksmlarn
da alp ngiliz hayatnn kt bir kopyacs oldular.
Z en gin olanlar, at yarlar iin ngilizler gibi byk paralar
h arcam aya, viski i m e y e , ngiliz m o d a sn a g r e giy in m eye ,
salarn v e tralarn ngiliz m o d a sn a g r e y a p m a y a baladlar.
Genlik, kendini ngiliz sporlarna, zellik le fu tbola kaptrd.
Eitimlerini ta m a m la m a m Avrupal g e n le r arasnda futbol,
d e ta bir din oldu. A vru p a lkelerinde bin lerce zen gin ocu u ,

39
 Grigory Pefroo

futbolu bir ibadet ekline soktu. Futboldan zevk alanlar, onu bir
sanat ve bilim hline getirdiler. Sokaktaki halkn heyecann canl
tutmak dknln smrmeye; futboldan uzun uzun sz et
m eye baladlar.
Bu durum, Snelmann zamannda Finlandiyada da ortaya
kt. Fin genleri, henz ciddi dnce almalarna alma-
mt. Ciddi dnceyle ilgileri de yoktu. Finlandiya, Rus yneti
mine getikten sonra lkede svelilere kar ulusal bir kin bes
lemek, onlarla savama duygular kayboldu. Dnce ynnden
tem bel olan Fin genleri, kendilerini tamamyla futbola verdi.
Futbol, bir salgn gibi btn ehir genliini kaplad, kylere bile
girdi. Btn bir kuan dnce ve duygularn esaret altna
alan futbol, bir hastalk oldu. Futbol kulp ve dernekleri, batak
lk sivrisinekleri gibi oald. Snelmanla arkadalar, genlerdeki
dnce gcnn yerini salam ayaklarn almasn kabullenme-
yip genliin dnce ynnden plak kalmasna katlanamad
lar. Bir nesli uyandrmak ve kltrel ynden ykseltmek isteyen
vatanseverler, birbirlerine soruyorlard:
Byle kol ve bacaklar gl kahramanlardan ne yetiebilir?
Vatann ykselmesine bunlar nasl hizmet edebilir?
Snelman, bir zamanlar spanyada birtakm kiilerin hayali ro
manlar okuya okuya, valyeler gibi davranp komik hle dtk
lerini ve Cervantesin Don Kiot adndaki nl romannda, o kiile
ri ok komik bir ekilde anlattn hatrlatyordu.
Snelman ve dostlar:
"Birtakm genlerin byle sam a eylerden sz eden roman
lar okumaya balamas, yle basit ve nemsiz bir ey deilmi
ki, spanyann byk bir yazar, romanna konu ederek bu has
talkla savamak zorunda kalmtr. diyorlard.
Cervantes, okuyucularn bu tr m acera romanlarna dkn
olmasnn, dnce tembelliine iaret ettiini grmt. O za
man spanyollar, geri kalm lkelerindeki yaam dzenlemek

40
 *3et/az Zambaklar ilkesinde
ve halk ekonomik, kltrel ve sosyal ynlerden gelitirmek iin
ciddi areler dnmyorlard.
lkede kltr emekileri yoktu. Halk dncesi uyuyor, bil
gisizlik ve fakirlik artyor, devlet g kaybediyor, ahlaki ve eko
nomik hayat iflasa gidiyordu. Milleti bilinlendirmekle grevli
olan ve az ok bir eyler renmi bulunan kiiler neyle megul
oluyorlard? Hayal rn maceralar okuya okuya m est olmu
lard.
Snelman, kendi kendine: Dhi yazarlarn nemini, bizimki
ler henz anlayamazlar. u zamanda, bizde hayatn komik yn
lerini baaryla anlatan bir Cervantes, ccelerden sz eden bir
Swift yetimelidir. Cce ruhlu insanlarn adi politika dedikodula
rn, ksk dncelerini anlatan biri gelmelidir. Bizim Cervantes
gibi bir byk yazarmz yok. Swift gibi bir yazar da olamayz. Fa
kat aklmzn erdii, gcmzn yettii kadar, onlarn yaptklar
byk ii yapabiliriz. Veba, kolera mikroplar gzle grlemez.
Ama bunlar ok kk olsalar da btn bir lkeyi krp geirir.
Lkin toplumun ba belas olan manevi mikroplar belki veba
mikroplarndan da tehlikelidir. diyordu.
Finlandiya bataklk bir m emleket olduundan, stma ve ve
rem yuvasyd. Stma, halka ac ektirmekte, verem se lmlere
yol amaktayd. Bu hastalklara kar da sava almt. Snel
man: .
Bu da yeterli deil. Bizde bundan baka bir de dnce ve
remi, irade veremi, ruh veremi vardr. diyordu. Bu ruh veremi,
btn genlii sarmtr. Be on on be yl sonra, yapc olarak
hayatmza girecek genlerin, manevi veremden krlmasna ilgi
siz kalamayz. Dnce veremiyle de savamak gerekir. szle
rini tekrar ediyordu.
Bir gn, byk bir futbol enlii vard. Byk bir futbol kul
bnn kuruluunun onuncu yl kutlanyordu. Bir ulusal yar d
zenlenmi, bu enlie her eit sporcu katlmt. Snelman da

41
 Grigory cPetroo

dostlaryla beraber oradayd. Aslnda kendisi, en byk spor

derneklerinden birinin fahri bakanyd. Snelman, bu enlikte
sz alp halka yle syledi:
Fin genliinin sporla uratn grerek mutlu oluyorum.
Akla uygun hareketler ok nemlidir. Felsefeyi ok ileri gtr
m olan eski Yunanllar jimnastii, grei, yarlar ok nemli
yerlere karmlard. Vcut almalar, vcudun eviklik ve g
cn artrr. Bunlar sayesinde boy dzgnleir, yry hafifleir
ve hareketler gzelleir.
ehirlerdeki evlerde ounlukla oturularak geirilen bir ya
am , sal bozar, kaslar gevetir. Kan zehirler, insanlar tem
belletirir.
*
Almanyada, rencilerin ou gzlk kullanr. Demek ki gz
leri bozulmutur. Srtlar kambur, kemikleri arpk, bacaklar ince,
kollar zayf, yzleri soluk, bitki gibi solgun benizli insanlara, ky
lerden daha ok ehirlerde rastlanr. Bunlar grnce, onlar krla
ra karp imenler zerinde koturmak, havaya zplatmak, o te
miz havay derin derin solutmak istei gelir insana.
Eski Yunanllar byle yapard. imdi biz de onlar gibi yapyo
ruz. Fakat Sokratn, Fidyasn ve Periklesin zamannda yaa
yanlar, hayatn tem el prensibi olarak yle bir kural koymulard:
Hibir eyde arla gidilmemeli... Hibiri ey tek tarafl,
tek ynl olm amal... Her ey ll olmal, zamannda ve ye
rinde yaplmal.
Sokratn ve Ailin ada olan Aristofanes, filozoflarn be
dence tembel olmasyla alay eder. Aptalln vgs adl
lmsz talamasnda, kafalar bilgiyle dolu, iki ayakl yaratklar
ve kuru teoricileri acm aszca eletirir. Gliverin Seyahatlerinin
yazar Swift, kurbaa gibi iip byk adam olmak isteyen cce
lerle dalga geer. Liliputlar, ccedir. Swift, bir de Laputlarla alay
eder. Bunlar da irin bal, ince boyunlu ve zayf omuzlu, anor
mal yaratklardr. Bunlarn btn hayat, kitabi formllere, geo

42
 cBeyaz 'Zambaklar -lkesinde

metrik resimlere gre dzenlenmitir. Yani hayatlar da beden

leri gibi biimsiz ve irkindir.
Bu kadar byk bir akla sevdiimiz lkemizin, Laputlar l
kesine benzemesini asla istemeyiz. Bize ne Liliputlar gerekir ne
de Laputlar.
Biz, Finlilerin bacaklarnn gl olmasn istiyoruz am a be
yinlerinin zayf olmasna da katlanamayz. Bizim idealimizdeki
insanlar, bu tip insanlar deildir. Byle bir insan, bizim lkemiz
iin bir rnek, bir lk olamaz.
Siz, futbolun Finlandiyadaki ilerlemesini grerek heyecanla
nyorsunuz. Kuvvetli Bacak adl futbol takmnzn, komula
rmz sve, Norve ve DanimarkalIlarla yapt malarda; hatta
M acaristana gidip oradan galip gelmesinden dolay byk bir
sevin duyuyorsunuz. Fakat ben sizin bu sevincinize katlamyo
rum.
Ben, bizim sevgili Suomimizde Gl Dnce, Byk
ler, Byk lere Girime, Stl nek, En yi Yumurta, En
yi Tohumluk Buday, Kar Gibi Beyaz B ez, Temiz Vicdan,
'Yeni Dneler, Endstrileme, Tok M illet gibi adlar
tayan dernekler ortaya ksn isterim.
Ben, gen Finlilerin yalnz Macarlar deil, Fransz ve ngiliz-
leri de yenmesini isterim. Ama biz onlar sad ece futbolla deil;
bilim, gzel sanatlar, ticaret, sanayi, hukuk ve lkenin imar ko
nularnda da yenmeliyiz.
Bu byk savata, sad ece futbolcularn kol ve bacak gle
rine dayanmak isterseniz, ok ileri varamazsnz. Kardan gelen
topa yn vermek iin salam bir kafa gerekir, evet; fakat bilme
lisiniz ki en salam kafa, koun kafasdr.
Ben, ko kafas gibi salam bir kafaya sahip olmay, Fin
genlii iin gurur duyulacak bir ey saymam.
Sokratn ve nl Herkln resimlerini aratrp bulun ve
bunlar birbiriyle karlatrn. Sokratn bstnde filozof kafas

43
 Grigory Tehoo

gze arpar. Geni bir aim vardr ki, aln beynin yeridir. Sanki
Sokratn beyni kafatasnn iine smyormu da dar frlaya
cakm sanrsnz. Sokratn aim ve ba bu biimdedir.
Bir de Herkln heykeline bakn. Eski Yunan mitoloji kahra
mannn gl kaslar karsnda arrsnz. Csseli bir gvde,
direk gibi salam bacaklara dayanr. Kol kaslar, bklm urgan
gibidir. Omuzlar geni, gs kabark, boynu manda boynu gi
bidir. Ba ise vcuduna gre olduka kk, aln dar...
Btn bunlar, byk bir beden gcnn ifadesidir. Fakat bu
kahraman, aklca zayftr. Muhteem bedenli, sert kemikli, kuv
vetli, kasl bir adamdr ama akl ve zek ynnden geridir. Bir
dnce ve maneviyat kahraman deildir.
Ben size Sokrtn veya Herkln kafasn tercih edin demi
yorum. Diyorum ki: Mandann bacaklarn dnrken, Sokratn
kafasn da unutmayn. Ta gibi sert ve koyun kafal olmayn.
Her ii zamannda yapmak gerekir. Ancak elence zamann
da elenilmelidir, kuraln unutmayn. Finlandiyaya yalnz top
oynamay bilen insan gerekmiyor. Bize, Fin ulusunu ekonomik,
sosyal dnce ve ahlak ynnden ykseltecek adamlar gerek!
Kltrel olarak geri kalm milletlerin yaayn tersinden
renip onlardan ders alan milletleri izlemeyin. Parise gidenler
kafeleri, Almanyaya gidenler birahaneleri, ngiltereye gidenler
de futbolu reniyor. renim iine daha yksekten bakn, Av
rupann ilim ve dnce tapnaklarna giderek, Erdem Birliini
izleyin. u kural hibir zaman aklnzdan karmayn: Salam
ruh, salam vcutta bulunur.
Ey Fin genleri! Sizin greviniz, ayak vuruu ile topu yksek
ten gndermek deil; Fin milletinin efkatini ykseltmek, sevgi
li vatanmz her konuda ilerletmek, her tarafta mutluluu artr
maya ab gsterm ektir.

