Sağmalcilar - Genelteknik Ve Montaj Sartnamesi

GENEL TEKNK VE MONTAJ ARTNAMES
NDEKLER Sayfa
No
BLM 1 - 380 & 154 KV GAZ ZOLEL TRAFO MERKEZLER (GIS)

GENEL TEKNK ARTNAMES 3
BLM 2 - G VE TOPRAKLAMA TRANSFORMATRLER 38
2.1. - G TRANSFORMATTERLER (380 KV /OG,154 KV/OG) 40
2.2 - GIS G TRANSFORMATRLER (154 KV/ OG) 73
2.3. - OTOTRANSFORMATRLER (380 KV/YG) 103
2.4. - TOPRAKLAMA TRANSFORMATRLER 140
2.5. - YARDIMCI SERVS TRANSFORMATRLER 149
BLM 3 - YG SF6 GAZ ZOLEL ALT TEHZATI 211
BLM 4 - L TRANSFORMATRLER 232
BLM 5 - 170 VE 420 KV HAT TIKACI 270
BLM 6 - PARAFUDR 277
BLM 7 - OG METAL CLAD ALT TESS 302
BLM 8 - KUMANDA SAYALAR VE LME SSTEM 319
BLM 9 - KORUMA VE RLE KOULLARI 348
BLM 10 - AC VE DC BESLEME VE DAITIMI 366
10.1. - DC BESLEME SSTEM 366
10.2 - AC YARDIMCI SERVS BESLEME SSTEM 373
10.3. - AK VE AK ODASI 376
10.4. - ZMLER VE LETME BAKIM TALMATLARI 378
BLM 11 - TOPRAKLAMA SSTEM 378
BLM 12 - G KABLOLARI VE AKSESUARLARI 384
BLM 13 - KUMANDA, G, L VE SNYALZASYON KABLAJI
VE SEKONDER BALANTILAR 406
BLM 14 - LETKENLER 407
BLM 15 - HIRDAVAT MALZEMES (ASKI VE GERG TAKIMLARI) 418
BLM 16 - NAAT LER 421
BLM 17 - ELK KONSTRKSYON 474
BLM 18 - AYAKLI KPRL GEZER VN SSTEM 488
BLM 19 - ETL KONULAR 490
BLM 20 - TRAFO MERKEZLER GVENLK SSTEM TEKNK HUSUSLAR 498
1/754 Gen. Tek. ve Mon. art.

BLM 21 - ZOLATRLER 504
21.1. - OG GET ZOLATRLER 504
21.2. - OG MESNET ZOLATRLER 509
21.3. - 170 VE 420 KV MESNET ZOLATR 517
21.4. - ASKI VE GERG TAKIMLARIYLA PORSELEN VE
CAM ZOLATRLER 523
BLM 22 - TRAFO ZLEME SSTEM TEKNK (TS) TEKNK ARTNAMES 546
BLM 23 - PANOLAR 551
BLM 24 - KONTROL, SNYALZASYON, ALARM, ARIZA HBAR,
ANNONSYATR VE LME 561
BLM 25 - KESC 584
25.1. - OG KESCLER 584
25.2 - 170 KV SF6 GAZLI KESC (HARC) 599
25.3. - 420 KV SF6 GAZLI KESC (HARC) 614
BLM 26 - AYIRICI 634
26.1. - OG AYIRICILAR 634
26.2 - 170 KV AYIRICILAR (HARC) 646
26.3. - 420 KV AYIRICILAR (HARC) 659
BLM 27 - AKMLATR ARJ CHAZI (REDRESR) 673
BLM 28 - OG AKIM TRANSFORMATRLER 682
BLM 29 - OG GERLM TRANSFORMATRLER 691
BLM 30 - OG. METAL OKST PARAFUDRLAR 700
BLM 31 - NTR TOPRAKLAMA DRENC 707
BLM 32 - RTU VE MODEM 718
BLM 33 - KLTLEME VE KLT DZENLER 735
BLM 34 - SAHA DAITIM KUTULARI, TERMNALLER, RLE BNASI VE PANO 740
BLM 35 - IEC 61850 TABANLI TRAFO MERKEZ OTOMASYONU (KORUMA ve
KUMANDA) ARTNAMES 741

BLM 1
380 & 154 kV GAZ ZOLEL TRAFO MERKEZLER (GIS) GENEL TEKNK ARTNAMES
1.1 GR
1.1.1. in Kapsam
Bu artname, Trkiye Yksek Gerilim letim Sisteminde, bu artnamede aklanan btn

koullara uygun olarak tesis edilecek olan 380 & 154 kV Gaz Yaltml Trafo Merkezleri (GIS)
iin tesis ve tehizatn temini ve tesisi kapsamnda btn elektriki ve mekanik tesisin (tehizat,
Mallar vb.) tasarm, inaat ileri, montaj, komple enerjilenmesi ve iletmeye alnmas ile ilgilidir.
Yklenici, bu artnamenin aada belirtilen maddelerinde ngrlen btn ileri

gerekletirmekle sorumludur ve trafo merkezini Temin ve Tesis esasna dayal olarak
tamamlamak iin gerekli btn montaj ve yapm malzemelerini temin etmek durumundadr.
Burada aka belirtilmemi olmasna karn, montaj ilerini tamamlamak ve temin edilen
tehizatn uygun ekilde almasn salamak iin gerekli olan btn tehizatn ve
malzemelerin iin kapsam iinde yer ald dnlecektir.
Teklifin hazrlanmas iin kullanlan resimler, hale dokmanlar ekinde yer almaktadrlar.
Tesis ve tehizatn temini ve montaj projesi kapsamnda Yklenici tarafndan gerekletirilecek

iler, aadaki ileri kapsayacak, fakat bunlarla snrl kalmayacaktr:
Mhendislik ve tasarm hizmetleri,

Tehizatn ve malzemelerin imalat, testi, montaj ve iletmeye alnmas,
Btn malzemelerin ve tehizatn antiyeye nakli, bu kapsamda gmrkte gerekli olacak
btn hizmetler (rn. boaltma, ykleme, gmrk depolarnda saklama ve gmrkteki dier
hizmetler) ve tehizatn antiyede saklanmas ve muhafazas.
Aklama: Yklenici, mevsim artlar veya verenden kaynakl olmayan herhangi bir sebep
ne srerek, malzemelerin imalat firmada Yedd-i Emin tayin edilerek braklmas, bir
merkeze ait malzemelerin baka bir merkez antiyesinde, kendisine ait veya TEA
ambarlarnda depolanmas istei ile buralarda yaplacak ihzarat tutanaklar karlnda
deme yaplmasn talep edemez ve denmez.
Ancak, Yklenicinin szleme kapsamnda temin ettii malzemeleri, sadece dareden

kaynaklanan sebeplerle, Trafo Merkezi sahasnda depolamas mmkn deilse, Yklenici, bu
durumu verenin yazl onayna sunacak ve veren onayyla uygun bir depolama yerini
kiralayabilecektir.
Bu durumda Yklenici, idareden, nakliye, ykleme/boaltma, sigorta veya baka bir ad altnda
herhangi bir trden ek bir bedel talep edemez.
dare tarafndan depolanmasna izin verilen malzemelerin bedelleri, malzeme bedeli tutarnda
teminat mektubunun ve malzemelerin bulunduu yer iin dzenlenmi all-risk sigorta
poliesinin verilmesi ile denecektir.

Spervizr(ler) (dier bir deyile, Mhendis(ler)), tesis iletmeye alncaya kadar genel i
srasnda her sahada tamamen sorumlu olacak(lar)dr. Yklenici, szlemenin
imzalanmasndan itibaren onbe (15) gn iinde spervizrlerini zgemileri ile birlikte
verene bildirecek ve bunlar verenin yazl onay olmakszn deitirilmeyecektir.
naat ilerinin tasarm ve yapm,
Btn tesis ve montaj ileri,
letmeye alma, saha ve kabul testleri (gerekli tip testleri dahil),
n kabul testleri iin gerekli l aletlerinin ve test cihazlarnn temini,
in gerektirdii veya verenin gerekli grd projelerin, resimlerin, planlarn, bilgilerin,
talimatnamelerin ve bakm brorlerinin ve dokmanlarn ibraz. Btn projeler, ayn proje
departman tarafndan hazrlanacak ve proje departman ak bir ekilde belirtilecektir.
Montaj, test ve iletmeye alma srasnda kullanlacak zel aletlerin, aygtlarn ve cihazlarn
salanmas,
Yurt iinden veya btn gmrk ileri dahil olmak zere yurt dndan temin veya imal
edilecek malzemelerin ve tehizatn sahaya teslimi,
Primer ve sekonder tehizatn tasarm, iletimi ve bakm iin veren tarafndan
yetkilendirilen personelin eitimi,
Aylk hak edi raporlarnn ibraz,
veren tarafndan temin edilecek tehizatla ilgili nakliye, inaat ileri, montaj ve saha testleri,
Yklenici tarafndan yaplacaktr.
Gvenli montaj ve altrma iin btn nlemler alnacaktr.
Ykm ve demontaj ileri.
Yklenici tarafndan salanacak tehizat ve hizmetler aadakileri kapsayacak, fakat bunlarla

snrl kalmayacaktr:
1. Kesiciler
2. Ayrclar
3. Normal toprak ayrclar
4. Hzl alan toprak ayrclar
5. Gerilim transformatrleri
6. Akm transformatrleri
7. Bara ve dirsek blmleri
8. Kablo ve kablo mahfazalar
9. SF6-Hava buingleri
10. GS donanmndan transformatre olan balantlar
11. Parafudrlar
12. Topraklama balantlar ve toprak ebekesi
13. GS donanmn tamamlayan (younluk lerler, sekonder kablo ve cvatalar gibi) yardmc
malzeme
14. GS iin tayc/destekleyici yaplar
15. Yaltm/yaltc SF6 gaz
16. Lokal kumanda dolab
17. Bina, temeller, gml elik, kablo kanallar dahil btn inaat ileri
18. Kablo balklar
19. Yksek gerilim kablosu
20. Havai hat balantlar
21. Yardmc gerilim beslemesi
22. stasyon topraklamas
23. G Trafolar
24. Ototrafolar

25. Hat tkalar
26. OG&AG Kablolar
27. Metal-Clad tehizat (MV tehizat)
28. Topraklama trafolar
Bu artnamelerde aka belirtilmeyen, fakat temin edilen Mallarn ve trafo merkezinin

tamamlanmas ve uygun ekilde altrlmas iin gerekli olan btn ilerin, Mallarn ve
hizmetlerin projenin kapsam iinde yer ald dnlecektir.
Bu blmde yer alan hkmler, bu ihale dokmanlarnn dier Blmlerinde yer alan tehizat,
malzeme, iler ve hizmetlerle ilgili genel koullara bir ek oluturmaktadrlar ve bunlarla mnhasr
deildir. Bununla birlikte, bu 1. Blmde ve dier blmlerde ngrlen koullar arasnda bir
eliki olmas durumunda, Blmlerdeki daha sk olan koullar geerli olacaktr.
1.1.2. zel Koullar
1.1.2.1. Genel
artnamelerdeki koullara ek olarak, bu projeye ilikin zel koullar aada belirtilmitir:

Elektriki tasarmlar, Tek Hat emalarna uygun olarak yaplacaktr.
Topraklama ebekesi, 154 kV taraf iin 31.5 kA ve 380 kV taraf iin 50 kA -faz simetrik
ksa devre akm dikkate alnarak tasarlanacaktr.
Trafo merkezinin ve sistemin gvenli almasn salamak iin gerekli btn uzaktan
atrmalar salanacaktr. Uzaktan atrmalar, ihale dokmannda aka belirtilecektir.
SF6 gaz kaaklar sebebiyle SF6 gaz basncnn ama seviyesine dmesi durumunda,
ya pilot kablo (fiber optik) zerinden ya da kuranportr cihaz vastasyla iletim hatt
zerinden kar istasyonlara uzaktan atrma sinyali gnderilecektir.
Trafo merkezi tasarmlar (inaat ve elektrik), trafo merkezlerinin nihai aamalar
dnlerek yaplacaktr. Bu anlamda, ykler ve aralklar nihai aama dnlerek
seilecek ve uygulanacaktr.
Akler, ak arj cihazlar, AC ve DC panolar (yani minyatr alterler (mcb) vb.) btn
yedek ve gelecekteki fiderler dnlerek temin edilecektir.
Donatlm yedek 380 ve 154 kV hat fiderleri iin kumanda ve rle panolar temin
edilecektir.
Bara koruma ve kesici arza koruma, btn gelecekteki ve yedek 380 ve 154 kV fiderler
dnlerek temin edilecektir.
Trafo merkezinin nihai aamas dikkate alnarak anonsiyatr cihazlar temin edilecektir.
Koaksiyal kablo dahil PLC tehizatnn (PLC, RTU, PAX) elektrik ve montaj (delgi, kablaj,
prensip vb.) emalar Yklenici tarafndan temin edilecektir.
GS altrma mekanizmalar iin merkezi sistem teklif edilmise; bu, btn yedek ve
gelecekteki fiderlerin gereklerini kapsayacak ekilde temin edilecektir.
Teklif edilen btn malzemelere ilikin imalat tip adlar ak bir ekilde beyan edilmelidir.
380 ve 154 kV koruma cihazlar (rleler, bara ve kesici arza) imalats, saha testleri ve
iletmeye alma almalar srasnda bu cihazlar denetleyecektir.
Transformatr ve kablo fideri korumalarnda kullanlan ama rleleri, ilgili YG ve OG
kesicisinin kapamasn kilitleyecektir. Bu genel ama (kilit) rleleri elle resetlenmeli
zellikte olacaktr.
Btn hcreler (kumanda ve rle panolar, AC/DC panolar, OG hcreleri vb.) RAL 7032
rengine boyanacaktr. GS lokal kumanda panolar, GS donanm rengine uygun olacak
ve verenin onayna sunulacaktr.
itler, yeil alanlar, evre dzenleme vb. genel yerleim planlarna uygun olacaktr.
Binalarn ve trafo merkezinin giri noktalarna iletiim cihazlar (rn. telefon, diyafon, zil
vb.) tesis edilecektir.
Tasarm, montaj, imalat vb., 30 Kasm 2000 tarih ve 24246 sayl Resmi Gazetede
yaynlanan Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmeliine uygun olacaktr.
Genel yerleim resminde gsterilen yeil alan, ykseklii en az bir metre olan am
aalaryla aalandrlacaktr. Aa says, trafo merkezi bana en az 25 adet olacaktr.
Donanml aktif ve reaktif saya panolarnn temini, nakliyesi, montaj ve iletmeye
alnmas Yklenici tarafndan yaplacaktr. Yardmc servis trafolarnn aktif ve reaktif
sayalarnn temini ve montaj (AC datm panosuna Yklenici tarafndan yaplacaktr.)
Porselen izalatrlerden yaplmlarn yannda silicon izalatrlerden yaplm olan 170 ve
380 kV parafudrlar ve harici tip kablo balklar ile yal tiplerin yannda kuru tip dahili
kablo balklar da kabul edilecektir.
TEKLF SAHPLERNN, TEKLFLERN HAZIRLAMADAN NCE LGL TRAFO

MERKEZN ZIYARET ETMELER ZELLKLE TAVSYE EDLMEKTEDR.
1.1.3. Tasarm, Malzeme, Tehizat, Montaj ve ilik
VEREN TARAFINDAN PROJE RESMLER ONAYLANMADIKA ALIMA ZN

VERLMEYECEKTR.
nceleme aamasndan balamak zere tesislerle ilgili tasarm almalar ve uygulama

projeleri, szleme hkmlerine uygun olarak ve veren tarafndan salanacak olanlar hari
tutulmak zere Yklenicinin sorumluluunda olacaktr.
Szlemenin imzalanmasndan sonra; Yklenici, teklifinin ekindeki tasarm ve resimleri temel

alarak derhal almaya balayacak ve tam ve btn bilgileri ieren uygulama tasarm ve
resimlerini hazrlayacaktr.
Hazrlanan ayrntl uygulama tasarmlar, resimleri ve btn gerekli dokmanlar i planna

uygun olarak teslim edilecektir. Yklenici, gereksinim duyduu bilgiler iin szlemenin
imzalanmasndan nce bavuruda bulunmaldr. Szlemenin imzalanmasndan sonra gerek
duyulan bilgiler, sre uzatm iin bir gereke oluturmayacaktr.
verenin kayt brolarna ibrazdan itibaren 30 gn iinde Ykleniciye iade edilmeyen projelerin
onaylanm olduu dnlecektir. Ne var ki, byle durumlar, Ykleniciyi szlemede belirtilen
koullar yerine getirme sorumluluundan kurtarmayacaktr. Yklenici, projelerdeki herhangi bir
uygunsuzluu veya eksiklii kapak sayfalarnda aka belirtecektir. veren bu hususlar bir
yazl mektupla onaylamad srece, Szleme koullar tamamen geerli olacaktr. Bu
nedenle, byle durumlarda herhangi bir sre uzatm verilmeyecektir.
Merkezin btn ksmlar, kabul edilmi en son iilik ynetmeliklerine ve modern mhendislik
uygulamalarna uygun olarak tasarlanacak, imal edilecek, monte edilecek ve kurulacaktr.
Tasarm, hesaplama ve uygulama bakmndan veren tarafndan onaylanan ynetmelikler,
standartlar, kurallar ve ynergelere bal kalnacaktr. Bunlar, verene ibraz edilecektir.
Gvenilirlik ve almaya hazr olma, btn cihazlarn tasarmnda ana etkenler olacak ve
herhangi bir prototipe izin verilmeyecektir. Tehizat, muayene, onarm veya temizleme iin
enerji kesme zorunluluu olmakszn uzun sre alma yeteneine sahip olacaktr.
Genel bir kural olarak, binalar dahil btn tesisler ve tehizat, en modern uygulamalara gre
almas temin edilecek bir kalitede olacaktr.
Trafo merkezinin tamam iin, sadece uzun sreli srekli almas test edilmi olan tasarmlar
ve tehizat tipleri teklif edilecektir.
Ak hava tehizatnn ve binalarn, herhangi bir montaj parasnn, tesisin ve btn tehizatn
tasarm ve hesaplamalarnda deprem, rzgar ve kar kuvvetleri dikkate alnacaktr.
Trafo merkezinin tek tek btn kalemleri iin, sz konusu ksmlarn tabi olduu alma
koullarna en uygun malzemeler ve tasarmlar seilecektir. Malzemeler ve paralarn
tasarmlar, mevcut alma koullar altnda hibir korozyon, biim deiiklii, eskime,
yorgunluk ve ar zorlanma ve gerilme olmayacak ekilde seilecektir.
Sahada en az montaj ile en yksek gvenirlik elde edilecektir. Ksmi montaj niteleri, mmkn
olduunca fabrikada kurulup test edilecektir. Ksmi montaj bykl, ancak nakliye koullar ile
snrlandrlacaktr. GS blmnn yksek standart kalitesi gereklerinden dolay, sahada
paralarn kaynakla irtibatndan kanlacaktr.
Btn tehizat iin, toz girii en az olacak ekilde gerekli nlemler alnacaktr. Ayrca; ak hava
tehizat, herhangi bir noktada su birikmeyecek ekilde tasarlanacaktr.
Yklenici, verenin onay iin gereksinim duyabilecei herhangi bir malzeme ve iilik
numunesini temin edecek ve imalat veren tarafndan onaylanan numunelere uygun olarak
yaplacaktr.
Btn malzemeler ve tehizat yepyeni, aypsz, kusursuz, hasar grmemi ve test amalar
haricinde kullanlmam olacak ve tip ve teknik zellikler bakmndan en uygunu olacaklardr.
Btn malzeme imalatlar aka belirtilecek ve bunlar veren tarafndan onaylanacaktr.
verenin onay vermesi, Ykleniciyi, temin etmi olduu btn tehizatn tasarmndaki,
kurulumundaki, montajndaki ve imalatndaki herhangi bir hatayla, eksiklikle veya yetersizlikle
ilgili sorumluluundan ibra etmeyecektir.
veren, hali hazrda onaylanm olan resimler zerinde deiiklikler yapma hakkn sakl
tutmaktadr.
Ayr ayr tehizat ve komple tesis, ncelikle personelin korunmas ve gvenlii ve bakm
kolayl gz nnde tutularak buna gre tasarlanacaktr.
Yklenici, imalatnn tavsiyelerine uygun biimde tehizatn inaat ilerinin doru ekilde
yaplmas iin gerekli btn nlemleri alacaktr.
Sekonder cihazlarn tm terminalleri (projede kullanlmam olanlar dahil olmak zere) vidal
tipte olacaktr. Rle panolarnda kullanlan btn sekonder cihazlar iin fili konnektrler de
kabul edilebilecek; bu durumda Yklenici tarafndan % 5 orannda yedek konnektr cretsiz
olarak temin edilecektir.
Yklenici, temin etmi olduu btn tehizatn tasarmndaki, kurulumundaki, montajndaki ve

imalatndaki hata, eksiklik veya yetersizliklere kar, bu durum belirlenmi olsun veya olmasn
sorumlu olacaktr.
1.1.3.1. Garantiler
Her bir malzeme; malzeme, imalat, montaj, iilik hatalarna kar fiilen servise alnd tarihten
balamak zere montajnn yapld merkezin fiili kesin kabulne kadar garanti altna
alnacaktr. Merkezin kesin kabul ykleniciden kaynaklanmayan nedenlerden dolay
yaplamyorsa bu garanti sresi szlemesinde planlanan kesin kabul tarihinden en fazla 6 ay
sonrasn kapsayacaktr.
Garanti sresi ierisinde yklenici normal ypranma ve TEA' n personelinin sebep olduu ve
yklenecei hasarlar hari, malzemelerin kusurlu grlen herhangi bir parasn masraflar
kendisine ait olmak zere onaracak veya deitirecektir. Deitirilen veya onarlan ksmlar iin,
servise konulduklar tarihten itibaren, merkezin kesin kabul tarihinden az olmamak kaydyla,
yeni bir garanti sresi(en az iki yl) balayacaktr.
Malzemelerin, garanti sresi ierisinde arzalanmalar halinde, bulunduklar mahalden,

onarlacaklar yere gtrlmeleri ve onarmdan sonra alndklar yere nakli ve ykleme-indirme
ile demontaj ve montaj, imalat ve saha testleri vb. tm masraflar ykleniciye ait olacaktr.

Yklenici, tm bu ilemleri zamannda yapmad takdirde TEA, yklenicinin nam ve hesabna
bu ilemleri yapacak/yaptracak, bedellerini yklenicinin alacaklarndan kesecektir.
Deitirilen malzeme ve tehizat yklenicide kalr.
Garanti yalnzca TEA' a kardr. Test edilecek malzemelerin 20 yl sre ile yedek para ve
hizmet garantisi malzeme reticisince salanacaktr.
1.1.4. Standartlar, Kodlar, Kural ve Ynetmelikler
1.1.4.1. Genel
Tehizatn tasarmnda, yapmnda, imalatnda ve testinde (ayr ayr tehizatn teknik

artnamelerinde belirtilmektedir), tm trafo merkezinin elektrik tesisatnda ve montaj ilerinde
Szlemenin yrrle girdii tarihte yrrlkte olan aadaki kodlarn, standartlarn, kurallarn
ve ynetmeliklerin en son versiyonu veya basks kullanlacaktr.
Genel kural olarak, btn hususlarda, ISO, IEC ve CEE standartlar ve tavsiyeleri geerli
olacaktr. Herhangi bir kalem iin bu standartlarn mevcut olmamas halinde, veren tarafndan
onaylanan ulusal standartlar uygulanacaktr.
Bu durumda, veren tarafndan seilen ilgili standartlarn bir ngilizce kopyas onay iin
verene ibraz edilecektir. ISO, IEC ve CEE kapsam dndaki trafo merkezlerinin imalat ve zel
garantileri, DIN/VDE, AFNOR/UTE, ANSI (NEMA, IEEE, ASTM) ve BSI standartlarna ve
normlarna uygun olacaktr.
zel koullarn dnda kalan btn konularda, mallarn btn hesaplama tablolar, resimleri,
kalite ve snf, muayene yntemleri, tehizatn ve paralarn yapm yntemleri ve ksmi tesisat
kabulleri Uluslar aras Standartlar Enstitsnn (ISO) Teknik artnamelerine uygun olacaktr.
Yukarda belirtilen normlardan ve standartlardan herhangi bir sapma olmas durumunda;

Yklenici, btn olarak tesisatn birka unsurunun ar gerilimler, dinamik ve termik zorlanmalar
bakmndan gvenli ve ekonomik bir alma iin uygun olduunu gsteren koordinasyon
bilgilerini ve hesaplarn verene ibraz edecektir.
Teknik artnamede belirtilmeyen normlar ve standartlarla ilgili olarak, veren yukardaki

normlardan herhangi birinin kullanlmasn talep etmekte serbesttir.
hale artnameleri ile yukarda belirtilen standartlar, kurallar ve ynetmelikler arasnda herhangi
bir eliki olmas durumunda, bunlar iinde daha sk olan koullar uygulanacaktr.
Yukarda sz edilen standartlara ve normlara ek olarak; Trkiye Cumhuriyeti yasalar gerei,

ncelikle aadaki standartlara ve ynetmeliklere uyulacaktr:
Trk Standartlar Enstits (TSE) tarafndan karlan Trk standartlar (TS)

Resmi Gazetede yaynlanan aadaki ynetmelikler:
- Elektrik Enerjisi Tesisinin Tasarmna ilikin Ynetmelikler
- Yksek Gerilim Tesislerine ilikin Ynetmelikler
- Elektrik Tesislerinde Topraklamaya ilikin Ynetmelikler
- Bina ii Elektrik Tesisi ve Teknik artnamelerine ilikin Ynetmelikler
- 04.02.2000 tarih ve 23954 sayl Resmi Gazete de yaynlanan yurt ii meneili malzemeler
iin
Trk Standartlarna Uygunluk Belgesi ve TSE Markas hakkndaki tebli
-Teklif edilen malzemeler iin ISO 9001:2000 kalite ynetim sistemi Belgesi

1.1.4.2. Standartlar
Aksi belirtilmedike; btn tehizatn tasarm, imalat, montaj ve testleri aada belirtilen
standartlarn ve/veya dokmanlarn en son yaynlar gznne alnarak yaplacaktr.
TS-EN ISO 9001:2008 Quality Management System Certificate

IEC Publication 60044-4 Measurement of partial discharges.
Data exchange for meter reading, tariff and load control
IEC 1107
Direct local data exchange (Communication Protocol)
Alternating Current Static Watt-Hour Meters for Active
IEC 1036
Energy(Classes 1&2)
Energy Measurement-tariff and load control-specific
IEC 1037
features of electronic wave control receivers
IEC 1038 Tariff and load control time switches
EN 60359 Climatic Condition Standards
Electromagnetic Compatibility part 4: Testing and
IEC 61000-4 series
measuring techniques
IEC 61000-6-2 Electromagnetic Compatibility-Generic immunity Standard
EN 50178 Electronic Equipment for use in Power Installations
Alternating Current Static Watt-Hour Meters for Active
IEC-EN 60687
Energy (classes 0.2S and 0.5S).
Alternating Current Static Var-Hour Meters for Reactive
IEC-EN 61268
Energy (Classes 2 and 3).
Electricity Metering Equipment (AC) - Particular
Requirements - Part 31: Pulse Output Devices for
IEC-EN 62053-31
Electromechanical and Electronic Meters (Two Wires
Only).
IEC-EN 62053-61 Requirements - Part 61: Power Consumption and Voltage
Requirements.
IEC Publication 60060-1&2 High-voltage test techniques
TS HD 588.1 High-voltage test techniques
IEC Publication 60068-2-42 Environmental testing
IEC Publication 60071-1&2 Insulation co-ordination
TS 855 EN 60071-1 (TS 8800) Insulation co-ordination
IEC Publication 60076-1 Power Transformers-Part l : General
IEC Publication 60076-2 Transformers-Part 2 : Temperature Rise
Power Transformers-Part 3 : Insulation Levels and
IEC Publication 60076-3
Dielectric Tests
IEC Publication 60076-4 PowerTransformers-Part4 :Tappings and connection
Power Transformers-Part 5 : Ability to withstand short-

circuit

IEC 60076-8 Power transformers Part 8:Application guide
Power transformers Part 10: Determination of sound
IEC 60076-10
levels
Methods of test for volume resistivity and surface
IEC Publication 60093
resistivity of solid electrical insulating materials,
Surge Arresters-Part 4: Metal-Oxide surge arresters
IEC 60099-4 Edition 2.2 2009-5
without gaps for a.c systems
Surge Arresters-Part 5: Selection and application
recommendations
TS EN 6099-5
recommendations
IEC Publication 60099-4-5 Lightning Arresters
Method for determining the comparative and the proof
IEC 60112 tracking indices of solid insulating materials under moist
conditions
IEC Publication 60119 Cells and rectifiers
Dimensions of ball and socket couplings of string insulator
IEC 60120
units
Alternating current disconnectors (isolators) and earthing
switches.
IEC Publication 60137 Bushings for alternating voltages above 1000 Volts
Tests on oil-filled and gas-pressure cables and their

accessories
IEC Publication 60144 Distribution switching boards
Insulating liquids - Determination of the breakdown
IEC 60156
voltage at power frequency - Test method
IEC 60168 Post insulators
IEC Publication 60183 Guide to the selection of high-voltage cables
IEC Publication 60185 Current transformers,
IEC Publication 60186 Voltage transformers
IEC Publication 60214-1 On-load tap-changers
IEC Publication 60228&amend.1,60228A Conductors of insulated cables
Tests on cable oversheaths which have a special
protective function and are applied by extrusion,
IEC Publication 60230 Impulse tests on cables and their accessories
IEC 60243-1 Electrical strength of insulating materials
IEC Publication 60255 Electrical relays
IEC 60265 High voltage switches
Guide to the testing of CB's with respect to out of phase
switching

IEC Publication 60270 Partial discharge measurements
TS 2051 EN 60270 Partial discharge measurements
Calculation of the continuous current rating of cables
(100% load factor),
Specification for new insulating oils for transformers and
switchgear
IEC 60289 (1988-05) Reaktrler
AC metal-enclosed Switchgear and controlgear for rated

voltages above 1 kV and up to and including 72.5 kV.
Insulators for overhead lines with a nominal voltage above

IEC 60305 1000 V - Ceramic or glass insulator units for a.c. systems -
Characteristics of insulator units of the cap and pin type
IEC Publication 60331 Fire resisting characteristics of electric cable

IEC Publication 60331-1 Test on a single vertical insulated wire or cable
IEC Publication 60332 Tests on electric cables under fire conditions
Tests on electric cables under fire conditions, Part: 1
Tests on a single vertical insulated wire or cable
IEC 60353 Line Traps for AC Power Systems
IEC 60354 Loading guide for oil-immersed power transformers
IEC 60372, Amendment 1 and Locking devices for ball and socket couplings of string
Amendment 2 insulator units - Dimensions and tests
Specification and acceptance of new sulphur
hexafluoride
1000 V - Part 1: Ceramic or glass insulator units for a.c.
IEC 60383-1
systems - Definitions, test methods and acceptance
criteria
1000 V - Part 2: Insulator strings and insulator sets for a.c.
IEC 60383-2
criteria
IEC Publication 60427 Report on synthetic testing of high voltage AC CB's
IEC 60437 High voltage insulators RIV test
IEC 60439-1&2&3&4&5 Low-voltage switchgear and controlgear assemblies
High voltage insulation-enclosed switchgear and

controlgear.
Guide to the checking of sulphur hexafluoride taken from
electrical equipment
Extruded solid dielectric insulated power cables for rated
voltages from 1 kV up to 30 kV.
Artificial pollution tests on high-voltage insulators to be
used on AC systems,
High-voltage metal enclosed switchgear for rated
voltages of 72.5 kV and above
Classification of degrees of protection provided by
enclosures.
Electric cables, wires and cords: Methods of test for
polyethylene insulation and sheath,
Test methods for insulation and sheaths of electric cables

and cords (elastomeric and thermoplastic compounds)
IEC Publication 60551 Measurement of transformer and reactor sound levels
Guide for the sampling from oil-filled electrical equipment

IEC Publication 60567 gases of oil and for the analysis of free and dissolved
gases
Thermal-mechanical performance test and mechanical

IEC/TR 60575
performance test on string insulator units
TS 4237/IEC 60660 Post insulators

Common clauses for high voltage switchgear and control
gear standards
Guide for the lightning impulse and switching impulse

testing of power transformers and reactor
Residual strength of string insulator units of glass or

IEC 60797 ceramic material for overhead lines after mechanical
damage of the dielectric
Common test methods for insulating and sheathing
materials of electric cables
Guide for the selection of insulatorsin respect of polluted

conditions

TS IEC 815
conditions
Tests for power cables with extruded insulation for rated

IEC Publication 60840 voltages above 30 kV (Um=36 kV) up to 150 kV (Um=
170 kV), and Ammendment No:1,
Cable connections for gas insulated metal enclosed
switchgear for rated voltage 72.5 kV and above,
IEC Publication 60885 Electrical Test Methods for Electric Cables
TS 9551 Post insulator
Conductors for overhead lines-round wire concentric lay

TS EN 50182
stranted conductors
TS EN 50189 Zinc coated steel wires for overhead lines

TS EN 60889 Conductors for overhead lines-hard drawn al. conductor
Isolier-und mantelmischungen fr kabel und isolierte

VDE 0207
leitungen (PE- Mantelmischungen),
Regulations for insulating coverings and sheaths of
VDE 0209 thermoplastic material for insulated cables and flexible
cords,
VDE 0210
Vorschriften fr mineralisolierte starkstrom leitunger mit
VDE 0284
Kupfermentel
Conductors of cables and flexible cords for power
VDE 0295
installations
Recommendations for testing insulated cables and flexible
VDE 0472
cords.
BSI 6651
TS 622
TS 2689
TS 500
TS 498
TS 3008, 3009, 3010 High Voltage Test Techniques
TS 3494, 3438
TS 3039
TS 914 EN ISO 1461
TS 4238 Insulation co-ordination
ISO 1459, 1460
DIN 53151
DIN 55928
ASTM A376, A239, A153, A123
ASTM A386, A120
ASTM D 495
ASTM B 230, 232, 498
Recommended Practices for Seismic Design of

IEEE P693
Substations
ANSI 32-1972 Test procedure for neutral grounding devices
ANSI/NEMA PE5 Utilty type battery chargers
IEC 60044-1 Current transformers
Instrument transformers-Part 2: Inductive voltage
IEC 60044-2
transformers
Instrument transformers - Part 5: Capacitor voltage
IEC 60044-5
transformers

IEC 60044-6 Instrument transformers Part 6 :
Electrical insulating materials-Methods of test for the

IEC 61006
determination of the glass transition temperature
Resin based reactive compounds used for electrical

IEC 60455 1
insulation-Part 1: Definitions and general requirements
Specification for solventless polymerisable resinous

IEC 60455-1A compounds used for electrical insulation-Part 1:
Definitions and general requirements
IEC 60455-2
insulation -Part 2: Methods of test
compounds used for electrical insulation-Part 2: Methods
IEC 60455-2-2 IEC 60455-2-2 Coorr.
of test-Test methods for coating powders for electrical
purposes

IEC 60455-3-2
insulation -Part 3: Specifications for individual materials
IEC 60358 Coupling capacitors and capacitor dividers
Low voltage switchgar and controlgear part 1: general

IEC 60947-1
rules
IEC 61166 Seismic qualification for high voltage circuit breakers
High-voltage switchgear and controlgear - Part 100: High-

IEC 62271-100
voltage alternating-current circuit-breakers
High-voltage switchgear and controlgear - Part 110:

IEC 62271-110
Inductive load switching

IEC 62271-102
Alternating current disconnectors and earthing switches
Hollow pressurized and unpressurized ceramic and glass

IEC 62155 insulators for use in electrical equipment with rated
voltages greater than 1000 V
Specifications for new insulating oil filled in new

TEA
transformer
High-voltage switchgear and controlgear - Part 200: A.C.

IEC 62271-200 (2003-11) metal-enclosed switchgear and controlgear for rated
voltages above 1 kV and up to and including 52 kV

IEC 60466 (1987-01) and Amendment Insulation-enclosed switchgear and controlgear for rated
1, A.C. voltages above 1 kV and up to and including 38 kV
IEC 60529 (2001-02) and Corrigendum

Specifications for new insulating oil filled in new
1, Degrees of protection provided by
transformer
enclosures (IP Code)
TS-EN ISO 9001:2008 Quality Management System Certificate

IEC Publication 60044-4 Measurement of partial discharges.
IEC 1107 Data exchange for meter reading, tariff and load control
Direct local data exchange (Communication Protocol)
IEC 1036 Alternating Current Static Watt-Hour Meters for Active
Energy(Classes 1&2)
IEC 1037 Energy Measurement-tariff and load control-specific
features of electronic wave control receivers
Tariff and load control time switches

IEC 1038
Climatic Condition Standards

EN 60359
Electromagnetic Compatibility part 4: Testing and
IEC 61000-4 series
measuring techniques
IEC 61000-6-2 Electromagnetic Compatibility-Generic immunity Standard
EN 50178 Electronic Equipment for use in Power Installations
IEC-EN 60687 Alternating Current Static Watt-Hour Meters for Active

Energy (classes 0.2S and 0.5S).
IEC-EN 61268 Alternating Current Static Var-Hour Meters for Reactive
Energy (Classes 2 and 3).
Requirements - Part 31: Pulse Output Devices for
IEC-EN 62053-31 Electromechanical and Electronic Meters
(Two Wires Only).
IEC-EN 62053-61 Electricity Metering Equipment (AC) - Particular

Requirements - Part 61: Power Consumption and Voltage
Requirements.
IEC Publication 60060-1&2 High-voltage test techniques
TS HD 588.1 High-voltage test techniques
IEC Publication 60068-2-42 Environmental testing
IEC Publication 60071-1&2 Insulation co-ordination
TS 855 EN 60071-1 (TS 8800) Insulation co-ordination

IEC Publication 60076-1 Power Transformers-Part l : General
IEC Publication 60076-2 Transformers-Part 2 : Temperature Rise

Power Transformers-Part 3 : Insulation Levels and
Dielectric Tests
IEC Publication 60076-4 PowerTransformers-Part4 :Tappings and connection
Power Transformers-Part 5 : Ability to withstand short-
circuit
IEC 60076-8 Power transformers Part 8:Application guide
Power transformers Part 10: Determination of sound
IEC 60076-10
levels
Methods of test for volume resistivity and surface
resistivity of solid electrical insulating materials,
Surge Arresters-Part 4: Metal-Oxide surge arresters
IEC 60099-4 Edition 2.2 2009-5
without gaps for a.c systems
recommendations
TS EN 6099-5
recommendations
IEC Publication 60099-4-5 Lightning Arresters
conditions
IEC Publication 60119 Cells and rectifiers
Dimensions of ball and socket couplings of string insulator
IEC 60120
units
Alternating current disconnectors (isolators) and earthing
switches.
IEC Publication 60137 Bushings for alternating voltages above 1000 Volts
Tests on oil-filled and gas-pressure cables and their

accessories
IEC Publication 60144 Distribution switching boards
Insulating liquids - Determination of the breakdown

IEC 60156
voltage at power frequency - Test method
IEC Publication 60183 Guide to the selection of high-voltage cables

IEC Publication 60185 Current transformers,
IEC Publication 60186 Voltage transformers
IEC Publication 60214-1 On-load tap-changers
IEC Publication 60228 & amend. 1,

Conductors of insulated cables
60228A

Tests on cable oversheaths which have a special
protective function and are applied by extrusion,
IEC Publication 60230 Impulse tests on cables and their accessories
Guide to the testing of CB's with respect to out of phase

switching
IEC Publication 60270 Partial discharge measurements
TS 2051 EN 60270 Partial discharge measurements

Calculation of the continuous current rating of cables
(100% load factor),
Specification for new insulating oils for transformers and
switchgear
IEC 60289 (1988-05) Reaktrler
AC metal-enclosed Switchgear and controlgear for rated

voltages above 1 kV and up to and including 72.5 kV.
IEC 60305 1000 V - Ceramic or glass insulator units for a.c. systems -
Characteristics of insulator units of the cap and pin type
IEC Publication 60331 Fire resisting characteristics of electric cable
IEC Publication 60331-1 Test on a single vertical insulated wire or cable
IEC Publication 60332 Tests on electric cables under fire conditions
Tests on electric cables under fire conditions, Part: 1

Tests on a single vertical insulated wire or cable
IEC 60354 Loading guide for oil-immersed power transformers
IEC 60372, Amendment 1 and Locking devices for ball and socket couplings of string
Amendment 2 insulator units - Dimensions and tests
hexafluoride
1000 V - Part 1: Ceramic or glass insulator units for a.c.
IEC 60383-1
criteria
1000 V - Part 2: Insulator strings and insulator sets for a.c.
IEC 60383-2
criteria
IEC Publication 60427 Report on synthetic testing of high voltage AC CB's
IEC 60437 High voltage insulators RIV test
IEC 60439-1&2&3&4&5 Low-voltage switchgear and controlgear assemblies
High voltage insulation-enclosed switchgear and

controlgear.
Guide to the checking of sulphur hexafluoride taken from
electrical equipment
Extruded solid dielectric insulated power cables for rated

voltages from 1 kV up to 30 kV.
Artificial pollution tests on high-voltage insulators to be

used on AC systems,
High-voltage metal enclosed switchgear for rated
voltages of 72.5 kV and above
Classification of degrees of protection provided by
enclosures.
Electric cables, wires and cords: Methods of test for
polyethylene insulation and sheath,
Test methods for insulation and sheaths of electric cables
and cords (elastomeric and thermoplastic compounds)
IEC Publication 60551 Measurement of transformer and reactor sound levels
Guide for the sampling from oil-filled electrical equipment
IEC Publication 60567 gases of oil and for the analysis of free and dissolved
gases
Thermal-mechanical performance test and mechanical
IEC/TR 60575
performance test on string insulator units
TS 4237/IEC 60660 Post insulators
Common clauses for high voltage switchgear and control
gear standards
Guide for the lightning impulse and switching impulse
testing of power transformers and reactor
Residual strength of string insulator units of glass or
IEC 60797 ceramic material for overhead lines after mechanical
damage of the dielectric
Common test methods for insulating and sheathing
materials of electric cables
conditions
TS IEC 815 Guide for the selection of insulatorsin respect of polluted

conditions
Tests for power cables with extruded insulation for rated

IEC Publication 60840 voltages above 30 kV (Um=36 kV) up to 150 kV (Um=
170 kV), and Ammendment No:1,
Cable connections for gas insulated metal enclosed

switchgear for rated voltage 72.5 kV and above,
IEC Publication 60885 Electrical Test Methods for Electric Cables
TS 9551 Post insulator
Conductors for overhead lines-round wire concentric lay

TS EN 50182
stranted conductors
TS EN 50189 Zinc coated steel wires for overhead lines
TS EN 60889 Conductors for overhead lines-hard drawn al. conductor
Isolier-und mantelmischungen fr kabel und isolierte

VDE 0207
leitungen (PE- Mantelmischungen),
Regulations for insulating coverings and sheaths of

VDE 0209 thermoplastic material for insulated cables and flexible
cords,
VDE 0210
Vorschriften fr mineralisolierte starkstrom leitunger mit

VDE 0284
Kupfermentel
Conductors of cables and flexible cords for power

VDE 0295
installations
Recommendations for testing insulated cables and flexible

VDE 0472
cords.
BSI 6651
TS 622
TS 2689
TS 500
TS 498
TS 3008, 3009, 3010 High Voltage Test Techniques
IEC 62271-200 (2003-11) Yksek Gerilim alt Donanm ve Kumanda Tesisleri - Ksm 200: 1
kVtan 52 kVa kadar (52 kV dahil) Metal-Mahfazal AC alt Donanm ve Kumanda Tesisleri
IEC 60466 (1987-01) ve Deiiklik 1, 1 kVtan 38 kVa kadar (38 kV dahil) Yaltkan-Mahfazal
AC alt Donanm ve Kumanda Tesisleri
IEC 60259 (2001-02) ve Dzeltme 1, Mahfazalarn Salad Koruma Dereceleri (IP Kodu)
Motorlar, alak gerilim kesicileri, rleler, kablaj gibi elektrik aksesuarlar, bu maddede aka
belirtilmemi olsa bile ilgili IEC Standartlarna uygun olacaktr.
Tehizatn imalat iin kullanlacak malzemelerin kimyasal, fiziksel, dielektrik ve mekanik

zellikleri ASTM (American Society for Testing and Materials) veya DIN (Deutsche Institute fr
Normung) standartlarnn koullarna uygun olacaktr. Teklif sahibi, gerekeleriyle birlikte ilgili
maddelerin ngilizce kopyalarn sunacaktr.
Belirtilmi olan standartlara, tip ve zel test raporlarnn desteinde byk lde denk olmalar
kouluyla Ulusal Standartlar ve artnameler kabul edilecektir.
Eer Ulusal Standartlarn uygulanmas teklif edilirse; Teklif Sahibi, teklifini destekleyici
aklamalarla birlikte ilgili standardn dokmannn ngilizce bir kopyasn ibraz edecektir. Bu
artnamenin teknik koullarndan ve/veya listelenen standart dokmanlarn teknik koullarndan
birka nemsiz sapma aada belirtilen koullarla kabul edilebilecektir:
byle kk sapmalar Teklifte aka belirtilecektir,

garanti edilecek dayanm deerleri ile ilgili olarak bir gereke aka sunulacaktr, zel, tip,
rutin ve ara imalat testlerine ilikin test raporlar.
IEC tavsiyelerinin teklif edilen standartlardan stn zelliklere veya daha sk koullara sahip
olmalar durumunda, IEC tavsiyeleri geerli olacaktr.
Eer bu konuyla ilgili herhangi bir ifade yoksa, sz konusu tehizatn bu artnamelere tamamen
uygun olduu anlalacaktr.
Herhangi bir IEC standardnn mevcut olmamas veya tasarma ve teste ilikin baz zelliklerin
veren ve malat arasnda mutabakata braklacann belirtilmesi halinde; Teklif Sahibi,
verenin onayna tabi olacak olan geerli standartlar teklif edecektir.
Eer Mallarn imalat srasnda yukarda sz edilen standartlar revize edilecek olursa, veren
tarafndan aka yazl olarak talep edilmedike veya onaylanmadka, sipari tarihinde geerli
olan en son revizyon veya bask geerli saylacaktr.
lke olarak, Teklif Sahibi yukarda sz edilen standartlara tamamen uygun olan Mallar ve ilgili
elemanlar teklif edecektir.
1.1.5. Hizmet Koullar
GS, bina ii tipinde tesis edilecektir. Aksi ngrlmedike, iletme cihazlar ve yardmc
donanm dahil olmak zere GS blmeleri ve kumanda tehizat aada belirtilen koullar
altnda kullanm iin uygun olacaktr.
Ortam scakl
- Maksimum : 45 C
- Minimum : -5 C (-25 C ak hava)
- 24 saatte ortalama : en fazla 35 C
Rakm : maks. 1000 m
Atmosferik kirlenme
(harici tip tehizat iin) : youn ekilde
Maksimum nispi nem : % 100
Depreme maruz kalma kapasitesi yer seviyesinde

- Yatay ynde : 0.5 g
- Dikey ynde : 0.25 g
Maksimum rzgar basnc
(harici tip tehizat iin) : 70 kg/m 2 (yuvarlak yzeylerde)
: 120 kg/m2 (dz yzeylerde)
Isokerafik seviye
(harici tip tehizat iin) : 35 gk grltl frtnal gn/yl
Maksimum gne nm
(harici tip tehizat iin) : 1000 W/m 2
Buzlanma
(harici tip tehizat iin) : 10 mm, snf 10
NOT: Merkezlerin Kapsamlar blmnde belirtilen deniz seviyesinden ykseklik deerleri

gz nnde bulundurularak, deniz seviyesinden yksekliin 1000 metrenin zerinde olduu
trafo merkezlerinde kullanlacak tehizatlarn izolasyon seviyeleri, IEC 62271-Part 1(High
Voltage Switchgear and Controlgear-Part 1:Common specifications)n 2.2.1 maddesinde
belirtilen Ka faktr dikkate alnarak hesaplanacak asgari izolasyon seviyelerini salayacaktr.
1.1.6. veren Tarafndan Salanacak Hizmetler
Szlemenin imzalanmasndan sonra, veren aada belirtilenleri Ykleniciye salayacaktr:
elektrik, mekanik ve naat projelerinin onay,

iin her bakmdan kontrol.
1.2 GENEL TEKNIK ARTNAME
1.2.1. Genel Montaj Koullar
Sahadaki montaj ileri, Yklenici tarafndan gerekletirilecektir.
Yklenici, gmrk formalitelerinin tamamlanmasndan nce ve sonra sahadaki btn boaltma,

tama ve saklama ilerini ve test ve iletmeye almayla ilgili btn ileri gerekletirmekten
sorumlu olacaktr.
Montaj ve iletmeye alma sorumluluu nedeniyle; Yklenici, montaj ilerinin uygun ekilde
yrtldn denetlemek zere btn faaliyetleri gerekletirmekle ykml olacaktr.
Montaj ileminden nce, btn paralar ve tehizat, toz, kum, pas, haddehane pulu vb. btn
pisliklerden temizlenmi olmaldr.
Btn tehizatn ve malzemelerin montaj, imalatnn montaj talimatlarna veya malzeme

kullanm, kaynaklama, vb. ile ilgili halen geerli ynetmeliklere uygun olarak
gerekletirilmelidir.
nemli tehizatn kurulumu srasnda, veren ve/veya imalat tarafndan ngrlen btn
hususlara tam olarak uyulacaktr.
Yklenici, tehizatn her bir kaleminin, ilgili teknik artnamelerdeki koullar her bakmdan yerine
getirilecek ekilde uygun ekilde kurulmasn temin edecektir.
Yklenici, monte edilecek malzeme ve tehizatla dorudan ilikili ankraj gereleri dahil olmak
zere inaat ilerinin gerekli dorulua sahip olmasn ve uygun ekilde yrtlmesini salamak
zere gerekli talimatlar verecektir.
Yklenici, tama ve kaldrma gerelerinin kullanlmas nedeniyle veya baka bir ekilde bina
iskeletine veya dier yaplara herhangi bir hasar olmamasn salamak iin montaj srasnda

dikkatli almak zorundadr.
Kurma ve yap iskeleleri, muhafazalar ve bariyerleriyle birlikte temin edilecek ve gvenli

alma garanti edilecektir.
Bakm ve onarm iin temin edilen btn aletler ve zel aletler montaj iinde kullanlmayacaktr.
Yklenici, yukarda sz edilen aletlerin verenin talimatlarna uygun olarak saklanmasn
denetlemekle sorumludur.
Btn ilerde, gvenlik faktrleri gerektii gibi dikkate alnacaktr; faz-faz ve faz-toprak
mesafeler tam olarak incelenecek ve montaj ilemleri tamamlanmadan nce gvenli bir alma
garanti edilecektir.
Yklenicinin, btn gvenlik nlemlerini ald var saylacaktr.
Yklenici, tama, ykleme ve boaltma almalar srasnda malzemeye en ufak bir hasarn
bile olmamasn temin edecektir. Hasar gren tehizat veya paralar, verenin rzas olmakszn
kullanlmayacaktr. Yklenicinin hatal almalar nedeniyle meydana gelen hasarlar Yklenici
tarafndan karlanacaktr.
Montaj ileminin tamamlanmasndan sonra; Yklenici, btn geici yapm ve montaj gerelerini
ve hrdavatlar sahadan temizleyecek ve sahay yeterince temiz ve tertipli olarak brakacaktr.
TMde kullanlan btn tehizatla ilgili tm montaj ileri, imalatnn/imalatlarn montaj

spervizrlerinin talimatlar ve denetimi altnda yaplacak; fakat bu durum Ykleniciyi, montajn
tam olarak gerekletirilmesinden, test ve iletmeye alma srasnda imalatlarn iletmeye alma
mhendislerine, gerekli uzman teknik personel hizmetlerinin, teknisyenlerin, igcnn ve
Yklenicinin tehizatnn salanmas sorumluluklarndan hibir ekilde ibra etmeyecektir.
Tama srasnda tehizatn hasar grmesini nlemek iin mmkn olan btn nlemler
alnacak ve montaj byk bir titizlikle gerekletirilecektir.
Tehizat, ilgili destekleyici elik konstrksiyon ve beton temeller zerinde monte edilecek,
yerletirilecek, tesviye edilecek, hizalanacak ve gruplandrlacak ve montaj spervizrlerinin
denetimi altnda ve verenin mhendislerini tatmin edici ekilde, onaylanm resimlere uygun
olarak Yklenici tarafndan balants yaplacaktr.
1.2.2. Sistem Performans Verileri
1.2.2.1. Anma Deerleri
EHV HV 36 kV 12 kV
a) Anma iletme gerilimi kV efektif : 380 154 31.5-34.5 11.1
b) Maksimum sistem gerilimi kV efektif : 420 170 36 12
c) Anma frekans Hz : 50 50 50 50
d) Sistem topraklamas : Dorudan Dorudan Topraklama direnci
e) Maksimum radio giriim seviyesi (RIV)
: 2500 2500 - -
(1 MHzde Unde lldnde) V)
f) 3-faz simetrik ksa devre toprak arza akm : 50 31,5 25 25
kA
- Btn alt donanm, baralar ve balantlar 3-faz simetrik ksa devre akmlarna (efektif)
dayanacak ekilde tasarlanacaktr;
Dier tehizatn faz simetrik ksa devre akm anma deerleri, sistem ve tasarm
koullarna uygun olarak belirlenecektir.

Anma ksa devre sresi: 1 saniye
Anma ksa devre tepe akm (Dinamik deer) (tepe), yukarda belirtilen anma ksa-sreli
dayanma akm deerlerinin 2.5 kat olacaktr.
g) Sistem toprak arza akm deeri 0,5 saniye iin (toprak andan akan akm), 380 kV iin 35
kA, 154 kV iin 20 kA, 36 kV ve 12 kV iin 15 kAdir.
1.2.2.2. Yaltm Seviyeleri
Anma sistem gerilimi kV-efektif : 380 154 31.5-34.5 12

Anma yldrm darbesi dayanma gerilimi kV-tepe
(faz-toprak)
GIS iin : 1425 750
Dier tehizat iin : 1550 750 170 75
Anma 1. dk. sreli ebeke frekansl dayanma gerilimi
kV-efektif
GIS iin 650 325

Dier tehizat iin 680 325 70 28
Btn tehizatn kumanda devreleri iin ebeke : 2000 2000 2000 2000
frekansl dayanma gerilimi Volt
Anma anahtarlama darbesi dayanma gerilimi kV-

tepe
GIS iin 1050
Dier tehizat iin : 1175 - - -
- Enerjili ksm ile toprak arasndaki toplam yzeysel kaak yolu uzunluu, 420, 170 ve 36 kV
iin (GS hari) srasyla 10500 mm, 4250 mm ve 900 mmden az olmamaldr.
1.2.3. stasyon Yardmc Servis Besleme Gerilimi
- 3 faz-N AC sistem : 380 V + %10 - %15, 50 Hz.

- 1 faz-N AC sistem : 220 V + %10 - %15, 50 Hz.
- DC sistem : 110 V (veya 220 V)+ %10 - %15 gerilim deiimiyle
1.2.4. Aklk (GS donanm dnda)
Eriim olanaklar dahil olmak zere cihaz aklklar ve konumlar, dier ksmlar gerilim altnda
iken cihazn herhangi bir ksmnn gvenli ekilde bakmna ve minimum aklklar
drlmeksizin kesicilerin, ayrclarn ve transformatrlerin kartlmasna veya geici olarak
rtlmesine olanak verecektir.
Genel yerleim dzenlenmesinde, tehizatn gvenlik mesafeleri, minimum aklklar,

koridorlarn genilikleri ve dier eitli boyutlar ELEKTRK KUVVETL AKIM TESSLER
YNETMEL nde belirtilen deerlerden az olmayacaktr. Bu ynetmelikte belirtilen hususlar,
merkezin btn ksmlar iin geerli olacaktr.
Bununla birlikte, Yklenici, verenin onayn almas kouluyla, kendi lkesinin ynetmeliini de
kullanabilecektir.
1.2.5. Tehizatn Gvenlik Mahfazas
Tehizatn toprakl bir tel kafes mahfazas iinde olmayan herhangi bir enerjili ksmnn yerden
minimum ykseklii yukardaki maddede ngrld ekilde olacaktr. Eer tehizatn

onaylanm dzenine gre bu mesafelerin elde edilmesi mmkn deilse, herhangi bir enerjili
ksma yaklalmasn engelleyecek toprakl tel kafes mahfazalar veya blmeler salanacaktr.
Her bir tehizat iin gerekli perdeler ve blmeler bunlarla temin edilecektir.
Korunmu veya perdelenmi blgeye eriim vastalar kilitleme donanm ile salanacaktr.
1.2.5.1. Minimum Gvenlik Katsays

Ak hava konstrksiyonunun ve ilgili tehizatn minimum gvenlik katsaylar aada
verilmitir:
Katsay
a) Yzde 0.1 zorlama gerilimi
elastiklik snrna dayal
olarak bara veya dier balantlar 2.5
b) Mekanik teste dayal
olarak komple isolator
niteleri 2.5
c) Elastiklik snrna dayal
olarak izolatr hrdavat 2.5
d) Gergi elemanlarnn elastiklik
snrna ve sktrma elemanlarnn
burkulma yklerine
dayal olarak elik konstrksiyon 1.8
e) elik konstrksiyon temelleri, elik konstrksiyon iin kullanlan ayn ykler ve yklenme
koullar iin elik konstrksiyon tarafndan iletilen kuvvetlere uygun olarak tasarlanacaktr.
alt Sahas Yap Stresleri
Msaade edilen maksimum stresler, bu artnamenin Ak Hava elik Konstrksiyonu blmne

uygun olacaktr.
alt sahas yap elemanlarnn msaade edilen maksimum narinlik oranlar, bu artnamenin
Ak Hava elik Konstrksiyonu blmnde belirtildii ekilde olacaktr.
1.2.6. Saha Aratrmas
Yklenici;
- Toprak koullarnn analiz edilmesi iin kalifiye ve deneyimli personel altracaktr.
- Topraklarn, kayalarn, suyun, beton harlarnn ve imentolarn vb. test edilebilecei
laboratuar tesisleri kuracak veya bunlardan yararlanlmasn salayacaktr.
- Tasarm koullarn ve yapm srasnda kullanlmas gereken zel yntemleri ve nlemleri
saptamak amacyla topraklar vb. test edecektir.
, gerekli tehizatn naklini ve saha aratrmalarn yapmak iin gerekli mhendislik, denetleme
ve teknik personeli, nitelikli ve niteliksiz igcn ve ayrca laboratuar aratrmalarn, verilerin
ve sonularn analizini ve yorumlanmasn ve ayrntl jeoteknik raporun hazrlanmasn vb.
ierecektir. Yklenici, kendisine sunulan bilgilere uygun olarak sahadaki koordinatlarn ve eitli
test yerlerinin saptanmas ve ayrca bu yerlerin veren tarafndan iaret edilen rper yer(ler)ine
gre seviyelerinin belirlenmesi iin kendi dzenlemelerini yapacaktr.
Btn iler, ilgili Trk standartlarnn/artnamelerinin en son basksna uygun olarak
gerekletirilecektir.
Yklenici, ilk olarak, sahann jeolojik ve jeoteknik ayrntlaryla ilgili bilgileri salayan ve
gzlemlere ve test verilerine ilikin zeti ve ayrntlar, alan deliklerin kaytlarn, jeolojik
bilgileri, laboratuar testlerini ve temellerin tipine ilikin neticeleri ve tavsiyeleri, tavsiyelere ilikin
destekleyici hesaplar ieren iki (2) kopya halinde bir ayrntl taslak rapor sunacaktr. Rapor,
Saha iin teklif edilen muhtelif yaplarn temel tiplerine ilikin spesifik tavsiyeleri ve ayrca
hafriyat meyillerine ve su giderme planlarna ilikin tavsiyeleri, topran kimyasal niteliine,
kayalk tabaka iin temellere, saha drenajna ilikin yorumlar iermelidir. Yklenici, tasla
verene sunacak ve verenin raporu onaylamasndan sonra Yklenici kesin raporu drt (4)
kopya halinde verene ibraz edecektir. Test verileri, aratrma kurumunun/test laboratuarlarnn
ve ayrca verenin temsilcisinin imzalarn tayacaktr.
- Beton gerelerin kaynaklarn aratracak ve bunlarn betonda kullanma uygunluunu

saptamak iin testler gerekletirecektir. Yklenici, test kriterleri ve yntemleri, test sonular
vb. konularda vereni bilgilendirmek iin gerekli sklkta rapor verecektir.
- Beton kalitesinin ngrlen koullara uygun olmasn salamak amacyla beton iin gerekli
malzemelerin dzenli rutin testlerini gerekletirecektir.
- Beton test kpleri hazrlayacak ve kullanlan betonun kalitesini kontrol etmek amacyla
bunlarn test edilmesini salayacaktr.
- Bu testler veya baka testler sonucunda beton kalitesinde saptanan herhangi bir bozulmay
giderecektir.
- Proje tasarmclarn ve inaat ekiplerini btn test sonular ve koullar konusunda tam
olarak bilgilendirecektir. Sonularn ve koullarn verimli ekilde kullanlmasn salamak
amacyla tasarm ve ina programndan nce aratrmalarn yeterli ekilde gerekletirilmesini
salayacaktr.
1.2.7. RESMLER
1.2.7.1. veren Tarafndan Salanan Resimler
veren, ilerin balangcnda, szleme resimlerinin her birini iki takm ve bir oaltlabilir kopya
halinde tanzim edecektir.
Genel dzenleme ve yerleim resimleri

Elektrik tek hat emalar
veren tarafndan salanan tehizatn fiziki resimleri ve elektriki emalar
Yklenici uygulamada sorunlara neden olabilecek herhangi bir eksiklii, uyumazl vb.
saptamak iin veren tarafndan verilen btn resimleri kontrol edecek ve bunlara ilikin
grlerini resimleri teslim almasndan itibaren otuz (30) gn iinde mhendise sunacaktr.
Mhendis, Yklenicinin itirazlarn gzden geirecek ve karar mektubunu otuz (30) gn iinde
gnderecektir.
1.2.7.2. Yklenicinin Hazrlayaca Resimler ve Dokmanlar
1.2.7.2.1. Genel
Ayrntl uygulama tasarmlar ve resimleri, szlemede belirtilen bir i planna uygun olarak
teslim edilecektir. Eer bir resmin ibraz edilmesinden sonra revizyon yaplmas gerekirse,
Yklenici belirtilen sayda kopyay verene yeniden sunacaktr.
Fabrikasyon, resimler veren tarafndan onaylanncaya kadar balamayacak ve daha sonra

verenin onay olmakszn resimler zerinde hibir deiiklik yaplmayacaktr.
Bu dokmanlarn veren tarafndan onaylanmas, Ykleniciyi sorumluluundan ibra

etmeyecektir.
Belirtilmi olsun veya olmasn, Yklenici tarafndan temin edilecek resimler (veren tarafndan
tasarlanacak olanlar hari) genel olarak aadaki ana kalemleri iereceklerdir:
1.2.7.2.2. Yklenici Tarafndan Salanacak Resimler
1. Szlemenin imzaland tarihten itibaren otuz (30) gn iinde, Yklenici kendisi tarafndan
salanacak resimlerin bir listesini seri numaralarn, balklar ve ilerin programna uygun
olarak tahmini gnderme tarihini belirterek verene sunacaktr. Bu liste, ilerin aylk
ilerlemesi srasnda gzden geirilecek ve gerektiinde geniletilecektir.
2. Yklenici, elektriki emalar A4 formatnda ve dier emalar ve/veya dokmanlar A1 ile A4

format arasndaki formatlarda ONAY N damgasyla drt (4) kopya halinde verene
sunacaktr. lgili tasarm hesaplar ve analizi de sunulacaktr. veren, ilgili tasarm hesaplar
ve analizleriyle birlikte gnderilmeyen hibir iletme emasn onaylamayacaktr.
3. Bir kopya, bir ay iinde ONAYLANDI veya BELRTLEN HUSUS HARCNDE

ONAYLANDI ibareli olarak Ykleniciye iade edilecek ve Yklenici buna uygun olarak
tasarma devam etme yetkisine sahip olacaktr.
verenin onay alnncaya kadar hibir almaya izin verilmeyecektir. Eer, resimlerin
veren tarafndan teslim alnmasndan itibaren otuz (30) gn iinde, veren yorumlar yazl
olarak Ykleniciye bildirmezse, Yklenicinin resimleri teslim aldn dorulamas artyla
sz konusu resimlerin onayland dnlecektir.
Onay sonras; Yklenici, elektriki emalar A4 formatnda ve dier emalar A1 ile A4

arasnda deien formatlarda ONAYLANDI damgasyla alt (6) kopya halinde verene
sunacaktr.
4. tamamlandnda; Yklenici, resimleri as-build (uygulanm olan) koullara uyacak ekilde

dzeltecek ve aadakileri temin edecektir.
Resimlerinin orijinal, oaltlabilir bir aydnger kopyasn. AS BUILD olarak

mhrlenmi olarak, elektrik resimlerinin A4 formatnda ve dier resimlerin A1 ile A4
arasnda bir formatta.
AS BUILD olarak mhrlenmi olarak, elektrik resimlerinin A4 formatnda ve dier

resimlerin A1 ile A4 arasnda bir formatta drt (4) nshasn.
Btn uygulama (as-build) elektriki emalar (tek-hat emalar, sekonder projeler (ematik,
balant, kablaj), genel yerleim, kesit, temel-kablo kanallar ve topraklama), Yklenici
tarafndan autocad ortamnda CD-ROMda verilecektir.
Uygulama resimleri, n Kabul Belgesinin onaylanmasndan nce verene verilecektir; eer

Garanti Sresi iinde tesisatta bir takm deiiklik yaplmsa, gerekli dzeltmelerden sonra,
nihai uygulama resimleri daha ncekiyle ayn miktarlarda yeniden ibraz edilecektir.
Yklenici, aadaki resim ve dokmanlar, onay iin aada belirtilen sre iinde verene
teslim edecektir.
Szlemenin yrrlk tarihinden itibaren onbe (15) gn iinde:
i program

Mmkn olan en ksa zamanda ve her halkarda Szlemenin yrrlk tarihinden itibaren en
ge 2 ay iinde:
Fensler, yollar ve yeil alanlarda dahil olmak zere Genel dzen ve Genel Yerleim resimleri
Yap ileri ve resimleri
Btn inaat ilerinin statik hesaplar
Hafriyat resimleri
Trafo merkezinin topografik resimleri
Mimari resimler ve btn ayrntlar
ve d aydnlatma projeleri ve hesaplar
Shhi tesisat projeleri ve hesaplar
Havalandrma projeleri ve hesaplar
alt sahas kablo kanal resimleri ve ayrntlar
Trafo merkezi binasnn kablo galerisindeki kablo kanallarnn ve raflarnn resimleri
Corafi ett almalar
Btn yaplarn, binalarn ve btn tehizatn deprem analizleri
lerin ayrntl plan (Yklenicinin teklifine uygun olarak)
Dardan ithal edilecek malzemenin ve tehizatn ayrntl listesi
Koruma ve l devrelerini gsteren trafo merkezinin tek hat emas
malatn balamasndan 1 ay nce:
380/154 kV GS tehizatnn genel boyutlarn gsteren resimler,

Ayrntl olarak btn elektriki resimler (elektriki emalar ve teknik resimler),
Mekanik ve elektrik tehizatnn resimleri,
Genel dzen ve montaj detaylarn gsteren btn yksek gerilim tehizatnn kesit resimleri,
Yardmc alt donanmnn genel dzenlemesi
Btn panolarn ve hcrelerin genel dzenlemesi
Ya filtreleme ve depolama ekipmannn genel dzeni, ayrntlar ve ematik resimleri (eer
mevcutsa)
Ak arj cihaznn genel dzeni
Alet leklerinin ayrntlar
Kablaj emalar ve kablo yerleim plan ve listesi
Her tipten fider kesit resimleri
Her tr tehizatn teknik artnamesinde belirtilen spesifik resimler
ve d yldrm sisteminin tasarm ve diyagramlar
Yardmc servis sistemleri, AC ve DC besleme
Trafo merkezi topraklama sisteminin tasarm ayrntlar ve topraklama resimleri
Tehizat listesi
Kablo listesi
Ayrntl karakteristikler, veriler, tasarm hesaplar ve analizleri
Sevkyat plan
Kablo geileri ve destekleri iin ayrntl yapm ve boyut resimleri
Kablo gzergah iaretleriyle tehizat resimleri
Topraklama sisteminin (i ve d) ve tehizatn toprak irtibatlarnn ayrntl resimleri
Terkibiyle birlikte tantm numaralarna gre numara srasna konulmu btn kablolarn, her
iki utaki terminal bloklarnn, kullanma amacnn, kablo gzergahlarnn vb. listesi.

Fabrika testlerinden 1 ay nce:
Boyutlar, referans resim numaralar, ticari marka, anma akm, anma gerilimi, kesme
kapasitesi vb. btn bilgileriyle birlikte tantm numaralarna gre numara srasna konulmu
elektrik tehizatnn ve cihazlarnn listesi
Ayrntl iletme ve bakm talimat
Montaj talimatlaryla birlikte yedek paralarn ayrntl resimleri
Gerekletirilecek btn fabrika testlerini belirten ayrntl program ve prosedrler
Saha testlerinden 1 ay nce:
Kurma ileminden sonra Sahada gerekletirilecek olan btn testleri aka belirten ayrntl
program
Geici Kabul Belgesinin dzenlenmesinden nce:
Uygulama (as-build) resimleri

Saha test raporlar (iki takm halinde)
AIKLAMA: RESMLER, YETKL PERSONEL TARAFINDAN BRAZ EDLMEDEN NCE

YKLENC TARAFINDAN MZALANACAK VE MHRLENECEKTR. AKS TAKDRDE,
BRAZ EDLEN RESMLER DKKATE ALINMAYACAKTIR.
Resimlerin hazrlanmas
Montaj resimlerindeki metinler, yerli tehizat iin Trke ve dardan salanan tehizat iin
ngilizce ve Trke olacaktr.
Resimlerin zerindeki aklamalar, hem ngilizce hem de Trke olacaktr.
Btn resimler, Yklenici tarafndan daima gncelletirilecektir. Resimlerin her yeni tanzimine
bir indis numaras verilecek ve ilgili deiiklik aka belirtilecektir. Resimlerin
numaralanmasnda ve btn tehizat kalemlerinin gsteriminde, TEA tarafndan yaynlanm
olan ve Szlemenin parasn oluturan Tesis ve Tehizat iin Snflandrma Sistemi
uygulanacaktr.
Elektrik tehizat simgeleri ve adlar
Elektrik tehizatnn simgeleri ve gsterimi, Szlemenin yaplmasndan sonra veren

tarafndan tanmlanacaktr. Farkl simgeler ve gsterimler, verenin onayndan sonra
kullanlabilir.
Elektriki emalarn uygulanmas
Resimlerin biimi, TEA tarafndan belirlenecektir. Btn resimler DIN A3 (279x420 mm)
lsnde katlar zerine izilecek ve kopyalar DIN A4 lsndeki katlar zerine
yaplacaktr. Yklenici, resimlerin hazrlanmasnda aadaki hususlar dikkate alacaktr:
Tek hat emalar, incelenmesi kolay olacak ekilde izilecek ve gsterilen tehizat hakknda
mmkn olan btn teknik bilgileri ihtiva edecektir. ematik resimlerin bana her fiderin tek
hat emas konulacaktr. Tm istasyonun mevcut fiderlerini gsteren genel bir tek hat
emas da dahil edilecektir.
Yklenici, koruma, kontrol ve lme artnamelerine ve tek hat emasna uygun ekilde
koruma, kontrol ve lme emalarn hazrlayacaktr. Kesiciler, ayrclar, transformatrler ve
topraklama direnleri iin hazrlanacak ematik resimler, DC kontrol, alarm, konum
gstergeleri ve kilitlemeler ile rle, l aletleri, senkronizasyon cihaz, motor stc besleme

devreleri vb. iin faz akm ve gerilim balantlar, her terminal iin komple tamam
olacaktr. Rle ve kesicilerin ama ve kapama devreleri ile uzaktan atrma yaplan hat
blmleri ematik resimlerde aka belirtilecektir. Elektriki cihazlarn ve kontrol devrelerinin
gsterilmesi, temin edilen malzeme kapsamyla snrlandrlmayacak; bu snr, tm devrenin
tam anlalmas iin gerekli olan alt tehizat, koruma, lme ve izleme aletlerine kadar
uzatlacaktr. Dierleri tarafndan temin edilen tehizatn terminal ve fonksiyon belirlemesi de
dikkate alnacaktr. Btn anahtarlar, enerjisiz pozisyonda izilecektir.
Btn rle kontaklar, kendi bobinleri altnda aka gsterilecek ve bu kontaklarn
kullanld resimler belirtilecektir. Her kontan yanna, altrma bobininin numaras ve
yeri yazlacaktr.
Cihazlarn, rle ve kumanda panolarnn, saha datm kutularnn btn terminal numaralar
ve pano numaralar ematik resimlerde dzgn biimde gsterilecektir.
Pano ii balant resimleri, her pano iinde pano terminalleriyle cihaz terminalleri arasndaki
btn balantlar gsterecektir. Panolar aras balantlar kablolar ile yaplacaktr.
Btn pano terminalleri, fonksiyonlarna gre AT, GT, kontrol, alarm vb. ekilde
gruplandrlacaktr. Terminaller, kablo damarlar girite dier kablo damarlar ile
karmayacak ekilde dzenlenecek ve yedek damarlar da pano yedek terminallerine
balanacaktr.
Gerekli btn kprlemeler, pano terminallerinin st ksmnda yaplacak, alt ksm harici
balantlar iin bo braklacaktr. Her terminale kablonun bir damar balanacaktr.
Kablaj resimleri, kumanda ve rle panolar, kuranportr cihaz, AC ve DC yardmc servis
panolar, saha datm kutular ve tm YG tehizat arasndaki balantlar gsterecektir.
Kablolar, TEA tarafndan onaylanm standart bir yntem kullanlarak
numaralandrlacaktr.
Kablaj emas, aadaki bilgileri ierecek ancak bunlarla snrl olmayacaktr:
Terminal dizisinin terminal numaralar, giren ve kan kablonun gittii yerdeki terminal
numaralarn da gsterecektir.
Kablo numaras
Kablo tipi
letken says ve kesiti
Kolayca bakabilmek iin, tm kablolar aadaki bilgileri de ieren bir kablo listesinde
belirtilecektir.
Kullanlan btn kablo tipleri

Btn yk faktrleri
Deiik yk faktrleri de dikkate alnarak btn kablolarn msaade edilen srekli yk
Kablo kesiti ve damar says
Btn kablolarn d ap
Genel kablo listesi ile balantl olarak; deiik ykseltilerde uygun ekilde blmlenmi ve
numaralanm olarak kablo kanallar ve kablo raflarn gsteren kablo gzergah emalar
hazrlanacaktr.
lave olarak; en az aadaki bilgileri ierecek ekilde g ve kumanda kablolar iin kablo listesi
hazrlanacaktr:
Kablo ad
Kablo gzergah (nereden-nereye, kablo raf zerinden)
Kablo tipi, kesiti ve damar says
Msaade edilen srekli yk (l transformatrleri iin) ve yk faktr
Uzunluk
Pano n ve i grnm resimleri aadaki gibi hazrlanacaktr:
Resimler, pano llerini, btn cihazlarn, aletlerin, test bloklarnn, kumanda anahtarlarnn,
gsterge lambalarnn, isim plakalarnn, rlelerin, terminallerin vb. dzenini, yerini ve montaj
deliklerini gsterecektir. Mimik diyagram balantlarnn mevcut fiziki durumu ile ilerdeki tevsiat
da gsterecektir. Btn l birimleri metrik sistemde olacaktr.
n grnm resimlerinde grlmeyen aletler, baralar, terminaller vb. i grnm resimlerinde

gsterilecektir.
Panolarn dzenlenmesi, aletlerin yerletirilmesi, kumanda anahtarlar ve mimik diyagramlar

TEAn mevcut uygulamalaryla uyumlu olacaktr. Bu bilgiler, TEA tarafndan salanacaktr.
Sekonder Tasarm Parametreleri
Koruma emalarnn hazrlanmasnda, imalatya aada ana hatlaryla belirtilen koullar yol
gsterecektir:
Ana koruma 1 ve Ana koruma 2 + art koruma rleleri, akm transformatrlerinin ayr
ekirdeklerine balanacaktr.
Ana koruma 1 + Ana koruma 2 rleleri, gerilim transformatrlerine ayr devrelerle
balanacaktr. Her devre, gerilim arzas durumunda amay bloke etmek ve alarm vermek
iin yardmc kontaklara sahip hzl koruma anahtarlaryla korunacaktr.
Kesiciler iki bamsz ama devresine sahip olacaktr. Bunlardan biri Ana koruma 1 iin,
dieri de Ana koruma 2 ve art koruma iin kullanlacaktr.
Ana koruma 1, Ana koruma 2, art koruma ve kesici arza koruma devreleri, her bir kesici
ama bobini ve kuranportr setleri ayr DC besleme devrelerine sahip olacak ve bu devreler
arasnda hibir elektrik balants olmayacaktr.
Ana koruma 1 devresinin almas Ana koruma 2 ve art koruma devrelerinin herhangi bir
elemanna bal olmayacak ve ayn ekilde Ana koruma 2 ve art koruma devrelerinin
almas Ana koruma 1 devresinin herhangi bir elemanna bal olmayacaktr.
zin verilmeyen ve tehlikeli manevralar nleyerek, btn ayrclarn gvenli almasna izin
verecek bir kilitleme sistemi tasarlanacaktr.
1.2.7.3. LETME VE BAKIM TALMATLARI
Bu talimatlar, verenin tehizatn btn ksmlarnn bakmn yapmas, skmesi, yeniden monte
etmesi ve ayarlamas iin gerekli ayrntlar ve aadaki bilgileri ierecektir:
indekiler,
Resimlerin Listesi,
letme talimatlar.
letme talimatlar, aadakileri ierecektir:
Genel teknik karakteristikler,

Tehizatn ksa bir genel aklamas ve
Kullanma talimatlarnn sonraki paragraflarnda kullanlan teknik terimlerin tanmlamalar.
Ayrntl aklama: Bu, tehizatn montaj ve demontaj ve ayrca elemanlar ve aksesuar ile
ilgili tam ve doru aklamalar ierecektir. Aklk, toleranslar, scaklklar, vb. bildiren bir doru
listenin verilmesi gerekir.
letme ilkeleri: Resimler, devre emalar ve benzerleri dahil olmak zere tehizatn teknik
iletme esasna ilikin ksa bir zet.
letme talimatlar: Talimatlar, doru ve anlalmas kolay olacak ve tehizatn altrlmas iin
gerekli ayr ayr ilemler dizisini ierecek; aklamann daha abuk anlalmasn salamak iin
mmkn olduunca tablolar, listeler ve grafikler kullanlacaktr.
letme ve bakm talimatlar, Yklenici tarafndan ngilizce ve Trke olarak yazlacak ve

hazrlanacaktr. Tehizat zerindeki btn etiketler ve talimatlar, Yklenici tarafndan hem
ngilizce hem de Trke olarak yazlacaktr.
Mesafe, diferansiyel, ar akm ve bara & kesici arza koruma rlelerinin kullanm klavuzlar
Trke yazlacaktr.
Sekonder rlelere (mesafe koruma rleleri, olay kaydedici, arza kaydedici, diferansiyel rle,
pilot kablo diferansiyel rlesi, ar akm rleleri, vb.) ilikin aadaki bilgiler ngilizce ve Trke
olarak CD-ROMlarda verilecektir:
- Kullanm klavuzlar
- Bakm ve ayar talimatlar
- Elektrik devreleri
- Yakn ve uzaktan ayar, test etme, uzaktan lme ve rlelerden bilgi almak iin gerekli
yazlm.
Yklenici, sekonder rleler ve primer tehizat iin 5er adet CD-ROM verecektir.
Test ve ayarlama: Bakm ilemlerinden sonra ve iletmede tehizata ait btn test ve ayar
prosedrleri belirtilecektir.
Bakm talimatlar ksma blnecektir:
Dzenli aralklarla yaplmas gereken muayeneyi, muayene prosedrn, rutin temizleme ve

yalama ilemlerini, dzenli gvenlik kontrollerini ve benzeri admlar gsteren nleyici
bakm.
Paralarn taklmasn ve sklmesini, arza bulma ve ayrca onarm ve ayar prosedrn
aklayan onarm ve ayar.
Yedek paralarn siparii iin gerekli btn verileri ieren yedek para listesi.
1.2.7.4. AYLIK LERLEME RAPORLARI
Yklenici, szlemenin imzalanmasndan sonraki ilk ay bandan itibaren szleme

konusu ilere ait aylk ilerleme raporlarn dzenleyerek yap denetim grevlisinin onayn
takiben Trafo Merkezleri Tesis Dairesi Bakanlna verecektir. Bu raporlar szleme
kapsamndaki eitli i kalemlerinin projelendirilmesi, saha tesviyesi, malzeme teslimleri,
inaat ileri, montajlar vs. gibi iin her evresini ierecek ekilde, TEAca onaylanan bir
forma uygun olacaktr. Gerektiinde aylk i ilerleme raporlarna belge ve fotoraflar
eklenecektir. Aylk i ilerleme raporlar her ayn sonunda ve takip eden ilk on gn iinde
iki kopya halinde, bir kopyas Trafo Merkezleri Tesis Dairesi Bakanlna sunulmu
olacak ve bu raporlarda her bir i kalemi iin, iin balama tarihinden, raporun
dzenlenme tarihine kadar olan gelime, i miktar ve tm iin yzdesi cinsinden ifade
edilecektir. Ayn raporda bir nceki aya ait sonular da belirtilecek ve bylelikle her ay ne
kadar iin yaplm olduu saptanacaktr.
Yklenici aylk ilerleme raporlarn zamannda vermez ve uyarlara ramen bunu

alkanlk haline getirirse, TEA Yklenicinin bu durumunu saptamasn takiben
yaplacak ilk hakedi raporundan blokaj yapmaya yetkili olacaktr. ilerleme raporlar
dzenli olarak verilinceye kadar sz konusu blokaj zlmeyecektir.
Bu raporlar trafo merkezi yapm ii projesi iin hazrlanacak ve iin balang tarihleri,
gerekleme yzdeleri (iin gerekleen ksm ve yaplan demelerin, fiyat ayarlamalar
haricinde toplam Szleme bedeline orann gsteren) ve muhtemel biti tarihleri yer
alacak, fakat bunlarla snrl olmayacaktr.
AYLIK LERLEME RAPORU
Birinci sayfa

Yklenici:
Taeron:
Szleme No.:
Yklenicininantiye Mhendisi/Mhendisleri:
(isim, telefon ve faks numaras)
naat Mhendisi/Mhendisleri:
Elektrik Mhendisi/Mhendisleri:
Spervizr(ler) :
Saha Test Mhendisi/Mhendisleri:
letmeye Alma Mhendisi / Mhendisleri:
verenin Kontrol Mhendisi/Mhendisleri:
(isim, telefon ve faks numaralar)
naat Mhendisi:
Elektrik Mhendisi:
kinci ve mteakip sayfalar
Proje Rapor No.:

Ay ..... ile ........ aras
BLMI Genel
BLMII
a) Konsorsiyum tarafndan ibraz edilen mektuplarn listesi
b) veren tarafndan gnderilen mektuplarn listesi
c) Toplant tutanaklarnn fotokopileri
d) braz edilen projenin listesi ve aamas
(revizyon belirtilecek)
BLMIII Faaliyeti
Mallarn teslimi (sevk edildi, limana ulat, gmrkte, antiyeye iyi durumda ulat)
* Yklenici tarafndan temin edilen

a) Yerli
b) Yabanc
naat leri
Montaj
Saha testi
Genel fonksiyon testi
BLM IV Karlalan sorunlar ve glkler; mutabakatlar ve anlamazlklar belirtilecektir.

BLM V Sonraki ay yaplmas beklenen i program.
BLM VI Projenin parasal gereklemesi ve iin tamamlanmasna kadar aylk parasal
planlama.
1.3. TESTLER
1.3.1. Tip Testleri
Yklenici tarafndan temin edilecek her bir elektriki malzeme iin tip test raporlarn ve
niteliklerini dorulamakta esas saydklar test raporlarn vermek zorundadr.
Teklif edilen karakteristeki malzemeler iin tip test raporlar teklifle birlikte verilmeyecektir.
Yklenici, tehizatn btn tip testlerinin ve ek tip testlerinin raporlarn teknik artnameye ve
ayrca tehizatn/malzemelerin resimlerine gre szlemenin imzalanmasndan sonra verene
sunacaktr.
Aksi belirtilmedike tip testlerinin, Trk Akreditasyon Kurumu veya Uluslararas

Laboratuvar Akreditasyon birlii Karlkl Tannma Anlamasnda yer alan akreditasyon
kurumlar tarafndan akredite edilmi uluslararas bamsz bir Laboratuvarlarda ya da
Teekklmz temsilcilerinin katlmas artyla sz konusu akreditasyon kurumlar
tarafndan akredite edilmi kurulularca kalibre edilmi test cihazlar kullanlarak yaplmas
zorunludur.
Sunulan tip test raporlar, IEC standartlarnn en son yaynlanan versiyonlarna (G trafolar ve
ototrafolarda istenen tip testleri ilgili blmlerinde verilmitir. Bu tip testlerinden; ksa devre tip
testi ile ilgili tip test sertifikalarnn verilmemesi veya uygun bulunmamas halinde yklenici
tarafndan bedeli kendisine ait olmak zere yaplacaktr. G trafolar ve ototrafolarda istenen
ksa devre tip test sertifikalarnn teklif edilen tipe ve karakteristie ait olmas ve ksa devreye
dayanm tip testi sertifikasnn IEC 60076-5 standartnn 07/02/2006 tarihinde yaynlanan
versiyonuna uygun olmas gerekmektedir. KISA DEVRE TP TEST RAPORUNUN VE KISA
DEVRE TP TEST SERTFKASININ BENZER BR KARAKTERSTKTEK TRAFOYA AT
OLMASI KABUL EDLMEYECEKTR.) uygun olacaktr. Tip test raporlarnn IEC standartlarnn
en son yaynlanan versiyonlarna, teknik artnameye uygun olmamalar veya teklif edilen tipe ait
olmamalar durumunda, Yklenici bu test(ler)i bedeli kendisine ait olmak zere tekrarlayacaktr.
Test raporlar zerindeki bu tarih, testin yapld tarih olup, test raporunun yaynland tarih
dikkate alnmayacaktr.
Bu artnamenin ileriki maddelerinde, bir ksm malzeme iin hangi tip testlerinin istendii
belirtilmitir. Gerek belirtilen bu tip testleri, gerekse her bir malzemenin standartlarnda yer alan
tip testleriyle ilgili tip test raporlarnn olmamas ve/veya tip test raporlarnn teklif edilen
malzemeleri kapsamamas ve/veya eksik olmas halinde ve bu malzemenin kendilerine sipari
edilmesi durumunda yklenici, bedeli kendisine ait olmak zere, (olmayan)/(uygun
bulunmayan)/(eksik bulunan) tip testlerini yapmak zorundadr.
Bu artnamenin ilgili blmlerinde belirtilen tip testleri raporlar ile birlikte Deprem (Sismik)
Dayanm Tip Testleri Raporlar veya IEC ye uygun olarak yaplacak Analitik metodlu deprem
dayankllk hesaplar (Trk Akreditasyon Kurumu veya Uluslararas Laboratuvar Akreditasyon
birlii Karlkl Tannma Anlamasnda yer alan akreditasyon kurumlar tarafndan akredite
edilmi bir kurulu tarafndan onayl) , destekleyici yapyla birlikte yukarda belirtilen tehizat iin
de sunulacaktr. Sismik uygunluk, tehizatn sismik gerilime dayanma yeteneini gstermeli ve
hem sismik olay srasnda hem de sonrasnda ngrlen fonksiyonunu muhafaza edebilmelidir.
TEA tip test raporlarn kabul etme, red etme, herhangi bir nedenle gerekli grdnde
ksmen veya tamamen yaptrma yetkisine sahiptir.
artnamenin ileriki maddelerinde, bir ksm malzeme iin tip test raporlar verilmi ve uygun
bulunmu olsa dahi bir ksm tip testinin Kuruluumuz elemanlar nezaretinde yaplmas uygun
grlmtr.
1.3.2. Rutin ve Kabul Testleri
Yklenici, malzemelerin artname ve/veya standartlarnda belirtilen imalat, rutin ve kabul

testlerini tm masraflar kendisine ait olmak zere yaptracaktr. Testlerin olumlu olmas,
Yklenicinin bu malzemeler ile ilgili sorumluluunu ortadan kaldrmaz.

Rutin testlerin ve kabul testlerinin Trk Akreditasyon Kurumu veya Uluslararas Laboratuvar
Akreditasyon birlii Karlkl Tannma Anlamasnda yer alan akreditasyon kurumlar
tarafndan akredite edilmi Laboratuvarlarda ya da Teekklmz temsilcilerinin katlmas
artyla sz konusu akreditasyon kurumlar tarafndan akredite edilmi kurulularca kalibre
edilmi test cihazlar kullanlarak yaplmas zorunludur.
malat, sahada yaplacak testlerle tespit edilen kusurlara kar da sorumluluk tayacaktr.
malat, rutin, tip ve kabul testleri, kontrol ve lmler Yklenicinin sorumluluu altnda organize
edilerek yaplacak veya yaptrlacaktr. Bu testlere TEA, ilave mali klfet yklenmeden
nezareti olarak katlacak olup, btn test giderleri, TEA temsilcilerinin masraflar hari olmak
zere Yklenici tarafndan karlanacaktr.
TEA elemanlarnn testlere katlma hakk sakl olup, Yklenici yaplacak testi yurt ii
malzemeler iin en az (15) onbe gn, yurt d malzemeler iin en az (30) otuz gn nceden
TEA' a bildirecek ve ilave olarak aadaki bilgileri kapsayan bir test fy hazrlayarak
darenin onayna sunacaktr.
Kalite kontrolu ve numune alma iin kullanlan standart,

Test program (hangi tarihler arasnda olaca ve ka gn srecei),
Kabul testi yaplacak malzemenin testlerinin ve ilgili standartlarn detayl listesi,
Testlerden nce, test srasnda ve sonrasnda yaplacak deer kontrolu,
Test yerinin adresi,
Standartlarda her bir test iin yer alan minumum deerlerin ne olduu,
TEA, temsilcileri vastasyla imalatn herhangi bir aamasnda her trl kontrolu yapma
hakkn sakl tutar.
Malzeme ve donanm testleri ile,

Szleme artlar,
Gvenlik gerekleri,
lgili standartlar ve mevzuat,
Teknik ve iiliinin uygun olup olmad kontrol edilecektir.
TEA temsilcisi nezaretinde yaplacak testlerin olumsuz kmas halinde, TEA ykleniciden
malzeme imalatsn deitirmesini talep etmeye yetkilidir. Byle bir durumda TEA bir yaz ile
ykleniciden imalaty belirtilen bir sre iinde teklifinde bulunan bir baka imalat(lar) ile
deitirmesini isteyecektir. Bu imalatlarn uygun bulunmamas durumunda yklenici, szleme
artlar ile, yeni bir imalaty onay iin TEA' a sunacaktr. Bu ilemlerle ilgili sre kayb iin
Ykleniciye ilave sre verilmez. Belirlenen srede malzemelerin deitirilmemesi halinde TEA
bu malzemeleri yklenicinin nam ve hesabna deitirmeye ve bu ile ilgili tm montaj,
demontaj, nakliye vb. masraflar yklenicinin alacandan kesmeye yetkilidir.
Testlerini yapmak zere malzemelerden alnan numuneler ayet kullanlamayacak ise bunlar
iin ayr bir bedel DENMEYECEKTR.
ayet TEA, yklenicinin laboratuvarlarn yeterli grmez ve/veya bir ksm testler, imalat
laboratuvarnda yaplamaz ise yklenici, TEA'n uygun grecei bir laboratuvarda (yurt ii
veya yurt d) her trl test masraflar kendisine ait olmak zere istenilen testleri yaptracaktr.