44
 so ALE VE OCUK ca

Genlik m eselesi, Snelm ann en ok sevdii ve ayn zam an

da en hassas ve i yakc grd konuydu. Snelman ve dost
lar, Finlandiyay uyandrmak iin btn mitlerini yeni yetien
nesle balamlard.
Snelman, kimi zaman kzp genleri azarlar am a yallar,
genlerin yaramazlndan ve ahlakszlndan ikyete balayn
ca hemen genleri savunurdu:
Su genlerde deil, sizde! Siz genleri nasl eitirseniz,
onlar da yle yetiir. Genlere ne terbiye verdiniz? diyerek on
lar sustururdu.
Anneler amar ve bulak ykayp yerleri silmek, temizlik ve
yemek yapmakla; babalar da memurluk, ticaret, dkkn veya
fabrika ileriyle urard. Geceleri de zamanlarn ge saatlere
kadar kahvehane ve kulplerde oturup iskambil oynayarak gei
rir, ocuklarla ilgilenemezlerdi.
ocuklarla ilgilenmek yorucu ve bezdirici bir i olarak gr
lrd. ocuklarla konumaz, onlarn yaaylaryla ilgilenmez
lerdi. Ara sra bo zamanlarnda ocuklarn okar, onlara eker
ve oyuncaklar verip:
Haydi, bir kenarda yaramazlk yapmadan kendi banza
oynayn derlerdi.
Bunun anlam uydu:
Bamzdan gidin de ne yaparsanz yapn.
Bu durum karsnda ocuk, ruh, akl ve dnce bakmndan
el srlmemi tarla gibi kalrd. Arada bir iyilik, gzellik, sevgi gibi
konulardan sz edilse de genelde bunlar ocukta etki oluturma
yan yabanc szckler olurdu. Anne babalar, ocuklarnn ruhunu

45
 Grigory cPetroo

etkileyecek szleri bilmezlerdi ki sylesinler. Onlarn kalplam

ve sradan tleri, ocuun ince ruhunda bir etki yapmazd.
Dorusunu sylemek gerekirse, ailesi sa olsa da evresin
de hala, teyze, am ca, day gibi yakn akrabalar bulunsa da bu
ekilde kendi hline braklan ocuk, bir yetimden farksz by
mektedir. Kimi aileler de ocuunun beslenmesine, giyinmesi
ne, salna dikkat eder ama ruh saln ihmal ederdi.
Bu artlarda byyen ocuun kt yetimesine armama
ldr. Biraz byyp de neyin ne olduunu anlamaya baladn
da, aile hayatna katlan ocuk neler iitir, neler grr?
ehirlerin, ilelerin, kasaba ve kylerin meydanlarna pislik
ve gbrelerin ykldn gren kiiler: Bunlarn burada durmas
salkl deildir, rezalettir. diyerek ikyeti olur, yaknrlar.
Anne babalar! imdi siz, vicdannza bavurarak bir dnn.
Aile evrelerindeki hava, ocuun salam kiilikli olarak yeti
mesi iin uygun mudur, deil midir?
ocuklara: Yalan syleme, hile yapma! Bu doru deildir,
gnahtr, insanlarn senden nefret etm esine sebep olur. derler.
Ama bu sz syleyen kiiler birbirlerini aldatr, bakalarn al
datr. Ya da etrafndaki ocuklara: Kimseyi incitmeyin, kibar ve
terbiyeli olun derler ama dediklerini kendileri yapmazlar.
ocuklar, hile ve aldatmay ok abuk fark eder. lk nce a
rrlar. Ailelerinin, kendilerine kt ve gnah olarak gsterdikleri
eyleri nasl yaptn anlayamazlar. Sonra bu ters durumu gre
gre, anne babalarnn szleriyle uygulamalarnn birbirine uy
mad kansna varrlar. Bylece anne babasna kar gvenini
kaybeder. Bunu yapmayn, unu yapn! gibi tlere artk ald
r etmezler.
Dier yandan anne babalar, kck ocuklarnn dik bal
olduundan ve sz dinlemediklerinden yaknr ama ocuklarnn
bu duruma kendileri tarafndan getirildiinin farkna varmazlar.

46
 beyaz Zambaklar ilkesinde

Sanmayn ki, ocuklara kzmak ve cezalandrmakla onlara

ba em e ve sevgi telkin edilebilir. ocuklarnzn yannda sz
nzle ve davrannzla doru hareket edin ki, ocuklarnz sizi
kendiliinden sevm eye balasn.
Anne babalardan bazlar, evlerindeki elbiselere, el, yz ve
ayak temizliine nem vermez. ocuklarnn yannda kirli, yrtk
ve eski elbiselerle, elleri yzleri kirli gezer. Konuurken incelik ve
nezaket gsterm ezler. Kimileri de ocuklarnn yannda kavga
eder. Hatta ocuklarna:
Babanzn nasl bir adam olduunu gryor musunuz? ya da
Annenizin nasl bir kadn olduunu grn! gibi szler ederler.
Ayrca aile toplantlarnda yaplan dedikodulara, onu bunu
ekitirmelere, kk karlar salamak veya ykselmek iin
evrilen dolaplara dikkat edin.
ocuklar, ite on be yirmi yl byle bir evrede alkanr du
rurlar. Bundan sonra da ihtiyarlar, ocuklarnn niin gklerde
umayp kanatsz kaldna aarlar ve genleri eletirirler.
Ben bu anne babalara sorarm:
Siz, ocuklarnz yetitirirken ykselmek iin onlara kartal
kanatlar m verdiniz? Yoksa onlarn kanatlarn kknden kes
tiniz m i?
ocuklar byyp de delikanl ve gen kz olunca, anne ba
balar, onlarn gelecekleriyle ilgili parlak hayaller kurmaya balar,
ocuklarnn mhendis, memur, tccar, doktor, avukat olmasn
isterler. Kzlarna zengin ve gelecei parlak bir koca aramaya
balarlar. ocuklar iin hep ekonomik rahatlk salamak iin u
rarlar. Ve bununla annelik babalk grevlerini en iyi ekilde yap
tklarna inanrlar.
Lev Tolstoy, bu konuda yle der:
Hayattaki dzensizliklerin en nemli etkenlerinden biri u
dur: Herkes, hayatnda sad ece refaha kavumay ister am a hi
kimse hayat ykseltmek iin gayret gsterm ez ve alarak ha
yatn daha iyi bir ekilde ayarlama ihtiyacn duymaz.

47
 Qrigory cPe/ron

Herkes hayattan bir ey almak ister ama ona bir ey vermek

istem ez. Birok kimse karc, yamac ve asalak olarak atlr ya
am a. Yaamn srrn bu parazitlikle arar.
Byle bir hayat felsefesi, zamanla aile iinde ocuklara ala
nr. Bunu kim alar? Elbette anne baba...
Bu yaam felsefesini alan ocuklar, bydkten sonra ben
cil, agzl, tem bel ve vurdumduymaz olur.
Bu genler, artk hi kimseye ve hibir eye bal olmayan,
hibir eyi sevmeyen insanlardr. Bunlarda vatana, millete sev
gi; ulvi dncelere, ciddi almaya sayg yoktur. Ailelerine de
gerek bir sevgi duymazlar.
Ne ekerseniz, onu biersiniz! Ne piirseniz, onu yersiniz!
Eer genliin ruhunu, ekilmeyen bir tarla gibi kendi hline bra
krsanz, orada srgan ve diken yetiir.
Anne babalarn, ocuklarnn akln ve kalbini gzel eyler ek
meden brakmas, akla ve vicdana aykrdr. Hatta byle bir ih
mal ahlakszlktr, cinayettir. nk ocuklarn eitilip eitilme-
mesi, yalnz anne babayla ilgili bir konu deildir. Ayn zamanda,
toplumu ve devleti de nemle ilgilendiren bir konudur.
stediiniz kadar kusursuz anayasalar yapn, seim hususun
da halka istediiniz kadar hak tanyn. Eer ocuklarnz olmas
gerektii gibi yetim ezse, hayata bir hi olarak atlrsa, parla
mentolar ve btn hukuk dzeni yerli yerinde olsa da sosyal ha
yat yine sorunlarla dolacaktr. Bu kuaktan gelen memurlar, vur
dumduymaz, bakanlar ise siyasi cambaz olur. Milletvekilleri,
kar peinde koar. Okullar, yeni neslin kafasn ve kalbini kuru
tan, kavuran yerler hline gelir. Basn, sokaklarda kendini sata
karan all pullu kadnlara dner. A veya tok halk kitleleri, ken
dilerine yabanc olan bir eye ve zellikle sekin kesimlerden
kiilere nefret, kskanlk duygular beslemeye balar.
Bizim gen lkemiz, sizden byle eyler beklemiyor. Finlan
diyann gelecei parlaktr. lkemizde herkesin karn tok, herkes

4
 Beyaz Zambaklar -lkesinde

durumundan memnun olmaldr. zel yaamanz ve milletin

yaamn buna gre dzenleyin.
Snelman ve arkadalar, kylerde ve ehirlerde bu uurda
yzlerce konuma yapyorlard. Bu konumalar dinleyen anne
babalar, ocuklarn ve genlerin eitimi konusunu ciddiye alma
ya balad, ocuklarna kar sorumluluklarnn nemini
anladlar. Anne babalar, birok yerde dernek kurarak ocuklar
nn eitimindeki baarszlklarn sebeplerini aratrmaya balad.
Tannm pedagoglarn ve psikologlarn konuyla ilgili fikirlerini
renmek istediler. in zerine bu kadar ciddiyetle gittikten
sonra, sorunun zm kolaylat.
M em lekete tannm eitimciler ve psikologlar, btn lke
yi dolaarak hayatta kazanlan tecrbelere ve bilimin verdii so
nulara gre, ocuklarn nasl yetitirilmesi ve eitilmesi gerek
tiini millete akladlar. Topluma, ocuk ruhunun stn yanla
ryla beraber, zayf noktalarn ve hastalklarn da anlatarak ei
tim srasnda bunlarn tedavi arelerini rettiler.
Ziraatlarn en gzel fidanlarn, iyi ekin ve sebzelerin nasl
yetitirileceini retmesi gibi, tannm pedagoglar da erkek
veya kadn, kyl veya ehirli, memur veya esnaf, hangi kesim
den olursa olsun, btn anne babalara, ocuklarn daha iyi nasl
terbiye edileceini, vatana ve millete daha yararl olabilecek va
tandalarn nasl yetitirileceini anlattlar.
Bu almalar sayesinde Fin ailesi, dald o derin gaflet uy
kusundan uyand, byk bir hzla ilerlemeye ve gelim eye bala
d.
 REEL KRALI s>

Snelman ve arkadalarnn evresine, yava yava ama s

rekli kltr iileri ve gnllleri katlyordu.
Snelman grubuna, Helsingfors niversitesinin gen profe
srleri, en cra kylerdeki retmenler, i adamlar, fabrika sa
hipleri, devlet merkezi dnda oturan doktorlar, memurlar ve
avukatlar katld. Bu canl dnce, yava yava Finlandiyann
her kesine yayld. Bu dnce urunda alanlardan hibiri,
bunu n arac yapmak istemiyordu.
Bu kltr gnlllerinin almalar, sadece kt zerinde
kalmad. Herkes alyor ve kelimenin tam anlamyla birer kl
tr misyoneri gibi aba harcyordu. stelik bu almadan tr
bir kar salamak, kimsenin aklna gelmiyordu.
Halkn elindeki eski kitaplar toplayp iyilerini seerek kyle
re gnderip zamanla bunlar deitirerek daha ok kiinin oku
masn salyorlard. nceleri, iki haftada bir ve sonralar her
pazar gn, halkn anlayaca ekilde edebiyat, salk, iktisat ve
ahlak konularnda seminerler yapyorlard.
Bu ie, bir tutku olarak gnlden sarlan en iyi konferaslar
ve retmenler, lkenin her yanma halk aydnlatmaya gittiler.
Bu sayede lkede bir halk niversitesi ortaya kt ki, bunun pro
fesrlerinin ou, iyi birer hatip olan gezici genlerdi. Bu profe
srler, millete eitli konularda bilgiler vererek onlar uyandrdlar.
Konferanslar dinleyenler, daha ok bilgi edinmek, memleketin
herhangi bir ekilde ilerlemeye ve ykselmeye hizmet etm ek is
tiyorlard. Eskiden baz zenginler, servetlerinin bir ksmn kilise
ye veya hayr ilerine balard. Millet arasnda aydnlatma ve
aydnlanma akmlar ortaya ktktan sonra, ulusal eitim iin

50
 - ^ 5
cbeyaz Zambaklar c&es/nds

byk vakflar kurulmaya baland. lkenin eitli yerlerindeki

zenginler, evlerini ktphane, konferans salonu veya halka y
nelik elence yeri yaplmas iin balamaya balad.
Bu arada, halkn saflk ve temizliine rnek olacak baz olay
lara da rastland. M esela, gezici profesrlerin konumalarndan
ok memnun kalan kyller, ya, bal, yumurta, el ilemeleri gi
bi eyler getirerek:
Ltfen bunlar kabul edin, ailelerinize gtrn. Siz, bizi bil
gilendirmek iin kylerimize kadar geliyorsunuz. zin verin, biz
de kendimizce karlk verelim. Bize saladz yarara ve verdik
lerinize karlk pek deersiz eylerdir bunlar. diyorlard.
Halk niversitelerinin zorluklarla i ie geirdii yirmi be yllk
almadan sonra, Snelmann oturduu Kuopio ehrinde ulusal
bir enlik dzenlendi. lenin sonunda, Finlandiyann her yann
da Reel Kral unvanyla anlan Yarvinen sz ald ve bir saatten
fazla sren bir konma yapt. Davetliler, yorgun olmalarna ra
men, Yarvinenin konumasn byk bir dikkatle dinlediler.
Yarvinen, konumasna u szlerle balad:
Ben, bir zamanlar yoksul ve sradan bir tccardm. ocuk
luumda, bir sepet iinde kurabiye satardm. Sonra, pazar ye
rinde kk bir dkkn ap ekerleme satmaya baladm. B
yk tccarlar, bana krediyle birka bin kuruluk kurabiye, bon
bon ve kuru meyve verirdi. Ben de bunlar satar, borlarm d
zenli olarak derdim. Bundan dolay hepsi beni sever, ileride
daha byk bir dkkn aabilmem iin yardm edeceklerini sy
lerdi.
O zaman karnm tok, srtk pekti ve iyi bir odam vard. Bu
nunla beraber, o zamanki durumumu ok da beenmiyordum...
Ruhum ac iindeydi. Yaadm hayat ve evre, bana dar geli
yordu. Sk sk dnr ve derdim ki: Dkkn kk, mteriler
belli, kr az! Btn bir hayat byle mi srecek?

51
 Grigory cPetroo

Yarvinen, trende hazr bulunan profesrlere seslenerek ko

numasna devam ediyordu:
Beyler! Sabredip bamdan geenleri dinleyiniz! Pekl bi
lirsiniz ki, her kurabiyeci ocuktan bir reel kral kmaz, her si
miti ocuk, doduu kabasada tiyatro yaplmas iin on binler
ce mark veremez. Yarvinenin yapt gibi, doduu kasabada
byk bir gazetenin karlmas iin gerekli yardmda buluna
maz.
Ben bunlar, kendimi vmek iin anlatmyorum. Buras, biri
nin kendisini vecei bir yer deildir. Sizin huzurunuzda, benim
kiiliimde, gen Fin milletinin kiilii bulunmaktadr. Ben bura
da, sizin karsnda, aa kabuklaryla kark avdar ekmeiyle
beslenen, orman ve bataklk iinde byk bir kararllkla alan
Fin milletini temsil ediyorum. Fin milleti arasnda, reel krallar
belki ok azdr. Ama bu halkn bireyleri arasnda, benim gibi Yar-
vinenler oktur.
Yarvinen adndakiler, bir tabur oluturabilir. Benim gibilerden
millet arasnda binlerce vardr. Benim gibi olan birok Yarvinen,
hl ormanda aa kkleri sker, dalardan ta koparr.
Bunlarn birouna da o yoksul yaam dar gelmektedir. Biz,
skntdan ve almaktan korkmayz. Daha iyi yayorlar diye
bakalarn da kskanmayz. Yalnz Yarvinen cinsinden olan kim
selere, bu yaam a ekli dar gelir. Onlar daha baka eyler isti
yorlar. Daha parlak bir gelecek hayal ediyor, gne gibi daha g
zel, daha gl bir ey arzuluyorlar. Onlarn ruhunda bir ey kay
namak ve tamak ister am a kacak yer bulamaz.
Geen yl, gney talyaya gidip reel yapmakta kullanmak
iin bir vapur dolusu portakal satn almtm. Orada birka gn
kalmamdan yararlanarak, Napoli yaknlarndaki Vezv yanar
dann tepesine ktm. Dan tepesindeki volkann az ksmn
izlerken, kendi genliimi hatrladm. O zamanki dncelerimi,

52
 cBeyaz 'Zambaklar ilkesinde

duygularm hatrladm. Btn Fin milletinin hlini dndm:

Kraterin iinde kara ve koyu bir lav ktlesi kaynyor, kpryor
du. Lavlar, kraterin dar azna doru kh ykseliyor kh al
alyordu. Sanki yanardan iinde aznn darlna ramen ne
fes almak isteyen ok byk csseli bir dev vard. Volkann az,
yer yuvarlann iinde biriken ateli lavlara dar geliyordu. te
bunun iin, yeraltnda da bulunan gler ve ierdeki ate, lavlar
kraterden darya atyordu.
Ben de bir zamanlar bu durumdaydm. imdi Fin milleti de
bu durumdadr.
Yarvinen demek, Fin milleti dem ektir.

53
 so HAYDUT KAROKEP ca

Yarvinen, konumasna devam ediyordu:

Beyler! Bundan yirmi be yl nce btn Finlandiyay heye
can ve korku iinde brakan Johan Karokepin adn hatrlyor
musunuz? Karokep, bir hayduttu. Byk ehirlerdeki bankalar,
i yerlerini, kiliseleri soyard. deta polise meydan okuyarak
hrszlk yapar, bo yere adam ldrrd. te bu sebepten tu
tuklandnda, deli olup olmadn anlamak iin nce tmarha-
Tl

neye gnderilmiti.
Karokep, tmarhaneden kat ve izini kaybettirdi. Finlandi
yada ad san anlmaz oldu. Belki de izlendii srada, kurunlar
dan biriyle ar bir ekilde yaraland, ld ve arkadalar onun
cesedini saklad. Herkes byle dnyordu. Zamanla Karo-
kepten sz edilmez oldu.
Beyler! Karokep sa! Geen yl talya'da, Napolide kendisiy
le grtm.
Ben, onu tanyamadm. Finlandiyada yaayan herkes gibi
ben de onu lm sanyordum. Bir lokantada yemek yerken, o
beni tand ve m asam a gedi. Yannda olu da vard. Ne yak
kl delikanllard, bilseniz. Fin milletinin en grbz delikanl-
larndandlar. Uzun boylu, geni omuzlu, kumral sal ve mavi
gzlydler. Yzleri, gnein etkisiyle esmerlemiti.
talyanlar, bunlara Apollonun oullan diyorlar. de Avru
pann ayr niversitesinde eitim gryor. By, svi
rede ormanclk eitimi alyor ve Kaliforniyada bir orman tica
ret irketinin bandayd. Kk olan, Fransada ziraat, ortancas
da Almanyada kimya eitimine devam ediyordu. Ortancann
deri, odun ve yalarn kimyevi yntemlere gre ilenmesi konu

54
 cbeyaz Zambaklar c Vlkeslrde

sunda yapt ettler, nl Alman niversitelerinden birinde dik

kat ekmi, bu gencin nl bir kimyager olarak yetim esi umu-
luyormu.
Akll, yakkl ve kibar bu ocuk, lkemizde bir zamanlar
haydutluk eden Karokepin oullardr. Bir zamanlar gazeteler,
Karokepin bir ailesi olduunu, karsnn bu adamn cinayetler
inden haberdar olmadn ve Karokepin ok efkatli bir koca ve
iyi bir baba olduunu yazmt. Sonra Karokepin kars ve o
cuklar da hatrlanmaz oldu. Fakat babalar onlar unutmam,
dostlar araclyla Amerikaya aldrm. Kars, Amerikaya gi
derken, yolda yakaland hastalktan lm. Karokep, o
cuunu terbiye etmi, onlarn annesi, arkada olmu, onlarla
beraber tahsile balam.
Karokep, adn da deitirmi. imdi, yeni adn sylemeye
gerek grmyorum. ki transatlantik vapuruyla Cenovaya bu
day gndermi. Kendisi de talyay grmek ve oullarna gs
termek istemi, onun iin birlikte gelmiler.
Yeni bir adla, yeni vatan olarak grd Gney Amerika
devletlerinin birinde, ticaretle uram, para kazanm, buday
kral olmu. O kadar zengin olmu ki, sizin reel kralnz Yarvi-
nen, onun yannda fakir saylr.
ocukluumuzda ve genliimizde biz, Karokeple ok yakn
dosttuk. kimizin de babalar, katranclkla uraan fakir kiilerdi.
Ben, Karokeple birlikte bydm. Tesadf bu ya, ikimizin ba
bas da ayn zamanda ld, yetim kaldk. Dul kalan annelerimiz,
ayn zamanda bizi ehre gtrdler. Beni bir frncnn yanma
rak olarak verdiler. Karokep de toptan ticaret yapan zengin bir
tccarn yannda almaya balad. Bu tccar, memleket iinde
yn, yapa ve amsakz toplar, darya satard. Ticaret yapt
yerlerde yetien buday ihtiyaca yetmediinden, dardan bu
day getirip kyllere satard.
Karokep yakkl, zeki ve alkan bir ocuktu. Fakat ok f
keli ve takn bir genti. Kendisine hakaret edenlere, her eyi

55
 Grigory Peiroo

yapmay gze alrd. Kzdnda Karokepi bir titreme alr, benzi

sararr, dileri gcrdamaya balar ve:
Ben sana Karokepin kim olduunu ve ona hakaret etm eye
nasl cesaret edildiini retirim! derdi.
Tccar, Karokepi severdi. Her yerde onun namuslu biri ol
duundan sz ederdi. Birka yl sonra, nemli baz satn alma
ilerini ona devretmeye ve kendisine olduka byk paralar
em anet etm eye balad. Nihayet Karokepi, byk depolarndan
birinin mdrlne getirdi.
Burada, her zamankinin tersine, anlalmaz bir olay meyda
na geldi. Karokep, hibir sebep yokken, patronunun kendisine
em anet ettii ok byk bir paray kyllere datt ve patronu
nu zarara soktu. Bununla da yetinmeyip patronuna bir gzel da
yak att, sonunda mahkemeye verildi. M ahkemede, azn a
mad. Yalnz hiddetli hiddetli gld ve mahkemenin sonunda:
Benim yerime patronumu mahkm etseydiniz daha iyi ya
pardnz. demekle yetindi. Patronu sonradan:
Karokep galiba delirdi. demi.
Bu sutan, hapishanede birka ay yatt. Bu srede kimseyle
konumad, sadece okudu. Yalnz zincire vurulan mahkmlarn
cinayet hikyelerini dinlemekten zevk ald.
Hapisten ktktan sonra, karsn ve ocuklarn yabanc l
kelerden birisine gnderdi. Sonra hrszla, adam ldrmeye
balad. ki yl iinde, birka banka ve on kadar kilise soydu.
papaz ldrd.
Herkesin sevgisini kazanan bir belediye doktorunu, hastasn
ziyarete giderken, yol stnde ldrd. Fakat stndeki paray
almad.
Son olarak, bir ehrin kenarndaki mezarln kilisesine hrsz
girmi. Kilisenin yannda oturan papaz, kilise pencerelerinin bi
rinden k geldiini grp hademeyi ararak kiliseye doru
gitmi. Yksek binann kapsnn nnde, katille kar karya gel

50
 cbeyaz Zambaklar ilkesinde

mi. Bu cani, nden giden hademeyi bir vuruta yere sermi. Ar

kasndan geien papazn kafasna da bir demir ubukla vurarak
kafatasn paralam. Papaz o hliyle mdat, m dat! diye
barmay baarm.
Mehtapl bir k gecesiymi. Her yan karla kaplym. O sra
da birka kyl, mezarln yanndan geerken imdat sesini du
yup sesin geldii yne komular. Bir adamn katn grm
ler. Ardna dp yakalam ve polise teslim etmiler. Yakalanan
adam, sorgu srasnda ad sorulunca: Haydut ve katil Karokep
demi. Hiddetli bir gl ve byk bir soukkanllkla bankalar,
i yerlerini, kiliseleri, nasl soyduunu, papaz ve bir doktoru
nasl ldrd anlatm.
Bu ilerde yardmclarnz kimlerdi? diye sorulunca:
Cinayetleri kendim ilerdim. Yardmclarm, yalnz bana bil
gi getirirdi. Bunlardan hibirinin adn size sylem eyeceim . B
tn bu oyunlar kendi hesabma oynadm. Btn sorumluluu da
zerime alyorum. Oyunu kaybettim. Kaderim sizin elinizdedir.
Zararn hepsini dem eye hazrm. sterseniz hayatm aln ama
yardmclarma dair benden hesap sormayn, cevabn vermi.
Bundan sonra Karokep, kapatld akl hastanesinden kat
ve hibir iz brakmadan ortadan kayboldu. Bu olaylarn ze
rinden yllar geti ve her ey zamanla unutuldu.
Oysa imdi Karokep, Napolide yemek yediim masann ya
nna gelerek Fince bana:
Afedersiniz! Siz Yarvinen deil misiniz? diye sordu.
Ben:
Evet. dedim ve ardm.
Yukko Yarvinen m i? diye tekrar sordu.
Evet. dedim.
Adam:
Tamerfrs civarndaki Kolmarviden deil misiniz? diye sor
du.

57
 Grigory cPetroo

Evet, evet. Fakat siz bunlar nereden biliyorsunuz? Ben sizi

ilk defa gryorum. dedim.
Adam:
Ben, haydut Karokepim. Yukko! Benim eski arkadam Yuk-
ko! Ah, benim sevgili ocukluum! O zamanki kk dostun Yo-
han hatrlyor musun? Sabk Karokepe elini uzatacak msn?
dedi elini uzatarak.
Karokeple, ocukluk arkadamla odama ekildik. G ece ge
vakte kadar Fince grtk. Bana dedi ki:
Oullarm, Karokepin kim olduunu bilmez. Amerikada, iki
kez lke deitirdim, iki kez adm deitirdim. Ailemi gneye
gnderdim. Kendim kuzeyde altm. Grnte yar Amerikal,
yar spanyalym. Ama ruhum, Finlidir. imdi nasl yaadm
gryorsun. Gnahlarm itiraf etm ek istesem beni dinler misin?
zimi kimseye haber vermeyeceine dair namusun zerine
yemin eder misin? Yarvinen, ben senin hayatn biliyorum. Bizim
Suom inin hayatn da izliyorum. ocukken, seni ok severdim.
imdiki reel kraln da ok severim.
Genlik dostunun nasl adam olduunu anlaman isterim.
Yohan Karokepten nefret etmeni istemem. Yohan Karokep ca
ni deildi.
O zaman ruha hastaydn, deil m i?
Sen ne kadar hastaydmsa, ben de o kadar hastaydm. Ca
hildim. Bir kere dn! Kapkaranlk, byk bir evin iinde do
layorsun. Yzlerce odann iinde, trl trl eyalar var. Fakat
zerre kadar k yok. El yordamyla gidiyorsun. Elbette bir eyler
krlr. Hem bakasnn deerli eyasn paralar hem de kendini
yaralarsn.
nsan byle bir yerde kalnca, deli mi, cani mi, yoksa ktan
yoksun bir talihsiz mi olur? te o zaman bir para sevdiiniz Yo
han, bu hldeydi. Byle karanlkta kalm daha ka milyon Yo
han vardr!