Laboratuvarlardan alnan test raporlar yoruma ak olmayacak, testlerin hangi standartlara gre
yapld ve standartlarda yer alan minimum deerlerin ne olduu aka belirtilecektir.
1.3.3. Saha Testleri
alt donanm ve dier tehizat, ilgili teknik artnamelerde belirtildii ekilde Yklenici tarafndan
ve verenin temsilcileri huzurunda testlere tabi tutulacaklardr.
Tesisin montajnn tamamlanmasndan sonra yaplan testlerin amac, alt donanm ve kumanda
cihazlar gibi elektrik tehizatnn btn elemanlarnn, tertibatlarnn ve alt-tertibatlarnn,
koruma sistemlerinin, gsterge ve entegrasyon aygtlarnn normal alp almadn test
etmek ve dorulamaktr. Tamamlama sonrasndaki testler, trafo merkezinin kurulmasndan ve
balantlarndan, kumanda, koruma, sinyalizasyon vb. tamamlanmasndan sonra sahada
Yklenici, testlerin gerekletirilmesi srasnda kazalara veya can veya mal zararna kar
gerekli btn nlemlerin alnmasn salayacaktr.
Yklenici, gerekli btn tehizat bariyerlerinin, parmaklklarn ve uyarlarn temin edilmesini ve

kurulmasn verenle birlikte ayarlayacaktr.
Saha testi iin gerekli btn aletler, cihazlar ve balantlar Yklenici tarafndan salanacaktr.
Yklenici, her bir ekipman ve sistem iin ayr ayr olmak zere referans deerleri gsteren
ayrntl bir Saha test plann verene ibraz edecektir. Aslnda, bu plan sadece gsterim
amaldr. Bunlara ek olarak, veren tehizatn uygun ekilde tesisini ve iletmeye alnmasn
salamak amacyla, iletmeye alma srasnda baka testler de tavsiye edecektir. Burada
belirtilmemi olan tehizat, iletmeye alma srasnda verenin tavsiyesine uygun olarak test
edilecektir.
Btn saha testleri, varsa izin verilen toleranslar dahilinde olumlu sonu vereceklerdir. Eer bir
saha testinin olumsuz sonucu tehizatn almasn tehlikeye drecek nitelikteyse veya eer
saha testlerinin sonular tehizatn ve/veya malzemelerin bozuk olduklarn doruluyorsa,
Yklenici deitirme yntemini/yntemlerini verenin onayna sunacak ve tehizat ve/veya
malzemeleri aksesuarlaryla birlikte, bedelsiz olarak, onaylanm ynteme/yntemlere uygun
ekilde deitirecektir.
Deitirme ilerinin tamamlanmasndan sonra, testler veren tarafndan onaylanm test

prosedrne gre tekrarlanacaktr. Bu ama dorultusunda Ykleniciye sre uzatm
verilmeyecektir.
NEML NOT : 170 kV ve 420 kV l Transformatrlerinin testlerine ilikin olarak; l

transformatrlerinin IEC 60044 serisi standart iptal edilerek, yerine IEC 61869 serisi standart
yaynlandndan, Genel Teknik ve Montaj artnamesinin l Transformatrleri balkl
4. Blmndeki mevcut testler yerine, aada belirtilen testler geerli olacaktr.
170 kV ve 420 kV Akm Transformatrlerinin Tip Testleri

Temperature-rise test
Impulse voltage withstand test on primary terminals
Wet test for outdoor type transformers
Electromagnetic Compatibility (EMC) tests
Tests for accuracy
Verification of the degree of protection by enclosures
Short-time current tests
Chopped impulse voltage withstand test on primary terminals
Multiple chopped impulse test on primary terminals
Transmitted overvoltage test
Mechanical tests
Internal arc fault test
170 kV ve 420 kV Akm Transformatrlerinin Tip Testleri ile ilgili olarak;

- Multiple chopped impulse test on primary terminals testi, 170 kV akm
transformatrlerinde uygulanmayacak, 420 kV akm transformatrleri iin uygulanacak
olup, 100 darbe uygulanmas yeterli grlecektir.
- Internal Arc Fault Test - Ark Arza Testi iin;
a) 170 kV akm transformatrleri iin en az 20 kArms, 420 kV akm transformatrleri
iin en az 35 kArms deerlerinin uygulanmas yeterli grlecektir.
b) Protection stage en az 1 olarak alnacaktr.
c) Class en az 1 olarak alnacaktr.
d) Bir akm transformatr zerinde uygulanm test; ayn gerilim seviyesi, ayn tip ve
ayn dizayna sahip akm transformatrleri iin de geerli kabul edilecektir.
170 kV ve 420 kV Akm Transformatrlerinin Rutin Testleri
Power-frequency voltage withstand tests on primary terminals
Partial discharge measurement
Power-frequency voltage withstand tests between sections
Power-frequency voltage withstand tests on secondary terminals
Test for accuracy
Verification of markings
Enclosure tightness test at ambient temperature
Inter-turn overvoltage test
Measurement of capacitance and dielectric dissipation factor
170 kV ve 420 kV Kapasitif Gerilim Transformatrlerinin Tip Testleri

Chopped impulse test
Impulse voltage test on primary terminals
Test for accuracy
Capacitance and tan measurement at power-frequency
Short-circuit withstand capability test
Ferro-resonance tests
Transient response test (for protective capacitive transformers)
Type test for carrier frequency accessories

Mechanical tests
Determination of the temperature coefficient ( Tc )
Tightness design test of capacitor units
170 kV ve 420 kV Kapasitif Gerilim Transformatrlerinin Rutin Testleri

Test for accuracy
Ferro-resonance check
Routine tests for carrier frequency accessories
Capacitance and tan measurement at power frequency
1.3.4. Genel Sistem letmeye Alma Testleri
Aadaki iletmeye alma testleri Yklenici tarafndan gerekletirilecektir:
Faz sras, yk ve hata testleri gibi l transformatr testleri,
Kesicinin sinyalli amasn, arza kaydediciyi ve PLC (kuranportr) cihazn ieren koruma
panosu birleik sistem testleri,
letiim sistemi testi (istasyonlar arasnda iletiim dahil),
Her tip kiri, kule, mesnet, portal ve dier paralarn mekanik aklklar, seviyeleri,
balantlarn dzenlenmesi ve tm dier fiziksel ve elektriksel zellikleri bakmndan montaj
kontrolleri gerekletirilecektir.
Eer yardmc cihazlar da dahil olmak zere elemanlar, tertibatlar ve alt-tertibatlar almaya
zarar veren herhangi bir arza olmakszn almlarsa, tamamlama sonras testler tatmin
edici kabul edilecektir. almay etkilemeyen ve test raporunda belirtilmeyen ufak tefek
arzalar ve eksiklikler iletmeye alma zamanna kadar dzeltilmelidir.
1.4. Trafo Merkezi Tehizatna Eriim Donanmlar
Klasik trafo merkezlerinde Kapsamnda veya fiyat formlarnda belirtilmesi kaydyla trafo
merkezindeki tehizata/sistemlere (Koruma Rleleri, Enerji Analizr, Trafo zleme Sistemi, G
Kalitesi Montrleri, Kumanda Masas Bilgisayar vb.) uzaktan eriim salanabilmesi iin, aadaki
donanmlar (Kabinet, UPS, UTP Balant Paneli, F/O Balant Paneli, Balant Kablolar) istenen
zelliklerle Yklenici tarafndan temin ve trafo merkezinde Telekomnikasyon Odasna tesis
edilecektir. Trafo merkezinin dndan hibir ekilde rle ayar deerlerinin deitirilmesi ve rlelere
uzaktan bir veri yklenmesi mmkn olmayacaktr.
Trafo merkezi tehizatna eriim ile ilgili olarak Yklenici tarafndan temin ve tesis edilecek
tehizatn listesi ve bunlarn zellikleri aada verilmektedir:
DONANIM ADI ASGAR ZELLKLER

1-KABNET Kabinet 42U ve 19 inlik raf yapsna uygun olacaktr.
Kabinetle birlikte en az 5 adet sabit raf ve kablo dzenleyici (organizer)

verilmelidir.
Kabinet zerinde dijital scaklk gstergesi ve en az 4 adet fan

bulunmaldr.
Kabinetin n, arka ve yan kapaklar kolayca sklp taklabilir ve

kilitlenebilir olmaldr.
Kabinet metal gvdeli ve elektrostatik toz boyal olmaldr.
Kabinetin n kapa perfore delikli olmaldr.
Kabinetle birlikte en az 2 adet, 19" rack mout, 16A sigorta korumal

anahtar ve en az 8li grup priz verilmelidir.
2-UPS Rack Tipi
Gc (VA/W): 2000VA/1400W
Nominal k Voltaj: 230V
Nominal Giri Voltaj 230V
Arayz portu: Serial (RS-232)
Dalgalanma Koruma ve Filtreleme
3-UTP Balant Paneli 19" rafl yapda, 1U, 24 adet RJ-45 portlu Balant Paneli.
4-F/O Balant Paneli 19" rafl yapda, 1U, 12 adet SC tip F/O konnektrl Balant
Paneli.
5-Balantlar Koruma Rleleri, Enerji Analizrleri, G Kalitesi Sistemleri, Trafo
zleme Cihazlar ve Kumanda Masas Bilgisayar vb. ile Kabinet
arasndaki balantlar Yklenicinin sorumluluundadr.
Yklenici tarafndan Koruma Rleleri, Enerji Analizrleri, G Kalitesi
Sistemleri ve Kumanda Masas Bilgisayar vb. ile Yklenici tarafndan
salanacak Kabinet arasndaki balantlar iin kullanlacak kablolar
UTP (Cat-6E) tipinde olacaktr.
Yklenici tarafndan trafolarn zerindeki trafo izleme cihazlar ile
Yklenici tarafndan salanacak Kabinet arasndaki tm balantlar iin
kullanlacak kablolar fiber olacaktr.
Yklenici tarafndan yaplacak tm balantlar RJ-45 konnektrle
sonlandrlm olarak teslim edilecektir (Fiber optik kablo, balant
panelinde sonlandrldktan sonra uygun F/O => UTP media
converterla RJ-45 konnektre uygun olarak teslim edilecektir.)
Uzaktan eriim iin trafo merkezinde ihtiya duyulacak Modem, Gvenlik Cihaz-Firewall, Switch ve
Sunucu gibi dier donanmlar TEAn sorumluluundadr.
BLM 2
2. G VE YARDIMCI SERVS TRANSFORMATRLER
G trafosu merkezde Yklenici tarafndan ya doldurulup montaja hazr duruma

getirildikten sonra Y.G. ve A.G. baralarna fiziki irtibat yaplacaktr.

G trafolarnn ya doldurulmas iin gerekli ya tesviye cihaz ve ya test cihaznn temini
Ykleniciye aittir. Ancak bu cihazlarn elverili olmamas halinde TEA' n Kurum dndaki
Kurululara grd hizmet satlarn ve ayn Kurululara kiralad ara ve gerelere ait
kira hkmlerini kapsayan ynetmelii erevesinde bedeli karlnda (bu bedel TEA' ca
belirlenir) ve TEA' ca grevlendirilecek operatrler ile birlikte Ykleniciye
kiralanabilecektir.
Transformatrlerin montaj; projelerine, montaj kataloglarna ve imalat firmann nerilerine

uygun olarak yaplacaktr.
Projelerine uygun olarak trafoya ait kumanda, koruma ve lme bilgilerinin ilgili panolara
aktarlmas iin gerekli kablaj yaplacaktr.
Transformatr ntr topraklamas, mevcut ebekeye, projesinde belirtildii gibi yaplacaktr.

Topraklama irtibat iletkeni trafo gvdesine temas etmeyecek ve toprak seviyesinden 2 m' ye
kadar boru ierisine alnacaktr. Borular iie iki borudan oluacak, en iteki boru PVC, en
dtaki boru galvanizli olacaktr.
Transformatr iletmeye alnmadan nce TEA' n art koaca bir standarda gre
Yklenici tarafndan polarite kontrolu yaplacak, btn balantlar, bu balantlarn
gerekletirecei fonksiyonlar, yk altnda kademe deitiricisi, vantilatrler yakndan ve
uzaktan altrlarak kontrol edilecek ve gerekli meger ve double testleri bedelsiz olarak
Yklenici tarafndan yaplacaktr. Bu almalara gzlemci olarak TEA' n yetkili elemanlar
da katlacaktr.
Tank koruma tesisi olan trafolarda kademe dolab, soutma dolab ve fanlar transformatr
gvdesinden 500 volt seviyesinde mekanik mukavemeti uygun olarak izole edilecek olup,
ayrca direk topraklama ana 95 mm 2 rgl bakr iletkenle irtibatlandrlacaktr.
Fabrikada snma testleri srasnda yaplacak gaz analizleri ile ilgili bilgiler ileriki
maddedelerde verilmitir.
Transformatrlerin saha testleri imalat tarafndan bir spervizr bulundurulmas kaydyla

yklenici tarafndan yaplacaktr. Spervizrn testlere katlm ve her trl masraf
ykleniciye ait olacaktr.
G ve yardmc servis transformatrlerine doldurulacak yan artnamesi ileride

TRANSFORMATRLERE KONACAK YALARLA LGL TEKNK HUSUSLAR adl
maddede verilmektedir. artnameye uygun ya bulunmad takdirde, imalat firma
tarafndan trafoya konulmak istenen yan teknik zellikleri, markas ve menei
Teekklmze bildirilerek kullanabilmesi iin yazl izin istenecektir. Buna uyulmad
takdirde transformatrler teslim alnmayacak ve bedelleri denmeyecektir.
G ve yardmc servis transformatrlerinde kullanlacak ya nceden Alcnn onayna

sunulacaktr. Onay ilemi srasnda, artnamemize uygunluu daha nceden
Teekklmzce belirlenmi izolasyon yalar nerildiinde aada belirtilen testler masraf
yklenici tarafndan karlanmak zere yaplacaktr:
Anilin noktas
Parlama noktas
yzey gerilme
Akma noktas
Power factor (Doble, 25C + 100C)
Younluk
Viskozite
Oksidasyon nleyici katk
PCB
Dielektrik dayanm
Renk says
Ntralizasyon says
Su miktar
Ancak, ekte verilen Teekklmz Yeni Ya Satnalma artnamesinde yer alan fakat yukardaki
grupta bulunmayan testler, gerek grldnde bedeli yklenici tarafndan karlanmak zere
yaplacaktr.
Ayrca Teekklmzce daha nce artnamemize uygunluu tespit edilmemi olan izolasyon
ya teklifinde ise, Teekklmz Yeni Ya Satnalma artnamesinde yer alan tm testler bedeli
yklenici tarafndan denmek kayd ile yaplacaktr.
Temin edilecek g trafolar iletilmesi esnasnda kullancnn, trafonun durumunu anlamasna

yardmc olmak trafonun durumunun kaydedilmesini salamak zere uzaktan izleme sistemi ile
tehiz edilecektir. (Trafo zleme Sistemine ait teknik hususlar Madde 43te yer almaktadr.)
2.1. G Transformatterleri (380 kV /OG,154 kV/OG)
2.1.1. Konu ve Kapsam
Bu blm, 380kV/OG, 154 kV/OG, 3 fazl yaa daldrlm, klasik transformatr merkezlerinde
kullanlacak g transformatrlerinin temini koullarn kapsar.
Szlemeye gre yaplacak iler bu artname koullarna uygun olacak ve aada belirtilenleri
kapsayacaktr.
Transformatrlerin tm aksesuar ve yardmc donanm ile birlikte dizayn ve imalat

Transformatrlerin ve ilgili komponentlerinin test edilmesi ve test raporlarnn verilmesi
Yedek paralar
Montaj ve bakm iin gerekli zel takm ve aletler
Resimlerin, elektriki emalarn ve transformatrlerin montaj, iletme ve bakm ile ilgili
dokmanlarn onay iin verilmesi
Transformatrlerin montaj srasnda spervizrlk hizmeti
Transformatrlerin teslimat programnda belirtilen yerlere nakliyesi, ray veya platform
zerine indirilmesi ve monte edilecek noktaya kadar ekilmesi
Transformatrlerin montaj
Transformatrlerin servise alnmadan nce yaplacak saha testleri
letmeye alma
Aada belirtilen iler aksi belirtilmedike yklenici tarafndan salanacaktr:
Transformatrlerin tesisi iin gereken, ray sistemi ile tehiz edilmi betonarme temel ve
gerekli dier inaat ileri
Topraklama sistemi
antiyedeki montaj almalar srasnda komponentler iin uygun ambarlama
2.1.1.2. Standartlar ve Dokmanlar

Aksi belirtilmedike transformatrlerin dizayn, retimi ve testleri aada belirtilen standartlarn
ve/veya dokmanlarn en son basklar gz nne alnarak yaplacaktr.
STANDARTLAR KONUSU
ISO 9001:2008 Kalite Ynetim Sistemi Belgesi
TS EN 60076-1 G Transformatrleri Blm 1:Genel
IEC 60076-1 Power Transformers Part 1:General
TS EN 60076-2 G Transformatrleri-Blm 2-Scaklk Art
Power Transformers Part 2: Temperature Rise For Liquid
IEC 60076-2
Immersed Transformers
G Transformatrleri Blm 3: Yaltm Seviyeleri, Dielektrik
TS 10902 EN 60076-3
Deneyler Ve Havadaki Haric Yaltma Aralklar
Power Transformers Part 3: Insulation Levels, Dielectric Tests
IEC 60076-3
And External Clearances In Air
G Transformatrleri Blm 4: Yldrm Ve Anahtarlama
TS EN 60076-4 Darbe Deneylerine Klavuz G Transformatrleri Ve
Reaktrler
Power Transformers Part 4: Guide To The Lightning Impulse
IEC 60076-4 And Switching Impulse Testing - Power Transformers And
Reactors
TS EN 60076-5 G Transformatrleri - Blm 5: Ksa Devre Dayanm Yetenei
IEC 60076-5 Power Transformers Part 5:Ability To Withstand Short-Circuit
Power Transformers Part 7: Loading Guide For Oil-Immersed
IEC 60076-7
Power Transformers
tst 3791 IEC 60076-8 G Transformatrleri - Kullanma Klavuzu
IEC 60076-8 Power Transformers Part 8:Application Guide
G Transformatrleri - Blm 10: Ses Seviyelerinin
TS EN 60076-10
Belirlenmesi
IEC 60076-10 Power Transformers Part 10: Determination Of Sound Levels
Power Transformers Part 18: Measurement Of Frequency
IEC 60076-18
Response
TS 8756 EN 60721 evre artlarnn Snflandrlmas
IEC 60721 Classification Of Environmental Conditions
Kademe Deitiriciler - Blm 1: Performans zellikleri Ve
TS EN 60214-1
Deney Metotlar
Tap-Changers Part 1: Performance Requirements And Test
IEC 60214-1
Methods
TS EN 60214-2 Kademe Deitiriciler - Blm 2: Uygulama Klavuzu
IEC 60214-2 Tap-Changers - Part 2: Application Guide
Kablolar-Yksek Gerilim Deney Teknikleri-Ksmi Boalma
TS 2051 EN 60270
lmeleri

High-Voltage Test Techniques - Partial Discharge
IEC 60270
Measurements
Mineral Yaltm Yalar Kullanlmam Elektroteknik
TS EN 60296 Uygulamalar in Anahtarlama Dzeni Ve Transformatrlerde
Kullanlan
Fluids For Electrotechnical Applications-Unused Mineral
IEC 60296
Insulating Oils For Transformers And Switchgear.
High-Voltage Switchgear And Controlgear - Part 301:
IEC/TR 62271-301
Dimensional Standardisation Of Terminals
Mahfazalarla Salanan Koruma Dereceleri (IP Kodu) (Elektrik
TS 3033 EN 60529
Donanmlarnda)
IEC 60529 Degrees Of Protection Provided By Enclosures (IP Code)
G Transformatrleri Ve Reaktrleri Iin Aksesuarlar (Blmler
TS EN 50216
1-6)
Accessories For Power Transformers And Reactors Parts 1
EN 50216
Through 6
Power Cables With Extruded nsulation and Their Accessories
For Rated Voltages From 1 kV (Um = 1,2 kv) up to 30 kv (Um =
IEC 60502-1
36 kv) - Part 1: Cables For Rated Voltages of 1 kv (Um = 1,2
kV) and 3 kV (Um = 3,6 kV)
Yalar Elektrikli Cihazlar in- znm Ve Serbest Gaz
TS EN 60567-2011
Analizleri in Ya Ve Gaz Numunesi Alma Klavuzu
Oil-Filled Electrical Equipment Sampling Of Gases And Oil For
IEC 60567
Analysis Of Free And Dissolved Gases Guidance
Mineral Ya Doldurulmu Elektriksel Donanm-znm Gaz
TS EN 61181 Analizinin (GA) Elektriksel Donanm zerindeki Fabrika
Deneylerine Uygulanmas
Mineral Oil-Filled Electrical Equipment - Application Of
IEC 61181 Dissolved Gas Analysis (DGA) To Factory Tests On Electrical
Equipment
Mineral Ya le Doldurulmu Kullanmdaki Elektrikli Cihazlar
TS EN 60599 znm Ve Serbest Gazlarn Tayin Sonularnn Cihazn
Durumunun Deerlendirilmesinde Kullanlmas Klavuzu
Mineral Oil-Impregnated Electrical Equipment In Service - Guide
IEC 60599
To The Interpretation Of Dissolved And Free Gases Analysis
TS EN 61672-1 Elektro-Akustik Ses Seviye lerleri Blm 1: zellikler
IEC 61672-1 Electroacoustics - Sound Level Meters - Part 1: Specifications
TS EN 61869-1 l Transformatrleri - Blm 1: Genel Kurallar
IEC 61869-1 Instrument Transformers - Part 1: General Requirements
l Transformatrleri - Blm 2: Akm Transformatrleri in Ek
TS EN 61869-2
Kurallar
Instrument Transformers - Part 2: Additional Requirements For
IEC 61869-2
Current Transformers
TS 3989 EN 60156 Yaltm Svlar-G Frekansnda Delinme Gerilimi Tayini

Insulating Liquids - Determination Of The Breakdown Voltage At
IEC 60156
Power Frequency - Test Method
Yaltkan Geit zoltrleri - 1000 Vun zerindeki Alternatif
TS EN 60137
Gerilimler in
IEC 60137 Insulated Bushing For Alternating Voltages Above 1000 Volts
Alak Gerilim Anahtarlama Dzeni Ve Kontrol Dzeni - Blm 1:
TS EN 60947-1
Genel Kurallar
Low-Voltage Switchgear And Controlgear - Part 1: General
IEC 60947-1
Rules
Demir Ve elikten mal Edilmi Malzemeler zerine Scak
TS EN ISO 1461 Daldrlma le Yaplan Galvaniz Kaplamalar - zellikler Ve
Deney Metotlar
Elektriksel Amal Presli Karton Ve Presli Kat zellikleri-
TS EN 60641-1
Blm 1: Tarifler Ve Genel Kurallar
Pressboard And Presspaper For Electrical Purposes
IEC 60641-1
Part 1: Definitions And General Requirements
Elektriksel Amalar in Presli kat ve presli karton'da
TS EN 60641-2
Bulunmas Gereken artlar-Blm 2: Deney Metotlar
IEC 60641-2
Part 2: Methods Of Tests
Elektriksel Amalar in Prespan ve Presli Mukavvada
Bulunmas Gereken artlar-Blm 3:Mnferit Malzemeler in
TS EN 60641-3-1
artlar-Fy 1:Prespan, Tipler B.0.1., B.2.1, B.3.1, B.3.3, B.4.1,
B.4.3, B.5.1, B.6.1, ve B.7.1 in Kurallar
Pressboard And Presspaper For Electrical Purposes - Part 3:
Specifications For Individual Materials - Sheet 1: Requirements
IEC 60641-3-1
For Pressboard, Types B.0.1, B.0.3, B.2.1, B.2.3, B.3.1, B.3.3,
B.4.1, B.4.3, B.5.1, B.5.3 And B.6.1
TS EN 60641-3-2
artlar-Fy 2:Presli Mukavva, Tipler P.2.1, P.4.1, P.4.2, P.4.3,
P.6.1 ve P.7.1 (IEC 641-3-2:1992)
IEC 60641-3-2 Specifications For Individual Materials Sheet 2: Requirements
For Pressboard, P.2.1, P.4.1, P.4.2, P.4.3 and P.6.1
Yeni Ve Eski Sellozik Elektriksel Yaltkan Malzemelerin
TS EN 60450
Ortalama Viskometrik Polimerizasyon Derecesinin llmesi
Measurement Of The Average Viscometric Degree Of
IEC 60450 Polymerization Of New And Aged Cellulosic Electrically
Insulating Materials
Tabakal Prespen in artlar-Blm 1:Tarifler,Snflandrma ve
TS EN 60763-1:2011
Genel Kurallar
Laminated Pressboard For Electrical Purposes - Part 1:
IEC 60763-1
Definitions, Classification And General Requirements
TS EN 60763-2 Tabakal Presli Karton in artlar-Blm 2:Deney Metotlar
Specification For Laminated Pressboard - Part 2: Methods Of
IEC 60763-2
Test

Tabakal Prespan in artlar-Blm 3.Mnferit Malzeme in
TS EN 60763-3-1:2011 artlar Fy 1:nceden Presle Tabakalanm Prespan in
artlar-Tipler LB 3.1.1, 3.1.2, 3.3.1 ve 3.3.2
Specifications For Individual Materials - Sheet 1: Requirements
IEC 60763-3-1
For Laminated Precompressed Pressboard, Types LB3.1A.1
And LB3.1A.2
Specification For Cellulosic Papers For Electrica Purposes. Part
IEC 60554-1
1: Definitions And General Requirements
TS EN 60554-2 Elektrik Amal Selloit Katlar-Blm 2:Deney Metotlar
Cellulosic Papers For Electrical Purposes-Part 2: Methods Of
IEC 60554-2
Test
Elektriksel Amalar Iin Emprenye Edilmi Preslenmi Levha
TS EN 61061-1
Ahap -Blm 1: Tarifler, Gsterili Ve Genel Kurallar
Non-Impregnated Densified Laminated Wood For Electrical
IEC 61061-1 Purposes - Part 1: Definitions, Designation And General
Requirements
Elektrik Amal Emprenye Edilmemi Preslenmi Levha Ahap-
TS EN 61061-2
Blm 2: Deney metodlar
Specification For Non-Impregnated, Densified Laminated Wood
IEC 61061-2
For Electrical Purposes - Part 2: Methods Of Test
Yaltm Malzemeleri - Elektriksel Amalar Iin Termoset Reine
Esasl Endstriyel Rijit Lmine Levhalar - Blm 3-5: Mnferit
TS EN 60893-3-5
Malzemeler Iin zellikler - Polyester Reine Esasl Rijit Lmine
Levhalar Iin Gerekler
Insulating Materials - Industrial Rigid Laminated Sheets Based
On Thermosetting Resins For Electrical Purposes - Part 3-5:
IEC 60893-3-5
Specifications For ndividual Materials - Requirements For Rigid
Laminated Sheets Based On Polyester Resins
TEA Yeni zolasyon Ya Satnalma artnamesi (artname ekindedir.)
TEA Yeni zolasyon Ya le Doldurulmu Yeni Transformatre Ait Ya artnamesi
(artname ekindedir.)
Elektriksel aksesuarlar, bileenler ve dier yardmc donanm yukarda belirtilen standartlarda

belirtilmemi olsa bile ilgili TSE veya IEC standartlarna uygun olacaktr. Bu standartlarn
bulunmad malzemelerle ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alcnn da onaynn alnmas artyla
uygulanabilir standartlar nerecektir.
Edeer ya da daha stn baka standartlar uygulanmsa bunlarn Trke ve/veya ngilizce
kopyalar Teklifle birlikte verilecektir.
TSE ve IEC standartlar arasnda farkllklar olursa, farkllk arzeden konularda hangi standardn
uygulanaca hususunda Alcdan yazl msaade alnacaktr.
Transformatrlerin imalatnda kullanlan malzemelerin tm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

karakteristikleri ilgili ASTM (American Society for Testing and Materials) veya DIN (Deutsches
Institut fr Normung) veya Avrupa Birlii lkelerinin normlarnn ngrd zelliklere uygun
olacaktr.
Transformatrler iin alnan tekliflerin almasndan sonraki aamalarda yukardaki standart

ve/veya dokmanlar tadil edilirse, teklif tarihinde yrrlkte olan tadilat veya bask geerli
olacaktr.
2.1.1.3. alma Koullar

Malzeme listesinde ve/veya Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike, sipari konusu
transformatrler aada belirtilen alma koullarnda bina dnda kullanlmaya uygun
olacaktr.
Aada verilen koullar, normal alma koullar olup; Teknik artname ve eklerindeki
deerler bu koullara gre verilmitir. Alcnn bu koullardan farkl talebi olmas halinde;
malat, almalarn ilgili standartlara uygun bir ekilde, bu durumu dikkate alarak yapacaktr.
Bu almalarn sonucunda, Teknik artname ve varsa tasarmda meydana gelecek deiiklikler
Alcnn onayna sunulacaktr.
- Deniz seviyesinden ykseklik : 1000 mye kadar
- Ortam scakl
. Gnlk en yksek : +45 C
. Gnlk en dk : -25 C
. 24 saatlik ortalamas : +35 Cnin altnda
. Bir yllk ortalama : +25 Cyi amaz
- En yksek rzgar basnc : 70 kg/m 2 yuvarlak yzeyde
120 kg/m 2 dz yzeyde
- En yksek gne nm : 1000 W/m
- Buz yk : 10 mm, Snf 10
- Endstriyel kirlilie aklk : Evet (Ar kirlilik)
- Maksimum nispi nem : % 95
(24 saatlik ortalama)
- Yldrm dme olasl : Evet
- Yer sarsnts (*)
. Yatay ivme : 0,5 g (yer seviyesinde)
. Dey ivme : 0,25 g
(*) Transformatr; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir
nitesinin (buing vs.) zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, transformatrn
alaca yerde tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile transformatrn
depreme dayankllk hesaplar Yklenici tarafndan verilecektir. Bu ekilde imal edilen
transformatrn montaj ve sabitlenmesi iin gerekli her trl cvata, balant elemanlar vs.
Yklenici tarafndan karlanacaktr.
2.1.1.4. Yardmc G Kaynaklar
Transformatrlerin tesis edilecekleri her mahalde aadaki yardmc g kaynaklar yer

seviyesinde mevcut olacaktr:
- faz AC sistem (ntrl) : 380 volt + %10, - % 15, 50 Hz (**)

- Tek faz AC sistem (faz-ntr) : 220 volt + %10, - % 15, 50 Hz (**)
- DC sistem : 110 veya 220 volt, + %10, - % 15
220 Vdc kullanlacak transformatrler, szlemeden sonra ayrca belirtilecektir.
2.1.2. TEKNK ZELLKLER

2.1.2.1. Anma Deerleri ve Performans
Bu artname kapsam transformatrler harici kullanm iin, ya doldurulmu (mineral ya) tipte
olacaktr.stenilen teknik karakteristikler bu artnamenin ekindeki garantili zellikler listesinde
belirtilmitir.Ana karakteristikler aada verilmitir:
- Sarg says :2
- Faz says :3
- Anma frekans (**) : 50 Hz
- Soutma ekli : ONAN/ONAF
- Anma gc : 62.5 MVA 100 MVA 125 MVA
- Soutma ekline gre istenen anma gleri
. ONAN : 50 MVA 80 MVA 90 MVA
. ONAF : 62,5 MVA 100 MVA 125 MVA
- Scaklk artlar
. st ya : 55 C
. Sarg : 60 C
. ekirdek yzeyi : 75 C
.Sarg en scak noktas : 73 C
(Hot-spot point)
- Anma gerilimleri
. Yksek gerilim (YG) sargs : 154 kV 154 kV 380 kV
. Alak gerilim (OG) sargs : Garantili zellikler Listesindeki gibi
- Kademenin bulunduu sarg : YG sargs, ntr tarafta
- Kademe deitirme ekli : Ykte
- Gerilim ayar sahas : Garantili zellikler Listesindeki gibi
- Kademe says : Garantili zellikler Listesindeki gibi
- Gerilim deime kategorisi : CFVV (Sabit akl ayar)
- Kademe gleri : Tm kademelerde %100 anma gc
- Geici ar yklenme : IEC 60076-7ye gre
- En yksek sistem gerilimleri
. Yksek gerilim : 170 kV 170kV 420kV
. Alak gerilim : Garantili zellikler Listesindeki gibi
- Balant grubu : Garantili zellikler Listesindeki gibi
- Sarglarn yaltm : YG kademeli; OG uniform
- Sistem topraklama metodu : YG direkt topraklama; OG direkt veya diren zerinden
- Empedans gerilimi : Garantili zellikler Listesindeki gibi

- zolasyon seviyeleri : Garantili zellikler Listesindeki gibi
- Duyulabilir grlt seviyesi : Garantili zellikler Listesindeki gibi
Transformatrler ile ilgili istenen deer ve karakteristikler bilgi vermek bakmndan Garantili zellikler
Listesinde belirtilmitir. Alc, transformatrlerin kullanlaca yeri ve alma artlarn dikkate alarak
Malzeme Listesini ve Garantili zellikler Listesini hazrlayacaktr.
(**) Frekans deiim aral: Elektrik Piyasas ebeke Ynetmeliinde aksi belirtilmedike
transformatrler, 49-50.5 Hz frekans aralnda srekli; sistem frekansnn olaanst durumlarda
51.5 Hze kabilecei veya 47.5 Hze debilecei gz nnde bulundurularak, 50.5 Hz-51.5 Hz
frekans aralnda 1 saat, 48.5 Hz-49 Hz frekans aralnda 1 saat, 48 Hz-48.5 Hz frekans
aralnda 20 dakika, 47.5 Hz-48 Hz frekans aralnda 10 dakika iletim ebekesine bal kalarak
alacak ekilde tasarlanmaldr.
2.1.2.2. Toleranslar
Fabrika Kabul Testleri esnasnda her transformatr iin llen deerlerin Garantili zellikler
Listesinin GARANT EDLEN stunundaki deerlere aadaki toleranslarn uygulanmas
neticesinde ortaya kan deerlerin iinde kalmas halinde transformatrler kabul edilir ancak
kayplar iin aadaki Madde 2.1.2.3de belirtilen cezalar uygulanr.
Red iin uygulanacak toleranslar:
. Ana kademede bota kayplar : +%15

. Ana kademe ve anma akmda yk kayplar : +%10
. Tm kademelerde bota evirme oran sapmas : %0.5
. Ana kademe ve anma akmnda empedans gerilimleri :Garantili zellikler Listesindeki gibi
. En u kademelerde empedans gerilimleri :Garantili zellikler Listesindeki gibi
. Ana kademede, anma geriliminde ve
anma geriliminin %10 zerinde bota akm : +%30
. Dahili ksmi dearj : YOK
. Duyulabilir grlt dzeyi : YOK
. Scaklk art : YOK
2.1.2.3. Garantilerin Karlanmamas
Transformatrler zerindeki testler, tehizatn garanti edilen deerlerine (GARANT EDLEN

stunu) uymadn gsterdii takdirde (kayplarn yukarda belirtilen toleranslar dahilinde olmas
kaydyla), Alc, her bir transformatr iin ayr olmak zere aadaki cezalar uygular. Garanti
edilen deerlerden daha iyi bulunan karakteristikler iin herhangi bir prim tannmayacaktr.
a) Botaki Kayplar:
Anma geriliminin %110unda veya %100nde, bota kayplarn garanti edilen deerin
zerindeki her bir kW iin 7.000-ABD Dolar ceza uygulanacaktr. (Anma geriliminin %100 veya
% 110unda sapmann en yksek olduu yerde)
b) Yk Kayplar:
Garanti edilen yk kayb deerini geen her bir kW iin 2.500-ABD Dolar ceza uygulanacaktr.
Bu cezann hesab iin garanti edilen deerlerden garantili karakteristiklere baklacak (ana
kademe, veya en yksek, veya en dk kademe) en byk sapmay veren ayar kademesi
pozisyonu iin hesaplanacaktr.
c) Soutma sisteminde fan kayplar garanti edilen g deerini geen her bir kW iin 3.000-
ABD Dolar ceza uygulanacaktr.
2.1.2.4. Kayplarn Deerlendirilmesi (Teklif Deerlendirilmesi Aamasnda)
Garantili zellikler listesinde TEA tarafndan istenen (istenen stunu) kayp deerlerinden
daha yksek kayp deerlerine sahip transformatrler reddedilecektir.

Ayrca,garantili zellikler listesinde TEA tarafndan istenen (istenen stunu) duyulabilir
grlt seviyesi,dahili ksmi dearj ve scaklk art deerlerinden daha yksek deerlere sahip
transformatrler reddedilecektir.
2.1.2.5. Sapmalar (Deviations)
Teknik artnamede belirtilen hususlar ile Garantili zellikler Listesinde verilen deerlerin birebir
karlanmas esastr. Karlanmamas durumunda teklif sahibi sapmalar (Deviation) EK-3deki
listede aka belirtecektir. Teklif sahibi tarafndan doldurulan Sapmalar (Deviation) Listesi, Alc
tarafndan Teknik artnamenin zne ve ilgili standartlara uygunluu ynnden
deerlendirilecektir.
Teklif deerlendirilmesi aamasnda, alcnn, teknik sapmalar ieren teklifleri reddetme veya
kabul etme hakk sakldr.
Ayrca, Sapmalar (Deviation) Listesinde herhangi bir husus belirtilmemise, transformatr ve

tm tehizatn artnameye tamamen uygun olduu deerlendirilecektir.
2.1.2.6. Yapsal zellikler
Transformatrn retiminde kullanlacak malzemeler yeni ve standartlarda tariflenen birinci snf

kalitede, amaca uygun, kusursuz ve eksiksiz olacaktr.
2.1.2.6.1. Manyetik Devre(ekirdek)
Aksi belirtilmedike transformatrler bacakl ekirdek tipi olacaktr.
ekirdek, yksek kaliteli, souk haddelenmi, kristalleri ynlendirilmi, yalanmayan, yksek

manyetik geirgenlie sahip, yzeyleri przsz silisli sacdan imal edilecektir. Ekler 45de
kesilecek ve step-lap teknolojisi uygulanacaktr. Her bir levha basn altnda ve scak ya
etkisiyle bozulmayacak yaltma sahip olacaktr.
ekirdei oluturan elik saclar ve bunlarn yaltm malzemeleri, transformatrn mr boyunca

fiziksel veya elektriksel zelliklerinde zararl deiikliklerin ortaya kmasna meydan
vermeyecek ekilde tasarlanacaktr.
ekirdei oluturan tabakalar, bacaklarda ve boyunduruklarda birbirlerine civatalarla

tutturulmayacaklardr, hot spot oluumundan kanlacaktr.ekirdein yaps, sarglarn
kartlarak deitirilmesinde en az sayda tabakann sklmesini gerektirecek ekilde olacaktr.
ekirdek levhalar ve sarglar, nakliye srasnda ve karlalabilecek ksa-devre artlarnda

yerinden oynamamas iin ve bklmeye kar korumak zere uygun bir ekilde
desteklenecektir. Tama srasnda ekirdein oynamasn engellemek iin her keye zel yan
destekleri konulacaktr. lave olarak, ekirdek taban tank tabanna balanacaktr.
ekirdek topraklamas tanka yalnzca bir noktadan uygun kesitli rgl bakr iletkenle
balanacaktr. ekirdein st ksmndaki bir kutuya yerletirilecek olan bu topraklama
terminaline, alma srasnda yan boaltlmasn gerektirmeksizin ayr bir menhol vastasyla
ulalabilecek ve izolasyonun kontrol iin kolaylkla balants kesilebilecek ekilde olacaktr.
2.1.2.6.2. Sarglar
YG sarglarnda elektrolitik bakr iletken veya lak izoleli elektrolitik bakr iletkenlerden rlerek
meydana gelmi, epoksi reine emdirilmi transpoze iletkenler kullanlacaktr.Bu iletkenler
gerekli izolasyon seviyesine ulamak iin sellotik A snf selloz izolasyon kad ile ok katl
olarak sarlacaktr. OG sarglarnda lak izoleli elektrolitik bakr iletkenlerden rlerek meydana
gelmi, epoksi reine emdirilmi transpoze iletkenler kullanlacaktr.Bu iletkenler de gerekirse
sellotik A snf selloz izolasyon kad ile ok katl olarak sarlacaktr.
YG sargsnn izolasyonu dorudan toprakl ntr iin kademeli izolasyonlu olacaktr. OG sargs
uniform izolasyonlu olacaktr.
Sarglar, iletme srasnda ve scaklk deiimlerinde izolasyon ypranmas olumayacak ekilde

imal edilecektir.
Sarglar ve irtibatlar, transformatrn yapm standardnda ngrlen scaklk artna, ar

ykleme artlarna, ksa devrede meydana gelen aksiyel ve radyal yndeki kuvvetlere ve teknik
verilerde belirtilen dielektrik testlerine dayanacak ekilde imal ve tespit edilecektir.
rtibat iletkenleri arasndaki ve bu iletkenlerle kablo pabular arasndaki akm tayan btn
balant yerleri gm kayna yaplacak veya kompresyon tipi, ok civatal irtibatlayclar
kullanlacaktr. Btn iletken ular iyice mesnetlenecektir.
Sarglardaki kanallar yan tabii dolamna uygun olacak ve bu suretle ONAN/ONAF

soutmada ya sirklasyonu iin pompa sistemlerine ihtiya grlmeyecektir.
2.1.2.6.3. Tank
Aksi belirtilmedike, tank kaynakl,kapak civata balantl tipte olacaktr. Tank ve kapa yksek
kaliteli elik levhalardan imal edilecektir.
Tank ve kapaklar, suyun iine yerleebilecei hibir harici cep braklmayacak ekilde ve tankn
drenajnda iinde yan kalaca veya tankn dolduruluunda iinde havann hapsolaca veya
dar kaan gazn orada hapsolup Bucholz rlesinin almasn engelleyecei hibir dahili cep
brakmayacak ekilde tasarmlanacaktr. Havalandrma borular, havann/gazn iinde
toplanabilecei tm noktalar gaz rlesine balayacaktr.
Tank dayankl bir yap olarak dizayn edilecek ve imalatn yksek kalitede bir iilikle
tamamlanm olmasna zen gsterilecektir.
Tank, nakil esnasndaki zorlanmalara, ya tasfiyesi ileminde vakum zorlanmalarna ve iletme

esnasnda, zellikle de ksa devre esnasnda meydana gelen hidrostatik ve dinamik
zorlanmalara kar dayankl olmaldr.
Tankn rezonans frekanslar 50 Hz ve 100 Hzden yeterince uzak olmaldr.
Tankn imalatnda kullanlan tm civatalar paslanmaz elikten yaplacaktr. Kazan, kapak ve

depo civatalar yerine takldktan sonra boyanacaktr.
Yksek akm tayan iletkenlerden ve kaak aklardan meydana gelen aklarn etkilerini en aza
indirmek iin, gereken yerlerde manyetik olmayan elik kullanmak suretiyle zel nlemler
alnacaktr.
Tank ve aksesuarlar, titreimden oluacak herhangi bir zararl etkiden kanmay salayacak
ekilde tasarmlanacak ve imal edileceklerdir.
Kaynaklar, kaynak ilerini tam tanmlayan standartlara uygun olarak ve szdrmazlk istenen
yerlerde ift kaynak salanarak yaplacaktr. Ya szntsnn olmamasndan emin olmak iin,
ilgili btn kaynaklar ya kaak testine tabi tutulacaktr.
Tank oluturan paralar ile eitli borular v.b. arasndaki metal sreklilik, hepsinin ayn
potansiyelde olmalarn salayacak ekilde yaplmaldr.
Btn buinglerin alt ularna kolay ulalamyorsa, kapakta buinglerin alt ularna ulamaya
imkan veren aklklar (menhol) bulunacaktr. Geme (reintrant) tip buinglerin kullanlmas
halinde menhol gerekmez. Muayene kapaklarnn kaldrma kollar olacaktr.
Tank, kaldrma kancalar, ekme iin balama yerleri ve transformatrn tam olarak monte
edilmi ve ya doldurulmu durumda iken kaldrlmasna yeterli dayankllkta kriko
tabanlklaryla tehiz edilecektir. Kriko tabanlklar, tekerlekler kartlm ve transformatr
zemine konmu olsa bile hidrolik krikolarn tatbikine imkan verecek ekilde olacaktr. Aktif
ksmlar zerinde tanktan karlmalarn salayacak kaldrma kancalar bulunacaktr.
Transformatrn taban, kaydrlmalarna msait olacaktr. Dz bir taban veya tankn

eksenlerine paralel olarak kaydrlmas iin dizayn edilmi, oluklu yapdaki takviyelerle tekil
edilmi plakal bir taban bulunacaktr. Tabanda veya taban bitiiinde transformatrn yukarda
belirtilen dorultularda ekilmesi iin gerekli balant yerleri bulunacaktr.
Tank taban, ray iin yaplm drt adet tek flanl dndrlebilir tekerlek gruplar zerindeki
transformatrn tm arln tayacak kuvvetli ve bklmeyen bir yapda olacak, tekerlek
gruplar birbirine dik iki ynde yatay olarak dndrlebilecektir. Tekerlekler ksa kenarda 1440
mm / uzun kenarda 1440 ve 2942 mm ray aklnda transformatrn yrtlmesine uygun
olacaktr. Tekerlekler ve transformatrn istenmeyen hareketlerini nleyen tekerlek frenleri
verilecektir.
Tankn dizayn ve ana ksmlarn boyutlar, yan desteklere bindirilmi olarak yaplacak demiryolu
nakliyatna uygun olacaktr. Bu maksatla, tanka cvatalanarak monte edilmek zere iki takm
destek verilecektir. Bu balamda aklamalar Madde 2.1.2.6.13 de verilmitir.
Btn contalar oluk eklinde alm yuvalara veya bu maksatla tankn etrafna kaynaklanm iki
adet elik ubuk vastasyla meydana getirilmi oluklara yerletirilecektir. malat etkili bir conta
sistemi uygulayacak ve altrma srasnda herhangi bir ya sznts olmamasn salayacaktr.
Teklif ile birlikte nerilen contalama sisteminin prensip resimleri uzun sreli sorunsuz
altklarna dair referanslarla beraber verilecektir. Flanlar arasnda kullanlan cvatalar yan
szmasna kar iyi bir ekilde contalanacaktr. Alternatif olarak, cvatalar yerine bir takm dtan
kenetlenen kska kullanlabilecektir.
Tank zerinde aadaki aksesuarlar bulunacaktr.
Ya boaltma vanas
Yan tasfiye ve filtre edilmesi iin gerekli alt ve st vanalar
Ya numune alma musluklar (st, orta, alt)
Vakum pompa balants iin vana (karakteristikleri ve transformatr zerindeki konumu
sipariten sonra belirlenecektir.)

Biri termik imaj iin olmak zere tank kapanda iki adet termometre yuvas
Her bir radyatrn tank ile irtibat yerinde tank tarafnda szdrmaz vanalar
Radyatrlerin tanka irtibat iin flanlar
Yzeyi bakr olan elik veya dorudan paslanmaz elik olan iki adet tank topraklama
pabucu. Topraklama pabular tank tabanna kaynakl olacak ve iki ksa kenarn ortasnda
olacaktr. Her pabu topraklama teli balants iin kstrmal tip terminal ve cvatalara sahip
olacaktr.
Tank kapanda ama kontaklarna haiz yeterli sayda basn tahliye ventili. Tahliye basnc,
zellikle iletmedeki ksa devrelerde ve baarl ksa devre tip testi srasnda zamansz
(gereksiz) tahliyeleri nleyecek ekilde seilmelidir. Basn ventili tankn zerine konacaktr.
Transformatr zerine klmasn salayan bir merdiven
Tank tabannda, gerektiinde yalanma sonucu biriken tortu ve ya amurunun alnabilmesi
iin sfr kodunda gmmeli flanl bir delik (Tankn kaydrlmasna engel olmayacak ekilde)
Tank zerine; iletmede yan doldurulmas, yan boaltlmas ve vakuma alnmas vb. gibi
almalar iin vanalarn ak-kapal konumunu gsteren, paslanmaz malzemeden imal
edilmi donanm plakas taklacaktr. Plakalar paslanmaz malzemeden vidalarla tespit
edilecek, yazlar ve iaretler zamanla silinmeyecektir.
2.1.2.6.4. Ya Genleme Kab
Ya genleme kab, tank duvarna ayaklarla monte edilecektir.
Her bir transformatr, alma alanndaki en dk evre scakl ile en yksek evre scakl
ve ykleme artlar altnda tanktaki ya hacmindeki deimeleri ihtiva edebilecek kapasitede bir
ya genleme kab ile tehiz edilecektir. Az miktarda ya her zaman iin ya genleme kab
ierisinde belirli bir ykseklikte bulunacak ve kabn hacmi en ar ykte ve scaklk artlarnda
genleen ya iine alacak byklkte olacaktr.
Ya genleme kabnda, yk altnda kademe deitirici alter ya iin uygun bir blme
bulunacaktr. Transformatrn tank ya, yk altnda kademe deitirici alter yandan ayr
muhafaza edilecektir.
Her bir ya blmesinde aadaki donanm bulunacaktr:

zin verilen maksimum ve minimum ya seviyesi alarm kontaklarn ihtiva eden ya seviyesi
gstergesi.
Ulalabilir bir ykseklie yerletirilmi, havann nemini alan silicagel maddeli solunum
cihaz.
Ya doldurma tertibat
Boaltma vanas
Muayene menhol
Ya genleme kabnn dey yzeyine monte edilecek ya seviye gstergesi, tankn zemin
seviyesinden bakldnda okunabilecektir. Kadranda +20Cdeki seviye ile, en dk ve en
yksek seviyeler iaret edilmi olacaktr. Bunlarn dndaki ya seviye iaretlemeleri bu
seviyelere karlk gelen scaklk deerleri ile gsterilecektir. Ya genleme kabnda kaldrma
kancalar bulunacaktr.
Gazlarn ve nemin ya tarafndan emilmesini nlemek iin ya genleme hcresi hava ile
dorudan temas etmeyecektir. Atmoseal ad verilen sistemin uygulanmas gerekmektedir.
Havann nemini alan solunum cihaz da (dehydrating-Silicagel-breather) ilave olarak, ya
genleme kab ile atmosfer arasna hava hcresindeki nem birikiminin nlenmesi iin
konulacaktr.

Teklif Sahipleri uzun sreli bir iletme deneyimi belgelenmi deiik ya koruma sistemlerini
Alcnn deerlendirmesine sunabileceklerdir.
ki flan arasnda esnek bir membran kullanlarak iki ksma blnm genleme kab
kullanlmas kabul edilmeyecektir.
2.1.2.6.5. Buingler ve Terminaller
Buingler, ilgili IEC standardna ve Garantili zellikler Listesinde verilen elektriksel

karakteristiklere uygun olacaktr. 52 kV anma deerinin zerindeki buingler ya emdirilmi
kondenser tipte koronasz olacak ve hermetik olarak szdrmaz olacaktr. Buinglerin nominal
spesifik yzeysel kaak yolu uzunluu en az 25 mm/kV olacaktr. zolatrler kahverengi ve
porselen olacaktr.
Kondenser buingler zerinde, lme amal olarak test ucu bulunacaktr.
Buinglerin dizayn ksmi boalmalar ve radyo frekans giriimini en az dzeye indirecek ekilde
olacaktr.
Uygulanabilen yerlerde, ayn gerilim seviyesindeki buingler birbirleriyle deitirilebilir olacaktr.

Uygun bir kaldrma sistemi salanacaktr.
Garantili zellikler Listesinde karakteristikleri verilen buing tipi akm transformatrleri, 380/OG
transformatrn her YG buinginde bulunacaktr. Buingler, akm transformatrlerini
etkilemeksizin sklebilecektir.
YG ana terminaller, 40 mm apnda ve en az 80 mm boyunda, uygulama yerine uygun olarak

bakr veya pirin alam olacaktr.
Kondenser buingler ya seviyesinin grlebilmesini salayacak ya gstergesi, ya boaltma

ve numune alma aralaryla tehiz edileceklerdir.
Buinglerle tank arasndaki balant elemanlar, iletmedeki ksa devrelerden ve ksa devre tip
testinden kaynaklanacak gerilmelerden porselenin hasarlanmasn nleyecek ekilde dizayn
edilecektir.
2.1.2.6.6. Yk Altnda Kademe Deitirici
YG sarglarn gerilim ayarlamas, transformatrn yldz noktasna yerletirilecek diren tipindeki

fazl yk altnda kademe deitirme tertibat vastasyla gerekletirilecektir. Yk altnda
kademe deitirici IEC 60214-1 ve IEC 60214-2 standartlarna uygun olacaktr. Kademe
deitirme alteri hzl ileyen tipte olacak ve hem el ile hem de motor tahrikli mekanizma ile
yaplacak altrma iin bamsz enerji depolama imkanlarn ihtiva edecektir.Kademe
deitirici anma akm ve kademe gerilimi, iletme deerlerinin zerinde geni aralkl (marjl)
olacaktr.
Tekliflerde, nerilen yk altnda kademe deitirici (yal veya vakumlu tip) hakknda gerekli
bilgiler verilmelidir. alter yal tip olacaksa, transformatr zel, dahili bir ya filtreleme sistemi
ile donatlacaktr. letme deneyimleri ve performans kalitesi kantlanm yal tip veya vakumlu
tip kademe deitirme alterleri TEA tarafndan tercih edilecektir.

Yk altnda kademe deitirici, motor sr mekanizmasnn yalanmas ve kademe deitirme
alteri yann deitirilmesi gibi (hangisi daha nce oluursa) herhangi bir bakm
gerektirmeksizin 100.000 anahtarlama ilemi gerekletirebilmeli veya 10 yl alabilmelidir.
Vakumlu alter kullanlacaksa,ilk bakm 300.000 anahtarlama ileminden sonra
gereklemelidir. Yal tip alterler iin, 200.000 anahtarlama ileminden nce kademe
deitirme alteri kontaklarnn deitirilmesi gerekmeyecektir. Vakumlu tip alterler iin ise
600.000 anahtarlama ileminden nce vakum hcrelerinin deitirilmesi gerekmeyecektir.
Vakum tpnn teknik spesifikasyonu teklifle birlikte verilecektir.
Kademe deitirme alteri(Diverter switch) ve kademe seici (Tap Selector), transformatrn

tank iine monte edilecektir. Akm devresini aan ve kapayan kademe deitirme alteri ve bu
ilemle dorudan kirlenmeye msait olan izolasyon ya, transformatr tankndaki izolasyon
yandan ayr tutulmak zere zel bir hcre iine yerletirilecek ve bir koruma rlesi ile ya
genleme kabnda ayr bir blmeye balanacaktr. Transformatrn tank kapa almadan veya
tanktaki ya seviyesini drmeye gerek kalmadan, kademe deitirme alterine ulaabilmek
zere, bu blm iin sklebilir civatal bir kapak bulunacaktr. Kademe deitirici kapa,
kademe deitiricide basn sonucunda oluabilecek zararlar nleyecek basn ventili ile
donatlacaktr. Transformatr tanknn stnde yer alan kademe deitirici kapa zerinde
kademenin altrma pozisyonunun grlebilecei gzetleme penceresi olacaktr.
Kademe deitirme alteri hcresinde, ya numune musluu, ya tasfiye ileri iin vanalar ve
ya boaltma sistemi bulunacaktr. Ya numune alma vanas, bir boru ile uygun bir seviyeye
indirilecektir.
Kademe deitirme tertibat, transformatr tank dna yerletirilmi 3 fazl motor tahrikli bir
mekanizma vastasyla alacaktr. Motorun almas ya yalnzca yakndan (yerel) veya
yalnzca uzaktan olmak zere iki ekilde yaplacaktr.
Kademe alterinin dikey ve yatay aftlarnn tamam uygun mahfaza iine alnm olacaktr.
Kademe deitiricinin el ile kumandas iin yerinden kartlabilen bir evirme kolu bulunacaktr.
Kolun el-ile kumanda miline fiilen hareket vermesinden nce motorla altrmann kilitlenmesi
salanacaktr. evirme kolu, kumandann kolay yaplaca bir ykseklikte olacak ve dnme
momenti 50 Nmyi gemeyen bir kuvvet tatbikine uygun olacaktr. Dn yn, evirme kolunun
irtibatlandrld noktann yannda belirtilecektir ve bir (1) kademe deitirme operasyonu iin
gerekli kol dndrme says verilecektir.
Kademe seici (tap selector) ksmna kolayca ulamak iin tank zerinde bir menhol
bulunacaktr.
Kademe alterinin altrma (motor tahrik) mekanizmas, yerel kontrolleri ve korumalar bir
dolap iinde olacak, dolap uygun bir ykseklikte tank zerine monte edilecek ve aada
belirtilen zelliklerde olacaktr;
Tm tehizat ve donanmlar, dolap iinde kolay eriilebilecek ekilde monte edilecek ve

dolap lleri yeterli byklkte olacaktr.
Dolap, salam yapl hava ve toz geirmeyen trden olacak; IEC 60529a gre en az
IP56 koruma artlarn karlayacak ve uygun bir ekilde younlamaya kar korumal
olacaktr.
Kumanda dolab zerinde analog gstergenin pozisyonunu ve numaratr bilgisinin
kolayca grlmesini salayan ve yeterli byklkte olan effaf bir pencere olacaktr.

Kademe deitiricinin el ile kumandasnda kullanlacak evirme kolu iin kumanda
dolabnn iinde yer bulunacaktr.
Motor tahrik mekanizmas kumanda dolabnn kapa, aldnda gerilimli olan blmler
ile temas edilmeyecek ekilde dizayn edilecektir.
Kilitli dzenekle tesis edilen, kolayca alabilen salam ve hareketli bir kaps olacaktr.
Kumanda dolabnn kapa iinde tek hat emas ve kademe alteri katalog bilgilerinin
konulaca cep bulunacaktr.
Kumanda dolab ierisine ileride konulabilecek donanmlarn montajn yapabilmek iin
yeterli miktarda yedek klemens ray olacaktr.
Etiket, ikaz ve talimat plakalar Trke olarak yazlacak veya ngilizceleriyle birlikte Trkeleri de
olacaktr. Kumanda dolabnn fiziki lleri dolap ierisindeki tehizat ve donanmlarn
yerleimini, llerini gsteren teknik izimler Alcnn onayna sunulacaktr.
Motor-tahrik mekanizmas aadaki ksmlar ihtiva edecektir:

El ile altrma- Otomatik altrma Kumanda Anahtar
Yerel-Uzaktan altrma kumanda anahtar
Kademe Ykseltme/Drme kumanda anahtar
El ile altrma iin yerinden kartlabilen evirme kolu
Basamak basamak kumanda kontrol (step-by-step kontrol rlesi)
Bir kontrol penceresi iinden izlenen mekanik tahrikli kademe pozisyon gstergesi
Kademe deitirici alyor gstergesi
Termik manyetik koruma alteri
Termostat kontroll stc
Kumanda dolabnn kapa aldnda otomatik olarak yanabilen, 1 metrelik uzatma
kablolu AC i aydnlatma lambas
10 A anma akml priz
En az alt basamakl kumanda sayc (numaratr)
Konum sonu alterleri
Kademe pozisyonunu elektriki olarak uzaa iletici tertibat
Kademe deitirici alyor pozisyonunun uzaktan grlmesi iin gerekli tertibat
altrma kontaktrleri, yardmc rleler
Basma butonlar/anahtarlar ile alan, drme/ykseltme almalar arasnda
kontaklarn ve kilitlemenin tam almasn salayan yardmc rleler
Kabine balant iin terminal bloklar, terminal bloklarna bal yardmc kontaklar
Acil durdurma butonu
Kumanda panosu aadaki ksmlar ihtiva edecektir:
Transformatr merkezindeki kumanda panosuna gmme olarak monte edilmek zere

temin edilecek malzeme olarak; kademe pozisyon gstergesi (uzak iin), kademe
deitirici alyor gstergesi, Kademe Ykseltme/Drme iin kumanda butonlar,
kademenin Uzak/Yakn/Otomatik pozisyon gstergeleri ve kademe durdurma butonu
Kademe deitirici gstergesi 20 mA kl transdserli olacaktr. Transdser k 2x (4-

20 mA) olacaktr. 1. k kumanda panosuna, 2. k SCADA panosuna kablaj yaplarak
devreye alnacak hale getirilecektir.
2.1.2.6.7. Soutma Sistemi
Transformatrlerin soutma ekli ONAN/ONAF tipte olacak, tanka taklan radyatrleri ve cebri
hava dolam iin vantilatrleri ihtiva edecektir.

Radyatrler sklebilir tipte, tank ve/veya batarya sistemine O-Ring contal flanlarla balanm
olacak ve ya giri - kn kesecek kelebek vanalarla tehiz edilecektir. Bu suretle her grup
radyatr, transformatr devre d edilmeden veya tanktaki ya boaltlmadan sklp
taklabilecektir.
Radyatrler, rzgar hz ve atmosferik artlar ne olursa olsun, almada titreimler ve ya

szntlar olmayacak ekilde dizayn ve imal edilecektir. Radyatrler salam bir yapda olacak ve
skca tespit edilecektir.
Vantilatrler ve tahrik motorlar yksek verimli ve dk grlt seviyeli olacaktr.
Her bir radyatrde kaldrma iin balant yeri, ya ve hava boaltma tapalar bulunacaktr.
Radyatrler, ana tankn dayanabilecei tam vakuma dayanacaktr.
Transformatrler, vantilatrler servis d olduunda (ONAN soutma), ONAF anma gcnn

%80indeyken, garantili zellikler listesinde belirlenmi koullara tamamen uygun olarak
alabilecektir.
Transformatrde, radyatrlerden herhangi birinin sklp alnmas halinde, belirtilen scaklk

artlarn gemeden artnamedeki ONAN ve ONAF tam g deerinde srekli olarak almay
salamak zere yedek bir radyatr bulunacaktr.
Vantilatr ve motorlar, dahili ve harici altrmaya uygun olarak tam mahfazal, titreim ve d
hava etkilerine kar korunmu, aralklar 25 mmden byk olmayacak galvanizli kafes teli ile
vantilatr pervanelerine kaza ile temas edilmesi nlenmi olacaktr. Vantilatr motorlar motor
besleme noktasndan iki gruba ayrlacaktr; gruplardan her biri fazl minyatr devre kesicileri
ile korunacak ve kontaktrle bireysel olarak kumanda edilecektir. lave olarak, her bir motorda
termik rle ile tehiz edilmi bir kontaktr bulunacaktr.
Kontrol ve koruma donanmlar uygun metal kutulara yerletirilecek ve soutma vantilatrlerinin

iletim ve beslemesi iin gereken yardmc donanmlar da iine alacaktr.
Her bir vantilatr grubu elle veya otomatik olarak altrlabilecektir. Her bir vantilatr grubunda
bir el/otomatik kumanda ekli iin seici anahtar bulunacak, ayrca anahtar pozisyonunun
uzaktan izlenebilmesi (merkezi kumanda panosu) iin gerekli kontaktrleri ierecektir.
Her bir vantilatr grubu otomatik alma modunda, ya scaklk sensrlerinden gelen iaretle
devreye girecek, ya scakl belirlenen deerin altna dtnde ise otomatik olarak
duracaktr.
alan vantilatr gruplarnn gstergelerde grlebilmesi iin kontrol sisteminde kontaklar

olacaktr. Aada belirtilen normal d durumlar iin alarm kontaklar bulunacaktr.
Bir veya daha fazla vantilatrn almamas

Otomatik balatma cihaznn beslemesinin kesilmesi veya hatal almas
2.1.2.6.8. Yardmc Donanm (Aksesuarlar)
Teslim edilecek her bir transformatr aadaki aksesuarlar ierecektir. Bunlarn bedeli
transformatr fiyatna dahil olacaktr:
a. st ya scakl iin taksimatl kadranl, azami gsterge ibreli ve elektriksel olarak
bamsz, ayr ayr ayarlanabilir alarm ve atrma kontakl termometre
b. Sarg "Kzgn-blge" (hot-spot) gstergesi, biri yksek scaklk alarm, biri atrma ve ikisi
soutucu kumandalar iin olmak zere her biri ayr ayr ayarlanabilen, elektriksel devreleri
bamsz 4 adet kontakla donatlm olacaktr.
Sarg scakl termik imaj teknii ile llecektir. Termik alglama eleman ve ya scaklk
alglaycs tank kapa zerinde szdrmaz bir cep ierisine yerletirilecektir. Uzak scaklk
kaydedici iin elektriki transmiter salanacaktr.
c. ki amandral, bamsz alarm ve ama kontaklar olan, tank ile genleme kabn birletiren
boru zerine monte edilmi Bucholz rlesi, rle, devre test tertibat ve ulalabilir bir
ykseklie yerletirilmi gaz numune alma tertibat ile donatlm olacaktr. Bucholz rlesi
iletmedeki ksa devrelerde ve baarl ksa devre tip testi srasnda almayacaktr.
d. Tank ve kademe deitirme alteri iin ya seviyesi alarm rleleri
e. Kademe alteri hcresini, genleme kabndaki kademe deitiriciye ait blmeye birletiren
boru zerine monte edilmi atrma kontaklar olan bir gaz rlesi (veya edeeri bir cihaz)
f. Yukarda belirtilen gaz rleleri iin aa ve yukar ak kesecek kelebek vanalar
g. Ya numunesi iin vanalar (st,orta,alt); yan boaltlmas, tasfiye ve filtre edilmesi iin
gerekli alt ve st vanalar bulunacaktr. Bunlarn zellikleri ve konumlar teklifte
aklanacaktr. Ayrca, kademe deitirme alteri hcresinde, ya numune musluu, ya
tasfiye ilemi iin vanalar ve ya boaltma sistemi bulunacaktr. Ya numune alma vanas
bir boru ile uygun bir seviyeye indirilecektir.
h. Biri termik imaj iin olmak zere tank kapanda iki adet termometre yuvas
i. Tank kapanda ama kontaklarna haiz, yeterli sayda basn tahliye ventili. Basn
ventilinin almas durumunda, yan transformatrn zerine ve evresine yaylmasn
nlemek amac ile akacak yan basnc ve miktar da dikkate alnarak ventilden
transformatr zeminine kadar uygun ap ve llerde bir boru sistemi tesis edilecektir. Bu
husus onay resminde aka gsterilecektir.
j. Tank tabannda, gerektiinde yalanma sonucu biriken tortu ve ya amurunun alnabilmesi
k. Transformatr Merkezi kumanda panosuna gmme tip monte edilmek zere, scaklk
gstergeli ve elektriki resetli uzak sarg scaklk gstericisi.
l. Transformatrde oluan herhangi bir arza nedeni ile tanktan ya boalmas halinde, ya
genleme kabndan tanka doru oluacak ya akn nlemek iin, ya genleme kab ile
Bucholz rlesi arasna yan akn kesecek bir cihaz (Conservator shutter mechanism)
konacaktr. Bu cihaz, ya ak arttnda yan dinamik hareketi ile otomatik olarak
kapanacak ve ya genleme kabndan tanka ya akn ve dolaysyla arza yerinin
beslenmesini nleyecektir. Cihazn etkin almasn salamak iin anlan cihaz en uygun
yere monte edilecektir.
m. Ya genleme kab iinde bulunan kauuk kompansatrn ilevini yerine getirip
getirmediinin saptanmas iin ya genleme kabna sinyal rlesi tesis edilecektir.
n. Transformatrde (radyatr vanalar ve numune ya alma musluklar hari) gvde ve i
ksmlar paslanmaz elik dz geili Cr-Ni kresel vana kullanlacaktr.
o. Transformatr,Transformatr zleme Sistemi(TS) ile donatlacaktr.
p. Vakum pompas vanas (zellik ve konumuna sipariten sonra mutabk kalnacak)
q. Her bir radyatrn tank ile irtibat yerinde tank tarafnda szdrmaz vanalar.
2.1.2.6.9. Kumanda Dolab ve Kablo Tesisat
Tm kumanda dolaplar transformatr temel ve kaidesinin ykseklii ile birlikte dnldnde

merdivensiz olarak ulalabilecek bir ykseklie yerletirilecektir. Scaklk gstergeleri, fan
alterleri, yardmc rleler panoda iletme esnasnda da ulalabilecek yerlere konulacaktr.
Balandklar yerler ilgili cihazlara yakn olacak ve transformatr enerjili iken de ulalabilir
olacaktr.

Transformatr kumanda dolab, salam yapl, hava ve toz geirmeyen trden olacak, IEC
60529a gre en az IP56 derecesinde korunmu olacak ve uygun bir ekilde younlamaya
kar korumal olacaktr.
Transformatrn kumanda dolabnda termostatik elemanl uygun stclar ve doal

havalandrma salanacaktr. Kapnn hareketine bal bir buton ile kumanda edilen, saydam
kresel bir emniyet cam ile tehiz edilmi uygun bir lamba bulunacaktr.
Tm panolardaki yardmc g kablosu tesisat, tehizat dahili kablo tesisat ve kumanda,

koruma ve alarm iin kullanlan kablo tesisatlarnn terminal bloklar modler tipte olacak ve
kendiliinden snen veya alevlerin yaylmasna diren gsteren malzemeden yaplacaktr.
Terminal bloklar metal raylara monte edilecek ve yayla tutturulacaktr. Raylar topraklanacaktr.
Tm panolardaki kablolarn izolasyon derecesi 3ten az olmayacak (Topraa gre 2 kVrmsde

test edilmi) klf kalitesi R2 olacak ve alevlerin yaylmasna ve tanka yakn yerde oluacak
scakla kar dayankl tipte olacaktr. Alarm ve ama devreleri bamsz olacaktr.
Transformatr zerinde bulunan buing tipi akm transformatrlerinin l ve koruma

sarglarndan, transformatr kumanda dolabndaki akm terminallerine gelen kablolarn kesitleri
en az 6mm 2 olacaktr. Terminal bloklar kablo kesitine uygun seilecektir.
Tm kumanda dolaplarnda terminal blok sralar birbirinden yeterli mesafeyle ayrlm olacaktr.
Her bir ray srasnda, ileride kullanlmak zere en az %10 yedek terminal blou bulunacaktr.
Her bir terminalde sklebilir iaretleme eridi bulunacaktr.
Transformatr dndaki tm elektrik balantlar terminal bloklarndan, elik borular veya dier
koruyucu klflar ierisinde tanacaktr. Panolar iindeki kablo tesisat PVC veya benzeri yaa
dayankl izolasyona sahip olacaktr. Transformatr zerindeki kablolar, elik zrhl oklu iletkenli
olacak veya elik / alminyumdan yaplm bklgen borular ierisine tesis edilecektir.
Tm kablo kanallar ve/veya elik zrhl oklu iletkenler elik balarla balanacaktr.
letkenler kalay kaplanm pabularla sonlandrlacak veya kstrmal tip terminal

kullanlabilecektir.
Terminal bloklarna komu tm kablolarn ular, doru tehisin yaplmas iin bileziklerle tehiz
edilecektir.
Panolarda rakor ve plastik tapalarla tehiz edilmi yeterli sayda kablo giri delikleri
bulunacaktr.
Kumanda dolaplarnn rengi transformatrn rengine uygun olacaktr.
Kablolar aadaki tabloya uygun renklerde olacaktr.

- Krmz, sar, mavi a.c. (alternatif akm) faz balantlar
- Siyah a.c. (alternatif akm) ntr balantlar
- Yeil a.c. (alternatif akm) toprak balantlar
- Gri d.c. (doru akm) devreleri
Devre yaltm aadaki gibi olacaktr:
- ebeke frekansl dayanm gerilimi 2 kV rms

2.1.2.6.10. Yaltkan Ya
Bu ya, yeni ve hi kullanlmam olacak ve aksi belirtilmedii srece, ekte verilen TEA Yeni
zolasyon Ya Satnalma artnamesi ne uygun olacaktr.
Her halkarda teklif sahibi kullanaca yan tipini, onaylanmak zere Alcya bildirecektir.
Transformatr ya variller ierisinde teslim edilecektir.
Transformatrlere doldurulacak yan artnamesi EK-4'te verilmekte olup, kullanlacak ya bu

artnameye uygun olacaktr. ASKAREL, izolasyon yaltm ve soutma iin kullanlmayacaktr.
2.1.2.6.11. Kaldrma ve Tama Tesisat
Transformatr mahfazasn, ekirdei, sarglar, ya genleme kabn ve komple transformatr

kaldrmak iin uygun tesisat temin edilecektir.
Transformatr tabannda, tankn merkez eksenlerine paralel ynlerde hareketine imkan veren
ve bir dikdrtgen tekil eden kiriler bulunacaktr.
Transformatr yukarda anlan ynlere paralel hareket ettirmek iin, transformatr kaidesinde
ya da bitiiinde ekme tertibat bulunacaktr.
Transformatr tank kaidesi dayankl, deformasyona uramayan, transformatrn btn

arln tek flanl 4 tekerlek zerinde destekleyebilen bir asi ihtiva edecektir. Tekerlek
gruplar iki ynl hareket iin birbirine dik konumlanabilmelidir.
2.1.2.6.12. Tank Topraklama Tertibat
Transformatrn tanklarnn iki yzeyinde bakr kapl elik veya yalnz paslanmaz elikten
yaplm topraklama terminalleri olacaktr. Bunlar tank kaidesinde, iki ksa kenar arasndaki orta
noktaya kaynaklanm olmaldr.
2.1.2.6.13. Tama
Transformatrler, bir tat zerinde karayolu veya demiryolu ile (T.C.D.D. Vagon ve Yk
Gabarisine uygun olarak) tama iin tasarmlanm olacaktr. Bu maksatla, tanka cvatalanmak
zere iki takm kroe verilecektir.
Transformatrler, YG buingleri, ya/hava s eanjrleri, genleme kab ve aksesuarlar

taklmadan tanacaktr.
Soutma niteleri, ya genleme kab, buingler, tekerlekler ve dier aksesuarlar korozyona,

krlmaya, ok ve titreimlere kar gerekli tedbirler alnarak sandklar iinde ambalajlanp, yurtii
ve yurtd tama kurallarna uygun ekilde tanacaktr.
Transformatrler, nakliye, depolama srasndaki kaaklara kar ilave gaz kayna (nitrojen
tp) takl ekilde sevk edilecektir. Tm delikler (radyatrlerinkiler de dahil) kr flanlarla
kapatlm olacaktr.

Transformatrler ya dolu olarak nakil edilmeyecektir.
Transformatrn izolasyon ya variller ierisinde sevk edilecektir.
Transformatr kendi aksesuarlar ve avadanlklar ile birlikte sevk edilecektir.
Aksi belirtilmedike Yklenici, sarsnt ve ok kaydedici cihazlar kendisi salayacak; nakliye

srasnda bu cihazlar transformatrn deiik noktalarna monte edilecektir.
niteler, en byk parann (ambalajlama dahil) tanmas srasndaki genilii ve ykseklii

Garantili zellikler Listesinde belirtilen lleri gemeyecek ekilde boyutlandrlacaktr.
2.1.2.6.14. Boyama
Transformatrlerin metal blmleri korozyona dayankl malzemeden yaplacak ve yzeyler

korozyonu en aza indirecek ekilde ilenecektir.
Transformatrlerin paslanabilen metallerle imal edilen btn paralar boyanacaktr.
Transformatrlerin genleme kaplar dahil, i yzeyleri 100Cdeki scak yada erimezlii

denenmi, pas teekklne sebep olmayan boya ile korunacaktr.
Metal d yzler iin aadaki ilemler yaplacaktr:
a) D yzn hazrlanmas
Btn sathlar boyanmadan nce, Steel Structure Painting Council in SSPC-SP 5-63 nolu
artnamesine gre katksz beyaz metal pskrtme-temizlik ilemine tabi tutulacaktr. Birinci
kat (astar) boya, kumlama ileminden sonra 24 saatten fazla olmamak zere, en ge kumlanm
yzleri pas tutmaya balamadan nce yaplacaktr.
b) Birinci kat boyama (astarlama)
Paslanmaz renk maddelerini ieren katalize edilmi epoksi boyalar, tank, vantilatr ve
radyatrler iin astar olarak kullanlacaktr. Radyatrler iin sentetik boyalar da
kullanlabilecektir.
c) Son kat boyama

Tank, vantilatr ve radyatrler iin son kat boyama aadaki kategorilerden birine ait boyalarla
yaplacaktr.
Alkid ve silikon bazl boyalar (%30 Silicone-co-polymer)

Poliretan boyalar
Deiik karmda vinil boyalar
Astar ile son kat arasnda varsa ara katlar iin boyalar malat tarafndan tayin edilebilir. Deiik
katlarn boyalar, kendilerinin aklkla belirlenmesini salayacak renk farkllnda olacaktr. Her
bir boya katnn en dk kalnl 35 mikron olacaktr. Son kat boyann rengi iin Alcnn onay
alnacaktr.
malat uygulamak istedii boyama metodunu onay almak zere bildirecek, zellikle her bir kat
boya kalnlnn nominal deerini belirtecektir. Transformatrn boyama ileri rutin deneylerin
yaplmasndan nce tamamlanacaktr. Son kat boyas yaplm sathlar nakliye ve montaj
srasnda oluabilecek hasarlara kar iyi bir ekilde korunacaktr. malat boyada oluabilecek
hasarlarn giderilebilmesi iin yeterli miktarda ilave boyay da verecektir.
Galvanizleme ilemine tabi tutulacak paralarda, kaplama TS EN ISO 1461de nerildii gibi
scak daldrma yntemiyle yaplacaktr.
2.1.2.6.15. Etiketler ve Plakalar
Her bir transformatrde tankn uzun taraflarnda, birbirinin tam kar ynlerinde tespit edilmi iki
adet tantma plakas bulunacaktr.
Motorlar, rleler, buingler, yk altnda kademe deitirici ve dier btn cihazlar, kablo ve
balant terminalleri terminal dahil olmak zere, ilgili IEC standartlarnda belirtilen bilgileri
ierecek ekilde etiketlenecektir.
Bina dnda kullanlan malzemelerin etiket ve plakalar paslanmaz elikten veya denenmi
paslanmaz malzemeden mamul olacak, zerlerindeki yazlar zamanla bozulmayacak ve
paslanmaz elik vidalarla tespit edilecektir.
Tantma plakas, ikaz ve talimat levhalar Trke olarak yazlacak veya orijinaliyle birlikte Trke
tekrarlanacak ve Alcnn onayna sunulacaktr.
Tantma etiketleri, aada bulunan btn bilgileri ierecektir;
reticinin ticari markas veya ad, retimin yapld lke ve ehir

Alcnn sipari numaras,
Malzeme kod numaras,
Seri numaras ve tip iareti,
retim yl,
Anma gerilimi,
evirme oran ve kademeler,
Ksa devre akm (kA)
Ksa devre akm sresi (termik) (s)
zolasyon seviyesi (kV)
YAKDnin tipi, akm,seri no yaltm seviyesi
Akm transformatrleri (Akm, evirme oran, snf) (380 kV transformatrlerde)
zolasyon ya markas ve tipi
Net arl
. ekirdek
. Sarglar
. Tank ve aksesuarlar
. Ya arl
. Komple nite
En ar parann brt tama arl,
IEC 60076-1, Madde 8.2de belirtilen dier ilgili bilgiler.
Fan gruplarnn tavsiye edilen servise girme scaklklar plakalara yazlacaktr.

Transformatrlerden her birinin sarglarn ve balantlarn, akm transformatrlerini ve
terminallerin fiziksel ilikilerinin plan grnn veren ema, tantm plakasnda yer alacaktr.
Soutma sistemine ait diyagram verilecektir. Her bir terminal bir plakayla tantlacaktr.
2.1.2.6.16. Boyutlar
Tam olarak monte edilmi transformatrn d boyutlar teklifle birlikte Alcnn bilgisine
sunulacaktr.
Bu konudaki ayrntlar sipari verildikten sonra kesinleecektir.
2.1.3. TESTLER
2.1.3.1.Genel
Bu artnamede aksi belirtilmedike testler Madde 2.1.1.2de listelenen standartlara gre

yaplacaktr.
2.1.3.2. Komponentlerin Fabrikada Testleri (Tests On Compenents At Factory)
lgili standartlarda ngrlen rutin testler, transformatre monte edilmeden nce tm

komponentlere yaplacaktr.
Tm komponentler (bakr, magnetik saclar, izolasyon malzemeleri, yk altnda kademe

deitirici, buingler, akm transformatrleri, radyatr, rleler j vb.) transformatre monte
edilmeden nce ilgili standartlara uygun olarak, Yklenicinin veya Altyklenicinin fabrikasnda
rutin testlere tabi tutulmaldr. Alc bu testlere temsilcilerini gnderme hakkn sakl tutar.
Tm komponentlerin ilgili standartlara gre yaplan rutin testlerinin baarl olduuna dair detayl
test raporlar Alcnn deerlendirmesi iin Yklenici tarafndan salanacaktr.
2.1.3.3. Tmyle Monte Edilmi Transformatrn Testleri (Tests On Fully Assembled

Transformer At Factory)
Yksek hassasiyette cihazlar kullanlacak olup, zellikle:

evirme oran kontrollerinde hatalar %0.2yi gemeyecek,
Ya ve ortam scakl lmlerinde hatalar %0.2yi gemeyecek,
Kayplarn ve bota akmn llmesinde:
. Akm ve gerilim transformatrleri 0.2 snf olacak ve ilgili hatalarn %0.2 dahilinde olduu
bilinecektir,
. Voltmetre ve ampermetreler 0.2 snf veya daha hassas olacaktr,
. Dk g faktr iin wattmetreler 0.5 snf veya daha hassas olacaktr,
Testlerde kullanlan btn lme sistemleri ISO 9001-2008 kurallarna gre belgeli, uygun
dorulukta bulunmal ve periyodik kalibrasyonlar yaplm IEC 60076-8ya gre lme sistemleri
dorulanm ve hassasiyeti salanm olmaldr.
2.1.3.3.1. Tip Testleri (Type Tests)

i) Ksa Devre Testi (Short-Circuit Withstand Test)
Aada aksi belirtilmedike, ksa devre tip testi, IEC 60076-5de gsterilmi olan prosedre
gre yaplacaktr. Ksa devreye dinamik dayanm kapasitesi test ile ispatlanacak olup 9 adet
ksa devre aadaki gibi yaplacaktr. Ksa devreye termik dayanm kapasitesi hesapla
gsterilecektir. Termik dayanmn hesaplanmasnda ksa devre akmnn sresi 3 saniye
alnacaktr.
Test emas IEC standartlarnda izin verilenlerden birisi olacaktr. Bununla birlikte test emas
testten nce Alc tarafndan onaylanacaktr. Akmlarn tepe ve rms deerlerinin toleranslar IEC
standardna uygun olacaktr.
Bu ksa devre testinde;
Ksa devrenin sresi %10 toleransla 0,5 saniyedir.
50/62,5 MVA g transformatrnde akmn tepe deerinin hesaplanmasnda k2 faktrnn

deeri IEC 60076-5e gre 2,55 olarak alnacaktr.
80/100 MVA ve 90/125 MVA g transformatrnde akmn tepe deerinin hesaplanmasnda

k2 faktrnn deeri IEC 60076-5e gre 2,69 olarak alnacaktr. Ayrca 80/100 MVA g
transformatrnde ksa devrenin tepe ve etken akmnn hesaplanmas kaynan edeer
empedansnn SIFIR olarak alnmas ile yaplacaktr.
Ksa devre endktansnn lmleri %0,1 hassasiyet dahilinde yaplacaktr; bu durumda

testlerden sonra llen yldz edeer endktans deeri, orijinal durumda llen deerden
%1den fazla sapmayacaktr.
%0,1 hassasiyet deerinin salanamamas durumunda; testlerden sonra llen yldz

edeer endktans deerinin, orijinal durumunda llen deerden %0,9dan fazla sapmamas
kouluyla %0,2 hassasiyet deeri kabul edilecektir.
AG terminalleri ksa devre edilmiken 9 adet ksa devre testi uygulanacaktr. (3 ana kademede,
3 en yksek kademede, 3 en dk kademede) Test prosedr her bir fazdan test akmnn
belirtilen tepe deerinin gemesini salayacaktr.
Test 3 fazl olarak yapldnda, ksa devre kesicisini kapama zaman senkronize ederek,
Test tek fazl olarak yapldnda test altndaki faz dnml olarak deitirerek,
Her fazdan test akmnn belirlenen tepe deerlerinin 3 kez gemesi salanacaktr.
Test srasnda aadaki lme ve kontroller yaplacaktr:
a) Deerleri ve sreyi kontrol etmek amacyla, uygulanan gerilimlerin ve akmlarn

osilografik kaytlar,
b) Testten nce ve sonra transformatrn ksa devre endktansnn llmesi (lmler

%0,1 hassasiyet dahilinde yaplacaktr.)
c) Bilgi amal olarak ksa devre testinin balang ve bitiminde FRA (Frequency Response
Analysis) analizi
Tm ksa devre testlerinin tamamlanmasndan sonra aadaki kontroller yaplacaktr:
a) ngrlen test deerinin %100nde dielektrik testleri dahil olmak zere btn rutin testler
tekrarlanacaktr.
b) Tanktan karlm transformatrn gzle incelenmesi; ayn zamanda testlerden nce alnan
fotoraflar ile balantlarda deformasyon olup/olmadnn kontrolu yaplacaktr.
Yukarda belirtilen artlarda yaplan ksa devre testi; aadaki durumlarda baarl saylr.
a) Testlerden nce ve sonra yldz edeeri endktans deerleri %1den (yzde bir) fazla
deimemise,
b) Rutin testler de baarlysa,
c) Gzle muayene ve tanksz transformatrn fotoraflar herhangi bir arza veya hasar
olmadn gsteriyorsa (sarglarda, balantlarda, destek elemanlarnda deformasyon
veya oynama olmad; ark (flashover) balanglarnn olmad, v.b.).
Ksa devre tip testi ncesi uygulanan bask ile mukayesesi iin, sarglarn aksiyel basklar
kontrol edilecektir.
Test srasnda, basn tahliye ventili ve Bucholz rlesi almayacaktr.
Tank ve buingler, ar basn ve titreimlere hasarlanmadan ve ya szdrmadan

dayanacaktr.
ii) Scaklk Art Testi (Temperature-Rise Test):
IEC 60076-2de aklanan ynteme uygun olarak, ksa devre test metoduyla ve aksi
belirtilmedike transformatrn tm anma glerinde (ONAN,ONAF) yaplacaktr.
Scaklk Art Testi yedek radyatr iletme dna alnarak, en yksek akm kademesinde,
transformatr bu kademedeki toplam kayplarla yklenmi iken yaplacaktr.
Sarg direnleri, 0.2 snf veya daha hassas l cihazlar kullanlarak llecektir. Ya
scakl, 0.2C veya daha hassas bir dorulukla llecektir.
Kayplar test sresince ve referans scakla mmkn olduu kadar yakn bir scaklkta
llecektir.
Sarg hot-spot scaklk artlarnn belirlenmesi IEC 60076-2de belirtildii ekilde, scaklk art
tip testi sonularna dayandrlan hesaplamalarla fiber optik sensrler ile direkt llerek
yaplacaktr. ki yntemle llen en yksek deerler garanti edilen deerlere uygun olacaktr.
Sensrlerin says, aksi belirtilmedike IEC 60076-2ye uygun olacaktr. Sensrlerin yerleri
transformatr dizaynna gre sarglarn en scak noktasnda olacak ekilde Yklenici tarafndan

belirlenecek ve ALICInn onayna sunulacaktr. Aksi belirtilmedike Fiber Optik Sistem ile Hot-
Spot lm, Scaklk Art Testi yaplan ilk teslim edilen transformatrde yaplacaktr.
Yada zlen gazlarn kromatografik analizlerinin testten nce ve sonra yaplmas gereklidir.
Ya numuneleri transformatrn alt tarafndan ve ayn musluktan alnacaktr. Analizler IEC
60567ye uygun olacaktr.
Gaz analizi sonular IEC 60076-2de belirtildii gibi deerlendirilecektir.Snr deerler 60076-2
Tablo D.2de belirtilmitir. Bu tabloya gre sonularn deerlendirilmesi;
Gaz kma hz 1. snr deerinden kkse, test sonularnn baarl olduu kabul
edilecektir.
Gaz kma hz 1. snr deeri ile 2. snr deerinin arasnda olursa, ayn tipteki tm
transformatrler iin szlemede belirtilen garanti sresine 2 sene ilave edilecektir.
Gaz kma hznn 2. snr deeri gemesi halinde transformatr reddedilecektir.
iii) Sfr Bileen Empedansnn llmesi (Measurement Of Zero-Sequence mpedance(S)

On Three-Phase Transformers)
Bu lme IEC 60076-1, madde 11.6da belirlenmi prosedre gre yaplacaktr. lmler
yalnz ana kademede yaplacaktr.
Sfr bileen mknatslama empedans da test tesisleriyle uygun deerdeki bir sfr bileen
gerilimi uygulanmak suretiyle transformatr bota enerjilenerek llecektir.
iv) Botaki Akm Harmoniklerin llmesi (Measurement Of The Harmonics Of The No-Load
Current)
Botaki akm harmonikleri llecek ve harmoniklerin bykl temel bileen yzdesi olarak
ifade edilecektir.
v) Monte Edilmi Transformatrn Tanknda Vakum Testi (Vacuum Test On Tank Of Assembled
Transformer)
Test, tercihen, scaklk art testinden sonra, tankn yasz, ancak manyetik devre ve sarg
montaj yaplm ve yardmc donanmlarn dorudan tanka balanm olduu durumda
yaplacaktr.
Tanktaki test basnc (artk basn) 1 mm Hg veya daha az olacaktr.
Tank, 6 saatlik test sresince vakumda tutulacaktr.
Vakum pompas ayrldktan sonra testte izin verilen maksimum vakum kayb 2 mm Hgyi
amayacaktr.
Bu test srasnda, tankn en sonunda urayaca kalc ekil bozulmalar not edilecektir.
vi) Monte Edilmi Transformatrn Basn Testi (Pressure Test On Tank Of Assembled
Transformer)
Tank, ortam scaklnda, tank tabannda 380 kV/OG transformatrler 2 atm, 154 kV/OG
transformatrler 1 atm. duraan ar basn llecek ekilde transformatr ya ile
doldurulacaktr.
Test sresi 24 saatten az olmayacaktr. Test sonunda, tankta, kapakta ve ya genleme
kabnda hibir ya sznts grlmemelidir.
vii) Duyulabilir Grlt Seviyesinin llmesi (Measurement Of Audible Sound Level)
IEC 60076-10da belirtilen prosedr uyarnca, transformatrn tm anma glerinde (ONAN,

ONAF) lm yaplacaktr.
viii) Geici Rejim Gerilimi Gei Karakteristiklerinin Belirlenmesi (Determination Of Transient

Voltage Transfer Characteristics) (IEC 60076-3)
ix)Tamann Uygun Bir ekilde Yaplabilmesi in Tankn Deerlendirilmesi (IEC 60076-1)

(Assessment Of Tank Suitably For Transport)
Onay dokmanlarna gre imalat tamamlanan transformatr zerinde deerlendirilecektir.
x)Tama in Hazrlanan Transformatrn Arlnn Belirlenmesi (IEC 60076-1)

(Determination Of Weight With Transformer Arranged For Transport.)
Hesaplama ve/veya tartma yntemleri ile yaplacaktr. Hesaplama yntemi kullanlacaksa,

Yklenici kulland malzemelere ilikin arlklar ve yapt hesaplamalar Kabul Heyetine
sunacaktr.
xi)Vantilatr Motorlarnn Enerji Sarfiyatnn llmesi (IEC 60076-1)(Measurement Of The Fan

Motors Power Consumption)
2.1.3.3.2. Rutin Testler (Routine Tests):
Rutin testler temin edilen her bir transformatr zerinde yaplacaktr.
Testler, 10C ile 40C arasndaki herhangi bir ortam scaklnda yaplacaktr.
Testler srasnda transformatrn performansn etkileyebilecek tm d bileenler ve yardmc

tehizat uygun olarak yerlerine monte edilecektir.
Rutin testler aada belirtilmitir.
a) Sarg Direncinin llmesi (Measurement Of Winding Resistance)
IEC 60076-1, madde 11.2de belirtilen prosedre gre llecektir.
YG sarg DC direnlerinin llmesi tm kademe pozisyonlarnda yaplacaktr. OG sarg

direnleri de llecektir. DC direnci lmnn yapld test akmlar ve sarg scakl test
raporuna yazlacaktr.
b)Gerilim evirme Orann llmesi Ve Faz Kaymasnn Kontrol (Measurement Of Voltage

Ratio And Check Of Phase Displacement)
Gerilim evirme oran IEC 60076-1, madde 11.3te belirtilen prosedre uygun olarak tm
kademe pozisyonlarnda llecektir.
c)Kapasite ve Kayp Faktrnn llmesi (Measurement of Capacitance and Dissipiation

Factor)
lme, her bir sarg ile tank arasnda ve transformatrn sarglar arasnda yaplacaktr.
Transformatrn st ya scakl, ortam scakl ve % nem kaydedilmeli, % tan deerleri st
ya scakl dikkate alnarak 20 Cye irca edilmelidir. 20 Cye irca edilen % tan deeri
0,5ten kk olmaldr.
% tan lmleri transformatrn tm kondenser buingleri iin yaplacaktr. Buinglerde C1, C2

ve C1+C2 kapasitanslar llecektir. Buinglerde %tan (C1) 0,5 ve %tan (C2) 1 olacaktr.
Buinglerin ilgili standarda uygun olarak fabrikasnda yaplan testlere ilikin raporlar, fabrika
kabul test raporlarna eklenecektir.
d) D.C.zolasyon Direncinin llmesi (Measurement of DC Insulation Resistance)
lmeler sarglar arasnda ve her bir sarg ile tank arasnda (0,15, 30, 45, 60 saniyede ve 10
dakikada) 5000 Volt dc izolasyon direnci test cihaz ile yaplacaktr. (Neticeler st ya scakl
dikkate alnarak 20Cye irca edilmelidir.) Ayrca ekirdek/tank, klemp/tank ile ekirdek/klemp
arasndaki izolasyon direncinin lm de (1 dakika) 2500 Volt dc izolasyon test cihaz ile
yaplacaktr. Transformatrler iin dielektrik absorbtion oran(60/30 sn) ve polarizasyon endeksi
(10/1 dk) hesaplanacaktr.
e) Ksa Devre Empedansnn Ve Ykte Kayplarnn llmesi (Measurement Of Short-Circuit

Impedance And Load Loss)
IEC-60076-1, madde 11.4te belirtilen prosedre gre llecektir. lmeler en yksek, en

dk ve ana kademe pozisyonlarnda yaplacaktr.
f) Botaki Kayp ve Akmn llmesi (Measurement Of No-Load Loss And Current)
IEC 60076.1, madde 11.5te belirtilen prosedre gre llecektir.
g) Dielektrik Dayanm Testleri (Dielectric Withstand Tests)
Bu artnamede aksi belirtmedike Dielektrik Dayanm Testleri IEC 60076-3e gre yaplacaktr.
Dielektrik testlerinin yaplma sras:
Anahtarlama darbesi testi (Switching impulse test) (Sadece 380 kV/OG transformatrlerde
uygulanacaktr)
Anahtarlama darbesi testi, endklenmi ar gerilim testine ilave bir rutin test
olarak ksmi boalma lm ncesi yaplacaktr. Test, IEC 60076.3, Madde
15e gre yaplacaktr.
Test, btn fazlarda tm sarglarn devrede olduu en yksek kademede
yaplacaktr.
Yldrm darbe testi (Lightning impulse test)
Bir azaltlm tam darbe (One reduced full impulse)

Bir %100 tam darbe (One %100 full impulse)
Bir veya daha fazla azaltlm kesik darbe (One or more reduced chopped impulse(s))
ki tam kesik darbe (Two full chopped impulses (IEC60076-3e gre kesik darbe genlii
tam darbenin 1,1 kat olacaktr.)
ki %100 tam darbe (Two %100 full impulses)
Ntr noktasna yldrm darbesi testi;tm sarglarn devrede olduu en yksek kademede
1 adet referans darbe, 3 adet tam dalga darbe uygulanarak yaplacaktr.
Ayr kaynakl AC gerilimi dayanm testi (Separate-Source AC withstand Voltage Test)
Endklenmi ar gerilime dayanm testi (Induced overvoltage test)
Ksmi boalma llmesi (Partial Discharge Measurement)
h) Ykte Kademe Deitiricinin Testleri - alma Testi (Tests On On-Load Tap- Changers -
Operation Test)
IEC 60076-1, madde 11.7 de belirtilen prosedre uyulacaktr.
) Basnl Kaak Testi (Szdrmazlk Testi) (Leak Testing With Pressure For Liquid- Immersed
Transformers (Tightness Test))
IEC 60076-1 maddde 11.8de belirtilen prosedre uyulacaktr. Ancak, 380 kV/OG
transformatrler iin 2 atm, 154 kV/OG transformatrler iin 1 atm basn deeri uygulanacaktr.
i) Akm Transformatrlerinin Polarite Ve evirme Oranlarnn Kontrol(Check Of The Ratios

And Polarity Of Built-n Current Transformers)
Buinglerdeki akm transformatrlerinin, imalat aamasnda yaplm olan testlerine ilikin

raporlar ile polarite ve evirme oran deerleri de kabul test raporlar ile birlikte verilecektir. Test
heyetinin talep etmesi halinde oranlar ve polariteler kontrol edilecektir.
j) Boya Tatbiki ve Kalite Kontrol (Quality Control Of Paint Application)
Boya kontrol, film kalnl ve boyann yapmas kontrol edilerek yaplr. Boya kalnlnn
llmesi Boya Muayene Cihaz kullanlarak yaplacaktr. zellikle boya katlarnn toplam
kalnl ve katlarn ayr ayr kalnlklar llmelidir. Transformatrlerin boyal yzeyleri zerinde
gelii gzel 10 nokta seilir (radyatrler veya soutucularla tehiz edilmi): Her bir katn
kalnlklarnn ortalamas, imalat tarafndan o kat iin ngrlen nominal deerden az
olmayacaktr..
Boya filminin yapma zellii, DIN EN ISO 2409 standardnda verilen apraz kesme metoduyla
dorulanacaktr. Test, transformatrn boyal yzeyleri zerinden gelii gzel seilmi 10
noktada yaplacaktr. Deime derecesi Gt1den daha fazla olmamaldr.
Test prosedrnde belirtildii gibi, yaltm deneyi ile birlikte gzle muayene ve devre kontrol de
yaplacaktr.
k) Kaynak Balantlarnda Rutin Testler (Routine Tests On Welded Joints)
malatnn yaplan kaynaklar hakknda dzenledii rutin test raporlar verilmelidir.
l) Mknatslama Akmnn llmesi

Yksek gerilim sargsnda (en yksek, en dk ve ana kademe pozisyonlarnda) 10 kV AC
gerilimde mknatslanma akm llecektir.OG sargsnda ise 2 kV AC gerilimde mknatslanma
akm llecektir.
m) FRA (Frequency Response Analysis) Testi
Test prosedrne, Alc ile Yklenici arasndaki mutabakatla karar verilecektir.
n) Ya Testleri
Transformatrlerde kullanlacak yan nceden EK-4deki Transformatr Ya artnamesine
uygun olduu test raporlar ile belgelenecektir ve onay iin Alcya verilecektir. Belgelenemedii
takdirde yan EK-4deki ya artnamesine uygun olarak komple testleri yaptrlacaktr.
Kabul esnasnda her bir transformatrden alnacak ya numunesine ise aada belirtilen
testler, yaptrlacak ve Ek-5deki ya artnamesine uygun olup olmad kontrol edilecek;
kullanlan yan teklif edilen ya ile ayn marka ve tipte olduu, Firmaca garanti edilecektir.
Power Factor (Doble, 25 C+100C)
Dielektrik dayanm
Asidite
Yzey Gerilme
Younluk
Viskozite
Renk Says
Su miktar
o) Yada znm Gazlarn Kontrolleri
Yada znm gazlarn kromatografik analizi yaplarak kontrol edilecektir. Test IEC 60567de
belirtilen prosedre gre yaplacaktr. Gaz analizinin deerlendirilmesi IEC 61181e gre
yaplacaktr.
) Fiting(Balant Elemanlarnn) Ve Transformatre Ait Tm Korumalarn Kontrol
2.1.3.4. Saha Testleri (Field tests)
I. Transformatr montajnn Alc tarafndan yaplmas halinde;

transformatrlerin ve temin edilen dier tehizatn saha testleri Yklenici tarafndan
yaplmayacaktr, ancak, saha testleri srasnda tespit edilen arzalardan Yklenici de
sorumlu olacaktr.
II. Transformatr montajnn Yklenici tarafndan yaplmas halinde;
Tesislerin montajnn tamamlanmasndan sonra, servise alnmadan nce, Yklenici
tarafndan temin edilen her bir transformatr iin, Alcnn temsilcileri huzurunda aadaki
testler yaplacaktr.
a) Sarg Direncinin llmesi (Measurement of winding resistance)

b) Gerilim evirme Orann llmesi Ve Faz Kaymasnn Kontrol
c) Kapasite ve Kayp Faktrnn llmesi
ya scakl dikkate alnarak 20 Cye irca edilmelidir. 20 Cye irca edilen % tan deeri 0,5ten
kk olmaldr.

d) D.C. zolasyon Direncinin llmesi (Measurement Of DC Insulation Resistance)
yaplacaktr. Transformatrler iin dielektrik absorbtion oran(60/30 sn) ve polarizasyon endeksi
(10/1 dk) hesaplanacaktr.
e) Mknatslama Akmnn llmesi

akm llecektir.
f) FRA (Frequency Response Analysis) Testi
g) Transformatr Ya Testleri
Transformatr ya bota/tanka alndktan sonra( prosedre uygun olarak gerekli evrim(tasfiye)

ilemi yapldktan sonra) ilgili Grup Mdrl ve Yklenici temsilcileri gzetiminde numune ya
alnacak ve bir tutanak tanzim edilecektir, aada belirtilen testlerin yaplmas iin Yklenici
tarafndan TEA Glba Kimya Laboratuarna bir tutanakla teslim edilecektir.
-Power Factor (Doble, 25C+100C)

-Dielektrik Dayanm
-Asidite
- Yzey Gerilme
-Younluk
-Viskozite
-Renk Says
-Su Miktar
-TEGM (Toplam Erimi Gaz Miktar)
Yukardaki testlere gre sonular uygun bulunan ya transformatre basldktan sonra ilgili
Grup Mdrl ve Yklenici temsilcileri gzetiminde bir tutanak tanzim edilerek tekrar alnacak
ya numunesi zerinde aada belirtilen testlerin yaplmas iin Yklenici tarafndan TEA
Glba Kimya Laboratuarna bir tutanakla teslim edilecektir.