56
 Beyaz Zambaklar lkesinde

Elimi tutarak szne yle devam etti:

Ah Yukkocuum, hayatn bu karanlk zamanlarnda senin
bir yana tkezleyip de yklmadna seviniyorum. Ben, patronu
mun depolarnda alrken sklyordum. Bir eyler bana dar ge
liyordu.
O sralarda ben de bir darlk, bir sknt duyuyordum.
te, gryorsun ya, milyonlarca Yarvinenler, Karokepler,
hayatnn bir annda bir darlk duyuyor. Daha geni, daha gzel,
daha huzur veren bir eyler istiyor. Benim geimim iyiydi. Bir
karm, kk ocuum vard. Onlar severdim. Tek bama ti
carete balama midim de vard. Fakat ben bunalyordum. Bir
gn bir de baktm ki, bizim patronun deposundaki kantar hileli.
Kyllerden ald mallar bir kantarla, kyllere satt buday
baka bir kantarla tartyor. kisiyle de kyleleri aldatyor. Yllar
dan beri bu iin byle devam ettiini, benim de bilmeyerek ken
disine hrszlkta yardm ettiimi anladm. Fena hlde canm s
kld. Elimdeki paralarn hepsini kyllere dattm. Maaza sa
hibine de tem iz bir dayak attm. Kurtarmasalar, belki de ldre
cektim.
Mahkm edildiim mahkemede, sahte kantarlardan sz et
meyi dndm ama kyller, kantardan ikyet etm eyecekle
rine dair imza vermilerdi, vazgetim.
Cahil kyller, ikyeti olurlarsa maaza sahibi artk veresi
ye bir ey vermez diye korkuyorlard. Ben de sustum am a on
lardan nefret ettim. Bunlar hesap sormaya ve isyana ynlendir
mek iin, iimi onlar dvme istei kaplad.
Hapishanede, buradan knca beni serbest brakacaklar, o
zaman ne yapacam? Sahte kantarla tekrar bakalarn aldat
maya m balayacam yoksa beni aldatmalarna m katlana
cam, diye dnyordum. O zaman canm daha da ok sk
lyordu. Talihsiz millet! Hem soyulur hem de birbirini soyar.
Tanr sevgisi iin ulu mabetler yapar, sonra bu binalarn nnde

59
 Grigory cPehoo

ki meydanlkta binlerce insan diri diri yakar. Bir ksm da Tanr

yolunda lr.
Bundan sonra ben de insanlara kar Tanrya isyan ettim. s-
panyada olup da oradaki insanlara kar ruhen ve bedenen ezi
yet edemediime zlyordum. Eer orada olsaydm, onlara:
Madem esirsiniz, kurbansnz, bunlara katlannz. Bunu hak edi
yorsunuz! diye barrdm.
O zaman insanlardan ve Tanndan intikam almaya karar ver
dim. Banka soydum. Bankalar soyduumda, daha ok insann
felaketine sebep olacam dnyordum.
En houma giden ey, kilise eyasn almakt. En iyi papaz
larn kimler olduunu reniyor, gidip onlar ldryordum.
imden de, ey Tanrm, beni niin yakalattrmyorsun, diye
isyan ediyordum, yakalanmaynca daha ok kzyor; gkyzne
bakp dem ek ki oras da bo, yeryz de yalan, gk de yalan, di
yordum.
Yalan ve hileyi yeryznden kaldrmak iin, elimden gelse
btn insanlar ldrecektim.
Bu srada tekrar yakalandm. Fakat korkmadm. Yalnz a
rdm. Demek ki her ey sandm gibi bo ve yalan deilmi.
Fakat beni kuruna dizip ldrecekleri yerde, delidir diye t
marhaneye gnderdiler. Kendi kendime, aptallar, ahmaklar, ya
lanclar. Ben de bir aptalm. Aptallk edip de ellerine dtm.
Yerler bembeyaz karla rtlyken, mehtapl bir g eced e hrszla
gidilir mi, dedim.
Birka ay tmarhanede kaldm. Beni srekli sorguya ekiyor
lar am a derdimi anlayamyorlard. Bir yolunu bulup oradan da
katm.
Aklma kt bir aka geldi: Kafasn yardm papaz iyilemi,
yine mezarln yanndaki evde oturuyordu. Tmarhaneden ka
tktan sonra, dostlarmdan birinin evinde kyafet deitirdim. O

60
 cbeya2 tombaklar clkesinde

g ece, doruca papazn evine gittim. Pencereden baktm, otur

mu bir kitap okuyordu. Alnndaki yarann izi hl belliydi. ng
ra aldm. Ayak seslerinin yaklatn iitiyordum. Kap arka
sndan biri:
Kimdir o ? diye seslendi.
Sakin bir sesle:
Papaz efendiyi aryorum. dedim.
Papaz:
Ne yapacaksn? diye sordu.
Din bir m esele iin kendisini grmek istiyorum. dedim.
Bunun zerine, papaz kapy at. Elinde bir mum vard. Be
ni iyice grebilmek iin, amdan yukar kaldrd. Bir ey hatrl-
yormu gibi kalar atld, titremeye balad.
Kapnn nnde durup:
Beni tandnz m ? diye sordum.
Sizi bir yerde grdm sanyorum am a nerede olduunu
hatrlamyorum. Son zamanlarda hafzam ok zayflad. dedi.
Size yardm edeyim. Mezarlktaki cinayeti hatrlyor musu
nuz? B e n ... dedim.
Papaz, geriye ekildi am a barmad. Kapy da kapatmad.
Bir nefes aldktan sonra yavaa sordu:
Siz hapishanede deil miydiniz?
Katm.
Buraya niin geldiniz?
Beni saklayn diye... Bir zamanlar canilerin tapnaklarda
saklandn okumutum bir yerlerde. Ben, sizi ldrmek iste
mitim. imdi de Hristiyan papaznn, kendi katiline kar nasl
davranacan grmek istiyorum. dedim.
Papaz, bu szm zerine:
Buyur, ieri gir. dedi.
Admm eikten ieri atnca, kapy iddetle kapadm. Alayc
bir glle:

61
 Grigory cPetroo

Sizi tekrar ldrmeye kalkarm diye korkmuyor musunuz?

diye sordum.
Ev sahibi, beni tekrar batan aa szd:
Hayr, korkmuyorum.
Niin?
Gzleri byle olan insanlar, adam ldremez nk.
Benim gzlerim nasl? diye sordum aknlkla.
Hznl, derin bir kederle dolu... Siz ruhen ok hastasnz.
Odaya girelim.
Bana ne oldu, anlayamadm. nceleri demir gibi sert olan
Karokep, bu kez, scak odaya getirilen donmu balk gibi birden
bire yumuamt. Masann stnde, papazn okuduu Incil ak
*
duruyordu.
Karnnz a m, bir ey yemek ister misiniz? diye sordu.
Sert bir sesle:
arap getir! dedim.
Gsme bir eyler oldu. Boazm tkand. Ev sahibi dar
knca, sandalyeye oturup alamaya baladm. ocukluum
dan beri hi byle aladm hatrlamyorum.
Papaz bir bardak arap ve bir dilim tereyal ekmek getirdi.
Ben, nnde diz kp elini tuttum:
Beni affedin, affedin! dedim.
iniz rahat olsun, arabnz iin. Ne isterseniz syleyin.
dedi.
Ne mi sylemek istiyorum? Ben, isyan etm ek istiyordum.
Sizinle alay etmek, belki de sizi ldrmek iin buraya gelmitim.
Sonu baka trl oldu. dedim.
Krk dkk szlerle yllardan beri duyduklarm, yerde ve
gkte, yalan ldrmek istediimi anlatmaya baladm.
Ev sahibi beni sessizce dinliyor, yalnz ara sra ellerimi ve
bam okuyordu.

62
 -^ )
cBeyaz Zambaklar cV&es/nde

Hikyem bittikten sonra papaz, glmseyerek:

Demek siz, Tannyla savayordunuz? Tanry kzdrmak iin
kiliseleri soyuyor, iyi adamlar ldryordunuz. Budala ve zavall
bir adamsnz siz. dedi.
Fakat Tanr varsa, niin benim cezam vermiyor? diye sor
dum.
Olum, sen Tanny kendin gibi sanarak onunla uramaya
kalkmsn. Tanr, senin gibi canilere benzem ez ki, sana karlk
ta bulunsun. Tanr senin cezan vermediyse, dem ek ki kendini
dzeltmen iin sana bir ans vermi. Evvelce o kk Yohan,
nasl iyi ve masum ocuksa, sen yine yle olmaya al.
O hlde gidip teslim olaym.
Hayr, buna gerek yok. saya, gnah ilemi bir kadn gel
mi, gnahlarn balatmak iin ne yapmas gerektiini sor
mu. sa da ona: Kalt git, bir daha gnah ilem e! demi.
Sen de bundan sonra namuslu adam ol. Namusunla al,
kazan. Sanrm ocuklarn da var. Onlar yetitir. Namuslu bir
almayla geimlerini salamay rensinler.
te, sevgili Yukko! Ben, yeniden namuslu hayata dndm.
ocuklarm byttm, okuttum, adam ettim. Benim hikyem,
budur! imdi sen de bana nasl reel kral olduunu anlat. n
k Yarvinenle Karokep, iki ocukluk arkadadr. Onlar, bizim
milletimizin iki yarsdr. Biri, souk bir karanlk ve bilgisizlik iin
de lm, dieri gnein klaryla parlak bir bahar hayat yaa
maya arlmtr.
Yarvinen, konumasnn burasnda niversite profesrlerine
ynelik olarak u szleri syledi:
Sayn retmenler! Yarvinenlerle Karokepler, ayn milletin
ocuklafdr. Her biri ocukluunda iyi olduu kadar kt etkile
re de aktr. Eer ben, herkesin sayg ve sevgisini kazanan bir
adam olmusam, bu benim kendi meziyetim deildir. Sevgili

63
 Grigory Tetroo

ocukluk arkadam Yohan Karokep haydut ve katil olmusa, bu

da onun kendi suu deildir. Bu, onun yalnzca kt talihidir.
Yarvinenle Karokep, ayn madalyonun iki yzdr. Ayn aacn
iki daldr. Aacn gvdesiyse halktr.

64
 so YARVNEN, OKUNEN VE GULBENN
KRALLIK HKYELER ca

Yarvinen, konumasnn devamnda, nceleri bir sokak

ocuuyken imdi vatan iin byk ve yararl iler yapan bir
insan konumuna gelmesine, tesadfen dinledii bir konferansn
sebep olduunu syledi. imdi sahip olduu her eyi bu konfe
ransa borluydu.
Benim kk bir dkknm vard. Orada kurabiye, ekerle
me filan satardm. Byle snrl bir hayat geirm eye mahkm ol
duumu dndke, canm sklrd... Az kazanyordum... M a
nevi olarak gerilemeye, iki imeye baladm. Bu srada tann
m bilginlerimizden biri, kasabamza geldi. Ve duvarlara yle
ilanlar astrd:
htiyar, gen, bilgili, bilgisiz herkesi davet ediyorum. Btn
hayatm Suom imizin ykselmesine adadm. Bu bir saat iinde
alacanz fikirlerle, hayatnzn birka ylnn, sizin ve vatan iin
yararl olacan mit ediyorum.
O zamana kadar birka kez konferansa gitmi, orada tan
dklarma da rastlamtm am a dorusu, konferansa gitmekten
pek holanmazdm. nk konferans, ou zaman o krsye
kmaya layk olmayanlar verirdi. Konferanslar, ya dileri d
klm dindar kiilerdi, ki bunlar ounlukla bizim anlamad
mz eyleri mrldanp dururdu, ya da arlatan genlerdi, ki cid
di dnce konuacak yerde lzumsuz eyler sylerlerdi. Bir
dier snf da eitim bakanl memurlaryd. Bunlar da harcrah
ve gndelik almak iin yolculuk yapard. imdiye kadar dinledi
im konferanslarn can alc bir konusu olmamt.

65
 Grigory 9 >#oo
Bu defa ehrimize gelen bilginin ars, birok kimseyi ilgi
lendirdi. Salon tklm tklm doldu. Ben de gittim bu konferansa,
beni canlandrd, daldm derin uykudan uyanmama sebep ol
du. Yaamn amacn anlatt bana. Amacma nasl ulaabilece
imi gsterdi. Konferansn konusu, Yama Edilmi Kitapt. Ko
numac, Robinson Crusoedan sz ediyordu. Szleri, Sokratn
konumasna benziyordu. Yksek felsefi dnceleri, ocuklarn
bile anlayabilecei yaln bir dille anlatyordu:
nsanlk, her zaman kocaman bir ocua benzer. nsanlar,
kendi aralarndaki anlamazlklar hep kavga ve grltyle -
zerler. yi fikirlerini bile eli sopal savunmak isterler. Hikmet ve
felsefeyi, oyuncak ve elence hline getirirler. Birounuz Ro-
binsonun yksn okumu veya iitmisinizdir. Ne zaman
okudunuz? Kkken, deil mi?
Diyorlar ki, Robinson yks, kk ocuklar iindir. Hayr,
bu kitap, byk olmak isteyen her ulus iin bir felsefe kitabdr.
Robinson, btn kahramanlarn stnde, dnyann en byk
kahramandr. Sarslmaz bir iradenin canl bir semboldr.
Robinson Crusoe, ngilterenin ve Kuzey Amerika'nn byk
lk ve gcnn anlalmasna hizmet eden bir yol gsterici, bir
anahtardr.
Robinson, yeryznde sevincin temsilcisi ve havarisidir.
Shopenhauer ve Hartmanndan yz kez stn bir filozoftur. Da
ha iyi bir insan yaamnn kazanlmas iin yaplan bir savata za
feri ilan etmitir, o.
Robinsondan reniyoruz ki, insan dnyann ve dnyadaki
hayatn kraldr. Robinson bize bu dersi, kuru szlerle deil; canl
rneklerle ve yapt ilerle retir, insann zeks, dehas, g
l iradesi, doann karanlk glerinin hepsine stn gelebilir.
Yorgun ve hasta beyinlerin doduu uydurmalar bir yana brak
mamz gerektiini syler, Robinson. Robinsonun dt duru
mu bir dnelim.

66
 <Beyar 'Zambaklar c\)tkasltuk

Frtna, denizde gemiyi paralyor. evrede, zerinde yaa

nabilecek bir kara paras yok! Her taraf su. Btn yolcular bo
ulmu. Bir gen ocuk, bir tahta parasna tutunarak tek ba
na kurtulmu. Dalgalar onu srkleyerek a ve plak bir hlde
bo bir adaya karm. Bu gence acaba ne oldu? lp gitti mi,
yoksa mitsizlik girdabnda intihar m etti dersiniz?
Robinson, batan gemiden kurtarabildii eyleri binbir zorluk
la adaya srkleyip orada kendisine bir kulbe yapyor. Buday
ekiyor. Yaban keilerini evcilletiriyor. Daha sonra da adaya ge
len yerlilerden birini yakalayp kendisine yardmc ve dost edini
yor. Ksacas, bo adada eksiksiz ve dzenli bir hayat kuruyor.
Hem de tek bana... Gen bir adam. Bo bir adada...
Sayn retmenler, papazlar, hkimler, mhendisler, m e
murlar, avukatlar, gen Suominin ocuklar, aydnlarn iekle
ri! Siz de kendi milletiniz iinde birer Robinson olmak istem ez
misiniz? Robinson, bo adann orta yerinde, insan eti yiyen bir
yerliyi eitmi, kendine arkada ve yardmc yapm. Sizse b
yk ehirlerde yksek okullarn, gazete ynetim yerlerinin, tiyat
ro ve mzelerin duvarlarnn dibinde durarak milletimizin mil
yonlarca bireyi hakknda: Bunlar cahil, kaba ve sarhotur! diye
ikyet ediyorsunuz.
Robinsonu gznzn nne getirin. Yaama ve insanlara
kar grevinizin ne olduunu dnn. diyordu bu ateli ko
num ac.
Yarvinen, ara vermeden konumasn srdryordu:
Bu konferans, benim gzlerimi at. Birden bire byk ve
gl kanatlara sahip olduumu hissettim. imde byk adam
olma arzusu belirdi. Bizim kk Suom imiz iin, ben de byk
bir i yapaym demeye baladm.
Fakat ben ne yapabilirdim ki? Btn sermayesi 5 - 1 0 papel
den ibaret olan bir kurabiyeci ocuk ne yapabilirdi?

67
 Grigory cPelroo

O srada dostum vard. Onlar da konferansa gtrm

tm. Dncemi atmda bana itiraz ettiler. Arkadalarmn bi
ri kundurac, biri demirci, dieri de yumurtacyd. Konferanstan
dnerken bunlar:
Her birimiz birer kahraman deil miyiz? Birimiz yumurtac
yz, birimiz kundurac. Sen de ocuklara ekerli simit alyorsun.
Biz nasl birer Robinson olabiliriz? diyor ve glyorlard.
Bu srada bana ilham geldi ve dedim ki:
Ne demek, efendiler? Ben kurabiye satarm ama niin ken
di sanatmda, kendi iimde bir Robinson olmayaym? Yalnz ball
simitler satmakla kalmam, lkemizde arcl da ilerletebilirim.
Bu ii o dereceye vardrabilirim ki, ball ve tatl kurabiyeler, bu
lkede yalnz zenginlere zg bir lks olmaktan kar, fakirler de
bunlar kolayca elde edip yiyebilir. Arkadalar, ben kararm ver
dim. Bu memleketin tatl kral olacam .
Bu szleri dinleyen arkadalarm glerek:
yle ise, biz ne olacaz? diye sordular.
Biriniz ayakkab kral, dieriniz de yumurta kral olabilirsi
niz. cevabn verdim.
Bu kararmzdan sonra, hep birlikte plan kurmaya baladk.
Eve gittik. Sabaha kadar gzmze uyku girmedi, hep bu konu
lar grtk.
Peki, sonra ne oldu? diyeceksiniz.
Ne olacak? ok gem eden azim ve iradeyle, dur durak de
m eden alarak, genliimizde kurduumuz hayallerin gerek
letiini grdk.
Kundurac olan arkadamz, biraz para biriktirdi. Eitim iin
Parise gitti. Orada, en nl ayakkab yapmevlerinin birinde
yl alt, sanatkr bir kundurac olarak geri dnd.
imdi, iki oluyla beraber alyor. kisi de niversite eiti
mi grm. Biri, kimya renimi grerek Finlandiyann en b
yk deri fabrikasnn mdr oldu.

66
 'Beyaz 'Zambaklar cVlkesinde

Okunen ve Oullar firmas, btn Avrupada tannd. Oku-

nen Kundura Yapmevleri, btn Fin kasabalarndan baka Avru
pann byk ehirlerinde de vardr. Londrann Piccadillysinde
Parisin Opera Bulvarnda, Okunen Ayakkab Maazalarna
rastlarsnz. Bu imalathane ve maazalar, Okunenin kk olu
tarafndan ynetilmektedir. Kk olu, Almanyann Jena ni-
versitesinde eitimini tamamlad. Bir Parisli gibi Franszca ko
nuur. Bir moda tasarmcs saylan ngiliz Veliaht Edward, ayak
kablarn Okunen maazalarna sipari verir, Okunenin oluna
m eslekta diye seslenir ve:
kimiz de birer kralln veliahtyz. Ben ngiltere Kraliesinin
oluyum, siz de Ayakkab Kralnn olusunuz. diye aka yapar.
Ve ara sra neelendike:
Veliaht unvann tamaya, siz benden daha layksnz. der.
Okunen ve Oullar Firmas, her yl btn Finlandiyada ye
timi sekiz on genci seerek yksek eitim almalar iin Alman
larn Virchov Labaratuvarna, Franszlarn Pastr Enstitsne,
Amerikada Edisonun yanna gnderdi.
Burada, Robinson hakkndaki gzel bir konferansn verdii
sonular gryorsunuz. Fakat hepsi bu kadar deil. Pazar yerin
de, sep et iinde yumurta satan Thomas Gulbe de Yumurta Kral
oldu. lkemizden baka ngiltere, Fransa ve Almanyada nl
oldu.
Thomas Gulbe, ky ky dolaarak yumurta toplamaya ba
lad. Her ky veya kasabada kap kap dolap her evden iki
veya sekiz on yumurta satn ald. Ald yumurtalara karlk ky
llere para yerine, onlarn iine yarayabilecek ve holarna gide
bilecek ufak tefek eya verip toplanan binlerce yumurtay san
dklara doldurarak yabanc lkelere ihra etti.
Fakat'Gulbe, sad ece en taze yumurtalar toplad. gnlk
yumurtalar bile bayat diye satn almazd. Her yumurtann st
ne T. G. harfleri, yani Thomas Gulbe markas basld.
 Grigory cPehoo

Bir yl sonra Londra, Paris ve Berlinin en byk lokantalar,

T. G. markal yumurta istem eye balad.
Yol masraf fazla olduundan Thomas Gulbe, Finlandiyann
her yanna yolculuk yapamyordu. Bunun iin, baka bir zm
buldu. lkokul retmeniyle yazarak memleketin iinde m
kemmel bir rgt oluturdu. Bu, ok geni, fakat aslnda ok ba
sit bir iti. Gulbe, memleketi blgelere ayrd. Her blgeye Ro
men rakamlaryla iaretler koydu. Bir ilede, kendisiyle mektup
laan retmenlerin adlarn saptad. Ve bunlar, Romen rakam
larnn yanna ekledi. Sonra da yumurta getiren ailenin ba harf
lerini iaret etm eye balad.
Artk renciler, her sabah okula gelirken, bir gn nce ken
di evlerindeki veya komularndaki taze yumurtalar beraberle
rinde getirip retm ene veriyorlard.
retmen, her gn toplad birka yz yumurtann zerine
gereken iaretleri kimyevi bir mrekkeple yazdktan sonra, he
men Thomas Gulbenin yumurta depolarnn bulunduu Abo
ehrine gnderiyordu. Oradan da hemen sandklar iine yer
letirilerek vapurlara sevk ediliyordu. Bu dzen sayesinde Paris,
Londra, Breslav, Anvers, Berlin lokantalarndaki mterilere iki
gnlk taze yumurta veriliyordu.
Eer bu yumurtalardan biri bozuk karsa, 15 Nisan, VII, 15,
M. iaretli yumurta bozuk kmtr. diye yazl bir mektup Gul-
b e ye gnderilirdi.
Gulbe ticarethanesinde, iki dakikalk bir aratrma sonu
cunda anlalrd ki, VII numaral Kuopio ilesinden, 15 numaral
retmenin Madam M den ald yumurta bozuk kmtr. He
men retm ene bir mektup yazlr ve: 15 Nisanda, Madam
Makinenden alnan yumurta bozuk kmtr. Tekrar hlinde bir
daha kendisinden yumurta satn alnmayacan syleyin. diye
bildirilirdi.

70
 cbeyea Zambaklar -lkesinde

On yl sonra Thomas Gulbe, Finlandiyann yumurta kral ol

du. Londra, Hamburg ve Finsingde yumurtalar saklamak zere
yaz iin souk hava depolar, k iin de kaioriferlerli depolar
hazrlad.
Finlandiyann btn ile merkezlerinde tavuk iftlikleri ina
etti. Burada, damzlk iin yetitirilen cins tavuklar, ucuz fiyatla
kyllere satld.
Thomas Gulbe, yumurta ticaretiyle birlikte, kmes ve av ku
laryla av hayvanlar ticaretine de balad. O, oktan beri milyo
nerdir. Ama bu iin en nemli yan, yapt ticaretle, her yl Fin
landiyaya milyonlar kazandryor olmasdr.
Thomas Gulbe ticarethanesi, her yl u paralar vermektedir:
Ky okuma odalarna yz bin mark, en zeki kyllerin iftlikte
aratrma yapmak amacyla Norve, Danimarka ve svireye
gnderilmeleri iin yz bin mark, nl Fin bilginlerinin, yazar ve
sanatlarn yabanc lkelerde aratrma yapabilmeleri iin yz
bin mark.
te Thomas Gulbe, bu amalar urunda sekiz yldan beri her
yl yz bin mark veriyor. imdiye kadar verdii para, iki buuk
milyon mark eder, ki bu para, Gulbenin servetinin ok kk bir
parasdr. Cannz daha fazla skmamak iin sz ksa keserek
kendi ta ve tahtmdan bahsedeceim . Kk bir kurabiyeci o
cuun nasl reel kral olduunu anlatacam.
Robinson yksnden aldm ders sonucunda ben, kendi
iimde bir eit Napoleon olmaya karar verdim. nce Finlandi
yay elde etm eye, sonra da Avrupay kendi imparatorluuma
katmaya karar verdim. Gryorsunuz ya, fakir ve hemen hemen
cahil bir Fin ocuunun kurduu bu plan, ok ykseklerde uan
bir insann planyd. Fakat ben, aklma koyduum eyi mutlaka
yapmaya karar vermitim.
Ve bu hedefime ulatm. nce ie kkten baladm. Bir
kk urup fabrikas atm. Bu fabrika hl iliyor. Buras bir

71
 Grigory cPeiroo

samanla veya patates deposuna benzeyen, ahap bir binayd.

Yani ok ilkel ve sradand. Banka mdrne giderek dedim ki:
Ben, btn Finlandiyay ele geirip tatl kral olmak istiyo
rum.
Ardndan dncelerimi uzun uzun anlattm. Mdr:
Bir deneyin.' dedi. Sizin gelecekteki krallnz iin biz de
bir miktar sermayeyi tehlikeye atalm .
Giriimlerim, baaryla sonuland. Elde ettiimiz urup, te
miz, koyu ve tatlyd. ekerden daha tatlyd. nceleri, kyleri
dolap urup vererek patates toplardm. Bunlardan urup ya
parak tekrar patatesle deitirirdim.
kinci yl sonunda, Finlandiyann eitli yerlerinde be tane
fabrikam vard. Sonra, yeni bir ie giritim. lkemizin orman
larnda ok ilek yetiir. Kn kyleri gezerken, kyllere binler
ce litre veresiye urup dattm. Kyller, uruplarn karln
yazn ilekle dem eye baladlar. oluk ocuu krlara gnderip
onlarn toplad ilekleri arabalarla bana getirmeye baladlar.
Bu ilekler, ustabann da dedii gibi, pancardan daha uzuca
geliyordu.
Derken, kyller ve iiler, Yarvinen reellerini ekmek dilimi
ne srerek yem eye altlar. Reel ve ekmek, birok ailede le
ve akam yemeinin yerini ald. nk benim yaptm reel tat
l, lezzetli, ucuz ve besleyiciydi. Ertesi yl, Finlandiyada toplanan
ilekler yetersiz gelmeye balad. Rusya ve Almanyaya sipari
ler verdim. Rusyadan, nl Vladimirofski vineleri gelmeye ba
lad. rlandadan da ekeri bol bir eit patates getirttim.
Bu sralarda yine kyleri dolayor, kyllere yemi fidanlar
ve tohumluk patatesler datp bunlar nasl ekip yetitirecekle
rini retiyordum. Btn Finlandiya, iftliim hline gelmiti. l
ke, sad ece benim vcudum gibi bir eydi. Binlerce sinir, kan,
damar ve kas, hi durmadan benim iin alyordu.