-Dielektrik Dayanm
-Asidite
- Yzey Gerilme
-Renk Says
-Su Miktar
TEGM miktar max.%1, su miktar max.5ppm olmaldr.

Yukarda belirtilen testler iin Ykleniciden herhangi bir cret alnmayacaktr.
h) Transformatr Merkezinin, merkezi kontrol panosuna balants iin; hcreler, kabinler,
kutular ve terminal bloklar arasndaki kablo balantlar kontrol edilecektir.
i) Ykte kademe deitiricinin, tm korumalarn, alarmlarn, gsterge ve kumanda cihazlarnn,

uzaktan kumandalar dahil doru altklar kontrol edilecektir.
j) Vakum Szdrmazlk Testi (IEC 60076.1 madde 11.11)
2.1.4. TESTLERE VE KABUL KRTERLERNE LKN HUSUSLAR
Tip Teknik artname ve Garantili zellikler Listelerinde istenen deerler ve zellikler

Alcnn(darenin) istedii asgari deerler ve zelliklerdir. steklilerce daha stn deerlerin ve
zelliklerin teklif edilmesi durumunda stekli tarafndan bir hak talebinde bulunulmayacak, dare
tarafndan ekstra bir prim verilmeyecek ancak teklif fiyatlarnn eit olmas durumunda stn
deer ve zellikleri teklif eden tercih edilecektir.
2.1.4.1. Tip Testleri
I) stekliler/Ykleniciler ; ihalesine klan g transformatr ile ayn zellikte, fazl g

transformatr zerinde akredite bir laboratuarda, IEC 60076-5 standardnn 07.02.2006
tarihinde yaynlanan versiyonuna uygun olarak yaplm, ksa devre tip testine ait
sertifikasn dareye vereceklerdir.
50/62,5 MVA 154/33,6 kV , 80/100 MVA 154/33,6 kV ve 90/125 MVA 380/33,25 kV G

Transformatrleri iin ksa devre tip test sertifikasnn verilmemesi, verilen ksa devre tip test
sertifikasnn, ihale dokmanlarnda tanmlanan ihalesine klan g transformatr ile ayn
zellikte G Transformatrne ait olmamas veya IEC 60076-5 standardnn 07.02.2006
tarihinde yaynlanan versiyonuna uygun olmamas durumunda; ksa devre tip testleri dareye
herhangi bir masraf yklemeksizin akredite bir laboratuarda Yklenici tarafndan bilabedel

yaplarak, ksa devre tip test sertifikas dareye sunulacaktr. 50/62,5 MVA, 154/11,1 kV G
Transformatrleri iin ksa devreye dayanm tip testi raporunun verilmesi esastr. Ancak
verilmemesi durumunda sz konusu transformatrlerin ksa devreye dayanm ilgili standardna
uygun olarak yaplm hesap yntemiyle rapor olarak verilecektir ve garanti sresi 5 yl (60 ay)
olacaktr.
Ksa devre tip test sertifikasnn verilmesi esastr. Ancak, sertifika ncesi ksa devre tip test
raporlarnn verilmesi halinde; rapor ieriinde, ksa devre tip testlerinin baarl sonulanmas
ve ksa devre tip test sertifikas verilmesini engelleyici hibir hususun yer almamas art
aranacak olup; ksa devre tip test sertifikas dareye verilene kadar, tm sorumluluk Ykleniciye
ait olmak zere, imalat ve fabrika kabul testleri (tip+rutin testler) tamamlanan g
transformatrlerinin sevk emri verilebilecektir. Sevk edilen g transformatr / g
transformatrlerinin demesi yaplacaktr.
Ksa devre tip test sertifikas, ksa devre tip testinin bitiminden itibaren 120 (yz yirmi) gn
ierisinde dareye sunulacaktr.
Teklif edilen g transformatr ile ksa devre tip testinin gerekletirildii orijinal (prototip) g
transformatrnn elektriksel zellikleri, sarglar, izolasyon mesafeleri, materyal
karakteristikleri, sarg destek ve basklar ile buing ve yk altnda kademe deitirici balantlar
ayn olacaktr.
malatlar, ksa devre tip testinin gerekletirildii orijinal (prototip) g transformatrnde,

manyetik ekirdekteki baz deiiklikler ile ya miktarndaki deiiklikler de dahil olmak zere
kk tasarm deiikliklerine gitmek istediklerinde, yaplmas istenilen deiikliklerin
gerekelerini, sz konusu deiikliklerin g transformatrlerinin elektrodinamik kuvvetlere
dayanm kapasitesini azaltmadn gsterir teknik aklamalar ve btn tasarm ve uygulama
projesi izimleri ile birlikte dareye bildirecektir.
dareye bildirilmeden yaplan tasarm deiiklikleri ksa devre tip testinin bilabedel yaplmasn
zorunlu klacaktr.
G transformatrnden bamsz olarak ilgili standartlarnda ngrlen tip ve rutin testlere tabi
tutulan yk altnda kademe deitirici, yksz kademe deitirici ve buing deiiklikleri ksa
devre tip testinin yenilenmesini gerektirmeyecektir.
Kademe deitiriciler ve yksek gerilim (170 kV ve 420 kV) buinglerin ilgili standartlarnda yer
alan tip testlerine ilikin raporlar (akredite bir laboratuarda yaplm veya akredite bir kurulu
tarafndan onaylanm) teklifiyle / onay dokmanlaryla birlikte dareye sunulacaktr.
dare temsilcileri gzetiminde Uluslararas laboratuarda yaplan ksa devre tip testinde Tip
Teknik artnameden ksmen farkl deerler uygulanmas halinde, ilgili standardn gereklerini
karlad deerlendirilerek Laboratuarca Ksa Devre Tip Testi Sertifikas verilmi ve bu
sertifika darece kabul grm ise teklif fiyatlarnn eit olmas durumunda Ksa Devre Tip
Testini Tip Teknik artnameye uygun olarak yapan dare tarafndan tercih edilecektir.
II) G TRANSFORMATR (380 kV/OG, 154 kV/OG) TP TEKNK ARTNAMES 3.3.1. Tip
Testleri-Alt maddeler ( ii ), ( iii ), ( iv ), ( v ), ( vi ), ( vii ), ( viii ), ( ix ), ( x) ve (xi)'de belirtilen tip
testleri, ilgili tip test raporlar verilse dahi dareye masraf yklemeksizin yaplacaktr.
2.1.4.2. G Transformatrlerinin Kabul in Kriterler

2.1.4.2.1. Ana Bileenler(Komponentler) zerindeki Fabrika Testlerinin Kabul in Kriterler
Ana bileenlere uygulanan btn rutin testler, msaade edilen toleranslar dahilinde olumlu
sonu vermelidir. Testlerden birinin olumsuz sonulanmas sipariteki malzemelerin tmnn
reddi anlamna gelmeyecek, ancak kusurlu bileen kabul edilmeyecektir. malat tarafndan
hazrlanan bu test raporlar fabrikada kabul testlerine balanmadan nce kabul heyetine
sunulacaktr. Kabul testleri sonras hazrlanan test ve muayene protokol ekinde, bu raporlar da
bulunacaktr.
2.1.4.2.2. Tip Testlerinin Kabul in Kriterler
Yukarda belirtilen tip testleri, szleme kapsamnda imal edilen ilk g transformatr zerinde,
darenin temsilcilerinin katlm ile akredite bir laboratuarda veya dare tarafndan onaylanrsa
malat laboratuarnda yaplacaktr.
Btn tip testlerinden olumlu sonu alnm olacaktr. Bir tip testinin olumsuz sonulanmas
halinde, olumsuz sonulanan transformatr tipi reddedilir. Ancak, malat bir tasarm
deiikliine gider ve ad geen btn tip testlerini, masraflar Ykleniciye ait olmak zere makul
bir sre iinde tekrarlamay stlenirse, karar verme yetkisi yalnz dareye ait olmak zere, sre
uzatm verilmeksizin testlerin tekrar kabul edilebilir.
lk g transformatr zerinde tip testleri tamamlanmadan, sorumluluk tamamen Ykleniciye

ait olmak zere ve darenin de uygun grmesi kaydyla, malat tarafndan ilk g
transformatr dnda dier g transformatr / g transformatrleri de imal edilebilir.
Yklenici tarafndan, imal edilen g transformatr / g transformatrlerinin fabrika kabul
testlerinin yaplmasnn talep edilmesi durumunda; olumlu fabrika kabul testleri sonras g
transformatr / g transformatrleri yedd-i emanete alnm olsa dahi, tip testleri baar ile
sonulanncaya kadar, hibir g transformatrnn sevki ve / veya demesi yaplmayacak
olup, fabrika kabul testleri tamamlanan ve yedd-i emanete alnan g transformatrlerinin
teslimat tarihi olarak tip testlerinin baar ile sonuland tarih dikkate alnacaktr.
2.1.4.2.3. Rutin Testlerin Kabul in Kriterler
Tip Teknik artname Madde 2.1.3.3.2 'de belirtilen rutin testleri, kabule sunulan btn g
transformatrlerine uygulanacaktr.
Testlerin balama tarihi,testler yurt iinde yaplacaksa 15(onbe) gn ncesinden , testler yurt
dnda yaplacaksa 30(otuz) gn ncesinden dareye bildirilecektir
Btn rutin testlerden olumlu sonu alnm olacaktr. Rutin testlerin herhangi birinden olumsuz
sonu alnrsa, bu sonu g transformatrnn almas iin dare tarafndan zararl
grlyorsa sorunlu ksm yenisi ile deitirilecek veya masraflar Ykleniciye ait olmak zere
sorun giderilecektir.
Boya muayenesinin olumsuz sonulanmas halinde dare g transformatrnn bedelsiz olarak

yeniden boyanmasn isteme hakkna sahiptir.
Rutin Testler darenin temsilcilerinin katlm ile imalatnn laboratuarnda

yaplacaktr.malatnn laboratuar akredite olacak veya testlerde kullanlacak cihazlarn

kalibrasyonlar akredite bir kurulu tarafndan yaplm olacak, kalibrasyon sertifikalar testler
balanlmadan nce Muayene ve Kabul Komisyonuna sunulacaktr
Tm imalat kontrolleri ve testler dare temsilcileri gzetiminde bedeli Ykleniciye ait olmak zere
yaplacaktr.
2.2. GIS G Transformatrleri (154 kV/OG)
2.2.1. GENEL
2.2.1.1.Konu ve Kapsam
Bu artname, 154 kV/OG, 3 fazl yaa daldrlm, GS transformatr merkezlerinde kullanlacak

g transformatrlerinin temini koullarn kapsar.
kapsayacaktr.
Transformatrlerin tm aksesuar ve yardmc donanm ile birlikte dizayn ve imalat,

Transformatrlerin ve ilgili komponentlerinin test edilmesi ve test raporlarnn verilmesi,
Yedek paralar,
Montaj ve bakm iin gerekli zel takm ve aletler,
Resimlerin, elektriki emalarn ve transformatrlerin montaj, iletme ve bakm ile ilgili
dokmanlarn onay iin verilmesi,
Transformatrlerin montaj srasnda spervizrlk hizmeti. (Alcnn isteine bal olarak)
Transformatrlerin teslimat programnda belirtilen yerlere nakliyesi, ray veya platform
zerine indirilmesi ve monte edilecek noktaya kadar ekilmesi (Alcnn isteine bal olarak)
Transformatrlerin montaj (Alcnn isteine bal olarak)
Transformatrlerin servise alnmadan nce yaplacak saha testleri (Alcnn isteine bal
olarak)
letmeye alma. (Alcnn isteine bal olarak)
Aada belirtilen iler aksi belirtilmedike Alc tarafndan salanacaktr:
Transformatrlerin tesisi iin gereken, ray sistemi ile tehiz edilmi betonarme temel ve
gerekli dier inaat ileri,
Topraklama sistemi,
antiyedeki montaj almalar srasnda komponentler iin uygun ambarlama,
Aksi belirtilmedike transformatrlerin dizayn, retimi ve testleri aada belirtilen standartlarn

ve/veya dokmanlarn en son basklar gznne alnarak yaplacaktr.
STANDARTLAR KONUSU
IEC 60076-2
G Transformatrleri Blm 3: Yaltm Seviyeleri,
TS 10902 EN 60076-3
Dielektrik Deneyler Ve Havadaki Haric Yaltma Aralklar

Power Transformers Part 3: Insulation Levels, Dielectric
IEC 60076-3
Tests And External Clearances In Air
Reaktrler
Reactors
G Transformatrleri - Blm 5: Ksa Devre Dayanm
TS EN 60076-5
Yetenei
IEC 60076-7
Power Transformers
TS EN 60076-10
Belirlenmesi
Power Transformers - Part 18: Measurement of Frequency
IEC 60076-18
Response

TS EN 60214-1
Deney Metotlar
IEC 60214-1
Methods
TS EN 60214-2 Kademe Deitiriciler - Blm 2: Uygulama Klavuzu
TS 2051 EN 60270
lmeleri
IEC 60270
Measurements
TS EN 60296 Uygulamalar in Anahtarlama Dzeni Ve
Transformatrlerde Kullanlan
IEC 60296
IEC/TR 62271-301
Mahfazalarla Salanan Koruma Dereceleri (IP Kodu) (Elektrik
TS 3033 EN 60529
Donanmlarnda)
G Transformatrleri Ve Reaktrleri Iin Aksesuarlar
TS EN 50216
(Blmler 1-6)
EN 50216
Through 6
Power Cables With Extruded nsulation and Their
Accessories For Rated Voltages From 1 kV (Um = 1,2 kV) up
IEC 60502-1
to 30 kV (Um = 36 kV) - Part 1: Cables For Rated Voltages of
1 kV (Um = 1,2 kV) and 3 kV (Um = 3,6 kV)
TS EN 60567
Oil-Filled Electrical Equipment Sampling Of Gases And Oil
IEC 60567
For Analysis Of Free And Dissolved Gases Guidance
Mineral Ya Doldurulmu Elektriksel Donanm-znm
TS EN 61181 Gaz Analizinin (GA) Elektriksel Donanm zerindeki Fabrika
Deneylerine Uygulanmas
Mineral Oil-Filled Electrical Equipment - Application of
IEC 61181 Dissolved Gas Analysis (DGA) to Factory Tests on Electrical
Equipment
TS EN 60599 znm Ve Serbest Gazlarn Tayin Sonularnn Cihazn
Durumunun Deerlendirilmesinde Kullanlmas Klavuzu
Mineral Oil-Impregnated Electrical Equipment In Service -
IEC 60599 Guide To The Interpretation Of Dissolved And Free Gases
Analysis
Electroacoustics - Sound Level Meters - Part 1:
IEC 61672-1
Specifications
TS 620 EN 60044-1 l Transformatrleri Blm 1: Akm Transformatrleri
TS EN 61869-1 l Transformatrleri - Blm 1: Genel Kurallar
IEC 61869-1 Instrument Transformers - Part 1: General Requirements
l Transformatrleri - Blm 2: Akm Transformatrleri in
TS EN 61869-2
Ek Kurallar
Instrument transformers - Part 2: Additional Requirements for
IEC 61869-2
Current Transformers
Insulating Liquids - Determination Of The Breakdown Voltage
IEC 60156
At Power Frequency - Test Method
TS EN 60137
Gerilimler in
Alak Gerilim Anahtarlama Dzeni Ve Kontrol Dzeni - Blm
TS EN 60947-1
1: Genel Kurallar
IEC 60947-1
Rules
Deney Metotlar
Elektriksel Amal Presli Karton ve Presli Kat zellikleri-
TS EN 60641-1
Blm 1: Tarifler ve Genel Kurallar
IEC 60641-1
Elektriksel Amalar in Presli Kat ve Presli Karton'da
TS EN 60641-2
IEC 60641-2
TS EN 60641-3-1
artlar-Fy 1:Prespan, Tipler B.0.1., B.2.1, B.3.1, B.3.3,
B.4.1, B.4.3, B.5.1, B.6.1, ve B.7.1 in Kurallar
Specifications For Individual Materials - Sheet 1:
IEC 60641-3-1
Requirements For Pressboard, Types B.0.1, B.0.3, B.2.1,
B.2.3, B.3.1, B.3.3, B.4.1, B.4.3, B.5.1, B.5.3 And B.6.1
TS EN 60641-3-2
artlar-Fy 2:Presli Mukavva, Tipler P.2.1, P.4.1, P.4.2,
P.4.3, P.6.1 ve P.7.1 (IEC 641-3-2:1992)

Specifications For Individual Materials
IEC 60641-3-2
Sheet 2: Requirements For Pressboard, Types P.2.1, P.4.1,
P.4.2, P.4.3 and P.6.1
TS EN 60450
Tabakal Prespan in artlar-Blm 1:Tarifler,Snflandrma
TS EN 60763-1
ve Genel Kurallar
IEC 60763-1
IEC 60763-2
Test
TS EN 60763-3-1 artlar Fy 1:nceden Presle Tabakalanm Prespan in
IEC 60763-3-1
Requirements For Laminated Precompressed Pressboard,
Types LB3.1A.1 And LB3.1A.2
Specification For Cellulosic Papers For Electrical Purposes.
IEC 60554-1
Cellulosic Papers For Electrical Purposes - Part 2: Methods
IEC 60554-2
Of Test
Elektriksel Amalar in Emprenye Edilmi Preslenmi Levha
TS EN 61061-1
Ahap -Blm 1: Tarifler, Gsterili ve Genel Kurallar
Requirements
Elektrik Amal Emprenye Edilmemi Preslenmi Levha
TS EN 61061-2
Ahap-Blm 2: Deney metodlar
Specification For Non-Impregnated, Densified Laminated
IEC 61061-2
Wood For Electrical Purposes - Part 2: Methods Of Test
Yaltm Malzemeleri - Elektriksel Amalar in Termoset
Reine Esasl Endstriyel Rijit Lmine Levhalar - Blm 3-5:
TS EN 60893-3-5
Mnferit Malzemeler in zellikler - Polyester Reine Esasl
Rijit Lmine Levhalar in Gerekler
Insulating Materials - Industrial Rigid Laminated Sheets
Based On Thermosetting Resins For Electrical Purposes -
IEC 60893-3-5 Part 3-5: Specifications For ndividual Materials -
Requirements For Rigid Laminated Sheets Based On
Polyester Resins
TEA Yeni zolasyon Ya le Doldurulmu Yeni
Transformatre Ait Ya artnamesi (artname ekindedir.)



olacaktr.
Transformatrler iin alnan tekliflerin almasndan sonraki aamalarda yukardaki standart

olacaktr.
transformatrler aada belirtilen alma koullarnda kullanlmaya uygun olacaktr.
Bu almalarn sonucunda, Teknik artname ve varsa tasarmda meydana gelecek
deiiklikleri Alcnn onayna sunulacaktr.
- Ortam scakl
- En yksek rzgar basnc : 70 kg/m2 yuvarlak yzeyde
120 kg/m2 dz yzeyde
- Yer sarsnts (*)
. Dey ivme : 0,25 g
alaca yerde tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile transformatrn depreme
dayankllk hesaplar Yklenici tarafndan verilecektir. Bu ekilde imal edilen transformatrn
montaj ve sabitlenmesi iin gerekli her trl cvata, balant elemanlar vs. Yklenici tarafndan
karlanacaktr.
Transformatrlerin tesis edilecekleri her mahalde aadaki yardmc g kaynaklar yer

- faz AC sistem (ntrl) : 380 volt + %10 - % 15 ,50 Hz (**)

- Tek faz AC sistem (faz-ntr) : 220 volt %10 - %15 , 50 Hz (**)

- DC sistem : 110 veya 220 volt, %+10,% -15
220 Vdc kullanlacak transformatrler, szlemeden sonra ayrca belirtilecektir.
2.2.2.1. Anma Deerleri Ve Performans
Bu artname kapsam transformatrler harici kullanm iin, ya doldurulmu (mineral ya) tipte
olacaktr. stenilen teknik karakteristikler bu artnamenin ekindeki Garantili zellikler Listesinde
belirtilmitir. Ana karakteristikler aada verilmitir:
- Sarg says :2
- Faz says :3
- Soutma tipi : ONAN/ONAF
- Anma gc : 62,5 MVA 100 MVA
- Soutma ekline gre istenen anma gleri
. ONAN : 50 MVA 80 MVA
. ONAF : 62,5 MVA 100 MVA
- Scaklk artlar
. st ya : 55 C
. Sarg : 60 C
.Sarg en scak noktas : 73 C
(Hot-spot point)
- Anma gerilimleri
. Yksek gerilim (YG) sargs : 154 kV 154 kV
. Alak gerilim (OG) sargs : Garantili zellikler Listesindeki gibi
- Kademenin bulunduu sarg : YG sargs, ntr tarafta
- Kademe deitirime ekli : Ykte
- Gerilim ayar sahas : Garantili zellikler Listesindeki gibi
- Kademe says : Garantili zellikler Listesindeki gibi
- Gerilim deime kategorisi : CFVV (Sabit akl ayar)
. Yksek gerilim : 170 kV 170kV
. Alak gerilim : Garantili zellikler Listesindeki gibi
- Balant grubu : Garantili zellikler Listesindeki gibi
- Sarglarn yaltm : YG kademeli; OG uniform
- Sistem topraklama metodu : YG direk topraklama; OG direk veya diren zerinden
- Empedans gerilimi : Garantili zellikler Listesindeki gibi
- zolasyon seviyeleri : Garantili zellikler Listesindeki gibi
Transformatrler ile ilgili istenen deer ve karakteristikler bilgi vermek bakmndan Garantili
zellikler Listesinde belirtilmitir. Alc, transformatrlerin kullanlaca yeri ve alma artlarn
dikkate alarak Malzeme Listesini ve Garantili zellikler Listesini hazrlayacaktr.
(**) Frekans deiim aral: Elektrik Piyasas ebeke Ynetmeliinde aksi belirtilmedike
transformatrler, 49-50,5 Hz frekans aralnda srekli; sistem frekansnn olaanst
durumlarda 51,5 Hze kabilecei veya 47,5 Hze debilecei gz nnde bulundurularak,
50,5 Hz-51,5 Hz frekans aralnda 1 saat, 48,5 Hz-49 Hz frekans aralnda 1 saat, 48 Hz-48,5
Hz frekans aralnda 20 dakika, 47,5 Hz-48 Hz frekans aralnda 10 dakika iletim ebekesine
bal kalarak alacak ekilde tasarlanmaldr.

Fabrika Kabul Testleri esnasnda her transformatr iin llen deerlerin Garantili zellikler
Listesinin GARANT EDLEN stunundaki deerlere aadaki toleranslarn uygulanmas
neticesinde ortaya kan deerlerin iinde kalmas halinde transformatrler kabul edilebilir,
ancak kayplar iin aadaki Madde 2.2.2.3de belirtilen cezalar uygulanr.
. Ana kademede bota kayplar : +%15

. Ana kademe ve anma akmda yk kayplar : +%10
. Tm kademelerde bota evirme oran sapmas : %0,5
. Ana kademe ve anma akmnda empedans gerilimleri :Garantili zellikler Listesindeki gibi
. En u kademelerde empedans gerilimleri :Garantili zellikler Listesindeki gibi
. Ana kademede, anma geriliminde ve
anma geriliminin %10 zerinde bota akm : +%30
. Dahili ksmi dearj : YOK
. Duyulabilir grlt dzeyi : YOK
. Scaklk art : YOK
Transformatrler zerindeki testler, tehizatn garanti edilen deerlerine (GARANT EDLEN

stunu) uymadn gsterdii takdirde(kayplarn yukarda belirtilen toleranslar dahilinde olmas
kaydyla), Alc, her bir transformatr iin ayr olmak zere aadaki cezalar uygular. Garanti
edilen deerlerden daha iyi bulunan karakteristikler iin herhangi bir prim tannmayacaktr.
a) Bota Kayplar:
zerindeki her bir kW iin 7.000. - ABD Dolar ceza uygulanacaktr. (Anma geriliminin %100
veya % 110unda sapmann en yksek olduu yerde)
b) Yk Kayplar:
Garanti edilen yk kayb deerini geen her bir kW iin 2.500-ABD Dolar ceza uygulanacaktr.
Bu cezann hesab iin garanti edilen deerlerden garantili karakteristiklere baklacak (ana
kademe, veya en yksek, veya en dk kademe) en byk sapmay veren ayar kademesi
pozisyonu iin hesaplanacaktr.
c) Soutma sisteminde fan kayplar garanti edilen g deerini geen her bir kW iin 3.000-
Garantili zellikler Listesinde TEA tarafndan istenen (istenen stunu) kayp deerlerinden
daha yksek kayp deerlerine sahip transformatrler reddedilecektir.
Ayrca , Garantili zellikler Listesinde TEA tarafndan istenen (istenen stunu) duyulabilir
grlt seviyesi, dahili ksmi dearj, scakl art deerlerinden daha yksek deerlere sahip
transformatrler reddedilecektir.
2.2.2.5. Sapmalar (Deviation)
Sapmalar (Deviation) Listesinde herhangi bir husus belirtilmemise, transformatr ve tm

tehizatn artnameye tamamen uygun olduu deerlendirilecektir.
Transformatrn retiminde kullanlacak malzemeler yeni ve standartlarda tariflenen birinci

snf kalitede, amaca uygun, kusursuz ve eksiksiz olacaktr.
2.2.2.6.1. Manyetik Devre(ekirdek)
Aksi belirtilmedike transformatrler bacakl ekirdek tipi olacaktr.

ekirdei oluturan elik saclar ve bunlarn yaltm malzemeleri, transformatrn mr boyunca

fiziksel veya elektriksel zelliklerinde zararl deiikliklerin ortaya kmasna meydan
ekirdei oluturan tabakalar, bacaklarda ve boyunduruklarda birbirlerine cvatalarla

tutturulmayacaklardr, hot spot oluumundan kanlacaktr.ekirdein yaps, sarglarn

ekirdek topraklamas tanka yalnzca bir noktadan uygun kesitli rgl bakr iletkenle
2.2.2.6.2. Sarglar
YG sarglarnda elektrolitik bakr iletken veya lak izoleli elektrolitik bakr iletkenlerden rlerek
meydana gelmi, epoksi reine emdirilmi transpoze iletkenler kullanlacaktr.Bu iletkenler
olarak sarlacaktr. OG sarglarnda lak izoleli elektrolitik bakr iletkenlerden rlerek meydana
gelmi, epoksi reine emdirilmi transpoze iletkenler kullanlacaktr.Bu iletkenler de gerekirse
sellotik A snf selloz izolasyon kad ile ok katl olarak sarlacaktr.
YG sargsnn izolasyonu dorudan toprakl ntr iin kademeli izolasyonlu olacaktr. OG sargs
uniform izolasyonlu olacaktr.
Sarglar, iletme srasnda ve scaklk deiimlerinde izolasyon ypranmas olumayacak ekilde

imal edilecektir.

Sarglar ve irtibatlar, transformatrn yapm standardnda ngrlen scaklk artna, ar
balant yerleri gm kayna yaplacak veya kompresyon tipi veya ok cvatal irtibatlayclar
Sarglardaki kanallar yan tabii dolamna uygun olacak ve bu suretle ONAN/ONAF

soutmada ya sirklasyonu iin pompa sistemlerine ihtiya grlmeyecektir.
2.2.2.6.3. Tank
Aksi belirtilmedike, tank kaynakl,kapak cvata balantl tipte olacaktr. Tank ve kapa yksek
kaliteli elik levhalardan imal edilecektir.
brakmayacak ekilde tasarmlanacaktr. Havalandrma borular, havann/gazn iinde
toplanabilecei tm noktalar gaz rlesine balayacaktr.
Tank, nakil esnasndaki zorlanmalara, ya tasviyesi ileminde vakum zorlanmalarna ve iletme

esnasnda, zellikle de ksa devre esnasnda meydana gelen hidrostatik ve dinamik
Tankn imalatnda kullanlan tm cvatalar paslanmaz elikten yaplacaktr. Kazan, kapak ve

depo cvatalar yerine takldktan sonra boyanacaktr.
alnacaktr.
Tank, kaldrma kancalar, ekme iin balama yerleri ve transformatrn tam olarak monte
tabanlklaryla tehiz edilecektir. Kriko tabanlklar, tekerlekler kartlm ve transformatr

Transformatrn taban, kaydrlmalarna msait olacaktr. Dz bir taban veya tankn
edilmi plakal bir taban bulunacaktr. Tabanda veya taban bitiiinde transformatrn yukarda
belirtilen dorultularda ekilmesi iin gerekli balant yerleri bulunacaktr.
transformatrn tm arln tayacak kuvvetli ve bklmeyen bir yapda olacak, tekerlek
gruplar birbirine dik iki ynde yatay olarak dndrlebilecektir. Tekerlekler ksa kenarda 1440
mm / uzun kenarda 1440 ve 2942 mm ray aklnda transformatrn yrtlmesine uygun
olacaktr. Tekerlekler ve transformatrn istenmeyen hareketlerini nleyen tekerlek frenleri
verilecektir.
nakliyatna uygun olacaktr. Bu maksatla, tanka cvatalanarak monte edilmek zere iki takm
destek verilecektir. Bu balamda aklamalar Madde 2.2.2.6.13 de verilmitir.
altklarna dair referanslarla beraber verilecektir. Flanlar arasnda kullanlan cvatalar yan
szmasna kar iyi bir ekilde contalanacaktr. Alternatif olarak, cvatalar yerine bir takm dtan

Ya boaltma vanas
Yan tasfiye ve filtre edilmesi iin gerekli alt ve st vanalar
Vakum pompa balants iin vana (karakteristikleri ve transformatr zerindeki konumu
Biri termik imaj iin olmak zere tank kapanda iki adet termometre yuvas
Radyatrlerin tanka irtibat iin flanlar
olacaktr. Her pabu topraklama teli balants iin kstrmal tip terminal ve cvatalara
sahip olacaktr.
Tank kapanda ama kontaklarna haiz yeterli sayda basn tahliye ventili. Tahliye basnc,
zellikle iletmedeki ksa devrelerde ve baarl ksa devre tip testi srasnda zamansz
(gereksiz) tahliyeleri nleyecek ekilde seilmelidir. Basn ventili tankn zerine
konacaktr.
Transformatr zerine klmasn salayan bir merdiven
Tank zerine; iletmede yan doldurulmas, yan boaltlmas ve vakuma alnmas vb.
gibi almalar iin vanalarn ak-kapal konumunu gsteren, paslanmaz malzemeden
imal edilmi donanm plakas taklacaktr. Plakalar paslanmaz malzemeden vidalarla tespit
edilecek, yazlar ve iaretler zamanla silinmeyecektir.
Her bir transformatr, alma alanndaki en dk evre scakl ile en yksek evre scakl
ve ykleme artlar altnda tanktaki ya hacmindeki deimeleri ihtiva edebilecek kapasitede bir
ya genleme kab ile tehiz edilecektir. Az miktarda ya her zaman iin ya genleme kab

ierisinde belirli bir ykseklikte bulunacak ve kabn hacmi en ar ykte ve scaklk artlarnda
genleen ya iine alacak byklkte olacaktr.
bulunacaktr. Transformatrn tank ya, yk altnda kademe deitirici alter yandan ayr
gstergesi.
cihaz.
Boaltma vanas
Muayene menhol
seviyesinden bakldnda okunabilecektir. Kadranda +20Cdeki seviye ile, en dk ve en
seviyelere karlk gelen scaklk deerleri ile gsterilecektir. Ya genleme kabndaki kaldrma
kancalar bulunacaktr.
Havann nemini alan solunum cihaz da (dehydrating-Silicagel-breather) ilave olarak, ya
genleme kab ile atmosfer arasna hava hcresindeki nem birikiminin nlenmesi iin
konulacaktr.
Transformatrn GSe balants tek damarl uygun kesitli XLPE kablo ile yaplacaktr.
Transformatrn YG klarnn kablo balants transformatrn tesis edilecei GS iin Alc
tarafndan kesiti ve zellikleri verilecek olan kablo veya kablo balna uygun olarak dizayn ve
imal edilecektir. Transformatr dolaysyla kablo yaltmnda oluacak snmalara kar nlemler
alnacaktr. Transformatrn YG klar izolasyon ya dolu bir dom iinde yer alacaktr.
Dom ierisindeki yan genlemesine kar gerekli nlemler alnacaktr. Kablo balnn ve
transformatr YG terminalinin iinde bulunduu domun ya, domdan daha yksee
yerletirilmi ayr ya genleme tankndan beslenecektir. Ya seviyesi uygun bir gstergeden
grlecektir. Ya genleme tank ile dom arasnda balantda, Buchholz rlesinin iki tarafna
yerletirilmi uygun vanalar bulunacaktr. Genleme tank ile yal kablo kutular arasndaki
irtibat her bir faz ayrabilecek ekilde yaplacaktr. Normal d durumlarda Buchholz rlesi
ama iareti verecektir. Ya genleme tank silicagel madde ieren hava alma tertibatna sahip
olacaktr.
YG buinglerin test tap ular lm yaplabilecek ekilde dar karlacaktr.
Transformatrn YG balants iin, gerekli tm tehizat ve donanm transformatr yklenicisi

tarafndan salanacaktr.

Alternatif olarak transformatrn YG ular ile kablo arasndaki u balants SF6 ile yaltml
blme ile yaplabilir. (SF6 / ya buingi kullanlarak). Bu durumda gaz basncyla oluacak
kuvvetlere kar krkler kullanlacaktr. Bu krkler eksenel olarak tespit edilecek, asal ve
yanal hareket etmelerine izin verilecektir. Eksenel ayarlar montaj srasnda yaplacaktr. Normal
d SF6 basncnda, uygun koruma sistemi ile alarm ve ama sinyali verilecektir.
Transformatrn orta gerilim beslemesinin, OG metal-klad alt tehizatna balants ve

transformatrn topraklamas uygun kesitli XLPE tipi kablo ile yaplacak ve OG terminal kutusu
kullanlacaktr. OG terminal kutusu tamamen kapatlacaktr. Terminal kutular, kablo geilerinde
yaltmn zedelenmesine imkan vermeyecek ve btn aklklar nceden belirlenen iklim
artlarna uygun olacaktr.
Transformatr ve kablo balantlarnn farkl imalatlara ait olmas durumunda, imalatlarn her
ikisi de bu ekipmanlarn birletii yerlerin kusursuz olarak yaplmas hususunda ibirliine
gidecektir.
Transformatrn tesis edilecei merkezde; transformatrn YG ve OG faz, ntr buingi

terminallerinin balanaca mevcut noktalarn durumu gz nne alnarak transformatrn
dizaynna ynelik gerekli projeler sipari sonrasnda oluturularak Alcya verilecek ve onay
alnacaktr.

kondenser tipte koronasz olacak ve hermetik olarak szdrmaz olacaktr. Buinglerin nominal
spesifik yzeysel kaak yolu uzunluu en az 25 mm/kV olacaktr. zolatrler kahverengi ve
porselen olacaktr.
YG sarglarn gerilim ayarlamas, transformatrn yldz noktasna yerletirilecek diren tipindeki

fazl yk altnda kademe deitirme tertibat vastasyla gerekletirilecektir. Yk altnda
yaplacak altrma iin bamsz enerji depolama imkanlarn ihtiva edecektir.Kademe
deitirici anma akm ve kademe gerilimi, iletme deerlerinin zerinde geni aralkl (marjl)
olacaktr.
bilgiler verilmelidir. alter yal tip olacaksa, transformatr zel, dahili bir ya filtreleme sistemi
ile donatlacaktr. letme deneyimleri ve performans kalitesi kantlanm yal tip veya vakumlu
tip kademe deitirme alterleri TEA tarafndan tercih edilecektir.

Vakumlu alter kullanlacaksa,ilk bakm 300.000 anahtarlama ileminden sonra
Kademe deitirme alteri(Diverter switch) ve kademe seici (Tap Selector), transformatrn

tank iine monte edilecektir. Akm devresini aan ve kapayan kademe deitirme alteri ve bu
ilemle dorudan kirlenmeye msait olan izolasyon ya, transformatr tankndaki izolasyon
yandan ayr tutulmak zere zel bir hcre iine yerletirilecek ve bir koruma rlesi ile ya
genleme kabnda ayr bir blmeye balanacaktr. Transformatrn tank kapa almadan veya
tanktaki ya seviyesini drmeye gerek kalmadan, kademe deitirme alterine ulaabilmek
zere, bu blm iin sklebilir cvatal bir kapak bulunacaktr. Kademe deitirici kapa,
kademe deitiricide basn sonucunda oluabilecek zararlar nleyecek basn ventili ile
donatlacaktr. Transformatr tanknn stnde yer alan kademe deitirici kapa zerinde
kademenin altrma pozisyonunun grlebilecei gzetleme penceresi olacaktr.
indirilecektir.
Kademe deitirme tertibat, transformatr tank dna yerletirilmi 3 fazl motor tahrikli bir
bulunacaktr.

Dolap, salam yapl hava ve toz geirmeyen trden olacak; IEC 60529a gre en az
IP56 koruma artlarn karlayacak ve uygun bir ekilde younlamaya kar korumal
olacaktr.
Etiket, ikaz ve talimat plakalar Trke olarak yazlacak veya ngilizceleriyle birlikte Trkeleri de
El ile altrma- Otomatik altrma Kumanda Anahtar
Yerel-Uzaktan altrma kumanda anahtar

10 A anma akml priz
Otomatik Voltaj Reglatr (alcnn isteine bal olarak)

Transformatr merkezindeki kumanda panosuna gmme olarak monte edilmek
zere temin edilecek malzeme olarak; kademe pozisyon gstergesi (uzak iin), kademe
Kademe deitirici gstergesi 20 mA kl transdserli olacaktr. Transdser k 2x (4-20

mA) olacaktr. 1. k kumanda panosuna, 2. k SCADA panosuna kablaj yaplarak devreye
alnacak hale getirilecektir.
Transformatrlerin soutma ekli ONAN/ONAF tipte olacak, tanka taklan radyatrleri ve cebri
hava dolam iin vantilatrleri ihtiva edecektir.
Radyatrler sklebilir tipte, tank ve/veya batarya sistemine O-Ring contal flanlarla balanm
olacak ve ya giri - kn kesecek kelebek vanalarla tehiz edilecektir. Bu suretle her grup
radyatr, transformatr devre d edilmeden veya tanktaki ya boaltlmadan sklp
taklabilecektir.
Radyatrler, rzgar hz ve atmosferik artlar ne olursa olsun, almada titreimler ve ya

szntlar olmayacak ekilde dizayn ve imal edilecektir. Radyatrler salam bir yapda olacak ve
skca tespit edilecektir.
Vantilatrler ve tahrik motorlar yksek verimli ve dk grlt seviyeli olacaktr.
Her bir radyatrde kaldrma iin balant yeri, ya ve hava boaltma tapalar bulunacaktr.
Radyatrler, ana tankn dayanabilecei tam vakuma dayanacaktr.
Transformatrler, vantilatrler servis d olduunda (ONAN soutma), ONAF anma gcnn

%80indeyken, garantili zellikler listesinde belirlenmi koullara tamamen uygun olarak
alabilecektir.
Transformatrde, radyatrlerden herhangi birinin sklp alnmas halinde, belirtilen scaklk

artlarn gemeden artnamedeki ONAN ve ONAF tam g deerinde srekli olarak almay
salamak zere yedek bir radyatr bulunacaktr.
Vantilatr ve motorlar, dahili ve harici altrmaya uygun olarak tam mahfazal, titreim ve d
hava etkilerine kar korunmu, aralklar 25 mmden byk olmayacak galvanizli kafes teli ile
vantilatr pervanelerine kaza ile temas edilmesi nlenmi olacaktr. Vantilatr motorlar motor
besleme noktasndan iki gruba ayrlacaktr; gruplardan her biri fazl minyatr devre kesicileri
ile korunacak ve kontaktrle bireysel olarak kumanda edilecektir. lave olarak, her bir motorda
termik rle ile tehiz edilmi bir kontaktr bulunacaktr.
Kontrol ve koruma donanmlar uygun metal kutulara yerletirilecek ve soutma vantilatrlerinin

iletim ve beslemesi iin gereken yardmc donanmlar da iine alacaktr.
Her bir vantilatr grubu elle veya otomatik olarak altrlabilecektir. Her bir vantilatr grubunda
bir el/otomatik kumanda ekli iin seici anahtar bulunacak, ayrca anahtar pozisyonunun
uzaktan izlenebilmesi (merkezi kumanda panosu) iin gerekli kontaktrleri ierecektir.
Her bir vantilatr grubu otomatik alma modunda, ya scaklk sensrlerinden gelen iaretle
devreye girecek, ya scakl belirlenen deerin altna dtnde ise otomatik olarak
duracaktr.
alan vantilatr gruplarnn gstergelerde grlebilmesi iin kontrol sisteminde kontaklar

olacaktr. Aada belirtilen normal d durumlar iin alarm kontaklar bulunacaktr.
Bir veya daha fazla vantilatrn almamas

Otomatik balatma cihaznn beslemesinin kesilmesi veya hatal almas
Teslim edilecek her bir transformatr aadaki aksesuarlar ierecektir. Bunlarn bedeli
transformatr fiyatna dahil olacaktr:
p. st ya scakl iin taksimatl kadranl, azami gsterge ibreli ve elektriksel olarak

q. Sarg "Kzgn-blge" (hot-spot) gstergesi, biri yksek scaklk alarm, biri atrma ve ikisi
Sarg scakl termik imaj teknii ile llecektir. Termik alglama eleman ve ya scaklk
alglaycs tank kapa zerinde szdrmaz bir cep ierisine yerletirilecektir. Uzak scaklk
kaydedici iin elektriki transmiter salanacaktr.
r. ki amandral, bamsz alarm ve ama kontaklar olan, tank ile genleme kabn birletiren
ykseklie yerletirilmi gaz numune alma tertibat ile donatlm olacaktr. Bucholz rlesi
s. Tank ve kademe deitirme alteri iin ya seviyesi alarm rleleri
t. Kademe alteri hcresini, genleme kabndaki kademe deitiriciye ait blmeye birletiren
u. Yukarda belirtilen gaz rleleri iin aa ve yukar ak kesecek kelebek vanalar
v. Ya numunesi iin vanalar (st,orta,alt); yan boaltlmas, tasfiye ve filtre edilmesi iin
w. Biri termik imaj iin olmak zere tank kapanda iki adet termometre yuvas
x. Tank kapanda ama kontaklarna haiz, yeterli sayda basn tahliye ventili. Basn
ventilinin almas durumunda, yan transformatrn zerine ve evresine yaylmasn
transformatr zeminine kadar uygun ap ve llerde bir boru sistemi tesis edilecektir. Bu
husus onay resminde akca gsterilecektir.
y. Tank tabannda, gerektiinde yalanma sonucu biriken tortu ve ya amurunun alnabilmesi
z. Transformatr Merkezi kumanda panosuna gmme tip monte edilmek zere, scaklk

aa. Transformatrde oluan herhangi bir arza nedeni ile tanktan ya boalmas halinde, ya
bucholz rlesi arasna yan akn kesecek bir cihaz (Conservator shutter mechanism)
bb. Ya genleme kab iinde bulunan kauuk kompansatrn ilevini yerine getirip
cc. Transformatrde (radyatr vanalar ve numune ya alma musluklar hari) gvde ve i
dd. Alcnn isteine bal olarak transformatr,Transformatr zleme Sistemi(TS) ile
donatlacaktr.
p.Vakum pompas vanas (zellik ve konumuna sipariten sonra mutabk kalnacak)
q.Her bir radyatrn tank ile irtibat yerinde tank tarafnda szdrmaz vanalar.
2.2.2.6.9.Kumanda Dolab ve Kablo Tesisat
Tm kumanda dolaplar transformatr temel ve kaidesinin ykseklii ile birlikte dnldnde

merdivensiz olarak ulalabilecek bir ykseklie yerletirilecektir. Scaklk gstergeleri, fan
alterleri, yardmc rleler panoda iletme esnasnda da ulalabilecek yerlere konulacaktr.
Balandklar yerler ilgili cihazlara yakn olacak ve transformatr enerjili iken de ulalabilir
olacaktr.
Transformatr kumanda dolab, salam yapl, hava ve toz geirmeyen trden olacak, IEC
kar korumal olacaktr.
Transformatrn kumanda dolabnda termostatik elemanl uygun stclar ve doal

Tm panolardaki yardmc g kablosu tesisat, tehizat dahili kablo tesisat ve kumanda,

koruma ve alarm iin kullanlan kablo tesisatlarnn terminal bloklar modler tipte olacak ve
Terminal bloklar metal raylara monte edilecek ve yayla tutturulacaktr. Raylar topraklanacaktr.
Tm panolardaki kablolarn izolasyon derecesi 3ten az olmayacak (Topraa gre 2 kVrmsde

test edilmi) klf kalitesi R2 olacak ve alevlerin yaylmasna ve tanka yakn yerde oluacak
Tm kumanda dolaplarnda terminal blok sralar birbirinden yeterli mesafeyle ayrlm olacaktr.
Her bir ray srasnda, ileride kullanlmak zere en az %10 yedek terminal blou bulunacaktr.
Her bir terminalde sklebilir iaretleme eridi bulunacaktr.
Transformatr dndaki tm elektrik balantlar terminal bloklarndan, elik borular veya dier
koruyucu klflar ierisinde tanacaktr. Panolar iindeki kablo tesisat PVC veya benzeri yaa
dayankl izolasyona sahip olacaktr. Transformatr zerindeki kablolar, elik zrhl oklu iletkenli
olacak veya elik / alminyumdan yaplm bklgen borular ierisine tesis edilecektir.

kullanlabilecektir.
edilecektir.

bulunacaktr.
Kumanda dolaplarnn rengi transformatrn rengine uygun olacaktr.

2.2.2.6.10.Yaltkan Ya
Transformatr ya variller ierisinde teslim edilecektir.
Transformatrlera doldurulacak yan artnamesi EK-4'te verilmekte olup, kullanlacak ya bu

artnameye uygun olacaktr. ASKAREL, izolasyon yaltm ve soutma iin kullanlmayacaktr.
2.2.2.6.11. Kaldrma Ve Tama Tesisat
Transformatr mahfazasn, ekirdei, sarglar, ya genleme kabn ve komple transformatr

kaldrmak iin uygun tesisat temin edilecektir.
Transformatr tabannda, tankn merkez eksenlerine paralel ynlerde hareketine imkan veren
ve bir dikdrtgen tekil eden kiriler bulunacaktr.
Transformatr yukarda anlan ynlere paralel hareket ettirmek iin, transformatr kaidesinde
ya da bitiiinde ekme tertibat bulunacaktr.
Transformatr tank kaidesi dayankl, deformasyona uramayan, transformatrn btn

arln tek flanl 4 tekerlek zerinde destekleyebilen bir asi ihtiva edecektir. Tekerlek
gruplar iki ynl hareket iin birbirine dik konumlanabilmelidir.
2.2.2.6.12. Tank Topraklama Tertibat
Transformatrn tanklarnn iki yzeyinde bakr kapl elik veya yalnz paslanmaz elikten
yaplm topraklama terminalleri olacaktr. Bunlar tank kaidesinde, iki ksa kenar arasndaki orta
noktaya kaynaklanm olmaldr.
2.2.2.6.13. Tama
Transformatrler, bir tat zerinde karayolu veya demiryolu ile (T.C.D.D. Vagon ve Yk
Gabarisine uygun olarak) tama iin tasarmlanm olacaktr. Bu maksatla, tanka cvatalanmak
zere iki takm kroe verilecektir.
Transformatrler, YG buingleri, ya/hava s eanjrleri, genleme kab ve aksesuarlar

taklmadan tanacaktr.

Transformatrler, nakliye depolama srasndaki kaaklara kar ilave gaz kayna (nitrojen tp)
takl ekilde sevk edilecektir. Tm delikler (radyatrlerinkiler de dahil) kr flanlarla kapatlm
olacaktr.
Transformatrler ya dolu olarak nakil edilmeyecektir.
Transformatrn izolasyon ya variller ierisinde sevk edilecektir.
Transformatr kendi aksesuarlar ve avadanlklar ile birlikte sevk edilecektir.

srasnda bu cihazlar transformatrn deiik noktalarna monte edilecektir.
niteler, en byk parann (ambalajlama dahil) tanmas srasndaki genilii ve ykseklii

Garantili zellikler Listesinde belirtilen lleri gemeyecek ekilde boyutlandrlacaktr.
2.2.2.6.14. Boyama
Transformatrlerin metal blmleri korozyona dayankl malzemeden yaplacak ve yzeyler


d) D yzn hazrlanmas
e) Birinci kat boyama (astarlama)
kullanlabilecektir.
f) Son kat boyama
yaplacaktr.

Poliretan boyalar

alnacaktr.
boya kalnlnn nominal deerini belirtecektir. Transformatrn boyama ileri rutin deneylerin
yaplmasndan nce tamamlanacaktr. Son kat boyas yaplm sathlar nakliye ve montaj
srasnda oluabilecek hasarlara kar iyi bir ekilde korunacaktr. malat boyada oluabilecek
hasarlarn giderilebilmesi iin yeterli miktarda ilave boyay da verecektir.
Galvanizleme ilemine tabi tutulacak paralarda, kaplama TS EN ISO 1461de nerildii gibi
Her bir transformatrde tankn uzun taraflarnda, birbirinin tam kar ynlerinde tespit edilmi iki
adet tantma plakas bulunacaktr.
Bina dnda kullanlan malzemelerin etiket ve plakalar paslanmaz elikten veya denenmi

retim yl,
Anma gerilimi,
Ksa devre akm (kA)
YAKDnin tipi, akm,seri no yaltm seviyesi
Net arl
. ekirdek
. Sarglar
. Ya arl
. Komple nite
Transformatrlerden her birinin sarglarn ve balantlarn, akm transformatrlerini ve

terminallerin fiziksel ilikilerinin plan grnn veren ema tantm plakasnda yer alacaktr.
Soutma sistemine ait diagram verilecektir. Her bir terminal bir plakayla tantlacaktr.

Fan gruplarnn tavsiye edilen servise girme scaklklar plakalara yazlacaktr.
2.2.2.6.16. Boyutlar
Tam olarak monte edilmi transformatrn d boyutlar teklifle birlikte Alcnn bilgisine
sunulacaktr.
Bu konudaki ayrntlar sipari verildikten sonra kesinleecektir.
2.2.3. YANGIN DONANIM SSTEM
Transformatrler otomatik yangn sndrme sistemiyle donatlacaktr. Bu sistem Alc tarafndan

onaylandnda yangn sndrc azot veya dier gazlarla alacak ekilde yaplacaktr.
Teklif sahipleri yangn sndrme sistemi dahil transformatr iin teklif vereceklerdir. Teklif
deerlendirmesi, yangn koruma sistemi fiyatlar transformatre dahil edilerek ve bu sistemin
transformatrn bir paras olduu farz edilerek yaplacaktr. Bununla birlikte Alc Yangn
Donanm Sistemini sipari etmeyebilir. Bu nedenle yangn sndrme sistemi bedeli ayrca
belirtilecektir.
Teklif edilen sistemle ilgili referans listesi, teklifle birlikte verilecektir. nerilen sistem uluslararas
kabul gren bir imalat olmaldr, yani bundan nce kullanla gelen bir sistem olmaldr.
Btn gerekli yardmc kaynaklar Teklif Sahibi tarafndan temin edilmelidir. Teklife tasarm
hesaplar da dahil edilmelidir.
Uygulanan sisteme ait resimler teklifle birlikte verilmelidir.
Tanka Azot Gaz (veya onaylanacak dier gazlar) Enjeksiyonu ile Yangn Sndrme (Tank ii
tipi koruma):
Yangn durumu, transformatr zerinde bulunan Bucholz rlesi ve yangn dedektrleri vastas
ile alglanacaktr. Tanka kuru basnl azot baslacaktr. Bu srada, yzey tabakasnda s
birikimini nlemek iin stten ya emilecektir. Boaltlan ya, uygun hacimli bir ya ukurunda
toplanacaktr.
Bu ya ukuru borular yeteri kadar byk ve sya dayankl olacaktr. Sistem hem uzaktan ve
hem de elle kumanda edilebilecektir.
Sistem unlardan meydana gelecektir: Yangn dedektrleri, ek-valfler, kapama valfleri olan
perfore (delikli) borular, gaz ve ya borular, ya boaltma valfleri, gaz basnc ve debi ayar
cihaz, emniyet cihaz, gaz silindiri; iletme ve alarm gstergeleri iin kumanda kutusu, ses ve
k alarmlar, deney cihazlar; azot gaz basnc izleme ve sistemin doru ve gvenli olarak
almas iin gerekli olan btn dier donanm.
Teklif Sahipleri, referanslaryla birlikte nerdikleri sisteme ait ayrntl bir aklama sunacaklardr.
Sistemde kullanlan tm cihaz ve donanmlarn zellikleri verilecektir.
Herhangi bir baka sistem alternatif teklif olarak kabul edilecektir. Teklif Sahipleri, sistemi
iletmeye alma, yntemini ak bir ekilde izah edeceklerdir.
2.2.4. TESTLER
2.2.4.1. Genel

yaplacaktr.
2.2.4.2. Komponentlerin Fabrikada Testleri (Tests on Compenents at Factory)

Tm komponentler (bakr, magnetik salar, izolasyon malzemeleri, yk altnda kademe

deitirici, buingler, radyatr, rleler j vb.) transformatre monte edilmeden nce ilgili
standartlara uygun olarak, yklenicinin veya altyklenicinin fabrikasnda rutin testlere tabi
tutulmaldr. Alc bu testlere temsilcilerini gnderme hakkn sakl tutar.
test raporlar Alcnn deerlendirmesi iin yklenici tarafndan salanacaktr.
2.2.4.3. Tmyle Monte Edilmi Transformatrn Testleri (Tests on Fully Assembled

Transformer at Factory)
evirme oran kontrollerinde hatalar %0,2yi gemeyecek,

Ya ve ortam scakl lmlerinde hatalar %0,2yi gemeyecek,
.Gerilim transformatrleri 0,2 snf olacak ve ilgili hatalarn %0,2 dahilinde olduu bilinecektir.
Voltmetre ve ampermetreler 0,2 snf veya daha hassas olacaktr,
. Dk g faktr iin watmetreler 0,5 snf veya daha hassas olacaktr,
dorulukta bulunmal ve periyodik kalibrasyonlar yaplm IEC 60076-8ya gre lme sistemleri
dorulanm ve hassasiyeti salanm olmaldr.
gre yaplacaktr. Ksa devreye dinamik dayanm kapasitesi test ile ispatlanacak olup 9 adet
alnacaktr.
Test emas IEC standartlarnda izin verilenlerden birisi olacaktr. Bununla birlikte test emas
testten nce Alc tarafndan onaylanacaktr. Akmlarn tepe ve rms deerlerinin toleranslar IEC
Bu ksa devre testinde;
50/62,5 MVA GS g transformatrnde akmn tepe deerinin hesaplanmasnda k2

faktrnn deeri IEC 60076-5e gre 2,55 olarak alnacaktr.
80/100 MVA GS g transformatrnde akmn tepe deerinin hesaplanmasnda k2

faktrnn deeri IEC 60076-5e gre 2,69 olarak alnacaktr. Ayrca 80/100 MVA GS g
transformatrnde ksa devrenin tepe ve etken akmnn hesaplanmas kaynan edeer
empedansnn SIFIR olarak alnmas ile yaplacaktr.
Ksa devre endktansnn lmleri %0,1 hassasiyet dahilinde yaplacaktr; bu durumda

testlerden sonra llen yldz edeer endktans deeri, orijinal durumda llen deerden
%1den fazla sapmayacaktr.

%0,1 hassasiyet deerinin salanamamas durumunda; testlerden sonra llen yldz
edeer endktans deerinin, orijinal durumunda llen deerden %0,9dan fazla sapmamas
kouluyla %0,2 hassasiyet deeri kabul edilecektir.
Test 3 fazl olarak yapldnda, ksa devre kesicisini kapama zaman senkronize ederek,
Test tek fazl olarak yapldnda test altndaki faz dnml olarak deitirerek,
Her fazdan test akmnn belirlenen tepe deerlerinin 3 kez gemesi salanacaktr.
d) Deerleri ve sreyi kontrol etmek amacyla, uygulanan gerilimlerin ve akmlarn

e) Testten nce ve sonra transformatrn ksa devre endktansnn llmesi (lmler

%0,1 hassasiyet dahilinde yaplacaktr)
f) Bilgi amal olarak ksa devre testinin balang ve bitiminde FRA (Frequency Response
Analysis) analizi
c) ngrlen test deerinin %100nde dielektrik testleri dahil olmak zere btn rutin
testler tekrarlanacaktr.
d) Tanktan karlm transformatrn gzle incelenmesi; ayn zamanda testlerden nce

alnan fotoraflar ile balantlarda deformasyon olup/olmadnn kontrol yaplacaktr
d) Testlerden nce ve sonra yldz edeeri endktans deerleri %1den (yzde bir) fazla
deimemise,
e) Rutin testler de baarlysa,
f) Gzle muayene ve tanksz transformatrn fotoraflar herhangi bir arza veya hasar
veya oynama olmad; ark (flashover) balanglarnn olmad, v.b.).

dayanacaktr.
ii) Scaklk Art Testi (Temperature-Rise Test):
IEC 60076-2de aklanan ynteme uygun olarak, ksa devre test metoduyla ve aksi
belirtilmedike transformatrn tm anma glerinde (ONAN,ONAF) yaplacaktr.

Scaklk Art Testi yedek radyatr iletme dna alnarak, en yksek akm kademesinde,
transformatr bu kademedeki toplam kayplarla yklenmi iken yaplacaktr.
Sarg direnleri, 0,2 snf veya daha hassas l cihazlar kullanlarak llecektir. Ya
scakl, 0,2C veya daha hassas bir dorulukla llecektir.
llecektir.
transformatr dizaynna gre sarglarn en scak noktasnda olacak ekilde Yklenici tarafndan
belirlenecek ve Alcnn onayna sunulacaktr. Aksi belirtilmedike Fiber Optik Sistem ile Hot-
Spot lm , Scaklk Art Testi yaplan ilk teslim edilen transformatrde yaplacaktr.
Ya numuneleri transformatrn alt tarafndan ve ayn musluktan alnacaktr. Analizler IEC
Gaz analizi sonular IEC 60076-2 de belirtildii gibi deerlendirilecektir. Snr deerler 60076-2
Tablo D.2de belirtilmitir. Bu tabloya gore sonularn deerlendirilmesi;
edilecektir.
iii) Sfr Bileen Empedansnn llmesi (Measurement of Zero-Sequence mpedance(s)

on Three-Phase Transformers)
Bu lme IEC 60076-1, madde 11.6.da belirlenmi prosedre gre yaplacaktr. lmler yalnz
ana kademede yaplacaktr.
gerilimi uygulanmak suretiyle transformatr bota enerjilenerek llecektir.
iv) Botaki Akm Harmoniklerinin llmesi (Measurement of the Harmonics of the No-load
Current)
ifade edilecektir.
v) Monte Edilmi Transformatrn Tanknda Vakum Testi (Vacuum Test on Tank of Assembled
Transformer)
yaplacaktr.

amayacaktr.
vi) Monte Edilmi Transformatrn Basn Testi (Pressure Test on Tank of Assembled
Transformer)
Tank, ortam scaklnda, tank tabannda 1 atm. duraan ar basn llecek ekilde
transformatr ya ile doldurulacaktr.

vii) Duyulabilir Grlt Seviyesinin llmesi (Measurement of Audible Sound Level)
IEC 60076-10da belirtilen prosedr uyarnca, transformatrn tm anma glerinde (ONAN,

ONAF) lm yaplacaktr.
viii) Geici Rejim Gerilimi Gei Karakteristiklerinin Belirlenmesi (Determination of Transient

ix) Tamann Uygun Bir ekilde Yaplabilmesi in Tankn Deerlendirilmesi(IEC 60076-1)

Onay dokmanlarna gre imalat tamamlanan transformatr zerinde deerlendirilecektir.
x) Tama in Hazrlanan Transformatrn Arlnn Belirlenmesi (IEC 60076-1)

(Determination of Weight With Transformer Arranged for Transport.)

sunacaktr.
xi) Vantilatr Motorlarnn Enerji Sarfiyatnn llmesi (IEC 60076-1)(Measurement of

the Fan Motors Power Consumption)
Rutin testler temin edilen her bir transformatr zerinde yaplacaktr.
Testler srasnda transformatrn performansn etkileyebilecek tm d bileenler ve yardmc

tehizat uygun olarak yerlerine monte edilecektir.
a) Sarg Direncinin llmesi (Measurement of Winding Resistance)


(Measurement of Voltage Ratio and Check of Phase Displacement)
c) Kapasite ve Kayp Faktrnn llmesi (Measurement of Capacitance and Dissipiation

Factor)
ya scakl dikkate alnarak 20 Cye irca edilmelidir. 20 Cye irca edilen % tan deeri
0,5ten kk olmaldr.

Buinglerin ilgili standarda uygun olarak fabrikasnda yaplan testlere ilikin raporlar, fabrika
kabul test raporlarna eklenecektir.
d) D.C.zolasyon Direncinin llmesi (Measurement of DC nsulation Resistance)
yaplacaktr.
Transformatrler iin dielektrik absorbtion oran(60/30 sn) ve polarizasyon endeksi (10/1 dk)
hesaplanacaktr.
e) Ksa Devre Empedansnn ve Ykte Kayplarnn llmesi (Measurement of Short-Circuit

mpedance and Load Loss)
IEC-60076-1, madde 11.4te belirtilen prosedre gre llecektir. lmeler en yksek, en

f) Botaki Kayp ve Akmn llmesi (Measurement of No-load Loss and Current)
IEC 60076.1, madde 11.5te belirtilen prosedre gre llecektir.
g) Dielektrik Dayanm Testleri (Dielectric Withstand Tests) (IEC 60076-3 madde 13.2.15 )
Bu artnamede aksi belirtmedike Dielektrik Dayanm Testleri IEC 60076-3e gre yaplacaktr.

Bir azaltlm tam darbe (One reduced full impulse)
Bir %100 tam darbe (One %100 full impulse)
Bir veya daha fazla azaltlm kesik darbe (One or more reduced chopped impulse(s))
ki tam kesik darbe (Two full chopped impulses (IEC60076-3e gre kesik darbe genlii
tam darbenin 1,1 kat olacaktr.)
ki %100 tam darbe (Two %100 full impulses)
Ntr noktasna yldrm darbesi testi;tm sarglarn devrede olduu en yksek kademede
1 adet referans darbe, 3 adet tam dalga darbe uygulanarak yaplacaktr.
Ayr kaynakl AC gerilimi dayanm testi (Separate-Source AC withstand Voltage

Test)

Endklenmi ar gerilime dayanm testi (Induced overvoltage test)
Ksmi boalma llmesi (Partial Discharge Measurement)
h) Ykte Kademe Deitiricinin Testleri -alma Testi (Tests On On-Load Tap-Changers -

Operation Test)
IEC 60076-1, madde 11.7 de belirtilen prosedre uyulacaktr.
) Basnl Kaak Testi (Szdrmazlk testi) (Leak Testing With Pressure for Liquid- Immersed
Transformers (Tightness Test)) (IEC 60076-1)
IEC 60076-1 maddde 11.8de belirtilen prosedre uyulacaktr. Ancak basn deeri 1 atm
uygulanacaktr.
i) Boya Tatbiki ve Kalite Kontrol (Quality Control of Paint Application)
Boya kontrol, film kalnl ve boyann yapmas kontrol edilerek yaplr. Boya kalnlnn
llmesi Boya Muayene Cihaz kullanlarak yaplacaktr. zellikle boya katlarnn toplam
kalnl ve katlarn ayr ayr kalnlklar llmelidir. Transformatrlerin boyal yzeyleri zerinde
gelii gzel 10 nokta seilir (radyatrler veya soutucularla tehiz edilmi): Her bir katn
kalnlklarnn ortalamas, imalat tarafndan o kat iin ngrlen nominal deerden az
olmayacaktr.
Boya filminin yapma zellii, DIN EN ISO 2409 standardnda verilen apraz metoduyla
dorulanacaktr. Test, transformatrn boyal yzeyleri zerinden gelii gzel seilmi 10
noktada yaplacaktr. Deime derecesi Gt1den daha fazla olmamaldr.
Test prosedrnde belirtildii gibi, yaltm deneyi ile birlikte gzle muayene ve devre kontrol de
yaplacaktr.
j) Kaynak Balantlarnda Rutin Testler (Routine Tests on Welded Joints)
malatnn yaplan kaynaklar hakknda dzenledii rutin test raporlar verilmelidir.
k) Mknatslama Akmnn llmesi

akm llecektir.
l) FRA (Frequency Response Analysis) testi
m) Ya Testleri
Transformatrlerde kullanlacak yan nceden EK-4deki Transformatr Ya artnamesine
uygun olduu test raporlar ile belgelenecektir ve onay iin Alcya verilecektir.
Belgelenemedii takdirde yan EK-4deki ya artnamesine uygun olarak komple testleri
yaptrlacaktr.
Kabul esnasnda her bir transformatrden alnacak ya numunesine ise aada belirtilen
testler, yaptrlacak ve Ek-5deki ya artnamesine uygun olup olmad kontrol edilecek;
kullanlan yan teklif edilen ya ile ayn marka ve tipte olduu, Firmaca garanti edilecektir.
Dielektrik dayanm
Asidite
Yzey Gerilme
Younluk
Viskozite
Renk Says
Su miktar
n) Yada znm Gazlarn Kontrolleri
belirtilen prosedre gre yaplacaktr. Gaz analizinin deerlendirilmesi IEC 61181e gre
yaplacaktr.
o) Fiting(Balant elemanlarnn) ve Transformatre Ait Tm Korumalarn Kontrol
2.2.4.4. Saha Testleri (Field tests) (Alcnn isteine bal olarak)
I. Transformatr montajnn Alc tarafndan yaplmas halinde; transformatrlerin ve temin

edilen dier tehizatn saha testleri Yklenici tarafndan yaplmayacaktr, ancak, saha testleri
srasnda tespit edilen arzalardan Yklenici de sorumlu olacaktr.
Tesislerin montajnn tamamlanmasndan sonra, servise alnmadan nce, Yklenici tarafndan
temin edilen her bir transformatr iin, Alcnn temsilcileri huzurunda aadaki testler
yaplacaktr.
a) Sarg Direncinin llmesi (Measurement of Winding Resistance)

Transformatrn st ya scakl , ortam scakl ve % nem kaydedilmeli, % tan deerleri
st ya scakl dikkate alnarak 20 Cye irca edilmelidir. 20 Cye irca edilen % tan deeri
0,5ten kk olmaldr.
% tan lmleri transformatrn tm kondenser buingleri iin yaplacaktr. Buinglerde C1,

C2 ve C1+C2 kapasitanslar llecektir. Buinglerde %tan (C1) 0,5 ve %tan (C2) 1
olacaktr.
d) D.C. zolasyon Direncinin llmesi (Measurement of DC insulation resistance)

yaplacaktr.
Transformatrler iin dielektrik absorbtion oran(60/30 sn) ve polarizasyon endeksi (10/1 dk)
hesaplanacaktr.
e) Mknatslama Akmnn llmesi
gerilimde mknatslanma akm llecektir. OG sargsnda ise 2 kV AC gerilimde mknatslanma
akm llecektir.
f) FRA (Frequency Response Analysis) Testi
g) Transformatr Ya Testleri
Transformatr ya bota/tanka alndktan sonra (prosedre uygun olarak gerekli evrim (tasfiye)
-Dielektrik Dayanm
-Asidite
- Yzey Gerilme
-Younluk
-Viskozite
-Renk Says
-Su Miktar
-Dielektrik Dayanm
-Asidite
- Yzey Gerilme
-Renk Says
-Su Miktar
kutular ve terminal bloklar arasndaki kablo balantlarnn kontrol edilmesi
i) Ykte kademe deitiricinin, tm korumalarn, alarmlarn, gsterge ve kumanda cihazlarnn,
j) Vakum Szdrmazlk Testi (IEC 60076-1 madde 11.11)
2.2.5 TESTLERE VE KABUL KRTERLERNE LKN HUSUSLAR

zelliklerin teklif edilmesi durumunda stekli tarafndan bir hak talebinde bulunulmayacak, idare

I) stekliler/Ykleniciler ; ihalesine klan GS g transformatr ile ayn zellikte, GS g
transformatr veya ayn zellikte g transformatr zerinde akredite bir laboratuarda,
IEC 60076-5 standardnn 07.02.2006 tarihinde yaynlanan versiyonuna uygun olarak
yaplm, ksa devre tip testine ait sertifikasn idareye vereceklerdir.
50/62,5 MVA 154/33,6 kV ve 80/100 MVA 154/33,6 kV GS g transformatrleri iin ksa
devre tip test sertifikasnn verilmemesi, verilen ksa devre tip test sertifikasnn, ihale
dokmanlarnda tanmlanan ihalesine klan GS g transformatr ile ayn zellikte GS g
transformatrne veya ayn zellikte g transformatrne ait olmamas veya IEC 60076-5
standardnn 07.02.2006 tarihinde yaynlanan versiyonuna uygun olmamas durumunda; ksa
devre tip testleri dareye herhangi bir masraf yklemeksizin akredite bir laboratuarda Yklenici
tarafndan bilabedel yaplarak, ksa devre tip test sertifikas dareye sunulacaktr. 50/62,5 MVA,
154/11,1 kV GS g transformatrleri iin ksa devreye dayanm tip testi raporunun verilmesi
esastr. Ancak verilmemesi durumunda sz konusu transformatrlerin ksa devreye dayanm
ilgili standardna uygun olarak yaplm hesap yntemiyle rapor olarak verilecektir ve garanti
sresi 5 yl (60 ay) olacaktr.
Ksa devre tip test sertifikasnn verilmesi esastr. Ancak, sertifika ncesi ksa devre tip test
raporlarnn verilmesi halinde; rapor ieriinde, ksa devre tip testlerinin baarl sonulanmas
ve ksa devre tip test sertifikas verilmesini engelleyici hibir hususun yer almamas art
aranacak olup; ksa devre tip test sertifikas dareye verilene kadar, tm sorumluluk Ykleniciye
ait olmak zere, imalat ve fabrika kabul testleri (tip+rutin testler) tamamlanan GS g
transformatrlerinin sevk emri verilebilecektir. Sevk edilen GS g transformatr / GS g
transformatrlerinin demesi yaplacaktr.
Ksa devre tip test sertifikas, ksa devre tip testinin bitiminden itibaren 120 (yz yirmi) gn
ierisinde dareye sunulacaktr.
Teklif edilen GS g transformatr ile ksa devre tip testinin gerekletirildii orijinal (prototip)
GS g transformatrnn elektriksel zellikleri, sarglar, izolasyon mesafeleri, materyal
karakteristikleri, sarg destek ve basklar ile buing ve yk altnda kademe deitirici balantlar
ayn olacaktr.
malatlar, ksa devre tip testinin gerekletirildii orijinal (prototip) GS g transformatrnde,
manyetik ekirdekteki baz deiiklikler ile ya miktarndaki deiiklikler de dahil olmak zere
kk tasarm deiikliklerine gitmek istediklerinde, yaplmas istenilen deiikliklerin
gerekelerini, sz konusu deiikliklerin GS g transformatrlerinin elektrodinamik kuvvetlere
dayanm kapasitesini azaltmadn gsterir teknik aklamalar ve btn tasarm ve uygulama
projesi izimleri ile birlikte dareye bildirecektir.
dareye bildirilmeden yaplan tasarm deiiklikleri ksa devre tip testinin bilabedel yaplmasn
zorunlu klacaktr.
GS g transformatrnden bamsz olarak ilgili standartlarnda ngrlen tip ve rutin testlere
tabi tutulan yk altnda kademe deitirici, yksz kademe deitirici ve buing deiiklikleri
ksa devre tip testinin yenilenmesini gerektirmeyecektir.

Kademe deitiriciler ve YG(170kV) buinglerin ilgili standartlarnda yer alan tip testlerine ilikin
raporlar (akredite bir laboratuarda yaplm veya akredite bir kurulu tarafndan onaylanm)
teklifiyle/onay dokmanlaryla birlikte dareye sunulacaktr.
dare temsilcileri gzetiminde Uluslararas laboratuarda yaplan ksa devre tip testinde Tip
Teknik artnameden ksmen farkl deerler uygulanmas halinde, ilgili standardn gereklerini
karlad deerlendirilerek Laboratuarca Ksa Devre Tip Testi Sertifikas verilmi ve bu
sertifika darece kabul grm ise teklif fiyatlarnn eit olmas durumunda Ksa Devre Tip
Testini Tip Teknik artnameye uygun olarak yapan dare tarafndan tercih edilecektir.
II) GS G TRANSFORMATR (154 kV/OG) TP TEKNK ARTNAMES 4.3.1. Tip

Testleri-Alt maddeler ( ii ), ( iii ), ( iv ), ( v ), ( vi ), ( vii ), ( viii ), ( ix ) , ( x ) ve (xi)'de belirtilen
tip testleri, ilgili tip test raporlar verilse dahi dareye masraf yklemeksizin yaplacaktr.
2.2.5.2. GS G Transformatrlerinin Kabul in Kriterler

Ana bileenlere uygulanan btn rutin testler, msaade edilen toleranslar dahilinde olumlu
bulunacaktr.
Yukarda belirtilen tip testleri, szleme kapsamnda imal edilen ilk GS g transformatr
zerinde, darenin temsilcilerinin katlm ile akredite bir laboratuarda veya dare tarafndan
onaylanrsa malat laboratuarnda yaplacaktr.
Btn tip testlerinden olumlu sonu alnm olacaktr. Bir tip testinin olumsuz sonulanmas
halinde, olumsuz sonulanan transformatr tipi reddedilir. Ancak, malat bir tasarm
deiikliine gider ve ad geen btn tip testlerini, masraflar Ykleniciye ait olmak zere makul
bir sre iinde tekrarlamay stlenirse, karar verme yetkisi yalnz dareye ait olmak zere, sre
uzatm verilmeksizin testlerin tekrar kabul edilebilir.
lk GS g transformatr zerinde tip testleri tamamlanmadan, sorumluluk tamamen

Ykleniciye ait olmak zere ve darenin de uygun grmesi kaydyla, malat tarafndan ilk GS
g transformatr dnda dier GS g transformatr / GS g transformatrleri de imal
edilebilir. Yklenici tarafndan, imal edilen GS g transformatr /GS g transformatrlerinin
fabrika kabul testlerinin yaplmasnn talep edilmesi durumunda; olumlu fabrika kabul testleri
sonras GS g transformatr / GS g transformatrleri yedd-i emanete alnm olsa dahi, tip
testleri baar ile sonulanncaya kadar, hibir GS g transformatrnn sevki ve / veya
demesi yaplmayacak olup, fabrika kabul testleri tamamlanan ve yedd-i emanete alnan GS
g transformatrlerinin teslimat tarihi olarak tip testlerinin baar ile sonuland tarih dikkate
alnacaktr.
Tip Teknik artname Madde 2.2.4.3.2 'de belirtilen rutin testleri, kabule sunulan btn GS g
transformatrlerine uygulanacaktr.
Testlerin balama tarihi yurt dnda yaplacaksa 30 (otuz) gn , yurt iinde yaplacaksa 15
(onbe) gn ncesinden dareye bildirilecektir.
Btn rutin testlerden olumlu sonu alnm olacaktr. Rutin testlerin herhangi birinden olumsuz
sonu alnrsa, bu sonu GS g transformatrnn almas iin dare tarafndan zararl

Boya muayenesinin olumsuz sonulanmas halinde dare GS g transformatrnn bedelsiz

olarak yeniden boyanmasn isteme hakkna sahiptir.
Rutin Testler darenin temsilcilerinin katlm ile imalatnn laboratuarnda

yaplacaktr.malatnn laboratuar akredite olacak veya testlerde kullanlacak cihazlarn
kalibrasyonlar akredite bir kurulu tarafndan yaplm olacak, kalibrasyon sertifikalar testler
balanlmadan nce Muayene ve Kabul Komisyonuna sunulacaktr
Tm imalat kontrolleri, ve testler dare temsilcileri gzetiminde bedeli Ykleniciye ait olmak
zere yaplacaktr.
2.3. Ototransformatrler (380 kV/YG)
2.3.1. GENEL
2.3.1.1. Konu ve Kapsam

Bu artname, letim Sistemi iin gerekli, fazl 250 MVA gcndeki Ototransformatrlerin
temini koullarn kapsar.
kapsayacaktr.
Ototransformatrlerin tm aksesuar ve yardmc donanm ile birlikte dizayn ve imalat,

Ototransformatrlerin ve ilgili komponentlerinin test edilmesi ve test raporlarnn verilmesi
Yedek paralar
Montaj ve bakm iin gerekli zel takm ve aletler
Resimlerin, elektriki emalarn ve Ototransformatrlerin montaj, iletme ve bakm ile ilgili
dokmanlarn onay iin verilmesi
Ototransformatrlerin montaj srasnda spervizrlk hizmeti
Ototransformatrlerin teslimat programnda belirtilen yerlere kadar nakliyesi, ray veya
platform zerine indirilmesi ve monte edilecek noktaya kadar ekilmesi
Ototransformatrlerin montaj
Ototransformatrlerin servise alnmadan nce yaplacak saha testleri
letmeye alma
Aada belirtilen iler aksi belirtilmedike yklenici tarafndan salanacaktr:
Ototransformatrlerin tesisi iin gereken, ray sistemi ile tehiz edilmi betonarme temel ve
gerekli dier inaat ileri
Topraklama sistemi
antiyedeki montaj almalar srasnda komponentler iin uygun ambarlama
Aksi belirtilmedike Ototransformatrlerin dizayn, retimi ve testleri aada belirtilen

standartlarn ve/veya dokmanlarn en son basklar gznne alnarak yaplacaktr.

STANDARTLAR KONUSU
IEC 60076-2
TS 10902 EN 60076-3
Dielektrik Deneyler Ve Havadaki Haric Yaltma Aralklar
IEC 60076-3
Reaktrler
Reactors
G Transformatrleri - Blm 5: Ksa Devre Dayanm
TS EN 60076-5
Yetenei
IEC 60076-7
Power Transformers
TS EN 60076-10
Belirlenmesi
Power transformers - Part 18: Measurement of frequency
IEC 60076-18
response
TS EN 60214-1
Deney Metotlar
IEC 60214-1
Methods
TS EN 60214-2 Kademe deitiriciler - Blm 2 : Uygulama klavuzu
TS 2051 EN 60270
lmeleri
IEC 60270
Measurements

TS EN 60296 Uygulamalar in Anahtarlama Dzeni Ve
Transformatrlerde Kullanlan
IEC 60296
IEC/TR 62271-301
Mahfazalarla Salanan Koruma Dereceleri (IP Kodu)
TS 3033 EN 60529
(Elektrik Donanmlarnda)
G Transformatrleri Ve Reaktrleri in Aksesuarlar
TS EN 50216
(Blmler 1-6)
EN 50216
Through 6
Power Cables With Extruded nsulation and Their
Accessories For Rated Voltages From 1 kV (Um = 1,2 kv) up
IEC 60502-1
to 30 kv (Um = 36 kv) - Part 1: Cables For Rated Voltages of
1 kv (Um = 1,2 kV) and 3 kV (Um = 3,6 kV)
TS EN 60567-2011
Oil-Filled Electrical Equipment Sampling Of Gases And Oil
IEC 60567
For Analysis Of Free And Dissolved Gases Guidance
Mineral ya doldurulmu elektriksel donanm-znm gaz
TS EN 61181 analizinin (GA) elektriksel donanm zerindeki fabrika
deneylerine uygulanmas
Mineral oil-filled electrical equipment - Application of
IEC 61181 dissolved gas analysis (DGA) to factory tests on electrical
equipment
znm Ve Serbest Gazlarn Tayin Sonularnn
TS EN 60599
Cihazn Durumunun Deerlendirilmesinde Kullanlmas
Klavuzu
Mineral Oil-Impregnated Electrical Equipment In Service -
IEC 60599 Guide To The Interpretation Of Dissolved And Free Gases
Analysis
Electroacoustics - Sound Level Meters - Part 1:
IEC 61672-1
Specifications
TS EN 61869-1 l transformatrleri Blm 1: Genel kurallar
IEC 61869-1 Insurement Transformers - Part 1: General Requirements
l Transformatrleri-Blm 2: Akm Transformatrleri in
TS EN 61869-2
Ek Kurallar
Instrument transformers - Part 2: Additional requirements for
IEC 61869-2
current transformers

Insulating Liquids - Determination Of The Breakdown Voltage
IEC 60156
At Power Frequency - Test Method
TS EN 60137
Gerilimler in
Alak Gerilim Anahtarlama Dzeni Ve Kontrol Dzeni -
TS EN 60947-1
Blm 1: Genel Kurallar
IEC 60947-1
Rules
Deney Metotlar
Elektriksel amal presli karton ve presli kat zellikleri-
TS EN 60641-1
Blm 1: Tarifler ve genel kurallar
IEC 60641-1
TS EN 60641-2
IEC 60641-2
Bulunmas Gereken artlar-Blm 3:Mnferit Malzemeler
TS EN 60641-3-1
in artlar-Fy 1:Prespan, Tipler B.0.1., B.2.1, B.3.1, B.3.3,
B.4.1, B.4.3, B.5.1, B.6.1, ve B.7.1 in Kurallar
IEC 60641-3-1
Requirements For Pressboard, Types B.0.1, B.0.3, B.2.1,
B.2.3, B.3.1, B.3.3, B.4.1, B.4.3, B.5.1, B.5.3 And B.6.1
Bulunmas Gereken artlar-Blm 3:Mnferit Malzemeler
TS EN 60641-3-2
in artlar-Fy 2:Presli Mukavva, Tipler P.2.1, P.4.1, P.4.2,
P.4.3, P.6.1 ve P.7.1 (IEC 641-3-2:1992)
Specifications For Individual Materials
IEC 60641-3-2
Sheet 2: Requirements For Pressboard, P.2.1, P.4.1, P.4.2,
P.4.3 and P.6.1
TS EN 60450
Tabakal Prespan in artlar-Blm 1:Tarifler,Snflandrma
TS EN 60763-1:2011
ve Genel Kurallar
IEC 60763-1

IEC 60763-2
Test
TS EN 60763-3-1:2011 artlar Fy 1:nceden Presle Tabakalanm Prespan in
IEC 60763-3-1
Requirements For Laminated Precompressed Pressboard,
Types LB3.1A.1 And LB3.1A.2
Specification For Cellulosic Papers For Electrical Purposes.
IEC 60554-1
Cellulosic Papers For Electrical Purposes - Part 2: Methods
IEC 60554-2
Of Test
Elektriksel Amalar Iin Emprenye Edilmi Preslenmi Levha
TS EN 61061-1
Ahap -Blm 1: Tarifler, Gsterili Ve Genel Kurallar
Requirements
Elektrik Amal Emprenye Edilmemi Preslenmi Levha
TS EN 61061-2
Ahap-Blm 2: Deney metodlar
Specification For Non-Impregnated, Densified Laminated
IEC 61061-2
Wood For Electrical Purposes - Part 2: Methods Of Test
Yalitim Malzemeleri - Elektriksel Amalar Iin Termoset
Reine Esasli Endstriyel Rijit Lmine Levhalar - Blm 3-5:
TS EN 60893-3-5
Mnferit Malzemeler Iin zellikler - Polyester Reine Esasli
Rijit Lmine Levhalar Iin Gerekler
Insulating Materials - Industrial Rigid Laminated Sheets
Based On Thermosetting Resins For Electrical Purposes -
IEC 60893-3-5 Part 3-5: Specifications For Individual Materials -
Requirements For Rigid Laminated Sheets Based On
Polyester Resins

Ototransformatrlerin imalatnda kullanlan malzemelerin tm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

olacaktr.

Ototransformatrler iin alnan tekliflerin almasndan sonraki aamalarda yukardaki standart
olacaktr.
Ototransformatrler aada belirtilen alma koullarnda bina dnda kullanlmaya uygun
olacaktr.
deerler bu koullara gre verilmitir. Alcnn bu koullardan farkl talebi olmas durumunda; bu
talepler ihale ncesinde Alc tarafndan belirtilecektir. malat, almalarn ilgili standartlara
uygun bir ekilde, Alcnn ihale ncesi bildirdii talepleri dikkate alarak yapacaktr. Bu
almalarn sonucunda, Teknik artname ve varsa tasarmda meydana gelecek deiiklikler

- Ortam scakl
- En yksek rzgar basnc : 70 kg/m2 yuvarlak yzeyde
120 kg/m2 dz yzeyde
- Yer sarsnts (*)
. Dey ivme : 0,25 g
(*) Ototransformatr; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir
nitesinin (buing vs.) zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, Ototransformatrn
alaca yerde tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile Ototransformatrn depreme
dayankllk hesaplar Yklenici tarafndan verilecektir. Bu ekilde imal edilen
Ototransformatrn montaj ve sabitlenmesi iin gerekli her trl civata, balant elemanlar vs.
2.3.1.4. Yardmc g kaynaklar
Ototransformatrlerin tesis edilecekleri her mahalde aadaki yardmc g kaynaklar

mahallinde mevcut olacaktr:
- faz AC sistem (ntrl) : 380 volt + %10, - % 15, 50 Hz (**)

- Tek faz AC sistem (faz-ntr) : 220 volt + %10, - % 15, 50 Hz (**)

- DC sistem : 110 veya 220 volt, + %10, - % 15
220 V DC kullanlacak Ototransformatrler, szlemeden sonra ayrca belirtilecektir.
2.3.2.1. Anma deerleri ve performans
Bu artname kapsam Ototransformatrler harici kullanm iin, ya doldurulmu (mineral ya)

tipte ve aadaki karakteristiklere sahip olacaktr:
- Sarg says :2
- Faz says :3
- Soutma ekli : ONAN/ONAF/OFAF
- Anma gc : 250 MVA
- Soutma ekline gre istenen anma g deerleri

. ONAN : 125 MVA
. ONAF : 187.5 MVA
. OFAF : 250 MVA
- Scaklk artlar
. st ya : 55 C
. Sarg : 60 C
. ekirdek yzeyi : 75C
. Sarg en scak noktas: 73 C
(Hot-spot point)
- Anma gerilimleri
. Yksek gerilim (YG) sargs : 380 kV
. Alak gerilim (AG) sargs : 158 kV
- Kademenin bulunduu sarg : Ortak sargda, ntr tarafnda
- Kademe deitirici tipi : Ykte
- Gerilim ayar sahas : Aada belirtilmitir.
- Kademe gerilimleri
. En yksek (Kademe 16) : 173.8 kV
. Ana (Kademe 8) : 158 kV

. En dk (Kademe 1) : 142.2 kV
- Kademe pozisyon says : 16
- Gerilim ayar kategorisi : VFVV

. Yksek gerilim : 420 kV
. Alak gerilim : 170 kV
- Balant grubu : Yn a0
- Sarglarn Yaltm ve Ntr

Topraklama Metodu : Kademeli yaltm (ntr direkt topraklanacaktr)
- Empedans gerilimi (250 MVA baznda)

. 380/158 + %10 kV orannda : %12.5 (tolerans: +%5; -%10)
. 380/158 kV orannda : %12 (tolerans: %5)
. 380/158 - %10 kV orannda : %11.5 (tolerans: -%5; +%10)
- Bota akm (250 MVA baznda,50 Hzde), ana kademede,

YG nominal gerilimi %100 : % 0,25
- Maksimum ksa devre gc

. 380 kV sistemde : Sonsuz
. 154 kV sistemde : 10000 MVA
- Sarg yaltm seviyeleri YG AG Ntr

. Tam dalga yldrm darbesi (1.2/50s)(kV-tepe) : 1425 650 325
. Anahtarlama darbe gerilimi (kV-tepe) : 1050 - -
. Endklenmi ar gerilime dayanm (kV rms) : 630 275
. Ksmi boalma faz-faz 1,5 x 420 kV gerilimde : < 150 pC
- Buing yaltm seviyeleri YG AG Ntr
. Tam dalga yldrm darbesi (1.2/50s)(kV-tepe) : 1425 750 325
. Anahtarlama darbe gerilimi (kV-tepe) : 1050 - -
. Kuruda ebeke frekansl gerilime dayanm (kV rms) : 695 355 155
. Minimum krepaj mesafesi : 10500 4250 1813
(**) Frekans deiim aral: Elektrik Piyasas ebeke Ynetmeliinde aksi belirtilmedike;
ototransformatrler, 49-50.5 Hz frekans aralnda srekli; sistem frekansnn olaanst durumlarda
51.5 Hze kabilecei veya 47.5 Hze debilecei gz nnde bulundurularak, 50.5 Hz-51.5 Hz
frekans aralnda 1 saat, 48.5 Hz-49 Hz frekans aralnda 1 saat, 48 Hz-48.5 Hz frekans aralnda

20 dakika, 47.5 Hz-48 Hz frekans aralnda 10 dakika iletim ebekesine bal kalarak alacak
ekilde tasarlanmaldr.
Ototransformatrlerle ilgili istenen deerler ve karakteristikler bilgi vermek bakmndan Garantili
zellikler Listesinde belirtilmitir. Alc, Ototransformatrlerin kullanlaca yeri ve alma
artlarn dikkate alarak Malzeme Listesini ve Garantili zellikler Listesini hazrlayacaktr.
Her kademe iin kademe gerilimleri %0.5 tolerans dahilinde aadaki gibi olacaktr:
Kademe Pozisyon Says Kademe Pozisyon Gerilimi (kV)

1 142.2
2 144.6
3 146.9
4 149.2
5 151.5
6 153.7
7 155.9
8 158.0
9 160.1
10 162.1
11 164.1
12 166.1
13 168.1
14 170.0
15 171.9
16 173.8
2.3.2.2. Bota Enerjileme

Ototransformatrlerin, YG veya AG terminalleri, kademe deitiricinin herhangi bir
pozisyonunda kademe pozisyon deerinin 1.1 kat gerilim ile hemen hemen snrsz sayda
bota enerjilemelere hasarlanmakszn dayanacaktr.
2.3.2.3. Ar yklenme
Teklif sahipleri, aadaki varsaymlar ile srekli ar yklenme kapasitesini vereceklerdir:
Tm radyatrler (veya s eanjrleri) devredeyken (tm fan ve pompalar alrken),

st ya ve sarg scaklk artlar belirlenmi deerlerin 5 C zerinde iken
Teklif sahipleri ayn zamanda aadaki varsaymlarla 30 dakika sreli ar yklenme

kapasitesini vereceklerdir:
Ototransformatr balangta anma geriliminde iletmede olacak, ana kademede tm

radyatr ve pompalar devredeyken %75 ve alternatif olarak %100 anma gcnde;
Is artlar aadaki deerleri amayacaktr.
. st ya : 70 C
. Sarglar : 75 C
Fabrika Kabul Testleri esnasnda; her Ototransformatr iin llen deerlerin Garantili
zellikler Listesinin GARANT EDLEN stunundaki deerlere aadaki toleranslarn
uygulanmas neticesinde ortaya kan deerlerin iinde kalmas halinde Ototransformatrler
kabul edilir ancak kayplar iin aadaki Madde 2.3.2.5de belirtilen cezalar uygulanr.
- Toplam kayplar : +% 10
- Bota aktif kayplar : +% 15
- Ykte aktif kayplar : +% 15
- Tm kademelerde bota evirme oran sapmas : %0.5
- Anma akmnda empedans gerilimleri
. 380/158 kV : %5
. 380/158+%10 kV : +%5, -%10
. 380/158-%10 kV : -%5, +%10
- Bota akm : +%30
- Dahili ksmi dearj :YOK
- Duyulabilir grlt dzeyi :YOK
- Scaklk art :YOK
Ototransformatrler zerindeki testler, tehizatn garanti edilen deerlerine (GARANT

EDLEN stunu) uymadn gsterdii takdirde(kayplarn yukarda belirtilen toleranslar
dahilinde olmas kaydyla), Alc, her bir Ototransformatr iin ayr olmak zere aadaki
cezalar uygular. Garanti edilen deerlerden daha iyi bulunan karakteristikler iin herhangi bir
prim tannmayacaktr.
a) Bota Kayplar:
zerindeki her bir kW iin 7,000. - ABD Dolar ceza uygulanacaktr. (Anma geriliminin %100
veya % 110unda sapmann en yksek olduu yerde)
b) Yk Kayplar:
Garanti edilen yk kayb deerini geen her bir kW iin 2,500. - ABD Dolar ceza
uygulanacaktr. Ceza aada verilen formle gre hesaplanr.
L = (2xL1 + L2 + L3) / 4
Burada:
L1 = Kademe deitirici ana kademede iken olan kayb,
L2 , L3 = Kademe deitirici u kademelerde bulunduunda olan kayplar (10%),
fade etmektedir.
c) Soutma sisteminde fan kayplar garanti edilen g deerini geen her bir kW iin 3,000.

Garantili zellikler listesinde TEA tarafndan istenen (STENEN stunu) kayp deerlerinden
daha yksek kayp deerlerine sahip Ototransformatrler reddedilecektir.
Garantili zellikler listesinde TEA tarafndan istenen (STENEN stunu) duyulabilir grlt
seviyesi, dahili ksmi dearj, scaklk art deerlerinden daha yksek deerlere sahip
Ototransformatrler reddedilecektir.
2.3.2.7. Sapmalar (Deviation)
Teklif deerlendirilmesi aamasnda, Alcnn, teknik sapmalar ieren teklifleri reddetme veya
Ayrca, sapmalar (Deviation) Listesinde herhangi bir husus belirtilmemise, Ototransformatr ve

tm tehizatn artnameye tamamen uygun olduu deerlendirilecektir.
Ototransformatrn retiminde kullanlacak malzemeler yeni ve standartlarda tariflenen birinci

snf kalitede, amaca uygun, kusursuz ve eksiksiz olacaktr.
2.3.2.8.1. Manyetik Devre (ekirdek)

Aksi belirtilmedike Ototransformatrler bacakl ekirdek tipi olacaktr (tersiyer sarg
olmakszn) .
ekirdei oluturan elik saclar ve bunlarn yaltm malzemeleri, Ototransformatrn mr

boyunca fiziksel veya elektriksel zelliklerinde zararl deiikliklerin ortaya kmasna meydan
ekirdei oluturan tabakalar, bacaklarda ve boyunduruklarda birbirlerine civatalarla

tutturulmayacaklardr, hot spot oluumundan kanlacaktr. ekirdein yaps, sarglarn


ekirdek topraklamas, tanka yalnzca bir noktadan uygun kesitli rgl bakr iletkenle
2.3.2.8.2. Sarglar
Sarglarda elektrolitik bakr (yass profil) iletken veya lak izoleli yass iletkenlerden rlerek
meydana gelmi epoksi reine emdirilmi transpoze iletkenler kullanlacaktr. Bu iletkenler
olarak sarlacaktr.
Seri ve ortak sarglarn izolasyonu, dorudan toprakl ntr iin kademeli izolasyonlu olacaktr.
Sarglar, iletme srasnda, scaklk deiimlerinde izolasyon ypranmas olumayacak ekilde

imal edilecektir.
Sarglar ve irtibatlar, Ototransformatrn yapm standardnda ngrlen scaklk artna, ar

balant yerleri gm kayna yaplacak veya kompresyon tipi, ok civatal irtibatlayclar
Sarglardaki kanallar yan tabii dolamna uygun olacaktr.
2.3.2.8.3. Tank
Aksi belirtilmedike, tank kaynakl, kapak civata balantl tipte olacaktr. Tank ve kapak yksek
kalitede elik levhalardan imal edilecektir.
brakmayacak ekilde tasarmlanacaktr. Sirklasyon borular, hava/gazn iinde toplanabilecei
tm noktalar gaz rlesine balayacaktr.
Tank, nakil esnasndaki zorlanmalara, ya tasviyesi ileminde vakum zorlanmalarna ve

iletmede, zellikle de ksa devre esnasnda meydana gelen hidrostatik ve dinamik
Tankn imalatnda kullanlan tm civatalar paslanmaz elikten yaplacaktr. Kazan, kapak ve

depo civatalar yerine takldktan sonra boyanacaktr.

alnacaktr.
Tank, kaldrma kancalar, ekme iin balama yerleri ve Ototransformatrn tam olarak monte
tabanlklaryla tehiz edilecektir. Kriko tabanlklar, tekerlekler kartlm ve Ototransformatr
Ototransformatrn taban, kaydrlmalarna msait olacaktr. Dz bir taban veya tankn

edilmi plakal bir taban bulunacaktr. Tabanda veya taban bitiiinde Ototransformatrn
yukarda belirtilen dorultularda ekilmesi iin gerekli balant yerleri bulunacaktr.
Ototransformatrn tm arln tayacak kuvvetli ve bklmeyen bir yapda olacak, tekerlek
gruplar birbirine dik iki ynde yatay olarak dndrlebilecektir. Tekerlekler, ksa kenarda 1440
mm ve uzun kenarda 1440 ve 2942 mm ray aklnda Ototransformatrn yrtlmesine
uygun olacaktr. Tekerlekler ve Ototransformatrn istenmeyen hareketlerini nleyen tekerlek
frenleri verilecektir.
nakliyatna uygun olacaktr. Bu maksatla, tanka civatalanarak monte edilmek zere iki takm
destek verilecektir. Bu balamda aklamalar Madde 2.3.2.8.12de verilmitir.
altklarna dair referanslarla beraber verilecektir. Flanlar arasnda kullanlan civatalar yan
szmasna kar iyi bir ekilde contalanacaktr. Alternatif olarak, civatalar yerine bir takm dtan
Ya boaltma vanas
Yan tasfiye ve filitre edilmesi iin gerekli alt ve st vanalar

Vakum pompa balants iin vana (karakteristikleri ve Ototransformatr zerindeki konumu
Biri termik imaj iin olmak zere tank kapanda adet termometre yuvas
Radyatrlerin tanka veya ayr bir soutma sisteminin giriine balanmas iin flanlar
olacaktr. Her pabu topraklama teli balants iin kstrmal tip terminal ve civatalara sahip
olacaktr.
Tank kapanda ama kontaklarna haiz, yeterli sayda basn tahliye ventili. Tahliye
basnc, zellikle iletmedeki ksa devrelerde ve baarl ksa devre tip testi srasnda zamansz
(gereksiz) tahliyeleri nleyecek ekilde seilmelidir. Basn ventilleri tankn zerine konacaktr.
Ototransformatr zerine klmasn salayan bir merdiven

Tank zerine; iletmede yan doldurulmas, yan boaltlmas ve vakuma alnmas vb. gibi
almalar iin vanalarn Ak-kapal konumunu gsteren, paslanmaz malzemeden imal
edilmi donanm plakas taklacaktr. Plakalar paslanmaz malzemeden vidalarla tespit
edilecek ve yazlar (iaretler) zamanla silinmeyecektir.
Boaltma vanalarnn tahliye basnc, zellikle iletmedeki ksa devreler ve baarl ksa devre
testi esnasnda, gereksiz mdahale gerektirmeyecek ekilde seilecektir.
Her bir Ototransformatr, alma alanndaki en dk evre scakl ile en yksek evre
scakl ve ykleme artlar altnda tanktaki ya hacmindeki deimeleri ihtiva edebilecek
kapasitede bir ya genleme kab ile tehiz edilecektir. Az miktarda ya her zaman iin ya
genleme kab ierisinde belirli bir ykseklikte bulunacak ve kabn hacmi en ar ykte ve
scaklk artlarnda genleen ya iine alacak byklkte olacaktr.
bulunacaktr. Ototransformatrn tank ya, yk altnda kademe deitirici alter yandan ayr
gstergesi.
cihaz.
Boaltma vanas
Muayene menhol
seviyesinden bakldnda okunabilecektir. Kadranda +20Cdeki seviye ile en dk ve en
seviyelere karlk gelen scaklk deerleri ile gsterilecektir. Ya genleme kabnda kaldrma
kulaklar bulunacaktr.
Havann nemini alan solunum cihaz da (dehydrating-Silicagel-breather)
ilave olarak, ya genleme kab ile atmosfer arasna hava hcresindeki nem birikiminin
nlenmesi iin konulacaktr.

kondanser tipte koronasz ve hermetik olarak szdrmaz olacaktr. Buinglerin nominal spesifik
yzeysel kaak yolu uzunluu en az 25 mm/kV olacaktr. zolatrler kahverengi ve porselen
olacaktr.
Kondenser buingler zerinde, lme amal olarak test ucu bulunacaktr.
Buinglerin dizayn, ksmi boalmalar ve radyo frekans giriimini en az dzeye indirecek ekilde
olacaktr.
Uygulanabilen yerlerde, ayn gerilim seviyesindeki buingler birbirleriyle deitirilebilir olacaktr.