72
 cBeyaz Zambaklar c)lkeslmle

lerin bu derece gelitiini grdke, seviniyordum. Tek d

ncem urup, patetes, ilek ve vineydi. Bunlarn nasl slah
edilebileceinden baka bir ey dnmyordum. Reel ve tat
ly seven sanat ve airler yardmcm oldular. Yaptm her ye
nilik, onlar da sevindiriyordu.
Srekli, Yarvinen reellerini nasl daha ucuza mal edebili
rim? diye dnyordum.
Nehirlerdeki kayklar, dalardaki madenciler, benim reel
lerimle beslenirdi. Finlandiyaya gelmi bir ngiliz orman irketi
nin mdr, iilerin Yarvinen reellerini yediklerini grdkten
ve kendisi de yedikten sonra dedi ki:
Bu reeier, iilere zg bir gda deildir. Kral sofralarna
yaraan bir tatldr. Bu kadar ucuza satlmasna bir trl aklm er
miyor. Siz bana bu fiyattan 5 0 .0 0 0 kutu verebilir misiniz?
Elbette veririm. stelik bu dediiniz miktarda alrsanz, size
bir de % 2 indirim yaparm. cevabn verdim.
Yarvinen reelleri, ngilterede de nl oldu. Ardndan Dani
marka, Hollanda, Belika, Almanya, Fransa ve hatta Amerikada
bile satlmaya balad.
imin eitli blmleri vardr. Her blmn banda uzman
kimyagerler, uzman bilim adamlar bulunur. Bu bilim adamlar,
zaman zaman lkemizin deiik yerlerinde kyllere patatesin,
ahududunun, vinenin ve eitli ileklerin nasl yetitirileceine
dair konferanslar verirler.
imdi yaz iin souk hava, k iinse scak hava sistemi bu
lunan zel vagonlarm var. Her yl Mesina limanndan bir gemi
portakal ve Singapur limanndan bir gemi pirin satn alyorum.
Fin genleri, sayem de istedikleri kadar muz yiyebiliyor. Benim
urup, reel ve marmelat kutularm; rom, sve puncu, apsent,
likr ve konyak ieleriyle yaryor.
Halk, mekten ok yem eye alyoruz. demeye balad.
Yarvinen, ulusal niversitenin profesrlerine hitaben syle
dii szlerine yle devam ediyordu:

73
 Grigory cPdroo

Siz benden daha iyi bilirsiniz ki eker, fazladan bir erez de

ildir. eker, gda almann ve sal korumann esasdr. yi bes
lenen bir adam ve halk, daha az iki ier. Tatl, acnn her zaman
dmandr. Tatly sevenler, alkoll ikileri sevmez.
te bundan dolay, Yarvinenin reel kutularna kiye en
geldir unvan verilmitir. Bu kutulardan her biri, girdii kyl ve
ya ii evinde parlak bir gne grevini grr. Bu kutunun
eve geldiini gren btn ocuklarn gzleri sevinle parlar. Ai
le reisinin bir gnde elde ettii parann alkole, yani zehre veril
meyip de gdaya verildiini gren her anne, bu durumdan m em
nundur.
skelede, Yarvinen markal binlerce sandn vapurlara yk
lendiini grdm an, kalbim sevin ve mutlulukla dolar. Bun
lar, askerlerim olarak dnrm. O askerler ki halkn huzuru ve
ailelerin mutluluu iin alrlar.
Hayalimde, onlar kutsal bir yere yerletiririm. Her kutuyu
ayr ayr kutsarm. nk bilirim ki o, anlamsz ve bo deildir.
Gerek Finlandiyada ve gerekse daha uzak lkelerde insan ha
yatn tatllatrmakta payma den grevi byk bir aba gs
tererek yerine getirdim. Btn bunlar, bendeki kutsal atei alev
lendiren o gzel kitabn yazarna borluyum.
Ondan sonra da halka k ve bilgi saan sizlere teekkr et
meliyim. Uzak yerlerden gelen bir profesrn tututurduu par
lak ate, sizin sayesinde snm ez ve byk bir ate oldu. Siz, be
nim ruhumun kandiline ya dktnz. Size teekkrler! Sonsuz
teekkrler!
Yaptnz byk ilerin karl, byle sad ece teekkr et
mekle denm ez. Bu yolda ylmayp daha nice byk ilerde ba
arl olmanz dilerim.
Genel tarihi okudum. Birok bilim adamyla grtm. Uzun
uzadya dndm. Hl da dnyorum. Sanrm, yeryzn-
deki uluslarn ou henz yamyamlktan kurtulamamtr. Yalnz,
imdiki yamyamlk eskisi gibi deil.

74
 cBeyaz Zambaklar cIkeslnde

Bakalarnn topraklarn zorla alan komutanlardan, niin bu

kadar byk bir saygyla sz edildiini anlayamyorum. Byk
skender, Anibal, Sezar, Yarlman, Napoleon ve daha bunlar gibi
binlerce komutan, yabanclarn topraklarn yama etm ekten
baka ne yapmtr?
Bu istilalar sonunda byk devletler meydana gelm ise de
halk, ihtiya iinde alktan lyor. Milyonlarca insan cahil kal
yor. Her yerde iki, hrszlk, elenceye dknlk, kavga, kar
lkl nefret... Herkes birbirine kfrediyor.
Babasnn zenginlii veya okul diplomas sayesinde, halkn
yuvarland kokmu bataklkta, salam bir topraa ayak basan
lardan her biri, milyonlarca vatandatan birini bile karanlktan
kurtarmak iin kln kprdatmyor. Bunlar cahil, sarho ve a
halktan olumu bir devletin bataklk bir zemin stne tatan
yaplm yksek bir kuleye benzediini unutuyor veya hatrlamak
istemiyor.
Tarih, ka kez bu gurur ant kahramanlara ibret dersi verdi?
Ka kez hatalarn balarna kakt? Hilekr Metternichlerin kur
duklar binalar birer vurula yklmad m?
Tarih, bunlar ocuklarn mukavva kutulardan yaptklar
oyuncaklar gibi ykt ama bunlar hi kimseye bir ibret dersi ol
mad. Politikaclar, eski gasp ve yamaclk oyununa devam edi
yor hl. Hep devletin snrlarn geniletm eye urayor ama
geniletilen snrlar iindeki dnceyi, vicdan ykseltmeyi d
nmyorlar.
Bizim kk Suomimiz, topraka bundan daha byk ola
maz. Ben, vatandalarmzn saysnn gittike artmasn istiyo
rum. Suom inin iki milyon halknn retim ve eitim grmesini,
gerek kendi hayatlarnn ve gerekse devlet hayatnn yapclar
olmalarn istiyorum.
Yarvinen, toplantda hazr bulunan retm enlere doru
saygyla eilerek konumasn bitirdi.
 - ^ 9
Grigory cPefroo

Bu szler zerine, Torsten Forsten adnda ihtiyar bir kyl

ayaa kalkp:
Amin! dedi.
Sonra dierleri de tekrar ettiler.
Amin! Amin!
Torsten Forstenin olu, Helsinki niversitesinde profe
srd. Kendisiyse, aalardan amsakz toplayan yoksul bir
kylyd.
Bakan, ayaa kalkt ve:
Yarvinenin bu akll ve etkili szlerinden sonra, artk baka
sze gerek kalmad. Yarvinenin szleri, halkn yneticilere: Bi
zim yanmza g,lip bize bir eyler retin! diye feryat etm esi
nin ifadesidir. dedi.
Btn Fin gazetelerinde bu trenle ilgili haber yapld. Yarvi
nenin konumas, gazetelerde aynen yaynland.
Bu konuma, Finlandiyada olay oldu. Uzun zaman bundan
sz edildi. Finlandiyadaki halk ve ii kitlesini aydnlatmak iste
yenlerin ordusu, yzlerce asker kazand.
Baz ehirlerdeki zengin tccarlar, halk niversiteleri iin bi
nalar hediye etti ya da yeni binalar yaplmas iin para verdi.
Birok retmen, hkim, avukat ve doktor, her akam kah
vehanelerde oturup iskambil oynamaktan ve bira imekten vaz
geti. Tekrar kitap okumaya baladlar. Halk aydnlatabilmek
iin kendileri aydnlanmak ihtiyacn duydular. Usta hatipler ve
konferanslar kmaya balad her tarafta.
Btn toplant, oyun ve elence yerlerinde, lokantalarda
toplanan balarla halka faydal olacak kitaplar satn alnarak en
cra kylere kadar gnderildi. Belli konular belirlenerek bu ko
nularda en gzel kitab yazanlara dl verildi. Yazarlarn kitap
larnn baslmasna yardm edildi. Bu suretle halkn yararlanmas
iin hazrlanan kitaplar ucuz fiyata satld.

76
 cBeyaz 'Zambaklar ilkesinde

Hayatnn son yllarnda Snelman, dostlaryla sohbet eder

ken:
Finlandiyann imdiki hliyle, ocukluumdaki hlini d
nrken, gzmde yle bir tablo canlandryorum:
Byk, harap bir ev. Btn pencereleri kapal. Byle bir ev
insanda terk edilmilik hissi uyandrr. Karanlk, boucu, nemli
ve skntl olan bu ev, byk bir mezara benzer. Dnn ki, bir
yandan gen, cesur ve gl insanlar geliyor. Fazlasyla neeli ve
akll adamlar, bunlar. Hemen perdeleri ekip camlar ayorlar
ve eve gne , tem iz hava ve iek kokular giriyor. Evin iin
deki her ey canlanyor. Bina elden geiriliyor,. Genleiyor. Ya
banclar, perili bir yerden kaar gibi bu evden uzaklap yenile
nen binay aknlkla seyrediyor.
Her devlette, her ilde, her ilede en yzst braklm ve
unutulmu bir kede de byle bir deiiklik yaplabilir. Bunun
iin uyank ruhlu ve uygarlk uruna almaktan bkmayan,
usanmayan insanlara ihtiya vardr. derdi.

77
 so KYL, VE SANATI EL ELE o

Snelman, millete ait ilerin ve dnyadaki olaylarn, saray zih

niyetine gre aklanmasna ve bu zihniyetle anlalmasna he
nz ocukken, eitimine devam ederken bile ok kzard. n
k btn ders kitaplarnda, krallardan ve bunlarn bakanlarndan,
aristokrat ailelerin birbirleriyle uramalarndan, baronlardan,
generallerden ve nihayet birka byk bilgin, yazar ve sanat
dan sz edilir, bunlarn hayatlar yazlr. Savalar, saray entri-
kalarii-diplomat hileleri, suikastlar ve ihtilaller, en kk incelik
lerine kadar anlatlr. Tarih dersini okutan retmenler de yalnz
bunlardan sz eder.
Ama asrlar boyunca eitli memleketlerdeki halklarn nasl
bir hayat yaad ya tesadfen anlatlr ya da hi sz edilmez.
Milyonlarca kyl, milyonlarca kii, eitli evrelerden yzlerce
binlerce sanat, tarihin inceleme alannn dnda yaamtr.
Milletin dnce ve duygu ynnden ykselmesiyle ilgile
nenler pek azdr. Daha dorusu, milletin maddi ve manevi ha
yatnn ykseltilmesiyle kimse ilgilenmemitir.
ayr yetitirilmesini, hayvan beslenmesini, tula, kt ve
kuma yapma usullerini iyiye doru gtrmler ama milyonlar
ca insann ruhunu, moralini, saln, gdasn, yaad yeri d
zeltmeyi dnmemi, kendi hline brakmlardr. Sanki bunlar
dnmek, hi kimsenin grevi deilmi gibi...
Her zaman ve her yerde kitleler, sabrla dayanmaya zorlan
mtr. Sknt ve yokluklara katlanmak, onlarn grevi saylmtr.
Her frsatta halka saldrlm, halk hep kk grlmtr.
Her zaman ve her yerde halk iin unlar sylenmitir:

73
 cbeyat 'Zambaklar ci)lko3ncle

Millet sarho ve tembeldir, almak istem ez. Kabadr, a

gzldr, zalimdir.
Bir de bunun tersine u sylenir:
Halk, btn bykln sabrla dayanmakta gsterm ekte
dir. A kalr, souktan donar, pislik iinde yaar am a ikyet et
mez, bunlara katlanr.
Milletin bu katlanma gcnden ak ve heyecanla sz edilir.
Milletin sabrla dayanmas, bir din derecesine ykseltilir. Zaten
Hristiyanl sabr ve dayanma dinine evirmemiler midir?
Snelman, sabr ve dayanmann tapnma derecesine yksel
tilmesine de halk byle grenlere de kzard.
En byk sefalet ve yokluklara kar millete dayanma tavsi
ye eden elit insanlara kzard.
Sonra, bu durumlara katland iin, halka da kzard. Halkn
dnce ynnden uyuuk olmasna, hayatn maddi ve manevi
sefaletiyle hukuksuzlua ve sarholua almasna sinirlenirdi.
Snelman, kzd zaman yle barrd:
Milyonlarca insan, hayvan gibi yayor. Pis, miskin insanlar!
kembeyi doldurmaktan baka dnceleri yok!
Sakinleince de eklerdi.
Fakat su millette midir? Bu, onlar iin bir felakettir!
Snelman, iki snif arasnda yle bir karlatrma yapard:
Baheyle orman... Bahenin iinde yollar alm. Yollara
ince, gzel, temiz kum denm i. Yollarn iki taraf, iekler ve
meyve fidanlaryla sslenmi. ayrlk ksmlar, her gn dzenli
olarak sulanan ve zaman zaman biilen yeil ve zl im enler...
Kameriyelerin etrafn m eneke iekleri sarm ... adrvanlar
akyor... uraya buraya heykeller dikilmi. Yollarn kenarna ka
nepeler konmu... Her keye ve her fidana zenen bir insan
elinin dokunduu grlyor.
imdi de ormana bakalm. Ormann grnts tam amen
farkldr. Burada, her ey kendi hline terk edilmitir, ilkeldir.

79
 Qrigory cPehxm

Hibir eyle ilgileniimemitir. Tohumlan nereye dmse, aa

ve al orada bitmi. Baz yerleri, geilmeyecek hle gelmi. Fr
tnada devrilen bir aa, olduu yerde rm. Orman iinde
ki patikalar, tesadf eseridir. Bunlarn slahyla kimse ilgilenmez.
te, milletin elit tabakas, yukarda tasvir edilen baheye
benzer. Tahsil, terbiye, konfor, sal koruma, gzel sanatlarn
verdii zevkler hep onlar iindir.
Halk ise, daha ok doa hayat yaayan bir ormana benzer,
eer deeri bilirlerse, onu korur. Ormandaki aalar, nasl bah-
edekiler gibi birer canl aa ise, halk tabakasndan olan her kii
de yksek tabakalardakiler gibi birer insandr. Onlar da yaratl
bakmndan akll ve yeteneklidirler. En st derecede ruhsal ge
limelere aktr.'Yalnz, bunlara em ek vermek, milyonlarca in
sann her birine tam anlamyla adam olmalar iin imkn sala
mak gerekir."
Snelman, btn kyllerin, iilerin, sanatlarn, szn ksa
s, en geni halk tabakasnn her ynden aydnlatlmasn, doru
yola ynlendirilip eitilmesini, hayatnn en nemli grevi say
m; vaktiyle Piyer Lermitin Hal Seferlerini tevik etm esi gibi o
da Finlandiyada retim ve eitim seferberliinin ncs ol
mutur.
Snelman, her tarafta unlar sylerdi:
lkenin byk bir ksmnn byle cehalet iinde kalmasna
katlanmak ayp, uygarlk nurlaryla klanan her insann buna il
gisiz kalmas, bir cinayettir. Devlet denilen ey, yukar katlar ge
ni pencereli, yksek tavanl, bol haval ve aydnlk; aa ve
bodrum katlar ise karanlk, rutubetli, da< ve penceresiz bir ato
deildir.
- M emleket halknn en kalabalk ve asl kesiminin kltrden
yoksun braklmas, bir cinayettir. Bu, devletin kendi kendini yk
mas, yama etm esi demektir.