Uygun bir kaldrma sistemi salanacaktr.
Garantili zellikler Listesinde karakteristikleri verilen buing tipi akm transformatrleri,

Ototransformatrlerin her YG ve AG buinginde bulunacaktr.
Buingler, akm transformatrlerini etkilemeksizin sklebilecektir.
380 kV ve 158 kV ana terminaller, 40 mm apnda ve en az 80 mm boyunda, uygulama yerine
uygun olarak bakr veya pirin alam olacaktr.
Kondenser buingler, ya seviyesinin grlebilmesini salayacak ya gstergesi, ya boaltma

ve numune alma aralaryla tehiz edileceklerdir.
Buinglerle tank arasndaki balant elemanlar, iletmedeki ksa devrelerden ve ksa devre tip
testinden kaynaklanacak gerilmelerden porselenin hasarlanmasn nleyecek ekilde dizayn
edilecektir.
Gerilim ayarlamas, Ototransformatrn ortak sarglarnn ntr tarafna yerletirilecek diren

tipindeki fazl yk altnda kademe deitirici vastasyla gerekletirilecektir. Yk altnda

yaplacak altrma iin bamsz enerji depolama imkanlarn ihtiva edecektir. Kademe
deitirici anma akm ve kademe gerilimi, iletme deerlerinin zerinde geni aralkl (Marjl)
olacaktr.
bilgiler verilmelidir. alter yal tip olacaksa, ototransformatr zel, dahili bir ya filtreleme
sistemi ile donatlacaktr. letme deneyimleri ve performans kalitesi kantlanm yal tip veya
vakumlu tip kademe deitirme alterleri TEA tarafndan tercih edilecektir.

Vakumlu alterler kullanlacaksa, ilk bakm 300.000 anahtarlama ileminden sonra
Kademe deitirme alteri (Diverter Switch) ve kademe seici (Tap Selector),

Ototransformatrn tank iine monte edilecektir. Akm devresini aan ve kapayan kademe
deitirme alteri ve bu ilemle dorudan kirlenmeye msait olan izolasyon ya,
Ototransformatr tankndaki izolasyon yandan ayr tutulmak zere zel bir hcre iine
yerletirilecek ve bir koruma rlesi ile ya genleme kabnda ayr bir blmeye balanacaktr.
Ototransformatrn tank kapa almadan veya tanktaki ya seviyesini drmeye gerek
kalmadan, kademe deitirme alterine ulaabilmek zere, bu blm iin sklebilir civatal bir
kapak bulunacaktr. Kademe deitirici kapa, kademe deitiricide basn sonucunda
oluabilecek zararlar nleyecek basn ventili ile donatlacaktr. Ototransformatr tanknn
stnde yer alan kademe deitirici kapa zerinde kademenin altrma pozisyonunun
grlebilecei gzetleme penceresi olacaktr.
indirilecektir.
Kademe deitirme tertibat, ototransformatr tank dna yerletirilmi 3 fazl motor tahrikli bir
bulunacaktr.

Dolap, salam yapl hava ve toz geirmeyen trden olacak; IEC 60529a gre en az IP
56 koruma artlarn karlayacak ve uygun bir ekilde younlamaya kar korumal
olacaktr.
Etiket, ikaz ve talimat plakalar Trke olarak yazlacak veya ngilizceleri ile birlikte Trkeleri de
El ile/Otomatik altrma kumanda anahtar

Yerel/Uzaktan altrma kumanda anahtar
10 A anma akml priz
Transformatr merkezindeki kumanda panosuna gmme olarak monte edilmek zere

temin edilecek malzeme olarak; kademe pozisyon gstergesi (uzak iin), kademe
Paralel alma kontrol cihaz iin tertibat

En az iki Ototransformatrn paralel almasn kontrol etmek iin,
transformatr merkezindeki kumanda panosuna gmme olarak monte edilmek zere,
paralel alma kontrol cihaz ve dier gerekli elemanlar da salanacaktr. Paralel
alma pozisyonunda, ilgili nitelerin kademe deitiricileri, paralel nitelerin kademe
deitiricileri ayn kademede ise herhangi birisinin kontrol anahtar vastasyla kontrol
edilebilir olacaktr. Paralel nitelerin kademe deitiricileri ayn kademede deilse,
paralel alma kontrolu bloke edilecektir. Paralel alma Kontrol Cihazlar ve ilgili
resimler Alcnn onayna sunulacaktr.
Kademe deitirici gstergesi 20 mA kl transdserli olacaktr. Transdser k 2x (4-

20 mA) olacaktr. 1. k kumanda panosuna, 2. k SCADA panosuna kablaj yaplarak
devreye alnacak hale getirilecektir.
Ototransformatrlerin soutma ekli ONAN/ONAF/OFAF tipte olacak, tanka taklan radyatrleri

ve cebri hava dolam iin vantilatrleri, ya dolam iin pompalar ihtiva edecektir.
Radyatrler, sklebilir tipte, tank ve/veya batarya sistemine O-ring contal flanlarla balanm
olacak ve ya giri klarn kesecek kelebek vanalarla tehiz edilecektir. Bu suretle her grup
radyatr, Ototransformatr devre d edilmeden veya tanktaki ya boaltlmadan sklp
taklabilecektir.
Radyatrler, ana tankn dayanabilecei tam vakuma dayanacaktr. Her bir radyatrde kaldrma
iin balant yeri, ya ve hava boaltma tapalar bulunacaktr.
En az bir radyatr yedek olacaktr. Radyatrlerden herhangi birinin sklp alnmas halinde,
Ototransformatr belirtilen scaklk artlarn gemeden belirlenen ONAN, ONAF ve OFAF g
deerinde srekli olarak alabilecektir.
Radyatrlerin dizayn ve imalat, rzgar hz ve atmosferik koullardan bamsz olarak

titreimsiz almalarn ve ya szdrmaz olmalarn salamaldr. Radyatrler salam bir yapya
sahip olacaklar ve tanka salam bir ekilde balanacaktr.
Vantilatr ve motorlar, harici altrmaya uygun olarak tam mahfazal ve d hava etkilerine
kar korunmu olacaktr. Aralklar 25 mmden byk olmayacak galvanizli kafes teli ile
vantilatr pervanelerine kaza ile temas edilmesi nlenecektir.
Vantilatr motorlar yksek randmanl ve dk grlt seviyesine sahip olacaktr. Grltnn

ve titreimin iletimini azaltmak iin, vantilatrler ya radyatrlerden bamsz monte edilecekler,
ya da alternatif olarak onaylanm bir titreimsiz montaj ekli kullanlacaktr.
Her cebri ya soutucusu, motor ile tahrik edilen ya pompasna sahip olacaktr. Kullanlacak
ya pompalar iletmede denenmi, kalitesi ve performans ispatlanm; yksek kaliteli ve
yksek performansl olacaktr. Pompay ve motoru, Ototransformatrn tankndaki ya
seviyesini drmeksizin ayrmak mmkn olacaktr.
Her sirklasyon pompasnn emme tarafnda alarm kontakl bir ya ak gstergesi bulunacaktr.
Ya ak gstergesi, yan ak ynn gsterecektir.
Soutma tehizat iki gruba ayrlacak, her bir motor grubu elektriki olarak ayrlacak, herbiri birer
kesici vastasyla kumanda edilecek ve korunacaktr. lave olarak, her motor termik rle ile
tehiz edilmi bir kontaktr ile korunacaktr. ki kademeli soutma sistemindeki birinci ve ikinci
kademe tehizatlar birbirleriyle deitirilebilir olacaktr.
Her bir grup iin Elle/Otomatik seici alter bulunacaktr. Otomatik alma modunda, soutma
tehizatnn devreye girip kmas sarg ve st ya scaklk sensrleri tarafndan kontrol
edilecektir.
Kontrol sistemi, aadaki bilgileri yakn ve uzaktan gsterecek tehizat ierecektir;
Elle/Otomatik seici anahtarn pozisyonu,

Soutma sistemleri serviste,
Bir veya daha fazla vantilatr veya pompa motoru devre d,
Besleme gerilimi yok,
Ya ak arzas,
altrma kumandalarnn arzada olmas,
Kontrol ve koruma tehizat ulalabilir ykseklikte Ototransformatr tankna balanm bir pano
ierisinde bulunacaktr.
Teslim edilecek her bir Ototransformatr aadaki aksesuarlar ierecektir. Bunlarn bedeli
Ototransformatr fiyatna dahil olacaktr:
ee. st ya scakl iin taksimatl kadranl, azami gsterge ibreli ve elektriksel olarak
ff. Sarg "Kzgn-blge" (hot-spot) gstergesi, biri yksek scaklk alarm, biri atrma ve ikisi
Sarg scakl termik imaj teknii ile llecektir. Termik alglama eleman ve ya
scaklk alglaycs tank kapa zerinde szdrmaz bir cep ierisine yerletirilecektir. Uzak
scaklk kaydedici iin elektriki transmiter salanacaktr. YG ve AG sarglarnda birer adet
buing tipi termik imaj akm transformatr, sarg scaklk termometresini beslemek zere
salanacaktr.
gg. ki amandral, bamsz alarm ve ama kontaklar olan, tank ile genleme kabn birletiren
ykseklie yerletirilmi gaz numune alma tertibat donatlm olacaktr. Bucholz rlesi
hh. Tank ve kademe deitirme alteri iin ya seviyesi alarm rleleri
ii. Kademe alteri hcresini, genleme kabndaki kademe deitiriciye ait blmeye birletiren
jj. Yukarda belirtilen gaz rleleri iin aa ve yukar ak kesecek kelebek vanalar
kk. Ya numunesi iin vanalar (st,orta,alt); yan boaltlmas, tasfiye ve filtre edilmesi iin
ll. Biri termik imaj iin olmak zere tank kapanda adet termometre yuvas
mm. Tank kapanda ama kontaklarna haiz, yeterli sayda basn tahliye ventili. Basn
ventilinin almas durumunda, yan ototransformatrn zerine ve evresine yaylmasn
ototransformatr zeminine kadar uygun ap ve llerde bir boru sistemi tesis edilecektir.
Bu husus onay resminde akca gsterilecektir.

nn. Tank tabannda, gerektiinde yalanma sonucu biriken tortu ve ya amurunun alnabilmesi
oo. Transformatr Merkezi kumanda panosuna gmme tip monte edilmek zere, scaklk
pp. Ototransformatrde oluan herhangi bir arza nedeni ile tanktan ya boalmas halinde, ya
Bucholz rlesi arasna yan akn kesecek bir cihaz (Conservator shutter mechanism)
qq. Ya genleme kab iinde bulunan kauuk kompansatrn ilevini yerine getirip
rr. Ototransformatrde (radyatr vanalar ve numune ya alma musluklar hari) gvde ve i
ss. ototransformatr, Transformatr zleme Sistemi (TS) ile donatlacaktr.
p) Vakum pompas vana (zellik ve konumuna sipariten sonra mutabk kalnacak)
q) Her bir radyatrn tank ile irtibat yerinde tank tarafnda szdrmaz vanalar.
Tm kumanda dolaplar ototransformatr temel ve kaidesinin ykseklii ile birlikte

dnldnde merdivensiz olarak ulalabilecek bir ykseklie yerletirilecektir. Scaklk
gstergeleri, fan alterleri, yardmc rleler panoda iletme esnasnda da ulalabilecek yerlere
konulacaktr. Balandklar yerler ilgili cihazlara yakn olacak ve Ototransformatr enerjili iken de
ulalabilir olacaktr.
Ototransformatrn kumanda dolab, salam yapl, hava, toz geirmeyen trden olacak, IEC
(condensation) kar korumal olacaktr.
Ototransformatrn kumanda dolabnda termostatik elemanl uygun stclar ve doal

Tm panolardaki, yardmc g kablosu tesisat, tehizat dahili kablo tesisat ve kumanda,

koruma, alarm iin kullanlan kablo tesisatlarnn terminal bloklar modler tipte olacak ve
Terminal bloklar metal raylara monte edilecek ve yayla tutturulacaktr. Terminal bloklar
arasndaki mesafe en az 15 cm olacaktr. Raylar topraklanacaktr.
Tm panolardaki kablolarn izolasyon derecesi 3ten az olmayacak (Topraa gre 2 kV rmsde

test edilmi) klf kalitesi R2 olacak ve alevlerin yaylmasna, tanka yakn yerde oluacak
Ototransformatr zerinde bulunan buing tipi akm transformatrlerinin l ve koruma

sarglarndan, ototransformatr kumanda dolabndaki akm terminallerine gelen kablolarn
kesitleri en az 6mm 2 olacaktr. Terminal bloklar kablo kesitine uygun seilecektir.
Tm kumanda dolaplarnda, terminal blok sralar birbirinden yeterli mesafeyle ayrlm

olacaktr. Her bir ray srasnda, ileride kullanlmak zere en az % 10 yedek terminal blou
bulunacaktr. Her bir terminalde sklebilir iaretleme eridi bulunacaktr.

Ototransformatr dndaki tm elektrik balantlar terminal bloklarndan, elik borular veya
dier koruyucu klflar ierisinde tanacaktr. Panolar iindeki kablo tesisat PVC veya benzeri
yaa dayankl izolasyona sahip olacaktr. Ototransformatr zerindeki kablolar, elik zrhl oklu
iletkenli veya alternatif olarak elik veya alminyumdan yaplm bklgen borular ierisine tesis
edilecektir.

kullanlabilecektir.
edilecektir.
bulunacaktr.
Kumanda dolaplarnn rengi, Ototransformatrn rengine uygun olacaktr.

Ototransformatr ya variller ierisinde teslim edilecektir.
Ototransformatrlere doldurulacak yan artnamesi EK-4'te verilmekte olup, kullanlacak ya

bu artnameye uygun olacaktr. ASKAREL, izolasyon yaltm ve soutma iin
kullanlmayacaktr.
2.3.2.8.11. st Grnm ve Boyutlar
malat ncesi, YG ve AG terminallerin ve ya genleme kabnn dzeni Alcya onay iin

verilecektir.
Ototransformatr, en byk parasnn (ambalaj dahil) nakliye genilii 3.40 myi, ykseklii
4.25 myi gemeyecek ekilde boyutlandrlacaktr.
Tmyle monte edilmi Ototransformatrn ana boyutlar teklifle birlikte verilecektir. Bu

balamdaki detaylar sipariten sonra sonulandrlacaktr.

2.3.2.8.12. Tama
Ototransformatrler, buingleri, genleme kab, soutma niteleri, tekerlekleri ve dier

aksesuarlar taklmadan tanacaktr.
Ototransformatrler, nakliye, depolama srasndaki kaaklara kar ilave gaz kayna (nitrojen
tp) takl ekilde sevk edilecektir. Tm delikler (radyatrlerinkiler de dahil) kr flanlarla
kapatlm olacaktr.
Ototransformatrler ya dolu olarak nakil edilmeyecektir.
Ototransformatrn izolasyon ya variller ierisinde sevk edilecektir.
Ototransformatr kendi aksesuarlar ve avadanlklar ile birlikte sevk edilecektir.


srasnda bu cihazlar Ototransformatrn deiik noktalarna monte edilecektir.
Ototransformatrn ana gvdesi, demir yolu vagonu ve alak aseli treyler zerinde tanmaya
uygun dizayn edilecektir.
niteler, ller 250 tonluk vagon ve yk gabarisine uygun olacak ekilde boyutlandrlacaktr.
Her halkarda tama kesiti, Trkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollarnn demiryolu ablonuna
ve yurtdnda demiryolu tamas gerekiyorsa ilgili lkelerin ablonlarna uygun olacaktr.
2.3.2.8.13. Boyama
Ototransformatrlerin metal blmleri korozyona dayankl malzemeden yaplacak ve yzeyler

Ototransformatrlerin paslanabilen metallerle imal edilen btn paralar boyanacaktr.
Ototransformatrlerin genleme kaplar dahil, i yzeyleri 100Cdeki scak yada erimezlii

a) D yzn hazrlanmas

kullanlabilecektir.
c) Son kat boyama
yaplacaktr.

Poliretan boyalar
alnacaktr.
boya kalnlnn nominal deerini belirtecektir. Ototransformatrn boyama ileri rutin
deneylerin yaplmasndan nce tamamlanacaktr. Son kat boyas yaplm sathlar nakliye ve
montaj srasnda oluabilecek hasarlara kar iyi bir ekilde korunacaktr. malat boyada
oluabilecek hasarlarn giderilebilmesi iin yeterli miktarda ilave boyay da verecektir.
Galvanizleme ilemine tabi tutulacak paralarda kaplama TS EN ISO 1461de nerildii gibi
Her bir Ototransformatrde tankn uzun taraflarnda, birbirinin tam kar ynlerinde tespit edilmi
iki adet tantma plakas bulunacaktr.
Harite kullanlan malzemelerin etiket ve plakalar paslanmaz elikten veya denenmi


retim yl,
Anma gerilimi,
Ksa devre akm (kA)
YAKDnin tipi, akm, seri no, yaltm seviyesi
Akm transformatrleri (Akm, evirme oran, snf)
Net arl
ekirdek
Sarglar
Tank ve aksesuarlar
Ya arl
Komple nite
Fan gruplar ve pompalarn tavsiye edilen servise girme scaklklar plakalara yazlacaktr.
Ototransformatrlerden her birinin sarglarn ve balantlarn, akm transformatrlerini ve

terminallerin fiziksel ilikilerinin plan grnn veren ema, tantm plakasnda yer alacaktr.
Soutma sistemine ait diagram verilecektir. Her bir terminal bir plakayla tantlacaktr.
2.3.3. TESTLER
2.3.3.1. Genel

yaplacaktr.
2.3.3.2. Komponentlerin Fabrikada Testleri (Tests On Compenents At Factory)
lgili standartlarda ngrlen rutin testler, Ototransformatre monte edilmeden nce tm

Tm komponentler (bakr, magnetik salar, izolasyon malzemeleri, yk altnda kademe

deitirici, buingler, akm transformatrleri, radyatr, rleler j vb.) Ototransformatre monte
edilmeden nce ilgili standartlara uygun olarak, yklenicinin veya altyklenicinin fabrikasnda
rutin testlere tabi tutulmaldr. Alc bu testlere temsilcilerini gnderme hakkn sakl tutar.
test raporlar Alcnn deerlendirmesi iin yklenici tarafndan salanacaktr.
2.3.3.3. malat Srasnda Tanka Konulmam Ototransformatrn Testleri (Alak Gerilimli

Ardk Darbe Testleri) (Tests On The Untanked Transformer During Manufacturing)
(Tests With Low Voltage Repetitive Impulses)
Tasarm deiiklii olmad srece, bu test ksa devre testinde olduu gibi bir defaya mahsus
olmak zere yaplacaktr. Bu testin yaplm olmas halinde; teste ilikin raporlar Fabrika Kabul
Testleri esnasnda, Yklenicinin imalat aamasnda kendi yapm olduu testlere ilikin raporlar
ile birlikte Kabul Heyetine sunulacak ve Fabrika Kabul test raporlarna eklenecektir.

Alcnn isteine bal olarak, uygulanabilen IEC/TSE kurallarna uygun olarak aadaki testler
Ototransformatre tanka konulmadan nce uygulanacaktr. ALICI bu testlere temsilcilerini
gnderme hakkn sakl tutar.
zolasyon uygulanmakszn tanka konulmam Ototransformatre alak gerilim darbe jeneratr

ile 1.2/50 s tam dalga tipinde alak gerilim ardk darbeleri verilerek lm yaplacaktr.
Baz doal rezonans frekanslarnn ikazna bal olarak, cephe sresi 5 ile 100 s
arasnda olan anahtarlama darbelerinin sargnn baz ksmlarnda daha yksek ar gerilimlere
neden olmas beklenebilir. Eer byle durumlardan korkuluyorsa, Alc ile imalat arasnda
mtereken belirlenen cephe sresine sahip alak gerilim anahtarlama darbeleri ile testler tekrar
edilir.
a) Yk Altnda Kademe Deitiriciye Aktarlan Gerilimlerin llmesi (Measurements Of

Voltages Transferred To The On-Load Tap Changer)
Darbeler, sra halinde bir, iki ve YG terminali ile toprak arasna uygulanacaktr.
Darbelerin uygulanmad YG Terminali 500 /faz anma deerinde bir diren zerinden
topraklanacak; AG terminalleri balangta ak braklacak ve takipeden testte dorudan
topraklanacaktr. Ntr terminali dorudan topraklanacaktr.
Aadaki lmeler yaplacaktr:
Uygulanan gerilim,
Sarglarn kademe ular ile toprak arasndaki gerilim,
Elektriki olarak birbirine yakn kademe ular arasndaki gerilim,
Ayar sahasnn ilk ve son kademe ular arasndaki ve n seicinin (preselector) kontaklar
(varsa) arasndaki gerilim.
lmeler yk altnda kademe deitiricinin en yksek ve en dk kademe pozisyonlar ile ve

orta kademede yaplacaktr. Kademeye ait sargnn gerilim dalmnn dzgn (uniform) olduu
grlrse, kademe ucu iftleri ve kademe ular ile toprak arasndaki lm says uygun
bulunmas halinde azaltlabilir.
Yukarda tanmlanan testler darbeler AG terminallere uygulanarak tekrarlanacak; YG terminaller

balangta ak olacak ikinci testte dorudan topraklanacaktr.
Yukardaki testlerin sonular temel alnarak; YG ve AG terminallerine ilgili BIL genliinde

darbeler uygulandnda, kademe ular arasna ve kademe ular ile toprak arasna transfer
edilen ar gerilimlerin ilgili BIL seviyesinden dk olup olmadklar kontrol edilecektir.
b) Seri Sarg Ve AG Terminallerde Endklenen Gerilimlerin llmesi (Measurements Of

Induced Voltages In The Series Winding And On The LV Terminals)
Darbeler, sra halinde bir, iki ve YG terminali ile toprak arasna uygulanacaktr.
Darbe uygulanmayan YG terminaller 500 /faz diren zerinden topraklanacaktr. AG

terminalleri balangta ak braklacak ve takipeden testlerde dorudan topraklanacak ve daha

sonra 400 diren zerinden topraklanacaktr. Ntr noktas topraklanacaktr. Her test iin,
uygulanan gerilimi, seri sarglar ve AG terminallerin aras gerilimi ve her topraklanmam AG
terminal ile toprak aras gerilimleri gsteren osilografik kayt alnacaktr.
Testler, kademe deitiricinin ana, en yksek ve en dk kademelerinde yaplacaktr.
c) YG Terminallerde Endklenen Gerilimlerin llmesi (Measurements Of Induced Voltages

On The HV Terminals)
Darbeler, sra halinde bir, iki ve AG terminali ile toprak arasna uygulanacaktr.
Darbelerin uygulanmad AG terminalleri 500 /faz anma deerinde bir diren zerinden
topraklanacaktr. YG terminalleri balangta ak braklacak ve takipeden testte dorudan
topraklanacaktr. Ntr terminaline nceki maddelerde belirtildii ekilde ilem yaplacaktr.
Her test iin, uygulanan darbeleri, YG terminaller arasna ve her topraklanmam YG terminal ile
toprak arasna endklenen gerilimleri gsteren osilografik kayt alnacaktr. Testler kademe
deitiricinin ana, en yksek ve en dk kademelerinde yaplacaktr.
2.3.3.4. Tmyle Monte Edilmi Ototransformatrn Testleri (Tests On Fully Assembled

Transformer At Factory)

Ya ve ortam scakl lmlerinde hatalar %0.2yi gemeyecek,
Kayplarn ve bota akmn llmesinde;
. Akm ve gerilim transformatrleri 0.2 snf olacak ve ilgili hatalarn %0.2 dahilinde
olduu bilinecektir
. Dk g faktr iin watmetreler 0.5 snf veya daha hassas olacaktr,
Testlerde kullanlan btn lme sistemleri ISO 9001:2008 kurallarna gre belgeli, uygun
dorulukta bulunmal ve periyodik kalibrasyonlar yaplm IEC 60076-8e gre lme sistemleri
dorulanmve hassasiyeti salanm olmaldr.
gre, yaplacaktr. Ksa devreye dinamik dayanm kapasitesi test ile ispatlanacak olup 9 adet
alnacaktr.
Ksa devrenin tepe ve etken akmnn hesaplanmas kaynan edeer empedansnn SIFIR
olarak alnmas ile yaplacaktr. Bu iletmedeki kaynan 380 kVdan 420 kVa kadar olabilecei
gereini kompanze eder. Tepe ve rms akmlarnn toleranslar IEC standardna uygun
olacaktr. Akmn tepe deerinin hesaplanmasnda k2 faktr IEC 60076-5e gre (4.2.3.
maddesine uygun olarak) 2,69 olarak alnacaktr. Test emas IEC standartlarnda izin
verilenlerinden biri olacaktr. Bununla birlikte test emas testten nce ALICI tarafndan
onaylanacaktr.
Test 3- fazl olarak yapldnda, ksa devre kesicisini kapama zaman senkronize ederek,
Test tek fazl olarak yapldnda, test altndaki faz dnml olarak deitirerek,
Her fazdan test akmnn belirlenen tepe deerlerinin 3- kez gemesi salanacaktr.
g) Deerleri ve sreyi kontrol etmek amacyla, uygulanan gerilimlerin ve akmlarn

h) Testten nce ve sonra Ototransformatrn ksa devre endktansnn llmesi

(lmler %0,1 hassasiyet dahilinde yaplacaktr)
i) Bilgi amal olarak ksa devre testinin balangcnda ve bitiminde FRA (Frequency
Responce Analysis) Analizi.
a) ngrlen test deerinin % 100nde dielektrik testleri dahil olmak zere btn
rutin testler tekrarlanacaktr.
b) Tanktan karlm Ototransformatrn gzle incelenmesi; ayn zamanda testlerden

nce alnan fotoraflar ile balantlarda deformasyon olup/olmadnn kontrol
yaplacaktr
g) Testlerden nce ve sonra yldz edeeri endktans deerleri %1den (yzde bir) fazla
deimemise,
h) Rutin testler baarlysa,
i) Gzle muayene ve tanksz Ototransformatrn fotoraflar herhangi bir arza veya hasar
veya oynama olmad; ark (flash over) balanglarnn olmad, v.b.).


dayanacaktr.
ii) Scaklk Art Testi (Temperature-Rise Test)
IEC 60076-2de aklanan ynteme uygun olarak ksa devre test metoduyla ve aksi
belirtilmedike Ototransformatrn tm anma glerinde (ONAN,ONAF,OFAF) yaplacaktr.
Scaklk art testi yedek radyatr iletme dna alnarak, en yksek akm kademesinde,
ototransformatr bu kademedeki toplam kayplarla yklenmi iken yaplacaktr.
Sarg direnleri, 0.2 snf veya daha hassas l cihazlar kullanlarak llecektir. Ya
scakl, 0.2C veya daha hassas bir dorulukla llecektir.
llecektir.
ototransformatr dizaynna gre sarglarn en scak noktasnda olacak ekilde Yklenici
tarafndan belirlenecek ve ALICInn onayna sunulacaktr. Aksi belirtilmedike Fiber Optik
Sistem ile Hot-Spot lm, Scaklk Art Testi yaplan ilk teslim edilen ototransformatrde
yaplacaktr.
Ya numuneleri ototransformatrn alt tarafndan ve ayn musluktan alnacaktr. Analizler IEC
Gaz analizi sonular IEC 60076-2 de belirtildii gibi deerlendirilecektir. Snr deerler 60076-2
Tablo D.2de belirtilmitir. Bu tabloya gre sonularn deerlendirilmesi;
edilecektir.
iii) Sfr Bileen Empedansnn llmesi (Measurement Of Zero-Sequence Impedance(s)

On Three-Phase Transformers)
Bu lme IEC 60076-1 madde 11.6.da belirlenmi prosedre gre yaplacaktr. lmler yalnz
ana kademede yaplacaktr.
gerilimi uygulanmak suretiyle ototransformatr bota enerjilenerek llecektir.

iv) Botaki Akm Harmoniklerin llmesi (Measurement Of The Harmonics Of The No- Load
Current)
ifade edilecektir.
v) Monte Edilmi Ototransformatrn Tanknda Vakum Testi (Vacuum Test On Tank Of

Assembled Transformer)
yaplacaktr.
amayacaktr.
vi) Monte Edilmi Ototransformatrn Basn Testi (Pressure Test On Tank Of Assembled
Transformer)
Tank, ortam scaklnda, tank tabannda 2 atm. duraan ar basn llecek ekilde
Ototransformatr ya ile doldurulacaktr.
vii) Duyulabilir Grlt Seviyesinin llmesi (Measurement Of Audible Sound Level)
IEC 60076-10da belirtilen prosedr uyarnca, Ototransformatrn tm anma glerinde (ONAN,

ONAF, OFAF) lm yaplacaktr.
viii) Geici Rejim Gerilimi Gei Karakteristiklerinin Belirlenmesi (Determination Of Transient

ix) Tamann Uygun Bir ekilde Yaplabilmesi in Tankn Deerlendirilmesi (IEC 60076-1)
Onay dokmanlarna gre imalat tamamlanan ototransformatr zerinde deerlendirilecektir.
x)Tama in Hazrlanan Transformatrn Arlnn Belirlenmesi (IEC 60076-1)

(Determination Of Weight With Transformer Arranged For Transport.)

sunacaktr.
xi) Vantilatr ve Pompa Motorlarnn Enerji Sarfiyatnn llmesi (IEC 60076-1)
(Measurement Of The Fan And Pump Motors Power Consumption)
2.3.3.4.2. Rutin Testler (Routine Tests)
Rutin testler temin edilen her bir ototransformatr zerinde yaplacaktr.
Testler srasnda ototransformatrn performansn etkileyebilecek tm d bileenler ve

yardmc tehizat uygun olarak yerlerine monte edilecektir.
IEC 60076-1, Madde 11.2de belirtilen prosedre gre llecektir.
Alak gerilim (158 kV) sarg DC direncinin llmesi tm kademelerde pozisyonlarnda, Yksek
gerilim (380 kV) sarg DC direnci ve seri sarg direnci ise en yksek, en dk ve ana kademe
pozisyonlarnda yaplacaktr. lmde kullanlan test akm ve sarg scakl test raporuna
yazlacaktr.

(Measurement Of Voltage Ratio And Check Of Phase Displacement)
c) Kapasite Ve Kayp Faktrnn llmesi (Measurement Of Capacitance And Dissipation

Factor)
lme, 380 kV-158 kV sarg ile tank arasnda yaplacaktr. Otoransformatrn st ya scakl,
ortam scakl, % nem kaydedilmeli ve % tan deerleri st ya scakl dikkate
alnarak 20 Cye irca edilmelidir. 20 Cye irca edilen % tan deeri 0,5ten kk olmaldr.
% tan lmeleri, Ototransformatrn tm kondenser buingleri iin de yaplacaktr. Buinglerde

C1, C2 ve C1+C2 kapasitanslar llecektir. Buinglerde %tan (C1) 0,5 ve %tan (C2) 1
olacaktr.
Buinglerin ilgili standarda uygun olarak, fabrikasnda yaplan testlere ilikin raporlar, Fabrika
Kabul Test raporlarna eklenecektir.
d) D.C. zolasyon Direncinin llmesi (Measurement of DC Insulation Resistance)

lmeler, 380 kV+158 kV sarg ile tank arasnda (0, 15, 30, 45, 60 saniyede ve 10 dakikada)
5000 Volt DC izolasyon direnci test cihaz ile yaplacaktr. (Neticeler st ya scakl dikkate
alnarak 20Cye irca edilmelidir.) Ayrca ekirdek/tank, klemp/tank ile ekirdek/klemp
arasndaki izolasyon direncinin lm de (1 dakika) 2500 Volt DC izolasyon test cihaz ile
yaplacaktr. Ototransformatrler iin dielektrik absorbtion oran(60/30 sn) ve polarizasyon
endeksi (10/1 dk) hesaplanacaktr
e) Ksa Devre Empedansnn Ve Ykte Kayplarn llmesi (Measurement of Short- Circuit

Impedance And Load Loss)
IEC-60076-1, Madde 11.4te belirtilen prosedre gre llecektir. lmeler en yksek, en

f) Botaki Kayp Ve Akmn llmesi (Measurement Of No-Load Loss And Current)
IEC 60076-1, Madde 11.5te belirtilen prosedre gre llecektir.
g) Dielektrik Dayanm Testleri (Dielectric Withstand Tests)
Bu artnamede aksi belirtilmedike, dielektrik dayanm testleri IEC 60076-3e gre yaplacaktr.
1) Ayr kaynakl AC gerilimi dayanm testi (Separate source AC withstand voltage test)
(Madde 11)
a. Endklenmi ar gerilime dayanm testi (Induced AC voltage test) (Madde 12.4)
Endklenmi ar gerilim testi srasnda, iki AG ( 158 kV) terminali topraklanacak ve

kademe deitirici, ntr terminali ile topraklanmam AG terminalinde endklenen
gerilimi minimize edecek pozisyona ayarlanacaktr. Ototransformatr, test edilen YG
terminali ile toprak arasnda 630 kV rms endklemek iin ntr ile topraklanm AG
terminalleri arasndan enerjilenebilir.
b. Tam dalga yldrm darbesi testi (Lightning impulse test) (Madde 13)
Ntr noktasna yldrm darbesi testi; tm sarglarn devrede olduu en yksek

kademede 1 adet referans darbe, 3 adet tam dalga darbe uygulanarak yaplacaktr.
c. Srtta kesik yldrm darbesi testi (Test with lighting impulse chopped on the tail) (Madde
14)
Test, tam dalga yldrm darbesi testi ile beraber yaplacaktr.
d. Ksmi boalma lmleri (Partial Discharge Measurement)
Ototransformatrlerin tm dielektrik testleri yapldktan sonra izolasyon kalitesinin

kontrolu iin IEC 60076.3 Madde 12.4de ngrlen ekilde dahili ksmi boalma
lmleri ilave test olarak yaplacaktr.

Ototransformatr fazdan enerjilenecektir. Gerilim seviyeleri, sreler ve uygulama
sras ile kabul edilen maksimum ksmi boalmalar Garantili zellikler Listesinde
ngrld gibidir.
Dier taraftan, faz-faz 1.5 x 420 kV rmsde dahili ksmi boalma Garantili zellikler
Listesinde belirtilen pC deerini gemeyecektir. lave olarak, llen ksmi boalmalar
ihmal edilemeyecek dzeyde bulunursa, tercihen ultrasonik tip dedektr ile, dahili ksmi
boalmann yerinin belirlenmesi ve giderilmesi salanacaktr.
Ototransformatrler pratik olarak maksimum iletme geriliminde ksmi dearjsz

olacaktr.
e. Anahtarlama darbesi testi (Switching impulse test)
Anahtarlama darbesi testi, endklenmi ar gerilim testine ilave bir rutin test olarak
ksmi boalma lm ncesi yaplacaktr. Test, IEC 60076.3, Madde 15e gre
yaplacaktr.
Test, btn fazlarda tm sarglarn devrede olduu en yksek kademede yaplacaktr.
i. Anahtarlama darbesi testi (Switching impulse voltage test)

Bir azaltlm tam darbe (one reduced full wave at between 50% and 75% of the
full test voltage)
Bir %100 tam darbe (one full wave at 100% of the full test voltage)
Bir veya daha fazla azaltlm kesik darbe (One or more reduced chopped wave)
ki tam kesik darbe (Two full chopped impulses)
ki %100 tam darbe (two full waves at 100% of the full test voltage)
ii. Ayr kaynakl AC gerilimi dayanm testi (Separate-Source AC withstand voltage
Test)
iii. Uzun sreli endklenmi ar gerilime dayanm testi (Induced overvoltage test)
iv. Ksmi boalma llmesi (Partial Discharge Measurement)
h) Ykte Kademe Deitirici zerindeki Testler, alma Testi ( Tests On On-Load Tap-
Changers, Operation Test)
IEC 60076-1, Madde 11.7 de belirtilen prosedre uyulacaktr.
) Basnl Kaak Testi (Szdrmazlk testi) (Leak Testing With Pressure For Liquid- Immersed
Transformers (Tightness Test))
IEC 60076-1 maddde 11.8de belirtilen prosedre uyulacaktr. Ancak, 2 atm basn deeri
uygulanacaktr.
i) Akm Transformatrlerinin Polarite Ve evirme Oranlarnn Kontrol (Check Of The Ration

And Polarity Of Built-In Current Transformers)
Buinglerdeki akm transformatrlerinin, imalat aamasnda yaplm olan testlerine ilikin

raporlar ile polarite ve evirme oran deerleri de kabul test raporlar ile birlikte verilecektir. Test
heyetinin talep etmesi halinde oranlar ve polariteler kontrol edilecektir.

j) Boya Tatbikinde Kalite Kontrol (Quality Control Of Paint Application)
Ototransformatrn boyal yzeyinden rastgele on noktasndan alnan filmin kalnlk ve

yapkanl llecektir. Her ayr katn kalnl ile toplam boya kalnl bir Boya Kontrol
Mastar kullanlarak llecektir.
Her bir katn ortalama deeri imalat tarafndan o kat iin ngrlen nominal deerin altnda
olmayacaktr. Her bir kat iin en dk kalnlktan daha az bir deere msaade edilmeyecektir.
Filmin yapkanlk zellii, DIN EN ISO 2409 standardndaki apraz kesme metoduyla tetkik
edilecektir. Deime derecesi Gt 1'den daha yksek olmayacaktr.
k) Kaynaklanm rtibatlarda Rutin Testler (Routine Tests On Welded Joints)
Kaynaklanm irtibatlarda, imalatnn yapm olduu rutin testlere ait test raporlar
verilecektir.
l) Mknatslanma Akmnn llmesi
Alak gerilim (158 kV)de sarglarda en yksek, en dk ve ana kademede, yksek

gerilim (380 kV)de sarglarda ise en yksek kademede , 10 kV AC gerilimde mknatslanma
akm llecektir.
m) FRA (Frequency Response Analiysis) Testi
n) Ototransformatr Ya Testleri
Ototransformatrlerinde kullanlacak yan nceden EK-4teki Transformatr Ya artnamesine
uygun olduu test raporlar ile belgelenecek ve onay iin Alcya verilecektir. Belgelenemedii
takdirde yan EK-4teki ya artnamesine uygun olarak komple testleri yaptrlacaktr.
Kabul esnasnda her bir Ototransformatrden alnacak ya numunesine ise aada
belirtilen testler, yaptrlacak ve EK-5deki ya artnamesine uygun olup olmad kontrol
edilecek; kullanlan yan teklif edilen ya ile ayn marka ve tipte olduu, Firmaca garanti
edilecektir.
Dielektrik dayanm
Asidite
Yzey Gerilme
Younluk
Viskozite
Renk Says
Su miktar
o) Yada znm Gazlarn Kontrolleri
belirtilen prosedre gre yaplacaktr.

Gaz analizinin deerlendirmesi IEC 61181e gre yaplacaktr.
) Fitinglerin (Balant elemanlarnn) Ve Ototransformatre Ait Tm Korumalarn Kontrol
2.3.3.5. Saha Testleri (Field tests) (Alcnn isteine bal olarak)
III. Ototransformatr montajnn Alc tarafndan yaplmas halinde; ototransformatrlerinin ve

temin edilen dier tehizatn saha testleri Yklenici tarafndan yaplmayacaktr, ancak, saha
testleri srasnda tespit edilen arzalardan Yklenici de sorumlu olacaktr.
IV. Ototransformatr montajnn Yklenici tarafndan yaplmas halinde; Tesislerin montajnn

tamamlanmasndan sonra, servise alnmadan nce, Yklenici tarafndan temin edilen her
bir ototransformatr iin, Alcnn temsilcileri huzurunda aadaki testler yaplacaktr.
IEC 60076-1, Madde 11.2de belirtilen prosedre gre llecektir.
Alak gerilim (158 kV) sarg DC direncinin llmesi tm kademe pozisyonlarnda, Yksek
gerilim (380 kV) sarg DC direnci ve seri sarg direnci ise en yksek, en dk ve ana kademe
pozisyonlarnda yaplacaktr. lmde kullanlan test akm ve sarg scaklkl test raporuna
yazlacaktr.
b) Gerilim evirme Orann llmesi ve Faz Kaymasnn Kontrol
lme, 380 kV-158 kV sarg ile tank arasnda yaplacaktr. Ototransformatrn st ya scakl,
ortam scakl ve % nem kaydedilmeli, % tan deerleri st ya scakl dikkate alnarak 20
Cye irca edilmelidir. 20 Cye irca edilen % tan deeri 0,5ten kk olmaldr.
% tan lmeleri, Ototransformatrn tm kondenser buingleri iin de yaplacaktr. Buinglerde

C1, C2 ve C1+C2 kapasitanslar llecektir. Buinglerde %tan (C1) 0,5 ve %tan (C2) 1
olacaktr.
d) D.C. zolasyon Direncinin llmesi (Measurement Of DC Insulation Resistance)
lmeler, 380 kV+158 kV sarg ile tank arasnda (0, 15, 30, 45, 60 saniyede ve 10 dakikada)
5000 Volt DC izolasyon direnci test cihaz ile yaplacaktr. (Neticeler st ya scakl dikkate
alnarak 20Cye irca edilmelidir.) Ayrca ekirdek/tank, klemp/tank ile ekirdek/klemp
arasndaki izolasyon direncinin lm de (1 dakika) 2500 Volt DC izolasyon test cihaz ile
yaplacaktr. Ototransformatrler iin dielektrik absorbtion oran(60/30 sn) ve polarizasyon
endeksi (10/1 dk) hesaplanacaktr
e) Mknatslanma Akmnn llmesi

Alak gerilim (158 kV)de sarglarda en yksek, en dk ve ana kademede, yksek gerilim
(380 kV)de sarglarda ise en yksek kademede , 10 kV AC gerilimde mknatslanma akm
llecektir.
f) FRA (Frequency Response Analiysis) Testi
g) Ototransformatr Ya Testleri
Transformatr ya bota/tanka alndktan sonra( prosedre uygun olarak gerekli evrim(tasfiye)


-Dielektrik Dayanm
-Asidite
- Yzey Gerilme
-Younluk
-Viskozite
-Renk Says
-Su Miktar

-Dielektrik Dayanm
-Asidite
- Yzey Gerilme
-Renk Says
-Su Miktar

) Ykte kademe deitiricinin, tm korumalarn, alarmlarn, gsterge ve kumanda cihazlarnn,


i) Vakum Szdrmazlk Testi (IEC 60076-1 madde 11.11)

zelliklerin teklif edilmesi durumunda stekli tarafndan bir hak talebinde bulunulmayacak, dare

I) stekliler/Ykleniciler; ihalesine klan ototransformatr ile ayn zellikte, fazl
Ototransformatr zerinde akredite bir laboratuarda, IEC 60076-5 standardnn 07.02.2006
tarihinde yaynlanan versiyonuna uygun olarak yaplm, ksa devre tip testine ait
sertifikasn dareye vereceklerdir.
Ksa devre tip test sertifikasnn verilmemesi, verilen ksa devre tip test sertifikasnn,
ihale dokmanlarnda tanmlanan ihalesine klan ototransformatr ile ayn zellikte
Ototransformatre ait olmamas veya IEC 60076-5 standardnn 07.02.2006 tarihinde
yaynlanan versiyonuna uygun olmamas durumunda; ksa devre tip testleri dareye
herhangi bir masraf yklemeksizin akredite bir laboratuarda Yklenici tarafndan bilabedel
yaplarak, ksa devre tip test sertifikas dareye sunulacaktr.
Ksa devre tip test sertifikasnn verilmesi esastr. Ancak, sertifika ncesi ksa devre tip
test raporlarnn verilmesi halinde; rapor ieriinde, ksa devre tip testlerinin baarl
sonulanmas ve ksa devre tip test sertifikas verilmesini engelleyici hibir hususun yer
almamas art aranacak olup; ksa devre tip test sertifikas dareye verilene kadar, tm
sorumluluk Ykleniciye ait olmak zere, imalat ve fabrika kabul testleri (tip+rutin testler)
tamamlanan ototransformatrlerin sevk emri verilebilecektir. Sevk edilen Ototransformatr /
Ototransformatrlerin demesi yaplacaktr.
Ksa devre tip test sertifikas, ksa devre tip testinin bitiminden itibaren 120 (yz yirmi)
gn ierisinde dareye sunulacaktr.
Teklif edilen ototransformatr ile ksa devre tip testinin gerekletirildii orijinal
(prototip) ototransformatrn elektriksel zellikleri, sarglar, izolasyon mesafeleri, materyal
karakteristikleri, sarg destek ve basklar ile buing ve yk altnda kademe deitirici
balantlar ayn olacaktr.
malatlar, ksa devre tip testinin gerekletirildii orijinal (prototip)
ototransformatrde, manyetik ekirdekteki baz deiiklikler ile ya miktarndaki deiiklikler
de dahil olmak zere kk tasarm deiikliklerine gitmek istediklerinde, yaplmas istenilen
deiikliklerin gerekelerini, sz konusu deiikliklerin ototransformatrlerin elektrodinamik
kuvvetlere dayanm kapasitesini azaltmadn gsterir teknik aklamalar ve btn tasarm
ve uygulama projesi izimleri ile birlikte dareye bildirecektir.
dareye bildirilmeden yaplan tasarm deiiklikleri ksa devre tip testinin bilabedel
yaplmasn zorunlu klacaktr.
Ototransformatrden bamsz olarak ilgili standartlarnda ngrlen tip ve rutin
testlere tabi tutulan yk altnda kademe deitirici, yksz kademe deitirici ve buing
deiiklikleri ksa devre tip testinin yenilenmesini gerektirmeyecektir.
Kademe deitiriciler ve yksek gerilim (170 kV ve 420 kV) buinglerin ilgili
standartlarnda yer alan tip testlerine ilikin raporlar (akredite bir laboratuarda yaplm veya
akredite bir kurulu tarafndan onaylanm) teklifiyle / onay dokmanlaryla birlikte dareye
sunulacaktr.
dare temsilcileri gzetiminde Uluslararas laboratuarda yaplan ksa devre tip testinde
Tip Teknik artnameden ksmen farkl deerler uygulanmas halinde, ilgili standardn

gereklerini karlad deerlendirilerek Laboratuarca Ksa Devre Tip Testi Sertifikas
verilmi ve bu sertifika darece kabul grm ise teklif fiyatlarnn eit olmas durumunda
Ksa Devre Tip Testini Tip Teknik artnameye uygun olarak yapan dare tarafndan tercih
edilecektir.
II) OTOTRANSFORMATR (380 kV/YG) TP TEKNK ARTNAMES 3.4.1. Tip Testleri-Alt
maddeler ( ii ), ( iii ), ( iv ), ( v ), ( vi ), ( vii ), ( viii ), ( ix ), ( x) ve (xi)'de belirtilen tip testleri,
ilgili tip test raporlar verilse dahi dareye masraf yklemeksizin yaplacaktr.
2.3.4.2. Ototransformatrlerin Kabul in Kriterler

Ana bileenlere uygulanan btn rutin testler, msaade edilen toleranslar dahilinde
olumlu sonu vermelidir. Testlerden birinin olumsuz sonulanmas sipariteki malzemelerin
tmnn reddi anlamna gelmeyecek, ancak kusurlu bileen kabul edilmeyecektir. malat
tarafndan hazrlanan bu test raporlar fabrikada kabul testlerine balanmadan nce kabul
heyetine sunulacaktr. Kabul testleri sonras hazrlanan test ve muayene protokol ekinde, bu
raporlar da bulunacaktr.
Yukarda belirtilen tip testleri, szleme kapsamnda imal edilen ilk ototransformatr
zerinde, darenin temsilcilerinin katlm ile akredite bir laboratuarda veya dare tarafndan
onaylanrsa malat laboratuarnda yaplacaktr.
Btn tip testlerinden olumlu sonu alnm olacaktr. Bir tip testinin olumsuz
sonulanmas halinde, olumsuz sonulanan ototransformatr tipi reddedilir. Ancak, malat bir
tasarm deiikliine gider ve ad geen btn tip testlerini, masraflar Ykleniciye ait olmak
zere makul bir sre iinde tekrarlamay stlenirse, karar verme yetkisi yalnz dareye ait olmak
zere, sre uzatm verilmeksizin testlerin tekrar kabul edilebilir.
lk ototransformatr zerinde tip testleri tamamlanmadan, sorumluluk tamamen

Ykleniciye ait olmak zere ve darenin de uygun grmesi kaydyla, malat tarafndan ilk
ototransformatr dnda dier ototransformatr / ototransformatrler de imal edilebilir. Yklenici
tarafndan, imal edilen ototransformatr / ototransformatrlerin fabrika kabul testlerinin
yaplmasnn talep edilmesi durumunda; olumlu fabrika kabul testleri sonras ototransformatr /
ototransformatrler yedd-i emanete alnm olsa dahi, tip testleri baar ile sonulanncaya
kadar, hibir ototransformatrn sevki ve / veya demesi yaplmayacak olup, fabrika kabul
testleri tamamlanan ve yedd-i emanete alnan ototransformatrlerin teslimat tarihi olarak tip
testlerinin baar ile sonuland tarih dikkate alnacaktr.
Tip Teknik artname Madde 2.3.3.4.2 'de belirtilen rutin testleri, kabule sunulan btn
ototransformatrlere uygulanacaktr.
Testlerin balama tarihi,testler yurt iinde yaplacaksa 15(onbe) gn ncesinden , testler

yurt dnda yaplacaksa 30(otuz) gn ncesinden dareye bildirilecektir
Btn rutin testlerden olumlu sonu alnm olacaktr. Rutin testlerin herhangi birinden
olumsuz sonu alnrsa, bu sonu ototransformatrn almas iin dare tarafndan zararl
Boya muayenesinin olumsuz sonulanmas halinde dare ototransformatrn bedelsiz

olarak yeniden boyanmasn isteme hakkna sahiptir.

Rutin Testler darenin temsilcilerinin katlm ile imalatnn laboratuarnda yaplacaktr.
malatnn laboratuar akredite olacak veya testlerde kullanlacak cihazlarn kalibrasyonlar
akredite bir kurulu tarafndan yaplm olacak, kalibrasyon sertifikalar testler balanlmadan
nce Muayene ve Kabul Komisyonuna sunulacaktr
Tm imalat kontrolleri ve testler dare temsilcileri gzetiminde bedeli Ykleniciye ait olmak
zere yaplacaktr.
2.4. Topraklama Transformatrleri

2.4.1. GENEL

Bu artname, iletim merkezlerinde 90/125 MVA, 380/33.25 kV luk g transformatrleri ile
birlikte kullanlan fazl, yaa daldrlm, atmosfere ak, genleme depolu, anma gerilimi 33
kV olan topraklama transformatrlerinin teknik zelliklerini kapsar.
Topraklama transformatrleri, artnamede belirtilen tm donanm ile birlikte ve ya
doldurulmu komple nite halinde temin edilecektir.

Aksi belirtilmedike bu artname kapsamndaki topraklama transformatrlerinin tasarm,
retimi ve testleri aada belirtilen standartlarn ve/veya dokmanlarn en son basklar gz
nne alnarak yaplacaktr.
STANDARTLAR KONU
TS EN ISO 9001 Kalite Ynetim Sistemleri - artlar
ISO 9001 Quality Management Systems - Requirements
TS EN 60076-1 G Transformatrleri - Blm 1: Genel
IEC 60076-1 Power transformers - Part 1:General
G Transformatrleri - Blm 2 : Svya Daldrlan

TS EN 60076-2
Transformatrler iin Scaklk Art
Power Transformers - Part 2 :
IEC 60076-2
Temperature Rise for Liquid-Immersed Transformers
TS EN 60076-3
Dielektrik Deneyler ve Havadaki Haric Yaltma Aralklar
IEC 60076-3
G Transformatrleri - Blm 4 : Yldrm ve
TS EN 60076-4 Anahtarlama Darbe Deneylerine Klavuz - G transformatrleri
ve Reaktrler
Power Transformers - Part 4 : Guide to the Lightning
IEC 60076-4 Impulse and Switching Impulse Testing - Power Transformers
and Reactors
G Transformatrleri - Blm 5 : Ksa Devreye Dayanm
TS EN 60076-5
Yetenei

Power Transformers - Part 5 : Ability to Withstand Short
IEC 60076-5
Circuit
TS EN 60076-6 G Transformatrleri - Blm 6: Reaktrler
IEC 60076-6 Power Transformers - Part 6: Reactors
TSE K 187 Ntr Topraklama Direnleri
Standart Requirements, Terminology and Test Procedure

ANSI /IEEE Std 32
for Neutral Grounding Devices
IEC 60076-8 Power Transformers - Part 8 : Application Guide
G Transformatrleri - Blm 10 : Ses Seviyelerinin

TS EN 60076-10
Belirlenmesi
Power Transformers - Part 10 : Determination of Sound
IEC 60076-10
Levels
Kademe Deitiriciler - Blm 1 : Performans Kurallar ve

TS EN 60214-1
Deney Yntemleri
Tap-Changers - Part 1 : Performance Requirements and
IEC 60214-1
Test Methods
TS EN 60214-2 Kademe Deitiriciler - Blm 2 : Uygulama Klavuzu
IEC 60214-2 Tap-Changers - Part 2 : Application Guide
Mineral Yaltm Yalar - Kullanlmam - Elektroteknik

TS EN 60296 Uygulamalar iin - Anahtarlama Dzeni ve Transformatrlerde
Kullanlan
Fluids for Electrotechnical Applications - Unused Mineral
IEC 60296
Insulating Oils for Transformers and Switchgear
Yalar Elektrikli Cihazlar iin- znm ve Serbest Gaz
TS EN 60567
Analizleri iin Ya ve Gaz Numunesi Alma Klavuzu
Oil-Filled Electrical Equipment - Sampling of Gases and
IEC 60567
Analysis of Free and Dissolved Gases - Guidance
Yaltkan Geit Izoltrleri - 1000 Vun zerindeki
TS EN 60137
Alternatif Gerilimler iin
Insulated Bushings for Alternating Voltages Above 1 000
IEC 60137
V
l Transformatrleri - Blm 2: Akm Transformatrleri
TS EN 61869-2
iin Ek Kurallar
Instrument Transformers - Part 2: Additional
IEC 61869-2
Requirements for Current Transformers
TS EN 60529 Mahfazalarla salanan koruma dereceleri (IP kodu)
IEC 60529 Degrees of protection provided by enclosures (IP Code)

Elektriksel aksesuarlar, bileenler ve dier yardmc donanm yukarda belirtilen
standartlarda belirtilmemi olsa bile ilgili TSE veya IEC standartlarna uygun olacaktr. Bu
standartlarn bulunmad malzemelerle ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alcnn da onaynn alnmas
artyla uygulanabilir standartlar nerecektir.
Edeer ya da daha stn baka standartlar uygulanmsa bunlarn Trke ve/veya
ngilizce kopyalar Teklifle birlikte verilecektir.
TSE ve IEC standartlar arasnda farkllklar olursa, farkllk arzeden konularda hangi
standardn uygulanaca hususunda Alcdan yazl msaade alnacaktr.
olacaktr.
Transformatrler iin alnan tekliflerin almasndan sonraki aamalarda yukardaki
standart ve/veya dokmanlar tadil edilirse, teklif tarihinde yrrlkte olan tadilat veya bask
geerli olacaktr.
Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike, sipari konusu transformatrler aada
belirtilen alma koullarnda bina dnda kullanlmaya uygun olacaktr.
Aada verilen koullar, normal alma koullar olup; Teknik artnamedeki deerler bu
koullara gre verilmitir. Alcnn bu koullardan farkl talebi olmas halinde; malat,
almalarn ilgili standartlara uygun bir ekilde, bu durumu dikkate alarak yapacaktr. Bu
almalarn sonucunda, Teknik artname ve varsa tasarmda meydana gelecek deiiklikler
- Ortam scakl
- En yksek rzgar basnc : 70 kg/m 2 yuvarlak yzeyde
- Yer sarsnts (*)
. Dey ivme : 0,25 g
alaca yerde tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile transformatrn
depreme dayankllk hesaplar Yklenici tarafndan verilecektir. Bu ekilde imal edilen
transformatrn montaj ve sabitlenmesi iin gerekli her trl cvata, balant elemanlar vs.

2.4.2.1. Transformatr Tipi

Transformatrler, 3-faz, 50 Hz, 33 kV, yal harici tip, doal hava soutmal olacak ve 33
kV tarafta bota kademe deitirici ile donatlacaktr.
Ntr noktas dar karlacak ve bir akm transformatr zerinden dorudan topraa
balanacaktr.
2.4.2.2. Olaand letme Koullar
Transformatrler, mknatslama aksnn 10 saniye sreyle normal deerinin 1.4 katna
kadar artnn yol aaca bir ar uyarmaya tehlike olmadan dayanacak yetenekte olacaktr.
2.4.2.3. Garantilerin Karlanamamas
Topraklama transformatrleri zerinde yaplan testler, karakteristiklerin garanti edilmi
deerleri karlayamadklarn gsterirlerse, toleranslarn almas durumunda Alc
transformatrleri reddetmek hakkna sahiptir.
Eer anma gerilim ve frekanstaki bota kayplar garanti edilen deeri aarsa, Alc her kW
iin 4.000.-ABD $. ceza tatbik etme hakkna sahip olacaktr.
Garanti edilen deerlerden daha iyi olduklar saptanan karakteristikler iin hibir prim
verilmeyecektir.
2.4.2.4. Yapsal Koullar
2.4.2.4.1. Genel
Transformatrn retiminde kullanlacak malzemeler yeni ve standartlarda tariflenen
birinci snf kalitede, amaca uygun, kusursuz ve eksiksiz olacaktr.
2.4.2.4.2. Manyetik Devreler
ekirdek, kayplar en aza indirmek iin, souk haddelenmi, kristalleri ynlendirilmi,
uygun ekilde tavlanm en iyi kalite silikon saclardan imal edilecektir. Bacaklardan
boyunduruklara ak akn kolaylatrmak iin ek yerleri 45 derecede kesilecektir.
ekirdek konstrksiyonu, fabrika retimi sactan yaplm boyunduruk sktrma yaplar
vastasyla birbirine kuvvetli ekilde sktrlacaktr. Tabakalar zerindeki mekanik gerilmelerini
nlemek iin; alt ve st boyunduruk, boyunduruk erevelerine, sadece mekanik olarak
sktrlm gergi ubuklarndan plakalarla balanacaktr. ekirdei meydana getiren sac
levhalar, tanma ve muhtemel ksa devrelerde meydana gelebilecek oynama ve deformasyona
mahal vermeyecek ekilde takviye edilecektir.
ekirdek erevesinin sarglardan yaltm 1 dk. sreyle 2 kV efektif 50 Hz bir gerilime
dayanacaktr.
Kzgn blgeleri nlemek iin uygun aralar salanacaktr.
ekirdek, boyunduruk erevelerine ve topraa sadece bir noktadan balanacaktr.
Balant, minimum kesiti 160 mm 2 olan ve bir menhol vastasyla eriilebilen bir bakr erit ile
yaplacaktr. Eer mevcutsa, soutma kanallar zerinden de bakr kprler salanacaktr.
2.4.2.4.3. Sarglar
Sarglar, saf selloz katla yaltlm elektrolitik bakr iletkenlerden imal edilecektir.
Sarglardaki btn kaynaklar sert lehimlenmi olacaktr. Sarglar ve balantlar, ksa-
devre koullarnda meydana gelecek termik ve dinamik zorlanmalara dayanacak ekilde
tasarlanacaktr.
2.4.2.4.4. Tank
Tank, transformatr komple monte edilmi ve ya dolu iken kalc bir deformasyon veya
ya szntlar olmadan kaldrlabilecek ekilde sert kaynakl sac levhalardan imal edilecektir.
Kapak, cvatal tip olacaktr.
Contalar, tercihen sentetik kauuktan imal edilecek ve ar skmay nlemek iin
flanlar zerine elik durdurucularla yerletirilecektir.
Contalarn ve conta sisteminin ayrntlar, nceki deneyimleri belirten uygun referansla
birlikte onaya sunulacaktr.
Tank ve kapak, darda zerlerinde su birikimine sebep olacak, ieri de ise tank
boaltldnda ya kalacak veya tanka ya doldurulduunda iinde hava tutacak kaak cepler
bulunmayacak ekilde tasarlanacaktr.
Btn cvatalar galvanizli veya paslanmaz elikten imal edilecektir. Sadece ekirdek-ve-
sarglaryla birlikte komple monte edilmi ve ya doldurulmu olarak transformatrleri kaldrmak
zere kapak zerine kaldrma kulaklar yerletirilecektir.
Transformatr ekmek iin tabana yakn ekme kulaklar monte edilecektir.
Uzun taraflarn ortasnda tabana yakn bir topraklama terminali konulacaktr.
Uygun elektriki kprlerle tank oluturan paralar arasndaki metal sreklilik -tmnn
ayn potansiyelde olmalar salanacak ekilde- garantiye alnacaktr.
2.4.2.4.5. Buingler
Buingler, IEC 60137 standardnn en son basksna ve Garantili zellikler Listesinde
verilen elektriksel karakteristiklere uygun, kahverengi renkte dz porselen tipte olacaktr.
Terminaller, DIN standartlarna uygun, yass tipte olacaktr.
Buingler, atlama aralklar ayarlanabilir ark boynuzlar ile donatlacaktr.
2.4.2.4.6. Bota Kademe Deitirici
Bota kademe deitirici, primer sargnn ntr tarafna yerletirilecektir. Kademe
deitirici, 3-fazl olacak ve kumanda kolu kapak zerine yerletirilmi el kumandal bir
mekanizma vastasyla altrlacaktr.
Ya genleme kabnn bykl, -25 C den 100 Cye kadar scaklk aral iin uygun
olacaktr. Ya genleme kab, doldurma kapa ile ve ayrca zemin seviyesinden bakldnda
kolaylkla okunabilen bir ya seviye gstergesi ile donatlacaktr. Kadranda, minimum, 30 C ve
en yksek seviyeler iaret edilmi olacaktr. Doldurma kapa zerine bir havalandrma aygt
konulacaktr.
2.4.2.4.8. Koruma ve Sinyal Donanm
Topraklama transformatr aada belirtilen koruma ve sinyal donanm ile tesis
edilecektir.
Hava kurutucusu
Bucholz rlesi, iki kademeli
o 1. kademe alarm,
o 2. kademe alarm ve ama,
Klemens kutusu
ift kontakl, kadranl termometre
o 1. kademe alarm,
o 2. kademe alarm ve ama.
2.4.2.4.9. zolasyon Ya
Transformatrler kullanlan ya, yeni ve hi kullanlmam olacak, TEA Yeni zolasyon
Ya Satnalma artnamesi ve TEA Yeni zolasyon Ya ile Doldurulmu Yeni Transformatre
ait Ya artnamesi ne uygun olacaktr.
2.4.2.4.10. Boyama
Transformatrlerin metal blmleri korozyona dayankl malzemeden yaplacak ve
yzeyler korozyonu en aza indirecek ekilde ilenecektir.
a) D yzn hazrlanmas
Btn sathlar boyanmadan nce, Steel Structure Painting Council in SSPC-SP 5-63
nolu artnamesine gre katksz beyaz metal pskrtme-temizlik ilemine tabi tutulacaktr.
Birinci kat (astar) boya, kumlama ileminden sonra 24 saatten fazla olmamak zere, en ge
kumlanm yzleri pas tutmaya balamadan nce yaplacaktr.
kullanlabilecektir.
c) Son kat boyama
Tank ve radyatrler iin son kat boyama aadaki kategorilerden birine ait boyalarla
yaplacaktr.
Poliretan boyalar
Astar ile son kat arasnda varsa ara katlar iin boyalar malat tarafndan tayin edilebilir.
Deiik katlarn boyalar, kendilerinin aklkla belirlenmesini salayacak renk farkllnda
olacaktr. Her bir boya katnn en dk kalnl 35 mikron olacaktr. Son kat boyann rengi iin
Alcnn onay alnacaktr.
malat uygulamak istedii boyama metodunu onay almak zere bildirecek, zellikle her
bir kat boya kalnlnn nominal deerini belirtecektir. Transformatrn boyama ileri rutin
deneylerin yaplmasndan nce tamamlanacaktr. Son kat boyas yaplm sathlar nakliye ve
montaj srasnda oluabilecek hasarlara kar iyi bir ekilde korunacaktr. malat boyada
oluabilecek hasarlarn giderilebilmesi iin yeterli miktarda ilave boyay da verecektir.
Galvanizleme ilemine tabi tutulacak paralarda, kaplama TS EN ISO 1461de nerildii
gibi scak daldrma yntemiyle yaplacaktr.
2.4.2.4.11. Aksesuarlar
Tekerlekler,
Bir ya tahliye vanas,
Vida kapakl bir termometre cebi,
Balant diyagramyla bir isim plakas,
Bir bucholz rlesi.
Her bir transformatr iki adet tantma plakas ile donatlacaktr. Etiket ve plakalar
paslanmaz elikten veya denenmi paslanmaz malzemeden mamul olacak, zerlerindeki yazlar
zamanla bozulmayacak ve paslanmaz elik vidalarla tespit edilecektir. Etiket ve plakalar, Trke
olarak yazlacak veya orijinaliyle birlikte Trke tekrarlanacak ve Alcnn onayna sunulacaktr.
Etiket ve plakalar, aada bulunan btn bilgileri ierecektir :
Alcnn sipari numaras ve malzeme kod numaras,
retim yl,
Anma frekans,

Anma gerilimi (kV),
Anma srekli gc (kVA),
Anma srekli akm (A),
Anma ksa sreli gc (kVA),
Anma ksa sreli akm ve sresi (ntrde) (A-rms, sn),
Sarg balants veya balant emas,
Sfr bileen empedans (llen deer),
Yan st ksmndaki scaklk art ve sargnn ortalama scaklk art,
Soutma tipi,
zolasyon seviyesi (kV),
Gerilim ayar kademeleri,
Akm transformatrleri (Akm, evirme oran, snf)
zolasyon ya markas ve tipi,
Arl (kg)
. ekirdek
. Sarglar
. Ya arl
. Toplam arlk (yal)
Tankn ya dolu olarak kaldrmak iin uygun olduunu gsteren iaret.
2.4.3. TESTLER
2.4.3.1. Komponentlerin Testleri
Tm komponentler (bakr, magnetik saclar, izolasyon malzemeleri, kademe deitirici,
buingler, akm transformatrleri, radyatr, rleler j vb.) transformatre monte edilmeden nce
ilgili standartlara uygun olarak, Yklenicinin veya Altyklenicinin fabrikasnda rutin testlere tabi
tutulmaldr. Alc bu testlere temsilcilerini gnderme hakkn sakl tutar.
Tm komponentlerin ilgili standartlara gre yaplan rutin testlerinin baarl olduuna dair
detayl test raporlar Alcnn deerlendirmesi iin Yklenici tarafndan salanacaktr.
i) Scaklk art testi
Scaklk art testi, iki aamadan oluacaktr :
a) IEC 60076-6 standardnn Anma srekli ntr akmnda ve ikincil sargnn anma
gcnde scaklk art testi balkl 10.9.6.1 maddesi ve bu maddede atf yaplan IEC
60076-2 standardna gre uygulanacaktr.
b) IEC 60076-6 standardnn Anma ksa sreli ntr akmnda scaklk art testi
balkl 10.9.6.2 maddesine gre lm metodu ile uygulanacaktr. lme srasnda bucholz
rlesi monte edilmi olacak ve bu test srasnda bucholz rlesinden sinyal alnmayacaktr.
ii) Tehizat Monte Edilmi Transformatr Tank zerindeki Basn Testi
Test, oda scaklndaki transformatr ya ile doldurulmu tank zerinde yaplacak ve
scaklk art testinden sonra uygulanacaktr. Bu test srasnda, tankta bir deformasyon
gzlenmeyecektir. IEC 60076-1 standardnda belirtilen usule uygun olarak yaplacaktr.
3.3. Rutin Testler
Testler, + 10 C ile + 40 C arasndaki bir ortam scaklnda gerekletirilecektir.
i) Sarg Direncinin llmesi
IEC 60076-1 standardnda belirtilen usule uygun olarak yaplacaktr.
ii) Sfr Bileen Empedansnn llmesi
IEC 60076-6 standardnn 10.9.5. maddesi dikkate alnarak, IEC 60076-1 standardnda
belirtilen usule uygun olarak yaplacaktr.
iii) Botaki Kayplarn ve Akmn llmesi
iv) Dielektrik Testler
IEC 60076-6 standardnn 10.9.7. maddesi dikkate alnarak, IEC 60076-3 standardnda
belirtilen usule uygun olarak yaplacaktr.
a) Ayr Kaynakl ebeke Frekansl Gerilime Dayanma Testi
b) Endklenmi Ar Gerilime Dayanma Testi
IEC 60076-3 standardna gre, en yksek iletme geriliminin iki kat bir gerilimde ve
artrlm frekansta yaplacaktr.
c) Yldrm Darbe Testi
v) Bota Kademe Deitiricinin alma Testi
altrma, btn kademelerin denenmesiyle birlikte 20 alma evrimi iin yaplacaktr.
Test srasnda kademe deitiricinin paralarnda bir arza veya contalardan bir ya sznts
gzlenmeyecektir.
vi) Ya Testleri
Topraklama transformatrlerinde kullanlacak yan nceden TEA Yeni zolasyon Ya
Satnalma artnamesine uygun olduu test raporlar ile belgelenecektir ve onay iin Alcya
verilecektir. Belgelenemedii takdirde yan TEA Yeni zolasyon Ya Satnalma
artnamesine uygun olarak komple testleri yaptrlacaktr.
Kabul esnasnda her bir topraklama transformatrnden alnacak ya numunesine ise
aada belirtilen testler, yaptrlacak ve TEA Yeni zolasyon Ya ile Doldurulmu Yeni
Transformatre ait Ya artnamesine uygun olup olmad kontrol edilecek; kullanlan yan
teklif edilen ya ile ayn marka ve tipte olduu, Yklenici tarafndan garanti edilecektir.
Power Factor (Doble, 25 C+100C),
Dielektrik dayanm,
Asidite,
Yzey Gerilme,
Younluk,
Viskozite,
Renk Says,
Su miktar,
vii) Yada znm Gazlarn Kontrolleri
Yada znm gazlarn kromatografik analizi yaplarak kontrol edilecektir. Test IEC
60567de belirtilen prosedre gre yaplacaktr. Gaz analizinin deerlendirilmesi IEC 61181e
gre yaplacaktr.
viii) Boya Tatbiki ve Kalite Kontrol
Boya kontrol, film kalnl ve boyann yapmas kontrol edilerek yaplr. Boya
kalnlnn llmesi Boya Muayene Cihaz kullanlarak yaplacaktr. zellikle boya katlarnn
toplam kalnl ve katlarn ayr ayr kalnlklar llmelidir. Transformatrlerin boyal yzeyleri
zerinde gelii gzel 10 nokta seilir. Her bir katn kalnlklarnn ortalamas, imalat tarafndan
o kat iin ngrlen nominal deerden az olmayacaktr.
Boya filminin yapma zellii, ISO 2409 standardnda verilen apraz kesme metoduyla
dorulanacaktr.
2.4.3.4. Saha Testleri
Topraklama transformatr montajnn Alc tarafndan yaplmas halinde; topraklama
transformatrlerinin ve temin edilen dier tehizatn saha testleri Yklenici tarafndan
yaplmayacaktr, ancak, saha testleri srasnda tespit edilen arzalardan Yklenici de sorumlu
olacaktr.
Topraklama transformatr montajnn Yklenici tarafndan yaplmas halinde; tesislerin
montajnn tamamlanmasndan sonra, servise alnmadan nce, Yklenici tarafndan temin
edilen her bir topraklama transformatr iin, Alcnn temsilcileri huzurunda aadaki testler
yaplacaktr.
i) Sarg Direncinin llmesi,

ii) zolasyon Yann Dielektrik Dayanm Testi,
iii) D.C. zolasyon Direncinin llmesi,
iv) Kapasite ve Kayp Faktrnn llmesi,
v) Mknatslama Akmnn llmesi,
vi) Sfr Bileen Empedansnn llmesi.

Bu Teknik artname ve Garantili zellikler Listesinde istenen deerler ve zellikler
darenin istedii asgari deerler ve zelliklerdir. steklilerce daha stn deerlerin ve zelliklerin
teklif edilmesi durumunda stekli tarafndan bir hak talebinde bulunulmayacak, dare tarafndan
ekstra bir prim verilmeyecek ancak teklif fiyatlarnn eit olmas durumunda stn deer ve
zellikleri teklif eden tercih edilecektir.
2.4.4.1. Topraklama Transformatrlerinin Kabul iin Kriterler

Tm imalat kontrolleri ve testler dare temsilcileri gzetiminde bedeli Ykleniciye ait olmak
zere yaplacaktr.
2.4.4.1.1. Komponentlerin Testlerinin Kabul in Kriterler
Komponentlere uygulanan btn rutin testler, msaade edilen toleranslar dahilinde olumlu
bulunacaktr.
2.4.4.1.2. Tip Testlerin Kabul in Kriterler
Tip testleri, szleme kapsamnda imal edilen ilk topraklama transformatr zerinde,
darenin temsilcilerinin katlm ile akredite bir laboratuarda veya dare tarafndan onaylanrsa
malat laboratuarnda yaplacaktr.
Btn tip testlerinden olumlu sonu alnm olacaktr. Bir tip testinin olumsuz
sonulanmas halinde, olumsuz sonulanan topraklama transformatr tipi reddedilir. Ancak,
malat bir tasarm deiikliine gider ve ad geen btn tip testlerini, masraflar Ykleniciye ait
olmak zere makul bir sre iinde tekrarlamay stlenirse, karar verme yetkisi yalnz dareye ait
olmak zere, sre uzatm verilmeksizin testlerin tekrar kabul edilebilir.
lk topraklama transformatr zerinde tip testleri tamamlanmadan, sorumluluk tamamen
Ykleniciye ait olmak zere ve darenin de uygun grmesi kaydyla, malat tarafndan ilk
topraklama transformatr dnda dier topraklama transformatr / topraklama
transformatrleri de imal edilebilir. Yklenici tarafndan, imal edilen topraklama transformatr /
topraklama transformatrlerinin fabrika kabul testlerinin yaplmasnn talep edilmesi durumunda;
olumlu fabrika kabul testleri sonras topraklama transformatr / topraklama transformatrleri

yedd-i emanete alnm olsa dahi, tip testleri baar ile sonulanncaya kadar, hibir topraklama
transformatrnn sevki ve / veya demesi yaplmayacak olup, fabrika kabul testleri
tamamlanan ve yedd-i emanete alnan topraklama transformatrlerinin teslimat tarihi olarak tip
testlerinin baar ile sonuland tarih dikkate alnacaktr.
Rutin testleri, kabule sunulan btn topraklama transformatrlerine uygulanacaktr.
Testlerin balama tarihi, testler yurt iinde yaplacaksa 15 (onbe) gn ncesinden, testler
yurt dnda yaplacaksa 30 (otuz) gn ncesinden dareye bildirilecektir.
Btn rutin testlerden olumlu sonu alnm olacaktr. Rutin testlerin herhangi birinden
olumsuz sonu alnrsa ve bu sonu topraklama transformatrnn almas iin dare
tarafndan zararl grlyorsa sorunlu ksm yenisi ile deitirilecek veya masraflar Ykleniciye
ait olmak zere sorun giderilecektir.
Boya muayenesinin olumsuz sonulanmas halinde dare topraklama transformatrnn
bedelsiz olarak yeniden boyanmasn isteme hakkna sahiptir.
Rutin testler darenin temsilcilerinin katlm ile imalatnn laboratuarnda yaplacaktr.
malatnn laboratuar akredite olacak veya testlerde kullanlacak cihazlarn kalibrasyonlar
akredite bir kurulu tarafndan yaplm olacak, kalibrasyon sertifikalar testler balanlmadan
nce Muayene ve Kabul Komisyonuna sunulacaktr.
2.5. Yardmc Servis Transformatrleri
2.5.1. Genleme Depolu Yardmc Servis G Transformatrleri
2.5.1.1. GENEL
2.5.1.1.1. Konu ve Kapsam
Bu artname letim Merkezlerinin i ihtiyacnn karlanmasnda kullanlmak zere satn

alnacak fazl, yaa daldrlm, atmosfere ak, genleme depolu, anma gerilimi 36 kV'a ve
gc 50 kVA'den 1600 kVA'e kadar olan Genleme Depolu Yardmc Servis OG/AG g
transformatrlerinin teknik zelliklerini, testlerini ve temin koullarn kapsar.
artname ve eklerinde aksi belirtilmedike Genleme Depolu Yardmc Servis OG/AG

G Transformatrleri, artnamede belirtilen tm donanm ile birlikte ve ya doldurulmu
komple nite halinde temin edilecektir.
Temin edilecek Genleme Depolu Yardmc Servis OG /AG G transformatrlerinin

tipleri ve teknik zellikleri Garantili zellikler Listesinde belirtilmitir.
Bu artnamenin ilerleyen blmlerinde Genleme Depolu Yardmc Servis OG/AG G

Transformatr yerine, sadece Transformatr ifadesi kullanlacaktr.
2.5.1.1.2. Standartlar ve Dokmanlar
Aksi belirtilmedike transformatrlerin dizayn, retimi ve testleri aada belirtilen

standartlarn ve/veya dokmanlarn en son basklar gz nne alnarak yaplacaktr.

Standart No Standart No Standart Ad
(TSE) (IEC)
TS EN IEC 60076-1 G transformatrleri. Blm 1: Genel
60076-1 EN 60076-1 (Power transformers - Part 1: General)
G transformatrleri - Blm 2: Svya Daldrlan
TS EN 60076-2 EN 60076-2
Transformatrler in Scaklk Art
G transformatrleri - Blm 3:Yaltm seviyeleri,
TS 10902 IEC 60076-3, dielektrik deneyler ve havadaki haric yaltma aralklar
EN 60076-3 EN 60076-3 (Power transformers - Part 3: Insulation levels,
dielectric tests and external clearances in air)
G transformatrleri Blm 4: Yldrm ve
anahtarlama darbe deneylerine klavuz G
IEC 60076-4, transformatrleri ve reaktrler
TS EN 60076-4
EN 60076-4 (Power transformers - Part 4: Guide to the
lightning impulse and switching impulse testing -
Power transformers and reactors)
G transformatrleri- Blm 5: Ksa devreye
IEC 60076-5,
TS EN 60076-5 dayanm yetenei (Power Transformers Part 5:Ability
EN 60076-5 To Withstand Short-Circuit)
Power Transformers Part 7: Loading Guide For
IEC 60076-7
Oil-Immersed Power Transformers
G transformatrleri - Blm 8 : Uygulama
IEC 60076-8 Rehberi (Power Transformers Part 8:Application
Guide)
IEC 60076- G Transformatrleri - Blm 10: Ses
TS EN
10, Seviyelerinin Belirlenmesi (Power Transformers Part
60076-10
EN 60076-10 10: Determination Of Sound Levels)
En yksek gerilimi 36 kVu gemeyen tehizat iin 50
TS EN 50464-1 EN 50464-1 kVAdan 2500 kVAya kadar olan fazl 50 Hz yal
datm transformatrleri - Blm 1: Genel artlar
nsan-makina arayz, iaretlemesi ve tantm iin
temel ve gvenlik prensipleri - Donanm balant
TS EN 60445 EN 60445
ularnn, iletken sonlandrma dzenlerinin ve
iletkenlerin tantm
Gei izoltrleri - Sv ile doldurulmu
transformatrler iin kullanlan - Gerilimi 1 kVun
TS EN 50180 EN 50180
stnde 52 kVa kadar akm 250 Aden 3,15 kAe
kadar
Sv dolgulu transformatrler iin 1kV'a kadar ve 250 A
TS EN 50386 EN 50386
il 5 kA'lik geit izolatrleri
kVAdan 2500 kVAya kadar olan fazl 50 Hz yal
TS EN 50464-2-1 EN 50464-2-1 datm transformatrleri - Blm 2-1: Yksek gerilim
ve/veya alak gerilim tarafnda kablo kutular olan
datm transformatrleri - Genel kurallar
datm transformatrleri - Blm 2-2: Yksek gerilim
TS EN 50464-2-2 EN 50464-2-2 ve/veya alak gerilim tarafnda kablo kutular olan
datm transformatrleri - EN 50464-2-1'deki kurallar
karlayan datm transformatrlerinde kulllanm iin
Tip 1 kablo kutular
Tip 2 kablo kutular
Elektriksel Amal Presli Karton ve Presli Kat
zellikleri- Blm:1 Tarifler ve Genel Kurallar
IEC 60641-1,
TS EN 60641-1 (Pressboard and presspaper for electrical
EN 60641-1
purposes - Part 1: Definitions and general
requirements)
IEC 60641-2, Bulunmas Gereken artlar-Blm 2: Deney Metotlar
TS EN 60641-2
EN 60641-2 (Pressboard and presspaper for electrical
purposes - Part 2: Methods of tests)
Elektrik yaltm Isl deerlendirme ve gsterili
IEC 60085,
TS EN 60085 (Electrical insulation - Thermal evaluation and
EN 60085
designation)
evre artlarna Dayankllk Deney-Blm 3: Klavuz,
IEC 60068-3-3,
Cihazlar in Sismik Deney Metotlar
TS EN 60068-3-3 EN 60068-3-
(Environmental testing - Part 3: Guidance.
3
Seismic test methods for equipment)
TS 8756 EN evre artlarnn Snflandrlmas
IEC 60721-1
60721 (Classification Of Environmental Conditions)
Kademe Deitiriciler - Blm 1: Performans
TS EN
IEC 60214-1 zellikleri Ve Deney Metotlar (Tap-Changers Part 1:
60214-1
Performance Requirements And Test Methods)
TS IEC Kademe deitiriciler - Blm 2 : Uygulama
IEC 60214-2
60214-2 klavuzu (Tap-Changers - Part 2: Application Guide)
Mahfazalarla Salanan Koruma Dereceleri (Ip
TS 3033 EN
IEC 60529 Kodu) (Elektrik Donanmlarnda) (Degrees Of
60529
Protection Provided By Enclosures (IP Code))
Elektro-Akustik Ses Seviye lerleri Blm
TS EN
IEC 61672-1 1: zellikler (Electroacoustics - Sound Level Meters -
61672-1
Part 1: Specifications
Alak Gerilim Anahtarlama Dzeni Ve Kontrol
TS EN
IEC 60947-1 Dzeni - Blm 1: Genel Kurallar (Low-Voltage
60947-1
Switchgear And Controlgear - Part 1: General Rules)
Demir Ve elikten mal Edilmi Malzemeler
TS EN ISO
zerine Scak Daldrlma le Yaplan Galvaniz
1461
Kaplamalar - zellikler Ve Deney Metotlar
TS EN ISO Boyalar ve vernikler - apraz kesme deneyi
IEC 2409
2409
1000 Volttan yukar alternatif gerilimlerde
TS 595 EN kullanlan geit izolatrleri (buingler).
IEC 60137
60137 (Insulated bushings for alternating voltages
above 1 000 V)

Mineral Yaltm Yalar Kullanlmam
Elektroteknik Uygulamalar in Anahtarlama Dzeni
TS 623 EN Ve Transformatrlerde Kullanlan
IEC 60296 (Fluids For Electrotechnical Applications-
60296
Unused Mineral Insulating Oils For Transformers and
Switchgear)
Yalar Elektrikli Cihazlar in- znm Ve

Serbest Gaz Analizleri in Ya Ve Gaz Numunesi
TS EN Alma Klavuzu
IEC 60567
60567 (Oil-Filled Electrical Equipment Sampling Of
Gases And Oil For Analysis Of Free And Dissolved
Gases Guidance)
Mineral Ya le Doldurulmu Kullanmdaki
Elektrikli Cihazlar znm Ve Serbest Gazlarn
Tayin Sonularnn Cihazn Durumunun
TS EN Deerlendirilmesinde Kullanlmas Klavuzu
IEC 60599
60599 (Mineral Oil-Impregnated Electrical Equipment
In Service - Guide To The Interpretation Of Dissolved
And Free Gases Analysis)
G transformatrleri ve reaktr ara balant

TS EN
paralar-Blm 1:Genel( Power Transformer and
50216-4/DIN
reaktr fittings Part 1 :General
Kirlenme artlarna Gre zolatrlerin Seilme
Kurallar Klavuzu
TS IEC 60815 IEC 60815-2 (Selection and dimensioning of high-voltage insulators
intended for use in polluted conditions - Part 2:
Ceramic and glass insulators for a.c. systems)
IEEE Std. IEEE Standart for General for Liquid immersed
C57.12.00 Distribution, Power, Regulating Transformers
TEA Yeni zolasyon Ya Satn alma artnamesi (artname ekindedir.)
TEA Yeni zolasyon Ya le Doldurulmu Yeni Transformatre Ait Ya artnamesi (artname
ekindedir.)

Edeer ya da daha stn baka standartlar uygulanmsa bunlarn ngilizce ve/veya

Trke kopyalar Teklifle birlikte verilecektir.

Institute fr Normung) veya dier Avrupa Birlii lkelerinin normlarnn ngrd zelliklere
uygun olacaktr. Transformatrler iin alnan tekliflerin almasndan sonraki aamalarda
yukardaki standart ve/veya dokmanlar tadil edilirse, teklif tarihinde yrrlkte olan tadilat veya
bask geerli olacaktr.
2.5.1.1.3. alma Koullar

Aksi belirtilmedike transformatrler aada belirtilen alma koullarnda kullanlmaya
uygun olacaktr.
ALIMA BNA (DAHL) BNA DII (HARC)

KOULLARI
Ykselti Aksi belirtilmedike 1000 m
Ortam scakl
- En az - 25 C - 25 C
- En fazla +40 C +45 C

- 24 saatlik ortalama : +35 Cnin altnda : +35 Cnin altnda
- Bir yllk ortalama +25 Cnin altnda +25 C'nin altnda
Ortam hava kirlilii (*)
Buzlanma - Snf 10, 10 mm
2
Rzgar basnc - 70 kg/m yuvarlak yzeyde
Endstriyel kirlilie Evet (Ar kirlilik) Evet (Ar kirlilik)
aklk
Maksimum nispi nem
% 95 % 95
Depreme maruz
kalma (**)
- Yatay ivme 0.5 g yer seviyesinde (harici ve dahili tipler iin)
- Dikey ivme 0.25 g (harici ve dahili tipler iin)
Maksimum gne 500 W/m 1000 W/m

nm
Yldrm dme - Evet
olasl
(*) Alc tarafndan Garantili zellikler Listesinde belirtilecektir.
(**) Yardmc servis g transformatrleri; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine

dayanacak ve herhangi bir nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek,
yardmc servis g transformatrlerinin alaca yerde tesisi iin gereken proje, resim ve
malzemeler ile yardmc servis g transformatrlerinin depreme dayankllk hesaplar Yklenici
tarafndan verilecektir.
2.5.1.2.TEKNK ZELLKLER
Bu artname kapsamndaki transformatrler iletim merkezlerinde yardmc servis

transformatr olarak kullanlacak ve Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike aada
belirtilen teknik zelliklerde olacaktr.
2.5.1.2.1. Tip
- fazl, iki sargl,

- Yaa (mineral ya) daldrlm, atmosfere ak genleme depolu,
- Tabii ya dolaml, tabii hava soutmal (ONAN),
- Bota gerilim ayarl,
- Bina d (harici) veya bina ii (dahili).
2.5.1.2.2. Elektriksel zellikler
- Anma frekans : 50 Hz(*)
- Anma gleri : 50-100-160-250-400-500-630

800-1000-1250-1600 kVA
Primer : 7.2 - 12 - 17.5 - 36 kV
Sekonder : 1.1 kV
- Anma gerilimleri
OG sargs (ana kademe) : 6.3 - 10.5 - 15.8 - 33 kV
AG sargs : 400/231 V
- Bota gerilim ayar

Ayar sargs : OG tarafnda
Ayar snf : Sabit ak (TS EN 60076-1 -CFVV)
- Gerilim ayar sahas ve kademe says
Anma gerilimi (kV) 6.3-10.5-15.8 33

Ayar sahas 2 x 2.5% 30-31.5-33-34.5-36
Kademe says 5 5
Bota evirme oran (kV) 2x2.5%/0,4 30-31.5-33-34.5-
36/0.4kV
- Ayar kademe gleri

6.3-10.5-15.8kV transformatrler : Btn
kademelerde anma gcne
eit
33 kV transformatrler : 30-36 kV arasnda anma gcne
eit
- Scaklk art limitleri (Garantili zelliklerde aksi belirtilmedike)
Bina ii (Dahili) Bina d (Harici)

Sarg iin 65 K 60 K

st ya seviyesinde 60K 55 K
- Balant Grubu : Dyn 11,Dyn 5
- Ksa Devre Empedans Gerilimi (75C'de, ana kademede)

Ksa Devre Empedans Gerilimi (%Uk)
Transformatr Gc (kVA) 6.3-10.5-15.8 kV 33 kV
630 kVAya kadar (630 kVA dahil) 4 4.5
630 kVAnn st 6 6
- Ksa Devre Termik Dayanm
Ksa devreye kar sl dayanm yeteneinin hesaplanmasnda kullanlacak akmn

sresi 2 saniye olmaldr.
- Anma Yaltm Dzeyleri
i) OG Sargs
6 1 1 3
Anma Gerilimi (kV)
.3 0.5 5.8 3
Darbe dayanma gerilimi (kV-tepe) 6 7 9 1
(1.2 - 50s) 0 5 5 70
Bir dakika sreli ebeke frekansl dayanma gerilimi 2 2 3 7
(kV-etken) 0 8 8 0
ii) AG Sargs
Bir dakika sreli ebeke frekansl dayanma gerilimi (kV-etken) : 3 kV
- Manyetik aknn en st deerinde duyulabilir grlt dzeyi
TS EN 50464-1 standardnda yer alan minimum deerler seilmitir.
Ses gc dzeyleri (dB)

Transformat 1 1
1600
r Gc (kVA) 0 00 60 50 00 00 30 00 000 250
6.3-10.5- 5 5
58
15.8 kV 9 1 4 7 0 1 2 3 5 6
6 6
33 kV 69
0 4 7 0 3 4 5 6 7 8
NOT: Tablodaki deerler en yksek deerlerdir. Tolerans uygulanmayacaktr ve

limitlerin almas halinde transformatrler reddedilecektir.
- Kayplar (TS EN 50464-1)
Anma Gerilimi Anma Gc Bota Kayplar Yk Kayplar
(kV) (kVA) (W) (W)
50 90 750
100 145 1250
160 210 1700
250 300 2350
400 430 3250
6.3-10.5-15.8 500 510 3900
630 600 4600
800 650 6000
1000 770 7600
1250 950 9500
1600 1200 12000
Anma Gerilimi Anma Gc Bota Kayplar Yk Kayplar
(kV) (kVA) (W) (W)
50 160 1050
100 270 1650
160 390 2150
250 550 3000
400 790 4150
33 500 940 5000
630 1100 5500
800 1300 7000
1000 1450 8900
1250 1750 11500
1600 2200 14500
NOT: Tablodaki deerler en yksek deerlerdir. Tolerans uygulanmayacaktr ve limitlerin

almas halinde transformatrler reddedilecektir.
(*)Frekans deiim aral:

Elektrik ebeke Ynetmeliinde aksi belirtilmedike; transformatrler, 49-50.5 Hz frekans
aralnda srekli; sistem frekansnn olaanst durumlarda 52,5 Hze kabilecei veya 47.5 Hze
debilecei gz nnde bulundurularak, 52.5 Hz-51.5 Hz frekans aralnda 10 dakika, 50.5 Hz-51.5
Hz frekans aralnda 1 saat, 48.5 Hz-49 Hz frekans aralnda 1 saat, 48 Hz-48.5 Hz frekans
2.5.1.2.2.1. alma Rejimi
Transformatrler %100 dengesiz yklemede srekli olarak almaya uygun olacaktr.

2.5.1.2.2.2. Ar Gerilim Altnda alma
Transformatrler,
Anma geriliminin %105'ine eit gerilimde anma akmn verecek ekilde,
Anma geriliminin %110'una eit gerilimde bota
almaya uygun olacaktr.
2.5.1.2.2.3. Geici Olarak Ar Ykleme
IEC 60076-7ye uygun olacaktr.
2.5.1.2.2.4. Toleranslar
Sipari kapsamndaki transformatrlerin test sonucunda bulunan deerleri, malat

tarafndan garanti edilen deerlerle aada belirtilen toleranslar iinde ayn ise,
transformatrlerin bu artnameye uygun olduu kabul edilir.
-Bota evirme oran : % 0.5

(Ana kademede)
-Anma akmnda ksa devre empedans
(Ana kademede) : % 10
-Botaki akm : + % 30
2.5.1.2.3. Yapsal zellikler
2.5.1.2.3.1 Manyetik Devre (ekirdek)
ekirdek, yksek kaliteli, souk haddelenmi, kristalleri ynlendirilmi, yalanmayan,

yksek manyetik geirgenlie sahip, yzeyleri przsz silisli sacdan imal edilecektir. Ekler
45de kesilecek ve step-lap teknolojisi uygulanacaktr. Her bir levha basn altnda ve scak
ya etkisiyle bozulmayacak yaltma sahip olacaktr.
ekirdei oluturan elik saclar ve bunlarn yaltm malzemeleri, transformatrn mr

ekirdei oluturan tabakalarn iinden, bacak ve boyunduruu oluturan saclardan demir

saplamalar geirilmeyecektir.
ekirdein yaps, sarglarn kartlarak deitirilmesinde en az sayda tabakann

sklmesini gerektirecek ekilde olacaktr.
ekirdek levhalar ve sarglar, nakliye srasnda ve karlalabilecek ksa-devre

artlarnda yerinden oynamamas iin ve bklmeye kar korumak zere uygun bir ekilde
destekler konulacaktr.

2.5.1.2.3.2. Sarglar
Sarglar ve sarg balantlar, transformatr terminallerinde meydana gelecek ksa

devrelerde oluacak termik ve dinamik zorlanmalara, artnamede belirtilen yaltm testlerine,
ar ykleme artlarna hasar grmeden dayanacak ekilde tasarlanacak ve imal edilecektir.
2.5.1.2.3.3. Sarg Yaltm
Sarg yaltmnda yksek kaliteli, en az A snf saf selloz kat ve prespan yaltm
maddeleri kullanlacaktr. AG sarglarnn ntrleri ait olduklar sarglarn hat ularyla ayn yaltm
seviyesinde yaltlacaktr. Sarglar, kurutulduktan sonra tanka ya doldurma ilemi vakum
ortamnda yaplacaktr.
2.5.1.2.3.4. Kademe Deitirici
Btn transformatrlerin OG sargsnda, Garantili zellikler Listesinde belirtilen zellikte

BOTA kademe deitirici bulunacaktr.
Ayar sarglar ve kademe deitirici, yksek gerilim darbelerine, ar yk akmlarna, ksa

devre akmlarna hasar grmeden dayanabilecek yapda olacaktr.
Kademe deitirme ilemi tankn st kapana monte edilmi bir kumanda

mekanizmasyla yaplacaktr. Kumanda mekanizmas, 1 no.lu kademe sargs en kk sarm
saysn gsterecek ekilde iaretlenecek kademe gstergesi her kademe iin durma yuvas ile
tehiz edilecektir.
2.5.1.2.3.5. Tank
Tank ve kapak yksek kaliteli elik levhalardan dayankl bir yapda ve kaliteli bir iilikle
imal edilecek, tankn tabannda transformatrn komple arln drt tekerlek zerinde tayan
bir asisi bulunacaktr.
Tankta, harite balant eleman olarak kullanlacak cvatalar paslanmaz veya galvanizli
elikten olacaktr.
Kapak tanka cvatalarla balanacak ve szdrmazlk iin en az neopren kalitesinde mantar

conta kullanlacaktr.
Kaynak ileri, standartlara uygun olarak ve szdrmazlk iin gerektiinde ift kaynak
uygulanarak yaplacak ve btn kaynak yerleri szdrmazlk testinden geirilecektir.
Ya szdrmazln salamak zere kullanlacak btn contalar, yaltkan yaa ve

scakla dayankl, yan kalitesini bozmayan malzemelerden yaplm olacaktr.
Tank oluturan paralar ile eitli boru v.b. metal malzemeler arasndaki metal sreklilik,
tmnn ayn potansiyelde olmalarn salayacak ekilde yaplacaktr.
Tank zerinde aadaki dzenler ve tehizat bulunacaktr.
Transformatr emniyetle kaldrmak, ekirdek ve sarglar kapakla birlikte kazandan
karmak iin 2 adet kaldrma halkas,
Birbirine dik iki eksen ynnde ayarlanabilir, kilitlenebilir ve gerektiinde sklebilir 4
adet dz tama tekerlei.
Termometre cebi (400 kVA ve daha kk gteki transformatrlerde ve TS EN 50216-
4/DIN EN 50216-4 no.lu G Transformatrleri ve Reaktr Paralar-Blm 4:Temel
Aksesuarlar (Topraklama Balant Ucu, Boaltma ve Doldurma Aparatlar, termometre
cebi, tekerlek dzenei) standardna uygun),
Bota gerilim ayar mekanizmas
Biri kapak zerinde dieri tabanda yan yz tarafnda olmak zere iki adet paslanmaz
elikten yaplm civatal tipte topraklama terminali bulunacaktr ve toprak sembol ile
iaretlenmi olacaktr.
Vanalar
- 500 kVA ve daha byk gteki transformatrlerde:
a) Kazan tavanndan yaklak 10 cm aada ya tasfiyesine uygun vana (dalgal
kazan hari),
b) Kazan tabanndan yaklak 2-3 cm yukarda 1 adet ya boaltma vanas. (ya
tasfiyesine uygun olacaktr.)
- 400 kVA ve daha kk gteki transformatrlerde:
Kazan tabanndan 2-3cm yukarda 1 adet ya rnei alma ve ya boaltma vanas
2.5.1.2.3.6. Radyatrler
Transformatrler soutma iin imalat yaplarna gre, tanka tespit edilmi sabit yass
radyatrlerle donatlacaktr. Dalga duvarl yapdaki tank da kabul edilecektir. Dalga duvar sabit
yass radyatrlerin sac kalnlklar 1.2 mm den az olmayacaktr.
2.5.1.2.3.7. Ya Genleme Kab
Transformatrler uygun kapasitede ya genleme kab ile tehiz edilecek ve genleme

kab zerinde aadaki dzenekler bulunacaktr.
Ya keltme dzeni,
Ya boaltma vanas (500 kVA ve daha byk gteki dalgal kazanl trafolarda
ya tasfiyesine uygun olacaktr.),
Ya doldurma buonu,
Manyetik ya seviye gstergesi,
Hava kurutucusu ve balant flan,
Genleme kab ile tank arasndaki boru balants zerinde Buchholz rlesi (500
kVA ve daha byk nitelerde).
2.5.1.2.3.8. Geit zolatrleri (Buing) ve Terminaller
Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike, OG ve AG sarglarnn faz ve ntr

ular, ilgili sarg ile ayn yaltm dzeyine sahip seramik geit izolatrleri ile darya
karlacaktr.
OG Geit izolatrleri ve terminaller Garantili zellikler Listesinde belirtildii ekilde ak tip

(Open Type) veya da konik fi tipi (Plug-in type, outside cone type) olacaktr. Garantili
zellikler Listesinde aksi belirtilmedike ak tip geit izolatrler kullanlacaktr.
OG geit izolatrleri, atlama aralklar ayarlanabilir ark boynuzlar ile tehiz edilecektir.

Ak tip OG geit izolatrleri iin minimum Nominal Spesifik Yzeysel Kaak Yolu
Uzunluu, aadaki tabloya gre ALICI tarafndan seilecek ve Garantili zellikler Listesinde
belirtilecektir.
Ortam Kirlilik Dzeyi Nominal Spesifik Yzeysel Kaak

(TS IEC 60815-2 e gre) Yolu Uzunluu
Dzey I (Hafif kirli) 16 mm/kV
Dzey II (Orta kirli) 20 mm/kV
Dzey III (Ar kirli) 25 mm/kV
Dzey IV (ok ar kirli) 31 mm/kV
Bina d transformatrlerin OG-AG geit izolatrlerinin nominal spesifik yzeysel kaak

yolu uzunluu minimum 25 mm/kV, dahili transformatrlerde 20 mm/kV olarak seilecektir.
OG terminalleri dili somunlu olacaktr. AG terminalleri dili somunlu veya lama olacak ve
balant paralar verilecektir.
Garantili zellikler Listesinde istendii takdirde transformatrlerin OG balantlar kablo

kutusu ile veya gemeli tip kablo balklar ile yaplacaktr. Da konik fi tipi Geit zolatrleri
tam yaltml ayrlabilir kablo balklar ile kullanlacaktr. Garantili zellikler listesinde aksi
belirtilmedike ayrlabilir kablo balklar Yklenici tarafndan temin edilecektir.
Alak gerilim geit izolatrlerinin zellikleri aada belirtildii gibi olacaktr.
Transformatr
Geit zolatr
Anma Gc
(kVA) Says Anma Akm (A) Anma Gerilimi
(kV)
50-160 4 250 1
250-400 4 630 1
500 4 1000 1
630 4 1250 1
800 4 1250 1
1000 4 2000 1
1250 4 2000 1
1600 4 3150 1
2.5.1.2.3.9. Kablo Kutusu
Alc tarafndan aksi belirtilmedike, bina ierisinde veya dnda kullanlacak olan
yardmc servis transformatrlerinin OG ve AG balantlar, gerilimli blmlere tesadfen temas

nlemek iin, metalik ya da metalik olmayan bir koruyucu mahfaza (Kablo Kutusu) ierisine
alnacaktr.
Koruyucu Mahfazann (Kablo Kutusu) yaps TS EN 50464-2-3e uygun olacaktr.
NOT: Dahilide kullanlacak datm transformatrnn OG tarafnda Da Konik Fi Tipi

(Plug-in Type, Outside Cone Type) Geit zolatr kullanlmas halinde, OG tarafta Kablo
Kutusu istenmeyecektir.
2.5.1.2.3.10. Koruma ve Sinyal Donanm
Koruma ve sinyal donanm, 110 V DC ve 220 V DC besleme geriliminde alabilmelidir.

Transformatrler, Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike, aada belirtilen
koruma ve sinyal donanm ile tehiz edilecektir.
Hava kurutucusu,
Buchholz rlesi, iki kademeli (500 kVA ve st iin),
- 1. kademe alarm
- 2. kademe alarm ve ama
Ya seviye gstergesi (2 kontakl (alarm + ama))
Ya scaklk gstergesi (2 kontakl (alarm + ama))
Klemens kutusu (500 kVA ve daha byk gteki transformatrlerde
kullanlacaktr.
Klemens kutusunun mahfazas, metal ya da yaltkan bir malzemeden olabilecek, Koruma

Derecesi dahilide en az IP 44, haricide en az IP 55 olacaktr. Mahfazann yaltkan bir
malzemeden olmas halinde kullanlacak malzeme aleve dayankl olacaktr. ayet ok
fonksiyonlu koruma rlesinde balantlar iin gerekli klemensler mevcut ise klemens kutusu
kullanlmayacaktr.
2.5.1.2.3.11. Yaltkan Ya
Transformatrler ya doldurulmu olarak teslim edilecektir.
Bu ya, yeni ve hi kullanlmam olacak ve aksi belirtilmedii srece, EK-3te verilen

TEA Yeni zolasyon Ya Satn alma artnamesi ne uygun olacaktr.
ASKAREL, izolasyon yaltm ve soutma iin kullanlmayacaktr.
Sipari kapsamndaki btn transformatrlerde her teslimatta tek tip ve marka ya

kullanlacak ve kullanlan yan markas ve tipi test raporlarna ve transformatr etiketine
yazlacaktr.
2.5.1.2.3.12. st Kapan Tertibi ve Boyutlar ve Balant Ularnn aretlenmesi
letim Merkezlerinin OG baralarna dahilide (hcre iine) tesis edilecek, 160 kVA dahil
zerindeki gte yardmc servis transformatrlerinin montaj, gerektiinde transformatrn
genilik, derinlik ve ykseklik lleri gz nne alnarak, uygun ekilde Yklenici ile birlikte
Alc tarafndan belirlenecektir. Alcnn gerek grmesi halinde, dahilide (hcre iinde)
kullanlacak yardmc servis transformatrleri iin boyutlar Garantili zellikler Listesinde
verilecektir.

Transformatrn alak gerilim, orta gerilim ve dar karlm ntr balant ucunun
iaretlenmesi tank kapa zerinde yaplacaktr.
aretleme kalc olacak (rnek: Zmba ile iaretleme, v.b) ve rahatlkla grlp
okunabilecektir. Boyama, etiket yaptrma veya benzeri iaretlemeler kabul edilmeyecektir.
aretleme aadaki gibi yaplacaktr.
KAPAK ZERNDE
Orta Gerilim Alak Gerilim
ARETLEME
L1 Hat Balant iletkeni
1U 2u
iin
1V 2v
iin
1W 2w
iin
NTR Balant iletkeni
2n
iin
2.5.1.2.3.13. aret Plakas
Transformatrler zerinde kolaylkla grlebilen, paslanmaz elik veya paslanmayan

baka metalden yaplm bir iaret plakas bulunacaktr.
aret plakas elik vidalarla veya perinle tespit edilecek, yazlar okunakl, silinmez ve
solmaz olacaktr. aret plakas zerinde TS EN 60076-1, IEC 60076-1'de belirtilen bilgilere ek
olarak aadaki bilgiler bulunacaktr.
Alcnn ad ve sipari numaras,

malat yl ve ay,
Kullanlan yan markas ve tipi,
Bota kayplar ve yk kayplar,
Kademe deitirici kademe no.su ve gerilimleri (V ve/veya kV olarak),
Yaltm direnci lm sonular,
Alcnn malzeme kod numaras
2.5.1.2.3.14. Korozyona Kar nlemler
2.5.1.2.3.14.1.Genel

Korozyona kar aadaki nlemler alnacaktr:
Akm tayan paralar demir iermeyen metalden olacaktr.

Btn yzeyler olabildiince su tutmaz ekilde dzenlenecektir.
malatta kullanlacak malzeme galvanik korozyona yol amayacak ekilde
seilecek ve dzenlenecektir.
Akm tayan ya da yap eleman olarak kullanlan aluminyum alamlar
korozyona dayankl olacaktr.
Demirli paralar scak daldrma usulyle galvanizlenecek ya da boyanacaktr.
Galvanizlenecek ya da boyanacak yzeyler, dzgn, hasarsz, temiz ve
kaplamann mrn azaltan yabanc maddelerden arnm olacaktr.
2.5.1.2.3.14.2.Boyama
Transformatrn tank, radyatr, genleme kab vs. gibi da ak tm yzeyleri ile

paslanabilen metallerle imal edilmi btn paralar boyanacaktr. Transformatrn genleme
kabnn i yzeyi en az 100C'deki scak yadan etkilenmeyen ve paslanmay engelleyen boya
ile boyanacak veya vernikle kaplanacaktr. Transformatr tanknn i yzeylerinin boyanmas ya
da vernikle kaplanmas halinde, kullanlacak boya ya da vernik yukarda belirtilen zellikte
olacaktr.
D yzeylerin boyanmas iin aadaki ilemler yaplacaktr;
Btn yzeyler boyama standartlarnda belirtilen metodla (kumlama+ kimyasal

temizleme vs.) iyice temizlenecektir.
Scak daldrma ile, galvanizleme (Garantili zellikler Listesinde istenmi ise)
Birinci kat (astar) iin, katalize edilmi paslanmaz epoksi boyalar kullanlacaktr.
(Scak daldrma ile galvanizleme istenmesi halinde astar boya imalat tarafndan
seilecektir.)
Ara kat boya imalat tarafndan seilebilir.
Son kat boyama iin RAL 7033 veya RAL 7039 renk kodunda;
- Poliretanl boyalar,
- Alkid ve silikon boyalar,
- Deiik karml vinil boyalardan biri kullanlacaktr.
Her kat boya en az 35 mikron kalnlkta olacaktr. (Toplam boya kalnl
en az 105 mikron olacaktr.)
Boyama ileri rutin testlerden nce tamamlanacaktr. Toplam boya kalnl rasgele
seilmi be noktada boya kontrol aygt ile llecektir. llen deerlerin ortalamas 105
mikrondan kk olmayacaktr.
Elektrostatik toz boyama yapld takdirde toplam boya kalnlna baklacaktr. Boya
kalnl en az 105 mikron olacaktr.
Boyama ileri rutin testlerden nce tamamlanacaktr.
Boyann nitelii, boya kaplamasnn kalnl ve kaynamasnn kontrol ile belirlenecektir.
Boya tabakalarnn birbiriyle kaynamas, rastgele seilen be noktada TS EN ISO 2409

no.lu Boyalar ve vernikler - apraz kesme deneyi standardna uygun olarak bant yaptrma
yntemiyle kontrol edilecektir. Test sonucu bu standartlarda yer alan Snf-1den daha kt
olmamaldr.
2.5.1.2.3.14.3. Galvanizleme
Galvanizleme ilemi ve galvanizlenmi yzeyler zerindeki testler, TS EN ISO 1461 no.lu

"Demir ve elikten imal edilmi malzemeler zerine scak daldrmayla yaplan galvaniz
kaplamalar - zellikler ve deney metotlar standardna uygun olarak yaplacaktr.

Civata ve vidal ubuklarn dileri de dahil olmak zere tm metal paralarn scak
daldrma ile galvanizleme ilemi ileme, eme, kesme, delme, puntolama, iaretleme ve kaynak
ilemleri tamamlandktan sonra yaplmaldr. Galvanizlenen somunlar klavuzlanp dilerin
temizlenmesinden sonra, suya dayankl ve paslanmay nleyici yala yalanacaktr.
2.5.1.3. TESTLER
Bu artnamede aksi belirtilmedike testler Madde 2.5.1.1.2de listelenen standartlara gre

yaplacaktr.
2.5.1.3.1. Komponentlerin Fabrikada Testleri (Tests on compenents at factory)

Her halkarda bu testlerin baarl olduuna dair detayl test raporlar Alcnn
deerlendirmesi iin Yklenici tarafndan salanacaktr.
2.5.1.3.2. Tmyle Monte Edilmi Transformatrn Testleri (Tests on fully assembled transformer
at factory)
Yksek hassasiyette cihazlar kullanlacak olup, zellikle;

evirme oran kontrollerinde hatalar %0.2yi gemeyecek.
Ya ve ortam scakl lmlerinde hatalar %0.2yi gemeyecek.
- Akm ve gerilim transformatrleri 0.2 snf olacak ve ilgili hatalarn %0.2
dahilinde olduu bilinecektir.
- Voltmetre ve ampermetreler 0.2 snf veya daha hassas olacaktr.
- Dk g faktr iin wattmetreler 0.5 snf veya daha hassas olacaktr.
dorulukta bulunmal ve periyodik kalibrasyonlar yaplm olmaldr.
IEC 60076-8ya gre lme sistemleri dorulanmal ve hassasiyeti salanmaldr.
Ksa devre dayanm testi (Short-circuit withstand test)
IEC 60076-5de belirtilen prosedre gre yaplacaktr. Tasarm farkll olmad

srece; yardmc servis transformatrleri ksa devre dayanm testi bakmndan aadaki
gibi gruplandrlacaktr. Verilecek ksa devre tip test raporu zde saylarak geerli
olacaktr.
Anma Gerilimi (kV) 6.3-11-15.8 33

50-160 50-160
Transformatr Anma Gc
250-630 250-630
(kVA)
800-2500 800-2500
Scaklk art testi (Temperature-rise test)
Test, 33/0.4 kV transformatrlerin ana kademesinde, 6.3-15.8/0.4kV

transformatrlerin ana kademesinde ve maksimum toplam kayplar ile yaplacaktr. Testler
ksa devre metoduyla IEC 60076-2ye gre yaplacaktr.
Duyulabilir grlt seviyesinin llmesi (Measurement of audible sound level)
IEC 60076-10da belirtilmi olan prosedre gre yaplacaktr.
Botaki akm harmoniklerinin llmesi (Measurement of the harmonics of the no-load

current)
IEC 60076-1de belirtilmi olan prosedre gre yaplacaktr.
Anma geriliminin %90 ve %110unda botaki kayp ve akmn llmesi testi

(Measurement of no-load loss and current at %90-110 rated voltage)
Ksa devre empedans gerilimi, ykte kayplarn en dk ve en yksek kademelerde

lm (Measurement of Short circuit impedance voltage load loss at lowest tapping and
maximum tapping)
IEEE Std. C57.12.00de belirtildii gibi yaplacaktr.
Tam dalga yldrm darbe testi (Lightning impulse test)
IEC 60076-3de belirtilmi olan prosedre gre yaplacakt
2.5.1.3.4. Rutin Testler (Routine Tests)
Bu artname kapsamnda, imalat tamamlanm olan btn transformatrlere malat

tarafndan uygulanacak rutin testler aadadr:
Sarg direncinin llmesi (Measurement of winding resistance)
OG sarg DC direnlerinin llmesi tm kademe pozisyonlarnda yaplacaktr DC

direnci lmnn yapld test akmlar ve sarg scakl test raporuna yazlacaktr.
Gerilim evirme orannn llmesi ve faz kaymasnn kontrol (Measurement Of Voltage

Ratio And Check Of Phase Displacement)

Ksa devre empedans geriliminin ve ykteki kayplarnn llmesi (Measurement Of Short-
Circuit Impedance And Load Loss)
IEC 60076-1 de belirtilmi olan prosedre gre yaplacaktr.
Sfr bileen empedans lm (Measurement of zero-sequence impedance(s) on three-

phase transformers)
Bota kaybn ve akmn llmesi (Measurement of no-load loss and current)
IEC 60076-1 de belirtilmi olan prosedre gre yaplacaktr
Dielektrik dayanm testleri (Dielectric Withstand Tests)
IEC 60076-3e uygun yaplacaktr.

- Uygulanan a.a. gerilim testleri
- Endklenmi a.a. gerilim testleri
- Ksmi boalma lm
Yaltm direncinin llmesi ( Measurement Of Insulation Resistance)
OG-tank, AG-tank, OG-AG sarglar aras llecektir.
Kapasite ve kayp faktrnn llmesi (Measurement Of insulation capacitance loss factor)
lme, her bir sarg ile tank arasnda ve transformatrn sarglar arasnda
yaplacaktr. Transformatrn st ya scakl, ortam scakl ve % nem kaydedilmeli, %
tan deerleri st ya scakl dikkate alnarak 20 Cye irca edilmelidir. 20 Cye irca
edilen % tan deeri 0.5ten kk olmaldr.
Yal transformatrler iin basnla ya kaa testi (Leak testing with pressure for liquid
immersed transformers)
Mknatslanma akmnn llmesi (Measurement Of magnetizing current)
Fonksiyon testleri (Function tests)
Koruma ve sinyal donanmnn almasnn kontrolleri yaplacaktr.
Yal transformatrler iin ekirdek ve gvde yaltmnn kontrol edilmesi (Check of core and
frame insulation)
IEC 60076-1 de belirtilmi olan prosedre gre yaplacaktr
Boya kalnlnn lm ve kalitesinin kontrol ile varsa galvaniz kalnl lm

Tip Teknik artnamenin 2.5.1.2.3.13.2. Boyama ve 2.5.1.2.3.13.3. Galvanizleme
maddelerine gre yaplacaktr.
2.5.1.3.5. Ya Testleri
Trafolarda kullanlacak yan nceden EK-3teki Transformatr Ya artnamesine uygun

olduu test raporlar ile belgelenecek ve onay iin Alcya verilecektir. Belgelenemedii takdirde
yan EK-3teki ya artnamesine uygun olarak komple testleri yaptrlacaktr.
hale dokmanlarnda aksi belirtilmedike, teslimat kapsamnda her bir partiden seilecek
bir adet transformatrden alnan numunede yaplacaktr. Test sonular Ek-4teki ya
artnamesi deerlerini salamaldr.
Dielektrik dayanm
Asidite
Yzey Gerilme
Younluk
Viskozite
Su miktar lm
Renk Says
2.5.1.3.6. Saha Testleri (Field tests)

Transformatrlerin ve temin edilen dier tehizatn saha testleri Yklenici tarafndan
yaplmayacaktr, ancak saha testleri srasnda tespit edilen arzalardan Yklenici de sorumlu
olacaktr.
testler yaplacaktr.
IEC 60076-1de belirtilmi olan prosedre gre llecektir.
OG sarg DC direnlerinin llmesi tm kademe pozisyonlarnda yaplacaktr DC

Yaltm direncinin llmesi (Measurement Of Insulation Resistance)
Gerilim evirme orann llmesi ve faz kaymasnn kontrol (Measurement Of

Voltage Ratio And Check Of Phase Displacement)
Gerilim evirme oran IEC 60076-1de belirtilen prosedre uygun olarak tm kademe
pozisyonlarnda llecektir.
Kapasite ve kayp faktrnn llmesi(Measurement Of insulation capacitance

Loss factor)

tan deerleri st ya scakl dikkate alnarak 20 Cye irca edilmelidir. 20 Cye irca edilen
% tan deeri 0.5ten kk olmaldr.
Transformatr Merkezinin, merkezi kontrol panosuna balants iin; hcreler,

kabinler, kutular ve terminal bloklar arasndaki kablo balantlar kontrol edilecektir.
2.5.1.3.7. Numune Alma
Her teslimatta muayene ve teste sunulan transformatrlerin ayn anma gc ve anma

gerilimine sahip olanlar bir poz/kalem saylr.
Numuneler, teslimat kapsamnda yer alan pozdan/kalemden ALICI temsilcisi/temsilcileri

tarafndan rastgele seilecek ve aksi belirtilmedike numune says aadaki izelgeden tespit
edilecektir.
Partideki Transformatr Says Alnacak Numune Says

1-5 1
6-10 2
11-30 3
31-50 4
51-100 6
101-200 8
2.5.1.4. TESTLERE VE KABUL KRTERLERNE LKN HUSUSLAR
2.5.1.4.1. Testler
2.5.1.4.1.1. Tip Testleri
Trk Akreditasyon Kurumu veya Uluslararas Laboratuar Akreditasyon birlii Karlkl

Tannma Anlamasnda yer alan akreditasyon kurumlar tarafndan akredite edilmi bir
laboratuarda, ilgili standartlarn en son basklarna gre, ihale tarihi itibariyle Alc tarafndan aksi
belirtilmedike, son 5 (be) yl iinde yaptrlm tip testlerine ait raporlar dareye sunulacaktr.
Ksa devre mekanik dayanm testi iin ihale tarihi itibari ile son 10 (on) yl iinde yaplm test
raporlar geerli kabul edilecektir.
dareye sunulan tip test raporlar, teklif edilen genleme depolu yardmc servis
transformatrler ile ayn fabrikada imal edilmi, ayn tip ve ayn zellikte transformatrler
zerinde yaplm testlere ait olacaktr. (Ksa devre dayanm tip testi, Tip Teknik artnamenin
Tip Testleri balkl 2.5.1.3.3. maddesine gre deerlendirilecektir.)

stenen tip test raporlar verilmi ve darece uygun bulunmu olsa dahi, darenin ihale
dosyasnda tekrarlanmasn istedii tip testleri belirtmesi kaydyla darece istenen tip testler
dareye herhangi bir masraf yklemeksizin yaptrlacaktr.
dareye sunulmayan veya sunulan ancak yukardaki koullar salamayan tip testleri; ilgili
standartlarn gncel ve son basklarna gre, akredite bir laboratuarda, dare temsilcilerinin
gzetiminde, bedeli Ykleniciye ait olmak zere yaplacaktr.
dareye sunulmayan veya sunulan ancak yukardaki koullar salamayan tip testleri,
kabul testlerinden nce yaplacaktr.
dareye sunulan tip test raporlar ile ilgili olarak; tip testleri yaplan transformatrlerin hangi
fabrikada imal edildii, hangi tip ve zellikteki transformatrlere ait olduu, tip testlerinin hangi
laboratuarda, hangi tarihte yapld bilgilerini ieren bir tablo, tip testlerinin yapld
laboratuarn akredite bir laboratuar olduuna dair belgeler ve aklamalar detayl bir ekilde
Trke olarak sunulacaktr.
2.5.1.4.1.2. Rutin Testler
Tip Teknik artnamenin 2.5.1.3.4 Maddesinde yer alan rutin testler; kabul iin sunulan her
transformatre malat tarafndan uygulanacaktr.
2.5.1.4.1.3. Kabul Testleri
Tip Teknik artnamenin 2.5.1.3.4 Maddesinde yer alan rutin testler, 2.5.1.3.7 numune
alma maddesine gre seilecek numuneler zerinde, her parti genleme depolu yardmc servis
transformatr teslimat iin ilgili standartlarn gncel ve son basklarna gre uygulanacak ve test
raporlar CD/DVD ortamnda veya yazl olarak en az 3 () kopya olarak dareye sunulacaktr.
Kabul testleri, malat laboratuarnda veya darenin onay verecei bir laboratuarda,
bedeli Ykleniciye ait olmak zere yaplacaktr. Rutin testlere ait belgeler, kabul testlerine
balanlmadan nce Muayene ve Kabul Komisyonuna sunulacaktr. Aksi halde, test ve kabul
ilemlerine balanmayacaktr.
2.5.1.4.2. Kabul Kriterleri
a) Testlerde kullanlacak cihazlarn kalibrasyonlar akredite bir kurulu tarafndan yaplm

olacak, kalibrasyon sertifikalar testler balanlmadan nce Muayene ve Kabul Komisyonuna
sunulacaktr.
b) Yaplacak tm tip testlerinden olumlu sonu alnacaktr. Tip testinin olumsuz

sonulanmas halinde sipariteki tm transformatrler reddedilecektir. Ancak, Yklenicinin talebi
ve darenin de uygun bulmas kaydyla, masraflar Ykleniciye ait olmak zere, makul bir sre
iinde, tasarm deiiklii yaplarak retilen yeni rne ait testlerin; karar verme yetkisi yalnz
dareye ait olmak zere, sre uzatm verilmeksizin tekrar kabul edilebilir. kinci kez yaplacak
testlerin de baarsz sonulanmas halinde, sipariin tamam reddedilecektir.
c) Tm kabul testlerinden olumlu sonu alnacaktr. Testlerin herhangi birinden olumsuz

sonu alnrsa, bu test/testler partiyi oluturan tm transformatrler zerinde yaplacaktr. Buna

gre testlerden olumsuz sonu alnan transformatrler tm giderleri Ykleniciye ait olmak zere,
yenisi ile deitirilecek ya da onarlacaktr.
2.5.1.4.3. Kabul Prosedr
nceleme ve testler, malatnn tesislerinde, malzeme teslimat yerinde ve/veya

malzemelerin son teslim yerinde yaplabilir. nceleme ve testler, malatnn tesislerinde
yapldnda, dareye hibir masraf yklemeksizin, incelemecilere izim ve retim bilgilerini
gzden geirme izni dahil, mantkl her trl yardm ve kolaylk salanacaktr. Tm inceleme ve
test masraflar Yklenici tarafndan karlanacaktr.
Yklenici, Szlemenin imzalanmasndan sonra dareye ayrntl test prramn
gnderecektir. Yklenici testlerin asl balama tarihini, yurtdnda yaplacak testler iin en az 30
(otuz) gn, yurtiinde yaplacak testler iin en az 15 (onbe) gn ncesinden dareye
bildirecektir.
Baarl test ve inceleme sonucunda, test raporlar karlkl olarak imzalanacak ve dare
temsilcilerince sevkiyat iin Sevk Emri verilecektir. Yklenici, karlkl olarak imzalanm en az 3
() kopya test raporunu dare temsilcilerine verecektir. Ancak, dare Ykleniciye zamannda
haber vererek testlerde bulunmayacan bildirebilir. darenin testlere katlacann 48 saat
nceden yazl olarak bildirilmemesi durumunda, Yklenici testleri yapacak ve sonularn
dareye bildirecektir. Yklenici tarafndan hazrlanan ve imzalanan test raporlar, incelenmesi ve
onaylanmas iin 3 () kopya olarak dareye gnderilecektir. Test raporlarnn onaylanmas
durumunda, dare tarafndan sevkiyat iin Sevk Emri verilecek, onayl 1 (bir) kopya test raporu
Ykleniciye geri gnderilecektir.
2.5.2. Hermetik Tip Yardmc Servis G Transformatrleri
2.5.2.1. GENEL
Bu artname letim Merkezlerinin i ihtiyacnn karlanmasnda kullanlmak zere satn

alnacak fazl, yaa daldrlm, hermetik tip anma gerilimi 36 kV ve gc 50 kVA'den 1600
kVA'e kadar olan Hermetik Tip Yardmc Servis OG/AG G Transformatrlerinin teknik
zelliklerini, testlerini ve temin koullarn kapsar.
artname ve eklerinde aksi belirtilmedike Hermetik Tip Yardmc Servis OG/AG G

Transformatrleri, artnamede belirtilen tm donanm ile birlikte ve ya doldurulmu komple
nite halinde temin edilecektir.
Temin edilecek Hermetik Tip Yardmc Servis OG/AG G transformatrlerinin tipleri ve

teknik zellikleri Garantili zellikler Listesinde belirtilmitir.
Bu artnamenin ilerleyen blmlerinde Hermetik Tip Yardmc Servis OG/AG G

Transformatr yerine, sadece Transformatr ifadesi kullanlacaktr.
2.5.2.1.2. Standartlar ve Dokmanlar
Aksi belirtilmedike transformatrlerin dizayn, retimi ve testleri aada belirtilen

standartlarn ve/veya dokmanlarn en son basklar gz nne alnarak yaplacaktr.

Standart No Standart No
Standart Ad
(TSE) (IEC)
IEC 60076- G transformatrleri. Blm 1: Genel
TS EN 60076-
1 (Power transformers - Part 1: General)
1
EN 60076-1
G transformatrleri - Blm 2: Svya Daldrlan
TS EN 60076-2 EN 60076-2
Transformatrler in Scaklk Art
G transformatrleri - Blm 3:Yaltm seviyeleri,
TS 10902 IEC 60076- dielektrik deneyler ve havadaki haric yaltma aralklar
3,
EN 60076-3 (Power transformers - Part 3: Insulation levels,
EN 60076-3 dielectric tests and external clearances in air)
G transformatrleri Blm 4: Yldrm ve
anahtarlama darbe deneylerine klavuz G
IEC 60076- transformatrleri ve reaktrler
TS EN 60076-4 4,
(Power transformers - Part 4: Guide to the
EN 60076-4 lightning impulse and switching impulse testing -
Power transformers and reactors)
G transformatrleri - Blm 5: Ksa devreye
IEC 60076- dayanm yetenei
TS EN 60076-5 5
(Power Transformers Part 5:Ability To Withstand
EN 60076-5 Short-Circuit)
IEC 60076- Power Transformers Part 7: Loading Guide For
7 Oil-Immersed Power Transformers
G transformatrleri - Blm 8: Uygulama
IEC 60076-
Rehberi (Power Transformers Part 8:Application
8
Guide)
IEC 60076- G Transformatrleri - Blm 10: Ses
TS EN 60076-
10, Seviyelerinin Belirlenmesi (Power Transformers Part
10
EN 60076-10 10: Determination Of Sound Levels)
TS EN 50464-1 EN 50464-1 kVAdan 2500 kVAya kadar olan fazl 50 Hz yal
datm transformatrleri - Blm 1: Genel artlar
nsan-makina arayz, iaretlemesi ve tantm iin
temel ve gvenlik prensipleri - Donanm balant
TS EN 60445 EN 60445
ularnn, iletken sonlandrma dzenlerinin ve
iletkenlerin tantm
Gei izoltrleri - Sv ile doldurulmu
transformatrler iin kullanlan - Gerilimi 1 kVun
TS EN 50180 EN 50180
stnde 52 kVa kadar akm 250 Aden 3,15 kAe
kadar
Sv dolgulu transformatrler iin 1kV'a kadar ve 250 A
TS EN 50386 EN 50386
il 5 kA'lik geit izolatrleri
TS EN 50464-
EN 50464-2-1 datm transformatrleri - Blm 2-1: Yksek gerilim
2-1
datm transformatrleri - Genel kurallar
TS EN 50464-2-2 EN 50464-2-2

Tip 1 kablo kutular
Tip 2 kablo kutular
Elektriksel Amal Presli Karton ve Presli Kat
zellikleri- Blm:1 Tarifler ve Genel Kurallar
IEC 60641-1,
TS EN 60641-1 (Pressboard and presspaper for electrical
EN 60641-1
purposes - Part 1: Definitions and general
requirements)
IEC 60641-2, Bulunmas Gereken artlar-Blm 2: Deney Metotlar
TS EN 60641-2
EN 60641-2 (Pressboard and presspaper for electrical
purposes - Part 2: Methods of tests)
Elektrik yaltm Isl deerlendirme ve gsterili
IEC 60085,
TS EN 60085 (Electrical insulation - Thermal evaluation and
EN 60085
designation)
evre artlarna Dayankllk Deney-Blm 3: Klavuz,
IEC 60068-3-3,
Cihazlar in Sismik Deney Metotlar
TS EN 60068-3-3 EN 60068-
3-3
TS 8756 EN IEC 60721- evre artlarnn Snflandrlmas (Classification
60721 1 Of Environmental Conditions)
Kademe Deitiriciler - Blm 1: Performans
TS EN 60214- IEC 60214-
zellikleri Ve Deney Metotlar (Tap-Changers Part 1:
1 1
Performance Requirements And Test Methods)
TS IEC IEC 60214- Kademe deitiriciler - Blm 2 : Uygulama
60214-2 2 klavuzu (Tap-Changers - Part 2: Application Guide)
TS 3033 EN
IEC 60529 Kodu) (Elektrik Donanmlarnda) (Degrees Of
60529
Protection Provided By Enclosures (IP Code))
Elektro-Akustik Ses Seviye lerleri Blm
TS EN 61672- IEC 61672-
1: zellikler (Electroacoustics - Sound Level Meters -
1 1
Part 1: Specifications
TS EN 60947- IEC 60947-
Dzeni - Blm 1: Genel Kurallar (Low-Voltage
1 1
Switchgear And Controlgear - Part 1: General Rules)
TS EN ISO
1461
Kaplamalar - zellikler Ve Deney Metotlar
TS EN ISO Boyalar ve vernikler - apraz kesme deneyi
2409
1000 Volttan yukar alternatif gerilimlerde
TS 595 EN
kullanlan geit izolatrleri (buingler).
60137
(Insulated bushings for alternating voltages

above 1 000 V)
Mineral Yaltm Yalar Kullanlmam
Elektroteknik Uygulamalar in Anahtarlama Dzeni
TS 623 EN Ve Transformatrlerde Kullanlan
IEC 60296
60296 (Fluids For Electrotechnical Applications-Unused
Mineral Insulating Oils For Transformers and
Switchgear)
Yalar Elektrikli Cihazlar in- znm Ve
Serbest Gaz Analizleri in Ya Ve Gaz Numunesi
Alma Klavuzu
TS EN 60567 IEC 60567
(Oil-Filled Electrical Equipment Sampling Of
Gases And Oil For Analysis Of Free And Dissolved
Gases Guidance)
Mineral Ya le Doldurulmu Kullanmdaki
Elektrikli Cihazlar znm Ve Serbest Gazlarn
Tayin Sonularnn Cihazn Durumunun
TS EN 60599 IEC 60599 Deerlendirilmesinde Kullanlmas Klavuzu
(Mineral Oil-Impregnated Electrical Equipment In
Service - Guide To The Interpretation Of Dissolved
And Free Gases Analysis)
Kirlenme artlarna Gre zolatrlerin Seilme
Kurallar Klavuzu
TS IEC 60815 IEC 60815-2 (Selection and dimensioning of high-voltage
insulators intended for use in polluted conditions - Part
2: Ceramic and glass insulators for a.c. systems)
(IEEE Std. IEEE Standart for General for Liquid immersed
C57.12.00) Distribution, Power, Regulating Transformers

Edeer ya da daha stn baka standartlar uygulanmsa bunlarn ngilizce ya da

TSE ve IEC standartlar arasnda farkllklar olursa, farkllk arz eden konularda hangi

Institute fr Normung) veya dier Avrupa Birlii lkelerinin normlarnn ngrd zelliklere
uygun olacaktr.

geerli olacaktr.


uygun olacaktr.
ALIMA BNA (DAHL) BNA DII (HARC)

KOULLARI
Ortam scakl
- En az - 25 C - 25 C
- En fazla +40 C +45 C
- 24 saatlik ortalama : +35 Cnin altnda : +35 Cnin altnda
- Bir yllk ortalama +25 Cnin altnda +25 C'nin altnda
Ortam hava kirlilii (*)
Rzgar basnc 70 kg/m 2 yuvarlak yzeyde
Endstriyel kirlilie Evet (Ar kirlilik) Evet (Ar kirlilik)
aklk
Maksimum nispi nem
% 95 % 95
Depreme maruz
kalma (**)
- Yatay ivme 0.5 g yer seviyesinde (harici ve dahili tipler iin)
- Dikey ivme 0.25 g (harici ve dahili tipler iin)
Maksimum gne 500 W/m 1000 W/m
nm
Yldrm dme - Evet
olasl
(*) Alc tarafndan Garantili zellikler Listesinde belirtilecektir.
(**) Yardmc servis g transformatrleri; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine

malzemeler ile yardmc servis g transformatrleri depreme dayankllk hesaplar Yklenici

2.5.2.2. TEKNK ZELLKLER
Bu artname kapsamndaki transformatrler iletim merkezlerinde yardmc servis

transformatr olarak kullanlacak ve Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike aada
belirtilen teknik zelliklerde olacaktr.
2.5.2.2.1. Tip
- fazl, iki sargl,

- Yaa (mineral ya) daldrlm,
- Tabii ya dolaml, tabii hava soutmal (ONAN),
- Bota gerilim ayarl,
- Bina d (harici) veya bina ii (dahili).
2.5.2.2.2. Elektriksel zellikler
- Anma frekans : 50 Hz (*)
- Anma gleri : 50-100-160-250-400500630

800100012501600 kVA
Primer : 7.2-12-17.5-36 kV
Sekonder : 1.1 kV
- Anma gerilimleri
OG sargs (ana kademe) : 6.3-10.5-15.8-33 kV
- Bota gerilim ayar

Ayar snf : Sabit ak (TS EN 60076-1 -CFVV)
Anma gerilimi (kV) 6.3-10.5-15.8 33

Ayar sahas 2 x 2.5% 30-31.5-33-34.5-36
Kademe says 5 5
Bota evirme oran (kV) OG 2x2.5%/0,4 30-31.5-33-34.5-36/0.4kV
- Ayar kademe gleri

6.3-10.5-15.8kV transformatrler :Btn kademelerde anma gcne
eit
33 kV transformatrler :30-36 kV arasnda anma gcne
eit
- Scaklk art limitleri (Garantili zelliklerde aksi belirtilmedike)

Bina ii (Dahili) Bina d (Harici)
Sarg iin 65 K 60 K
st ya seviyesinde 60 K 55 K
- Balant Grubu : Dyn 11, Dyn 5
- Ksa Devre Empedans Gerilimi (75C'de, ana kademede)
Um=24 kV a kadar Um:36 kV iin

%Uk Ksa Devre
%Uk Ksa Devre
Empedans
Empedans
630 kVAya kadar (630 kVA dahil) 4 4.5
630 kVAnn st 6 6
Ksa devreye kar sl dayanm yeteneinin hesaplanmasnda kullanlacak akmnn

- Anma Yaltm Dzeyleri
i) OG Sargs
Anma Gerilimi 6.3 10.5 15.8 33

kV kV kV kV
Darbe dayanma gerilimi (kV-tepe)
60 75 95 170
(1.2 - 50s)
Bir dakika sreli ebeke frekansl
20 28 38 70
dayanma gerilimi (kV-etken)
ii) AG Sargs
- Manyetik aknn en st deerinde duyulabilir grlt dzeyi
TS EN 504641-1standardnda yer alan minimum deerler seilmitir.
Ses gc dzeyleri (dB)

Transformatr 1 2 5 6 8 1 1 1
gc (kVA) 0 00 60 50 00 00 30 00 000 250 600
6.3-10.5-15.8 4 4 5 5 5 5 5 5
kV 9 1 4 7 0 1 2 3 5 6 8

33 kV 5 6 6 6 6 6 6 6
0 4 7 0 3 4 5 6 7 8 9

- Kayplar (TS EN 50464-1)
Anma Gerilimi Anma

Bota Kayplar Yk Kayplar
(kV) Gc
Pb (W) Py (W)
(kVA)
50 90 750
100 145 1250
160 210 1700
250 300 2350
400 430 3250
6.3-10.5-15.8 500 510 3900
630 600 4600
800 650 6000
1000 770 7600
1250 950 9500
1600 1200 12000
Anma Gerilimi Anma Bota Kayplar Yk Kayplar

(kV) Gc Pb (W) Py (W)
(kVA)
50 160 1050
100 270 1650
160 390 2150
250 550 3000
400 790 4150
33
500 940 5000
630 1100 5500
800 1300 7000
1000 1450 8900
1250 1750 11500

1600 2200 14500
NOT: Tablodaki deerler en yksek deerlerdir. Tolerans uygulanmayacaktr ve

limitlerin almas halinde transformatrler reddedilecektir.

Transformatrler,
Anma geriliminin %105'ine eit gerilimde anma akmn verecek ekilde,
Anma geriliminin %110'una eit gerilimde bota
IEC 60076-7ye uygun olacaktr.

transformatrlerin bu artnameye uygun olduu kabul edilir.
Bota evirme oran : % 0.5

(Ana kademede)
Anma akmnda ksa devre empedans
(Ana kademede) : % 10
Botaki akm : + % 30
2.5.2.2.3.1. Manyetik Devre (ekirdek)
ekirdek, yksek kaliteli, dk kaypl, souk haddelenmi, kristalleri ynlendirilmi,

yalanmayan, yksek manyetik geirgenlie sahip, yzeyleri przsz silisli sacdan imal

edilecektir. Her bir levha basn altnda ve scak ya etkisiyle bozulmayacak yaltma sahip
olacaktr.

ekirdei oluturan tabakalarn iinden, bacak ve boyunduruu oluturan saclardan demir

saplamalar geirilmeyecektir.
ekirdein yaps, sarglarn kartlarak deitirilmesinde en az sayda tabakann

sklmesini gerektirecek ekilde olacaktr.
ekirdek levhalar ve sarglar, nakliye srasnda ve karlalabilecek ksa-devre

artlarnda yerinden oynamamas iin ve bklmeye kar korumak zere uygun bir ekilde
destekleri konulacaktr.
2.5.2.2.3.2. Sarglar
Sarglar ve sarg balantlar, transformatr terminallerinde meydana gelecek ksa

devrelerde oluacak termik ve dinamik zorlanmalara, artnamede belirtilen yaltm testlerine,
ar ykleme artlarna hasar grmeden dayanacak ekilde tasarmlanacak ve imal edilecektir.
Sarglar vakum ortamnda kurutulacaktr.
2.5.2.2.3.3. Sarg Yaltm
Sarg yaltmnda yksek kaliteli, en az A snf saf selloz kat ve prespan yaltm
maddeleri kullanlacaktr. AG sarglarnn ntrleri ait olduklar sarglarn hat ularyla ayn yaltm
seviyesinde yaltlacaktr. Sarglar, kurutulduktan sonra tanka ya doldurma ilemi vakum
ortamnda yaplacaktr.
2.5.2.2.3.4. Ya Doldurma
Transformatrlere ya doldurma, vakum ortamnda yaplacaktr ve hermetiklik ayar

yapldktan sonra atmosfere kapatlacaktr.
Btn transformatrlerin OG sargsnda, Garantili zelliklerde belirtilen zellikte BOTA

kademe deitirici bulunacaktr.
Ayar sarglar ve kademe deitirici, yksek gerilim darbelerine, ar yk akmlarna, ksa

devre akmlarna hasar grmeden dayanabilecek yapda olacaktr.
Kademe deitirme ilemi tankn st kapana monte edilmi bir kumanda

mekanizmasyla yaplacaktr. Kumanda mekanizmas, 1 no.lu kademe sargnn en kk sarm
saysn gsterecek ekilde iaretlenecek kademe gstergesi her kademe iin durma yuvas ile
tehiz edilecektir.

2.5.2.2.3.6. Tank ve Kapak
Transformatr tank tamamyla atmosfere kapal (nefes almayan) olacaktr. Tank

tamamyla yala doldurulacak ve ya st seviyesiyle kapak arasnda hava boluu
bulunmayacaktr.
Tank ve kapak yksek kaliteli elik levhalardan dayankl bir yapda ve kaliteli bir iilikle
imal edilecek, tankn tabannda transformatrn komple arln drt tekerlek zerinde tayan
bir asisi bulunacaktr.
Kapak tanka cvatalarla balanacak ve szdrmazlk iin en az neopren kalitesinde mantar

conta kullanlacaktr.
Ya szdrmazln salamak zere kullanlacak btn contalar; yaltkan yaa ve

transformatrn alma scakl aralnda kullanlmaya uygun olacak, yaltkan yan zelliini
bozmayacaktr.
Tankta, harite balant eleman olarak kullanlacak civatalar paslanmaz elik ya da

galvanizli elik olacaktr.
Transformatr tank; transformatr snp ya hacmi bydke genleen, souduka

bzlen elastik, dalga duvarl (corrugated wall) yapda olacaktr. Tank ve dalga duvar
imalatnda kullanlacak saclarn kalnl, en az 1.2 mm. olacaktr. Ancak dalga duvar fin
yksekliinin (H) 240 mm. ve dalga duvar fin uzunluunun (L) 1000 mm olmas halinde, dalga
duvar imalatnda kullanlan sacn kalnl en az 1.5 mm. olacaktr.
Dalga duvar imalatnda kullanlacak saclar souk ve derin ekme olacaktr.
Kaynak ileri; szdrmazln salanabilmesi iin, standartlara uygun ve gerektiinde ift kaynak
uygulanarak yaplacak ve btn kaynak yerleri szdrmazlk testinden geirilecektir.
malat tamamlanm her bir transformatr kazan, szdrmazlk kontrolnden

geirilecektir.
Transformatr tank ve dalga duvarlar; normal alma koullarnda (Geici olarak ar yklenme de
dahil olmak zere) ieride oluacak basnca dayanacak ekilde tasarmlanacaktr. Beklenmedik koullar
nedeniyle meydana gelebilecek basn ykselmelerinde tank korumak iin tanka, basn emniyet valfi
tehiz edilecektir.
Maksimum iletme basnc ile kazan sacnn yrtlma basn deeri arasndaki fark en az 0.3 bar olacaktr.
Dalga duvarlar ve kazan; maksimum ya scakl baz alnarak hesaplanan letme Basnc ile kazan
yksekliine bal olarak llen Statik Ya Basnc arasnda minimum 10000 kez; mekanik
yklenmeye dayanacak ekilde tasarlanacaktr. Bu durum Kazan mr Testi ile kantlanacaktr.
Tank oluturan paralar ile eitli boru v.b. metal malzemeler arasndaki metal sreklilik,
tmnn ayn potansiyelde olmalarn salayacak ekilde yaplacaktr.
Tank zerinde aada belirtilen dzenler ve tehizat bulunacaktr:

Termometre cebi (400 kVA ve daha kk gteki transformatrlerde ve TS EN 50216-
4/DIN EN 50216-4 no.lu G Transformatrleri ve Reaktr Paralar-Blm 4:Temel
Aksesuarlar (Topraklama Balant Ucu, Boaltma ve Doldurma Aparatlar, termometre cebi,
tekerlek dzenei) standardna uygun),
Bota gerilim ayar mekanizmas,
Ya doldurma borusu (mhrl),
Ya boaltma vanas ( TS 3148 no.lu Kresel vanalar - Dkme demirden - Genel amal
sv ve gazlar iin (Yanc gazlar ve ime suyu iin olanlar hari standardna uygun, tankn
en alt seviyesinde, mhrl),
Ya seviye gstergesi
Transformatr emniyetle kaldrmak, ekirdek ve sarglar kapakla birlikte kazandan
karmak iin 2 adet kaldrma halkas,
Birbirine dik iki eksen ynnde ayarlanabilir, kilitlenebilir ve gerektiinde sklebilir 4 adet
dz tama tekerlei
Topraklama Terminali, (DIN 48088-2ye uygun)
Biri kapak zerinde dieri tabanda yan yzde olmak zere iki adet paslanmaz elikten
(inox) yaplm M12 lsnde cvatal tipte topraklama terminali bulunacaktr. Cvata
zerinde paslanmaz elikten yaplm somun pul ve rondelalar takl olacaktr. Topraklama
terminali toprak sembol ile iaretlenecektir.
2.5.2.2.3.7. Soutma Sistemi
Transformatrler doal ya dolaml ve doal hava soutmal (ONAN) tip olacak ve

soutma, tankn dalgal duvar (corrugated wall) yaps ile salanacaktr.
2.5.2.2.3.8. Geit zolatrleri (Buing) ve Terminaller
Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike, OG ve AG sarglarnn faz ve ntr

ular, ilgili sarg ile ayn yaltm dzeyine sahip seramik geit izolatrleri ile darya
karlacaktr.
O.G Geit izolatrleri ve terminaller garantili zellikler listesinde belirtildii ekilde ak tip
(Open Type) veya da konik fi tipi ( Plug-in type, outside cone type) olacaktr. Garantili
zellikler listesinde aksi belirtilmedike ak tip geit izolatrler kullanlacaktr.
OG geit izolatrleri, atlama aralklar ayarlanabilir ark boynuzlar ile tehiz edilecektir.
Ak tip OG geit izolatrleri iin minimum Nominal Spesifik Yzeysel Kaak Yolu
Uzunluu, aadaki tabloya gre ALICI tarafndan seilecek ve Garantili zellikler Listesinde
belirtilecektir.
Ortam Kirlilik Dzeyi Nominal Spesifik Yzeysel Kaak

(TS IEC 60815-2e gre) Yolu Uzunluu
Dzey I (Hafif kirli) 16 mm/kV
Dzey II (Orta kirli) 20 mm/kV
Dzey III (Ar kirli) 25 mm/kV
Dzey IV (ok ar kirli) 31 mm/kV
Bina d transformatrlerin OG-AG geit izolatrlerinin nominal spesifik yzeysel kaak

yolu uzunluu minimum 25 mm/kV, dahili transformatrlerde 20 mm/kV olarak seilecektir.

Alak gerilim geit izolatrlerinin zellikleri aada belirtildii gibi olacaktr.
Transformatr
Geit zolatr
Anma Gc
(kVA) Says Anma Akm (A) Anma Gerilimi
(kV)
50-160 4 250 1
250-400 4 630 1
500 4 1000 1
630 4 1250 1
800 4 1250 1
1000 4 2000 1
1250 4 2000 1
1600 4 3150 1
OG terminalleri dili somunlu olacaktr. AG terminalleri dili somunlu veya lama olacak ve
balant paralar verilecektir.
Garantili zellikler Listesinde istendii takdirde transformatrlerin OG balantlar kablo

kutusu ile veya gemeli tip kablo balklar ile yaplacaktr. Da konik fi tipi Geit zolatrleri
tam yaltml ayrlabilir kablo balklar ile kullanlacaktr. Garantili zellikler listesinde aksi
belirtilmedike ayrlabilir kablo balklar Yklenici tarafndan temin edilecektir.
2.5.2.2.3.9. Kablo Kutusu
Alc tarafndan aksi belirtilmedike, bina ierisinde veya dnda kullanlacak olan
Yardmc servis transformatrlerinin OG ve AG balantlar, gerilimli blmlere tesadfen temas
nlemek iin, metalik ya da metalik olmayan bir koruyucu mahfaza (Kablo Kutusu) ierisine
alnacaktr
Koruyucu Mahfazann (Kablo Kutusu) yaps TS EN 50464-2-3e uygun olacaktr.
NOT: Dahilide kullanlacak datm transformatrnn OG tarafnda Da Konik Fi Tipi

(Plug-in Type, Outside Cone Type) Geit zolatr kullanlmas halinde, OG tarafta Kablo
Kutusu istenmeyecektir.
2.5.2.2.3.10. Koruma ve Sinyal Donanm
Koruma ve sinyal donanm, 110 V DC ve 220 V DC besleme geriliminde alabilmelidir.
Hermetik Transformatrler, Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike, aada

belirtilen koruma ve sinyal donanm ile tehiz edilecektir.
ok Fonksiyonlu Koruma Rlesi (Hermetik koruma rlesi)

500 kVA ve daha byk glerdeki transformatrlerde kullanlacaktr. Rlede;

- Scaklk Korumas (Kontakl, 2 kademeli (1.kademe alarm, 2.kademe ama)),
- Ya seviye gstergesi (2 Kontakl)
- Gaz tahliyesi (2 Kontakl)
- Basn korumas (2 Kontakl) yaplabilecektir.
Basn emniyet valfi (Tm gteki transformatrlerde kullanlacaktr.)
Klemens kutusu
500 kVA ve daha byk gteki transformatrlerde kullanlacaktr. Klemens
kutusunun mahfazas, metal ya da yaltkan bir malzemeden olabilecek, Koruma Derecesi
dahilide en az IP 44 haricide en az IP 55 olacaktr. Mahfazann yaltkan bir malzemeden
olmas halinde kullanlacak malzeme aleve dayankl olacaktr. ayet ok fonksiyonlu
koruma rlesinde balantlar iin gerekli klemensler mevcut ise klemens kutusu
kullanlmayacaktr.
2.5.2.2.3.11. Yaltkan Ya
Transformatrler ya doldurulmu olarak teslim edilecektir. Kullanlan yaltm ya, yeni,

rutubetsiz ve tortu yapmayan zellikte ve Garantili zellikler Listesinde ya da hale
Dokmannda aksi belirtilmedike TEA Ya artnamelerine uygun olacaktr.
Sipari kapsamndaki btn transformatrlerin rutin test raporlarnda ve etiketlerinde,

kullanlan yan markas ve tipi belirtilecektir.
st Kapan Tertibi, Boyutlar ve Balant Ularnn aretlenmesi
letim Merkezlerinin OG baralarna dahilide (hcre iine) tesis edilecek, 160 kVA dahil
zerindeki gte yardmc servis transformatrlerinin montaj, gerektiinde transformatrn
genilik, derinlik ve ykseklik lleri gz nne alnarak, uygun ekilde Yklenici ile birlikte
Alc tarafndan belirlenecektir. Alcnn gerek grmesi halinde, dahilide (hcre iinde)
kullanlacak yardmc servis transformatrleri iin boyutlar Garantili zellikler Listesinde
verilecektir.
Transformatrn alak gerilim, orta gerilim ve dar karlm ntr balant ucunun iaretlenmesi tank
kapa zerinde yaplacaktr.
aretleme kalc olacak (rnek: Zmba ile iaretleme, v.b) ve rahatlkla grlp okunabilecektir.
Boyama, etiket yaptrma veya benzeri iaretlemeler kabul edilmeyecektir. aretleme aadaki gibi
yaplacaktr.
KAPAK ZERNDE ARETLEME Orta Gerilim Alak Gerilim

L1 Hat
1U 2u
Balant iletkeni iin
L2 Hat Balant iletkeni iin 1V 2v
L3 Hat Balant iletkeni iin 1W 2w
NTR Balant iletkeni iin - 2n
Transformatrler zerinde kolaylkla grlebilen, paslanmaz elik veya paslanmayan baka

metalden yaplm n ve yan yzde birer iaret plakas bulunacaktr. aret plakas elik
vidalarla veya perinle tespit edilecek, yazlar okunakl, silinmez ve solmaz olacaktr. aret

plakas zerinde TS EN 60076-1, IEC 60076-1'de belirtilen bilgilere ek olarak aadaki bilgiler
bulunacaktr.
Alcnn ad ve sipari numaras

malat yl ve ay
Kullanlan yan markas ve tipi
Bota kayplar ve yk kayplar
Kademe deitirici kademe no.su ve gerilimleri (V ve/veya kV olarak)
Yaltm direnci lm sonular
Herhangi bir sebeple transformatr yann boaltlp tekrar doldurulmas sz konusu

olduunda, iaret plakasnda ya da ayr bir plakada, hermetik basn ayar iin gerekli bilgiler
(Doldurma scakl, doldurma scaklna gre transformatrden alnmas ya da transformatre
ilave edilmesi gereken ya miktar -eer gerekiyorsa- ) belirtilecektir.
2.5.2.2.3.14.1. Genel


malatta kullanlacak malzeme galvanik korozyona yol amayacak
ekilde seilecek ve dzenlenecektir.
Akm tayan ya da yap eleman olarak kullanlan alminyum alamlar
korozyona dayankl olacaktr.
Demirli paralar scak daldrma usulyle galvanizlenecek ya da

boyanacaktr.
Dta bulunan cvata, somun, ark boynuzu ve flanlar paslanmaz elikten (inox)
olacaktr.
Galvanizlenecek ya da boyanacak yzeyler, dzgn, hasarsz, temiz ve
kaplamann mrn azaltan yabanc maddelerden arnm olacaktr.
2.5.2.2.3.14.2. Boyama
Transformatrn tank, radyatr, genleme kab v.s. gibi da ak tm yzeyleri ile

paslanabilen metallerle imal edilmi btn paralar boyanacaktr.
Transformatrn genleme kab i yzeyi en az 100C'deki scak yadan etkilenmeyen ve

paslanmay engelleyen boya ile boyanacak veya vernikle kaplanacaktr. Transformatr tanknn
i yzeylerinin boyanmas ya da vernikle kaplanmas halinde, kullanlacak boya ya da vernik
yukarda belirtilen zellikte olacaktr.
D yzeylerin boyanmas iin aadaki ilemler yaplacaktr;

Btn yzeyler boyama standartlarnda belirtilen metodla (kumlama+ kimyasal
temizleme vs.) iyice temizlenecektir.
Scak daldrma ile, galvanizleme (Garantili zellikler Listesinde istenmi ise)
Birinci kat (astar) iin, katalize edilmi paslanmaz epoksi boyalar kullanlacaktr.
(Scak daldrma ile galvanizleme istenmesi halinde astar boya imalat tarafndan
seilecektir.)
Ara kat boya imalat tarafndan seilebilir.
Son kat boyama iin RAL 7033 veya RAL 7039 renk kodunda;
- Poliretanl boyalar,
- Alkid ve silikon boyalar,
- Deiik karml vinil boyalardan biri kullanlacaktr.
Her kat boya en az 35 mikron kalnlkta olacaktr. (Toplam boya kalnl
en az 105 mikron olacaktr.)
Boyama ileri rutin testlerden nce tamamlanacaktr. Toplam boya kalnl rasgele
seilmi be noktada boya kontrol aygt ile llecektir. llen deerlerin ortalamas 105
mikrondan kk olmayacaktr.
Elektrostatik toz boyama yapld takdirde toplam boya kalnlna baklacaktr. Boya
Boyama ileri rutin testlerden nce tamamlanacaktr.
Boyann nitelii, boya kaplamasnn kalnl ve kaynamasnn kontrol ile belirlenecektir.
Boya tabakalarnn birbiriyle kaynamas, rastgele seilen be noktada TS EN ISO 2409

no.lu Boyalar ve vernikler - apraz kesme deneyi standardna uygun olarak bant yaptrma
yntemiyle kontrol edilecektir Deney sonucu bu standartlarda yer alan Snf-1den daha kt
olmamaldr.
Galvanizleme ilemi ve galvanizlenmi yzeyler zerindeki deneyler, TS EN ISO 1461

no.lu " Demir ve elikten imal edilmi malzemeler zerine scak daldrmayla yaplan galvaniz
kaplamalar - zellikler ve deney metotlar standardna uygun olarak yaplacaktr.
Cvata ve vidal ubuklarn dileri de dahil olmak zere tm metal paralarn scak
daldrma ile galvanizleme ilemi ileme, eme, kesme, delme, puntolama, iaretleme ve kaynak
ilemleri tamamlandktan sonra yaplmaldr. Galvanizlenen somunlar klavuzlanp dilerin
temizlenmesinden sonra, suya dayankl ve paslanmay nleyici yala yalanacaktr.
2.5.2.3. TESTLER
Bu artnamede aksi belirtilmedike testler Madde 2.5.2.1.2de listelenen standartlara gre

yaplacaktr.
2.5.2.3.1. Komponentlerin Fabrikada Testleri (Tests on compenents at factory)

Her halkarda bu testlerin baarl olduuna dair detayl test raporlar Alcnn
deerlendirmesi iin yklenici tarafndan salanacaktr.
at factory)

evirme oran kontrollerinde hatalar %0.2yi gemeyecek.
Ya ve ortam scakl lmlerinde hatalar %0.2yi gemeyecek.
olduu bilinecektir.
. Voltmetre ve ampermetreler 0.2 snf veya daha hassas olacaktr.
. Dk g faktr iin wattmetreler 0.5 snf veya daha hassas olacaktr.
IEC 60076-5de belirtilen prosedre gre yaplacaktr. Tasarm farkll olmad

srece; yardmc servis transformatrleri ksa devre dayanm bakmndan aadaki gibi
gruplandrlacaktr. Verilecek ksa devre tip test raporu zde saylarak geerli olacaktr.
Anma Gerilimi (kV) 6.3-10.5-15.8 33

50-160 50-160
Transformatr Anma Gc
250-630 250-630
(kVA)
800-2500 800-2500
Scaklk art testi (Temperature-rise test)
Test, 33/0.4 kV transformatrlerin ana kademesinde, 6.3-15.8/0.4kV

transformatrlerin ana kademesinde ve maksimum toplam kayplar ile yaplacaktr. Testler
ksa devre metoduyla IEC 60076-2ye gre yaplacaktr.
Duyulabilir grlt seviyesinin llmesi (Measurement of audible sound level)
Kazan mr testi
Dalga duvarlar ve kazan; maksimum ya scakl baz alnarak hesaplanan letme
Basnc ile kazan yksekliine bal olarak llen Statik Ya Basnc arasnda minimum
10000 kez; mekanik yklenmeye dayanaca test metodu ile kantlanacaktr.
Bu test Akredite olmayan bir laboratuvarda darenin katlm ile yaplabilecektir.

current)
Anma geriliminin %90 ve %110unda botaki kayp ve akmn llmesi testi (Measurement
of no-load loss and current at %90-110 rated voltage)
Ksa devre empedans gerilimi, ykte kayplarn en dk ve en yksek kademelerde lm

(Measurement of Short circuit impedance voltage load loss at lowest tapping and maximum
tapping)
IEEE Std. C57.12.00de tanmland gibi yaplacaktr
Tam dalga yldrm darbe testi (Lightning impulse test)
Bu artname kapsamnda, imalat tamamlanm olan btn transformatrlere malat

OG sarg DC direnlerinin llmesi tm kademe pozisyonlarnda yaplacaktr. DC


IEC 60076-1de belirtilmi olan prosedre gre yaplacaktr..

phase transformers)

Ksa devre empedans geriliminin ve ykteki kayplarnn llmesi Measurement Of Short-
Circuit Impedance And Load Loss)
Botaki kayp ve akmn llmesi (Measurement of no-load loss and current)
Dielektrik dayanm testleri (Dielectric Withstand Tests)

- Ksmi boalma lm
tan deerleri st ya scakl dikkate alnarak 20 Cye irca edilmelidir. 20 Cye irca edilen
% tan deeri 0.5ten kk olmaldr.

current) (33 kVluk transformatrler iin llecek ve Elektrik Piyasas ebeke
Ynetmeliindeki limit deer salanacaktr.)
Boya kalnlnn lm ve kalitesinin kontrol ile varsa galvaniz kalnl lm
Tip Teknik artnamenin 2.5.2.2.3.14.2. Boyama ve 2.5.2.2.3.14.3. Galvanizleme

maddelerine gre yaplacaktr.
ekirdek ve ereve yaltmnn kontrol edilmesi (Check of core and frame insulation)

Yal transformatrler iin basnla ya kaa testi (Leak testing with pressure for liquid
immersed transformers)
2.5.2.3.5. Ya Testleri (Oil Tests)
Trafolarda kullanlacak yan nceden EK-3teki Transformatr Ya artnamesine uygun

olduu test raporlar ile belgelenecek ve onay iin Alcya verilecektir. Belgelenemedii takdirde
yan EK-3teki ya artnamesine uygun olarak komple testleri yaptrlacaktr.
hale dkmanlarnda aksi belirtilmedike, teslimat kapsamnda seilecek bir adet

transformatrden alnan numunede yaplacaktr. Test sonular Ek-4deki ya artnamesi
deerlerini salamaldr.

Dielektrik dayanm
Asidite
Yzey Gerilme
Younluk
Viskozite
Su miktar lm
Renk Says

olacaktr.

testler yaplacaktr.
IEC 60076-1de belirtilen prosedre gre llecektir.


Gerilim evirme orann llmesi ve faz kaymasnn kontrol (Measurement Of Voltage Ratio
And Check Of Phase Displacement)
Gerilim evirme oran IEC 60076-1, 11.3te belirtilen prosedre uygun olarak tm
yaplacaktr.
Transformatrn st ya scakl, ortam scakl ve % nem kaydedilmeli, % tan

deerleri st ya scakl dikkate alnarak 20 Cye irca edilmelidir. 20 Cye irca edilen %
tan deeri 0.5ten kk olmaldr.
Transformatr Merkezinin, merkezi kontrol panosuna balants iin; hcreler, kabinler,

Her teslimatta muayene ve teste sunulan transformatrlerin ayn anma gc ve anma

gerilimine sahip olanlar bir poz/kalem saylr.
Numuneler, teslimat kapsamnda yer alan pozdan/kalemden ALICI temsilcisi/temsilcileri

tarafndan rastgele seilecektir. Numuneler Alc temsilcileri tarafndan rastgele seilecek ve
aksi belirtilmedike numune says aadaki izelgeden tespit edilecektir.

1-5 1
6-10 2
11-30 3
31-50 4
51-100 6
101-200 8
2.5.2.4.1. Testler

Trk Akreditasyon Kurumu veya Uluslararas Laboratuvar Akreditasyon birlii Karlkl
laboratuarda, ilgili standartlarn en son basklarna gre ihale tarihi itibariyle son 5 (be) yl
iinde yaptrlm tip testlerine ait raporlar dareye sunulacaktr. Ksa devre mekanik dayanm
testi iin ihale tarihi itibari ile son 10 (on) yl iinde yaplm test raporlar geerli kabul
edilecektir.
Tip testlerinden Kazan mr Testi ile ilgili olarak; Akredite olmayan bir laboratuvarda
darenin katlm ile yaplm test raporunun sunulmas halinde bu rapor uygun olarak kabul
edilecektir.
dareye sunulan tip test raporlar, teklif edilen hermetik tip transformatrler ile ayn
fabrikada imal edilmi, ayn tip ve ayn zellikte transformatrler zerinde yaplm testlere ait
olacaktr. (Ksa devre dayanm tip testi, Tip Teknik artnamenin Tip Testleri balkl 2.5.2.3.3.
maddesine gre deerlendirilecektir.)
dosyasnda tekrarlanmasn istedii tip testleri belirtmesi kaydyla darece istenen tip testler
dareye sunulmayan veya sunulan ancak yukardaki koullar salamayan tip testleri; ilgili
standartlarn gncel ve son basklarna gre, akredite bir laboratuarda, dare temsilcilerinin
gzetiminde, bedeli Ykleniciye ait olmak zere yaplacaktr.
dareye sunulmayan veya sunulan ancak yukardaki koullar salamayan tip testleri
kabul testlerinden nce yaplacaktr.
dareye sunulan tip test raporlar ile ilgili olarak; tip testleri yaplan transformatrlerin hangi
fabrikada imal edildii, hangi tip ve zellikteki transformatrlere ait olduu, tip testlerinin hangi
laboratuvarda, hangi tarihte yapld bilgilerini ieren bir tablo, tip testlerinin yapld
laboratuarn akredite bir laboratuar olduuna dair belgeler ve aklamalar detayl bir ekilde
Trke olarak sunulacaktr.
Tip Teknik artnamenin 2.5.2.3.4 Maddesinde yer alan rutin testler, 2.5.2.3.7 numune
alma maddesine gre seilecek numuneler zerinde, her parti hermetik tip transformatr
teslimat iin ilgili standartlarn gncel ve son basklarna gre uygulanacak ve test raporlar
CD/DVD ortamnda veya yazl olarak en az 3 () kopya olarak dareye sunulacaktr.
2.5.2.3.4 Maddesinde yer alan rutin testlerden Yal Transformatrler in Basnla Ya

Kaa Testi (Leak testing with pressure for liquid immersed transformers) (EC 60076-1) kabul
testi olarak aada belirtildii ekilde yaplacaktr:
Yal Transformatrler in Basnla Ya Kaa Testi (Leak testing with pressure for
liquid immersed transformers) (EC 60076-1):

Seilen her bir numunenin 755Cye kadar stlm stma frnlarnda 4 (drt) saat
tutularak yaplacaktr. Test sonunda transformatrlerde hibir ya kaa ve sznts
olmayacaktr.

sunulacaktr.
b) Yaplacak tm tip testleri olumlu sonu alnacaktr. Bir tip testinin olumsuz
sonulanmas halinde sipariteki tm transformatrler reddedilecektir. Ancak, Yklenicinin talebi
ve darenin de uygun bulmas kaydyla, masraflar Ykleniciye ait olmak zere, makul bir sre
iinde, tasarm deiiklii yaplarak retilen yeni rne ait testlerin; karar verme yetkisi yalnz
dareye ait olmak zere, sre uzatm verilmeksizin tekrar kabul edilebilir. kinci kez yaplacak
testlerin de baarsz sonulanmas halinde, sipariin tamam reddedilecektir.


Yklenici, Szlemenin imzalanmasndan sonra dareye ayrntl test programn

bildirecektir.

2.5.3. Sarglar Epoksi Reine le rtl Kuru Tip Yardmc Servis G Transformatrleri
2.5.3.1. GENEL
Bu artname letim Merkezlerinin i ihtiyacnn karlanmasnda kullanlmak zere temin

edilecek fazl, gerilimi 36 kVa ve Anma gc 1600 kVAya kadar olan Sarglar Dkme
Reine ile rtl Kuru Tip Yardmc Servis OG/AG G Transformatrlerinin teknik zelliklerini
ve test koullarn kapsar.
artname ve eklerinde aksi belirtilmedike transformatrler, artnamede belirtilen tm

donanm ile birlikte komple nite halinde temin edilecektir.
Temin edilecek transformatrlerin tipleri ve teknik zellikleri Garantili zellikler Listesinde

belirtilmitir.
Bu artnamenin ilerleyen blmlerinde Sarglar Epoksi Reine ile rtl Kuru Tip
Yardmc Servis G Transformatr (OG/AG) yerine, sadece Transformatr ifadesi
kullanlacaktr.
2.5.3.1.2. Standartlar
Bu artname kapsamndaki transformatrler aksi belirtilmedike, aadaki tabloda ve

artnamenin ilerleyen blmlerinde yer alan Trk Standartlar Ensitits (TSE/TS), Avrupa
Elektroteknik Standardizasyon Komitesi (CENELEC/EN), Uluslararas Elektroteknik Komisyonu
(IEC/IEC) standartlarnn yrrlkteki en son basklarna uygun olacaktr.
Standart No Standart No
Standart Ad
(TSE) (IEC)
G transformatrleri - Blm 11 : Kuru Tip
TS EN IEC 60076- Transformatrler
60076-11 11 (Power Transformers-Part 11: Dry-Type
Transformers)
Transformatrler-Kuru Tip G
IEC 60076- Transformatrleri iin Ykleme Klavuzu
12 (Loading guide for Dry-Type Power
Transformers)
TS EN 60076- G transformatrleri.
IEC 60076-1
1 (Power Transformers Part 1:General)
G transformatrleri - Blm 2 : Scaklk
TS EN 60076- art.
IEC 60076-2
2 (Power Transfomers Part 2: Temperature
Rise For Liquid Immersed Transformers)
TS 10902 G transformatrleri - Blm 3: Yaltm

IEC 60076-3 seviyeleri ve dielektrik testleri.
EN 60076-3
(Power Transformers Part 3: Insulation Levels,

Dielectric Tests And External Clearances In Air)
G transformatrleri - Blm 4: Basamaklar
ve balantlar.
TS EN 60076-
IEC 60076-4 (Power Transformers Part 4: Guide To The
4
Lightning Impulse And Switching Impulse Testing -
Power Transformers And Reactors)
G transformatrleri - Blm 5 : Ksa devreye
TS EN 60076- dayanm yetenei.
IEC 60076-5
5 (Power Transformers Part 5:Ability To
Withstand Short-Circuit)
G transformatrleri - Blm 8 : Uygulama
Rehberi
IEC 60076-8
(Power Transformers Part 8:Application
Guide)
G Transformatrleri - Blm 10: Ses
TS EN 60076- IEC 60076- Seviyelerinin Belirlenmesi
10 10 (Power Transformers Part 10: Determination
Of Sound Levels)
TS 8756 EN evre artlarnn Snflandrlmas
IEC 60721-1
60721 (Classification Of Environmental Conditions)
TS 3033 EN Kodu) (Elektrik Donanmlarnda)
IEC 60529
60529 (Degrees Of Protection Provided By
Enclosures (IP Code))
Elektro-Akustik Ses Seviye lerleri
TS EN 61672- Blm 1: zellikler
IEC 61672-1
1 (Electroacoustics - Sound Level Meters - Part
1: Specifications)
TS EN 60947- Dzeni - Blm 1: Genel Kurallar
IEC 60947-1
1 (Low-Voltage Switchgear And Controlgear -
Part 1: General Rules)
TS EN ISO
1461
Kaplamalar - zellikler Ve Test Metotlar
Transformatrler, kuru, fazl, 50 Hz, 100-
TS EN 50541-
EN 50541-1 3150 kVa, datm iin, yksek gerilimi 36 kV' u
1
amayan - Blm 1: Genel kurallar
Uluslararas Elektro teknik szlk serisi
IEC 60050 (Series nternational electrotechnical
vocabulary)
Yaltm Koordinasyonu serisi
TS EN 60071 IEC 60071 (Series Insulation co-ordination EN 60071
Series)
evre artlarna Dayankllk Deney-Blm 3:
IEC 60068-3-3,
Klavuz, Cihazlar in Sismik Deney Metotlar
TS EN 60068-3-3 EN 60068-3-
3

Elektriksel Yaltm Termal Snflandrma
TS EN 60085 IEC 60085
(Electrical insulation - Thermal classification)
Yksek Gerilim Test Teknikleri Ksm Dearj
TS 2051 EN lmleri
IEC 60270
60270 (High-voltage test techniques Partial
discharge measurements)
Yangna kar elektriksel kablo testleri
(Test on electrical cables under fire
TS EN 60332- IEC 60332-
conditions Part 3-10: Test for vertical flame
3-10 3-10
spread of vertically-mounted bunched wires
or cables Apparatus)

Edeer ya da daha stn baka standartlar uygulanmsa bunlarn ngilizce ve/veya

TSE ve IEC standartlar arasnda farkllklar olursa, farkllk arzeden konularda hangi

Institut fr Normung) veya dier Avrupa Birlii lkelerinin normlarnn ngrd zelliklere
uygun olacaktr.

geerli olacaktr.

uygun olacaktr.

ALIMA KOULLARI
Kullanm Yeri Bina ii (Dahili)
Ortam Scakl
- En az - 25C
- En fazla + 40 C
- 24 saatlik ortalama + 30 C
- Bir yllk ortalama +25 Cnin altnda
Ortam hava kirlilii Az
Maksimum nispi nem
% 93
Depreme Maruz Kalma (*)
- Yatay ivme 0.5 g
- Dey ivme 0.25g
evre Snf E2
klim Snf C2
Yangn Snf F1
(*)Yardmc servis g transformatrleri; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine

malzemeler ile yardmc servis g transformatrleri depreme dayankllk hesaplar Yklenici
Bu artname kapsamndaki kuru tip OG/AG g transformatrleri iletim merkezlerinde

indirici transformatr olarak kullanlacak ve Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike
aada belirtilen teknik zelliklerde olacaktr.
2.5.3.2.1. Tip
- fazl, iki sargl

- Sarglar epoksi reine ile rtlm kuru tip
- Bina ii
- Mahfazal (Alc tarafndan istenmise)
- Mahfaza Koruma snf IP21
- Mahfazasz Koruma snf IP00
- Bota gerilim ayarl
- Doal hava ile soutmal (AN)(*)
(*) Geici sre ile ar yklenme durumunda kullanlmak zere transformatrler ileride fan
ilavesi yaplmaya uygun olarak dizayn edilecektir.

2.5.3.2.2. Elektriki zellikler
- Anma frekans : 50 (Hz)(*)
- Anma gleri : 50-100-160-250-400-500-630-

800-1000-1250-1600 kVA
Primer : 7.2-12-17.5-36 kV
Sekonder : 1.1 kV
- Anma gerilimleri
OG sargs : 6,3-11-15,8-33 kV
- Bota gerilim ayar

Ayar snf : Sabit ak
(TS EN 60076-1CFVV)
Anma gerilimi (kV) 6.3-11-15.8 33

Ayar sahas 2 x 2.5% 30-31.5-33-34.5-36
Kademe says 5 5
Bota evirme oran (kV) OG 2x2.5%/0.4 30-31.5-33-34.5-36/0.4kV
- Ayar kademe gleri : Btn kademelerde anma

gcne eit.
- Balant Grubu : Dyn 11, Dyn 5
- Ksa devre empedans gerilimi (Ana kademesinde,20 C Referans scaklkta)
Nominal gerilim 36 kV iin ksa devre empedans gerilimi %6 olarak seilecek olup dier
anma gerilim gruplarnda ksa devre empedansnn seiminde TS EN 50541-1 standard dikkate
alnacaktr.
Ksa devreye kar sl dayanm yeteneinin hesaplanmasnda kullanlacak akmnn

- Anma yaltm dzeyleri

i) OG Sargs
Anma Gerilimi 6.3 10.5 15.8 33

kV kV kV kV
Darbe dayanma gerilimi (kV-tepe)
60 75 95 170
(1.2 - 50s)
Bir dakika sreli ebeke frekansl
20 28 38 70
dayanma gerilimi (kV-etken)
ii) AG Sargs
- Scaklk art limitleri
i) Sarglar
Sarglarn yaltmnda (F) veya (H) scaklk snf yaltm malzemeleri kullanlacaktr.
Yaltm malzemesi scaklk snf

(F) snf (H) snf
Yaltm sistemi (scak nokta) scakl
155 180
(C)
Ortalama sarg scakl art
(maksimum) 100 125
(Diren lme metodu) (K)
ii) ekirdek ve metal blmler
ekirdekteki scaklk art, hibir zaman metal blmlere ve bunlara bitiik malzemelere
zarar verecek scakla erimeyecektir.
Referans scaklk (T ref)
Ksa devre empedans gerilimi ve yk kayplar, kullanlan yaltkan malzemenin

scaklk snfna gre aada belirtilen referans scaklkta verilecek ve garanti
edilecektir.
Yaltkan Malzeme Snf Referans scaklk (C)

(F) Snf 120
(H) Snf 145
Farkl scaklk snfnda yaltm malzemelerinden yaplm sarglar bulunan

transformatrler iin, en yksek yaltm scaklk snfndaki sargnn referans
scakl kullanlacaktr.
- Ses gc dzeyleri (Toleranssz en yksek deerler)
TS EN 50541-1standardnda yer alan minimum deerler seilmitir.
Transform
5 2 5 6 8 1 1 1
atr anma gc
0 00 60 50 00 00 30 00 000 250 600
(kVA)
Grlt 5 5 6 6 6 6 6 6
seviyesi (dB) 5 6 7 9 1 2 3 4 5 7 8


Transformatrler, artnamede belirtilen scaklk art limitlerini amadan,
- Anma geriliminin %105ine eit gerilimde anma akmn verecek ekilde,

- Anma geriliminin %110na eit gerilimde bota, srekli olarak
2.5.3.2.2.3. Kayplar (Toleranssz en yksek deerler) (TS EN 50464-1)
Anma Bota Kayplar Yk Kayplar

Anma Gerilimi
gc P0 (W) Pk (W)
(kV)
(kVA) (A0) (Ak)
50 250 1600
100 280 1800
6.3-10.5-15.8
160 400 2600
250 520 3400

400 750 4500
500 900 6500
630 1100 7100
800 1300 8000
1000 1550 9000
1250 1800 11000
1600 2200 13000
Bota Kayplar Yk Kayplar

Anma Gerilimi Anma gc
P0 (W) Pk (W)
(kV) (kVA)
(A0) (Ak)
50 250 1700
100 300 2000
160 850 2500
250 1000 3500
400 1200 5000
33 500 1300 6500
630 1400 7000
800 1650 8400
1000 1900 10000
1250 2200 12000
1600 2550 14000

2.5.3.2.2.4. Ksmi Boalma
Ksmi boalmann en yksek deeri 10 pC olmaldr.

transformatrlerin bu artnameye uygun olduu kabul edilir
- Bota deitirme oran : % 0.5

(Ana kademede)
- Anma akmnda ksa devre empedans : % 10
(Ana kademede)
- Botaki akm : + % 30
Transformatrler, Kuru tip transformatrler iin ykleme kurallar, IEC 60076-12 ye gre
geici olarak ar yklemeye uygun olacaktr.
Geici sre ile ar yklenme durumunda kullanlmak zere transformatrlar ileride fan
ilavesi yaplmaya uygun olarak dizayn edilecektir.
10 C, 20 C ve 30 C evre scaklnda geici olarak ar ykleme erileri teklifte

verilecektir.
Transformatrlerin yapmnda kullanlan btn malzemeler, kullanlma yerine ve amacna

uygun yapda, birinci snf kalitede, dayankl, stn fiziksel ve elektriksel zelliklere sahip
malzemelerden seilecektir.
Transformatrlerin dizayn ve imalat, en yeni teknik uygulamalar ve en iyi iilikle

yaplacak ve btn ite gvenlik faktrleri en geni ekilde gz nne alnacaktr.
2.5.3.2.3.1. Manyetik Devre (ekirdek)
ekirdek, yksek kaliteli, souk haddelenmi, kristalleri ynlendirilmi, yalanmayan,

yksek manyetik geirgenlie sahip, yzeyleri przsz silisli sacdan imal edilecektir. Ekler
45de kesilecek ve step-lap teknolojisi uygulanacaktr. Her bir levha basn altnda ve scaklk

ekirdei oluturan tabakalar, bacaklarda ve boyunduruklarda birbirlerine cvatalarla

tutturulmayacaklardr.
ekirdein yapmnda bota kayplarn ve grltnn en aza indirilmesi iin gerekli btn
nlemler alnacaktr.
2.5.3.2.3.2. Sarglar
AG ve OG sarglar iin elektrolitik bakr veya alminyum iletkenler kullanlacak ve

iletkenler yksek kaliteli (F) veya (H) scaklk snf yaltm malzemeleri ile yaltlacaktr.
Sarglar, ksa devrelerde oluacak termik ve mekanik zorlanmalara, artnamede belirtilen

yaltm dayanm testlerine, hasar grmeden dayanacak ekilde dizayn ve imal edilecektir.
Transformatrler yangna kar gvenli olacak ve bunun iin yanmaz veya atee
dayankl, ark kesildiinde kendiliinden snen, yanma srasnda evreyi kirletici zehirli ve yanc
gazlar karmayan tipte yaltm malzemeleri ile imal edilecektir.

AG ve OG sarglar, vakum altnda dkme epoksi reineli yaplm olacak ve Garantili
zellikler Listesinde epoksi reinenin zellikleri verilecektir.
Yksek gerilim sargsnn gerilim ayar kademe ular, sarglarn zerine yerletirilecek,
kademe deitirme ilemi enerjisiz durumda balant kprleri vastasyla yaplacaktr.
Kademe ular; ait olduu kademeyi gsterecek ve silinmeyecek ekilde iaretlenecektir.
2.5.3.2.3.4. Soutma ekli
Transformatrlerin soutma ekli doal hava ile soutmal (AN) olacaktr.
Ayrca geici sre ile ar yklenme durumunda kullanlmak zere transformatrler ileride
fan ilavesi yaplmaya uygun olarak dizayn edilecektir.
2.5.3.2.3.5. Balantlar ve Terminaller
AG ve OG sarglar balant terminalleri garantili zellikler listesinde belirtildii ekilde st

taraftan veya alt taraftan d balantlarn yaplmasna uygun olacaktr.
AG faz ve ntr terminalleri uygun kesitli kalay kapl bakr veya alminyum lama olacak ve
ihtiyaca gre izolatrler vastasyla st ve alt ekirdek sktrma profillerinin zerine
yerletirilecektir.
AG balantlar iin kablo veya yass alminyum ya da bakr bara balantsna uygun
balant pabular, transformatr ile birlikte verilecektir.
AG faz ve ntr terminal balantlar iin transformatrle birlikte bimetal malzeme verilecektir.
gen balantlar, sarglarla uyumlu olacak ekilde ii dolgulu bakr veya alminyum iletkenlerle
yaplacaktr.
2.5.3.2.3.6. Ar Yk Korumas
Transformatrler yksek ortam scakl ve ar yk nedeni ile ar snma ve termik

zorlanmalara kar Scaklk Koruma Sistemi ile donatlacaktr.
Scaklk Koruma Sistemi her faz iin en az bir adet olmak zere direnci scaklkla deien
scaklk sensrleri (PT100) ve scaklk kontrol rlesinden oluacaktr. Scaklk sensrleri AG
sargsnn en scak noktasna yerletirilecektir. Scaklk sensrleri metal konduit ile ekranlanmal
ve korunmaldr. Scaklk sensrlerinin kablo balants 3 telli olmaldr.
Scaklk kontrol rlesinin girileri elektromagnetik grltelere ve darbelere kar korumal

olmaldr.
Scaklk Kontrol Rlesi;

110 V DC ve 220 V DC besleme geriliminde alabilmelidir.
En az 4 Adet PT100 scaklk sensr giriine haiz olmaldr.
Alarm ve trip devrelerinde kullanlmak zere 2 ayr alma eik deeri tanmlanabilmelidir.
Fan kumandas iin (ON/OFF) 2 ayr alma eik deeri tanmlanabilmelidir.
110 V DC ve 220 V DC gerilimde alabilen en az 4 Adet k kontana haiz olmaldr. Bu
kontaklar:
Alarm: Scakln ayarlanan bir eik deerin zerine kmas durumunda kontak
kapanmaldr.
Trip: Scakln ayarlanan ikinci bir eik deerin zerine kmas durumunda
transformatr servis harici etmek iin kontak kapanmaldr.
Fan Kontrol: Scakln ayarlanan eik deerlerin zerine kmas durumunda fanlar
devreye alp-kartmak iin kullanlacaktr.
Rle Arza: Scaklk Kontrol Rlesinin arzalanmas veya sensrlerden birinin
arzalanmas durumunda kontak kapanmaldr.
Rle, sensr girilerini otomatik tarayarak en scak sensr giriini tespit ederek, korumay bu
sensr giriine gre yapabilmelidir.
Rle n yznde, sensr girilerinin lt scaklk deerlerini gsteren bir ekran (LCD
veya LED) bulunmaldr.
Rle ekran zerinde istenilen sensr girii seilerek scaklk deeri grlebilmelidir.
Rle n yznde k kontaklarnn durumunu ve aktif sensr girilerini gsterir LED ler
bulunmaldr.
Rle ayar parametrelerini girmek, k kontaklarn resetlemek iin tu takm, buton vb.
bulunmaldr.
Scaklk Koruma Sisteminin alarm ve ama iin uyar scaklklar, koruma sisteminin
karakteristikleri ve balant emalar, teklifle birlikte verilecektir.
2.5.3.2.3.7. asi ve Yardmc Donanm
Transformatrler, her iki eksen dorultusunda hareket edebilen dz tekerleri bulunan ve

transformatrn tm arln tayacak kapasitede salam bir asi zerine monte edilecektir.
Tekerler kilitlenebilecek ve istendiinde karlabilecektir. Tekerleri karlm asi, dz sath
zerinde kaydrmaya uygun olacaktr.
asi zerinde;
Seri numaras kabartma veya gmme olarak yazlacak,
Transformatr emniyetle kaldrmak iin kaldrma halkalar,
Eksenler dorultusunda her ynde ekmek iin ekme halkalar,
Tabanda paslanmaz elikten yaplm civatal tipte topraklama terminali (Topraklama
sembol ile iaretlenmi) bulunacaktr.
2.5.3.2.3.8. Mahfaza
Garantili zellikler listesinde belirtilmesi durumunda kullanlacak mahfaza aadaki

zelliklere sahip olacaktr.
Koruma snf IP21 olacaktr.
Mahfazann yapmnda TS 822 veya ISO 4998'e uygun galvanizli hazr elik saclar
kullanlacaktr.
Sac kalnl en az 2 mm olacaktr.
aret plakas bu blmde de bulunacaktr.

Transformatrler zerinde kolaylkla grlebilen, paslanmaz elik veya paslanmayan
baka metalden yaplm bir iaret plakas bulunacaktr.
aret plakas paslanmaz elik vidalarla veya perinle tespit edilecek, yazlar okunakl,
silinmez ve solmaz olacaktr.
Rleler ve dier btn cihazlar, kablo ve balant terminalleri terminal dahil olmak zere,
ilgili IEC, EN ve TSE standartlarnda belirtilen bilgileri ierecek ekilde etiketlenecektir.
aret plakas, ikaz ve talimat levhalar Trke olarak yazlacak veya orijinaliyle birlikte
Trke tekrarlanacak ve Alcnn onayna sunulacaktr.
aret plakas zerinde TS EN 60076-1'de belirtilen bilgilere ek olarak aadaki bilgiler

bulunacaktr.
- Alcnn ad ve sipari numaras

- Alcnn malzeme kod nosu
- Seri numaras ve tip iareti
- evirme oran ve kademeler
- Kademe deitirici kademe no.su ve gerilimleri (V ve/veya kV)
- Ksa devre akm sresi (termik) (s)
- zolasyon seviyesi (kV)
- Bota kayplar ve yk kayplar
- evre snf, klim snf, Yangn snf
2.5.3.2.3.10.1. Genel


malatta kullanlacak malzeme galvanik korozyona yol amayacak ekilde seilecek ve
dzenlenecektir.
Akm tayan ya da yap eleman olarak kullanlan alminyum alamlar korozyona dayankl
olacaktr.
Demir paralar scak daldrma usul ile galvanizlenecektir.
Galvanizlenecek yzeyler, dzgn, hasarsz, temiz ve kaplamann mrn azaltan yabanc
maddelerden arnm olacaktr.
Mahfaza dndaki tm galvanizli paralar scak daldrma metoduyla galvanizlenecektir.

Galvanizlenmi yzeyler zerindeki testler TS EN ISO 1461 standardna uygun olarak
yaplacaktr.

Mahfazann yapmnda kullanlan galvanizli hazr elik saclar TS 822 veya ISO 4998'e
uygun olacaktr.
2.5.3.3. TESTLER
Testler, aksi belirtilmedike ilgili standartlara uygun olarak, komple monte edilmi
transformatrler zerinde yaplacaktr.
at factory)

Ortam scakl lmlerinde hatalar %0.2yi gemeyecek.
olduu bilinecektir,
. Dk g faktr iin wattmetreler 0.5 snf veya daha hassas olacaktr,
2.5.3.3.2. Tip Testleri:
Scaklk art (snma) testi (Temperature rise test)
IEC 60076-2e uygun ekilde, transformatrlerin ana kademesinde yaplacaktr.

Mahfazal tip istenmi olmas durumunda, scaklk art testi mahfazal haliyle yaplacaktr.
Duyulabilir grlt seviyesinin llmesi testi (Measurement of audible sound level)
Botaki akm harmoniklerinin llmesi: (Measurement of the harmonics of the no-load

current)

Botaki akm harmonikleri llecek ve harmoniklerin bykl temel bileen % si
olarak ifade edilecektir.
2.5.3.3.3. zel Testler
evre testi
klim testi
- Isl ok testi
Yangn davran testi
klimsel, evresel ve yangn davran snflar iin test kriterleri ve sras
Yangn
Snflar klimsel evresel
davran
C C E E E F F
Testler
1 2 0 1 2 0 1
E H
-5Cta sl ok - - - - -
vet ayr
H E
-25Cta sl ok - - - - -
ayr vet
H E H
Youma testi - - - -
ayr vet ayr
Youma ve nem etkisi H H E
- - - -
testi ayr ayr vet
H E
Yangn davran testi - - - - -
ayr vet
Yukardaki tablo TS EN 60076-11standardndan alnmtr.
2.5.3.3.4. Rutin Testler
Bu artname kapsamnda imalat tamamlanm olan btn transformatrlere malat

a) Sarg direncinin llmesi (Measurement of winding resistance)



b) Ksa devre empedansnn, ksa devre geriliminin ve ykte kayplarn llmesi
(Measurement of short-circuit impedance and load loss)

phase transformers)
c) Botaki kayp ve akmn llmesi (Measurement of no-load loss and current)
d) Dielektrik rutin testleri (Dielectric Withstand Tests)
IEC 60076-3e gre yaplacaktr.

- Ksmi boalma lm
e) Yaltm direncinin llmesi (Measurement Of Insulation Resistance)
f) Kapasite ve kayp faktrnn llmesi (Measurement Of insulation capacitance loss factor)

olacaktr.

testler yaplacaktr.


Gerilim evirme orann llmesi ve faz kaymasnn kontrol (Measurement Of Voltage Ratio
And Check Of Phase Displacement)
Gerilim evirme oran IEC 60076-1de belirtilen prosedre uygun olarak tm kademe
pozisyonlarnda llecektir.
g) Kapasite ve kayp faktrnn llmesi (Measurement Of insulation capacitance loss factor)
h) Mknatslanma akmnn llmesi (Measurement Of magnetizing current)
Transformatr Merkezinin, merkezi kontrol panosuna balants iin; hcreler,

kabinler, kutular ve terminal bloklar arasndaki kablo balantlar kontrol edilecektir.
Her teslimatta, muayene ve teste sunulan transformatrlerin ayn tip ve karakteristikte olanlar bir parti
saylr.
Numuneler, teslimat kapsamnda yer alan partilerden ALICI temsilcisi/temsilcileri tarafndan rastgele
seilecektir.
Numune says aksi belirtilmedike aadaki izelgeye gre tespit edilecektir.