<50
 Beyaz Zambaklar -lkesinde

Vahilerin fakir olduunu, memleketlerinin zenginliklerden

yararlanma yollarn bilmediklerinden, alktan ldklerini syl
yorlar. Fakat bir lkede yaayan her bireyin, manevi ve maddi
glerden yararlanmasn bilmemek, bilememek ve istem em ek
de vahetin en bydr.
En iyi, en deerli on milyon aal bir orman gznzn
nne getiriniz. Kimse bakmaz, tem izlem ez ve korumazsa, bu
ormann ne yarar vardr? Koskocaman aalar, frtnada yklr,
yamur sularnda rr. Bu gzel orman, zamanla stm a yuvas
bir batakla dner. Saf orman havas yerine, yzlerce kilomet
relik bir alanda stma mikroplar dolamaya balar.
Anlayn! Anlayn! Anlayn! diye Snelman tekrar ederdi: l
kede alan her birey, byk bir deerdir. Onun yediini, iti
ini, tketimini parayla hesaplaynz. Normal bir ekilde yetiti
rilen her kiinin m em lekete neler verebileceini dnnz.
imdi, bir de lkedeki sarholarn saysn hesaplayn. Eer
terbiye grm olsalard, bunlarn her biri lkemiz iin, millet
iin alan birer g olurdu.
Snelman, bir Avrupa yolculuunda yaad olay anlatrd.
Berlinde, nl bir AvusturyalI yazarla tanm. Bu yazar, rk y
nnden halis bir Slav olduu hlde, eserlerini Almanca yazarm.
O zamana kadar yazd saysz makale ve brorlerle, Avustur
yalI Almanlarn Galiyadaki Lehlilere, Moravyadaki eklere ve
Slovaklara, Voyvodinadaki Srplara ve Hrvatlara hkim olmakta
hakl olduklarn kantlamaya alm. Bu dnme kii, yazlarn
da Slav rk, yumuak bir rktr, kadn rkdr. Bu rktan olanlar,
hayalcidir ama hayalci air gibi deildir. Yaradltan tembeldir.
Uzun zaman esir yaadklar iin, i yapmay sevmezler. Yara
mazlardan olumu bir millettir bunlar. Baarszlk karsnda,
insanlk gururunu kran ve uygar Avrupaly nefret ettiren bir se
fillik ve tembellik iinde yaamay tercih ederler. Baar ve refah
hlinde, zellikle ticaret hayatnda vicdansz, yalanc, rveti,

61
 Grigory 'Tetroo
agzl, kurnaz ve hilecidirler. Byk ve kolay kazanlar pein
de koarlar. Kazandklarn aklszca harcayp israf ederler.
Slavlara, akll ve sert Alman terbiyesi gereklidir. Slavlk, sk
ve yumuak ynl am a pis kokulu bir koyun derisine benzer. Bu
nu, temizlemesi iin Alman dericisine vermek gerekir. Ancak o
zaman gzel ve scak bir krk olur. fikrini ileri srerdi.
Olduka zeki olan bu dnme yazar, iyi bir eitim grmt.
Belli bal Avrupa dillerini bilirdi. Yazlar hafif, ekici ve nkte
liydi. Yazlarnn arasna eitli milletlerin, deiik yzyllarda ya
am filozoflarn, tarihilerin, edebiyatlarn eserlerinden yap
t alntlar sktrrd. Ve yazlarnn karlnda, Avusturya h
kmetinden bol paralar alrd.
Aslnda bu dnek yazar, yaratl bakmndan kt deildi.
Sad ece zevk ve elence dkn, kadnlar ve kumar seven bir
ahlakszd. Byle bir hayat iinse ok para gerekliydi.
Bu adam, ald eitim ve sahip olduu yeteneklerle namu
sunu koruyarak para kazanabilirdi. Fakat byle bir hayat iin ru
hun alevlenmesi gerekirdi. Bunun iin de dnce gzellii ve
ahlak temizlii gerekirdi. Ksacas, bir lkye sahip olmak gere
kirdi.
Bunlarn hepsi, dnek yazara yabanc eylerdi. Avusturya
niversitesinde okuduu yllarda hava, M etternichin gerici po
litikasnn buharyla doluydu.
M etternich, bu eski saray tilkisi, Avrupal bakan kyafetinde
olan bu Bizans ua, zel yetenek ve servet toplama politikas
gderek, bile bile ve bir plan erevesinde, btn Avrupa millet
lerinin ahlakn bozdu. nsanlar kendine ekmek iin bildii tek
yol, rvetti. Rvet sekreterleri ve rvet uzmanlar vard. Bun
lar, kimin neyle satn alnabileceini aratrrd.
Metternich zamannda rvet almak, hafif ve kolay kazan
lar peinde dolamak, deta bir din hline gelmiti. Toplum
iinde ahlaki oksijen kalmamt. Aydnlarn nemli bir ksm,

<52
 Beyaz Bomboklar cV&Mind>

M ettem ich politikasnn karbonmonoksitiyle zehirlenmiti. As

lnda gz ykseklerde olan genlik bile alalmt. Genliin b
yk lkleri, yol gstericileri yoktu. Genler, dnceye ve bir
ilkeye sahip olmadan yetiiyordu.
te bu dnek yazar da byle boucu bir havada yetimi,
ahlak duygusunu hemen hemen kaybetmiti. O, bir lkye sa
hip olmay gln ve yapmack buluyor, ciddiye almyordu.
Schiller gibi gzellik ve doruluk arayanlarn akima ayordu. Bu
adam, yllar getike bir kinik filozof oldu. Almanlarn hatr iin
Slavlara saldrmaktan sanki zevk alyordu.
Kendini sulayanlara: Ben gzel yazyorum. Almanlar da
bana iyi para veriyor, derdi.
Yani yapt iin etik olduuna inanyordu.
Kendisine itiraz eden Slav milliyetilerine:
Benden ne istiyorsunuz? Siz, Floransa ile Venedik'te iki tal
yan heykelcinin, Donatello ile Verroshionun yapt heykelleri
grmediniz mi?
Floransa ve Venedik ehirleri, bu heykelleri, paral askerlerin
cretli komutanlar iin dikmitir. Bu ehirler, komutanlara iyi
cret verdiklerinden, onlar da efendilerine kar grevlerini yap
mlard. Eer Milano, Cenova, Piza, Verone ve Roma ehirleri,
bu komutanlara daha fazla cret verseydi, o zaman onlarn hiz
m etine girer ve Venedik ve Floransa iin yaptklar gibi kahra
m anca arprlard.
te, ben de edebiyat alannda bunu yapyorum. Bana, Al
manlarn verdiinden fazla bir kazan salayn, sizin iin uraa
ym. Bunu yapamazsnz. Yapmak istemezsiniz. Benim vurula
rma dayann ve kendinizi savunun. Ben, gl dmanlarla sa
vamay severim . diyordu.
Bir defasnda, Snelm ann Berlinde bulunduu srada, bu
dnek yazar da oradaym. Snelman, Finlandiyadayken bu ya
zarn edebi almalarn duymam ve adn da iitmemi.

63
 Grigory cPeboo

Berlinde, biri Fin, teki Slav olan iki konuun, Almanlarn

deyimiyle bu iki uygarlk getiricinin onuruna bir len dzen
lenmi,
lenin sonunda konuklar azalnca, Snelman uygarlk getiri
ci saylan bu Slav bir keye ekmi. Uygarlka daha aa sa
ylan milletler iin yaplmas gereken almalar zerinde konu
maya balam ve ona, iten olmay ve ruhunu dinlemeyi ner
mi. Geri kalm lkeleri ancak fedakr ve milliyeti insanlarn
kurtaracan uzun uzadya anlatm. Uygar ve ileri lkelerin kar
snda aalk duygusuna kaplmamak gerektiini anlattktan
sonra:
rnein FinlandiyalIlar olarak biz, onlar mutlaka geeceiz.
nk biz, yalnz ehir halkn aydnlatmakla yetinmeyeceiz.
Eitimde sad ece ilkokullar yeterli grmeyeceiz. Hibir ky
okulsuz ve okuma odasz brakmayacaz. Her kylnn, balk
nn, katrancnn kulbesini bilgi yla aydnlatacaz. Kk
ocuklardan yeni, gl, okumu ve soylu bir kuak yetitire
ceiz. demi.
nce Snelm an can sklarak dinleyen bu adam, saatler
getike etkilenmi ve ayrlrlarken, Snelmann eline sarlarak
onu pm ve Sizinle ok ge tantm iin, ok zgnm.
demi.
Ertesi gn Snelman, Suomiye dnm.
On be yirmi gn sonra, bu yazardan bir mektup gelmi:
Siz, benim ruhumu tersine evirdiniz. imdi artk bu haya
ta dayanamam. Bugne kadar yaadklarmdan nefret ediyo
rum. stemeyerek hayatma son veriyc/um. Snelman, mektup
taki yazy tanyamam, yazdan bir ey anlayamam. Ancak
son ay kan Viyana gazetelerine bakarken:
znt veren bir kza. Byk bir kaza. nl yazar filan, bir
kaza sonucu ar yaralanarak, saat sonra hayata veda et

64
 cbeyaz Zambaklar cVffcesfnc&

mitir. haberine rastlaynca, o mektubun kimden geldiini an

lam.
Snelman, bu olay anlattktan sonra, unlar sylemiti:
Burada, nemli olan baka bir ey var. Bir kez dnelim: B
yk yeteneklere sahip bir adam ... byk bir ak... Az bulunur ge
ni bilgi... Parlak bir edeb yetenek ve... Sonu?.. Zevk ve elence
ye dkn, kumarc, savurgan, hovarda, kalemini kiraya vermi,
rkna ihanet etmi bir ahlaksz... Hlbuki bu adam, salam bir ter
biye grseydi ve genliinde kendisine halknn akln ve gnln
tututurmaktan dolay alaca zevkin, hayat israf etmek zevkinden
daha yksek olduu anlatlm olsayd, belki de kendi milleti iinde
bir uygarlk havarisi olabilirdi.
niversiteden km, lim olmu, edebiyata balanm,
devlet katnda bym, daha ne istersiniz? Byle biri adam ol
muyorsa, okulu, kitab olmayan, hayatn daha gzel, daha se
vinli daha dzenli olmas iin neler yaplmas gerektiine dair
hibir sz duyulmayan bir yerde yetien halktan ne beklenebilir?
Milyonlarca insan, madden ve manen ryor am a hi kimse bu
kokumay hissetmiyor. Herkesin koku alma duyusu bozulmu
ya da herkes artk bu kt kokuya alm da bunu doal san
yor. Fakat byle mi olmaldr?
Milyonlarca insan douyor, derin bir sefalet iinde yayor
ve lyor. Bu byle mi olmaldr? lerinde, yaradltan akll
milyonlarca insan, hayvan gibi babo ve cahil kalyor.
Milyorlarca kardeiniz, ruhen kaba, zalim ve ehvet peinde.
Bu byle mi olmaldr?
Snelmann konumalar, yksek bir ilham derecesine k
yor, azarlama ve paylamalar en uyuuk ve tem bel kiileri uyan
dryor, gnllere ate ve enerji sayordu.
Doktorlar, ky papazlar, ilkokul retmenleri ve hkmet me
murlar, lkenin deiik yerlerindeki halkn yaayn incelemeye

<55
 Grigory Veiton

balam t. G azetelerde, dergilerde ve kitaplarda, halkn

yaamna dair yazlar kyordu.
Bunlarn arasnda, zellikle Bir Ky Hekiminin Hatralar" ve
"Bir Ky Papaznn Notlar adl kitaplar fazlaca dikkat ekti.
Bu iki kitap, basnda byk bir frtnann kopmasna sebep
oldu. Bazlar, bu kitaplar pek beeniyor, gklere karyor ve:
Halk iin yrei szlayan ve okuma yazma bilen herkes bu
kitaplar okumal. Bu kitaplar, krlerin gzlerini aar, ruhu tam a
men krlememi kimseyi utancndan kzartr. diyordu.
Bazlarysa bu kitaplara fena hlde kzyor ve yazarlarnn s
tne imek yadryordu:
Her iki kitapta da Fin milletine hakaret ediliyor. Bu kitaplar
da yazlanlar yalandr. Bu betimlemelerde, renkler ar derece
de koyulatrlm ve her ey abartl bir ekilde gsterilerek ka-
rikatrize edilmitir.
Her iki kitabn yazar da Finlilerin elit kesimine:
Uyann! diye sesleniyordu. Vatandalarmz kurtarmak
iin i bana gein. Her drt kiiden nn yaad hayat ok
korkun. Kyller ve iiler lyor, ruhen ve bedenen ktlei
yor!
Gl yazarlardan olan doktor ile papaz, kitaplarna uydur
ma eyler yazmam veya sinir bozmak iin meseleleri sadece
bir ynden incelememilerdi. Bulunduklar ile halknn hayatn
adm adm izleyerek, grdklerini olduu gibi anlatmlard.
nsan korkutan bu tasvirleri okuyanlar:
Bir buuk milyon kardeimizin byle bir hayat yaamasna
nasl katlanabiliriz? nsan kendini sulu ve sessiz kalm su or
ta sayyor. diyordu.
Kitab okuyunca dehete den dier baz kiilerse, soruyor
du:
Acaba insanlar bu hayata nasl katlanyor? Bunlar ermi mi,
yoksa iki ayakl birer hayvan m? Bu hayat Dantenin Cehen

<56
 cbeyta Zambaklar clkastnda

nem inde anlatt yaaytan daha skntl. Dantenin Cehen

n em ind e, insanlar gnahlarndan dolay bu eziyeti gryor. Pe
ki, buradaki insanlarn gnah ne? Nihayet Dantenin Cehen
n em i, bandan sonuna kadar dhice uydurulmu edeb bir
eser. Btn bunlar ise ac veren birer gerek!
 so HALK DOKTORU ca

Greve balad ilk gnden balayarak tuttuu notlar, Bir

Ky Hekiminin Hatralar adl eserde toplayan bir hekim; Tp
Fakltesini nasl bitirdiini, alma yerine ne gibi zorluklarla ve
ne gibi hayallerle geldiini anlatyor.
Talih kendisine pek yr olmam; ocukluunu ve genlik yl
larn fakirlik iinde geirmi. Bir kk kasabada kunduraclk
*

yapan birinin olu imi.