1-5 1
6-10 2
11-30 3
31-50 4
51-100 6
101-200 8
2.5.3.4.1. Testler
2.5.3.4.1.1. Tip Testler ve zel testler

laboratuarda, ilgili standartlarn en son basklarna gre, ihale tarihi itibariyle son 5 (be) yl

iinde yaptrlm tip testlerine ve zel testlere ait raporlar dareye sunulacaktr. Ksa devre
mekanik dayanm testi iin ihale tarihi itibari ile son 10 (on) yl iinde yaplm test raporlar
geerli kabul edilecektir.
dareye sunulan tip test raporlar, teklif edilen kuru tip transformatrler ile ayn fabrikada
imal edilmi, ayn tip ve ayn zellikte transformatrler zerinde yaplm testlere ait olacaktr.
(Ksa devre dayanm tip testi, Tip Teknik artnamenin Tip Testleri balkl 2.5.3.3.2 maddesine
gre deerlendirilecektir.
dareye sunulan zel test raporlar ise, teklif edilen kuru tip transformatrlerde kullanlan
epoksi reine malzemesi ile ayn tip ve ayn zellikte epoksi reine kullanlm transformatrler
zerinde yaplm testlere ait olacaktr.
stenen tip test ve zel test raporlar, dareye sunulmu ve darece uygun bulunmu olsa
dahi, darenin ihale dosyasnda tekrarlanmasn istedii tip ve zel testlerin belirtmesi kaydyla,
darece istenen tip ve zel testler, dareye herhangi bir masraf yklemeksizin yaptrlacaktr.
dareye sunulmayan veya sunulan ancak yukardaki koullar salamayan tip testleri ilgili
standartlarn gncel ve son basklarna gre, akredite bir laboratuarda, dare temsilcileri
gzetiminde; zel testler ise akredite bir laboratuarda veya darenin onay verecei bir
laboratuvarda, dare temsilcileri veya akredite bir laboratuar temsilcisi gzetiminde, bedeli
Ykleniciye ait olmak zere yaplacaktr.
dareye sunulmayan veya sunulan ancak yukardaki koullar salamayan zel testler ve
tip testleri, kabul testlerinden nce yaplacaktr.
dareye sunulan tip test ve zel test raporlar ile ilgili olarak; tip ve zel testleri yaplan
transformatrlerin hangi fabrikada imal edildii, hangi tip ve zellikteki transformatrlere ait
olduu, tip testlerinin hangi laboratuarda, hangi tarihte yapld bilgilerini ieren bir tablo, tip
testlerinin yapld laboratuarn akredite bir laboratuar olduuna dair belgeler ve aklamalar
detayl bir ekilde Trke olarak sunulacaktr.
Tip Teknik artnamenin 2.5.3.3.4 Maddesinde yer alan rutin testler; 2.5.3.3.6 numune
alma maddesine gre seilecek numuneler zerinde, her parti kuru tip transformatr teslimat
iin ilgili standartlarn gncel ve son basklarna gre uygulanacak ve test raporlar CD/DVD
ortamnda veya yazl olarak en az 3 () kopya olarak dareye sunulacaktr.

sunulacaktr.
b) Yaplacak tm tip testleri ve zel testlerden olumlu sonu alnacaktr. Bir zel test veya
tip testinin olumsuz sonulanmas halinde sipariteki tm transformatrler reddedilecektir.
Ancak, Yklenicinin talebi ve darenin de uygun bulmas kaydyla, masraflar Ykleniciye

ait olmak zere, makul bir sre iinde, tasarm deiiklii yaplarak retilen yeni rne ait
testlerin; karar verme yetkisi yalnz dareye ait olmak zere, sre uzatm verilmeksizin tekrar
kabul edilebilir. kinci kez yaplacak testlerin de baarsz sonulanmas halinde, sipariin
tamam reddedilecektir.


Yklenici, Szlemenin imzalanmasndan sonra dareye ayrntl test programn

bildirecektir.

BLM - 3
YKSEK GERLM SF6 GAZ YALITIMLI ALT DONANIMI
3.1. GENEL ZELLKLER
3.1.1. Tasarm ve Yapm
alt donanm, kompakt tasarlanm, tamamen metal-klad ve SF6 gaz yaltml tip olacaktr. alt
donanm, Teklif Evrak ekinde verilen sz konusu gaz izoleli trafo merkezinin tek hat emasnda
ayrntl olarak gsterilen bara sistemine gre yaplacaktr.
Bu artnamenin gereklerine uygun olarak, hem tertip hem de ayrntlara gre SF6 gaz yaltml
sistemin tasarm, en gncel mhendislik uygulamalarna uygun olacaktr. Tasarm, esas olarak
yksek ekonomi ve dk bakm maliyetleriyle uzun sreli srekli iletme koullarn salamak
iin basit ve gvenilir olacaktr. Muayene, temizlik ve bakm kolaylatrmak iin dahili ve harici
eriime zel itina gsterilecektir.
Aksi belirtilmedike Gaz zoleli Tehizatn dizayn, retimi ve testleri aada belirtilen
standartlarn ve/veya dokmanlarn en son yaynlar gznne alnarak yaplacaktr.
- IEC 62271-203 72.5 kV ve st Anma Gerilimi iin Gaz-Yaltml Metal-Mahfazal alt

Donanm (Ek: F de ki servis devamlln kapsamaktadr.)
- IEC 60376 Yeni SF6 Gaznn Kabul ve artnamesi
- IEC 60480 Elektrik Ekipmanndan Alnan SF6 Gaznn Kontrol iin Klavuz
- IEC 60529 Mahfazalar Tarafndan Salanan Koruma Dereceleri (IP kodu)
- IEC 62271-1 Yksek gerilim anahtarlama dzeni ve kontrol dzeni
- IEC 721 Ortam Koullarnn Snflandrlmas
- IEC 62271-100 Alternatif Akm Yksek Gerilim Kesicileri
- IEC 62271-102 Alternatif Akm Yksek Gerilim Ayrclar ve Toprak Ayrclar
- IEC 61869-1 l transformatrleri - Blm 1: Genel kurallar
- IEC 61869-2 l transformatrleri - Blm 2: Akm transformatrleri iin ek kurallar
- IEC 61869-3 l transformatrleri - Blm 3: Endktif gerilim transformatrleri iin ilave
kurallar
- IEC 60859 Beyan Gerilimleri 72,5 kV ve zerinde Olan Gaz Yaltml Metal Mahfazal
Anahtarlama Tablosu in Kablo Balantlar
- IEC 62271-211 Yksek gerilim anahtarlama dzeni ve kontrol dzeni - Blm 211: 52 kV'un
zerindeki beyan gerilimleri iin g transformatrleri ile gaz yaltml metal mahfazal
anahtarlama dzenleri arasnda yaplan dorudan balant
- IEC 60099-4 AC Sistemler iin Hava Aralksz Metal Oksit Parafudrlar
- IEC 60137 1000 V st Alternatif Gerilimler iin Yaltkan Buingler
- EN 50052 Gazl Yksek Gerilim alt Donanm ve Kumanda Tesisi iin Dkme Alminyum
Alaml Mahfazalar
- EN 50064 Gazl Yksek Gerilim alt Donanm ve Kumanda Tesisi iin Dvme Alminyum
ve
Alminyum Alaml Mahfazalar
- EN 50069 Gazl Yksek Gerilim alt Donanm ve Kumanda Tesisi iin Dkme ve Dvme
Alminyum Alaml Kaynakl Kompozit Mahfazalar
- EN 50089 Metal Mahfazal Gazl Yksek Gerilim alt Donanm ve Kumanda Tesisi iin
Dkme Reineli Blmler
- EN 61264 Yksek Gerilim alt Donanm ve Kumanda Tesisi iin Seramikten, Basnl i
Bo
zolatrler
- IEC 60060 Yksek Gerilim Test Yntemleri
- IEC 60071 Yaltm Koordinasyonu
- IEC 62271-102 Yksek Gerilim Anahtarlama ve Kontrol Dzeni-Blm 102:Yksek Gerilim
Alternatif Akm Ayrc ve Topraklama Anahtarlar
- IEC 60255 Elektrik Rleleri
- IEC 60265 Yksek Gerilim Anahtarlar
- IEC 60270 Ksmi Boalma lm
- IEC 60815 Kirlenme Dzeyleri
- IEC 61000 Elektromanyetik Uyumluluk (EMC)
- IEC 62271-102 Yksek Gerilim Anahtarlama ve Kontrol Dzeni
- IEC 61634 SF6 Gaznn Kullanm ve Muamelesi
- IEC 60364/60479/60621/IEEE Std. 80 stasyon Topraklamas iin Standartlar
- CENELEC/SVDB Basnl Tank Kodlar
alt donanm, iletme, bakm, onarm ve ilaveler iin gerekli tm yardmc donanmyla birlikte
salanacaktr. leride yaplacak ilaveler iin gerekli alan, resimler zerinde gsterilecektir. Her iki
uta ilerideki ilavelerin, en az srede ve iletmedeki mevcut sisteme etkisi en az olacak ekilde
yaplmas mmkn olacaktr.
alt donanm, anma deerleri ierisindeki ani yk ve gerilim deiimleri ve ksa devreler dahil
tm sistem koullarnda ve sahadaki tm atmosferik koullarda srekli iletime gre
tasarlanacaktr.
380 kV Sistemde, hem baralar hem de fiderler iin alt donanm tek fazl mahfazal tipte
olacaktr. 154 kV Sistemde, alt donanm tek fazl ya da fazl mahfazal tipte olacaktr.
Fabrikada test edilen montaj niteleri, sahada sadece cvatal ve szdrmaz flanl balantlar
kullanlarak birbirine irtibatlanacaktr. Mahfazalarn sahada kaynakla irtibat kabul
edilmeyecektir.
Metal mahfazalar, alminyum alamdan yaplm olacaktr.
alt donanmna ait tm elemanlar (kesiciler, baralar, ayrclar, toprak ayrclar, l

transformatrleri vb.), gerilim altndaki tm ksmlar tamamen kapatacak metal mahfazalardan
oluacaktr. Enerjili ksmlar, mahfaza iinde yksek kalitede ve koronaya kar dayankl nem
kapmayan izolatrlerle desteklenecektir.
alt donanm niteleri, modler elemanlardan oluacak ve mmkn olan en az yere gerek
duyacak ekilde dzenlenecektir. Modler tasarm, mesnet yaplarn, yardmc donanm,
denetim aygtlarn, mekanik irtibatlar, SF6 gazn ve kilitleme iin kablo balantlarn
ierecektir
Yenilenebilen elemanlar, tahrik mekanizmalar ve bir devreden dierine aktarlabilen standart

elemanlar, en az onarm sresine gerek duyacak ekilde deitirilebilecek ve gerektiinde bu
durum Yklenici tarafndan kantlanacaktr. alt tesisat, komu fiderler veya devrelerde
herhangi bir kesinti veya arza olmakszn herhangi bir blm karlabilir ekilde olacaktr ve
bu sistem, Ek-F Servis Devamll n ieren en son IEC 62271-203 Standart ile uyumlu
olacaktr.
Ayrca; GS sisteminin dzeni, kablo balantlar zerinde yaplacak AC testler ncesi gerilim
transformatrlerinin sklmesi gerekmeyecek ekilde olacaktr.
alt donanm, ksa devre arzalarnda oluacak mekanik ve termik zorlanmalara yeterince
dayanacak kalnlkta imal edilecektir. Gerektiinde, baralarn mesnet yapya bir bask
uygulamadan scaklk genlemesi ve bzlmesi iin ve temellerin kendi zemin(ler)inde ek yerleri
olduu takdirde farkl oturmalar iin uygun tertipler salanacaktr. Baralar ve tm elektriki
balantlar, onayl malzemeden yaplm olacak ve zellikle kenarlarda ve kelerde korona
boalmasnn nlenmesi iin uygun nlemler alnacaktr.
Mahfaza, dahili bir arka yanma veya delinme olmakszn 0.5 sn sreyle dayanacak ekilde
tasarlanacak ve yaplacak ve yine bu zellikte malzemeden imal edilecektir.
lk kurulum veya yeniden montaj srasnda sahada kaynak ilemi gerektiren herhangi bir para
kabul edilmeyecektir. Her bir mahfaza eleman, fabrika retimi paralardan yaplacaktr.
Tm motorlar IEC standartlarna uygun olarak imal edilecektir. Motorlar, anma geriliminin %15
altnda ve %10 stnde ar snma olmakszn alacak ekilde tasarlanacaktr.
Gerekli taban erevesi ve mesnet yaplar donanmn bir paras olacaktr. Beton zemine
irtibatlanacak veya gmlecek tayc ray veya kanallar Yklenici tarafndan salanp monte
edilecektir. Muayene, iletme ve bakm srasnda kolay eriim iin yeterli alan ve gerekirse
(portatif) merdivenler ve platformlar salanacaktr.
Monte edilmi donanm, ngrlen sistemin elektriki, mekanik ve termik anma deerlerine
dayanacak kapasitede tasarlanacaktr. Tm ek yerleri ve balantlar, genleme, sarsnt,
bzlme kuvvetlerine ve ngrlen sismik koullara arza, bozulma ve sznt olmakszn
dayanabilecektir.
Tm elik ereve ve iskelet scak daldrmal galvaniz olacaktr.
3.1.2. Gaz Sistemi
alt donanm niteleri, ana fider blmelerine ve her bir fider blmesi de gaz szdrmaz ve
elektrik arkna dayankl hcre ii blmelere ayrlacaktr. Bylelikle, olas bir arzann etkisi
sadece ilgili blmeyle snrlandrlacaktr. Bu sistem, Ek-F Servis Devamll n ieren en son
IEC 62271-203 Standart ile uyumlu olacaktr.
Blmeler, aadaki gereksinimlere uygun olacaktr:
a) olas elektrik arknn bitiik blmelere sirayeti, blmeler arasnda uygun tasarml
bariyerlerle engellenecektir.
b) herhangi bir gaz sznts, GS donanmnn kk bir ksmyla snrlandrlacaktr.
c) ayr ayr elemanlarn, en az gaz alnmasyla ve bara blmeleri boaltlmakszn bakm ve
deitirilmesi mmkn olacaktr.
d) herhangi bir fider blmesinin, bitiik fider blmelerinin enerjisi kesilmeksizin bakm ve
onarm mmkn olacaktr.
e) bara ayrclarnn bakm, tamiri ve HV Dielektrik testlerinin yaplmas

durumunda merkezin devre d kalmamas iin bara ayrclar arasnda Buffer
komparman olacaktr.
f) kesici bakm, tamiri ve HV Dielektrik testlerinin yaplmas durumunda her iki

barann devrede kalabilmesi iin bara ayrc ve kesici arasnda Buffer
kompartman olacaktr
g) Komple baralarn uzun sreli devre d olmasn nlemek iin, her bir fiderin
gaz blmlemesi salanacaktr(karlabilir balantl buffer kompartmanlar)
Tasarm koullar, yaltkan gaz szdrmaz bariyerler ve busducktlar ile blmlenmeyi gerekli
klabilir.
380 kV ve 154 kV tek faz mahfazal GS de gaz kontrol, her fazn her bir blmesi iin ayr
ayr yaplmaldr. Aadaki tek fazl tehizat bamsz gaz szdrmaz blmelere yerletirilecektir:
A. Bara
B. Bara gerilim transformatr
C. Bara toprak ayrcs
D. Bara ayrcs
E. Fider kesicisi
F. Fiderin akm transformatr , ayrcs, toprak ayrcs ve yksek-hzl toprak ayrcs
G. Hat gerilim transformatr
H. Kablo bal, SF6/hava buingi, trafo buing bal
I) Gaz bariyer izolatrleri, dahili ve harici SF6 gaz blmelerini ayrmak iin dahili SF6 gaz
blmeleri ve GS holnn harici busductlar arasna yerletirilecektir.
Eer bara blmesi uzunluu her bir fider blmesi ile snrlandrlmsa; birleik bara ve bara
ayrcs blmesi veya birleik bara ve toprak ayrcs blmesi kabul edilebilir.
154 kV mahfazal 3 fazl GS de, gaz kontrol her blme iin ayr ayr yaplmaldr. bamsz gaz
szdrmaz blmeleri aadaki gibi yerletirilecektir:
A. Bara, bara ayrcs ve bara toprak ayrcs

B. Bara gerilim transformatr
C. Her bir fider blmesinin kesicisi
D.bir veya ayr gaz kompartmanlarnda her bir fider akm transformatrleri, yksek-hzl toprak
ayrcs, ayrcs, yksek-hzl toprak ayrcs
E. Hat gerilim transformatr
F. Kablo bal , yksek-hzl toprak bakl yada toprak baksz, SF6/hava buingi, trafo
buing bal
Donanm iindeki gaz szdrmaz bariyerler ve ek yerleri, her bir bamsz gaz blmesi iindeki
gaz kaybn nleyecek ekilde yksek szdrmazlk derecesini haiz olmaldr. Gaz kayb, ylda %
0.5den daha fazla olmamaldr.
Gazn srekli olarak takviye edilmesi kabul edilemez.
nemli aygt veya blmlerin her birine, izleme ve bakm amacyla byk miktarda gaz
boaltlmas olmakszn eriilebilmelidir.
SF6 gazl blmeler, herhangi bir arzal blme kolaylkla belirlenebilecek ekilde younluk ler
dahil kendi SF6 gaz izleme aygtna sahip olacaktr.
Gaz izleme aygtlar, scaklk denkletirilmi ve younluk ler tip olacaktr. Gaz younluu
gstergesi iyi grlebilir olacaktr. Her bir blmede bir gaz izleme aygt bulunacaktr. Gzetim
paneline bir alarm sinyalinin tanmas iin harici alarm kontaklar bulunacaktr. Gaz izleyici
aygtlar, uygun kontaklar (bir yksek younluk ve iki dk younluk kontaklar) ile
donatlacaktr.
Kontaklar, aadaki kademe iin bamsz olarak ayarlanmaya uygun olacaktr:
Kesiciler iin
- Alarm iin 1.inci kademe dk basn konta: basn seviyesinin anma deerine takviyesi
ve mteakip szdrmazlk kontrol iin
- Alarm iin 2.nci kademe dk basn konta: acil gaz takviyesi ve/veya almay kilitleme
iin hazrlk
- Kilitleme iin 3.nc kademe dk basn konta: Kesicinin ama yapmadan olduu
pozisyonda kilitlenmesi
Dier kompartmanlar iin

- Alarm iin yksek basn konta (Ayn gaz basncna sahip kompartmanlar iin bu art
aranmayacaktr.)
- Alarm iin 1.inci kademe dk basn konta: basn seviyesinin anma deerine takviyesi
ve mteakip szdrmazlk kontrol iin
- Alarm iin 2.nci kademe dk basn konta: acil gaz takviyesi ve/veya almay kilitleme
iin hazrlk
Kademeler, en az 0.02 MPa aralklarla ayarlanacaktr. Kademeler birbiriyle rtmeyecek

ekilde l aletinin doruluu da hesaba katlacaktr. Tm scaklk aralnda kontaklarn
birbirine mdahale hatalar %2den daha fazla olmayacaktr.
Yllk gaz kaa oran, % 0.5den daha fazla olmayacaktr. 10 yllk bir srede, gaz kaa,
dolum basnc farkllnn ve 1.inci alarm kademesi basncnn altnda olacaktr.
Her alarm kademesinde tm anma performanslar garanti edilmi olacaktr.
Herhangi bir blmede bir arza olmas durumunda, blmedeki gaz basnc gvenilir snrlar
iinde tutulacaktr. Kumanda koridorunda bulunan personelin herhangi bir tehlikeye maruz
kalmamas salanacaktr.
Gaz izleme aygtlar, paslanmaz tipte olacak ve tesis edildii mahaldeki tehizat manevralarnn
neden olaca sarsntlardan etkilenmeyecektir.
Her bir gaz blmesi, gazn boaltlmas ve ikmali iin bir gaz balant vanas ile donatlacaktr.
Ayrca; gaz basncn kontrol etmek iin bir manometre balantsna imkan salanacaktr. Bu
manometre, Yklenici tarafndan her istasyon iin ayr ayr temin edilecektir.
Tank yzeyi paslanmaz olacak ve su buharnn nfuzunu nleyecek yeterlikte olacaktr.

Tm GS blmeleri, kontrolsz biimde patlama olmasn nlemek iin gvenlik diyaframlar ile
ve yine iletme personelinin gvenliini salamak iin uygun (gaz) saptrclarla donatlacaktr.
Bitiik blmelere olacak olumsuz etkilerden saknmak iin, en yksek iletme gvenirliini elde
etmek zere dahili gaz boaltma aygtlarnn tesis edilmesi arzu edilmez.
Yklenici, mahfazalarn en yksek iletme tasarm basnlarn bildirecektir. Bunlar, her

halkrda ilgili CENELEC Standartlarnda art koulan deerlerin altnda olmamaldr.
Her bir SF6 gaz blmesi, statik szgelerle donatlacaktr. Bunlar, 20 yl akn bir sreyle alt
donanm tesisine nfuz edecek su buharn absorbe edecek yeterlikte olacaktr.
SF6 gaz, belirli bir gaz kompresr setinin kullanlmasn gerektirmeyecek ekilde tamamen
szdrmaz/mhrl olacaktr.
Farkl iletme gaz basnlarna sahip gaz yaltml tehizat ayr blmelere konacaktr.
Gaz stma sistemi gerektiren malzemeler kullanlmayacak ve dier gazlarn SF6 gaz ortamna
enjeksiyonu kabul edilmeyecektir.
Mahfazalar, IEC Standard 62271-203ye gre delinmeye kar dayankl olacaktr. Mahfazalarn
delinme riskini en aza indirmek iin, dahili ark sresi 500 ms ile snrlandrlacak; otomatik tekrar

kapama sebebiyle arkn yinelenmesini nleyecek nlemler alnacaktr.
3.1.3. SF6 Gaz Kayplar
Gaz kayplarnn iletme srasnda kabul olunan snr deerinden daha yksek kmas
durumunda, Yklenici, TEAn da raz olaca ekilde gaz kayplarn garanti edilen deerin
altna drmek iin gerekli tm ekipman yenileri ile deitirecektir.
Yklenici, en az be yllk bir bakm gerektirmeyecek sre ierisinde olabilecek tm gaz

kayplarn ikmal edecektir.
3.1.4. Lokal Kontrol ve Kumanda Devresi
Her bir kesici blmesinin yakndan kontrol ve kumandas iin bir Lokal Kumanda Panosu (LCP)
konacaktr. Lokal kumanda panolar, ilgili GS fider blmesinin yakndan kontrol, kilitleme,
kumanda ve gsterge aygtlarn ierecektir.
Lokal kumanda panolar, mnferit, kendi kendisini tayacak tipte olacak ve bina zemini veya
temeli zerine ve ilgili GS fider blmesine bitiik olarak tesis edilecektir. Lokal kumanda
panolar, ilgili kesici blmesinin karsna gelecek ve panolarn kaplar ak olsa bile donanma
eriime ve donanm zerinde almaya imkan verecek yeterli alan olacak ekilde bina duvarna
veya dorudan alt donanmnda ilgili kesicinin nne yerletirilebilecektir. GS ile ilgili
donanmn montaj konumlarn gsteren genel yerleim resmi verilecektir. Nihai montaj konumu,
kullanc tarafndan onaylanacaktr.
IP41 koruma snfl Lokal kumanda panolar bina iine monte edilecektirKontrol ve kumanda
devreleri iyi ekranlanm ve operatrn enerjili ksmlara dokunmas engellenecek ekilde
gvenlik nlemleri alnm olacaktr. Kontrol devreleri, ebeke frekansl 2 kV gerilime 1 dk
sreyle dayanacaktr.
Genel Lokal Kumanda Panolar iin stenen zellikler
Lokal kumanda panolar, aadaki zelliklere sahip olacaktr:
a) Tek hat emasn gsteren bir mimik diyagram. YG tehizat iin ama/kapama anahtarlar,
konum gstergeleri ve yakn / off / uzak anahtarlar mimik diyagramn deiik simgelerine bitiik
olarak yerletirilecektir.
Asgari olarak aadaki gereler bulunacaktr:

Zt pozisyonlu kesici anahtar
Kesici Yakn-Uzak seici anahtar
Zt pozisyonlu ayrc anahtar
Zt pozisyonlu toprak ayrcs anahtar
Tek hat emasna uygun simgeleri ieren mimik bara
Anonsiyatr (arza uyar) panosu
b) Kesiciler, ayrclar, topraklama ayrclar vb. iin tekrarlama rleleri ve kumanda anahtarlar
c) Belirlenen alarm ve gsterge aygtlar
d) Sigortalar ve irtibatlar. Bunlar, lokal kumanda panolarnn iine monte edilmi olacaktr.
e) GSden gelen yardmc besleme, kontrol, kilitleme, sinyalizasyon ve ihbar devrelerinin

balants ve dizilmesi/sralanmas iin ve uzak kumanda panolarna veya TEAn kontrol
sistemine kablo balantlar iin terminal bloklar
f) Lokal kumanda panolar, pano ii aygtlarn zerinde nem tortusu oluumunu nleyecek

termostatl bir stc ile donatlacaktr. Istc anma gerilimi 230 VAC olacak ve iki kutuplu
sigortayla korunmu bir anahtardan beslenecektir.
a) Lokal kumanda panolar, bir floresan lamba ile ve 230 VAC, 15 A anma deerlerinde,
toprak arzas koruma tertibatl bir ikili priz ile donatlacaktr.
3.2. LETKENLER VE BARALAR
380 kV GS iin, sadece tek fazl SF6 gaz yaltml bara kanallar kabul edilecektir. Baralar,
gerekli olduu yerlerde bara mahfazalarnn termik genlemesine izin verecek genleme ek
yerlerine sahip olacaktr.
Baralar ve primer tehizat, aadaki minimum anma deerlerine sahip olacaktr:
Anma Sistem Gerilimi : 380 kV 154 kV

Maksimum Anma Sistem Gerilimi : 420 kV 170 kV
Temel Darbe Seviyesi (faz-toprak) : 1425 kV 750 kV
Anahtarlama Darbe Seviyesi : 1050 kV jj
ebeke frekansl Dayanma Gerilimi : 650 kV efektif 325 kV
Anma Akm
baralar iin : 4000 A 3150 A
kuplaj iin : 4000 A 3150 A
fiderler iin : Tek Hat emasnda Belirtildii zere
Anma Ksa Devre Dayanma Akm (1 sn) : 50 kA 31.5 kA
Anma Tepe Dayanma Akm : 125 kA 80 kA
Bota Kablo ve Hat Anma Kesme Akm : 400 A 160 A
Bara sistemleri, alt donanmnn fider blmesi aralna karlk olan uzunlukta modler ksmi
montaj niteleri olarak dzenlenecektir.
Bara blm, gaz szdrmaz blmelerin birbirinden ayrlmasn salamak iin gaz szdrmaz
bariyerler ile ilgili fider blmelerinden ayrlacaktr.
Baralar, srekli akm tayabilecek ve asimetrik akma dayanmas iin mekanik olarak
salamlatrlacaktr.
Herhangi bir ayrc blmesindeki arzann her iki barannda servis harici olmasna sebep
olmamas iin bara seici ayrclar ayr blmelere yerletirilecektir.
Baralar, bakr veya alminyumdan olacaktr. Her halkrda, irtibat yzeyleri gm kaplamal
bakrdan imal edilecektir. Genleebilen elastik deeler de yine gm kaplamal bakrdan imal
edilecektir.
Msaade edilen en yksek bara scakl, kullanlan mesnet izolatrlerinin snfna baldr.

Eriilen ksmlar, yani mahfazalar, ortam scaklnn 30C zerini amayacak miktarda ar
scaklklara maruz kalabilir. Herhangi bir bara elemannn kalnl 5 mmden az olmayacaktr.
Bara mahfazalar ve yaltkan bariyerler, basn altnda alan kablar iin CENELEC
Standartlarnda ngrlen deerlere uygun olacaktr.
3.3. ZOLATRLER
zolatrler, tm enerjili ksmlar iin, tama ve iletme srasnda karlalan tm koullara

uygun bir mekanik dayanm salayacaktr. Bunlar, kullanm mr boyunca donanmn maruz
kalaca kalc veya arzi gerilimlere dayanacaktr.
zolatrler, optimum mekanik ve elektrik performansn salayacak sentetik yaltkan maddeden
imal edilecektir. zolatrler, ark sonucu ortaya kan SF6 ayrma rnlerinden
etkilenmeyecektir. Biimleri, yaltkan malzemenin iinde ve dnda herhangi bir noktadaki veya
harici olarak bitiik metalik ksmlara potansiyel fark en az olacak ekilde zel olarak ve
dikkatlice seilecektir. Sadece yzeysel kaak yolunu artrmak iin kanatklarn kullanm,
yeterli olarak grlmeyecektir.
Bu izolatrlerin bazs, iki gaz szdrmaz blme arasnda bariyerler olarak da ilev grecektir. Bu
durumda, mahfaza ve ek yerleri arasnda szdrmazlk iin conta konulacaktr. Herhangi bir
blmenin yenilenmesi iin gerekli azami sreyi amayacak bir sre kadar almas durumunda,
bu blmenin bitiik blmelerde basn dmne sebep olmayacak ekilde nitenin gaz-
szdrmazl salanacaktr.
Mekanik dayanm, iletkenlerin alan gereksinimleri ve ksa devre arzalarnda iletkenler aras
aklk salanacak yeterlikte olmaldr. Ayrca; gaz geirmez bariyerler olarak da kullanlan
izolatrlerin szdrmazl ve mahfaza duvar, bariyerler arasnda olabilecek en byk basn
farkna gre, bir baka ifade ile bir tarafta en yksek iletme basnc ve dier tarafta vakuma
dayanacak ekilde tasarlanacaktr. zolatrler, en yksek iletme basncnn en az kat bir
basnca dayanabilmelidir.
Ek olarak; gaz szdrmazlk, bitiik blmelerde gerekletirilecek vakum ilemlerine llebilir bir
etkisi olmayacak yeterlikte olacaktr.
Bu bariyer izolatrleri, blme iinde meydana gelebilecek bir i arzada oluacak bir elektrik
arkna krlma olmakszn dayanabilecek ekilde tasarlanacaktr.
3.4. KESCLER
3.4.1. Genel
fazl SF6 gazl kesiciler,kendiliinden flemeli tipte olacak 380 kV iin: bir veya iki ark kesme
hcresinden 154 kV iin: bir ark kesme hcresinden oluacaktr. Ark hcreleri ve kontaklar,
kolay eriim ve gzle muayeneye izin verecek ekilde tasarlanacaktr. Garantili Karakteristikler
Listesinde belirtilen koullarda yeniden tutumasz anahtarlama (kapasitif akm anahtarlama iin
snf C2, IEC 62271-100e gre 1.4 gerilim faktr) garanti edilecektir.
Ark kesme performans, hat/kablo arj akmlarndan tam ksa devre akmlarna kadar tm
iletme aralnda tutarl/istikrarl olacaktr.
Kesici tanklar, ar basn tahliye aparat, szgeler ve gaz izleme aygt ile donatlacaktr. Ark
kesme ilemi srasnda ortaya kan ayrma rnlerini absorbe etmek iin uygun szgeleme
tertipleri salanacaktr. Kesici tankndaki gaz, bitiik modllerdeki gazla karmayacaktr.
Kesiciler, alma sayclar ile donatlacaktr.

Kesiciler, gaz basnc, hava basnc veya hidrolik basn herhangi bir anda kesicinin yeterli
almas iin gerekli ayar deerlerinden dk olduunda veya herhangi bir dzensiz alma
riski olmas durumunda kesicinin almasn nleyecek kilitleme devreleri ile donatlmaldr.
GS donanm iin gerekli alan kltmek ve bakm ilerini kolaylatrmak iin, yatay
yerletirilmi kesiciler tercih olunacaktr (ancak zorunlu deildir).
Kesici, sfr akmdan ilgili IEC yaynlarnda ngrlen en yksek arza akmna kadar tm
akmlar kesebilecek kapasitede olacaktr.
Tm 154kV ve 380 kV kesicilerin Ama-1 ve Ama-2 devreleri denetlenecek ve ama

devresinde bir kopukluk olduunda alarm sinyali alnacaktr. Ama devresi denetleme ilemi
ayr bir rle zerinden yaplacaktr. Ama devresi denetleme ileminin harici bir diyot, diren vb.
malzeme kullanlmadan mesafe koruma, Ar Akm, Diferansiyel koruma rleleri zerinden
yaplmas kabul edilecektir
154 kV ve 380kV tm kesicilerde ama ve kapama komutlar kesici zerindeki uzak/yakn/devre

d anahtarndan geirilecektir. Kesici "Yakn" veya "Devre d" konumuna alndnda,
kumanda odasnda sesli ve kl sinyal alnacaktr.
Bu anahtar yakn konumdayken kumanda binasndan uzaktan atrma iptal edilecek ancak
koruma rleleriyle atrma mmkn olacaktr. "Uzak" konumdayken koruma rleleri ve kumanda
binasndan atrma mmkn olacaktr. "Devre d" konumundayken ise hem koruma rleleri ile
hem de kumanda binasndan uzaktan atrma mmkn olmayacaktr.
3.4.2. altrma Mekanizmas
Kesici altrma mekanizmalar, haval, hidrolik veya yayl tipte olacak ve ayrca
380 kV iin; tek faz (her bir kutup iin ayr altrma mekanizmalar) otomatik tekrar
kapamaya
154 kV iin; hat ve kablo fiderleri iin tek faz (her bir kutup iin ayr altrma
mekanizmalar) otomatik tekrar kapamaya; trafo,reaktr ve kuplaj/transfer fiderleri iin
faz tekrar kapamaya
uygun olacaktr.
altrma mekanizmas, aada ngrlen alma dizisine gre ve her kutbun kapama ve
ama kontaklar da ayn anda alp kapanacak ekilde tasarlanacaktr.
Anma alma dizisi aadaki gibi olacaktr:
A-t1-KA-t2-KA: t1 ve t2 iin minimum sreler, srasyla 0.3 saniye ve 1 dakikadr.
Kesici mekanizmalar, kapama devresi enerjili olduu srece -kesicinin kapal durumda
kilitlenmemesi veya koruma rlelerinin almas sebebiyle kesicinin tekrar amas
durumlarnda- kesicinin srekli ap-kapamasn nleyecek bir anti-pompaj rlesi ile
donatlacaktr.
Haval kesicilerin altrma mekanizmalar, ya alt donanm odasnda uygun bir yere konulmu
merkezi bir kompresr tesisinden ya da kesicinin kendi kompresr sisteminden beslenecek olan
kendi hava tankna sahip olacaktr. Hava tank alma dizisini tamamlamak iin yeterli olcaktr.
Tm tiplerdeki altrma mekanizmalar, yardmc g beslemesi olmakszn en az bir Ama-

Kapama-Ama alma dizisini tamamlamak iin yeterli enerjiyi depo edecektir.

Kompresrler veya pompa motorlar istasyonun 380 V faz besleme sisteminden veya
110 VDC sisteminden enerjilenecek ve termik koruma ile donatlacaktr. Merkezi sistem olmas
durumunda, motor-kompresr grubu birbirini yedekleyecek ve herhangi bir anda bir grup
yedekte hazr bekleyecektir. Bu sistem, otomatik anahtarlama dzeni ile donatlacaktr.
Besleme, ring tipi sistem zerinden yaplacaktr.
altrma basncnn anma snrlar iinde tutulmas otomatik olarak denetlenecektir.
Tm su drenaj vanalar hem otomatik olarak hem de elle altrlabilecektir. Elektromanyetik

vana arzalar kumanda dolabnda bir kl sinyal ile gsterilecektir.
altrma mekanizmas, mevcut basncn gsterimi iin bir basn gstergesi ile donatlacaktr.
Basn gstergesinin, ya pompalama srasnda ya da kesicinin almas srasnda geici
basn salnmlarna maruz kalmamas iin gsterge uygun biimde snmlenecektir.
Basn gstergesi, aadaki ilemleri balatmak zere farkl ayar aralklarnda yeterli sayda
basn kontana sahip olacaktr:
Eer basn dzeyi bir ama-kapama-ama ilemini tamamlamak iin yetersiz ise otomatik
tekrar kapamay kilitler ve uzaa ihbar iin ilgili kontak kapanr,
Eer basn dzeyi bir kapama-ama ilemini tamamlamak iin yetersiz ise kapamay kilitler
ve uzaa ihbar iin ilgili kontak kapanr,
Eer basn dzeyi bir ama ilemini tamamlamak iin yetersiz ise amay kilitler ve uzaa
ihbar iin ilgili kontak kapanr.
Her bir ama devresi iin ayr basn kontaklar salanacaktr.
Kesici kumandas iin kontrol geriliminin kesik olmas durumunda, acil durum kumandas iin
elle ama imkan olacaktr. Merkezi kontrol gerilimi kesik olduunda, kumanda dolabnda bir
alarm sinyali ile bu arza ihbar edilecektir. Uygun bir KAPALI (krmz)/AIK (yeil) konum
gstergesi olacaktr.
3.4.3. Kapama ve Ama Devreleri
Kesiciler, 110 VDC nt kapama ve ama bobinleri ile donatlacaktr.
Kesicilerin her bir ama mekanizmas iin iki ama bobini olacaktr. Ama bobinleri, fiziksel
olarak ayr ve elektriki ve manyetik olarak bamsz olacak, eanl olarak enerjilecek ve
bobinlerden birinin arzal olmas dier bobinin almasn tehlikeye drmeyecek ekilde
dzenlenecektir.
Ama ve kapama devreleri, 110 VDC gerilimle beslenecektir. Ama devreleri, anma besleme
geriliminin %70 ile %110u arasndaki gerilimlerde doru olarak alacaktr. Kapama devresi,
anma besleme geriliminin % 80 ile % 110u arasndaki gerilimlerde doru olarak alacaktr.
Anma kontrol geriliminde ama ve kapama srasnda kesicinin toplam g tketimi en aza
indirgenecektir.
Kapama bobinine 50 ms sreli bir elektriki kapama impulsu uygulandnda kesici doru olarak
kapanacaktr.
Kesicinin en yksek akm kesme sresi 60 ms olacaktr.
3.4.4. Kontrol ve Yardmc Donanm
Tm kesiciler, Off konumunda kilitli bir Off/Lokal/Uzaktan konumlar olan bir seici anahtarla
donatlacaktr.

Kesicinin kendi kontrol devrelerinde kullanlanlara ek olarak, 6 ak ve 6 kapal yardmc kontak
bulunacaktr.
Tm yardmc anahtarlar ve devreler, IEC Yayn No. 62271-100de belirtilen msaade edilen
scaklk art snrn amakszn en az 6 A lik DC akm tayacak kapasitede olacaktr.
Yardmc anahtarlar control ettikleri devrelerin akmlarn kesebilmelidirler.
3.4.5. Kumanda Dolaplar
Kumanda dolaplar en az 2 mm kalnlnda elik sactan imal edilecek, salam yapda olacak ve
kesiciye yakn uygun bir yere monte edilmesi iin gerekli tayc elik ileri de ierecektir.
Kumanda dolaplar, IP44 (IEC 60529) koruma artlarna uygun olacaktr.
Kumanda dolab ierisine, kapan hareketiyle alp kapanan mikro-anahtarla kumanda

edilecek uygun bir aydnlatma lambas konacaktr.
Kumanda dolaplar, younlamay snrlamak iin uygun ekilde havalandrlacaktr. 220 VAC ile
beslenen, yeterli gte ve srekli devrede olacak ya da dolap ierisine yerletirilecek bir
termostat ve tek kutuplu bir anahtarla denetlenecek younlamay nleyici bir stc
konulacaktr. Yeterli miktarda, atee dayankl, tutumaz malzemeden imal edilmi en az 6 mm 2
kesitinde kablo balants iin uygun terminal bloklar salanacaktr. Tm k balantlar,
terminal bloklarna yaplacaktr. Kesicinin her kutbunun balantlar, ana kumanda dolabna
yaplacaktr. Kesici ve dier donanm arasndaki kablo balantlar ana kumanda dolabndaki
terminaller zerinden yaplacaktr. leride kullanlmak zere %10 yedek terminal bulunacaktr.
Dolaplarda, kablo ucu manonlaryla ve plastik tapalarla donatlm yeterli sayda kablo giri
delikleri bulunacaktr. Terminal bloklar, metal raylar zerine yayl tutturma ekliyle monte
edilecektir. Raylar topraklanacaktr. Her bir terminal blou zerinde, sklr-taklr tipte yazs
zamanla silinmeyen bir iaretleme eridi bulunacaktr. Terminal dizisi, TEAn onayna
sunulacaktr.
Kumanda dolabndaki ve kesici zerindeki deiik elemanlar gsteren kesicinin elektriki

devresinin ve lokal kumanda sisteminin onayl emas ve montaj talimatlar ve bunlara ait
resimler ierden dolabn giri kaps zerine konulacaktr. emalar, ngrlen iklim koullarna
uygun, dayankl, zamanla silinmeyen bir malzeme zerine izilecektir.
Kesiciye dardan yaplan btn elektriki irtibatlar, mekanik zorlanmalara, toza vb. kar uygun
ekilde korunacaktr.
%10 yedek fi verilmesi durumunda yakn kumanda panosu ile GIS fideri arasndaki kumanda
kablolar balantlar iin zel ar artlarda kullanlan filerin kullanmna msaade edilecektir.
3.4.6. Kilitlemeler
Kesicinin artk gvenle altrlmas mmkn olmayaca (dk SF6 gaz basnc, dk
altrma mekanizmas basnc vb.) arzalarda:
Transformatr fiderlerinde, kublaj ve hat fiderlerinde kullanlan kesiciler kendi konumlarnda

(ak veya kapal konumuna bakmayp, konumunda kalacak) kilitlenecektir.
380 kV bank giri kesicisi herhangi bir nedenle atnda (kesici dk basn, elle ama,
vs..) ilgili 154 kV ve 33 kV kesicileri atrlmaldr.
380 kV bank kesicisi ak ise, kilitleme devresi ilgili 380/154 kV ototrafonun 154 kV kesicisi ve
380/33 kV g trafosunun 33 kV kesicisi kapama kumandas almayacak ekilde projelendirilmeli
3.5. AYIRICILAR

3.5.1. Genel Koullar
Tek hat emalarnda gsterildii gibi kablo ve bara ayrclar salanacaktr. Bu balamda; bu
ayrclar pratik olarak sfr akm koullarnda anahtarlanmaldr ve dolaysyla yksz kesme
zelliklerine sahip olacaktr. Ayrclar, ksa devre koullarnda ve deprem, mekanik zorlanmalar
gibi sebeplerle ayrc konumunun deimesi nlenecek ekilde kilitlenecektir. Kontaklarn
salnm yapmasna izin verilmeyecektir.
Yanl manevray, rnein ayrcnn yk altnda almasn, toprak ayrcsnn enerjili bir devre
zerine kapatlmasn nlemek iin elektriki ve mekanik kilitlemeler salanacaktr (Blm 3.6.ya
baknz).
Ayrclar, motor kumandal tip olacaktr. Tahrik enerjisi 110 VDC beslemeden salanacaktr. DC
besleme arzasnda, acil durum elle kumanda imkanlar mevcut olacaktr. Ak konumda acil
durum elle kumanda ve anahtarl kilitleme mmkn olacaktr.
Elektriki kilitleme devreleri iin ve uzaktan ve yakndan ana kontaklarn konum bilgileri iin
yardmc kontaklar salanacaktr.
Ana kontaklar, mekanik rijitlii, fazla skmay salamal, kontak temaslar muntazam olmal,
kendinden temizlemeli ve gm kaplamal olmaldr. Ayrca; bir saniye sreyle ksa sreli
akma hasarlanmadan dayanacak ekilde tasarlanp imal edilmelidir.
Ayrclar, alt donanm iindeki kapasitif akm ve kapal dng akmlarn kesme ve kapama
yeteneine sahip olacaktr.
IEC 62271-1, madde 5.12 ve IEC 62271-102 Ek Aya gre, her bir ayrc iin bir konum
gstergesi salanacaktr.
alt donanm kumanda dolabnda aadaki gereler bulunacaktr:
AIK konumda (kontaklar ak) kilitli KAPALI/AIK durum deitirici anahtarlar

Yakn ama ve kapama butonlar
Yakn/Uzak konum seici anahtar
6 A kapasiteli yardmc kontaklar
G beslemesi iin minyatr kesici
Uzaktan kumanda iin terminaller
alma sayclar
Ayrclar, lokal kumanda panolarndan ve trafo merkezi kumanda odasndaki kumanda

panolarndan kumanda edilebilecektir. lerideki uzaktan kumanda iin, kumanda odasndaki ilgili
kumanda panosunda kablaj yaplm gerekli terminaller salanacaktr.
380 kV GS ve 380/154 kV, 250 MVA oto trafo ve 380/34.5 kV, 125 MVA g trafosu
imalatlar, SF6 gaz yaltml ayrc manevralarnn oto trafonun ve g trafosunun sarglarnda
zararl ar gerilimlere sebep olmayacan mtereken tetkik edeceklerdir. Burada referans
olas yksek frekansl anahtarlama ar gerilimlerinin trafo ularna bal parafudrlarla etkin
olarak snrlandrlmasna ynelik olacaktr. Belirli bir uygulama iin herhangi bir riskin olutuu
kantlanmsa; bu riski bertaraf etmek iin alnacak nlemler GS ve g trafosu imalatlar
tarafndan mtereken TEAa nerilecektir.
Elle kumanda asma kilit sistemi kullanlarak engellenecektir.

Yklenici 170 kV ayrclar ile toprak baklarn tek bir motor tahrik mekanizmal olarak tesis
etmeyi nerebilecektir.
3.5.2. altrma Mekanizmas
Ayrclar, -kutuplu almaya uygun grup kumandal bir motor mekanizmas ile ve dzgn, iyi
denetlenmi etkin alma iin gerekli dier gereler ile donatlacaktr.

Motor kumandal altrma mekanizmas, motor, dili takm, kontaktrler, yardmc ve limit
anahtarlar ve ayrclarn normal almas iin gerekli tm dier gerelerden oluacaktr. Genel
bakm ileri en aza indirgenecektir. Motor, tersinir, yksek balama/alma torkuna sahip ve
bilyeli yatak/rulman tipi olacaktr. Tm kontaktrler, minyatr kesici (mcb), yardmc rleler,
motorlar, anahtarlar ve ilgili kumanda ekipman 110 VDC gerilimle almaya uygun olacaktr.
Ayrcnn elle kumandas iin ve seici anahtarn elle ya da motor kumandas konumunda
kilitlenmesi iin imkanlar salanacaktr.
Ayrc elle kumanda konumunda iken elektriki kumanda almasn nleyecek mekanik ve
elektriki kilitlemeler salanacaktr. Kumanda dzeneini tamamlamak iin gerekli minyatr
kesiciler, kontaktrler, motor ar yk koruma, terminal bloklar ve dier gereler ayrc
kumanda dolab iine monte edilmi olacaktr.
Lokal kumanda dolabnn yaps, kesici kumanda dolab ile ayn olacaktr (Blm 2.4.5).
altrma mekanizmas, uzaktan kumanda, kilitleme ve dier devreler iin gerekli kontaklarla
donatlm 110 VDC anma geriliminde bir yardmc anahtarla donatlacaktr. Ayrca; 6 ak ve 6
kapal yardmc kontak bulunacak ve kontak ayar iin gerekli imkanlar salanacaktr.
3.6. KLTLEMELER
Kesiciler ile ayrclar ve toprak ayrclar arasndaki kilitlemeler TEAn onayna sunulacaktr.
Kesiciler ve ilgili ayrclar ve toprak ayrclar arasnda acil durum elle kumanda iin elektriki
kilitleme ve anahtarl kilitleme salanacaktr.
Ayrclarn, aadaki durumlar iin kilitleme dzenleri salanacaktr:
Yk altnda ayrcnn almasn nlemek

Enerjili bir devrenin toprakl bir devre zerine kapatlmasn nlemek
Toprak ayrcsnn enerjili bir devre zerine kapatlmasn nlemek
Herhangi bir devrenin her iki bara ayrcs da eanl kapal olduunda operatrn
dikkatini ekmek iin bir alarm sinyali salamak
Eer Yklenici tarafndan nerilmise, anahtarl kilitleme sistemi de ilave olarak salanabilir.
Kilitleme koullar, anahtarl kilitleme sistemi iin de geerli olacaktr.
ift baral sistem iin,
Her fidere ait bara ayrclar, ancak fider kesicisi ve dier bara ayrcs ve ilgili toprak
ayrcs ak konumda iken alp kapanabilecektir.
Her fidere ait bara ayrclar, ancak bara kublaj kesicisi ve ayrclar ve dier bara
ayrcs kapal konumda ve ilgili toprak ayrcs da ak konumda iken alp
kapanabilecektir.
Bara toprak ayrclar, ancak bu baraya bal tm bara ayrclar ve kublaj kesicisi ve
kublaj ayrclar ak konumda iken alp kapanabilecektir.
Tm dier gerekli kilitlemeler, Teklifte belirtilecek ve insan hayat iin ve gvenilir sistem
iletmesi iin gerekli tm nlemler alnacaktr.
3.7. TOPRAK AYIRICILARI
3.7.1. Yksek Hzl Toprak Ayrclar
Yksek hzl toprak ayrclar, tek hat emasnda gsterildii ekilde olacaktr. Ayrca; ksa-
devre koullarna dayanacak ekilde yaplacaktr. Yanllkla enerjili bir blm zerine
anahtarlanmsa, arza zerine kapama (fault-make) niteliklerine ve ksa-devre zerine iki
kapama kapasitesine sahip olacaktr. Sadece ilk kapama almas sonras derhal tekrar servise
alnmas mmkn olacak; ancak, servise alnmasna msaade edilir edilmez kontrolne olanak
tannacaktr. Ana kontaklar, yanma, kaynama veya baka bir hasar olmakszn alt donanmnn
anma ksa devre akmna 1 s sreyle dayanabilecektir.
Ayrclar, bir yay dzeni zerinde biriktirilmi enerji ile alan tipte olacaktr. Tahrik
mekanizmas, 110 VDC beslemeden enerjilenecektir. Bir besleme arzasnda acil durum elle
kumanda iin imkanlar salanacaktr.
Toprak ayrclar, hem lokal kumanda panosundan hem de istasyonun kumanda odasndaki
kumanda panosundan kumanda edilebilecektir.
Yksek hzl toprak ayrclar, bu tip ayrclarn genel koullarn karlayacak ve ilgili IEC
standartlarnn en son revizyonuna (ayn zamanda endklenen kapasitif ve endktif akmn
anahtarlanmasna ilikin B snf gereklerine) uygun olacaktr.
Yksek-hzl toprak ayrclarnn yanllkla enerjili bir bara blm zerine kapatlmasn
nlemek iin, bu ayrclarn elektriki kilitleme devreleri olacaktr.
Yakn ve uzak bildirim iin yardmc kontaklar haiz bir mekanik anahtar gstergesine sahip
olacaktr.
Acil durum elle kumanda imkan salanacaktr.
IEC 62271-1, madde 5.12ye ve IEC 62271-102 Ek Aya gre, gzle kontrol iin uygun bir
KAPALI (krmz)/AIK (yeil) konum gstergesi olacaktr.
alt donanmnda veya lokal kumanda dolabnda aadaki gereler bulunacaktr:
KAPALI konumda (kontaklar kapal) kilitli KAPALI/AIK durum deitirici anahtarlar

Yakn ama ve kapama kumanda butonlar
6 amperlik yardmc kontaklar
Kumanda devrelerinin g beslemesi iin minyatr kesiciler
Uzaktan kumanda iin terminaller
3.7.2. Normal Toprak Ayrclar
Normal toprak ayrclar, kutuplu, grup kumandal, yksz alan, her kutbu da tek bir
motorla kumanda edilen mekanizmal tipte olacaktr. Ayrca, acil durum elle kumanda iin
gerekli imkanlara sahip olacak ve bunun iin gerekli altrma kollar ve manivela ubuklar
salanacaktr.
Toprak ayrcsnn yanllkla enerjili bir bara blm zerine kapatlmasn nlemek iin, bu
ayrclarn elektriki kilitleme devreleri olacaktr.
Normal toprak ayrclar, tek hat emasnda gsterildii gibi kesicilerin her iki tarafna ve
baralarn her iki ucuna konacaktr. Ayrc kontaklar, alt donanmnn anma ksa devre akmna
1 s sreyle herhangi bir hasar olmakszn dayanabilecektir. Dier karakteristikler, yksek-hzl
toprak ayrclarnn karakteristiklerine benzer olacaktr.
3.8. L TRANSFORMATRLER
l transformatrlerinin ykleri, Szleme sonras TEAn onay alnarak Yklenici tarafndan

artrlabilir veya drlebilir.
3.8.1. Akm Transformatrleri
Akm transformatrleri halkal tip ekirdek tasarmnda olacak; mahfazann iine ya da dna
yerletirilebilecektir. Harici tip akm transformatrlerinde, transformatr harici etkilerden

korumak iin gerekli nlemler alnacaktr.
Ana bara iletkeni primer sarg olarak grev yapacaktr. Harici tip akm transformatrleri iin,
sekonder sarg ular gaz szdrmaz buingler ierisinden terminal kutusuna tanacaktr.
Akm transformatrlerinin srekli termik anma akm 1.2 In olacak ve ksa sreli primer anma
deerleri ilgili alt donanmnn deerlerinden dk olmayacaktr. Transformatrlerin minimum
anma k gc, koruma ve l devrelerinin her biri iin Yklenici tarafndan
kararlatrlacaktr.. Akm transformatrlerinin sekonder sarg ular, sadece bir noktadan
topraklanacaktr.
Akm transformatrlerinin doruluk snf, lme devreleri iin 0.5 ve koruma devreleri iin 3 (5P)
olacaktr. Akm transformatrlerinin doyma katsays, lme devreleri iin n 5 ve koruma
devreleri iin n 20 olacaktr.
Her bir akm transformatrn koruma ekirdeine ait mknatslanma erisi onaya sunulacaktr.
Seilen akm transformatr ekirdeinin doruluunu gsteren harici arzalarda zerinden
geen arza akmlarnda kararllk hesaplamalar szleme imzasndan sonra sunulacaktr.
Ayrca; anma primer akm, sarm oran, diz-noktas emks ve sekonder sarg direnleri (en
yksek iletme scaklna gre dzeltilmi olarak) verilecektir.
Tm akm transformatrlerinin terminal kutularnn zerine, akm transformatrnn imalatsn,

tipini, orann, snfn, k gcn, yaltm seviyesini ve seri numarasn belirten bir etiket
konacaktr. Eer sekonder terminalleri ok kademeli akm transformatrleri kullanlmsa, her bir
oran iin gerekli terminal balants etikette belirtilecek ve uygun emalarda ve resimlerde
bunlar aka gsterilecektir.
Akm trafolar; 17/10/2008 tarih ve 27027 sayl Resmi Gazetede yaymlanan lm ve lm

Cihazlar Tip onay Ynetleii hkmleri erevesinde, T.C. sanayi ve Ticaret Bakanlndan
alnan Tip onay belgesine sahip olacaklardr
3.8.2. Gerilim Transformatrleri
Gerilim transformatrleri, SF6 gaz yaltml ve endktif tipte olacaktr. sekonder sargya sahip
olacak ve bu sarglarn anma sekonder gerilimleri, minimum k gleri ve doruluk snflar
aadaki tabloda verildii ekilde olacaktr.
Birinci Sekonder Sarg kinci Sekonder Sarg nc Sekonder

Sarg
Anma Sekonder 100/3 100/3
Gerilimi (V)
Yk (VA) Yklenici tarafndan kararlatrlacaktr
Doruluk Snf 0.5 3P
Gerilim transformatrleri, anma primer gerilimin % 120sine srekli dayanabilecektir.
Sekonder sarglar, minyatr kesiciler ve yardmc kontaklarla korunacaktr. Tm gerilim

transformatrlerinin terminal kutularnn zerine, gerilim transformatrnn imalatsn, anma
deerlerini, tipini, snfn, k gcn, yaltm seviyesini, oran ve seri numarasn belirten bir
etiket konacaktr.
Gerilim trafolar; 17/10/2008 tarih ve 27027 sayl Resmi Gazetede yaymlanan lm ve

lm Cihazlar Tip onay Ynetleii hkmleri erevesinde, T.C. sanayi ve Ticaret
Bakanlndan alnan Tip onay belgesine sahip olacaklardr
3.9. GENLEME

letkenler ile mahfaza arasndaki nispi termik genleme, iletken zerine yerletirilen bir kayar
kontak dizisi ile absorbe edilecektir.
letkenler ile mahfaza arasndaki nispi termik genleme, gerektiinde dier mahfazalarla ayn
gaz szdrmazlk karakteristiklerini salayacak esnek elemanlar (krkler) vastasyla absorbe
edilecektir. letken, esnek elemann bozulmalarn dengeleyen bir kontak dizisi ile yerletirilmi
ilgili krklerde salanacaktr.
Mahfazalar iinden akm geii krklerde garanti edilecektir.
3.10. BALANTILAR
3.10.1. Kablo Balantlar
GS donanmna g kablosu balants, metal-mahfazal SF6 kablo bal kutusundan

yaplacaktr. Kablo civarndaki gerilim yaltm, kablo ile birlikte yekpare ve rijit bir nite oluturan
bir bask konisi ile tesis edilecektir.
Trafo merkezleri arasndaki yksek gerilim XLPE kablolar ve aksesuar (yani konnektrler,
bask konileri, korona ve topraklama iltleri vb.) TEA tarafndan salanacaktr. Yklenici,
szleme sonras TEA tarafndan kendisine bildirilecek olan XLPE kablo imalats ile irtibata
geecektir. Dolaysyla; kablo bal blmesinden kaynaklanacak herhangi bir arzadan
tamamen Yklenici sorumlu tutulacaktr.
Kablo balant ular, alttan girie gre dzenlenecektir. Kablo ve alt donanm arasndaki
arayz (interface) noktas szdrmaz/mhrl olacaktr.
Ayrca; Yklenici, normal ve anormal iletme koullarnda oluacak kuvvetlere kar gerekli
genleme krklerini salayacaktr.
Kablo bal blmesinin tasarm, IEC 62271-209 standardna tam uygun olacaktr. Kablo
bal modlleri, tek damarl, XLPE kat yaltkan kablonun balantsna uygun olacaktr.
Kablo bal nitesi tasarm, sahadaki bal g kablosunun yksek gerilim AC testine imkan
verecektir.
3.10.2. Buing Balantlar
Normal harici iletkenlerin harici tip SF6 yaltml metal-klad alt donanmna balantlar ve hat &
transformatr fiderleri iin yksek akm kapasiteli hava-SF6 buingler (tm yzeyleri zrsz
porselen veya kompozit (silikon kauuk) izolatrler salanacaktr.
Buingler, ilgili IEC koullarn karlayacaktr.
Tm buingler, ngrlen seviyelerde veya bu seviyelerin zerinde bir darbe ve ebeke

frekansl dayanma seviyesine sahip olacaktr.
Harici tip buinglerin yzeysel kaak yolu, anma gerilimde 25 mm/kV (faz-faz) dan kk
olmayacaktr.
Buingler, ngrlen ksa devre ve deprem koullarna dayanacak kapasitede olacaktr.
Buingler zerindeki testler, ilgili IEC standartlarna gre yaplacaktr.
Harici tip buingler, 380 kV sistemde ulara uygulanacak en az 2500 N byklnde konsol
kuvvetine dayanacak kapasitede olacaktr.

3.11. KABLO TEST MKANLARI
Kablo bal kutusu, 1 saat sreyle 3xUo kVluk bir gerilimde bal g kablosunun YG AC
testine imkan salayacak ekilde tasarlanacaktr. malat, nerdii test yntemini
aklayacaktr. alt donanmna ve g kablosuna, hcre SF6 minimum anma alma gaz
younluuna veya basncna kadar dolu durumda olarak, ebeke frekansl ve anahtarlama
darbesi test gerilimleri uygulanacaktr.
3.12. TESTLER
Bu blmde belirtilen ekipman, tr teste tabidir. Bu kategorideki testlerle ayr amalar

gzetilir:
Tasarm kontrol etmek iin tip testleri

retim ve ksmi montaj kontrol etmek iin rutin testler ve dorulamalar
Sahada montaj sonras testler ve kontroller
Metal-mahfazal alt donanm ve alt donanm oluturan kesiciler, ayrclar, topraklama

ayrclar ve aygtlar ve l transformatrleri, Blm 2.1.1de listelenmi IEC Yaynlar ve
CENELEC Standartlar koullarna gre test edilecektir.
Aksi belirtilmedike Gaz zoleli Tehizatn dizayn, retimi ve testleri ilgili IEC standartlarnn ve
ve/veya dokmanlarn en son yaynlar gznne alnarak yaplacaktr.
Aada bahsedilmemi olsa bile, ekipmann almasn ve performansn dorulamak iin

gerekirse baka testlerde uygulanacaktr.
3.12.1. Tip Testleri
Tip testleri, bu sipari kapsamnda imal edilecek her tr elemann ilk nitesine uygulanacaktr.
Gerekletirilecek tip testleri, aada belirtilmitir:
a) GS Fider Blmesi (Fider)
a. Dielektrik testler:
Yldrm darbesi gerilim dayanma testleri,
ebeke frekansl gerilim dayanma testleri,
Harici buinglerde gerilim dayanma testleri,
Anahtarlama darbesi dayanma gerilimi (380 kV iin),
Ksmi boalma testi.
b. Scaklk art testleri ve ana devrenin kontak gei direnlerinin llmesi,

c. Ksa sreli ve tepe akm dayanma testleri,
d. Kesme ve kapama kapasitesi testleri (kesiciler ve yksek-hzl toprak ayrclar iin),
e. Gaz-yaltml alt donanmnn ayrc, normal ve yksek-hzl toprak ayrclar, nceden
ayr ayr test edilmedike, her biri K-t-A olan 5000 alma dizisi mekanik dayanma testine
tabi tutulacaktr.
f. 380 kV kesiciler, her biri K-t-A olan 10000 (154 kV kesiciler iin 5000) alma dizisi
mekanik dayanma testine tabi tutulacaktr.
g. Deprem dayanma testi veya Analitik metodlu deprem dayankllk hesaplar
h. Radyo giriim gerilimi (RIV) testi,
i. Korumann dorulanmas
j. Gaz szdrmazlk testleri,
k. Elektromanyetik uyumluluk testleri (EMC),
l. Yardmc ve kontrol devreleri zerinde ek testler,

m. Mahfaza iin dorulama testleri,
n. Bir i arzadan dolay ark koullarndaki testler,
o. zolatr testleri.
b) Kesiciler
a. Mekanik dayanma testi,

Mekanik test, kesicinin anma kontrol geriliminde her biri K-t-A olan 7000 (154 kVta 3500)
alma dizisinden, maksimum ve minimum kontrol gerilimlerinde her biri K-t-A olan 1000
(154 kVta 500) alma dizisinden ve anma kontrol geriliminde her biri A-0.3 s-KA-1 dk-KA
olan 1000 (154 kVta 500) alma dizisi olmak zere toplam 10000 (154 kVta 5000) alma
dizisinden ibarettir.
t zaman aral, balang durumuna dnp dzelme ve/veya kesicinin paralarnn gereksiz
yere snmasn nlemek iin birbirini izleyen ilemler arasnda gemesi gereken sredir.
b. Scaklk art testi,
c. Dielektrik testleri,
d. Ksa devre kapama ve ama testi,
e. Kritik akm testi,
f. Tek fazl ksa devre testi,
g. Faz uyumsuzluunda anahtarlama testi,
h. Ksa sreli akm testi,
i. Bota kablo akm kesme testi,
j. Kk endktif akm kesme testi,
k. Kapasitif akm anahtarlama testi.
c) Akm Transformatrleri
Impulse voltage withstand test on primary terminals
Tests for accuracy
Short-time current tests
Chopped impulse voltage withstand test on primary terminals
Multiple chopped impulse test on primary terminals
Mechanical tests
Internal arc fault test
170 kV ve 420 kV Akm Transformatrlerinin Tip Testleri ile ilgili olarak;

- Multiple chopped impulse test on primary terminals testi, 170 kV akm
transformatrlerinde uygulanmayacak, 420 kV akm transformatrleri iin uygulanacak
olup, 100 darbe uygulanmas yeterli grlecektir.
- Internal Arc Fault Test - Ark Arza Testi iin;
e) 170 kV akm transformatrleri iin en az 20 kArms, 420 kV akm transformatrleri
iin en az 35 kArms deerlerinin uygulanmas yeterli grlecektir.
f) Protection stage en az 1 olarak alnacaktr.
g) Class en az 1 olarak alnacaktr.
h) Bir akm transformatr zerinde uygulanm test; ayn gerilim seviyesi, ayn tip ve
ayn dizayna sahip akm transformatrleri iin de geerli kabul edilecektir.

d) Gerilim Transformatrleri
Chopped impulse test
Impulse voltage test on primary terminals
Test for accuracy
Capacitance and tan measurement at power-frequency
Short-circuit withstand capability test
Ferro-resonance tests
Transient response test (for protective capacitive transformers)
Type test for carrier frequency accessories
Mechanical tests
Determination of the temperature coefficient ( Tc )
Tightness design test of capacitor units
e)Ayrclar
a. Dielektrik dayanm testi,

c. Ksa devre akm tama kapasitesi testi,
d. alma ve mekanik dayanma testi (5000 alma).
f) Toprak Ayrclar
a. Dielektrik dayanm testi,

c. Ksa devre kapama testi,
d. alma ve mekanik dayanma testi (5000 alma).
3.12.2. Rutin Testler
Aadaki rutin testler, montaj ilemi tamamlanm her bir GS tama nitesi zerinde
yaplacaktr:
a. Gzle kontrol ve boyut testleri,

b. SF6 gaz kaak alglama ve szdrmazlk testleri: Blmelerin gaz szdrmazlndan emin
olmak iin; tm ana elemanlar zerinde gerekletirilen testlere ek olarak, eer mmknse
dorudan ana sevkyat niteleri zerinde veya ayn sevkyat nitesine ait daha kk ksmi
montaj niteleri zerinde gaz szdrmazlk sistemi ile salanan basnl SF6 gaz ile bir
szdrmazlk testi yaplacaktr. (bu testler iin retim aamasndaki uygun test raporlar da kabul
edilecektir.)
c. SF6 gaznn nemlilik kontrol (bu testin sahada yaplmasnn nerisi kabul edilecektir.)
d. Ana devrenin kontak gei direnlerinin llmesi,
e. Belirli standartlara uygun olarak niteler zerinde mekanik alma testleri,
f. Yardmc aygtlar zerindeki testler, fonksiyonlarn kontrol,
g. Kablo balant ve kablaj kontrol,
h. YG ekipman zerinde dielektrik testleri: Tm sevkyat niteleri, aadaki dielektrik testlerine

tabi tutulacaktr:
ebeke frekansl gerilim testleri,
Ksmi boalma testleri.
i. Yardmc ve kontrol devreleri zerinde dielektrik testleri,
j. Blmeler zerinde basn testi.
Kesiciler ve l transformatrleri zerinde gerekletirilecek rutin testler aada verilmitir:
a) Kesiciler
a. Ana devre zerinde kuruda ebeke frekansl gerilim testi,

b. Kontrol ve yardmc devreler zerinde gerilim testleri,
c. Ana devrenin kontak gei direnlerinin llmesi,
d. Mekanik alma testi,
e. Ama ve kapama sreleri iin mekanik ve elektriki alma testleri.
b) Akm Transformatrleri
Test for accuracy
Inter-turn overvoltage test
Measurement of capacitance and dielectric dissipation factor
c) Gerilim Transformatrleri

Test for accuracy
Ferro-resonance check
Routine tests for carrier frequency accessories
Capacitance and tan measurement at power frequency
d) Gaz-Hava Buingleri
a. Ortam scaklnda elektrik kayplarnn (kayp as, tan) ve kapasitansn lm,

b. Kuruda ebeke frekansl dayanma testi (minimum anma SF6 basncnda 1 dk),
c. 1,5 Um3 anma maks. gerilim / min. SF6 gaz basncnda ksmi boalma lm,
d. Diren lm.

e) Ayrclar ve Toprak Baklar
a. Ana devre zerinde ebeke frekansl gerilim testi,

b. Kontrol ve yardmc devreler zerinde gerilim testleri,
c. Ana devrenin kontak gei direnlerinin llmesi,
d. Gaz szdrmazlk testleri,
e. Mekanik alma testi,
f. Tasarm ve gzle kontrol
Yklenici, komple monte edilmi tesis zerinde yaplacak tm testlerin tam ayrntsn verecektir.
Tm gerekli test ekipman Yklenici tarafndan salanacaktr.
Sahada montaj sonras ekipman zerinde aadaki testler ve dorulamalar yaplacaktr:
a. Kesiciler ve ayrclar iin ana devre kontak gei direnlerinin llmesi,

b. Gaz basnc kontrol aygtlarnn almalarnn dorulanmas,
c. Mhrl gaz szdrmazlk sistemi vastasyla sahada ek yerleri zerinde gaz szdrmazlnn
dorulanmas,
d. Gazdaki nem orannn llmesi,
e. Blmelerin SF6 gaz dolum basnlarnn dorulanmas,
f. niteler zerinde alma testleri ve kesicilerin alma zamanlarnn lm,
g. YG donanm zerinde dielektrik testleri: Test buingleri monte edilmi (eer byle
gerekiyorsa) ve g kablosuna ve transformatre yaplan sklebilir balantlar ve gerilim
transformatr sklm olarak, GS, bir ebeke frekans testine tabi tutulacaktr. Test
imkanlarna ve Yklenici ile TEA arasndaki ortak anlamaya bal olarak, test tm alt
donanm zerinde veya her bir blm iin ayr yaplacaktr. Test, iletken ve toprak arasna
aadaki gerilimlerin uygulanmasndan ibarettir:
170 kV GS Tehizat iin:
1 dk sreyle, 270 kV rms deerinde ebeke frekansl gerilim testi
420 kV GS Tehizat iin:
1 dk sreyle, 515 kV rms deerinde ebeke frekansl gerilim testi

Ksmi boalma testi
i. Gaz younluk izleme kontrol,
j. Kilitleme testleri,
k. Kontrol devresi zerinde 1 dk sreli ebeke frekansl 2 kV efektif gerilim testi.
l. lme ve korumalar iin kullanlan akm ve gerilim trafolarnda oran, polarite, hassasiyet
snf, saturasyon snf(akm trafolarnda) ve sekonder devrelerindeki yklerin kontrolu iin
primer akm enjeksiyon testleri
Bu testlerden yeterli sonu alnmas, tehizatn kabul ile sonulanacaktr.
3.13. YEDEK PARALAR
GS trafo merkezleri iin, aadaki listelenen yedek paralar salanacaktr:

Kesici iin komple kesme kutbu takm (3 faz iin)
Kesici iin iletme mekanizmas takm (3 faz iin)
Kesici ama ve kapama bobinleri (her bir ama ve kapama bobini iin)
Ayrc motoru
Toprak ayrcs motoru
Yksek hzl toprak ayrcs motoru
Ayrc iin komple kontak seti (3 faz iin)
Toprak ayrcs iin komple kontak seti (3 faz iin)
Yksek hzl toprak ayrcs iin komple kontak seti (3 faz iin)
gerilim transformatr
Her tipten akm transformatr
Her tipten bir mesnet izolatr seti
SF6 gaz ieleri (40 litre)
* Kompresr, depolama tank, gstergeler, vakum pompas ve szgeleri (kuru ve toz
szgeleri de dahil) ile birlikte SF6 gaz doldurma ve boaltma ekipman
SF6 gazn hzl olarak ieden boaltmak iin SF6 ie stcs
Portatif ve kolay kullanml (tm aksesuaryla birlikte gerekli tm lmleri salayan
radyoaktif saysal tip) SF6 gaz alglama aygt
SF6 gaznn i noktas scaklk lm iin elektronik nem lme aygt (eer kuru buz
kullanlmas gerekiyorsa, bunun reticisi de dahil edilecektir).
Yukardaki yedek paralarn fiyatlar ayr ayr belirtilecektir. Yukarda * ile iaretlenmi SF6
gaz doldurma ve boaltma ekipmannn fiyat imalatsnn ad ve tip iaretini gsteren bilgi ile
birlikte belirtilecektir. Eer yedek paralarn fiyatlar ayr olarak belirtilmemise, bu fiyatlar GS
teklif fiyatlarna dahil edilmi olarak kabul edilecektir.
Yukardaki yedek paralar, 2T tarihinden bir ay nce sahada TEAa teslim edilecektir.
BLM - 4
4. L TRANSFORMATRLER
4.1. 170 kV ve 420 kV Akm Transformatrleri
4.1.1. Genel
Bu artname letim Sisteminde ak hava tipi veya bina ii alt tesislerinde kullanlmak zere
satn alnacak 170 kV ve 420 kV anma gerilimindeki akm transformatrlerinin teknik zelliklerini
kapsar.
artname ve eklerinde aksi belirtilmedike, bu artname kapsamndaki akm transformatrleri

tek fazl niteler halinde tm yardmc donanm ve malzemeleri ile birlikte komple nite olarak
teslim edilecektir.
Temini istenen akm transformatrlerinin tipleri, teknik zellikleri artname ekinde verilen
Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde belirtilmitir.
Bu artname kapsamndaki akm transformatrlerinin tasarm, yapm ve testleri standartlarn en

son yaynlarna uygun olarak yaplacaktr;

Standart Numaras Standart Ad
TS-EN ISO 9001: 2000 Kalite Ynetim Sistemi Belgesi
TS 620 EN 60044-1 l Transformatrleri-Blm 1: Akm Transformatrleri
IEC 60044-1 Instrument transformers-Part 1: Current transformers
Instrument transformers Part 6 :
IEC 60044-6 Requirements for protective current transformers for trasient
performance
TS 914 EN ISO 1461 Galvanizleme (Scak daldrma metoduyla)
IEC 60529
Degrees of protection provided by enclosures (IP Code)
High-voltage test techniques - Partial discharge

IEC 60270
measurements
IEC 62155 insulators for use in electrical equipment with rated voltages
greater than 1 000 V
Elektriksel aksesuarlar, bileenler ve dier yardmc donanm TSE ve IEC Standartlarna uygun
olacaktr.
Edeer ya da daha stn baka standartlar uygulanmsa bunlarn Trke ve ngilizce

kopyalar teklifle birlikte verilecektir.
TSE ile IEC Standartlar arasnda farkllklar olursa, farkllk arz eden konularda hangi
TSE ve IEC standartlarnn bulunmad zel paralarla ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alcnn
onaylayaca Uluslararas standartlar nerecektir.
Akm transformatrlerinin imalatnda kullanlan malzemelerin tm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

Institut for Normung) veya dier Bat Avrupa lkelerinin normlarnn ngrd zelliklere uygun
olacaktr.
Akm transformatrleri, 17/10/2008 tarih 27027 sayl Resmi Gazetede yaynlanan l ve l

Aletleri Tip Onay Ynetmelii hkmleri erevesinde, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlndan
alnm Tip Onay Belgesine haiz olacaktr.
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike sipari konusu akm
transformatrleri aada belirtilen alma koullarnda kullanlmaya uygun olacaktr.

Ykselti 1000 mnin altnda
Ortam Scakl(*)
En Yksek +45C
En Dk -40C
24 Saatlik Ortalama +35Cnin altnda
Rzgar Basnc 70 kg/m (yuvarlak
yzeyde)
120 kg/m (dz yzeyde)
En yksek gne nm 500 W/m 2
Buzlanma Snf 10, 10 mm
Ortam Hava Kirlilii Ar
Endstriyel kirlenmeye Evet, ar dzeyde
aklk
Yer Sarsnts(**)
Yatay ivme 0.5 g (yer seviyesinde)
Dey ivme 0.25 g
Sistem koullar
En yksek sistem gerilimi 170 kV 420 kV

Nominal sistem gerilimi 154 kV 380 kV
Frekans (***) 50 Hz 50 Hz
Sistem topraklamas Dorudan toprakl ntr Dorudan toprakl ntr sistemi
sistemi
Ortam scakl yukarda belirtilen normal iletme artlarnn nemli lde dnda
*) olabildii yerlerdeki tesisler iin, belirtilmesi gereken en dk, en yksek scakln tercih
edilen aralklar;
ok souk iklimler iin :-50C ve +40C

ok scak iklimler iin : -5C ve +50C
Akm transformatrleri; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve

**) herhangi bir nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, akm
transformatrlerinin alaca yerde tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile
akm transformatrlerinin IEC ye uygun olarak yaplacak Analitik metodlu deprem
dayankllk hesaplar Yklenici tarafndan verilecektir.
4.1.2. Teknik zellikler
4.1.2.1. Akm Transformatrleri Tipleri
Temin edilecek akm transformatrleri, Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif
Cetvelinde ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilme-
dike, aadaki tiplerde olacaktr:
lme ve/veya koruma sarglar olan
ok kademeli dntrme oranl
Tek fazl
Yaa daldrlm
Harici/Dahili tip
4.1.2.2. Elektriksel zellikler
Akm transformatrlerinin zellikleri Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif
Cetvelinde ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi
belirtilmedike, aada belirtildii gibi olacaktr:
Anma gerilimi (en yksek 170 kV 420 kV

sistem gerilimi)
Anma Frekans (***) 50 Hz 50 Hz
Anma yaltm seviyesi
ebeke frekansl dayanm 325 kV-rms 680 kV-rms
gerilimi (1 dak.)
Yldrm darbe dayanm 750 kV-tepe 1550 kV-tepe
gerilimi
Ama-kapama darbe - 1175 kV-tepe
dayanm gerilimi
Anma ksa sre akm
Termik (Ith), 1 saniye 31.5 kA-rms 50 kA-rms
Dinamik (Idyn), (2.5 x Ith) 80 kA-tepe 125 kA-tepe
Anma srekli termik akm 1.2 x In 1.2 x In
Primer ve sekonder anma akmlar, k gleri ve doruluk snflar Elektrik, Malzeme ve
Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya
Garantili zellikler Listesi'nde belirtilmitir.
Akm transformatrleri, yukarda belirtilen dayanm gerilimlerine uygun tam yaltma sahip
olacaktr. (Azaltlm yaltma izin verilmez).
Akm transformatrlerinde gerilim dalm homojen olacaktr.
Ksmi boalma iin izin verilen miktar ve bunun lmne ilikin yntem IEC 60270e
uygun olacaktr.
Doruluk snflar, VA olarak sarg gleri, termik ve dinamik ksa devre dayanm akmlar
btn dntrme oranlar iin salanacaktr.
Akm transformatrleri 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her giriinde ise
***) en az 20 sn alacak ekilde tasarlanmaldr
4.1.2.3. Garantilerin Karlanmamas ve Sapmalar (Deviation)

karlanmas esastr. Karlanmamas durumunda teklif sahibi sapmalar (deviation) Bu
artnamenin ekindeki listede akca belirtecektir. Teklif sahibi tarafndan doldurulan Sapmalar
(Deviation) Listesi, Alc tarafndan Teknik artnamenin zne ve ilgili standartlara uygunluu
ynnden deerlendirilecektir.
4.1.2.4.1. zolatrler
Akm transformatrlerinde kullanlan izolatrler yksek kaliteli porselenden imal edilmi ve d

yzeyleri srlanm olacaktr. zolatrlerin mekanik dayanm iletme veya ksa devre srasnda
oluabilecek titreimlere ve atmosferik ve deprem koullarna uygun olarak seilmi olacaktr.
zolatrlerin flan, civata, civata yuvalar ve dier metal blmleri, scaklk deiimleri ve
mekanik zorlamalarda krlma veya geveme olmayacak ekilde izolatre tespit edilecektir.
Tespit iin kullanlacak malzeme yksek kalitede ve metal ksmlarla kimyasal reaksiyona
girmeyecek zellikte olacaktr.
zolatrlerin nominal spesifik yzeysel kaak yolu uzunluu (faz-toprak) en az 25 mm/kV (faz-
faz) olacak ve toplam minumum yzeysel kaak yolu uzunluu, ark atlama uzunluunun en ok
4 kat olacaktr.
Ya izolasyonlu akm transformatrleri hava geirmez ekilde (hermetik) imal edilecek ve termik
ya genlemesine kar gaz yast veya paslanmaz malzemeden yaplan diyaframla tehiz
edilecektir. Btn akm transformatrleri yalar doldurulmu olarak Alcya teslim edilecektir.
Yal tip akm transformatrlerinin alt blmne numune ya almak ve bozulan ya deitirmek
iin szdrmazl salayacak ekilde bir vana tertibat konulacak ve vana az bir tapa ile
kapatlacaktr. Akm Transformatrleri ya seviye gstergesi ile tehiz edilecek ve bu gsterge
kolayca grlebilecek bir yere monte edilecektir. Akm transformatrlerine doldurulacak yan
artnamesi (TEA Yeni zolasyon Ya Satnalma artnamesi) Ek' te verilmekte olup,
kullanlacak ya bu artnameye uygun olacaktr. ASKAREL, izolasyon yaltm ve soutma iin
kullanlmayacaktr.
4.1.2.4.3. Terminaller
Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike primer terminalleri en az 5 mikron kalnlkta

galvanik gmle kapl veya 40 mikron kalnlnda scak daldrma kalay kapl elektrolitik
bakrdan imal edilecektir. Primer sarglar ile terminallerin balants uygun gei direnci ve
mekaniki mukavemeti salayacak ve srekli termik anma akmna (1,2 In) dayanacak ekilde
yaplacaktr.
Anma akm 2000 A'e kadar olan akm transformatrlerinde, terminaller silindirik 40 mm apnda
ve en az 80 mm uzunluunda, anma akm 2000 A'den byk olan akm transformatrlerinde 50
mm apnda ve en az 90 mm uzunluunda olacaktr.
4.1.2.4.4. Sekonder Terminal Kutusu
Sekonder terminal kutusunun koruma derecesi IEC 60529'a gre en az IP 54 olacaktr.

Sekonder terminal kutusu ve kapa, kapak sktrma elemanlar, menteeleri paslanmaz
malzemeden imal edilecek veya scak daldrma galvaniz yaplacaktr. Terminal kutusuna
girecek kablolar iin kutunun alt tarafna akm transformatrnn sekonder sarg says kadar
delik alacaktr. Bu delikler en az 4x10 mm kesitinde bakr siperli kablonun geebilecei harici
artlara uygun paslanmaz malzemeden yaplm rakorlarla tehiz edilecektir. Rakorlar
sklebilir ayn tr malzemeden imal edilmi tapalarla kapatlacaktr. Terminal kutusu
mhrlenebilir olacaktr.
Sekonder terminal kutusunun iindeki terminal blou alevlenmez malzemeden imal edilecektir.
Btn terminaller 10 mm2 kesitindeki kablonun balanabilecei uygun klemenslerle tehiz
edilecektir. malat sonrasnda akm transformatrlerinin sekonder terminal ular uygun ekilde
ksa devre edilerek Alcya teslim edilecektir.
4.1.2.4.5. Topraklama Terminali
zolatrn alt flan veya akm trafosunun alt kaidesi zerinde karlkl olarak seilecek iki
nokta, topraklama. civatalar ile tehiz edilecektir. Topraklama civatalarna geebilecek ve 100
mm kesitindeki kablonun sktrlmasna uygun kablo pabular akm transformatrnn
zerine monte edilmi olarak verilecektir.
Topraklama civatalarnn zerinde veya civatann yanna monte edilecek metal plakalar
zerinde toprak iareti bulunacaktr. Topraklama iaretleri ar ortam koullarnda kmayacak
ve silinmeyecek ekilde yazlacaktr.
Akm transformatrlerinin sekonder sarglarnn birer ucu topraklanacaktr.
4.1.2.4.6. Terminallerin aretlenmesi
Btn primer ve sekonder terminaller ilgili standartlara uygun olarak iaretlenecektir. aretler
zamanla silinmeyecek ve d etkilerle bozulmayacaktr.
Primer ve/veya sekonder terminalleri ok kademeli olan akm transformatrlerinde, balant

ekillerini belirten plakalar transformatr zerinde grlebilecek uygun bir yere monte edilecek
ve zamanla silinmeyecek ve d etkilerle bozulmayacaktr.
4.1.2.4.7. Montaj
Akm transformatrleri elik konstrksiyon zerine dik olarak monte edilebilir yapda (kaide tipi)
olacaktr.
4.1.2.4.8. Etiket
Btn akm transformatrlerinde, paslanmaz elik veya paslanmayan baka metalden yaplm
bir etiket bulunacaktr.
Etiket zamanla bozulmayacak, kolayca okunup anlalacak ekilde imal edilecek, normal montaj
ve iletme konumunda kolayca grlebilecek uygun bir yere perin veya paslanmaz elik
vidalarla tespit edilecektir. Etiket zerindeki tm yazlar Trke olacak ve Alcnn onayna
sunulacaktr.
Etiket zerine aada belirtilen bilgiler yazlacaktr:

Alcnn malzeme kod numaras,
malatnn ad ve/veya markas,
Tip iareti ve seri numaras,
malat tarihi,
Primer ve sekonder anma akmlar,
Anma frekans,
Anma gc ve buna karlk gelen doruluk snf,
En yksek sistem gerilimi,
Anma yaltm seviyesi,
Ksa sreli termik anma akm (Ith) ve dinamik anma akm (Idyn),
Yaltm snf (Snf A'dan farkl ise),
Sekonder sarg saysnn birden fazla olmas durumunda, her bir sargnn kullanma amac
ve terminalleri,
Anma srekli termik akm (Icth),
Kullanlan yan tipi ve arl
Komple arl (kg),
ller (En x Derinlik x Ykseklik),
Standard,
Seri numaras, transformatrn grlebilecek uygun bir yerine derin bir ekilde ayrca
yazlacaktr.
4.1.2.4.9. Korozyona Kar nlemler
4.1.2.4.9.1. Genel
Akm transformatrlerinin metal blmleri korozyona dayankl malzemeden yaplacak ve

Korozyona kar aadaki nlemler alnacaktr.
Sekonder terminal kutusu iindeki civata ve somunlar hari tm civata ve somunlar

paslanmaz elik, bakr-nikel alam vb. gibi paslanmaz malzemeden imal edilecektir.
malat ve montajda kullanlacak malzeme galvanik korozyona yol amayacak ekilde
Akm tayan ya da yap eleman olarak kullanlan alminyum alamlar korozyona
dayankl olacaktr.
Demirli paralar harici tiplerde scak daldrma usulyle galvanizlenecek, dahili tiplerde ise
galvanizlenecek ya da boyanacaktr.
Galvanizlenecek ya da boyanacak yzeyler, dzgn, hasarsz, temiz ve kaplamann mrn
azaltan yabanc maddelerden arnm olacaktr.
4.1.2.4.9.2. Boyama
Boyanacak yzeyin hazrlanmasndan hemen sonra boyama ilemine geilmelidir. D

yzeylere paslanmay nleyici astar boyann ardndan ara kat ve son kat boya srlmelidir.
Boya kuruduktan sonra gzeneksiz olmaldr. Son kat boyas hava koullarna ve yaa kar
dayankl olmal ve gri renkte (RAL 7032) boyanmaldr.
retici uygulayaca boyama yntemini alcnn onayna sunacak, her bir boya katnn kalnln
bildirecektir. Boya kalnl 9015 mikron olacaktr.

Elektrostatik kaplama yntemi uygulandnda, polyester tipi toz boyalar kullanlacak, kaplama
kalnl ilgili Trk Standardna uygun olacaktr.
reticiler, yukarda belirtilenler dndaki boyama yntemlerini uygulamak istemeleri halinde, bu

yntemi tekliflerinde aka belirtecekler ve varsa ilgili belgeleri vereceklerdir.
Boyann nitelii, katlarn kalnl ve kaynamasnn kontrol ile belirlenecektir.
Boya kalnl rastgele seilmi be noktada Boya kontrol aygt araclyla llecektir. Her
katn ortalama kalnl imalatnn belirttii deerden dk olmayacaktr. Toplam boya kalnl
hibir noktada belirtilen deerden dk olmayacaktr.
Boya tabakalarnn birbirleriyle kaynamas, rastgele seilen be noktada ISO 2409'a uygun
olarak apraz-kazma yntemiyle kontrol edilecektir. Deney sonucu bu standardda yer alan
snf-1'den daha kt olmamaldr.
Montaj amacyla boyasz braklan metalik yzeyler (terminaller, topraklama civatalar vb.),
depolama srasnda okside olmamalar iin, anmay nleyici, silindiinde kabilir bir madde ile
kaplanacaktr.
4.1.2.4.9.3. Galvanizleme
Galvanizleme ilemi ve galvanizlenmi yzeyler zerindeki testler scak daldrma galvaniz

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yaplacaktr. Aksi belirtilmedike, akm
trafosunda scak daldrma galvaniz ile kaplanan yzeylerin her yerinde galvaniz kalnl en az
60 mikron olacaktr.
Metal paralarn scak daldrma ile galvanizlenmesi; ileme, eme, kesme, delme, puntolama,
iaretleme ve kaynak ilemleri tamamlandktan ve yzeyler zerindeki pas ve yalar kumlama,
kimyasal temizleme vb yntemlerle iyice temizlendikten sonra yaplmaldr.
4.1.3. Testler
Testler, ilgili standartlara gre yaplacaktr.
Aada belirtilen tip testleri gerek grlrse sipariteki her bir tipi temsilen birer numune
zerinde yaplacaktr.
Ksa sreli akm testleri (Short-time current tests) (IEC 60044-1 madde 7.1),
Scaklk art testi (Temperature-rise test) (IEC 60044-1 madde 7.2),
Yldrm darbe testi (Lightning impulse test) (IEC 60044-1 madde 7.3.2),
Anahtarlama darbe testi (300 kVun zerindeki akm trafolar iin) (Switching impulse test)
(IEC 60044-1 madde 7.3.3),
Harici tip akm transformatrleri iin yata gerilim testi (Wet test for outdoor type
transformers) (IEC 60044-1 madde 7.4),
170 kV akm transformatrlerinde ebeke frekansl gerilim testi
420 kV akm transformatrlerinde anahtarlama darbe gerilimi testi
Hata miktarlarnn tespiti (Determination of errors) (IEC 60044-1 Madde11.4 ve/veya madde
12.4, madde 11.6, madde 12.5 ve madde 14.3gre)
Radyo giriim gerilim testi (Radio interference voltage measurement) (IEC 60044-1 madde
7.5.),
Szleme kapsamnda temin edilecek akm trafosu ile ayn imalat tipinde (bu husus
imalatsnca da teyid edilecektir), ayn gerilim seviyeside ve ayn ksa devre dayanmnda olan
ancak farkl dntrme oranna sahip olan bir akm trafosuna ait ksa sreli akm tip test raporu
zde kabul ile szleme kapsamnda temin edilecek olan akm trafosu iin de geerli kabul
edilecektir.
4.1.3.2. Rutin Testler
Kabul esnasnda akm transformatrlerine uygulanacak rutin testler aadadr:
Terminallerin iaretlenmesinin kontrol (Verification of terminal markings) (IEC 60044-1

madde 8.1),
Primer sarglarn ebeke frekansl gerilime dayanm testi (Power frequency withstand test
on primary windings) (IEC 60044-1 madde 8.2.1),
Ksmi boalma testi (Partial discharge measurement (IEC 60044-1 madde 8.2.2.),
Sekonder sarglarn ebeke frekansl gerilime dayanm testi (Power frequency withstand test
on secondary windings) (IEC 60044-1 madde 8.3 veya 14.4.4),
Blmler arasnda ebeke frekansl gerilime dayanm testi (Power frequency withstand tests
between section) (IEC 60044-1 madde 8.3 veya 14.4.4),
Sarmlar aras ar gerilime dayanm testi (nter-turn overvoltage test) (IEC 60044-1 madde
8.4 veya 14.4.5)
Hata miktarlarnn tesbiti (Determination of errors) (IEC 60044-1 madde11.5 ve/veya madde
Kayp as (tan ) veya kayp faktr (% pf) llmesi (Measurement of Loss angle or loss
factor)
4.1.3.3. zel Testler
zel testler, malat ile alc arasndaki antlamaya bal olarak yaplr.
Kesik yldrm darbe testi (Chopped lightning impulse test) (IEC 60044-1 madde 9.1),
Kapasitans ve dielektrik sapma faktrnn llmesi (Measurement of capacitance and
dielectric dissipation factor) (IEC 60044-1 madde 9.2),
Primer sarglarn oklu kesik darbe testi (Multiple chopped impulse test on primary winding)
(IEC 60044-1 Ek B),
Mekanik testler (Mechanical tests) (IEC 60044-1 madde 9.3),
Aktarlan ar gerilimlerin llmesi (Measurement of transmitted overvoltages) (IEC 60044-
1 madde 9.4)
4.1.3.4. Trafo Ya Testleri
Trafolarda kullanlacak yan nceden Ekte verilen TEA Yeni zolasyon Ya Satnalma
artnamesi ne uygun olduu test raporlar ile belgelenecektir. Belgelenemedii takdirde yan
Ekte verilen TEA Yeni zolasyon Ya Satnalma artnamesi ne uygun olarak komple testleri
yaptrlacaktr.
Btn akm transformatrlerinin imalatnda ayn tip yan kullanldnn belgelenmesi halinde
kullanlan yadan alnacak numuneye, aksi halde kullanlan her bir tip yadan alnacak
numuneler zerine aada belirtilen testler yaptrlacaktr. Test sonular Ekte verilen TEA
Yeni zolasyon Ya le Doldurulumu Yeni Transformatre Ait Ya artnamesi ndeki deerleri
salamaldr.
Power Factor (Doble, 25 C +100C)

Dielektrik Dayanm
Asidite
Yzey Gerilme
Younluk
Viskozite
Anilin Noktas
Renk Says
4.1.3.5. zolatrlerin Tip Testleri
Akm transformatrlerinde kullanlacak izolatrlerin tip test raporlar izolatr imalatsnca trafo
imalats araclyla Alcya verilecektir.
4.1.3.6. Numune Alma
Numuneler Alc temsilcileri tarafndan rastgele seilecek ve aksi belirtilmedike numune says
aadaki cetvelden tespit edilecektir:
Parti Bykl Numune Says

(Adet) (Adet)
1 50 2
51 - 100 4
101 - 500 8
501 - 1000 16
4.2. 170 kV ve 420 kV Kapasitif Gerilim Transformatrleri
4.2.1. Genel
Bu artname letim Sisteminde ak hava tipi veya bina ii alt tesislerinde kullanlmak zere
satn alnacak 170 kV ve 420 kV anma gerilimindeki kapasitif gerilim transformatrlerinin teknik
zelliklerini kapsar.
artname ve eklerinde aksi belirtilmedike, bu artname kapsamndaki kapasitif gerilim

transformatrleri tek fazl niteler halinde tm yardmc donanm ve malzemeleri ile birlikte
komple nite olarak teslim edilecektir. Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif
Cetvelinde ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde istendii
takdirde kapasitif gerilim transformatr tayc frekans kuplaj cihaz ile donatlacaktr.
Temini istenen kapasitif gerilim transformatrlerinin tipleri, teknik zellikleri artname ekinde
verilen Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat

Bu artname kapsamndaki kapasitif gerilim transformatrlerinin tasarm, yapm ve testleri

standartlarn en son yaynlarna uygun olarak yaplacaktr;

TS 718 Gerilim transformatrleri
IEC 60044-2 Instrument transformers-Part 2: Inductive voltage transformers
Instrument transformers - Part 5: Capacitor voltage
IEC 60044-5
transformers
IEC 60358 Coupling capacitors and capacitor dividers
IEC 60270
measurements
IEC 62155 insulators for use in electrical equipment with rated voltages
greater than 1000 V
Elektriksel aksesuarlar, bileenler ve dier yardmc donanm TSE ve IEC Standartlarna

uygun olacaktr.

Kapasitif gerilim transformatrlerinin imalatnda kullanlan malzemelerin tm kimyasal, fiziksel

ve dielektrik karakteristikleri ilgili ASTM (American Society for Testing and Materials) veya DIN
(Deutsches Institut for Normung) veya dier Bat Avrupa lkelerinin normlarnn ngrd
zelliklere uygun olacaktr.

Gerilim transformatrleri, 17/10/2008 tarih 27027 sayl Resmi Gazetede yaynlanan l ve
l Aletleri Tip Onay Ynetmelii hkmleri erevesinde, T.C. Sanayi ve Ticaret
Bakanlndan alnm Tip Onay Belgesine haiz olacaktr.
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike sipari konusu kapasitif
gerilim transformatrleri aada belirtilen alma koullarnda kullanlmaya uygun olacaktr.

Ortam Scakl(*)
En Yksek +45C
En Dk -40C
yzeyde)
Yer Sarsnts(**)
Dey ivme 0.25 g
Sistem koullar
En yksek sistem gerilimi 170 kV 420 kV

Nominal sistem gerilimi 154 kV 380 kV
Frekans (***) 50 Hz 50 Hz
Sistem topraklamas Dorudan toprakl ntr sistemi
(*) olabildii yerlerdeki tesisler iin, belirtilmesi gereken en dk, en yksek scakln tercih
edilen aralklar;

Kapasitif gerilim transformatrleri; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve

(**) herhangi bir nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, kapasitif gerilim
kapasitif gerilim transformatrlerinin akm transformatrlerinin IEC ye uygun olarak

yaplacak Analitik metodlu deprem dayankllk hesaplar Yklenici tarafndan verilecektir.
4.2.2.1. Tip
Temin edilecek kapasitif gerilim transformatrleri, Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim
Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi
belirtilmedike, aadaki tiplerde olacaktr:
lme ve/veya koruma sarglar olan

Tek fazl
Kapasitif gerilim blcl
Yaa daldrlm
Kuranportr devresi kuplajna uygun
Harici / Dahili tip
4.2.2.2. Elektriksel zellikler:
Kapasitif gerilim transformatrlerinin zellikleri Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim
Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi
Anma gerilimi (en yksek 170 kV 420 kV

sistem gerilimi)
Anma Frekans (***) 50 Hz 50 Hz
Primer devrenin anma
izolasyon seviyesi
1 dak. sreli ebeke 325 kV-rms 680 kV-rms
frekansna dayanm
Yldrm darbesine 750 kV-tepe 1550 kV-tepe
dayanm
Ama/kapama darbesine - 1175 kV-tepe
dayanm
Primer anma gerilimi 154 /3 kV 380 /3 kV
Anma gerilimi faktr
Srekli alma 1.2 1.2
30 saniye iin 1.5 1.5
Sekonder anma gerilimi
Birinci Sekonder 100 /3 V 100/3 V
kinci Sekonder 100/3 V 100/3 V
Hassasiyet snf
Birinci Sekonder Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif
Cetvelinde ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili
zellikler Listesi'nde belirtildii ekilde

kinci Sekonder Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif
Cetvelinde ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili
Gerilim transformatrleri, yukarda belirtilen dayanm gerilimlerine uygun tam yaltma
sahip olacaktr. (Azaltlm yaltma izin verilmez.)
Gerilim transformatrlerinde gerilim dalm homojen olacaktr.
Ksmi boalma iin izin verilen miktar ve bunun lmne ilikin yntem IEC 60270'e
uygun olacaktr.
Gerilim transformatrlerinde yksek frekans k ucuna bal olarak aadaki tehizat
bulunacaktr.
Dardan kumanda edilen topraklama ayrcs (Topraklama ayrcsnn ak ve kapal
konumu sabitlenebilir olmaldr ve topraklanm konumu aka grlebilmelidir.)
Koruyucu atlama aral (Spark-gap)
Drenaj bobini
Drenaj bobinlerinin karakteristikleri aadaki gibi olacaktr.
50 Hz'deki empedans 20 'dan kk olacaktr,
40 kHzdeki empedans 5 k'dan byk olacaktr,
1 A'lik ( 50 Hz) akm altnda bobin ss 10C 'den fazla artmayacaktr,
1 sn. sreyle 50 A (50 Hz) akma hasar grmeden dayanabilecektir.
1.2 / 50 s'lik 6 kV tepe deeri olan darbe gerilimine dayanabilecektir.
Kaplin kapasitrl (coupling capacitor ) gerilim transformatrleri 40 ile 500 kHz arasnda
herhangi bir frekans bandnda veya yine bu aralkta deiik frekans bandlarnda alacak
tayc (PLC Kuranportr) cihazlarnn Radyo frekansl (RF) iletiimine engel olmayacak
ekilde tasarm ve imal edilecektir.
Drenaj bobinleri kaplin kapasitrn alt ucunda oluabilecek yksek gerilimin zarar verici
dzeye kmasn engellemek zere ebeke frekansl (50 Hz) akm topraa
aktabilmelidir.
Gerilim transformatrlerinin kapasitans en az 4500 pF olacaktr.
Manyetik devrenin sekonder tarafnda meydana gelebilecek ksa devrelerde, sekonder
ar akmn snrlamak iin gerekli nlemler alnacaktr. Firmalar tekliflerinde ar akm
snrlandrmak iin aldklar bu nlemleri belirteceklerdir. Manyetik devrenin sekonder taraf
ksa devre edildiinde gerilim transformatr 1 sn. sreyle ksa devreye dayanacak ekilde
dizayn edilecektir.
Hzl tekrar kapamalarda meydana gelebilecek rezonanslar ve ferrorezonans olayn
nlemek iin transformatrlere uygun bir snmlendirici donanm balanacaktr.
Szkonusu donanm kapasitif gerilim transformatrlerinin beyan deerlerini
etkilemeyecektir. Firmalar, tekliflerinde snmlendirici donanmn zelliklerini
belirteceklerdir.
Kapasitif gerilim transformatrleri 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her
(***) giriinde ise en az 20 sn alacak ekilde tasarlanmaldr
artnamenin ekindeki listede aka belirtecektir. Teklif sahibi tarafndan doldurulan Sapmalar
Gerilim transformatrlerinde kullanlan izolatrler yksek kaliteli porselenden imal edilmi ve d

yzeyleri srlanm olacaktr. zolatrlerin mekanik dayanm iletme veya ksa devre srasnda
zolatrlerin flan, civata, civata yuvalar ve dier metal blmleri, scaklk deiimleri ve
mekanik zorlamalarda krlma veya geveme olmayacak ekilde izolatre tespit edilecektir.
Tespit iin kullanlacak malzeme yksek kalitede ve metal ksmlarla kimyasal reaksiyona
girmeyecek zellikte olacaktr.
zolatrlerin nominal spesifik yzeysel kaak yolu uzunluu (faz-toprak) en az 25 mm/kV (faz-
faz) olacak ve toplam minumum yzeysel kaak yolu uzunluu, ark atlama uzunluunun en ok
4 kat olacaktr.
Ya izolasyonlu gerilim transformatrleri hava geirmez ekilde (hermetik) imal edilecek ve

termik ya genlemesine kar gaz yast veya paslanmaz malzemeden yaplan diyaframla
tehiz edilecektir. Btn gerilim transformatrleri yalar doldurulmu olarak Alcya teslim
edilecektir. Yal tip gerilim transformatrlerinin alt blmne numune ya almak ve bozulan
ya deitirmek iin szdrmazl salayacak ekilde bir vana tertibat konulacak ve vana az
bir tapa ile kapatlacaktr. Gerilim Transformatrleri ya seviye gstergesi ile tehiz edilecek ve
bu gsterge kolayca grlebilecek bir yere monte edilecektir. Gerilim transformatrlerine
doldurulacak yan artnamesi (TEA Yeni zolasyon Ya Satnalma artnamesi) Ek' te
verilmekte olup, kullanlacak ya bu artnameye uygun olacaktr. ASKAREL, izolasyon yaltm
ve soutma iin kullanlmayacaktr.
Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike primer terminalleri en az 5 mikron kalnlkta

galvanik gmle kapl veya 40 mikron kalnlnda scak daldrma kalay kapl elektrolitik
bakrdan imal edilecektir. Primer sarglar ile terminallerin balants uygun gei direnci ve
mekaniki mukavemeti salayacak ekilde yaplacaktr.
Primer terminal silindirik 40 mm apnda ve 80 mm uzunluunda olacaktr.
Kapasitif gerilim blcnn alt nitesine paralel balanan elektromanyetik nitenin primer sarg
st ucu tanktan darya porselen bir buing ile karlacaktr.
Elektromanyetik nitenin yaltm seviyesinin salkl bir ekilde llmesi amacyla primer
sargsnn alt ucu tanktan 5 kV'luk yaltm seviyesinde izole edilerek dar karlacak ve
topraklama dardan yaplacaktr.
4.2.2.4.4. Elektromanyetik nite Tank

Elektromanyetik nitenin iinde bulunduu tank en az 3 mm kalnlnda demir sac, paslanmaz
elik veya uygun zellikte ve edeer mukavemette alminyum malzemeden imal edilecektir.
Demir sactan imal edilen manyetik devre tanklar en az 60 mikron kalnlnda scak daldrma
galvaniz olacaktr. Aksi halde, tank kumlanarak inko ile kaplanacak veya inko ya da
alminyum kartrlm epoksi reine ile iki kat kaplanacaktr.
Yukarda belirtilen ilemlere tabi olan demir sactan yaplm elektromanyetik nite tank ile
paslanmaz elik veya alminyumdan yaplm elektromanyetik nite tank RAL 7032 renk kodlu
boya ile dz tip ve elektrostatik yntemle boyanacaktr.
4.2.2.4.5. Sekonder Terminal Kutusu
Sekonder terminal kutusunun koruma derecesi IEC 60529'a gre en az IP 54 olacaktr.

Sekonder terminal kutusu ve kapa, kapak sktrma elemanlar, menteeleri paslanmaz
malzemeden imal edilecek veya scak daldrma galvaniz yaplacaktr. Terminal kutusuna
girecek kablolar iin kutunun alt tarafna kapasitif gerilim transformatrnn sekonder sarg
says kadar delik alacaktr. Bu delikler en az 4x6 mm kesitinde bakr siperli kablonun
geebilecei harici artlara uygun paslanmaz malzemeden yaplm rakorlarla tehiz edilecektir.
Rakorlar sklebilir ayn tr malzemeden imal edilmi tapalarla kapatlacaktr. Terminal kutusu
mhrlenebilir olacaktr.
Sekonder terminal kutusunun iindeki terminal blou alevlenmez malzemeden imal edilecektir.
Btn terminaller 6 mm kesitindeki kablonun balanabilecei uygun klemenslerle tehiz
edilecektir. Sekonder terminaller hi bir biimde topraklanmayacaktr.
Sekonder terminal kutusu ierisine 220 V AC termostatl stc konacaktr.
4.2.2.4.6 Topraklama Terminali
Elektromanyetik nite tanknn alt tarafnda karlkl olarak seilecek iki nokta, topraklama
civatalar ile tehiz edilecektir. Topraklama civatalarna geebilecek ve 100 mm kesitindeki
kablonun sktrlmasna uygun kablo pabular gerilim transformatrnn zerine monte
edilmi olarak verilecektir.
Topraklama civatalarnn zerinde veya civatann yanna monte edilecek metal plakalar
zerinde toprak iareti bulunacaktr. Topraklama iaretleri ar ortam koullarnda kmayacak
ve silinmeyecek ekilde yazlacaktr.
4.2.2.4.7. Terminallerin aretlenmesi
Sekonder terminallerin balant ekillerini gsteren plakalar, sekonder terminal kutusu

kapann i tarafna civata veya perinle monte edilecektir. aretler zamanla silinmeyecek ve
d etkilerle bozulmayacaktr.
4.2.2.4.8. Montaj
Gerilim transformatrleri elik konstrksiyon zerinde dik olarak monte edilebilir yapda (kaide
tipi) olacaktr.

4.2.2.4.9. Etiket
Btn gerilim transformatrlerinde, paslanmaz elik veya paslanmayan baka metalden

yaplm bir etiket bulunacaktr.
Etiket zamanla bozulmayacak, kolayca okunup anlalacak ekilde imal edilecek, normal montaj
ve iletme konumunda kolayca grlebilecek uygun bir yere perin veya paslanmaz elik
vidalarla tespit edilecektir. Etiket zerindeki tm yazlar Trke olacak ve Alcnn-onayna
sunulacaktr.

Kapasitr nitelerinin seri numaras,
malat tarihi,
Primer ve sekonder anma gerilimleri,
Anma frekans,
En yksek sistem gerilimi,
Anma gerilimi ykseltme katsays ve buna karlk gelen sre,
Yaltm snf (Snf A'dan farkl ise),
ve terminalleri,
"Kapasitif gerilim transformatr" deyimi veya benzer bir referans,
Yksek gerilim kapasitr (C1), ara gerilim kapasitr (C2) anma kapasitanslar, toplam
anma kapasitans deeri,
Kapasitif gerilim transformatrne ait kapasitr nitelerini tanmlayan
numaralar (kapasitrn birden fazla niteden olumas halinde),
Anma ak devre ara gerilimi,
llen gerilim oran,
Termik ksa devre dayanm sresi,
Manyetik nitedeki izolasyon yann tipi ve arl,
Kapasitr nitelerindeki yan tipi ve arl,
alma scakl,
Tayc frekans aksesuarlar
Drenaj bobini endktans,
Gerilim snrlama donanm yldrm darbe gerilimi,
Kullanlan yan tipi ve arl (kg),
Komple arl (kg),
ller (En x Derinlik x Ykseklik),
Standard.
Kapasitif gerilim blc nitesi IEC 60358'e uygun olarak ayrca iaretlenecektir.
Elektromanyetik niteler, her nite iin zel olarak tasarmlandndan sekonder terminal
kutusunun hizasnda elektromanyetik nite tanknn st ksmna gerilim transformatrnn seri
numaras derin bir ekilde vurulacaktr. Alt flana da elektromanyetik nite tankna vurulan
numarann hizasnda ayn ekilde gerilim blcnn seri numaras veya numaralar vurulacaktr.
Ayrca gerilim blc veya blclerinin seri numaralar elektromanyetik nite tanknn st
ksmna gerilim transformatrnn seri numarasnn yanna yazlacaktr.

4.2.2.4.10.1. Genel
Kapasitif gerilim transformatrlerinin metal blmleri korozyona dayankl malzemeden

yaplacak ve yzeyler korozyonu en aza indirecek ekilde ilenecektir.
Sekonder terminal kutusu iindeki civata ve somunlar hari tm civata ve somunlar
paslanmaz elik, bakr-nikel alam vb. gibi paslanmaz malzemeden imal edilecektir.
dayankl olacaktr.
Harici tiplerde demirli paralar scak daldrma usulyle galvanizlenecek, zel durumlarda
istenen dahili tiplerde ise galvanizlenecek ya da boyanacaktr.
4.2.2.4.10.2. Boyama

bildirecektir. Boya kalnl 9015 mikron olacaktr.
kalnl ilgili Trk Standardna uygun olacaktr.

olarak apraz-kazma yntemiyle kontrol edilecektir. Deney sonucu bu standardda yer alan
snf-1'den daha kt olmamaldr.
Montaj amacyla boyasz braklan metalik yzeyler (terminaller, topraklama civatalar vb.),
depolama srasnda okside olmamalar iin, anmay nleyici, silindiinde kabilir bir madde ile
kaplanacaktr.
konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yaplacaktr. Aksi belirtilmedike, kapasitif
gerilim trafosunda scak daldrma galvaniz ile kaplanan yzeylerin her yerinde galvaniz kalnl
en az 60 mikron olacaktr.
4.2.3. Testler

zerinde yaplacaktr.
Doruluk kontrol (Accuracy check) (IEC 60044-5 madde 10.6.),
Scaklk art testi (Temperature-rise test) (IEC 60044-5 madde 9.1.),
ebeke frekansnda kapasitansn ve (tan ) kayp asnn llmesi (Capacitance and tan
measurement at power-frequency) (IEC 60044-5 madde 9.2.),
Kesik darbe testi (Chopped impulse test) (IEC 60044-5 madde 9.4.3.),
Elektromanyetik nitenin radyo giriim gerilim testi, uygulanabilirse (EMC radio interference
voltage (RIV) tests, if applicable) (IEC 60044-5 madde 9.10.),
Ksa devre dayanm testi (Short-circuit withstand capability test) (IEC 60044-5 madde 9.3.),
Yldrm darbe testi (Lightning impulse test) (IEC 60044-5 madde 9.4.2.),
300 kVun zerindeki kapasitif gerilim trafolar iin yata anahtarlama darbe testi (Switching
impulse test under wet conditions for the voltage range 300 kV) (IEC 60044-5 madde
9.5.2.),
300 kVun altndaki harici tip kapasitif gerilim transformatrleri iin yata ebeke frekansl
gerilim testi (Wet test for outdoor type transformers with AC voltage for the voltage range <
300 kV) (IEC 60044-5 madde 9.5.1.),
Geici rejim tepkesi testi (Sadece koruma kapasitif gerilim transformatrleri iin) (Transient
response test) (Valid only for protection capacitor voltage transformers) (IEC 60044-5
madde 9.9.),
Ferrorezonans testi (Ferro-resonance tests), (IEC 60044-5 madde 9.6.),
Elektromanyetik nitenin szdrmazlk testi (Tightness of electromagnetic unit) (IEC 60044-5
madde 9.7.),
Doruluk testi (Accuracy tests) (IEC 60044-5 madde 9.8.),
Drenaj bobininin Teknik artname madde 2.2.de belirtilen zelliklerinin dorulanmas
(Verificiation of characterictics of the drainage coil specified in sub-clause 2.2.).
Kabul esnasnda kapasitif gerilim transformatrlerine uygulanacak rutin testler aadadr:
Kapasitif gerilim blcnn szdrmazlk testi (Tightness of capacitor voltage divider) (IEC
60044-5 madde 10.1.),
ebeke frekansnda kapasitansn ve (tan ) kayp asnn llmesi (Capacitance and tan
Measurement at power-frequency) (IEC 60044-5 madde 9.2.),
ebeke frekansl gerilime dayanm testi (Power-frequency withstand test) (IEC 60044-5
madde 10.2.),

Ksmi boalma testi (Measurement of partial discharges) (IEC 60044-5 madde 10.2.3.),
madde 10.3.),
Elektromanyetik blmn ebeke frekansl gerilime dayanm testi (Power-frequency
withstand test on the electromagnetic unit), (IEC 60044-5 madde 10.4.),
Alak gerilim terminali zerinde ebeke frekansl dayanm testi (Power-frequency withstand
test on low voltage terminal), (IEC 60044-5 madde 10.2.4.),
on secondary windings) (IEC 60044-5 madde 10.4.2.),
Ferrorezonans kontrol (Ferro-resonance check), (IEC 60044-5 madde 10.5.),
Doruluk kontrol (Accuracy check) (Determination of errors) (IEC 60044-5 madde 10.6.),
4.2.3.3. zel Testler
zel testler, malat ile alc arasndaki antlamaya bal olarak yaplr.
Yksek frekansl ar gerilimlerin transmission faktrnn lm (Measurement of the
transmission factor of high frequency overvoltages) (IEC 60044-5 madde 11.1.),
Mekanik dayanm testi (Mechanical strength test) (IEC 60044-5 madde 11.2.),
Scaklk deiiminin tespiti (Determination of the temperature coefficient) (IEC 60044-5
madde 11.3.),
Kapasitr nitesinin szdrmazlk dizayn testi (Tightness design test of capacitor units) (IEC
60044-5 madde 11.4.),
Trafolarda kullanlacak yan nceden Ekte verilen TEA Yeni zolasyon Ya Satnalma
yaptrlacaktr.
Btn kapasitif gerilim transformatrlerinin imalatnda ayn tip yan kullanldnn belgelenmesi
halinde kullanlan yadan alnacak numuneye, aksi halde kullanlan her bir tip yadan alnacak
numuneler zerine aada belirtilen testler yaptrlacaktr. Test sonular Ekte verilen TEA
Yeni zolasyon Ya le Doldurulumu Yeni Transformatre Ait Ya artnamesi ndeki deerleri
salamaldr.

Dielektrik dayanm
Asidite
Yzey Gerilme
Younluk
Viskozite
Anilin Noktas
Renk Says
Kapasitif gerilim transformatrlerinde kullanlacak izolatrlerin tip test raporlar izolatr

imalatsnca trafo imalats araclyla Alcya verilecektir.

aadaki cetvelden tespit edilecektir.

(Adet) (Adet)
1 50 2
51 100 4
101 500 8
501 - 1000 16
BLM - 5
170 VE 420 kV HAT TIKACI
Bu artname; 170 kV ve 420 kV Enerji letim Hatlarna balanan Tayc (Kuranportr-PLC)

cihazlar iin gerekli hat tkalarnn elektriksel, fiziksel ve RF (Radio Frequency) zelliklerini
kapsar.
artnamedeki tm maddeler Ana Sarg, Ayar, Koruma Birimleri ve aksesuarlardan oluan

komple bir Tka iin geerlidir.
5.1.2. Standardlar
Bu artname kapsamndaki Hat Tkalarnn tasarm, yapm ve testleri standartlarn en son

basklarna uygun olarak yaplacaktr;

Lightning (Surge) arresters, Part 4: Non-linear Metal Oxide
IEC 60099-4
Varistrs (MO Arrester) for AC Power Systems
Parafudrlar, Blm 4: a.a. sistemleri iin-atlama aralksz
TS EN 60099-4
metal oksit parafudrlar
Mahfazalarla salanan koruma dereceleri (IP kodu)(Elektrik
TS 3033 EN 60529
donanmlarnda)
olacaktr.

Hat tkalarnn imalatnda kullanlan malzemelerin tm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

olacaktr.
5.1.3. alma Koullar
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike sipari konusu tkalar,
harici koullarda aada belirtilen alma koullarnda kullanlmaya elverili olacaktr.
alma Koullar
evre Scakl (*)
Maksimum +45C
Minimum -40C
24 Saatlik Ortalama +35C yi amaz
Bir Yllk Ortalama +25C yi amaz
Rzgar Basnc 70 kg/m 2 (yuvarlak yzeyde)
120 kg/m 2 (dz yzeyde)
Yldrma maruz kalma Evet
Endstriyel kirlilie aklk Ar
Depreme maruz kalma (**)
Yatay vme 0.5 g (Yer Seviyesinde)
Dey vme 0.25 g
edilen aralklar;


Hat tkalar; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir
(**) nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, tkalarn alaca yerde
tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile tkalarn akm transformatrlerinin IEC
ye uygun olarak yaplacak Analitik metodlu deprem dayankllk hesaplar Yklenici
5.1.4. Garantilerin Karlanmamas ve Sapmalar (Deviation)
artnamenin ekindeki listede akca belirtecektir. Teklif sahibi tarafndan doldurulan Sapmalar
5.2. Teknik zellikler
Hat tkalar harici tip, geni bandl, mesnet zerine yatay veya dey montaja uygun veya ask
tipi olacaktr.
5.2.1. Elektriksel ve Mekaniksel zellikler
Hat tkalarnn zellikleri Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde
ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike
aada belirtildii gibi olacaktr.
En yksek sistem gerilimi (kV) 170 420

Anma gerilimi (kV) 154 380
Anma g frekans (***) 50 50
Anma indktans ( % 10) (mH) 0,5 0,5
Anma srekli akm (A) 1250 3150
Ksa sreli anma akm (1 sn.) (kArms) 31,5 50
Anma ksa devre tepe dayanm akm (kA) 80,5 128
Tayc frekans (kHz) 40-500 40-500
Tkama kayb (dB) 2.6 2.6
Hat empedans () 400 400
Scaklk snf F F
a) Hat Tkalar anma srekli akm ve 1 saniye iin yukarda belirtilen ksa sreli anma akmn
ve ayn zamanda herhangi bir mekanik hasar olmakszn en az 5 periyotluk anma ksa devre
tepe dayanm akmn tayabilecek kapasiteye sahip olacaktr.
b) +40C evre scaklnda kalc bir hasar olumakszn ve 60 dakikalk bir periyot iin, %20
ar yklenmeye yol aabilecek acil akm ykselmelerinde mrn eksiltmeyecek yksek
dayankllkta olacaktr.
c) Ana Sargnn z salnm (rezonans) frekans 500 kHz'den yksek olacak ve iyilik faktr (Q)
30'dan (100 kHz'de) az olmayacaktr. Ana sarg kayplar mmkn olan en dk dzeyde
olacaktr.
d) Anma srekli akm, ksa sreli anma akm veya ani ar yk akmlarnda ana sargda
oluan manyetik alan ve s ykselmelerinde ayar nitesi ve koruma dzeninde; fiziksel ve
RF zelliklerinde herhangi bir deiim olmayacaktr.
e) Hat tkacnn terminalleri arasndaki yaltm seviyesi, koruma dzeninin anma gerilimine
baldr. Ana sarg ve ayar nitesinin yaltm anma ksa sreli akmda ve anma frekansnda
hat tkacnn zerinde oluan U gerilimine ve koruma biriminin anma boalma akmnn
neden olduu artk geriliminden veya darbe atlama gerilimi dalga cephesinden en yksek
olanna uygun seilecektir.
Koruma dzeninin anma boalma akmndaki anma gerilimi ise, "U" geriliminden yksek
olacaktr.
[Burada, U gerilimi; 50 Hz'de (f) ve ani (ksa sreli) akmda (I) tkacn ular arasnda
oluan gerilimdir ve U=2 x x f x L x I x 1.1 formlne gre hesaplanr. (L=Ana sargnn 50
Hz'deki indktansdr.)]
f) Koruma nitesinin anma boalma akm 10 kA olacaktr.
g) Radyo giriim test gerilimi (RIV); 170 kV tkalar iin 113 kV, 420 kV tkalar iin 280 kV
olacaktr.
h) Ana sargnn harcad g mmkn olduu kadar az olacaktr. Teklif sahipleri, nerdikleri
tkacn 20 Cdeki DC direnci ile 75 Cdeki dorulanm g kaybn belirteceklerdir.
i) G kayplar; 170 kV (1000 A ve 1250 A, 0.5 mH) hat tkalar iin 6 kW, 420 kV,
1600 A, 0.5 mH hat tkalar iin 10 kW, 420 kV, 3150 A, 0.5 mH hat tkalar iin 30 kW
olacaktr. Bu deerlerin haricinde tka ihtiyac olmas durumunda g kayplar Alc
tarafndan belirlenecektir.
(***) Hat tkalar, 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her giriinde ise en az
20 sn alacak ekilde tasarlanacaktr.
5.2.2. Yapsal zellikler
5.2.2.1. Genel
Tkalar mesnetler zerinde yatay veya dey montaja uygun veya ask tipi olacaktr.
Tkalar, st blmn merkezinde olmas tercih edilen, kaldrma gz gibi montaj kolaylklar
salayan bir yapya sahip olacaktr.
Tkalarda, kularn girmesini engelleyecek nlemler alnacaktr.
Tkalarda koronadan en az etkilenen malzeme kullanlacaktr.
Tm metal blmler korozyona uramayan malzemeden yaplacak veya scak daldrma
galvanizle kaplanm olacaktr.
Gnee maruz kalacak tm paralar ultra-viyole etkilerine kar korunmu olacaktr.
5.2.2.2. Ana Sarg

Ana sargnn yapsal zellikleri; evre koullar, scaklk art limitleri ve sistemin tm isteklerine
uyumlu olacaktr.
5.2.2.3. Ayar Birimi (nitesi)
Bir btn olarak ayar birimi evresel ve mekaniksel darbelere kar korunmu ve tm ayar
elemanlar su szdrmaz bir kutu iine yerletirilmi olacaktr. Ayar birimi hat tkacn yerinden
skmeksizin, ana sarg da herhangi bir deiiklik yapmakszn, ayn tip baka bir ayar birimi ile
kolayca deitirilebilir olacaktr.
5.2.2.4. Koruma Birimi (Parafudr)
Koruma birimi; lineer olmayan metal-oksit deiken direnli tip ve IEC 60099-4 Standardna
uygun tasarlanm ve retilmi bir ar gerilim koruyucusu olacaktr.
5.2.2.5. Terminaller
Tm terminaller ve balant elemanlar alminyum veya alminyum alaml olacaktr.

Terminallerin pozisyonu, boyutlar ve delik detaylar Alcnn sistemine uygun olacak ve onayna
sunulacaktr.
5.2.2.6. Etiket
Tkacn ana sarg, ayar birimi, koruma birimi gibi ana elemanlar paslanmaz elik veya
korozyona dayankl bir metal malzeme ile ayr ayr etiketlenecektir. Etiketler, kolay okunabilir
uygun yerlere paslanmaz elik vidalarla veya perinle tutturulacak ve zerine o blme zg ve
IEC 60353 ve IEC 60099-4'te istenen ana karakteristik bilgiler ile retim tarihleri ve Alcnn
sipari numaras, Trke olarak yazlacaktr. Etiket zerindeki yazlar zamanla silinmeyecektir.
Ana bobin etiketi zerinde aadaki bilgiler yer alacaktr:

a) malatnn ad,
b) malat yl,
c) Tipi,
d) Seri numaras,
e) Anma indktans (mH),
f) ebeke frekansl indktans (mH)
g) Anma srekli akm (A),
h) Anma frekans (Hz),
i) 1 sn sreli anma ksa devre akm (kA),
j) Anma ksa devre tepe dayanm akm (kA),
k) En yksek sistem gerilimi (kV),
l) Standartlar,
m) Is snf,
n) Soutma tipi,
o) ller (mm),
p) Toplam arlk (kg),
q) Malzeme kod numaras,
r) Alcnn sipari numaras.
Ayar nitesi etiketi zerinde aadaki bilgiler yer alacaktr:

a) malatnn ad,
b) malat yl,
c) Tipi,
d) Seri numaras,
e) Frekans band/bandlar (kHz),
f) Tkama empedans (min. deeri) (),
g) Tkama rezistans (min. deeri) (),
h) Anma darbe koruma seviyesi (kV),
i) Alcnn sipari numaras.
5.2.2.7. Saha Montaj

Hat tkalar, mesnetler zerine monte edilecek veya aslacaktr. Mesnetler ve mesnet
izolatrleri artnamenin kapsam dndadr. Ancak Yklenici montaj iin gerekli tm balant
paralarn (mesnet tipinde ayaklar) ve hrdavatlar temin edecektir. Teklif sahipleri, balant
paralar ve hrdavatlarn da ieren tipik mesnet dzeni iin resimleri ve gerekli tm
dokmantasyonu salayacaktr.
5.2.2.8. Korozyona Kar Koruma
5.2.2.8.1. Genel
Tm metal paralar korozyona dayankl malzemeden yaplacak ve yzeyler korozyonu en aza

indirecek ekilde ilenecektir.
Akm tayan paralar demir iermeyen metalden retilecektir.
Tm yzeyler olabildiince su tutmaz ekilde dzenlenecek, mahfaza kutular su ve toza kar

korunmal olacaktr.
retimde kullanlacak malzeme, galvanik korozyona yol amayacak ekilde seilecek ve
dzenlenecektir.
Akm tayan ya da yap eleman olarak kullanlan alminyum alamlar korozyona kar
dayankl olacaktr.
5.2.2.8.2. Galvanizleme

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yaplacaktr. Aksi belirtilmedike, scak
daldrma galvaniz ile kaplanan yzeylerin her yerinde galvaniz kalnl en az 80 mikron
olacaktr.
Cvata ve vidal ubuklarn dileri de dahil olmak zere tm metal paralarn scak daldrma ile
galvanizlenmesi; ileme, eme, kesme, delme, puntolama, iaretleme ve kaynak ilemleri
tamamlandktan ve yzeyler zerindeki pas ve yalar kumlama, kimyasal temizleme vb
yntemlerle iyice temizlendikten sonra yaplacaktr.
5.3. Testler
Hat tkacnda ana sarg (Main coil), ayar nitesi (Tuning device) ve koruma dzeni (Parafudr)
zerindeki tm testler IEC 60353 ve IEC 60099-4 standardlarna gre yaplacaktr.
5.3.1. Tip Testler
Aada belirtilen tip testleri gerek grlrse sipariteki her bir tipi temsilen seilecek
numune/numuneler zerinde yaplacaktr.
a) Scaklk art testi (Temperature rise test ) (IEC 60353 madde: 19.1)
b) RIV (Radyo Giriim Geriliminin) lm (Measurement of radio influance voltage) (IEC
60353 madde: 19.2)
c) Darbe gerilim testi (Impulse voltage test) (IEC 60353 madde: 19.3.1)
d) Ayar birimi zerinde ebeke frekansl gerilim testi (Power frequency voltage test on tunning
device) (IEC 60353 madde: 19.3.2.)
e) Ksa sreli akm testleri (Short - time current tests) (IEC 60353 madde: 19.4)
f) Ana sargnn, anma indktansnn llmesi (Measurement of the rated inductance of the
main coil) (IEC 60353 madde: 19.5)
g) Ana sargnn ebeke frekansndaki indktansnn llmesi (Measurement of the power
frequency inductance of the main coil) (IEC 60353 madde: 19.6)
h) Tkama direnci ve tkama empedansnn llmesi (Measurement of blocking resistance and
blocking impedance) (IEC 60353 madde: 19.7)
i) Tkama kaybnn ve tkama direncine bal olarak tkama kaybnn llmesi (Measurement
of tapping loss and tapping loss based on the blocking resistance) (IEC 60353 madde: 19.8)
Hat tkalarna uygulanacak rutin testler aada belirtilmitir.

a) Ayar birimi zerinde ebeke frekansl gerilim testi (Power- frequency voltage test on tuning
device) ( IEC 60353 madde: 19.3.2.)
b) Ana Sargnn anma indktansnn llmesi (Measurement of the rated inductance of the
main coil) (IEC 60353 madde: 19.5)
c) Ana Sargnn ebeke frekansndaki indktansnn llmesi ( Measurement of the power
frequency inductance of the main coil) (IEC 60353 madde: 19.6 )
d) Tkama direnci ve tkama empedansnn llmesi ( Measurement of blocking resistance
and blocking impedance) (IEC 60353 madde: 19.7)
e) Tkama kaybnn ve tkama direncine bal olarak tkama kaybnn llmesi, (Measurement
of tapping loss and tapping loss based on the blocking resistance) (IEC 60353 madde: 19.8)
f) G kayplarnn llmesi (Measurement of power losses) (IEC 60353 madde: 12),
g) Fiziki llerin, galvaniz, etiket ve garantili zelliklerin kontrol.
5.3.3. Numune Alma
Rutin testler iin; her teslimatta frekans band, anma akm, anma gerilimine gre gruplandrlan
hat tkalarndan numuneler, Alc temsilcileri tarafndan rastgele seilecektir. Aksi
belirtilmedike numune says aadaki izelgeye uygun olacaktr.

1-10 2
11-15 3
16-25 4
26-50 6
51-100 8

BLM 6
6. PARAFUDUR
Parafudrlar projelerine uygun olarak, mesnetleri zerine monte edilecek krona halkalari
taklacak, hem kendi aralarnda hem de her parafudr iin bir adet sayc zerinden keskin ke
yaplmakszn topraklanacaktr.
6.1. 420 kV Metal Oksitli Parafudr
6.1.1. Genel
Bu artname, iletim sistemindeki 420 kV tesislerde gerilim ykselmelerini snrlamak amacyla

kullanlacak olan atlama aralksz, deiken metal oksit direnli, porselen ya da silikon mahfazal
faz-toprak aras parafudrlarn teknik zelliklerini kapsar.
artname ve eklerinde aksi belirtilmedike, bu artname kapsamndaki parafudrlar tek fazl

niteler halinde, tm yardmc donanm ve malzemeleri ile birlikte komple olarak temin
edilecektir.
Aksi belirtilmedike bu artname kapsamndaki parafudrlarn tasarm, yapm ve testleri

aadaki standartlarn en son basklarna uygun olarak yaplacaktr.
STANDARDLAR STANDARDLAR
KONUSU KONUSU
(EN, ISO, IEC No) (TS No)
TS-EN ISO 9001: Kalite Ynetim Sistemi
2008 Belgesi
IEC 60099-4 Surge arresters-Part 4:
Metal-oxide surge
Edition 2.2 arresters without gaps for
2009-05 a.c. systems
Surge arresters-Part 5: Parafudrlar-Blm 5
IEC 60099-5 Selection and application TS EN 60099-5 Seme ve Uygulama
recommendations Kurallar
High voltage test Yksek Gerilim Deney
techniques. Part 1: Teknikleri Blm
IEC 60060-1 TS HD 588.1
General definitions and 1:Genel tarifler ve deney
test requirements kurallar
Yksek gerilim deney
High voltage test
yntemleri-Blm: 2
IEC 60060-2 techniques. Part 2: TS 3009
Deney
Measuring systems
yntemleri
Yaltm koordinasyonu-
Blm 1: Tarifler,
prensipler ve kurallar
Insulation co-ordination- TS 855 EN 60071-
(Yaltm koordinasyonu-
IEC 60071-1 Part 1: Definitions, 1
Fazlar aras yaltm
principles and rules (TS 8800)
koordinasyonu-lkeler,
kurallar ve uygulama
klavuzu

Insulation co-ordination- Yaltm koordinasyonu-
IEC 60071-2 TS 4238
Part 2: Application guide Uygulama kurallar
High voltage test Kablolar-Yksek gerilim
TS 2051 EN
IEC 60270: techniques. Partial deney teknikleri-Ksmi
60270
discharge measurements boalma lmeleri
Guide for the selection of Kirlenme artlarna gre
IEC 60815 insulators in respect of TS IEC 815 izolatrlerin seilme
polluted conditions kurallar klavuzu
High-voltage alternating
current circuit-breakers-
IEC 61166 Guide for seismic
qualification of high-
voltage alternating
TS 914 EN ISO Galvanizleme (Scak
1461 daldrma metoduyla)
olacaktr.

420 kV Metal Oksitli Parafudrlarn imalatnda kullanlan malzemelerin tm kimyasal, fiziksel ve

dielektrik karakteristikleri ilgili ASTM (American Society for Testing and Materials) veya DIN
(Deutsches Institut for Normung) veya Avrupa Birlii lkelerinin normlarnn ngrd
zelliklere uygun olacaktr.
420 kV Metal Oksitli Parafudrlar iin alnan tekliflerin almasndan sonraki aamalarda
yukardaki standart ve/veya dokmanlar tadil edilirse, Alc tarafndan aksi yazl olarak
istenmedike, teklif tarihinde yrrlkte olan tadilat veya bask geerli olacaktr.
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike sipari konusu
parafudrlar, aada belirtilen harici alma koullarnda kullanlmaya elverili olacaktr.
alma Koullar Bina d (harici)

Ykselti 1000 m nin altnda
Ortam Scakl(*)
En yksek +45C
En dk -25C
24 saat ortalamas +35Cnin altnda
Yllk ortalama + 25Cyi amaz
Rzgar basnc 70 kg/m (yuvarlak
yzeyde)
120 kg/ m (dz yzeyde)

Maksimum nispi %95
Nem (24 saatlik ortalama)
Yer Sarsnts(**)
Dey ivme 0.25 g
(*) olabildii yerlerdeki tesisler iin, en dk ve en yksek scaklk deerleri ALICI tarafndan
belirlenecektir.
Parafudrlar; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir

(**) nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, Parafudrlarn alaca
yerde tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile Parafudrlarn akm
transformatrlerinin IEC ye uygun olarak yaplacak Analitik metodlu deprem dayankllk
hesaplar Yklenici tarafndan verilecektir.
karlanmas esastr. Karlanmamas durumunda teklif sahibi sapmalar Bu artnamenin
ekindeki listede aka belirtecektir. Teklif sahibi tarafndan doldurulan Sapmalar (Deviation)
Listesi, Alc tarafndan Teknik artnamenin zne ve ilgili standartlara uygunluu ynnden
kabul etme hakk sakldr. Alcnn kararna itiraz edilemez.
Sapmalar(Deviation) Listesinde herhangi bir husus belirtilmemise, parafudr ve tm tehizatn

artnameye tamamen uygun olduu deerlendirilir.
6.1.2.1. Tip
Temin edilecek parafudrlar bina d, deiken metal oksit direnli tipte, atlama aralksz ve
Alcnn isteine bal olarak porselen ya da silikon mahfazal olacaktr.
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike, parafudrlar aada
belirtilen zelliklere uygun olacaktr.
6.1.2.2.1. Sistem Bilgisi
Anma gerilimi : 380 kV rms

En yksek sistem gerilimi : 420 kV rms
Anma frekans(***) : 50 Hz

Toprak arza katsays : 1,4
Sistem topraklamas : Dorudan toprakl ntr sistemi
Toprak arzalarnn temizlenme sresi : 1 sn
G transformatrleri izolasyon seviyesi
Yldrm darbe dayanm gerilim i : 1425 kV tepe
Ama-kapama darbe dayanm gerilimi : 1050 kV tepe
ebeke frekansl dayanm gerilimi : 630 kV rms
Anma ksa devre akm : 50 kA rms
(***)Frekans deiim aral: Parafudrlar, 49-50.5 Hz frekans aralnda srekli; sistem

frekansnn olaanst durumlarda 51.5 Hze kabilecei veya 47.5 Hze debilecei gz
nnde bulundurularak, 50.5 Hz-51.5 Hz frekans aralnda 1 saat, 48.5 Hz-49 Hz frekans
aralnda 1 saat, 48 Hz-48.5 Hz frekans aralnda 20 dakika, 47.5 Hz-48 Hz frekans aralnda
10 dakika sre ile herhangi bir bozulma olmakszn normal fonksiyonunu yerine getirecek
6.1.2.2.2. Hat Bilgisi
letim hatlar tipleri : 2x954 MCM, 3x954 MCM veya 3x1272 MCM
(tm ACSR)
2x954 MCM hat karakteristik empedans : 300 ohm
6.1.2.2.3. Parafudr Grevi
Sisteme balanma : Faz-toprak aras

Korunacak donanm : G transformatr, nt reaktr, YG Kablosu, iletim hatt
6.1.2.2.4. Parafudr zellikleri
Anma gerilimi : 312-396 kV (Alc tarafndan belirlenecektir.)

Anma boalma akm : 10 kA-20 kA (Alc tarafndan belirlenecektir.)
(8/20 mikrosan dalga ekli)
Ksa devre dayanm
(basn snrlama snf) : 50 kA rms
Hat boalma snf : 3, 4.5 (Alc tarafndan belirlenecektir.)
Yzeysel kaak yolu (25 mm/kV): 10500 mm
Parafudrlarla ilgili istenen deerler ve karakteristikler, Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait
Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili zellikler
Listesi'nde belirtilmitir. Alc parafudrlarn kullanaca yeri ve alma artlarn dikkate alarak
Garantili zellikler Listesini hazrlayacaktr.
Parafudrlarn yapmnda kullanlacak btn malzemeler, dayankllk, salamlk ve dier fiziksel

ve elektriksel zellikleri ynnden kullanlma amalarna en uygun ekilde seilecektir.
Kullanlacak malzemeler yeni, en iyi kalitede ve kusursuz olacaktr.
Komple bir parafudr en fazla niteden ( paradan) oluacak ekilde tasarmlanacaktr.
6.1.2.3.1. Yaltkan Mahfaza ve Parafudr Birimleri
6.1.2.3.1.1. Yaltkan Mahfaza
6.1.2.3.1.1.1. Genel

Muhafaza (Buing), ilgili IEC/TSE standartlarna uygun olacak ve Teknik zellikleri Garantili
zellikler listesinde belirtilecektir.
Mahfaza, Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde belirtildii ekilde, porselen malzemeden
olacaktr.
Yaltkan mahfaza; gerek normal iletme koullarnda gerekse sistemde ar gerilimlerin

meydana geldii durumlarda, zerine etki eden burulma kuvvetlerine, ksa devre akmlar,
deprem ve dier titreimler ve atmosferik koullar sebebiyle meydana gelebilecek kuvvetlere
dayanacak ekilde imal edilmi olacaktr.
Yaltkan mahfaza zerinde bulunan btn metal ksmlarn atmosfere ak blmleri, scak
daldrma galvanizli elik malzeme veya korozyona dayankl metallerden yaplacaktr. Btn
metal ksmlar, scaklk deiimleri ve mekanik zorlamalarda mahfazadan ayrlmayacak ekilde
tespit edilecek, tespit iin kullanlan malzeme yksek kalitede ve metal ksmlarla kimyasal
reaksiyona girmeyecek, genlemelerde krlmayacak zellikte olacaktr.
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike mahfazann minimum
yzeysel kaak yolu uzunluu en az 25 mm/kV olacak, hesaplamada en yksek sistem
geriliminin fazlar aras deeri kullanlacaktr.
6.1.2.3.1.1.2. Porselen Mahfaza

Parafudr aktif blmleri ve birimleri nem alc bir maddeyle siperlenmi, atmosfer basncnda
kuru hava veya azotla doldurulmu ve her iki ucu szdrmaz, bozulmaz elastik contalarla
kapatlm bir porselen mahfaza iine yerletirilecektir. Aktif blmlerin neme ve kirlenmeye
kar uzun bir zaman dilimi iinde korunabilmesi iin uygun nlemler alnacaktr.
Porselen mahfazalar; yksek vasfl ve homojen bir yapda olacak, atmosfere ak yzeyleri
przsz, kusursuz, kahverengi parlak bir srla kaplanm olacaktr. Mahfazada hibir yabanc
madde, atlak, kabuklanma, hava kabarc, izik, apak, prz, benek, leke ve benzeri kusurlar
bulunmayacaktr.
Mahfaza ve sr ani scaklk deiimlerinden etkilenmeyecek, endstriyel kirlenme, ozon, asit,

alkaliler, tuz, toz ve dier atmosferik koullara kar dayankl olacaktr.
Mahfaza, ksm dearj ve radyo giriim gerilimi (RIV) minimum olacak ekilde tasarmlanacaktr.
6.1.2.3.1.1.3. Silikon Kauuk Mahfaza
Silikon kauuk mahfaza; aleve dayankl, boluksuz, hidrofobik (su tutmayan) zellikte patlama
ve dalmaya dayankl olacaktr.
Mahfazada kullanlacak baz polimer malzeme (takviye edici dolgu maddelerin ilavesinden nce)
%100 silikon kauuk olacaktr. lave edilecek dolgu maddeleri parafudrun performansn ve
mrn zayflatmayacak zellikte olacaktr.
malatnn bu artname kapsam, benzeri veya daha yksek gerilimli iletim sistemleri iin imal
ettii silikon mahfazal atlama aralksz metal oksit parafudrlarn imalat ve uygulamasnda ka
yllk tecrbeye sahip olduu hususu alc tarafndan gz nnde bulundurulacaktr.
6.1.2.3.2. Basn Snrlama Aygt
Porselen mahfazal Parafudrlar(ve dizayn uygunsa silikon mahfazal parafudrlar), belirli bir
dzeydeki i basnc, yaltkan mahfaza flanlarndaki k kanallar zerinden atacak bir basn
snrlama aygtyla donatlacaktr. Parafudr beklenmeyen bir durumda ksa devreye maruz
kaldnda, bu aygt sayesinde porselen mahfazann krlmas ve etrafna zarar vermesi
nlenecektir. k kanallar, hzl bir yzeysel atlama salayp dahili basncn daha fazla
artmasn nlemek iin, topraklama terminaline ynlendirilmeyecek ve bitiik birimlerin donanm
birbirine doru ynlendirilecektir.
6.1.2.3.3. Montaj
Parafudrlar yatay bir yzey zerine dey olarak tesis edileceklerdir. Tm parafudrlarn yaltkan
bir altl olacaktr. Yatay yzey zerine parafudrlarn civatalanmas salanm olacaktr.
6.1.2.3.4. Balant Terminalleri
Parafudrlarn hat ve topraklama terminal balantlar lehimsiz "clamp" tipte, 40 mm apa kadar
iletkenleri emniyetli biimde balamaya elverili olacaktr. Silindirik tip terminal kullanlmas
halinde terminaller en az 120 mm uzunlukta ve 40 mm apnda olacaktr. Hat ve topraklama
terminalleri ve klempler scak daldrma galvanizli elikten veya alminyum yada bakr
iletkenlerle uyumlu yksek kaliteyi salayan daha iyi bir alamla yaplacaktr. Hat ve topraklama
terminallerinin boyutlar Alc'nn onayna sunulacaktr.
Komple bir parafudr aadaki aksesuarlaryla birlikte verilecektir;
Yaltkan altlk
Korona halkalar /Grading ring (Dizayn durumuna gre)
Hat ve topraklama terminalleri
Basn snrlama aygt (Porselen mahfazal tipler iin, silikon mahfazal parafudrlarda
dizayn durumuna gre)
Darbe sayc
Darbe sayclar harici ve kaydedici tipte (recording type) olacaktr, her bir faza bir darbe sayc
konacak ve darbe sayclar ampermetreli olacaktr. Teklif sahipleri, teklif ettikleri darbe saycnn
detayl teknik zelliklerini, ilgili teknik dokman ve katologlarn, test raporlarn verecektir.
6.1.2.3.6. Etiket
Her parafudrun zerinde paslanmaz elikten veya paslanmayan baka bir metalden yaplm
etiketi olacaktr. Bu etiket parafudr zerine salam bir biimde monte edilecek ya da parafudrun
ayrlmaz bir paras olacaktr.
Parafudr iki veya daha fazla niteden (paradan) oluuyor ise her nite (para) etiketlenecek ve
etiket kolaylkla grlebilir ekilde tespit edilecektir. Etiketteki yazlar zamanla bozulmayacak
ekilde olacaktr.
Tm yazlar Trke ya da hem ngilizce hem Trke olacak ve Alcnn onayna sunulacaktr.
Etiket zerine aadaki bilgiler yazlacaktr:

malatnn ad,
malat tarihi (ay ve yl),
Anma gerilimi,
Srekli iletme gerilimi,
Anma frekans,
Anma boalma akm,
Hat boalma snf,
Basn snrlama akm(Porselen mahfazal parafudrlarda ve dizayn durumuna gre silikon
mahfazal parafudrlarda),
Ksa devre akm (Silikon mahfazal parafudrlarda).
6.1.2.3.7.1. Genel
Parafudrlarn metal blmleri korozyona dayankl malzemeden yaplacak ve yzeyler

korozyonu en aza indirecek biimde ilenecektir.
Akm tayan paralar demir iermeyen metalden yaplacaktr.
malatta kullanlan malzemeler galvanik korozyona yol amayacak ekilde seilecek ve

dzenlenecektir.
Akm tayan ya da yap eleman olarak kullanlan paralar korozyona dayankl malzemeden
imal edilecek veya korozyona kar korunmu olacaktr.
Demirden yaplan paralar scak daldrma yntemiyle galvanizlenecektir.

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yaplacaktr. Aksi belirtilmedike, parafudrun
scak daldrma galvaniz ile kaplanan yzeylerinde galvaniz kalnl en az 80 mikron olacaktr.
kimyasal temizleme vb yntemlerle iyice temizlendikten sonra yaplacaktr.
6.1.3. Testler
Aksi belirtilmedike, tm testler ayn parafudrlar, parafudr blmleri ya da parafudr birimleri

zerinde yaplacaktr. Testleri yaplan parafudrlar yeni, temiz ve iletme koullarna en yakn
ekilde montaj yaplm olacaktr. Testler parafudr blmleri zerinde yapldnda, o
blmlerin, ilgili testlerde komple parafudrla imalat toleranslar iinde ayn davran
gstermesi gereklidir.
Aadaki tip, rutin ve kabul testleri ilgili IEC/TSE standartlarnn en son basksna gre
yaplacaktr. Testlerde yer alan madde No.lar IEC 60099-4 edition 2.2 2009-05 basks dikkate
alnarak yazlmtr. Alcnn isteine uygun olarak tip test raporlar teklif ile birlikte verilecektir.
Testlerde kullanlan btn lme sistemleri TS EN ISO 9001-2008 Kalite Ynetim Sistemi
Belgesi kurallarna gre belgeli, uygun dorulukta bulunmal; periyodik kalibrasyonlar yaplm
ve hassasiyeti salanm olmaldr.
6.1.3.1. Tip Testleri (Tasarm Testleri)
Aadaki tip testleri porselen mahfazal ve silikon kauuk mahfazal parafudrlara ilgili
standartta/standartlarda belirtildii ekilde uygulanacaktr.
a) Parafudr mahfazasnn yaltm dayankllk testleri (Insulation withstand tests on the arrester
housing) (IEC 60099-4 madde 8.2.6., madde 8.2.8.)
i) Yldrm darbe gerilim testi, kuruda (Lightning impulse voltage test,dry) (IEC 60099-4
madde 8.2.6)
ii) Ama-kapama darbe gerilim testi, yata (Switching impulse voltage test,wet) (IEC
60099-4 madde 8.2.7)
iii) ebeke frekansl gerilim testi, yata ( power-frequency voltage test,wet) (IEC 60099-4
madde 8.2.8)
b) Artk gerilim testleri (Residual voltage tests)

i) Dik akm darbesi artk gerilim testi (Steep current impulse residual voltage test) (IEC
60099-4 madde 8.3.1),
ii) Yldrm darbesi artk gerilim testi (Lightning impulse residual voltage test) (IEC 60099-4
madde 8.3.2),
iii) Ama-kapama darbesi artk gerilim testi (10 kA ve 20 kA parafudrlara uygulanr.)
(Switching impulse residual voltage test) (IEC 60099-4 madde 8.3.3).
c) Uzun sreli akm darbesine dayanma testi (Long duration current impulse withstand test)
(IEC 60099-4 madde 8.4.2.),
i) 20 kA ve 10 kA parafudrlar iin hat boalma testi (Line discharge test requirements for
20000 A and 10000 A arresters) (IEC 60099-4 madde 8.4.2)
d) alma rejimi testleri (Operating duty tests) (IEC 60099-4 madde 8.5)
i) Ama-kapama darbesi alma rejimi testi. (10 kAlik ve 20 kAlik parafudrlara uygulanr.)
(Switching surge operating duty test) (IEC 60099-4 madde 8.5.5).
ii) Yksek akm darbesi alma rejimi testi (High current impulse operating duty test)
(IEC 60099-4 madde 8.5.4)
e) Parafudr ayrcs/darbe sayc testi (Arrester disconnector/Fault indicator) (IEC 60099-4

madde 8.6)
f) Ksa devre testleri (Short-circuit tests)(IEC 60099-4 madde 8.7. Annex-N)

i) Ksa devre akmndaki yksek akm testleri (High current short-circuit tests) (IEC 60099-
4 madde 8.7.4 ),
Tam darbede yksek akm testleri (High current tests at full voltage) (77 % to 107
%
of rating) (IEC 60099-4 madde 8.7.4.1)
Anma geriliminin % 77sinden kk gerilimde yksek akm testleri (High current
tests at 77 % of rated voltage) (IEC 60099-4 madde 8.7.4.2)
ii) Ksa sreli (1 saniye) Ksa Devre Akmnda Dk Akm Testi (Low short-circuit current
test).
g) letme frekansl gerilime kar zaman erisi karakteristiklerinin dorulanmas testi. (Power-
frequency voltage versus time characteristics of an arrester) (IEC 60099-4 madde 6.10.)
h) Ksmi boalma testi (Internal partial discharge test) (IEC 60099-4 madde 8.8)
i) Eilme Momenti Testi (Test of the bending moment) (IEC 60099-4 madde 8.9.)
j) evresel Testler (Environmental tests) (IEC 60099-4 madde 8.10.)

i) Scaklk evrim testi (Temperature cycling test) (IEC 60099-4 madde 8.10.3.1.),
ii) Tuzlu sis testi (Salt mist test) (IEC 60099-4 madde 8.10.3.2.).
k) Mahfaza kirlenmesi testi (ok niteli parafudrlara uygulanr) (Polluted housing test for multi-
unit surge arresters) (IEC 60099-4 Annex: F),

l) Sznt testi (Seal leak rate test) (IEC 60099-4 madde 8.11.),
m) Radyo Giriim Gerilimi (RIV) testi (Radio interference voltage test) (IEC 60099-4 madde
8.12).
n) Eskitme Testi (Weather ageing test IEC 60099-4 madde 10.8.14)
Silikon Kauuk Mahfazal Parafudrlarn tip testleri, IEC 60099-4 Edition 2.2 2009-05
standardnn 10. blmnde yer alan silikon mahfazal parafudrlar iin test artlar (Test
requirements on polymer-housed surge arresters) bal altnda yer alan 10.8. Tip
Testleri(Tasarm testleri)-Type Tests(Design tests) maddesindeki hususlar dikkate alnarak
yaplacaktr.
Silikon mahfazal parafudrlara uygulanacak Eskitme Testi(Dahili tipler iin gerekli

deildir)(Weather ageing test IEC 60099-4 madde 10. 8.14)nin 1000 saat mi yoksa 5000
saat mi uygulanaca hususu alc tarafndan belirlenecektir.
6.1.3.2. Rutin Testler (IEC 60099-4 madde 9.1.)
malat tarafndan en azndan aada belirtilen rutin testler yaplacaktr:
a) Referans gerilimin llmesi (Measurement of reference voltage),

b) Yldrm darbesi artk gerilim testi (Lightning impulse residual voltage test),
c) Ksmi boalma testi (nternal partial discharge test),
d) Mahfaza kaak testi (Leakage check for arrester units with sealed housing),
e) ok kolonlu parafudrlar iin akm dalm testi (Current distribution test for multi-column
arrester).
6.1.3.3. Kabul Testleri
IEC 60099-4 madde 9.2.ye gre nerilen kabul testleri;
a) Standart kabul testleri (Standart acceptance tests)

i) Komple parafudrun referans akmda iletme frekansl geriliminin llmesi
(Measurement of power-frequency voltage on the complete arrester),
ii) Yldrm darbesi artk gerilim testi (Lighting impulse residual voltage test),
iii) Ksmi boalma testi (nternal partial discharge test).
b) zel sl kararllk testi (Szlemede istenmesi halinde parafudr montajna balamadan nce
yaplacaktr.) (Special thermal stability test)
c) Standardn nerdii kabul testlerine ilave olarak ayrca;

i) Fiziki llerin, galvaniz, etiket ve garantili zelliklerin kontrol yaplacaktr.
ii) Darbe sayclarndaki ampermetrenin kontrol, parafudura ampermetre seri balanarak
ve gerilim uygulanmas ile yaplacaktr.
Yukarda belirtilen kabul testleri standardn nerdii kabul testleridir. Alc, kabul testleri olarak
yukarda nerilen testlerin tamamn veya bir ksmn isteyebilecei gibi bunlara ilave olarak tip
testleri ve/veya rutin testleri de isteyebilir.
Testlerde kullanlacak btn cihazlar kabul edilen ve onaylanan laboratuvarlarda kalibre edilmi
olacaktr. Test cihazlarnn kalibre edilmi olduu Test laboratuvar tarafndan belgelenecektir.

Prafudr montajnn yklenici tarafndan yaplmas halinde, tamamen monte edilmi parafudr
zerinde aada belirtilen testler Alc temsilcileri huzurunda Yklenici tarafndan yaplacaktr.
Yaplacak testlerle ilgili ayrntlarn tamam Yklenici tarafndan sunulacak ve testler iin gerekli
test tehizat ve cihazlar Yklenici tarafndan salanacaktr.
Uygulanacak Testler;
zolasyon direnci testleri (Megger)

G kayb (watt) lm testi
Kabul testlerinde kullanlacak numuneler Alc temsilcileri tarafndan rastgele seilecek ve aksi
belirtilmedike, alnacak numune says partide sunulan parafudrlarn kp kkne en yakn tam
sayya eit olacaktr. Hesaplanan deerin ondalk ksm 5 ve daha yukar ise bir st tam say
alnacaktr.
6.2. 170 kV Metal Oksitli Parafudr
6.2.1. Genel
Bu artname, iletim sistemindeki 170 kV tesislerde gerilim ykselmelerini snrlamak amacyla

tasarmlanm atlama aralksz, deiken metal oksit direnli porselen ya da silikon mahfazal
faz-toprak aras parafudrlarn teknik zelliklerini kapsar.

edilecektir.
Aksi belirtilmedike bu artname kapsamndaki parafudrlarn tasarm, yapm ve testleri

aadaki standartlarn en son basklarna uygun olarak yaplacaktr.
STANDARDLAR STANDAR
(EN, ISO, IEC KONUSU DLAR KONUSU
No) (TS No)
TS-EN ISO 9001: Kalite Ynetim Sistemi
2008 Belgesi
Surge arresters-Part 4:
Metal-oxide surge
IEC 60099-4
arresters without gaps for
a.c. systems
Surge arresters-Part 5: Parafudrlar-Blm 5
IEC 60099-5 Selection and application TS EN 60099-5 Seme ve Uygulama
recommendations Kurallar
High voltage test
Yksek Gerilim Deney
techniques. Part 1:
IEC 60060-1 TS HD 588.1 Teknikleri Blm 1:Genel
General definitions and
tarifler ve deney kurallar
test requirements
High voltage test Yksek gerilim deney
IEC 60060-2 techniques. Part 2: TS 3009 yntemleri-Blm: 2
Measuring systems Deney yntemleri
Elektronik cihaz ve
bileenlerine
Environmental testing- uygulanacak evre
Part 2-42: Test-Test Kc: artlarna dayankllk
IEC 60068-2-42 TS 5758
sulphur dioxide test for temel deney metotlar-
contacts and connections Deney Kc: Kontak ve
balantlar iin kkrt
dioksit deneyi
Yaltm koordinasyonu-
Blm 1: Tarifler,
prensipler ve kurallar
Insulation co-ordination- TS 855 EN
(Yaltm koordinasyonu-
IEC 60071-1 Part 1: Definitions, 60071-1
Fazlar aras yaltm
principles and rules (TS 8800)
koordinasyonu-lkeler,
kurallar ve uygulama
klavuzu
Insulation co-ordination- Yaltm koordinasyonu-
IEC 60071-2 TS 4238
Part 2: Application guide Uygulama kurallar
High voltage test Kablolar-Yksek gerilim
TS 2051 EN
IEC 60270: techniques. Partial deney teknikleri-Ksmi
60270
discharge measurements boalma lmeleri
Guide for the selection of Kirlenme artlarna gre
IEC 60815 insulators in respect of TS IEC 815 izolatrlerin seilme
polluted conditions kurallar klavuzu
High-voltage alternating
current circuit-breakers-
IEC 61166 Guide for seismic
qualification of high-
voltage alternating
TS 914 EN ISO Galvanizleme (Scak
1461 daldrma metoduyla)
olacaktr.

TSE ve IEC standartlarnda tanmlanmayan paralarla ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alcnn da
onaynn alnmas artyla uygun standartlar nerecektir.
Parafudrlarn imalatnda kullanlan malzemelerin tm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

Institut for Normung) veya Avrupa Birlii lkelerinin normlarnn ngrd zelliklere uygun
olacaktr.
Parafudrlar iin alnan tekliflerin almasndan sonraki aamalarda yukardaki standart ve/veya
dokmanlar tadil edilirse, Alc tarafndan aksi yazl olarak istenmedike, teklif tarihinde
yrrlkte olan tadilat veya bask geerli olacaktr.

emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike sipari konusu
parafudrlar, aada belirtilen harici alma koullarnda kullanlmaya elverili olacaktr.

Ykselti 1000 m nin altnda
Ortam Scakl(*)
En yksek +45C
En dk -25C
24 saat ortalamas +35Cnin altnda
Rzgar basnc 70 kg/m (yuvarlak
yzeyde)
120 kg/ m (dz yzeyde)
Maksimum nispi nem %95
Yer Sarsnts(**)
Yatay ivme 0.5 g (yer
seviyesinde)
Dey ivme 0.25 g
(*) olabildii yerlerdeki tesisler iin, en dk ve en yksek scaklk deerleri ALICI tarafndan
belirlenecektir.
Parafudrlar; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir

(**) nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, Parafudrlarn alaca
yerde tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile Parafudrlarn IEC ye uygun olarak
yaplacak Analitik metodlu deprem dayankllk hesaplar Yklenici tarafndan verilecektir.
karlanmas esastr. Karlanmamas durumunda teklif sahibi sapmalar Bu artnamenin
kabul etme hakk sakldr. Alcnn kararna itiraz edilemez.
Sapmalar(Deviation) Listesinde herhangi bir husus belirtilmemise, parafudr ve tm tehizatn

artnameye tamamen uygun olduu deerlendirilir.

6.2.2.1. Parafudr Tipleri
Temin edilecek parafudrlar bina d, deiken metal oksit direnli tipte, atlama aralksz ve
Alcnn isteine bal olarak porselen ya da silikon mahfazal olacaktr.
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike, parafudrlar aada
belirtilen zelliklere uygun olacaktr.
6.2.2.2.1. Sistem Bilgisi
Anma gerilim : 154 kV rms

En yksek sistem gerilimi : 170 kV rms
Anma frekans (***) : 50 Hz
Toprak arza katsays : 1,4
Sistem topraklamas : Dorudan toprakl ntr sistemi
Toprak arzalarnn temizlenme sresi : 1 sn
G transformatrleri izolasyon seviyesi
Yldrm darbe dayanm gerilimi : 650 kV tepe
ebeke frekansl dayanm gerilimi : 275 kV rms
Anma ksa devre akm : 31,5 kA rms
(***)Frekans deiim aral: Parafudrlar, 49-50.5 Hz frekans aralnda srekli; sistem

frekansnn olaanst durumlarda 51.5 Hze kabilecei veya 47.5 Hze debilecei gz
nnde bulundurularak, 50.5 Hz-51.5 Hz frekans aralnda 1 saat, 48.5 Hz-49 Hz frekans
aralnda 1 saat, 48 Hz-48.5 Hz frekans aralnda 20 dakika, 47.5 Hz-48 Hz frekans aralnda
10 dakika sre ile herhangi bir bozulma olmakszn normal fonksiyonunu yerine getirecek
6.2.2.2.2. Hat Bilgisi
letim hatlar tipleri : 477 MCM, 795 MCM, 954 MCM veya
1272 MCM (tm ACSR)
477 MCM hat karakteristik empedans : 400 ohm
6.2.2.2.3. Parafudr Grevi
Sisteme balanma : Faz-toprak aras

Korunacak donanm : G transformatr, nt reaktr, YG kablosu, iletim hatt
6.2.2.2.4. Parafudr zellikleri
Anma gerilimi : 132-144 kV (Alc tarafndan belirlenecektir.)

Anma boalma akm : 10 kA
(8/20 mikrosan dalga ekli)
Ksa devre dayanm
(basn snrlama snf): 40 kA rms
Hat dearj snf : 1, 2, 3 (Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat
Teklif Cetveline ve/veya Tek Hat emalarna ve/veya Garantili zellikler Listesi'ne baknz)
(Alc tarafndan belirlenecektir.)
Yzeysel kaak yolu (25 mm/kV) : 4250 mm

Parafudrlarla ilgili istenen deerler ve karakteristikler, Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait
Listesi'nde belirtilmitir. Alc parafudrlarn kullanaca yeri ve alma artlarn dikkate alarak
Garantili zellikler Listesini hazrlayacaktr.
Parafudrlarn yapmnda kullanlacak btn malzemeler, dayankllk, salamlk ve dier fiziksel

ve elektriksel zellikleri ynnden kullanlma amalarna en uygun ekilde seilecektir.
Porselen mahfazal komple bir parafudr en fazla iki niteden (iki paradan) oluacak ekilde
tasarmlanacaktr.
6.2.2.3.1. Yaltkan Mahfaza ve Parafudr Birimleri
6.2.2.3.1.1. Yaltkan Mahfaza
6.2.2.3.1.1.1. Genel
Mahfaza, ilgili IEC/TSE standartlarna uygun olacak ve Teknik zellikleri Garantili zellikler
listesinde belirtilecektir.

emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike mahfazann minimum
yzeysel kaak yolu uzunluu en az 25 mm/kV olacak, hesaplamada en yksek sistem
geriliminin fazlar aras deeri kullanlacaktr.
6.2.2.3.1.1.2. Porselen Mahfaza
Parafudr aktif blmleri ve birimleri nem alc bir maddeyle siperlenmi, atmosfer basncnda
kapatlm bir porselen mahfaza iine yerletirilecektir. Aktif blmlerin neme ve kirlenmeye
Porselen mahfazalar; yksek vasfl ve homojen bir yapda olacak, atmosfere ak yzeyleri
madde, atlak, kabuklanma, hava kabarc, izik, apak, prz, benek, leke ve benzeri kusurlar
bulunmayacaktr.

Mahfaza, ksmi dearj ve radyo giriim gerilimi (RIV) minimum olacak ekilde tasarmlanacaktr.
6.2.2.3.1.1.3. Silikon Kauuk Mahfaza

malatnn bu artname kapsam, benzeri veya daha yksek gerilimli iletim sistemleri iin imal
yllk tecrbeye sahip olduu hususu Alc tarafndan gz nnde bulundurulacaktr.
6.2.2.3.2. Basn Snrlama Aygt
Porselen mahfazal parafudrlar (ve dizayn uygunsa silikon mahfazal parafudrlar), belirli bir
dzeydeki i basnc, yaltkan mahfaza flanlarndaki k kanallar zerinden atacak bir basn
snrlama aygtyla donatlacaktr. Parafudr beklenmeyen bir durumda ksa devreye maruz
kaldnda, bu aygt sayesinde porselen mahfazann krlmas ve etrafna zarar vermesi
nlenecektir. k kanallar, hzl bir yzeysel atlama salayp dahili basncn daha fazla
artmasn nlemek iin, topraklama terminaline ynlendirilmeyecek ve bitiik birimlerin donanm
birbirine doru ynlendirilecektir.
6.2.2.3.3. Montaj
Parafudrlar yatay bir yzey zerinde dey olarak tesis edileceklerdir. Tm parafudrlarn
yaltkan bir altl olacaktr. Yatay yzey zerine parafudrlarn civatalanmas salanm
olacaktr.
6.2.2.3.4. Balant Terminalleri
Parafudrlarn hat ve topraklama terminal balantlar lehimsiz "clamp" tipte, 40 mm apa kadar
iletkenleri emniyetli biimde balamaya elverili olacaktr. Silindirik tip terminal kullanlmas
halinde terminaller en az 120 mm uzunlukta ve 40 mm apnda olacaktr. Hat ve topraklama
terminalleri ve klempler scak daldrma galvanizli elikten veya alminyum ya da bakr
iletkenlerle uyumlu yksek kaliteyi salayan daha iyi bir alamla yaplacaktr. Hat ve topraklama
terminallerinin boyutlar Alc'nn onayna sunulacaktr.
Her komple parafudr aadaki aksesuarlaryla birlikte verilecektir;
Yaltkan altlk
Korona halkalar /Grading ring (****)
Hat ve topraklama terminalleri
Basn snrlama aygt (****)(Porselen mahfazal tipler iin, silikon mahfazal parafudrlarda
dizayn durumuna gre)
Darbe sayc
Darbe sayclar harici ve kaydedici tipte (recording type) olacaktr, her bir faza bir darbe sayc
konacak ve darbe sayclar ampermetreli olacaktr. Teklif sahipleri, teklif ettikleri darbe saycnn
detayl teknik zelliklerini, ilgili teknik dokman ve katologlarn, test raporlarn verecektir.
(****) Dizayn durumuna gre aksesuarlarn verilipi verilmeyecei teklif sahibi tarafndan aka
belirlenecektir.
6.2.2.3.6. Etiket
Her parafudrun zerinde paslanmaz elikten veya paslanmayan baka bir metalden yaplm
etiketi olacaktr. Bu etiket parafudr zerine salam bir biimde monte edilecek ya da parafudrun
ayrlmaz bir paras olacaktr.
Parafudr iki niteden (paradan) oluuyor ise her nite (para) etiketlenecek ve etiket kolaylkla
grlebilir ekilde tespit edilecektir. Etiketteki yazlar zamanla bozulmayacak ekilde olacaktr.
Tm yazlar Trke ya da hem ngilizce hem Trke olacak ve Alcnn onayna sunulacaktr.

Alc sipari numaras,
malatnn ad,
Anma gerilimi,
Srekli iletme gerilimi,
Anma frekans,
Anma boalma akm,
Hat boalma snf,
Basn snrlama akm (Porselen mahfazal parafudrlarda ve dizayna gre silikon mahfazal
parafudrlarda)
Ksa devre akm (Silikon mahfazal parafudrlarda),
6.2.2.3.7.1. Genel
Parafudrlarn metal blmleri korozyona dayankl malzemeden yaplacak ve yzeyler

Akm tayan paralar demir iermeyen metalden yaplacaktr.
malatta kullanlan malzemeler galvanik korozyona yol amayacak ekilde seilecek ve

dzenlenecektir.
Akm tayan ya da yap eleman olarak kullanlan paralar korozyona dayankl malzemeden
imal edilecek veya korozyona kar korunmu olacaktr.
Demirden yaplan paralar scak daldrma yntemiyle galvanizlenecektir.

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yaplacak ve aksi belirtilmedike, scak
daldrma galvaniz ile kaplanan yzeylerde galvaniz kalnl standarda uygun olacaktr.
6.2.3. Testler
Aksi belirtilmedike, tm testler ayn parafudrlar, parafudr blmleri ya da parafudr birimleri

zerinde yaplacaktr. Testleri yaplan parafudrlar yeni, temiz ve iletme koullarna en yakn
ekilde montaj yaplm olacaktr. Testler parafudr blmleri zerinde yapldnda, o
blmlerin, ilgili testlerde komple parafudrla imalat toleranslar iinde ayn davran
gsterecektir.
Aadaki tip, rutin ve kabul testleri ilgili IEC/TSE standartlarnn en son basksna gre
yaplacaktr. Testlerde yer alan madde No.lar IEC 60099-4 second edition 2.2 2009-05 basks
dikkate alnarak yazlmtr. Alcnn isteine uygun olarak tip test raporlar teklif ile birlikte
verilecektir.
6.2.3.1. Tip Testleri (Tasarm Testleri)
Aada belirtilen tip testleri porselen mahfazal ve silikon kauuk mahfazal parafudrlara
uygulanacaktr.
a) Parafudr mahfazasnn yaltm dayankllk testleri (Insulation withstand tests on the arrester
i) Yldrm darbe gerilim testi, kuruda (Lightning impulse voltage test, dry)
ii) ebeke frekansl gerilim testi, yata (Wet power-frequency voltage test)
b) Artk gerilim testleri (Residual voltage tests)

i) Dik akm darbesi artk gerilim testi (Step current impulse residual voltage test) (IEC
60099-4 madde 8.3.1),
madde 8.3.2),
iii) Ama-kapama darbesi artk gerilim testi (10 kA ve 20 kA parafudrlara uygulanr.)
(Switching impulse residual voltage test) (IEC 60099-4 madde 8.3.3).
(IEC 60099-4 madde 8.4.2.),
i) Yksek akm darbesi alma rejimi testi (20 kAlik parafudrlara uygulanmaz.) (High
current impulse operating duty test) (IEC 60099-4 madde 8.5.4)
ii) Ama-kapama darbesi alma rejimi testi. (10 kAlik ve 20 kAlik parafudrlara uygulanr.)
(Switching surge operating duty test) (IEC 60099-4 madde 8.5.5)
e) Parafudr ayrcs/darbe sayc testi (Arrester disconnector/Fault indicator) (IEC 60099-4

madde 8.6)
f) Ksa devre testleri (Short-circuit tests)(IEC 60099-4 madde 8.7. )

i) Ksa devre akmndaki yksek akm testleri (High short-circuit current tests)
Anma ksa devre akmnda (Rated short-circuit current)
Azaltlm ksa devre akmlarnda (Two reduced short-circuit currents)
ii) Ksa sreli (1 saniye) ksa devre akmnda dk akm testi (Low short-circuit current
test)
g) letme frekansl gerilime kar zaman erisi karakteristiklerinin dorulanmas testi. (Power-
frequency voltage versus time characteristics of an arrester) (IEC 60099-4 madde 6.10.)
h) Ksmi boalma testi (Internal partial discharge tests) (IEC 60099-4 madde 8.8)
i) Eilme Momenti Testi (Mesnet tipi parafudrlara uygulanr.) (Test of the bending moment)
(IEC 60099-4 madde 8.9.)

i) Scaklk evrim testi (Porselen mahfazal parafudrlara uygulanr.) (Temperature cycling
test) (IEC 60099-4 madde 8.10.3.1.)
ii) Tuzlu sis testi (Salt mist test) (IEC 60099-4 madde 8.10.3.2.)
Porselen Mahfazal Parafudrlara yukarda yer alan testlere (evresel testlere) ilave olarak
aadaki testler de uygulanacaktr.
a) Mahfaza kirlenmesi testi (ok kolonlu parafudrlara uygulanr) (Polluted housing test for multi-
unit surge arresters) (IEC 60099-4 Annex: F)
b) Sznt testi (Seal leak rate test) (IEC 60099-4 madde 8.11.)
c) Radyo Giriim Gerilimi (RIV) testi (Radio interference voltage test) (IEC 60099-4 madde
8.12).
d) Eskitme Testi (Weather ageing test IEC 60099-4 madde 10.8.14)
Silikon Kauuk Mahfazal Parafudrlarn tip testleri, IEC 60099-4 Edition 2.2 2009-05
standardnn 10. blmnde yer alan silikon mahfazal parafudrlar iin test artlar (Test
requirements on polymer-housed surge arresters) bal altnda yer alan 10.8. Tip
Testleri(Tasarm testleri)-Type Tests(Design tests) maddesindeki hususlar dikkate alnarak
yaplacaktr.
6.2.3.2. Rutin Testler (Routine Tests) (IEC 60099-4 madde 9.1.)
malat tarafndan en azndan aada belirtilen rutin testler yaplacaktr:
a) Referans gerilimin llmesi (Measurement of reference voltage),

b) Yldrm darbesi artk gerilim testi (Lightning impulse residual voltage test),
c) Ksmi boalma testi (nternal partial discharge test),
d) Mahfaza kaak testi (Leakage check for arrester units with sealed hausing),
e) ok kolonlu parafudrlar iin akm dalm testi (Current distribution test for multi-column
arrester).
6.2.3.3. Kabul Testleri (Acceptance Tests)
a) Standart kabul testleri (Standart acceptance tests)

i) Komple parafudrun referans akmda iletme frekansl gerilimin llmesi (Measurement
of power-frequency voltage on the complete arrester),
ii) Yldrm darbesi artk gerilim testi (Lighting impulse residual voltage test),
iii) Ksmi boalma testi (nternal partial discharge test).
b) zel s kararllk testi (Szlemede istenmesi halinde parafudr montajna balamadan nce
c) Standardn nerdii kabul testlerine ilave olarak ayrca;

ii) Darbe sayclarndaki ampermetrenin kontrol, parafudura ampermetre seri balanarak
ve gerilim uygulanmas ile yaplacaktr.
Prafudr montajnn yklenici tarafndan yaplmas halinde, tamamen monte edilmi parafudr
zerinde aada belirtilen testler Alc temsilcileri huzurunda Yklenici tarafndan yaplacaktr.
Yaplacak testlerle ilgili ayrntlarn tamam Yklenici tarafndan sunulacak ve testler iin gerekli
test tehizat ve cihazlar Yklenici tarafndan salanacaktr.
Uygulanacak Testler;
a) zolasyon direnci testleri

b) G kayb (watt) lm testi
alnacaktr.
BLM - 7
7. OG METAL-CLAD ALT TESS
OG metal-clad hcrelerde kullanlacak olan primer tehizatlarla ilgili olarak bu blmde belirtilen
hususlar yannda sz konusu tehizatlarn Genel Teknik ve Montaj artnamesindeki ilgili blmleri
de dikkate alnacaktr.
OG metal-clad hcrelerde kullanlacak olan primer ve sekonder (rle ve l aletleri iin)

tehizatlarn kabul testleri, dare temsilcilerinin katlm ile imalat laboratuarnda yaplacaktr.
Sz konusu testlere dare temsilcilerinin katlmamas durumunda imalat fabrika rutin test raporlar,
metal-clad hcrelerin kabul test raporlarna ilitirilecektir.
7.1. Kapsam
Bu ksm, Yklenici tarafndan tedarik ve tesis edilecek olan anma gerilimi 36 kV'a kadar, baralar ve
kablo/bara balant blm hava yaltml, tek baral, metal mahfazal LSC 2B-PM metal-clad tip
hcrelerin yapm, imalat ve deneylerini kapsar.
Bu artname kapsamndaki metal-clad hcreler, artname ve eklerinde belirtilen tertip ve teknik

zelliklere uygun olarak fazl, metal mahfaza iinde, bara ve mesnet izolatrleri, geit izolatrleri,
d balantlar iin YG kablo balant dzenleri, kesicileri, topraklama ayrclar, akm ve gerilim
transformatrleri, YG sigortalar, koruma ve kumanda cihazlar ve bunlar arasnda yaplan ara
balantlar, topraklama sistemi, kilitleme dzenleri ve dier yardmc donanm ve malzemelerinin
montaj ve balantlar yaplm, komple nite olarak temin edilecektir.
7.2. Standartlar
Aksi belirtilmedike OG metal-clad hcrelerin ve hcrelerde kullanlacak malzeme ve tehizatn

tasarm, imalat ve testleri aada belirtilen standartlarn ve/veya dokmanlarn en son basklar gz
nne alnarak yaplacaktr.
EN/IEC Standart Ad
Numara
s
Yksek Gerilim Anahtarlama ve Kontrol Dzeni
62271-200 Blm 200 : 1 kV zerinde ve En ok 52 kV'a Kadar Olan
Beyan Gerilimleri in A.A. Metal Mahfazal Anahtarlama ve Kontrol Dzeni
Yksek Gerilim Anahtarlama Dzeni Ve Kontrol Dzeni
62271-1
Blm 1 : Ortak zellikler
60529 Mahfazalarn Koruma Derecelerinin Snflandrlmas

Yksek Gerilim Anahtarlama Dzeni Ve Kontrol Dzeni
62271-100
Blm 100 : Yksek Gerilim Alternatif Akm Kesicileri
Yksek Gerilim Anahtarlama Ve Kontrol Dzeni
62271-102
Blm 102 : Yksek Gerilim Alternatif Akm Ayrc Ve Topraklama Anahtarlar
60282-1 Sigortalar-Yksek Gerilim-Blm 1:Akm Snrlayc Sigortalar
l Transformatrleri Blm 1 : Ortak zellikler
61869-1
IEC 61869-2 l Transformatrleri Blm 2 : Akm Transformatrleri
l Transformatrleri Blm 3 : Endktif Gerilim Transformatrleri

61869-3
Dahili ve Harici Tip Mesnet zolatrlerinin zellikleri
60273
Elektrik Rleleri
60255
zoltrler - Anma gerilimi 1kV'dan 300 kVa kadar olan (300 kV hari) sistemler
IEC 60660
iin organik malzemeden yaplm bina ii mesnet izoltrlerinin deneyleri
OG metal-clad hcrelerin imalatnda kullanlacak malzemelerin kimyasal, fiziksel, dielektrik ve

mekanik zellikleri ASTM (American Society for Testing and Materials) veya DIN (Deutsche Institute
fr Normung) standartlarnn koullarna uygun olacaktr.
Eer imalat srasnda yukarda sz edilen standartlar revize edilecek olursa, dare tarafndan aka
yazl olarak talep edilmedike veya onaylanmadka, standartlarn sipari tarihinde geerli olan en
son revizyonu veya basks geerli saylacaktr.
malat firma ISO 9001 belgesine sahip olmaldr. Yerli imalatlardan ayrca TSE Trk
Standartlarna Uygunluk Belgesi de istenecektir.
7.3. Metal Clad Hcreler
Bu artname kapsamnda yer alan hava yaltml metal mahfazal hcreler; LSC 2B-PM (metal-clad)
tipte, bina iinde kullanma uygun (dahili tip) olacak ve IEC 62271-200 standardna uygun olarak
retilecektir.
Ortam artlar aadaki ekilde olmaldr:

Ykseklik: 1000 mden az.
Ortam scakl:
45 C (en yksek)
35 C (24 saatlik ortalama)
Minimum: -5C
Nem lm:
+20Cde: %95ten daha dk
+40Cde: %50den daha dk.
Depreme dayanm:
Yatay ivme : 0.5 g
Dey ivme : 0.25 g
Genel teknik zellikler ve snflama;

Anma gerilimi 36 kV
Anma normal bara akm 1250A, 2500 A

Bara kesitleri malat tarafndan
belirlenecektir. Ana baralar
izolasyon malzemesi ile
kaplanacak ya da boyanacaktr.
Anma frekans 50 Hz
Anma ksa sreli (1 s) dayanm akm 25 kA-etken
Anma ksa devre sresi 1 saniye
Anma tepe dayanm akm 62.5 kA-tepe
Yldrm darbe dayanm gerilimi

Topraa gre ve fazlar aras (kV- 170
tepe)
1 dakika sreli ebeke frekansl dayanm gerilimi
Topraa gre ve fazlar aras (kV- 70
etken)
Yardmc donanm iin ebeke frekansl 2
dayanm gerilimi
(kV-etken)
Ark Dayanm 25 kA-etken, 1 saniye (her
blmede)
ark snf IAC A (FLR)
Servis sreklilii snf LSC 2B
Blmlendirici snf PM (metal

blmlendiriciler)
Uygulanan standart IEC 62271-200
Yardmc servis besleme gerilimleri

AC (50 Hz) 220/380 V, + % 10, - % 15
DC (Malzeme Listesine gre) 110 V; + % 10, - % 15
Metal-clad hcreler, birbirinden metal blmlendiriciler ile ayrlm balca 4 (drt) ana
blmden oluacaktr.
i) Bara blmesi, 3 adet tek fazl bakr baralar ve anahtarlama blmne balantlardan olumaktadr,
ii) Anahtarlama blmesi (karlabilir blm),
iii) Akm trafolarn, topraklama ban ve kablo terminal kutularn ieren kablo bal blmesi,
iv) Yardmc donanm ihtiva eden alak gerilim blmesi.
Hcreler; normal iletme, muayene ve bakm ilemleri, ana devrenin enerjili olup olmadnn
kontrol, faz sras denetimi, kablo arza yerinin belirlenmesi, kablolarn topraklanmas, kablo
ve dier tehizatn gerilim deneyleri, tehlikeli elektrostatik yklerin nlenmesi ilemleri
gvenle yaplacak ekilde tasarmlanacaktr.
Ayn zellik ve yapda olan btn bileenler birbirleriyle deitirilebilir zellikte olacaktr.

Hcreler gerektiinde, her iki ynde, hcre ilavesine olanak verecek yapda olacaktr.
Hcre dzenlemelerinde, gerekli balantlarnn rahatlkla yaplabilmesi iin gerekli nlemler

alnacaktr.
Hcre duvarlarnn birletirilmesinde kaynak kullanlmayacaktr. Ancak erevenin kendi iinde

kaynakl olmasna msaade edilecektir.
Ayrca, aadaki hcreler tek hat emalarnda belirtildii gibi ayr ayr salanacaktr:
Baraya bal, ancak fiziksel olarak bara blmesinden ayr olan gerilim trafolarn ieren
l trafolar ve bara toprak ba hcresi (gerilim trafosu ve sigortalar karlabilir
blm zerinde olacaktr, bu hcrenin bara blmesi ile bara toprak baklar arasnda
metalik blmelendirme olmayan tasarmlar da kabul edilecektir),
Yardmc servis trafosu hcresi,
OG baralar birletirmek iin kuplaj hcresi
Kuplaj hcresi yannda/karsnda bulunan karlabilir tip bara ykseltme hcresi,
kuplaj fideri ile bara ykseltme hcresi arasndaki balant kablo ile yaplacaktr.
Trafo giri hcresi,
k hcresi,
Hcrelerin mahfazas metal olmal ve metal blmelerin kalnl 2 mm den daha az olmamaldr.
Her hcrenin n ve arka yzleri blmenin fonksiyonu ve iaretini belirten levhalar ile etiketlenecektir.
Hcre ierisinde plastik trevli hibir etiket bulunmayacaktr.
Yardmc servis trafosu fideri, kuplaj, bara ykseltme ve l hcreleri de dahil her hcrenin nnde
kapasitif gerilim blcden beslenen kontakl gerilim gsterge paneli bulunmal, bu paneller en az 1
adet NO (normalde ak) ve 1 adet NC (normalde kapal) yardmc kontakl olmaldr. Bu kontakl
gerilim gstergesi fider topraklama ba kilit zme butonunun yaknna yerletirilecektir. Tm OG
hcrelerin arka ksmlarnda ise hcrenin enerjili olduunu belirten uzun mrl lamba/led tesis
edilecektir. Ayrca hat toprakl lambas tesis edilmelidir. Kontakl gerilim gstergesinin kontaklar
kullanlarak klasik trafo merkezlerinde ilgili fiderin kumanda panosu zerindeki ihbar bloklarna, IEC
61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde ise TM otomasyon sistemine sinyal tanmaldr.
Kontakl gerilim gstergesinin kontaklar k fiderlerinin kesicilerinin ve toprak baklarnn, trafo
giri fiderinin ise toprak baklarnn kapama devrelerinde kilitleme amacyla kullanlacaktr. Mesnet
izolatr iindeki kapasitif gerilim blc l hcresinde bara blmesine, dier hcrelerde (k,
trafo giri, yardmc servis trafosu, kuplaj ve bara ykseltme hcrelerinde) ise kablo bal blmne
konulacaktr. Bara ykseltme hcresindeki kontakl gerilim gstergesi kullanlarak kuplaj fideri
kesicisi kapal ve iletme konumundayken bara ykseltme hcresindeki karlabilir blmn iletme
konumuna alnamayaca ekilde kilitleme yaplacaktr. l hcresindeki kontakl gerilim gstergesi
kullanlarak OG barada enerji varken bara toprak bann kapatlamayaca ekilde kilitleme
yaplacaktr.
7.3.1. Testler
Aadaki tip testler, EN/ IEC 62271-200 standard ve ilgili standartlara uygun olacak ekilde
uygulanacaktr.
a) Malzemelerin izolasyon seviyelerinin dorulanmas

(Tests to verify the insulation level of the equipment (6.2))
a.1 ebeke frekansl gerilim deneyleri (power frequency voltage test) (6.2.6.1)
a.2 Yldrm darbe gerilim deneyleri (lightning impulse voltage test) (6.2.6.2)

b) Scaklk art testi ve devre direnci llmesi
(Tests to prove the temperature rise of any part of the equipment and measurement of the
resistance of circuits 86.5 and 6.4)) Scaklk art deneyinden nce ve sonra llen ana devre
direnci arasnda farkn % 20den fazla olmamas gerekir.
c) Ana ve toprak devresi zerinde anma tepe ve ksa sreli dayanma akm testi
(Tests to prove the capability of the main and earthing circuits to be subjected to
the rated peak and the rated short-time withstand currents (6.6))
Bu deney anahtarlama cihazlar pano ierisinde iken yaplmaldr.
d) Kapama ve ama kapasitelerinin dorulanmas testi
(Tests to prove the making and breaking capacity of the included switching devices
(6.101))
e) Anahtarlama cihazlarnn ve karlabilir blmlerin almalarnn dorulanmas
(Tests to prove the satisfactory operation of the included switching devices and
removable parts (6.102))
karlabilir blmn karlmas ilemi deneyi (1000 takma-karma ilemi).
Deneyden nce ve sonra llecek karlabilir blmn kontak direnleri arasndaki
farkn %20den fazla olmamas ve karlabilir blmn mekanik olarak sorunsuz
almaya devam edebilmesi durumunda numune deneyden gemi saylacaktr.
f) Korumann dorulanmas (IP seviyesinin kontrol testi)
(Verification of the protection (6.7))
g) Dahili ark testi (tip test raporuna testten geen numunenin sac kalnl yazlacaktr).
(Test to assess the effects of arcing due to an internal fault (6.106))
Aadaki rutin testler, her tip metal-clad hcresi setine, tm gerilim seviyelerinde ayr ayr olmak
zere, EN/ IEC 62271-200 standard ve ilgili standartlara uygun olacak ekilde uygulanacaktr.
a. Ana devrede dielektrik deneyi

(Dielectric tests on the main circuit (7.1))
b. Yardmc ve kontrol devrelerindeki deneyler
(Tests on Auxiliary and control Circuits (7.2))
c. Ana devre direncinin llmesi
(Measurement of the resistance of the main circuit(7.3))
d. Tasarm ve gzle kontroller
(Design and visual checks (7.5))
e. Mekanik alma deneyleri
(Mechanical Operation Test 7.102))
f. Yardmc elektriksel, pnmatik ve hidrolik cihazlarn deneyleri
(Tests of auxiliary electrical, pneumatic and hydraulic devices (7.104))
Kabul testleri iin, yukarda verilen rutin testlere ek olarak aada verilen testler yaplacaktr.
a) Kablajn dorulanmas
(Verification of Wiring)
b) Boyamann kalite kontrol
(Painting Quality Check,)
c) Grsel inceleme
(Visual Inspection)
d) Sac kalnlnn kontrol
e) Kesicinin ayn tipteki tm hcrelere tek tek srlerek apraz yedeklenebilirlik ve mekanik
ayarlarn dorulanmas

Yukarda verilen kabul testleri her tip hcreden 1 adet numune zerinde yaplacaktr.
Yklenici tamam ile montaj bitmi hcreler zerinde yaplacak tm testlerin detaylarn verecektir.
Tm gerekli test donanm Yklenici tarafndan karlanacaktr.
Tesis saha montajndan sonra aadaki test ve kontrollere tabi tutulacaktr:
a) Akm ve gerilim trafolarnn g faktrleri

(Power factors of Current Transformer and Voltage Transformer.)
b) Grsel inceleme
(Visual Inspection)
c) Mekanik ilem testi
(Mechanical Operation Test)
d) Bu artnamenin 7.11 maddesinde belirtilen kilitlemelerin kontrol
(Check of Interlocking as mentioned in Clause 11)
e) Ana kontak direncinin lm
(Measurement of main contact Resistance)
f) Kuruda g frekans gerilim testi (Anma deerinin %85i uygulanacaktr)
(Power frequency voltage dry test)
f) Bu artnamenin 6.maddesinde belirtilen kilitlemelerin kontrol
(Check of Interlocking as mentioned in Clause 6)
7.3.2. Mahfaza
IEC 62271-200 standard blm 5e uygun olarak hcreler, metal mahfazal pano tipinde
olmaldrlar.
Mahfazann sahadaki montajnda kaynak kullanlmayacaktr.
Hazr galvanizli elik saclarn inko kaplama arl (bir metre kare dz sacn her iki yzeyine
kaplanan toplam inko miktar);
- TS 822'ye gre, anma deeri 381 g/m.maks. ( nokta deneyi ortalamas 275 g/m) ya da,
- ISO 4998'e gre nokta deneyi ortalamas 275 g/m (Z 275 snf) olacaktr.
Mahfaza ve blmleri i arzadan kaynaklanan ark nedeniyle meydana gelecek basn

ykselmelerine, dardan uygulanacak mekanik darbelere kar hasar grmeden dayanacak salam
bir yapda olacaktr.
Mahfazann n yznde bulunan kapak ve kaplar, alma mekanizmas blmlerinin n panelleri

elektrostatik kaplama yntemi ile boyanacak, rengi RAL 7035 ve boya kalnl Genel Teknik ve
Montaj artnamesinde dier panolar iin belirtilenlerle ayn olacaktr.
Panolarda kullanlacak her trl malzeme, rondela, somun, pul vs. paslanmaya ve korozyona kar
dayankl metalden yaplm veya en az 10 mikron kalnlnda elektro galvaniz inkoyla kaplanm
olacaktr.
Boyal metal plakalar ve mahfazay oluturan plakalar en az 2 mm kalnlnda olmaldr.
Hcre tabann oluturan plakalar bara blm ve anahtarlama blm iin galvanizli ve en az 2 mm
kalnlkta olmaldr.

7.3.3. Metal Perdeler (Shutter)
Ana bara blmesi ile anahtarlama blmesi ve anahtarlama blmesi ile kablo blmesi arasnda
karlabilir blmn hareketi ile ynlenen ve otomatik alp kapanan, metalik, topraklanm perdeler
bulunacaktr. karlabilir blm test konumuna alndnda bu perdeler kapanarak sabit kontaklar
rtmelidir. karlabilir blmn aada belirtilen konumlara hareketi, bir personel tarafndan
rahatlkla yaplabilmelidir.
karlabilir blmn (kesici ve/veya arabann) konumlar:
- LETME (LER) konumu: karlabilir blmn ileride olduu konumdur.

Anahtarlama/kesme eleman ile ana devre arasndaki irtibat tam olarak salanmtr.
- TEST (GERDE) konumu: karlabilir blmn geride olduu konumdur.