Talihin herkese glmediini bilmekle beraber, geldii yerde
grd eylerden korkmu. Kendinin gerek lemde olmad
n, korkun bir kbus grdn sanm. lk karlat eyler,
ona tarih ncesi devirleri hatrlatm.
Acaba ben, memleketin en kt yerine mi dtm? diye
dnmeye balam. Yakn ileleri dolatnda, oralarda da ay
n manzaralarla karlam; hatta baz yerlerdeki durumun ken
di kald yerden daha da kt olduunu grm.
Zemini kayalk olan yerlerde, kabaca ilenmi ve birbiri st
ne ylm talar, ev olarak kullanlyormu. Bu evler, alak kapl
ve penceresizm i. Kaplarn ereveleri ince ve aralkl olduun
dan, rzgr ve kar ieri giriyor; yamurlu havalarda damlar ak-
yormu.
Buralarda cam a rastlamak pek kolay deilmi. Pencere hiz
metini gren delie, yal kt veya bez ivilerlermi. Nadiren
de deri gererlermi. Bsbtn ak olan pencere delikleri de var
m. Yalnz odann bir kesinde, ta ve topraktan yaplm bir
ocak varm. Burada ate yaklnca, odann iini duman kaplar,

 beyaz Zambaklar lkesinde

herkesin gz yaarrm. Bu duman, tavandaki delikten yava

yava kar, ieride oturanlarn st ba is iinde kalrm.
Kyller, hep ayn elbiseyle alr, yem ek yer ve yatarm.
Yllar geer, banyo yz grmezlermi. amar ykama alkan
lklar yokmu. stleri balar bit, pireyle doluymu.
Kyller, trohamdan sknt eker, genellikle tr ve sonun
da da verem olurlarm. Su kuyular tuvaletlerin yaknnda ol
duundan, sular mikropluymu, tifonun ard arkas kesilmezmi.
ocuklar arasnda ishal, kupalaz, kzl ve iek hastalklar
sklkla grlrm. Binlerce ocuk, daha kk yata lyor
mu. Halkn beslenmesi de ktym. stelik Finliler, berbat bir
ekilde iki iiyorlarm. Halkn iinde sar, dilsiz, kr, topal,
kambur ve zek zrl okmu.
Doktor, notlarnda bir ky yle tasvir ediyor:
Bir kye girince, insan korku alr. nsan kendinden, ortalk
tan, toplumdan, uygarlk denilen eyden utanr. Burada uzak ve
yksek bir yerde tiyatro, konser, yazar, sanat, parlamento, bi
limler akademisi vesaire olduunu dnyorum.
Buradaysa milyonlarca kii, bir cehennem hayat yaayarak
dnyadan gelip geiyor.
M esela bir ky odasna girersin, kupkuru toprak stnde,
kzl hastalndan ocuk yatarken, dier tarafta anneleri, ye
ni dourmaya alt ocuunun sanclaryla ba baa. Sarho
baba, bir kenarda kendi hlinde oturuyor.
Babaya:
Utanmyor musun? Evinde bu kadar felaket varken, sen
sarho olmusun! derseniz, ondan:
Sen de buraya otur da bak! Yalnz sarho olmakla kalmaz,
boulursun. Bizim hayatmz ayk g eem ez. cevabn alrsnz.
Baka bir kulbede, daha kt bir sefalet manzaras sizi bek
ler:
 Grigory cPetroo

Anne, veremin son devresine gelmi, kan kusuyor, ban

yastktan kaldramyor. Baba, tifse tutulmu, hummann tesiriy
le samalyor. Her iki hasta, yere serilmi paavra kabilinden
iltelerin stnde yatyorlar. Karyola filan yok. kisinin arasnda,
biri bir yanda, dieri iki yanda iki ocuk yatyor, ikisi de canl
birer iskelet gibi...
Komulardan hibiri hastalarla ilgilenmek istemiyor, nk
artk bu duruma almlar. Evin iinde herkes kendi acsn
yayor.
Bir tarafta iek, tifs gibi bulac bir hastalk patlak verdii
zaman devlet, oraya iki doktor gnderiyor.
Halk:
Bu ineleri niin yapyorsunuz? ocuklar tedavi etmeyin de
lsnler. A insanlarn says azalm olur. Siz bizi, bykleri te
davi edin. diyor doktorlara kzarak.
Yardm ve tedavi grmek iin hemen her evden hasta geli
yor. Kiminde frengi yaralar veya uyuz var. Kiminin gzleri ilti
haplanm, kimi kansere tutulmu.
nsan mitsizlik kaplyor. Sonunda da yorgunluktan duygu
lar kayboluyor. Lohusa kadnn yanndaki sarho adamn dedii
gibi: nsann ya sarho olaca ya da boulup lecei geliyor.
Bu gzlemleri yapan doktor, ehirde oturan insanlara, poli
tikaclara, bilim ve sanat adamlarna, basn mensuplarna ar
da bulunuyor:
Beyler! Ne zamana kadar bu saklamba oyununa devam
edeceksiniz? Srekli vatanseverlikten millet sevgisinden, m e
deniyete hizmetten sz edersiniz. Ama millet iin, vatan iin,
medeniyet iin ne yapyorsunuz? Bazlar, milyonlar alarak
sevgili vatanmz soyuyor. Bazlar da dairelerde, matbaalarda,
okullarda, niversitelerde memurluk yapyor. Dier tarafta ise

90
 cbayoz Zam baklar cVBcasimJe

milyonlarca kii ryor, yozlayor, sarholuk ediyor, neticede

milletimizin temelleri ryor.
Henz vakit varken, lkeyi ve halkmz kurtarn! Halk yn
larnn arasna girip onlar tedavi edin. ocuklar okutup terbiye
edin!
Onlara evlerini nasl yapacaklarn ve nasl dzenleyecekleri
ni retin! Halka salk, gne, temiz hava, kuru ve scak evler
verin! Onlara daha insanca bir hayat yaamay retin! nsan gi
bi bir hayat yaayabilmeleri iin onlara yardmc olun, imkn
salayn.
Doktor, kitabnn sonuna doru unlar yazyordu:
Devlet, byk bir ailedir. Onun bireyleri, sizin kardeleriniz
de. Aa tabakann hatalar, biraz da yukar tabakann ihmalin
den kaynaklanmaktadr.
Edebiyat evrelerinde, doktorun kitabyla ilgili birok tart
ma yapld. Fakat sosyal evrelerde kitap beklenen ilgiyi uyan
drd ve amacna ulat. Finlandiyann btn tp kurulularnda
doktorun bu kitab satr satr incelendi. Kasaba merkezlerindeki
memurlarla belediye ve nahiye memurlar toplanarak, kitabn
ortaya att meseleleri aratrmaya ve grlen hatalarn ortadan
kaldrlmas iin tedbirler almaya baladlar. Bu konular etrafn
da her yerde konferanslar verilmeye, yeni dokmanlar toplan
maya baland. nceleri, konuulmasndan bile rklen ve dik
kate alnmak istenmeyen milletin bu kt hlini herkes grd ve
anlad.
Herkes parti kavgalarn, bireysel entrikalar bir tarafa braka
rak milletin salnn korunmas meselesiyle ilgilenmeye bala
d.
Memleketteki veremlilerin ve bu hastalktan lenlerin says
saptand. Bir yl iinde tifoya, trahomaya tutulanlarn, bakmszlk

91
 Grigory cPetroo

ve alk yznden len ocuklarn, di ars ekenlerin, sakat

lananlarn says saptand.
Bundan baka alkoll ikiler iin harcanan paralar hesap
land. Sarholuk yznden meydana gelen kavgalar, yaralama
lar, adam ldrmeler, yangnlar, hrszlklar saptand.
Aratrma sonucunda elde edilen rakamlar, herkesi korkut
tu. nk bu rakamlar, ac gerekleri kafalara eki gibi vuruyor
ve herkeste bu durumun dzeltilmesi isteini uyandryordu.
Devlet, ile ynetimleri ve belediyeler, uzmanlardan doktor
ekipleri oluturdu. rnein di hekimleri, ocuk ve kadn has
talklar uzmanlar el ele verip btn lkeyi dolatlar. Gittikleri
yerlerde hem hastalar tedavi ediyor hem de gzlerini, kulak
larn, dilerini nasl koruyacaklarn; anne saln ve ocuk ba
kmn retiyorlard. Bir ocuun yetimesi iin gereken paray
hesaplyor, bakmszlk yznden ka ocuun kaybedildiini
anlatyorlard.
Kyller, yava yava insan hayatnn ekonomik deerlerini
anlamaya baladlar.
Be, sekiz veya yirmi yl sonra, kylerin ekli deiti. Evler,
hayvan ahr eklinden kp gerek insan meskeni hlini ald.
Kyller daha iyi, daha scak elbiseler giymeye baladlar.
Memleketin en iyi adamlarndan bu ie merak saran kimselerin
kontrol altnda bulunan imalathanelerde, binlerce elbise, palto,
kundura ve i amar retimine baland. Her ey iin en sa
lam ve en gzel malzeme seildi. Bunlar, lkenin her tarafna
gnderilerek ucuz fiyatla halka sata sunuldu.
Kylerde bu elbiseleri giyenler, bir bayram manzaras g ste
rir oldu. Yzlerce yamadan meydana gelmi paavra gibi elbise
ler ortadan kalkt. Artk yazn bile plak insana rastlanmaz oldu;
ksrkler, nezleler, bronitler ve souk algnlklar kesildi. Ve
rem kurbanlar yar yarya azald, ocuk lmleri durdu. Troho-

92
 cBeyaz 'Zambaklar cUlkeslnde

mun kk kaznd. Birok yerde halk, byle bir hastaln var

ln bile unuttu. Kadnlar, artk daha salkl ve salamd. Do
um artt. Yeni doan ocuklar da salam ve iriydi.
lkede alanlar artt. Halk daha ok kazanmaya balad
iin daha iyi besleniyordu.
Nihayet bir gn geldi, bu salk seferberliini balatan dok
tor ld. Milletin saln koruyan doktorun lm, lkede b
yk bir znt uyandrd. Yzlerce ky delegesi, cenaze treni
ne katlmak iin geldi. Kyller bu temsilcileri, kyn en iri, en
salam, en grbz delikanllar arasndan sem iti.
Bu grbz genler, milletin saln koruyan doktorun tabu
tunu ellerinin zerinde, ehir iinde dolatrdlar. Bu iriyar in
sanlarn, dzenli bir srayla ehrin sokaklarndan getiini gren
insanlar, bunlar canl bir am ormanna benzettiler. Gerekten
de delikanllarn her biri, birer gemi direini anmsatyordu.
Mezarn bana gelindiinde, ky delikanllarndan biri tabu
tun yanna gelip:
Biz senin mezarnn bana ky krlarndan, ky ormanlarn
dan geliyoruz. Fakat cenaze alaylarnda tanmas det olan i
ek ve elenkleri getirmiyoruz. Bizim Suom inin iinde, senin
meydana getirdiin has bahenin ieklerine birer rnek olmak
zere, kyllerimiz bizi seip buraya gnderdi. Milletin byk
bahvan, son duranda istirahat et! Biz, senin hayrl alma
larn onaylyoruz. Sen, bir halk doktoruydun. Yz binlerce ky
ly iyiletirdin. Milletin damarlarna taze ve temiz bir kan ver
din. Bizim kaslarmz ip gibi bktn, glendirdin. lkemize
kahramanlar hediye ettin. Bize salam ve drst almann
tadn tattrdn. Millet, senin heykelini dikmek istiyor. Sen bunu
gerekten hak ettin. Fakat senin en gzel heykelin, bizleriz. Biz-
ler, yeni millet hayatnn rnyz. Ayn zamanda bu yeni ha
yatn yaratcsyz. Gerek erkek gerek kadn, her birimiz, Fin

93
 Grigory cPeiroo

aydnlarnn vatana hizmet etm ek iin nasl almas gerektiini

gsteren, canl birer heykeliz. Zaman getike, sala kavuan
milletimizin kalbinde senin ann daha scak ve daha parlak ola
caktr.
Sen, ne Sezardn ne Napoleondun. Bir kar toprak igal et
medin. Bir damla kan dkmedin. Fakat yurdumuza binlerce ye
ni, salam, gl ve alkan el kazandrdn.
Milletin sal iin alp didinen byk kahramann ad,
sonsuzlua kadar vlsn!

SON

94
flkyaryum (Dnya % fasileri

G r ig o r y P e tr o v

R u s y a z a r G r ig o r y
P e tr o v u n e itli a r a lk la r la
k t F in la n d iy a
s e y a h a tle r in d e k i n o tla r d a n
o lu a n b u k i t a p , b ir a v u
a y d n v e d in a d a m n n
k a r k a n h e r k y ii g e z i p
g n l to k lu u v e z v e r il i
a l m a la r y l a in s a n la r
n a s l m o tiv e ed e re k
k a lk n m a h a m le s i
b a l a t t k l a r n a k c b ir
d ille a n la ty o r .

Yeilce Mah. Aytekin Sok. Nu.: 46 Kathane/stanbul

Tel.: 0 212 279 56 26 Faks: 0 212 278 66 14 .