Anahtarlama tehizat ile ana devre arasnda fiziki bir irtibat bulunmamaktadr. Metal
perdeler kapanmtr. Anahtarlama tehizat ile AG Pano Blm arasnda
elektriksel kumanda irtibat halen mevcuttur.
- DIARI konumu: karlabilir blmn tamamen hcre dna karlmtr. Hcre ile
anahtarlama tehizat arasnda fiziki ve elektriksel hibir irtibat kalmamtr.
7.3.4. Kapaklar ve Kaplar
Mahfazann paralar olan kapaklar ve kaplar boyanacak ve kapal durumlarnda mahfaza iin
ngrlen koruma derecesini salayacaktr. Kapak ve kaplarda gzetleme penceresi dnda tel
zgara veya benzeri malzemeler kullanlmayacaktr.
7.3.5.Gzetleme Pencereleri
karlabilir blmn konumu ve topraklama ayrcsnn AIK/KAPALI konumlarn grebilmek iin

bu blmlerin kapak veya kaplar zerinde gzetleme pencereleri bulunacaktr.
Gzetleme pencereleri, mekanik dayanm en az mahfazannkine eit olan saydam bir levha ile
kapatlacak ve zerinde elektro-statik yklerin olumas, yeterli uzaklk veya elektro-statik ekranlama
(rnein, pencerenin i tarafndaki topraklanm tel zgara) vastasyla nlenecektir.
Ana devrenin gerilimli blmleriyle gzetleme pencereleri arasndaki yaltm, artnamede belirtilen
faz-toprak ve faz aras deney gerilimlerine dayanacaktr.
Gzetleme pencereleri i ark arzasna kar dayankl olacaktr. Gzetleme pencerelerinden ieri
bakldnda rahat gr salamak amacyla i aydnlatma lambalar konulacaktr. aydnlatma
lambalarnn altrlmas iin Alak Gerilim Blmesine anahtar konulacaktr.
7.3.6. Havalandrma Delikleri ve Gaz k Yerleri
Havalandrma delikleri ve gaz k yerleri mahfaza iin belirtilen koruma derecesini salayacak
biimde dzenlenecek ya da mekanik dayanm uygun olmak kouluyla, tel zgaralar veya benzeri
dzenlerle korunacaktr.
Havalandrma delikleri ve gaz k yerleri, basn altnda szan gaz veya buhar, iletme personeli
iin tehlike yaratmayacak ekilde dzenlenecektir.
Basn tahliye kapaklar hcrelerin st tarafnda olacaktr.
7.4. Mahfaza - Korunma Seviyesi

- Hcre d mahfazas IEC 62271-200 standardna uygun olarak IP3X koruma snfnda
olmaldr.
- Kontrol ve izleme blmnn d mahfazas IEC 60529 standardna uygun olarak IP4X
koruma snfnda olmaldr.
- Ayn hcrenin blmleri arasndaki duvarlar IEC 62271-200 standard blm 6.7 ye uygun
olarak IP2X koruma snfnda olmaldr.
Hcrelerin n paneline yerletirilen donanm hibir ekilde muhafazann koruma etkisini

azaltmayacaktr. zellikle, camlarn mekanik direnci, muhafazann mekanik direnci ile en az ayn
seviyede olacaktr.
Havalandrma holleri ve yksek basn kapaklar, operatrn gvenliini salayacaktr.
Aletlerin hcre iindeki blmelerin iine yanllkla dmesine engel olacak ekilde tasarlanm
olmaldrlar.
7.4.1. Operatrlerin Dahili Bir Arza Karsnda Gvenlii
OG Hcrelerin i ark snf A (FLR) olacaktr.
Birim fiyat listesi veya i kapsamnda belirtilmi olmas halinde i ark srasnda ortaya kan scak
gazlar, hcrelerin zerine yaplacak bir gaz tahliye kanal ile bina dna ynlendirilecektir. Her bir
orta gerilim bara blmesinde yer alan (ounlukla 9 k, 1 trafo giri, 1 l, 1 yardmc servis, 1
kuplaj fiderinden oluan) ksm iin metal clad panolarn gaz tahliye kanallar birletirilerek tek bir
noktadan bina dna karlacaktr. Gaz tahliye kanalnn bina dna kan ksm yukar
ynlendirilecek, bu ksmda sadece dar alan bir kapak konulacak ve youmay nlemek
amacyla bina iindeki ve dndaki metal paralar birbirinden fiberglasla ayrlacaktr. Gaz tahliye
kanal bir metal clad hcrenin tm basn boaltma kapaklarn iine alacaktr. leride fider yaplmak
zere bo braklan (kapasitr ya da k fideri gibi) hcrelerin ortak kanala balants iin kanalda
gerekli kapaklar hazr bulundurulacaktr. Bu gaz tahliye kanal iin ayrca bir bedel denmeyecek
olup teklif edilen metal clad pano fiyatlar iinde olduu kabul edilecektir. Gaz tahliye kanalnda
kullanlacak sacn kalnl en az 2 mm olmaldr. Bir hcrenin zerini kapatabilecek byklkte, 1
adet yedek gaz tahliye kanal temin edilecek ve bunun iin ilave bir bedel denmeyecektir.
Topraa arklama, baarsz devre kesme ilemi, yaltm mesafesinden arklama gibi dhili hatalar alt
tehizat montaj nnde duran bir operatr iin zararl olmayacaktr.
Hcreler yrrlkteki en son standartta (IEC62271-200) tanmland ekilde i ark dayanmna ve tip
test raporlarna haiz olacaktr. ark testi, hcrenin btn OG blmelerinde (anahtarlama blmesi,
bara blmesi, kablo balant blmesi) yaplm olmaldr.
7.4.1.1. Ark Fla Koruma
kapsam ve birim fiyat listesinde istenmise metal clad hcrelerde Bir i ark arzasnn olumas
halinde, iletmedeki personelin gvenliinin arttrlmas ve tesisteki ekipmanlarn hasar seviyesinin
en az dzeye indirilmesini salamak zere ilave tedbir olarak, hcreler (bara blmesi, kesici blmesi
ve kablo blmesi iin ayr ayr olmak zere) i ark alglayclar ile donatlm olacaktr. Ark fla
koruma ayr bir rle yaplabilecei gibi mevcut ynl AA+toprak rlesinin bir fonksiyonu olarak da
kullanlabilir. Ark fla koruma prensipleri aksi belirtilmedike aadaki gibi olacaktr.
1. Ark koruma sistemi, arza durumunu k iddeti ve arza akmn birlikte deerlendirerek karar
verebilmelidir. Arza akmn deerlendirebilmek iin k, varsa kuplaj ve trafo giri
fiderlerinin rleleri kullanlabilir.
2. Ark fla koruma sisteminde IEC 61850 GOOSE haberlemesi yaplmasna msaade
edilecektir.
3. Ark koruma ama durumunda ilgili kesicilerin kapamalar kilitlenecektir. Ayrca bu durumda
metal clad pano ve kumanda panosu zerindeki anonsiyatrlerde sinyal karlacaktr.
4. k fideri iin;
a. Kablo veya kesici blmndeki bir ark arzasnda ncelikle kendi kesicisi ani

atrlacak ancak kesici amazsa veya kesicinin amasna ramen arza devam
ediyorsa bu fidere enerji salayan tm kesiciler (trafo giri, kuplaj ve retim fiderleri)
atrlacaktr.
b. Bara blmesinde ark arzas varsa baraya enerji salayan tm kesiciler (trafo giri,
kuplaj ve retim fiderleri) atrlacaktr.
Trafo giri fideri iin;
c. Kablo veya kesici blmndeki bir ark arzasnda kendi kesicisi ve bu fideri besleyen
154kV trafo fideri kesicisi ani atrlacaktr. Metal clad trafo fideri kesicisi amazsa
veya bu kesicinin amasna ramen arza akm devam ediyorsa, bu fideri besleyen
tm OG kesiciler (kuplaj ve retim fiderleri) atrlacaktr.
d. Bara blmesinde ark arzas varsa baraya enerji salayan tm kesiciler (OG trafo
giri, bu trafo giri fiderini besleyen 154kV trafo fideri kesicisi, OG kuplaj ve OG
retim fiderleri) atrlacaktr.
Sigortal yardmc servis trafosu ve l+toprak ba fiderleri iin;
e. Herhangi bir blmede ark arzas olursa baraya enerji salayan tm kesiciler ( trafo
giri, kuplaj ve retim fiderleri) atrlacaktr.
f. Kesicili yardmc servis trafosu fiderindeki ark fla koruma alma prensipleri k
fiderinin ki ile ayn olacaktr.
Bara ykseltme hcresi iin;
g. Herhangi bir blmedeki ark arzasnda kuplaj fideri aksa bara ykseltme hcresinin
bal bulunduu baradaki tm besleyici fider (trafo giri, kuplaj ve retim fiderleri)
kesicileri atrlacaktr.
5. Kuplaj kesicisinin akm denetlemesiz (sadece ark sensrnn k bilgisi ile) atrlmasna izin
verilmeyecek olup aada belirtilen ekilde ark fla koruma sistemi tasarlanacaktr.
a. Kuplajn ak olmas durumunda kuplaj fiderindeki bir ark arzasnda ilgili baraya
enerji salayan tm kesiciler (trafo giri ve retim fiderleri) atrlacaktr.
b. Kuplajn kapal ve her iki OG barann bir trafo fiderinden beslenmesi durumunda
trafosu devrede olan barada veya bu baraya bal fiderlerin kesici blmesinde ark
arzas olmas durumunda arzal barada bulunan bara giri ve otoprodktr
fiderlerinin kesicileri ile kuplaj fiderinin kesicisi atrlacaktr ve kesicilerinin
kapamalar kilitlenecektir.
c. Kuplajn kapal ve her iki OG barann bir trafo fiderinden beslenmesi durumunda
trafosu devrede olmayan barada veya bu baraya bal fiderlerin kesici blmesinde
ark arzas olmas durumunda kublaj kesicisi ve bu baraya bal otoprodktr
fiderlerinin kesicileri atrlacak ve kesicilerinin kapamalar kilitlenecektir.
d. ki adet g trafosunun kuplaj zerinden paralel altrlmas durumunda, arza
hangi barada ise o barann giri ve otoprodktr fideri kesicilerinin yan sra kuplaj
fideri kesicisi de atrlacak ve kesicilerinin kapamalar kilitlenecektir.
6. Ark sensrleri k algladnda rle zerindeki ledlerde sinyal karlacaktr. Eer bu
durum rleler zerindeki ledlerle salanamyorsa metal clad pano ve kumanda
panosu zerindeki anonsiyatrlerde veya TM otomasyon sisteminde sinyal
karlacaktr.
7. Ark koruma sisteminde otoprodktr fiderlerinin alma prensipleri ile bara giri
(trafo) fiderlerinin alma prensipleri ayn olmaldr.
8. Ark koruma sisteminde panonun n yzne monte edilmeyen herhangi bir rle
kullanlmas durumunda bu rlede bir i arza oluursa, i arza sinyali fider koruma
rleleri zerindeki ledlere veya sinyal cihazna karlacaktr.
9. IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde OG fiderler iin kumanda panosu
yaplmayacandan kumanda panosuna karlmas istenen sinyaller TM otomasyon
sisteminde grlebilir olmaldr.
7.4.2. Topraklama
Metal-clad hcreler, alt tehizatnn tm uzunluu boyunca devam eden bakr topraklama baras ile
topraklanmaldr ve istasyonun topraklamasna en az iki noktadan uygun ekilde balanmaldr.

Srekli, som bakrdan yaplm bir topraklama baras, her bir parann toplam uzunluu kadar
salanmaldr ve her topraklama ubuunun sonunda esnek bakr topraklama teli ile terminal
tayclar olmaldr. Topraklama terminalleri veya tayclar her ksma ve her blmeye balantl
olmal ve topraklama balantlarn topraklama datm barasna balamaldr.
Topraklama iletkeni ve balantlar dardan bakldnda veya hcre kapa aldnda rahatlkla
grlebilmelidir.
Her hcrenin mahfazas, ana devreye ait olan tehizatn asileri ve topraklanmas gereken btn
metal paralar dorudan veya metal yap blmleri araclyla toprak iletkenine balanacaktr.
ereve, kapaklar, kaplar, blme perdeleri ve dier yapsal blmler arasnda elektriksel sreklilii
salamak iin hcre iindeki ara balantlar, cvata veya kaynakla yaplacaktr.
D mahfaza metalden yaplm ve topraklanm olmaldr. karlabilir blm servis pozisyonundan

test pozisyonuna getirilene kadar toprakl kalmaldr
7.5. Bara Blmesi
Bara blmesi unlardan olumaldr:

Elektrolitik bakr baralar,
Baralar ile kesici kompartmanna denk gelen terminaller.
Baralar porselen veya sentetik izolasyon malzemelerinden yaplm yaltkan malzemeler veya
izolatr buingler ile tutturulacaktr.
Dikdrtgen kesitli bara kullanlmas halinde keskin keler olmayacak, keler kavislendirilmi
olacaktr.
Bitiik hcrelerin ana bara blmleri arasnda blme bulunmayacaktr. Her hcrenin ana bara
blmlerine, zerinde uyar iareti olan kapak/kapaklarn (cvata ile balanm) sklmesi ile
eriilebilecektir.
Bara Blmlerinin yan taraflarnda bulunan d kapaklar sklerek hcrenin sana veya
soluna yeni hcre ilaveleri mmkn olacaktr. Bara iletkenleri hcre genilii boyunca olacak
ve tm bara ular herhangi bir tadilata gerek duyulmakszn birletirilebilecek ekilde hazr
bulunacaktr.
Tm faz iletkenleri esnek yapda olmayan bakr iletken olacaktr.
Ana baralar ve kesicilere balantlar snma ve elektrodinamik stresleri karlayacak ekilde

tasarlanm ve retilmi olacaktr.
Bara kesitleri imalat tarafndan belirlenecektir. Ana bara izolasyon malzemesi ile kaplanacak ya da
boyanacaktr. zolasyon malzemesi kullanlmas durumunda izolasyon malzemesinin IEC veya ANSI
standartlarnda istenen testlerine ait raporlar verilecektir. Ana barann dnda, fidere ait ana devre
akmn tayan dier iletkenler de ana baralarn kapland malzemeyle kaplanabilecektir. Kabul
srasnda bara iletkeni ile izolasyon malzemesi arasna 1 dakika sreyle maksimum faz-faz gerilim
uygulanacaktr. Baralarn boyanmas durumunda A-faz krmz, B-faz sar, C-faz mavi renkte
olacaktr.
7.6. Kablo Blmesi
Bu blme unlar ierecektir:
Akm trafolar,
Hcrenin nndeki hareketli bir levye ile manel olarak altrlabilen bir topraklama
ayrcs,
Kablo terminal kutularnn yerletirilmesi iin yeterli boluk.
Kontakl kapasitif gerilim blc (mesnet izolatr iinde)
Kablo girii hcre alt canl ksmlara ulam nlemek iin kapal olmaldr.
Tedariki firma kablo bitimi bask-konileri, kablo tayclar ve kablo balantlarn gerekli malzeme
kutusu ve pabular, kska veya her kablonun uygun balanmasn salayacak destekler ile beraber
salamak ve bunlar kurmak zorundadr.
Kablo bal blmesinde nemin oluumunu engellemek amacyla higrostat ve termostat kontroll
stc temin edilecektir. Higrostat ve termostatn sensrleri kablo blmne yerletirilecektir.
7.7. Alak Gerilim Blmesi
Fonksiyonel hcrenin zelliine gre hcrelerin st n yznde, sistem gerilim altnda iken bile
eriilebilecek bir Alak Gerilim Blm yer alacaktr.
Bu blm fonksiyonel hcrenin zelliine gre olmas gereken sinyalleri, minyatr kesicileri,
yardmc rleleri, sigortalar, terminal dizisi, vb. tehizat ve koruma rlelerini, l aletlerini,
enerji analizrlerini de kapsayacaktr.
Koruma rleleri, l aletleri, enerji analizrleri, sinyaller, kumanda ve test butonlar hcrenin n
yzne konacak ve hcre kapal iken yer seviyesinden kolayca grlebilecek veya kumanda
edilebilecektir.
ar akm + toprak rleleri 3 faz gerilim girili, ynl rle olacak; tekrar kapama, dk gerilim
koruma ve dk frekans koruma zellikli olacaktr.
kapsam veya szleme eki tek hat emasnda belirtilmi bir otoprodktr/retim fideri varsa
bu fiderlerde koruma rlelerini besleyen bara gerilim trafosunun alter atk bilgisi fider koruma
rlelerine input olarak girecek ve alter atk durumunda ynl ar akm toprak koruma rlesi
ynsz olarak almaya devam edecektir.
Btn i balantlar, d balantlarn kolayca yaplmasn salayan bir terminal dizisine

toplanacaktr.
Pano ii kablajda balant iin akm devrelerinde en az 2.5 mm, gerilim ve sinyal devrelerinde
en az 1.5 mm kesitte, ok telli, 750 V snfnda, alevi iletmeyen bakr iletkenli kablolar
kullanlacaktr. Sekonder kablajda makaron ya da kodsis tipi etiketleme sistemi kullanlmaldr.
ekilen kablolarn hcre taraflarnda en az 2 metre olmak zere pay braklmaldr.
Yardmc servis DC ve AC panolardan metal clad hcrelere karlacak alter

says u ekilde olacaktr:
o Bir OG baradaki kuplaj ve trafo giri hcreleri dndaki hcrelerden trafo

fiderine kadarki ilk grup hcre iin 2 adet bamsz DC alter tahsis
edilecektir. DC beslemelerden biri kesici motorlarn, dier DC besleme hatt
ise rleleri, koruma ve kumanda sistemlerini ve varsa dc aydnlatmay
besleyecektir.
o Trafo fiderinden sonra yer alan kuplaj fiderine kadarki hcre grubu iin
bamsz 2 adet DC alter tahsis edilecek olup yukardaki maddede
anlatld ekilde uygulama yaplacaktr.
o Trafo fiderleri ve kuplaj fiderleri iin de ikier adet bamsz DC alter tahsis
edilecek olup yukardaki maddede anlatld ekilde uygulama yaplacaktr.
Bara ykseltme hcresinin DC beslemesi kuplaj fiderinden tanacaktr.
o Her bir metal clad bara iin 2 adet AC alter tahsis edilecek olup besleme
hatlarndan biri aydnlatma lambalarn, dieri ise stclar besleyecektir.

Kuplaj ve bara ykseltme fiderleri iin AC beslemeler bal olduklar
baralarn AC beslemelerinden tanacaktr.
Metal clad hcrelere ilikin AC ve DC devrelerde koruma ve ayrma amacyla klemenslerde veya
panolarda eriyen telli tip sigorta kullanlmayacak, bunun yerine uygun karakteristiklere haiz
otomat tipi sigortalar kullanlacaktr. DC otomat yerine muadil olduu ngrlen AC otomatlar
kullanlmayacaktr.
Metal clad hcrelere ait sekonder projelerde AC ve DC sisteme ait tek hat emas yer alacak,
kilitleme sistemi gibi btn devreleri kapsayan zincir devrelerinin ilgili tm fiderlere gidi gelileri
A3 boyutundaki tek bir sayfada yer alacaktr. Zincir devreleri iin tek sayfann dnda ayrca arka
arkaya verilen sayfalara msaade edilecektir.
Kilitleme ve kumanda devrelerinde kullanlan yardmc rleler soketli tipte ve ama devreleri ile
ilgili anma kontak akmlar en az 10A olmaldr.
D balantlar iin terminaller fonksiyonlarna gre snflandrlacak ve akm transformatrleri iin

ksa devre edilir tipte terminaller kullanlacaktr. Terminal dizileri, modler tipte, s ve atee
dayankl, yanmaz malzemeden yaplacak ve topraklanm metal raylar zerine yayl tutturma
eklinde monte edilecektir. Her terminal dizisinde en az % 10 yedek terminal bulunacaktr. Her
terminalde sklp taklabilen tipte iaretleme eridi bulunacaktr.
Btn balant iletkenleri ve terminaller, fonksiyonlarn ve baland cihazn terminalini

gstermek zere uygun ekilde iaretlenecektir.
D balant iin kablo k delikleri kablo rakorlar ile donatlacak ya da kpk sklacaktr.
Alak gerilim blmesi zel anahtarla alabilir ve kaplar menteeli olmaldr.
karlabilir blm ile alak gerilim dolab arasndaki balant bklebilir kablolarn alev
almayan/alev iletmeyen spiraller ierisinden getii fi-priz ile gerekletirilmelidir.
Alak gerilim blmesine ilgili kapak aldnda snr anahtar vastasyla yanan bir i aydnlatma
lambas konulacaktr.
Akm trafolarnn devre balantlar iin kullanlan terminal bloklar, ksa devre edilebilir tipte
olacaktr.
Alak gerilim panolarnda aadaki cihazlar bulunacaktr:
- Trafo Fiderleri
3 faz gerilim girili ar akm + toprak rlesi

1 adet Enerji Analizr
Lamba test ve lamba reset olana olan anonsiyatr (Sinyal cihaz 8 girili)
Mimik diyagram.
Uzak-yakn anahtar
Toprak ba iin devrede/devre d, karlabilir blm iin ise iletme/test konumunu
gsteren lambalar
OG kesicinin kumandas iin bas ve evir tipinde (zt pozisyonlu yayl geri dnl) ama-
kapama ve konum gsterge anahtarlar (en az 10 Alik); bu anahtarlar sadece uzak-
yakn seme anahtar yakn pozisyonda iken aktif olacaktr.
- k Fiderleri:
3 faz gerilim girili, ynl ve dk frekans koruma zelliine haiz ar akm + toprak
koruma
rlesi
1 adet Enerji Analizr
Mimik diyagram.
Uzak-yakn anahtar
gsteren lambalar.
- Yardmc servis fideri:
Mimik diyagram.
500kVA yardmc servis trafosu fideri iin
o 3 faz gerilim girili ar akm + toprak rlesi
o 1 adet Enerji Analizr
o Uzak-yakn anahtar
o OG kesicinin kumandas iin bas ve evir tipinde (zt pozisyonlu yayl geri
dnl) ama-kapama ve konum gsterge anahtarlar (en az 10 Alik); bu
anahtarlar sadece uzak-yakn seme anahtar yakn pozisyonda iken
aktif olacaktr.
karlabilir blm iin ise iletme/test konumunu gsteren lambalar
- Kuplaj fideri:
Mimik diyagram.
Uzak-yakn anahtar
karlabilir blm iin ise iletme/test konumunu gsteren lambalar
- Bara ykseltme fideri:
Mimik diyagram.
- Toprak ba ve l fideri:
Bir adet gerilim seici anahtar ile birlikte 1 adet voltmetre

gsteren lambalar
Ana baraya bal kontakl gerilim gsterge paneli.
Mimik diyagram.
7.8. Anahtarlama Blmesi
Bu kompartman, hcrenin n blmnde olacak ve unlar ierecektir:

Kesici ve/veya arabas,
160kVA yardmc servis fideri iin sigorta arabas,
l fideri iin sigorta ve gerilim trafosu arabas
Kesici, kesici ve/veya arabasnn sabilecei boluk,
Kesici arabasnn topraklama balantlar,
Yardmc devreleri kesiciye balamak iin alak gerilimli dii prizi.
Yardmc devreleri kesiciye balayan fi priz dzeneinin, bakm veya onarm
ilemleri srasnda zarar grmesini engellemek iin pano kaps zerine veya hcre
duvarna yerletirilebilecei dzenekler tahsis edilmelidir.
Kesiciler herhangi bir blmeyi skmeden kartlabilir olacaktr.
Anahtarlama blmesi zel anahtarla alabilir ve kaplar menteeli olmaldr.
7.8.1. karlabilir Blm
karlabilir blm araba zerine sabitlenmi kesicili veya kesiciyi dar karabilmek amacyla
dardan getirilen portatif arabal tipte olacaktr. karlabilir blmde sorunsuz hareketlilii
salayacak uygun sayda teker ve n ksmnda elik levha bulunacaktr.
Hcre kaps alr almaz karlabilir blmn kendiliinden hareket etmesinin

engellenmesi iin dzenekler olmaldr.
letmedeki personelin bakm esnasnda kesicileri yanl panolara yerletirmesini

engellemek iin karlabilir blm ve ilgili olduu pano arasnda bir eletirme yaplaca
kodlama (etiket) olmaldr. 2500Alik fiderlere 1250Alik kesici arabasnn, 1250Alik fiderlere
ise 2500Alik kesici arabasnn taklmasn mekanik olarak engelleyen dzenekler
yaplmaldr.
karlabilir blmn iletme ve test pozisyonlar, 4 adet normalde ak (NA) ve 4 adet

normalde kapal (NK) kontaklar ile belirlenebilir olmaldr.
Sabitlenmi kesicili tip iin:
n ksmdaki levha unlar ihtiva edecektir:

karlabilir blmn manel bir ekilde hareket ettirilebilmesi iin iki kulp,
Kesicinin kontrol donanm,
Hizmet ve test konumunda iken karlabilir blmnn kendiliinden hareketi
nlenmelidir.
karlabilir blm ayn zamanda unlarla donatlm olacaktr:

Topraklayc bir alter ve metal perdeleri (shutterlar) aktive eden bir mekanizma ve
karlabilir blmn hareketini durduracak mekanik engel,
Arka ksmda; yaltm odas iindeki sabit kontaklara balantya izin veren, kesicinin
kutuplarna sabitlenmi alt adet lale tipi kontak,
karlabilir blm iin aadaki konumlar salanacaktr:

Kesici yksek gerilim devresi alyor ve yardmc devreler bal haldeki iletme
konumu (kesiciler ierde ve serviste),
Kesici yardmc devrelere bal, yksek gerilimden izole edilmi ve kesicinin testine
imkn veren test konumu,
Yardmc prizin ekilmesi ile karlabilir blmn hcre iinden tamamen
kartlabilecei konum.
Ayn zellikleri tayan karlabilir blm komple deitirilebilir olacaktr.
Portatif arabal tip iin

Bu cihazlar tekerlekli bir zemin kza zerine monte edilecektir. Anahtarlama cihazn anahtarlama
blmne geirmek iin hibir zel ara gerekli olmayacaktr.
Cihaz, normal alma koullarnda ayrlmayacak ekilde takma/karma mekanizmasna

sabitlenecektir.
7.9. Kesiciler
Kesiciler vakumlu veya SF6 gazl ve yukarda bahsedilmi karlabilir blmn zerine monte
edilecektir.
Kesici IEC 62271-100 standardna gre tasarlanmaldr. Uluslararas bir kurulua ye olan geerli bir
kurum tarafndan testlerden geirilmelidir. Kesme ortam vakumlu veya SF6 gazl olacaktr.
Her koulda kesici ve alma mekanizmas en azndan aadaki dayankllk zelliklerini

salamaldr:
Ama kapama ilem says: 5 000.
Nominal akmda kesme says: 5 000.
Bakm yaplmadan anma kesme kapasitesinde en az 25 kesme ilemi gerekletirecek bir
performansa sahip olacaktr.
7.10. l Hcreleri
Akm snrlayc sigortalar ile donatlm gerilim trafosu karlabilir blm zerine monte
edilecektir.
l hcresinde karlabilir blm (gerilim trafosu arabas) karldnda metal perdeler

kapanmaldr.
Akm snrlayc sigortalarda, bunlarn ilemlerini gstermek iin grsel bir belirte olacaktr.
Sigortann durum bilgisi metal clad hcrenin AG blmndeki anonsiyatre tanacaktr. Bu
sigortalarn ebatlar ilgili EN/IEC standartlar ile uyumlu olacaktr.
Gerilim trafosunun sekonderi, ama ve pozisyon alarm balantlarna sahip minyatr bir kesici ile
korunacaktr.
7.11. Kilitlemeler
EN/IEC Yayn EN/IEC 62271-200 standardna uygun olarak aadaki kilitlemeler tedarik edilmelidir:
a. Kesici kapal iken hareket eden parann ekilmesi ve itilmesi mmkn olmayacaktr,
kesici kapal iken kesicinin geri ekilmesi durumunda kesici atrlacaktr karlabilir
blm iletme ve test konumu arasnda iken, kesicinin kapatlmas (lokal veya uzaktan)
mmkn olmayacaktr,
b. karlabilir blm iletme konumunda ancak ana kontaklar kovanlara tam olarak
oturmadan kesici kapatlamamaldr.
c. karlabilir blm sekonder kablosu bal deilken karlabilir blmnn ieri itilmesi
mmkn olmayacaktr,
d. Besleme kablosu bal iken hareket eden parann tamam ile karlmas mmkn
olmayacaktr,
e. Topraklama ba kapal iken hareket eden parann ieri itilmesi mmkn
olmayacaktr.
f. Kesici test konumunda ve ak iken fider toprak ba kapatlabilecektir.
g. Hareket eden para iletme konumunda iken ilgili hcrenin kesicisi ak olsa dahi fider
ve bara topraklama bann kapatlmas mmkn olmayacaktr,
h. Bara toprak ba ile trafo fiderinin OG kesicisi iin karlkl kilitleme yaplacaktr
i. l hcresindeki bara toprak baklarnn kapatlabilmesi iin ilgili baradaki kontakl
gerilim gsterge panelinden gerilim yok bilgisi alnacak ve baraya bal tm

kesicilerin/karlabilir blmlerin (yardmc servis, bara kuplaj, bara ykseltme
hcrelerinin) ak ve test konumunda olmas art aranacaktr
j. Trafo fiderinin toprak ba ile trafo fiderinin 154kV ve OG kesicileri arasnda karlkl
kilitleme olacaktr.
k. k fiderleri iin Kontakl gerilim gsterge panelinden alnacak gerilim var bilgisi
alnarak toprak ba ve kesicinin kapanmasna engel olacak kilitleme yaplacaktr.
Trafo fideri iin ise kontakl gerilim gsterge panelinin konta kullanlarak trafo fideri
toprak bana kilitleme yaplacaktr. Trafo fiderinin toprak bann kapatlabilmesi
iin ayrca varsa 154kV trafo fiderinin transfer ayrcsnn da ak olmas art
aranacaktr.
l. Hcre n kapsnn almas iin karlabilir blm ak ve test konumunda ve varsa
toprak ba kapal olmaldr.
m. Hcrenin enerjili ksmlarna kolaylkla ulamay mmkn klacak kapak, blm vs. gibi
ksmlarda enerjili ksmlara ulamay nleyecek gerekli nlemler (kilitleme, sabitleme
vs.) imalat tarafndan alnacaktr.
n. Ana devre enerjili iken kumanda geriliminin kesilmesi durumunda, orta gerilim kaps
almadan kesiciyi devre d brakacak dzenekler iermelidir.
o. Ana devre enerjili ve karlabilir blm iletme konumunda iken kumanda geriliminin
kesilmesi durumunda dahi, toprak bann kapatlmas ve hcre n kapsnn almas
mmkn olmayacaktr.
p. Bara ykseltme hcresinin karlabilir blm, kuplaj fideri kesicisi ak ve test
konumunda iken taklabilecek ve karlabilecektir. Bara kuplaj fiderinin kesicisi ise bara
ykseltme hcresi iletme konumunda iken kapatlabilecektir. Bu kilitlemeler iin
hcrelerdeki kontakl gerilim gstergelerinden alnan gerilim yok bilgileri de
kullanlacaktr.
q. Bara ykseltme hcresinin arka kapann almas iin kuplaj fideri kesicisi ak ve test
konumunda ve bara ykseltme arabas test konumunda olmaldr. Benzer ekilde bara
kuplaj hcresinin arka kapann almas iin bara kuplaj kesicisi ak ve test
konumunda ve bara ykseltme arabas test konumunda olmaldr.
r. kapsam ya da szleme eki tek hat emasnda bir metal clad k fiderinin
otoprodktr/retim fideri olduu belirtilmise, kuplaj ve otoprodktr/retim fiderleri
arasnda karlkl kilitlemeler yaplacaktr. Ancak bu kilit artnamenin Kilitlemeler
blmnde anlatld zere OG baralarn geici olarak paralel altrlmas durumunda
bu geici sre boyunca iptal edilecektir.
s. Fider toprak ba kapatlmadan kablo blmesine eriim mmkn olmayacaktr. Arka
kapak ak iken fider kesicisi kapatlamayacak, arka kapak alrsa kesici atrlacaktr.
nsan hayat ve sistem iletim gvenlii iin gerekli grlen dier tm kilitlemelerde
salanm olacaktr.
7.12. l Transformatrleri
l trafolar kuru tip olacaktr. Metal Clad hcrelerde kullanlan tm akm trafolarnn sekonder
akmlar 1A olacaktr. l trafolarnn dier teknik karakteristikleri szleme eki Tek Hat
emalarnda ve Genel Teknik Montaj artnamesinde istendii gibi olacaktr. Tm lm trafolarnn
yeterli doruluk snf, doyum faktr ve k gc olacaktr. Yapsal ve yaltm tipleri l
transformatrleri ile ilgili standartlara ve mevcut altn ve ilgili alt tehizatnn gereklerini
karlayacaktr.
Standartlara, teknik artnamesine ve tek hat emasna uygun olmas kaydyla toroidal tip akm
trafolar da kullanlabilecektir.
Akm trafolar karlabilir blm zerinde monte edilmi olmayacaktr.

Akm trafolar kablo blmnde olacaktr.
Gerilim trafosu ve sigortalar karlabilir blm zerinde olacaktr.
7.13. Toprak Ba
Toprak ba, alma mekanizmas, metal clad hcrenin n tarafndan elle kumanda edilebilen,
yayla yklenebilir, hzl ileyen tipte olacaktr.
Toprak ba 25kA-rms (1 saniye) ksa devre akm dayanm kapasitesinde olacaktr.
Topraklama ba panonun n tarafnda, bir kol yardmyla elle tahrik edilir olmaldr.
Tahrik kolu yerine sokulup tahrik ilemi balannca, ilem tamamlanncaya kadar kol
yerinden alnamamaldr.
Topraklama ba karlabilir blm ile mekanik kilitli olarak tesis edilmeli ve sadece
karlabilir blm test pozisyonundayken topraklama tahrik edilebilir olmaldr.
IEC 62271-200e gre topraklama baklarnn ksa devre ama-kapama tip testleri
pano iindeki iletme durumlarnda yaplm olmaldr. Pano dnda yaplan topraklama
ba testleri kabul edilmeyecektir.
7.14. izimler ve letme-Bakm Kurallar
7.14.1. izimler
Yklenici, dareye onaylanmak zere;

Hcrelerin btn boyutlarn ieren izimleri,
Kurulacak olan sistemin tek hat emas,
rnlere ait yerleim planlar ve n grn izimleri,
Metal clad hcrelerin her bir farkl elemannn ve aksesuarlarnn fonksiyonunu ve
konumunu gsteren izimleri,
Kontrol ve kumanda devrelerinin izimlerini ve diyagramlarn, devre klemens balant
diyagramlarn
sunacaktr.
7.14.2. letme ve Bakm Kurallar
malat, Metal clad hcrelerin ve bu hcreler iindeki tm primer ve sekonder cihazlarn montaj,
demontaj, iletme ve bakm klavuzlarn Trke olarak dareye sunacaktr.
7.15. aret Plakalar

Her bir panonun zerinde IEC/EN 62271-200 Madde:5.10a uygun olarak bir iaretleme plakas
olacak ve iaretleme plakalarnda standartta belirtilen tm bilgiler yer alacaktr. aret plakalar
normal iletme srasnda okunabilir ve silinmez zellikte olmaldr.
karlabilir blm zerinde ait olduklar metal clad hcre ile ilgili verileri ieren ayr bir iaret plakas
bulunmaldr. karlabilir blmn hangi hcreye ait olduunu gstermek amacyla Alak Gerilim
Blmesi zerinde ve karlabilir blm zerinde bir iaretleme yaplmaldr.
7.16. Aksesuarlar
malat aadaki yardmc ekipmanlar temin edecektir:
Kesici yayn elle kurmak iin bir ara karlabilir blm letme ve test konumuna
getiren mekanizmay ileten kol
BLM - 8
SAYALAR ve LME SSTEM
8.1. in Kapsam
Bu blm, kumanda, sinyalizasyon ve arza ihbar cihazlarnn, sayalarn ve l aletlerinin

tasarmn, teminini ve tesis, montaj, saha testleri ve devreye alma ilerini kapsamaktadr.
stasyonlarn kontrol, gzlem, lm ve rle ilemleri, tali istasyonun kontrol merkezine

yerletirilecektir. Ayrca, ana yk tevzi merkezinden uzaktan komuta iin Uzaktan (Spervizyon)
Denetim Kontrol Sistemi vastasyla da dzenleme olacaktr. stasyonlarn kontrol, lm ve
korumas, teknik artnamede belirtildii ekilde tali istasyonlarn tek hat emalarna gre
olacaktr.
Ekipman mmkn olduu kadar Tedarikinin atlyesinde nceden monte edilecektir. Tm

paralar yerel iklime uygun olacak ve kk blmler ve panolar toz ve nem geirmez
olacaktr. Kapal odalarda, belirtilen en yksek ortam ss dikkate alnacaktr. D paralar
gne radyasyonuna kar yeterli muhafaza kullanlmak suretiyle korunacak ve tm hkm
sren iklim artlarna dayanabilecektir.
Kontrol panolar bu szlemeye gre temin edilen ekipmann gvenli ve etkili kontrol iin
gerekli tm imkanlar salayacaktr. Tm paralar onayl ve gvenilir tasarml olacaktr.
Paralarn benzer olmas ve birbirleriyle deitirilebilmesi hususuna en yksek derecede nem
verilecektir. Tasarm paralarn kolayca bakmnn yaplmas ve tamir edilmesine imkan
verecektir.
Ana alter ile birlikte kullanlan kontrol cihazlar ve gsterge aletleri, YG fiderine tahsis edilen
yerel kontrol nitesi n tarafna veya OG ana alter blmnn nne monte edilecektir.
lgili ana alter ile birlikte alan yerel kontrol cihazlarna ilave olarak, ayr bir kontrol panosu
kontrol odasna yerletirilecektir. Mimik diyagramlar, kontrol anahtarlarnn yan sra kontrol
cihazlarnn yerletirilmesi ve alarmlar operatrn kontrol odasndan devreleri ap kapatmasna
imkan verecektir.
Panolarn nndeki gsterge cihazlar, rleler, anahtarlar vs. iyi bir gr, okuma ve bakm
temin edecek ekilde dzenlenecektir. Ayrca, tm cihazlar, rleler vs, kendi fonksiyonlaryla ve
koruyacaklar veya denetleyecekleri ekipmanla veya herhangi lm noktasndaki yeriyle ilgili
olarak, ak ve anlalr ekilde etiketlenecektir. Tm cihazlar vs, panonun zerine ayn yzey
seviyesinde gmme olarak monte edilecektir. Gerekli olan tm yardmc cihalar, yani test,
ayar ve yeniden ayarla ilgili cihazlarn, temin edilmesi gerekmektedir.
mkan olduu kadar, tesisin her malzemesi tm gerekli yardmc anahtarlar, kontaktrler ve
mekanizmalar ve gsterge, koruma, lme, kontrol, kilitleme, denetim ve dier hizmetler iin
gerekli tm ekipman ile donatlacaktr.
Tedariki gerek inasndan nce tam bir deerlendirmeye imkan vermek iin bu cihazlarn
montajyla ilgili bilgileri temin edecektir. Sistemin gvenilir bir ekilde altrlmas iin, tm l
cihazlarnn, gstergelerin, koruyucu rlelerin, kontrol anahtarlarnn, basma dmelerinin ve
gsterge klarnn katalog sayfalar yan sra nemli paralarn tam boyutlarn ve ebatlarn
gsteren tm panolarn izimlerini gsteren panolarn izimleri mevcut olacaktr.
Aksi belirtilmedike kumanda saya ve lme sistemine ilikin tm tehizatlarn dizayn, retimi
ve testleri ilgili IEC standartlar ve/veya dokmanlarn en son yaynlar gznne alnarak
yaplacaktr.

8.7. SAYALAR
Bu blm; fazl, drt telli aktif ve reaktif enerji sayalar ve en byk g gstericilerinin
teknik zelliklerini kapsar. Sayalar, tm aksesuarlar ile birlikte bir btn olarak temin
edilecektir.
Yerli reticiler iin Sayalar Trk Standartlar Enstits tarafndan verilmi Trk
Standartlar Uygunluk Belgesine sahip olacaktr.
Sayalar, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanl ller ve Standartlar Genel Mdrlnden

alnm garanti belgesine sahip olacak, gerekli onay ve mhrleme yklenici tarafndan
yaptrlacaktr.
Birden fazla saya bulunan yerlerde merkezin maksimum demandn gstermek

amacyla, sayalardan biri ana(master) dierleri takip eden(slave) olacak ekilde sayalarn
toplama(summaton) zellii bulunacaktr.
8.7.1. Tanmlamalar ve Aklamalar
Aktif Enerji: Aktif Enerji belirli bir zaman sresince bir elektrik devresinden gelen ya da
beslenen ve bir anlk (enstantane) Aktif Gcn zamana gre alnan integrali olan retilen
elektrik enerjisi anlamna gelir ve watt-saat birimiyle ya da standart katlaryla llr.
Aktif G: Aktif G gerilimin ve alternatif akmn faz-ii bileenin arpm anlamna gelir.
lm birimi Watt ve aadaki standart katlardr:
1,000 Watt = 1 kW
1,000 kW = 1 MW
Merkezi Veri Toplama nitesi (MVT): Merkezi Veri Toplama nitesi, sahadaki l
sistemlerindeki ve/veya yerel saya veri toplama birimlerindeki bilgilerin toplanmasn ve bir
veri tabanna kaydedilmesini salayan merkezi bilgisayar sistemidir.
letiim Sistemi: letiim sistemi; MVT ile saha arasnda veri transferini salamak iin, bir
ya da birden fazla sayaca ya da YVTye, santralde bulunan tek bir telefon hattyla ve tek
bir arama ile uzaktan eriim iin kullanlacak sistemdir.
Demand Periyodu: Demand periyodu bir aylk dnem ierisinde demand deerlerinin
hesaplanaca dnemlerdir. Sayalar demand periyodunun 5, 10, 15, 20, 30 ve 60 dakika
olarak ayarlanabilmesine uygun zellie sahip olacaktr.
Demand Deerleri: Demand deerleri, mukayese yolu ile maksimum gc belirlemek zere,
sayaca programlanan g deerinden byk olan llen g deerleridir.
Verilen Enerji: letim sistemine doru akan enerjidir.
Alnan Enerji: letim sisteminden darya doru akan enerjidir.
Yerel Sorgulama nitesi (YS): Yerel Sorgulama nitesi, saya parametrelerine giri
yapabilen ve sayatan bilgi alabilen ve bilgileri iletmek amacyla depolayabilen ve
programlanabilen tanabilir cihazdr.

Yerel Veri Toplama nitesi (YVT): YVT, lm verilerini Merkezi Veri Toplama nitesi
(MVT)ne iletmek amacyla, verileri toplayabilen ve ileyebilen bir cihazdr. Bu nite,
elektrik sayalarndan ayrdr ve en az toplam 250 sayacn verilerinin depolanmas,
ilenmesi ve iletilmesi iin kullanlabilir.
lm Sistemi: lm Sistemi; sayalar, lm trafolarn, alarm devrelerini, ilgili letiim

nitelerini ve bu elemanlar arasndaki kablaj ieren tehizatlarn btndr.
ifre: ifre, alfanmerik (Adan Zye) yada saysal (0dan 9a) karakterlerden oluan
uzunluu alt karekterden az, oniki karekterden fazla olmayan karekterler dizilimi anlamna
gelir. Herhangi bir alfanmerik karekterlerin karmndan ise alt karekterlik veya sadece
(0dan Fe) hekzadesimal karekterlerin karmndan ise sekiz karekterlik olacak ekilde,
ifrelerin en az 2,000,000,000 kombinasyonu olmaldr.
KT: KT, kamu telefon ebekesi anlamna gelir.
Reaktif Enerji: Reaktif Enerji Reaktif Gcn zamana gre alnan integralidir.
Reaktif G: Reaktif G, akm, gerilim ve bunlarn arasndaki faz asnn sinsnn

aritmetiksel arpmdr. lm birimi voltamper reaktif ve aadaki standart katlardr:
1,000 VAR = 1 kVAR
1,000 kVAR = 1 MVAR
Uzlatrma Dnemi: Bir uzlatrma dnemi Aktif ya da Reaktif Enerjilerin lld 60ar
dakikalk srelerdir. llen bu deerler 40 gn boyunca sayacn hafzasnda saklanacaktr.
Saya hafzas bu srenin 30 dakikaya ayarlanmas halinde de yeterli olacaktr.
KES: KES, Koordine Evrensel Saat anlamna gelir.
8.7.2. Standartlar
Aksi belirtilmedii srece; sayalarn tasarm, retimi ve testleri, aada listelenen ilgili
standartlarn ya da edeerlerinin en son srmlerine gre gerekletirilecektir. Aadaki
dkmanlar, bu artnamede referans olarak anlmaktadr ya da bu artname ile birlikte
okunmaldr:
STANDARDLAR KONUSU
IEC 44 Enstrman Trafolar
IEC 529 Mahfaza tarafndan salanan koruma seviyesi (IP kodu)
Saya okuma, tarife ve yk kontrol iin veri al verii
IEC 1107
Dorudan blgesel veri al verii (letiim Protokol)
Aktif Enerji iin Alternatif Akm Statik Watt-Hour Sayalar
IEC 1036
(Snflar 1 & 2)
Enerji lm-tarife ve yk kontrol-elektronik dalga kontrol
IEC 1037
alclarnn spesifik zellikleri
IEC 1038 Tarife ve yk kontrol zaman anahtarlar

EN 60359 klim Koullar Standartlar
Elektromanyetik Uyumluluk Blm 4: Test ve lm
IEC 61000-4 series
teknikleri
IEC 61000-6-2 Elektromanyetik Uyumluluk Genel direni Standard
EN 50178 G Tesislerinde kullanlacak Elektronik Techizat
Aktif Enerji iin Alternatif Akm Statik Watt-Hour Sayalar
IEC-EN 60687
(snflar 0.2S ve 0.5S)
Reaktif Enerji iin Alternatif Akm Statik VAr-Hour
IEC-EN 61268
Sayalar (Snflar 2 ve 3)
Elektrik lm Tehizat (a.a) Belirli zellikler Blm
IEC-EN 62053-31 31: Elektromekanik ve Elektronik Sayalar iin Sinyal kt
Cihazlar (Sadece ki Kablo)
Elektrik lm Tehizat (a.a) - Belirli zellikler Blm
IEC-EN 62053-61
61: G Tketimi ve Gerilim Gereklilikleri
8.7.3. Genel Gereklilikler
Sayalarn Hassasiyet Snf: Saya hassasiyet snflar Tablo 1de verildii gibi olacaktr.
Tablo 1 Saya Hassasiyet snflar ve ilgili standartlar.
100 MVA ile 10 MVA

*Sayacn 100 MVAdan arasnda 10 MVAdan
bal olduu byk (100 MVA ve 10 MVA kk
devrenin gc
dahil)
IEC-EN IEC-EN
Aktif enerji IEC-EN 60687
60687 60687
sayalar 0.5S snf
0.2S snf 0.5 snf
**IEC-EN **IEC-EN
Reaktif **IEC-EN 61268
61268 61268
enerji sayalar 2 snf
2 snf 2 snf
* Her bir lm noktasndaki ana g trafosu ve/veya devrenin nominal gc
** Asgari doruluk gereklilikleri
Saya Tipleri
Sayalar, elektronik ve tamamyla programlanabilir cihazlar olacaktr. Sayalar, enerji

ve demand deerlerini depolamak ve yk profilini kaydetmek iin dahili veri toplaycsna
sahip olacaklardr. Sayalar, aktif enerjinin alnan ve verilen miktarlarn ve reaktif enerjiyi
drt kadranda lme kapasitesine sahip olacaklardr.
Sayalar; yzey, kk ya da 19 inch kasal biimde monteli tiplerden herhangi biri
olabilir.
Sayalar, 3 faz 4 telli olup, 4-telli ya da 3-telli sistemlerde hassasiyet snf ierisinde
lm yapabilecektir.
Saya Nominal Besleme Deerleri

Genelde; sayalarn nominal gerilim beslemesi 3x58/100 volt ve nominal akm
beslemesi 1 veya 5 amper olacaktr.
Ancak baz lm noktalarndaki gerilim trafolarnn sekonder gerilim deerleri, ekli
malzeme miktar listesinde belirtildii gibi, 3 x 58 / 100 V deerinden farkldr. Bu nedenle, bu
noktalar iin salanacak sayalarn nominal gerilim beslemesi, szkonusu farkl gerilimlere
uygun olacaktr.
Sayalar, normalde gerilim trafolaryla beslenecek olup, bir faz, iki faz ve / veya ntrn
kesilmesinde dahi sayacn beslemesi salanacaktr.
Btn fazlarn enerjisinin kesilmesi durumunda elektronik iletiimi salamak iin
sayalar, yardmc bir DC kaynaktan da enerjilendirilebilecektir.
DC g beslemesi 125 V (+10%, - 20%) ya da 220 V (+10%, - 20%)
Teklif edilen sayalar, EN 62053 - 61de belirtilen g tketimi ve gerilim
gerekliliklerini salayacaklardr.
Saya beslemelerinin kesilmesi durumunda o ana kadar sayacn hafzasna
kaydedilen veriler kaybolmayacaktr.
Sayalarda, almasn gerek zaman saatinde tutmak amacyla, en az 10 (on) yl
mre ve 3 () yl yedekleme kapasitesine sahip pil bulunacaktr.
Sistemin nominal alma frekans 50 hertzdir ve sayalar EN-IEC-60687 ve EN-IEC-
61268 standartlarnda belirtilen frekans deiiklik aralnda kendi hassasiyet snflarna ait
hata limitleri iinde alacaktr.
Genel Tanmlama
a) Kalibrasyon;
Sayalar, 10 yldan ksa srede kalibrasyon gerektirmeyecektir ve niversal tanabilir
test cihazyla sahada test edilmeye uygun olacaktr.
b) Zaman Senkronizasyonu;
Sahada yer alan sayalarn gerek zaman senkronizasyonu, sayacn RS 485 iletiim
portuna uzaktan gnderilecek gerek zaman sinyali ile gerekletirilecektir.
c) Yedek Para ve Hizmet;

Teklif sahibi, bakm ve onarm amacyla gerekli grd yedek para ve tketim
malzemelerinin kod, stok numaralarn, ak isimlerini, tanmlamalarn salayacaktr. Teklif
sahibi, teklifi ile birlikte rutin bakm gerekliliklerini belirtecektir ve 20 yldan az olmamak
zere yedek paralarn bulundurmay retici firma garantisiyle taahht edecektir. Sayalarn
sahada testi iin gerekli olabilecek aparatlar (akm ve gerilim test jak, pals alglayc jvs)
saya fiyatna dahil olacaktr.
8.7.4. Sayacn Temel Fonksiyonlar
llen Miktarlar
a) Enerji lmleri;
Bir uzlatrma dnemi altm dakika olup, Uzlatrma Dneminin otuz dakikaya
ayarlanmas halinde dahi aada belirtilen enerji lmleri en az krk gn boyunca tarih
ve saat etiketli olarak hafzada saklanabilecektir. Zaman etiketi hata limiti, her bir
Uzlatrma Dneminin biti zaman iin, KESin 5 saniyesi iinde olacaktr.
i) Alnan kWh,
ii) Alnan Endktif kVARh,
iii) Verilen Kapasitif kVARh,
iv) Verilen kWh,
v) Verilen Endktif kVARh,
vi) Alnan Kapasitif kVARh,
b) Demand lmleri;
Bir demand periyodu onbe dakika olup, demand periyodunun be dakikaya
ayarlanmas halinde dahi aada belirtilen demand lmleri en az krk gn boyunca
hafzada saklanabilecektir:
Uzlatrmaya ilikin bir faturalama dneminde aktif enerji alnan ve verilen
deerleri iin maksimum demand am says, sresi ile tarih ve saat etiketli demand
deerleri saya hafzasnda saklanabilecektir.
Maksimum demand deerinin hesaplanaca demand periyodu be, on, onbe,
yirmi, otuz ve altm dakikaya ayarlanabilecektir.
Zaman etiketi hata limiti, her bir Demand Periyodunun biti zaman iin, KESin 5
saniyesi iinde olacaktr.
c) Sayalar, aada belirtilen deerleri hem LCD hem de iletiim terminali zerinden
salayacaklardr.
i) Alnan kmlatif kWh,
ii) Alnan kmlatif Endktif kVARh,
iii) Verilen kmlatif Kapasitif kVARh,
iv) Verilen kmlatif kWh,
v) Verilen kmlatif Endktif kVARh,
vi) Alnan kmlatif Kapasitif kVARh,
Maksimum Demand Silme/Balatma
Maksimum Demand Silme/Balatma ilemi, aadaki yntemlerle

gerekletirilebilecektir;
a) Gvenlikli ve mhrlenebilir demand Silme / Balatma butonu.
b) Haberleme arabirimleri yoluyla demand Silme / Balatma istemi.
Veri Depolama Fonksiyonlar
Verinin depolanmas ve ilenmesi, sayalarn bnyesinde dahili olarak

Sayacn veri saklama kapasitesi, aada belirtilen lm verileri iin yeterli olacaktr:
a) 30 dakikalk uzlatrma dnemlerinde dahi llen, Madde 4.ada tanmlanan enerji
deerleri, en az 40 gn boyunca hafzada tutulacaktr.
b) 5 dakikalk demand dnemlerinde dahi llen, Madde 4.bde tanmlanan demand
deerleri, en az 40 gn boyunca hafzada tutulacaktr.
c) 4.cde tanmlanan lmlerin aylk kmlatif deerleri ile ayn aya ait maksimum
demand deerleri, hafzada en az 12 ay sreyle saklanacaktr.
d) Uzlatrma dnemlerinde llen Cos deerleri en az 40 gn boyunca hafzada
tutulacaktr.
e) Saya, besleme arzas olduu durumda, arza saatine kadar depolanan tm verileri
koruyacak ve zaman hassasiyetini srdrecektir.
f) genel alarm sinyalleri ve durum bilgileri, Veri Toplama nitelerinin tanyabilecei bir
ekilde iaretlenerek, hafzada korunacaktr.
g) TS ile gerekletirilen tarih ve saat deiimi hafzada kaydedilecektir.
h) Konfigrasyonu deitirmek amacyla infrared terminal zerinden eriimin tarih ve saat
etiketi ile kayd.
i) Sayaca ait dahili saatin son programlanma ileminin tarih ve saati, hafzada
kaydedilecektir.
j) Veri toplama kapasitesi dolduunda, en eski verilerin yerini yeni veriler alacaktr.
Konfigrasyon mkanlar
Saya, Tanabilir Sorgulama nitesi El nitesi (rn. El nitesi/ tanabilir bilgisayar)

kullanlarak herbir sahaya zg gerekliliklere uyumlu olacak ekilde konfigre edilebilir
olacaktr. Yetkilendirilmemi konfigrasyon deiiklikleri ifre koruma yoluyla nlenecektir.
8.7.5. letiim
Uzaktan letiim
a) Uzaktan iletiim; her bir sayacn uzaktan ya da yerel kontrol, izlenmesi ve konfigre
edilmesinde kullanlacaktr. letiim, iki ynl olacaktr.
b) Saya ile MVT arasndaki tm iletiim, MVT tarafndan balatlacaktr.
c) TS ile MVT arasndaki iletiim TS tarafndan balatlacaktr.
d) Her bir saya zerinde, sayacn ya da sayalarn harici modem ile balants iin RS-
485 haberleme nitesi olacaktr.
e) Sayacn letiim Protokol aadaki konular salayacaktr:
i) MVT ile veri al veriinin salkl olarak gerekletirilmesini teminen sayalarda
kullanlan haberleme protokol arabirimi, MVT sisteminde kullanlacak yazlma
entegre edilebilecektir.
ii) letiim protokol ve sayalarn iletimi iin gerekli olan yazlmlara ait kullanm
lisanslar, herhangi bir kstlama bulunmadan irketimize cretsiz olarak verilecektir.
f) MVTden herhangi bir lm sisteminde yer alan birden fazla saydaki sayaca, tek bir
iletiim kanalndan tek bir aramayla ulamak ve her bir sayata kaydedilmi olan verileri
toplamak mmkn olacaktr.
g) letiim protokol, verilerin gvenliini ve MVTye doru ve bozulmam bir ekilde
iletilmesini salayacaktr.
h) Veri aktarma zamann optimize etmek amacyla, verilere ait tarih ve zaman etiketleri
iin iletiim protokolnde gerekli nlemler alnacak ve bu nlemlere ait aklamalar
teklifle birlikte verilecektir.
i) ifre ile eriimde en az drt seviye olacaktr; bir seviye sadece okuma ilemleri iin ve
konfigrasyon, kmlatif deerlerin kurulmas, depolanan verilerin toplanmas jvs iin
ayr bir seviye olmak zere
j) Bir iletiim hatt zerinden en az 32 saya ile ift ynl haberleme salanacaktr.
k) Sayalarn zincirleme bal olduu durumda; zincirdeki sayalardan herhangi birinde
oluabilecek herhangi bir arza, dier sayalardan herhangi birinin servis d olmasna
ve herhangi bir sayataki verilerin kaybna sebep olmayacaktr.
l) Sayataki btn giri / k niteleri e zamanl olarak alacaktr.
TS, TS ile Sayaca ve MVT ye Eriim

a) TS ile yerinde iletiimin salanmas amacyla, sayacn n yznde kolayca eriilebilir
optik giri terminali olacaktr.
b) En az ikiyzelli (250) sayacn krk (40) gnlk depolanan bilgileri TSnn hafzasna
kaydedebilecektir ve bu bilgiler, iletiim a zerinden MVTye aktarlabilecektir.TS,
sayac devreye alma ya da bakm tehizatnn bir blm olarak kullanlabilir.
c) TS, saya ile iletiim iin gerekli olan iletiim kablosu ya da baka bir arala birlikte
salanacaktr.
d) TS adreslenebilir olacaktr.
e) MVT ile uzaktan iletiimi gerekletirmek amacyla yerel sorgulama nitesi dahili
modeme sahip olacaktr.
f) TS zerinde sayala yerinde iletiim iin, EN-IEC protokol 61107ye uygun optik
terminal bulunacaktr ve gerekli olan yazlmlarn kullanm lisanslar, kullanm kstlamas

olmadan TEAa cretsiz olarak verilecektir.
g) TS iletme yazlmlar ve TSnn MVT ile haberlemesi iin gerekli olan yazlmlarn
kullanm lisanslar, kullanm kstlamas olmadan TEAa cretsiz olarak verilecektir.
h) MVT ile veri al veriinin salkl olarak gerekletirilmesini teminen TSlerde
kullanlan haberleme protokol arabirimi, MVT sisteminde kullanlacak yazlma
entegre edilebilecektir.
i) Aadaki bilgiler gerek saat ve tarih etiketli olarak TS vastasyla elde edilecektir:
i) Tek faz ve faz gcn devre d kalma durumu,
ii) Tek faz ve faz gcn devrede olma durumu,
iii) Saya tarih ve saatinin ayarlanmas,
iv) Sayacn hatal almas,
v) Yk kaydnn yeniden balatlmas,
vi) Saya parametrelerinin deitirilmesi.
j) Aadaki fonksiyonlar, sadece Tanabilir Sorgulama nitesi tarafndan ya da uzaktan
eriim iin yetkilendirilen ilgili birim tarafndan gerekletirilebilecektir;
i) Maksimum demand ayar deeri deiiklii,
ii) Saya parametrelerinin deitirilmesi.
LCD Ekran, Butonlar ve Alarmlar
Anlk gerilimi, akm, enerjiyi, Cos yi, g lmlerini, genel alarm sinyallerini,
durum bilgilerini vb. bilgileri gstermek zere sayalar zerinde LCD ekran olacaktr.
lmler, enerji iin en az 7 tamsay ve 1 ondalk olmak zere 8 basamakl, demand
iin en az 5 tamsay ve 1 ondalk olmak zere 6 basamakl ve Cos iin 1 tam say ve 3
ondalk olmak zere 4 basamakl olarak saya ekrannda gsterilecektir.
Saya, demandn yeniden balatlmas ve LCDde gsterilmesi istenen bir bilginin
seimi amacyla bir butona sahip olacaktr. Yetkilendirilmemi demand yeniden balatlma
ilemini nlemek iin buton mhrl olacaktr. Demandn yeniden balatlmas ilemi, saya
otomatik deime modunda iken, bu butonuna baslarak gerekletirilecektir.
l trafolar oranlar ekranda grlebilecektir.
Enerji ve g birimleri gstermek zere LCD zerinde birim tanmlama alan
bulunacaktr.
Ekranda yer alan btn byklkler birimleri ve ynleri ile birlikte gsterilecektir.
Aada belirtilen koullarda LCD ekran zerinden bir genel alarm sinyali ile birlikte
oluan hatann tanm alnabilmeli ve bu uyarnn detay TS vastasyla veya haberleme
donanm vastasyla uzaktan tarih ve zaman etiketi ile birlikte okunabilmelidir.
a) Sayalarn bal olduklar akm ve gerilim devrelerindeki akm ve/veya gerilim
bilgisinin / bilgilerinin kesilmesi (Harici arza).
b) Pil beslemesinin zayflamas halinde,
c) letiim hatas olmas durumunda,
d) Sayacn akm ve gerilim besleme devresinde hatal balant olmas halinde,
e) Sayata dahili bir arzann olmas halinde ( RAM hatas, program hafza hatas) vs,
f) Sayaca yetkisiz mdahale hallerinde.
Herhangi alarm gstergesi, sorgulama uygulamasyla iptal edilemeyecek ya da
silinemeyecek ve verilerin (alarm bilgilerinin) yerini yeni veriler (yeni alarm bilgileri) alana
kadar korunacaktr. Beklenmedik durum ortadan kalktnda, alarm sinyali otomatik olarak
silinecektir.
Sayacn enerjiyi kaydetmesi srasnda bir ya da daha fazla faz arzaland /
kaybolduu takdirde (bu durum kaydedilen enerji hassasiyetini etkilemeyecek ve saya
gerek enerji miktarn kaydedecektir), hangi akmn ve / veya gerilimin arzaland,
arzann tarih ve saati (saat, dakika) hafzaya kaydedilecektir ve duruma ilikin alarm
gstergesi alnmas mmkn olacaktr.
Saya, aada belirtilen gerilim ve akm dengesizlik oranlarnda, zaman gecikme
zellii ile birlikte alarm sinyali verecektir:

a) 5% ya da daha yksek olan gerilim dengesizlii (nominal gerilimin yzdesi olarak
ifade edilir),
b) 10% olan akm dengesizlii (mevcut ykn yzdesi olarak ifade edilir).
Ekran Grnt ekilleri: Saya, aadaki ekran modlarndan birinde alacaktr.
a) Otomatik Ekran Deime Modu

Her bir bilginin ekranda kalma sresi be ile on saniye arasnda olacaktr.
Saya LCD ekrannda aadaki bilgiler srayla gsterilecektir;
i) Alnan kWh,
ii) Verilen kWh,
iii) Alnan endktif kvarh,
iv) Verilen kapasitif kvarh,
v) Alnan kapasitif kvarh,
vi) Verilen endktif kvarh,
vii) MD Alnan kW,
viii) MD Verilen kW,
ix) Gerek zaman ("KES") ve tarih,
x) Sayacn programland ATO ve GTO oranlar,
xi) Cos ,
b) Geniletilmi Ekran Deime Modu
Geniletilmi ekran deime modunda, yukardakilere ek olarak aadaki
lm deerleri de gsterilecektir.
i) MD yeniden balatma says,
ii) MD yeniden balatma tarih ve saati,
iii) Madde 5.de tanmlanan kaytl deerler,
iv) Sayaca yaplan muhtemel mdahale ile ilgili bilgi,
Giri / k Arabirimleri
Optik letiim Terminali

Sayalar, EN-IEC 61107 iletiim standard ile uyumlu olan bir optik terminal ile
donanml olacaklardr. Sayaca eriim iin gerekli olacak yazlmlar, cretsiz olarak
salanacaktr. letiim protokol, gelecekte yaplacak deiiklikleri kolaylatrmak iin,
irketimize cretsiz olarak verilecektir.
Sayalarda depolanan tm veriler, tanabilir bilgisayarlar ve/veya uyumlu bir el
nitesi kullanlarak, optik terminalin kullanlmas yoluyla okunabilecektir.
Elektriksel letiim Terminali

Saya ve MVT arasnda harici modem yoluyla salanacak iletiim iin RS 485
haberleme terminali mevcut olacaktr.
MVT ile sayacn senkronizasyonunu salamak iin bir zaman senkronlama sinyali
veya tarih ve zaman ayarlama sinyali sayacn RS 485 terminaline gnderilecektir.
letiim hz oran, 1200 19200 baud aralnda olmaldr.
Alarm kts
Saya, madde 5.de belirtilen alarm sinyallerinin tamam iin bir adet sabit durum rle
ktsna sahip olacaktr.
Pals klar
a) Saya, madde 4. (a) da belirtilen lm deerleri dikkate alnarak toplam en az 6 adet

gerilimsiz pals kna sahip olacaktr. Pals genilii ise en az 80 5 ms olacaktr.
b) Pals klar, saya tarafndan kaydedilen aktif enerjinin alnan-verilen miktarlar ve
reaktif enerjinin drt kadrandaki enerji miktarlar ile doru orantl bir sklkta olacaktr.
Bir pals ile ifade edilen enerji deeri (Pals Bana Birim), tedariki tarafndan teklifde
belirtilecektir. Btn pals klarna ait pals skl, tam ykte, saniye bana 0.1 ve 4
arasnda birbirinden bamsz olarak ayarlanabilecektir.
Pals Gsterge LEDi: Saya, hassasiyetinin kontrol edilebilmesini salayan LEDe

sahip olacaktr. LED pals skl saya etiketinde belirtilecektir.
Gvenlik
Sayataki verilere yetkilendirilmemi eriimi nlemek iin, aada rneklendii gibi
gvenlik plan salanacaktr ve bu gvenlik plan hem yerel hem de uzaktan eriim iin
geerli olacaktr.
a) Seviye 1 - Aadakiler iin ifre;

Sorgulama ilemi srasnda talebe bal olarak transfer edilebilecek aadaki lm
verilerinin sadece okunabilmesi;
i) Saya kimlii,
ii) Alnan kWh, verilen kWh, alnan kapasitif kvarh, verilen kapasitif kvarh, alnan
endktif kvarh, verilen endktif kvarh miktarlar,
iii) Demand Deerleri,
iv) Kmlatif llen miktarlar,
v) Yetkili Kii tarafndan belirlendii ekilde kmlatif Aktif ve Reaktif
vi) Enerji oklu lleri,
vii) lm trafolar oranlar,
viii) Alarm gstergeleri,
ix) Saya saat ve tarihi,
b) Seviye 2 - Aadakiler iin ifre;

i) Saat ve / veya tarihte yaplan dzeltmeler,
ii) MDnin yeniden balatlmas,
c) Seviye 3 - Aadakiler iin ifre;

i) Gstergeler ve parametre,
ii) 1. ve 2. seviyeler iin ifreler,
iii) Programlanan bilgilerin teyit edilebilmesi amacyla sayataki ek bilgilerin
okunmas,
d) Seviye 4 - Aadakiler iin ifre;

i) Sayacn kalibrasyonu,
ii) lm trafolar oranlarnn ayarlanmas,
iii) Seviye 3 ifresinin ve seviye 4 ifresinin programlanmas,
Her seviye iin belirlenen fonksiyonlara ek olarak fonsiyonlarn nceki seviye (ler) de
yrtlmesi uygun olacaktr. rn. seviye 1 ve seviye 2de belirlenen fonksiyonlarn da seviye
3te yrtlmesi mmkn olacaktr.
Her seviye iin farkl ifreler kullanlacaktr.
Sayalar, yetkilendirilmemi kiilerin tanabilir sorgulama nitesi balantsyla sayaca
eriimini nlemek iin koruma zelliine sahip olacaklardr. Bu koulda sayalar yeni ayar
deerlerini hafzaya kaydetmeyecek, alarm k verecek, yetkisiz mdahelenin tarih ve
saatini kaydedecektir. Teklif sahibi, bu zellii teklifinde izah edecektir.

8.7.6. Gerek Zaman Saati
a) Saya koordineli niversal zamana ayarlanabilecektir.

b) Sayalarn zaman senkronizasyonu merkezi veri toplama nitesi ile salanacak
haberleme ile yerine getirilecektir. Zaman senkronizasyon sinyali veya tarih ve zaman
ayarlama sinyali sayacn RS 485 portuna gnderilecektir.
c) Her saya IEC 61038e uygun olarak dahili bir kristal quartz gerek zaman saati ile
donatlacaktr. Saya dahili saat hassasiyeti 23 Cde 10 ppme eit veya kk
olacaktr.
d) Saya, ileri saat uygulamasn otomatik olarak yapabilecek, tarih ve saati artk yldan
etkilenmeyecek ekilde en az 2050 ylna kadar doru alacaktr.
8.7.7. Mhrleme
Sayaca ait ana mahfaza, sayacn n yzndeki saya kapa vidalarnn mhrlenmesiyle
korunacaktr. Ana terminalin ve yardmc kablo balantlarnn kapandaki vidalar da
mhrlenebilecek tipte olmaldr.
Demand silme / balatma butonu mhrlenebilir olacaktr.
Sayalar, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlndan tip ve sistem onay alnm ve T.C.
Sanayi ve Ticaret Bakanlnca mhrlenmi olarak teslim edilecektir.
8.7.8. Performans Gereklilikleri
Aktif ve reaktif enerji lm yapan sayalar srasyla EN-IEC 60687 ve EN-IEC 61268
performans gerekliliklerini salayacaktr.
Saya performans ve fonksiyonellii, en az 1 sn sreye kadar olan besleme
kesintilerinden etkilenmeyecektir.
nitenin tm normal fonksiyonlarn gerekletirebildii sre olan tutma sresinden daha
uzun sren besleme kesintisini takiben, saya; normal performans ve fonksiyonelliini,
mdahale olmadan, otomatik olarak, mmkn olduunca abuk bir ekilde tekrar elde decektir.
Saya, g besleme arzas durumunda, arza saatine kadar alnan tm verileri
depolayacak ve zaman hassasiyetini srdrecektir.
8.7.9. Test Gereklilikleri
Her bir kategori kendi zelliine haiz olacak ekilde, sayalar kategori teste tabii
tutulacaktr.
Tip Testleri
Teklif edilen sayaca ait tip test sertifikas ve raporu ngilizce tercmeleri ile birlikte
verilecektir. Tip testleri, uluslararas bamsz, akredite edilmi bir laboratuarda teklif edilen
saya tipi zerinde gerekletirilmi olacaktr. Aksi takdirde, teklif sahibi bu sipari iin
retilecek ilk saya nitesi zerinde btn masraflar kendisine ait olmak zere uluslararas
bamsz, akredite edilmi bir laboratuarda TEA temsilcilerinin de katlmyla tip testlerini
gerekletirmeyi kabul eder.
Testler, EN-IEC-60687 Ek-D Test Plan, EN-IEC-61268 Test Plan, EN-IEC-61000-4

serisi, EN-IEC-61000-6-2 ve EN-50178de tanmlanan testlere ait gerekliliklerle tam olarak
uyumlu ekilde gerekletirilecektir.

1. Aktif Sayalar :
a) Doruluk Testleri
i) evre scaklnn etkileri
ii) Eiklik etkisi
iii) Gerilim etkisi
iv) Frekans etkisi
v) Dtan kaynaklanan manyetik indksiyon
vi) Dalga biimi etkisi
vii) Faz dn srasnn ters evrilmesi
viii) Bir ek cihazn manyetik alannn etkisi
ix) Bir ya da ok tarifeli yazcnn mekanik yk
x) Ksa sreli ar akm deneyi
xi) z snma etkileri
b) Bota yol verme ve bota alma testi

c) Ek ayarlama dzeni testi
d) G kayplar lmleri
2. Reaktif Sayalar :
a) Scaklk katsays testi

i) Eiklik etkisi
ii) Gerilim etkisi
iii) Frekans etkisi
iv) D manyetik alanlar etkisi
v) Ksa devre etkisi
b) Bota alma deneyi

c) Harekete balama deneyi
d) G kayplar deneyi
3. En Byk G Gstericileri
a) Mekanik ykleme testi

b) almaya balama testi
c)
Rutin Testler (retilen sayalarn kontrol amal)
Bu siparie bal olarak retilecek olan tm sayalar zerinde, EN-IEC-60687 ve EN-

IEC-1268 standartlarnda belirtilen ilgili testler gerekletirilecektir. Fabrika kabulunden
nce, her bir test raporlarnn kopyalar salanacaktr.
a) Isnma testi
b) Yaltkanlk testi
c) Referans koullarda doruluk testleri
d) Gzle inceleme
Fabrika Kabul Testi
Szlemeyi tamamen karlayacak ekilde salanacak olan sayalar fabrika kabul ve

gzlem ilemlerine tabii olacaktr. Testler, szlemeye ilikin yrrlkte olan standartlar,
IEC, szleme gereksinmelerinin baaryla yerine getirildii hususunda TEA ikna edecek
ekilde gerekletirilecektir.
Szleme sonras iki ay iinde, muhtemel zaman periyodunu, yerini ve kapsamn

ieren fabrika testi takvimini TEAa teslim edecektir. TEA bu takvimi inceleyerek, hangi
testlere katlaca konusunu ykleniciye bildirecektir. TEA n katlmak istedii testler iin,
yklenici en az 45 gn nce TEAa duyuruda bulunacaktr. TEA nedenini ykleniciye
bildirerek, testler srasnda temsil edilmemek isteyebilecektir. Bu durumda yklenici
yrrlkte olan ilgili standartlara gre testleri tamamalayacak ve test sonularn TEAa
teslim edecektir.
Her bir test sonucu ilgili test raporu vastasyla dorulanacaktr. Test raporlar ingilizce
ve trke olarak dzenlenecektir. Test raporlar; ilgili testlere ait tanmlar, test sonular
hakkndaki yorumlar, katlmclar, eidini, yerini tarihini ierecektir. Her bir test raporunun
iki orjinal kopyas TEAa teslim edilecektir.
TEA temsilcilerinin teste katlm, Yklenicinin szlemeye gre ykml olduu

sorumluluklar ortadan kaldrmaz.
TEA, test sonularnn hesaplamasna ilikin metotlar ve testle ilgili btn

dzenlemeleri onaylayacaktr. Testler iin kullanlacak tehizatlar onayl bir laboratuar
tarafndan kalibre edilecektir. Test sertifikalar kalibrasyon detaylarn tayacaktr. TEA
kalibrasyon testleri dahil, testlerin tamamna katlabilir.
Bu artnamede tanmlanan herhangi bir fonksiyon, TEA temsilcisinin talebi zerine

fabrika kabul testinin bir paras olarak test edilecektir.
Aadaki testler, seilen sayalar zerinde, irketimiz temsilcisinin gzetiminde

gerekletirilecektir:
Aktif enerji iin EN-IEC-687 (1992) Tablo 9, Tablo 10 ve Tablo 11 gerekliliklerine gre ve
reaktif enerji lmleri iin EN-IEC-1268 (1995) Tablo 10, Tablo 11 ve Tablo 12
gerekliliklerine gre gerekletirilecek olan hassasiyet testleri.
lgili IEC standartlarna gre yaltm testi,
letiim giri terminalleri, kontrol ktlar ve sinyal girdileri iin, ilgili IEC standartlarna
gre gerekletirilecek testler.
Test numuneleri geliigzel seilecek olup, test edilecek numune miktarlarnn adedi
aadaki tabloya gre tespit edilecektir.
Hatal rnek miktar

rnek miktar adedi
zerin adedi
Kadar
de K R K R
N1 N2
1 1 2 2
0 50 4 4 0 2 1 2
51 100 8 8 0 2 2 3
101 150 13 13 1 3 3 4

151 300 20 20 2 4 4 5
301 600 30 30 3 5 6 7
nce numune sayalarn N1 tanesi btn testlerden geirilir. Bu testlerden herhangi

birinde olumsuz sonu veren toplam saya says K1 saysna eit veya daha az olduunda
teslimattaki btn sayalarn bu teknik artnamede belirtilen tm testlere uygun olduu
kabul edilir. Eer bahsedilen testlerden geemeyen rnek adedi R1 saysna eit veya daha
fazla ise teslimattaki tm sayalarn uygun olmad kabul edilir. Deneyler sonunda, hatal
bulunan numunelerin toplam says K1 ile R1 arasnda olduunda, numunelerden geriye
kalan N2 tanesi ayn prosedre gre test edilecektir. N1 ve N2 tane sayacn testi boyunca
belirlenen hatal numunelerin toplam says K2 saysna eit veya daha az olduunda ilgili
teslimatn bu teknik artnameye uygun olduu kabul edilecek, R2 saysna eit veya daha
ok olduunda ise teslimat red edilecektir.
8.7.10. Eitim ve Dkmantasyon
Sayalarin eitimi, sekonder eitim srasnda gerekletirilecektir.

a) Eitimler ve eitimlerde kullanlacak dokmanlardaki dil Trke olacaktr.
b) Eitimde kullanlacak dokmanlar, eitimden en az 1 ay nce elektronik ortamda ve
basl olarak eitime katlacak yetkili says kadar TEAa teslim edilecektir.
c) El niteleri ve sayalardan birer adet eitim sresince temin edilecektir. Sayalarn
eitimi, iletmesi, parametrelemesi ve analizi iin gerekli olan yazlmlar eitim srasnda
El nitelerine yklenmi olacaktr.
Eitimden 1 ay nce eitim program TEAa teslim edilecek ve TEAn onay alnacaktr.
Yklenici, Szleme yapldktan sonra, ngilizce ve Trke olarak aadaki dkmanlar

verecektir
a) Kullanma klavuzu, iletme bakm talimat kitab (yirmidrt takm basl ve iki takm
elektronik ortamda kopya korumasz olmak zere)
b) Sayalarn pano ii montaj iin gerekli olan elektriki ve mekanik izimler,
c) Tm yazlmlara ait ngilizce ve Trke kullanma klavuzu
d) Her bir pano iin, lm panolarnn dahili elektriki kablaj, yerletirme, mekanik resimleri
TEAa teslim edilecektir.
8.7.11. Dier artlar
a) TEAn iletmedeki l cihazlarn test ettii etalon cihazn markas ve tipi Tanabilir
Etalon Saya CALPORT 400dr. Teklif edilen sayalarn bu test cihazyla iletmedeki her
trl testinin yaplabilecei yklenici tarafndan garanti edilecektir.
b) Yklenici; garanti sresi boyunca yazlmlarla ilgili her tip gelimeden TEA' haberdar
etmek ve gelitirilmi yazlmlar bedelsiz olarak TEA'a vermekle ykmldr.
c) Teklifiler, sayalarn parametrelenmesine ve sayacn kaydettii enerji bilgilerinin analiz
edilmesine ilikin yazlmlara ait DEMO disketlerini vereceklerdir.
8.7.12. TEA Merkezlerinde Tesis Edilecek Sayalarn inde Yer Alaca Saya Panosu
artnamesi
1. Pano ii projelerinin hazrlanmas ve dahili kablaj.

2. lm panolarnn retim ve donatm.
3. lm panolarnn kabul testleri.

1. Pano Tasarm ve Dahili Kablaj
Saya panolar yksek kaliteli elik ile tamamen kapal olacaktr. Panolarn taban,
havalandrmaya ilikin gerekli nlemler dikkate alnarak kapatlacaktr. Pano boyutlar 800 x
800 x 2150 mm. boyutunda olacaktr. Pano; sayalar, terminalleri, pano dahili kablaj, yardmc
rleleri ........v.s. ihtiva eder.
Saya panolarnn projelendirilmesi ve dahili kablaj, aadaki hususlar dikkate alnarak
yaplacaktr:
Her bir saya panosu iin prensip ve dahili kablaj resimleri hazrlanacaktr.
Gelecekte modem ve veri toplama nitesi montajnda kullanlmak zere, pano iinde 4Uluk
bo mahal braklacaktr.
Saya panolar 8 saya tesis edilecek ekilde tasarmlanacaktr. Panolar, ileriki
yllarda yaplacak ilave saya montajlar iin gerekli kablaj hazr terminalleri ierecek
ekilde tasarmlanacak ve imal edilecektir.
Saya panosundaki her saya mstakil akm devresinden beslenecek ve yedek sayalar
seri olarak dolatktan sonra istasyonun kumanda panosundaki iletmede olan dier l
cihazlarna da irtibatlanacak ekilde projelendirilecektir.
Her bir saya iin mstakil gerilim beslemesi olacak ekilde projelendirilecektir.
Ana ve yedek sayalarn akm ve gerilim bilgileri l trafolarndan varsa SDK'ya

uramadan dorudan saya panosuna tanarak yaplacak, ana saya devresinde
sigorta/alter, l aletleri dahil hibir cihaz bulunmayacaktr.
Her bir saya balants iin, sayalardaki terminal blounda, 4 akm girii, 4 akm
k ve 4 gerilim girii olacaktr. Bu akm ve gerilim giri terminalleri ile, akm ve gerilim
trafosu devrelerini bozmadan sayac test etmek mmkn olmaldr. Aksi takdirde her saya
iin ayr bir test kutusu kullanlacaktr.
Resimler TEAn dahili kablaj projesine uygun ekilde hazrlanacaktr. Tercihen DIN-A3
(279 x 420 mm) effaf katlar zerine izilerek, kopyalar DIN-A4 lmndeki katlar
zerine yaplacaktr.
Saya panosu ii balant resimleri, her pano iinde, pano terminalleriyle cihaz terminalleri
arasndaki btn balantlar gsterecektir.
Gerekli btn kprlemeler pano terminallerinin st ksmnda yaplacak olup, alt ksm harici
balantlar iin bo braklacaktr. Harici balantlardaki her terminale kablonun bir damar
balanacaktr.
Saya panosu n ve i grnm resimleri aadaki ekilde hazrlanacaktr.
a) Pano lmleri, yerletirme ekli, btn cihazlar, terminalleri, topraklama baralar, kablo
tutturma kelepeleri vs. gsterilecektir.
b) Cihazlar, baralar, terminaller vs. gibi n grnm resimlerinde grlmeyenler i
grnm resimlerinde gsterilecektir.
Panonun elektriki, mekanik ve yerletirme projesi hazrlanp, irketimiz grne
sunulacaktr.
irketimizin grleri dorultusunda proje zerinde kesin mutabakata varldktan
sonra, pano projeleri yklenici tarafndan hazrlanacaktr.
irketimiz tarafndan onaylanm olan Elektriki, mekanik ve yerletirme projelerinden, her bir
pano iin, 1 adet aydnger ve 6ar takm DIN-A4 kopyasndan irketimize teslim edilecektir.
2. Saya Panolarnn retim ve Donatm
Panolarla ilgili genel zellikler :

Tm panolar kendi kendisini tayacak tipte olacaktr. Panolar zemin zerine
cvatalarla tutturulacaktr. Panolarn alt kapal, levha konstrksiyonu kablo giriine ve

kanallar zerine oturmaya uygun olacaktr. Panolarda kullanlan btn cvata ve somunlar
paslanmaz elik (Kadmiyum kapl) seilecektir.
Panolarda bir adet topraklama baras olacaktr. Pano ii balantlarda kullanlan tm
iletkenler makaronlu veya kodsisli olacak ve bu makaronlarn zerinde iletkenin geldii ve
bal olduu cihaz veya pano terminal numaras yazlacaktr. Makaron beyaz, yazs siyah
renkte olacak ve yaz zamanla silinmeyecektir. Kablo etiket ve kemerleri plastik ve ayn
malzemeden olacaktr. Pano ii balantlarda, kablolarda kesit zayflatmasna neden
olabilecek uygulamalara izin verilmeyecektir.
Terminallerin monte edilecei blm veya blmler, pano ii ve/veya pano d
irtibatlarn uygun bir ekilde yaplmasna uygun olacaktr.
Pano ve cihaz terminallerine olan balantlar i kablaj emalarndaki sraya uygun
ekilde yaplacaktr.
Her panonun yan yzeyine iten montaj yaplabilecek ve bu srada bitiik panonun
yan yzeyine zarar verilmeyecektir. Pano ii donanm dzenlenmesinde ileride yaplabilecek
deiiklik almalarnda montaj ve kablajn rahata yaplabilmesi olana salanacaktr.
Bitiik terminallerin kprleri gbekten yaplacaktr. eitli kategorilerde voltaj ve/veya
fonksiyona sahip terminal dizileri arasnda yaltm bariyerleri olacaktr.
Panolarla lgili Teknik zellikler

Aada panolar iin verilen sac tipi DKP HRPdir. Bu sacn Alusing sac olmas
halinde sac kalnlklar btn yzeylerde en az 2 mm olacaktr.
Pano Gvdesi:
Koruma snf : IP41 (alt kapakl)
Ykseklik : 2150 mm
Genilik : 800 mm
Derinlik (kapaklar dahil) : 800 mm
Pano yaps : Saya panosunun iindeki kablaj almalar amacyla
panonun iine giri, panonun n yznden
girilebilecek ekilde dizayn yaplacaktr. Panonun
n kapa kapal iken sayalar nden
grlebilecektir. Panonun n kapann yetkisiz
kiilerce almasnn nlenmesi amacyla, panonun
n kapa mhrlenebilir olacaktr.
Minimum sa kalnl : st kapak 2 mm.
Btn yzeylerde 3 mm (Alusing hari)
Sac tipi : DKP HRP veya Alusing.
malat tipi : Kaynakl
Kablo girii : Alttan
Havalandrma : Doal zgaral filitresiz (st veya arka kapakta)
Kaldrma halkalar : Var
Boyama :
Sacn temizlenmesi : Paslanmaz nleyici ilemler uygulanarak
Boya tipi : ve d yzeyler frn
Boya kat adedi : 3 (1 kat astar + 2 kat frn boya)
En az boya kat kalnl : 50 mikron
yzeyin boyanmas : Pano d renginde
Boya rengi : RAL- 7035 veya edeeri fildii.
Pano Dahili Kablaj :
En az kablo kesti : Kumanda, akm, AC/DC devrelerde 1.5 mm ve
sinyalizasyon devrelerinde 1 mm
Yaltm gerilimi : 2 kV/dak
letken tipi : nce ok telli
Kablo rengi : A faz krmz, B faz sar, C faz mavi, toprak sarl
yeilli ve DC siyah
Kablo Markalanmas : Makaron veya kodsis
Kablo Balants : zoleli skma papu ile
Kablo Pano Girileri : Kablo balantlar, elik kroe ray ve elik kroe
olacaktr.
Topraklama Sistemi :
Bakr Bara: Kesiti : 30x3 mm Cu kalaysz
Pano Aydnlatmas :
Aydnlatma : Var, lamba + sabit anahtar (duy ve armatr birarada)
Pano Istmas :
Istma : Yok
sim Plakalar ve Etiketleme :
n ve Arka pano ve Cihaz Etiketleri : Fiberglass
Cihaz sim Etiketleri : Beyaz, Yaz Rengi : Siyah
Plaka Tip ve lmleri :
Cihaz Arka Yz Etiketleri :
Yapma Boyutlar : 10x20 mm
Harf Ykseklii : 8 mm
Cihaz n Yz Etiketleri :
Yapma Boyutlar : 15 x 60 mm
Pano Arka Yz Etiketleri :
Pano n Yz Etiketleri :
3. Saya Panosu Kabul Testleri
malat tamamlanan lm panolarnn sevkiyatndan nce, TEA temsilcileri davet

edilerek, imalat tamamlanan lm panolarna aadaki test uygulanr.
Toz ve nem geirgenlik testi.

zolasyon testi.
Pano projesine gre i balant kablaj kontrolu.
8.8. Montaj Malzemesi
8.8.1. Yardmc Rleler
Bu cihazlar IEC 60256 ve 60257 Tavsiyelerine uygun olacaktr. Rleler, fili prize takmal, toza
kar korumal ve koruma derecesi IP 41li olacaktr. Doru rle almas aadaki yardmc
besleme limitleri iinde temin edilecektir:
AC besleme iin 100/3 veya 100 V + %10,

110 V DC nominal gerilim iin %80 - %110.
Rle terminalleri (kullanlmayan terminaller de dahil) vidal tip, fonksiyon gstergesi iin etiket
taycl ve kolayca anlalr terminal iaretleme sistemli olacaktr.
8.8.2. Kontrol Anahtarlar ve Basma Dmeleri Butonlar
Bu cihazlar IEC 60033 - (1 ve 2) Tavsiyesine uygun olacaktr.
Koruma derecesi IP 41 olacak ve doru iletim aadaki yardmc besleme limitleri iinde temin
edilecektir:
110 V DC nominal gerilim iin %80 - %110
Mimik paneli iine yerletirilen yksek gerilim kontrol anahtarlar bir gsterge lambas ve bir yar
saydam dmeyi destekleyen bir siyah bar ile donatlacaktr. l kl zt pozisyon
diyagramyla birlikte koordine edilen bu iki para, YG ana alter pozisyonunu gsterecektir.
8.8.3. Uyar Cihazlar ve Lamba Gstergeleri
Koruma derecesi IP 41,

Grnm,
Kutu
Format uygun ebatta olacak ve karakterlerin adedi gelecekteki sinyalizasyon iin yeterli
olacaktr.
Uyar cihazlar sesli alarm balatacaktr,
Vidal veya maal kablo pabulu terminaller,
Lambalara nden eriim,
Muhafazalar lambay da ierecek,
Lamba test imkanlar.
8.8.4. Fonksiyonel alma Limitleri
Fonksiyonel iletme limitleri;

Is iin 0-70C,
Nispi nem iin %65e kadar olacaktr.
8.8.5. Akm Trafolar
Akm trafolar kesin ekilde nceden Mal Sahibinin onayna tabidir.

BLM - 9
9. KORUMA VE RLE KOULLARI
9.1. Genel
Bu blm, koruma sistemi minimum tasarm koullarn kapsar. Yklenici, kontratla ilgili
her cihaz, devre veya sistemin parametrelerini dzenlemek ve tmyle uyumlu bir sistem
hedeflemek zorundadr. Fabrikada imalat, inceleme ve testler ile, tama, sigorta, i yerine
datm, tesis, elektriksel balantlar, testler, iletmeye hazrlk ve bu blmdeki tehizatn
iletme iin ayarlarnn yaplmas iin kapsam iindedir.
Yklenici, alt fiderlerin kar ularndaki fiderlerin sistemlerini dikkate almak

zorundadr.
Tm koruma rleleri genel olarak aadaki zelliklere sahip olacaktr.
Rleler kendi kedini denetleme fonksiyonu devaml devrede olacak ve bir i arza alglamas
halinde sinyal verecektir. Rlenin yardmc beslemesi kesildii zaman yine sinyal verecektir.
Aksi belirtilmedike rleler en az son 5 arzay osilografik olarak hafzalarnda
saklayacaklardr ve arzal faz rle ekrannda veya LED vastas ile grlebilecektir.
Yaplan ayarlar ve arza kaytlar yardmc beslemenin kesilmesi, gerek zaman saat ve tarih
bilgisi pilinin bitmesi veya baka nedenlerle kendiliinden hibir ekilde silinmeyecektir.
Rle enerjili ve yk altnda olsa da ayar deerleri deitirilebilecektir. Rle ayar deiimi
srasnda korumay devam ettirebilecek yapda tasarlanm olacaktr.
Tm gerilim kademelerinde kullanlacak rleler IEC 61850 Haberleme Protokolnde
belirtilen zelliklere uygun, GOOSE haberlemesini destekleyen ve yedekli haberleme
mimarisini detekelemek amacyla 2 adet fiber optik porta sahip olacaktr.
380kV ya da 154kV kablo fiderlerinde, bir ksmnda ENH ve bir ksmnda yer alt kablo
ieren hatlar besleyen fiderlerde veya mesafe koruma rlesinin almasnda sknt
olabilecek (karlkl iki merkez arasnda nihayet direkleri arasndaki mesafe) 1000 m'den
ksa hatlar besleyen fiderlerde mesafe koruma zelliine haiz hat diferansiyel koruma, dier
durumlarda mesafe koruma rlesi kullanlacaktr. Tamam kablo olan 380kV fiderlerde ana
koruma rlelerinden biri mesafe koruma, dieri mesafe koruma zelliine haiz diferansiyel
koruma olacaktr. Korumas yaplacak hattn OPGW'li olmamas durumunda mesafe koruma
zelliine haiz hat diferansiyel koruma rlelerinin haberlemesi iin gerekli OPGW'nin temini
TEA'n sorumluluundadr. Mesafe koruma zelliine haiz hat diferansiyel koruma tercih
edilmesi durumunda mesafe koruma fonksiyonlar da bu artnamede belirtildii ekilde aktif
olarak kullanlacaktr.
Tm rle tasarmlarnda, Yklenici, ani ama veya ilk kademe amasnda en uygunsuz
noktada yer alan arza balangcndan, arzann temizlenmesi iin gerekli son ama bobinin
enerjilenmesine kadar geen alma zamann belirtecektir. Sinyal tanma zamannn 1
evrim olduu varsaylarak, koruma dzenlerinin toplam alma zamanlar 380kV fiderlerde
3.5 evrimi, 154kV fiderlerde ise 4 evrimi gemeyecektir. Koruma dzenlerinden yalnzca
bara koruma ve arza sisteminde bu deer 2 evrim olarak uygulanacaktr. Rlelerin kendi
ama zamanlar olabildiince hzl ve genel gvenilirlik iinde istikrarl olacaktr.
Rle panolar devreye alnrken yklenici imalat spervizrn her trl masrafn kendine
ait olmak zere bulunuduracaktr.
Aadaki blmlerde gerilim kademelerine ve fider tiplerine gre hangi tr korumann
yaplaca ve rle panolarnda hangi tip koruma rlelerinin kullanlaca belirtilmektedir.
Aadaki maddelerde belirtilen koruma prensipleri hem klasik trafo merkezlerinde hem de
IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde uygulanacaktr. Ancak bu maddelerde
belirtilen koruma rlesi says klasik trafo merkezleri iin geerli olup IEC 61850 tabanl
otomasyonlu trafo merkezlerinde kullanlmas gereken koruma rlelerinin says ve tipleri
artnamenin ilgili blmndeki izimlerde belirtilmitir.
Trafosu bulunmayan ancak fideri tesis edilen tm yksek gerilim ototrafo ve trafo fiderlerinin
(diferansiyel koruma, ar akm toprak koruma, topraklama trafosu ve ntr diren korumas
vs. komple) tesis edilecektir.
Trafo zati koruma amalar ve sinyalleri trafo diferansiyel rlesine input olarak girecek ve
arza kayd balatacaktr.
Tm g trafolar ve ototrafolar iin kullanlacak trafo diferansiyel koruma rlelerinin REF
(snrl toprak koruma-restricted earth fault) zellii olacak ve bu zellik kullanlacaktr. REF
koruma iin 154/33kV ve 380/33kV trafolarn 33kV taraflar kullanlacaktr.
artname eki tek hat emasnda ve birim fiyat listelerinde 380kV ve 154kV fiderler iin ka
tane hat tkac temin edilecei belirtilecek olup hat tkac bulunan her hat ucunda aadaki
zelliklere uyan, bamsz ok kanall alc-verici kuranportr seti tm yardmc donanmlar
ile birlikte TEA tarafndan temin ve tesis edilecektir.
Kuranportr seti I 1. kanal: Blokaj (FSK)

2. kanal: Transfer ama (FSK, kanal
no.1)
Kuranportr seti II (Varsa) 1. kanal: Msaadeli transfer ama (FSK)
2. kanal: Transfer ama (FSK, kanal
no.2)
380kV veya 154kV OPGW ile tehiz edilmi olan hatlarda mesafe koruma rlelerinin
haberleebilmesi ve karlkl olarak alabilmesini teminen karlkl olarak fiber optik
dntrc arayz ya da kuranportr TEA tarafndan temin ve tesis edilecektir.
Tm gerilim kademelerinde ve fider tiplerinde kullanlacak ar akm toprak koruma rleleri

en az aadaki erileri ihtiva edecektir:
o Standard inverse (az ters eri) IEC erisi

o Very inverse (ok ters eri) IEC erisi,
o Extremely inverse (ar ters eri) IEC erisi
o Long time inverse (uzun zamanl ters eri) IEC erisi
o Moderately inverse (lml ters) ANSI/IEEE erisi
o Very inverse (ok ters eri) ANSI/IEEE erisi
o Extremely inverse (ar ters eri) ANSI/IEEE erisi
o Definite time (sabit zaman gecikmeli) zel alma-standarda bal deil
Rleler en az
o Ynl AA+toprak koruma (67-67N)
o -Faz Ar Akm koruma (50-51)
o Toprak Koruma (50N-51N)
o Ar/dk gerilim koruma (27/59)
o Termik ar yk korumas (49)
o Dk frekans
fonksiyonlarna sahip olacaktr.
9.2. 380 kV Kuplaj Fideri
380kV kuplaj fiderine ar akm ve senkroek rlesi konulacak, ar akm rlesinden

atrma yaplmayacak ancak ayarland deerin zerinde bir akm gemesi durumunda sinyal
verecektir.

9.3. 380 kV letim Hatlar
9.3.1. Genel Koullar
Bu blm 380 kV iletim hatlarnn genel koruma felsefesini tanmlar.

380kV hatlar, birbirlerinden farkl rlelerle yaplacak tam bamsz iki koruma dzeni ile
korunacaktr. ki mesafe koruma rlesi kullanlmas durumunda bu rleler farkl marka ya da
ayn imalatnn farkl modeli olacaktr. Ana Koruma 1 tm hatlarda yn karlatrmal
blokaj dzeni olacaktr. Ana koruma 2 msaadeli ar menzil transfer ama dzeninde
olacaktr.
Art koruma olarak, ynl toprak koruma rleleri kullanlacak olup, ani ama zellikli
olacaktr.
380 kV trafo merkezleri iki adet bamsz DA batarya grubuyla donatlacaktr. Kesicilerin iki
ama bobini olacak ve iki koruma dzeni Ana koruma 1 ve 2 birbirlerinden tamamen
bamsz DA ak gruplarndan beslenecektir.
Her ana koruma dzeni ayr akm nve ve gerilim devrelerinden beslenecektir.
Tekrar kapama fonksiyonu tek kapamal kendinden resetli, hzl ve zaman gecikmeli olarak
tasarlanacaktr (enerjisiz hat veya senkronizasyon kontrollu).
100 km'den uzun her hat ar gerilim koruma ile donatlacaktr.
Teklif edilecek mesafe rleleri, hem normal hat korumasnda, hem de seri kapasitrl hat
korumalarnda kullanlacak ekilde olacaktr.
9.3.2. Ana Hat Korumalar
ki mesafe koruma rlesi kullanlmas durumunda;

Hat ana koruma 1 dzeni, mesafe koruma rlesi arza kaydedici (fault recorder), arza yeri
tespit (fault locator) zelliklerine sahip olacak, yn karlatrmal blokaj dzeninde ve
kuranportrle veya haberleme cihazlaryla birlikte alacaktr.
Blokaj sinyalinin tanmas ters zon eleman veya fonksiyonu ile balatlacaktr. Hattn
%80'ine kadar oluan arzalarda, rle blokaj sinyalinden bamsz zone (kademe) eleman
ile amay verecektir. Kar uca yakn arzalarda, rle t zaman bekleyecek bu zaman iinde
blokaj sinyali gelmezse aacaktr. Kademe 2 ve Kademe 3 rleleri gecikmeli ve art olarak
alacaklardr. Rle zerinde kuranportr ya da haberleme cihaznn kanalndaki
gecikmeyi ayarlayabilecek bir zaman geciktirme eleman bulunacaktr. Zaman geciktirme
eleman en fazla 10 msan aralklarla 0-50 msan arasnda ayarlanabilir olacaktr.
Hat ana koruma 2 dzeni, mesafe koruma rlesi arza kaydedici (fault recorder), arza yeri
tespit (fault locator) zelliklerine sahip olacak ve msaadeli ar menzil transfer ama
dzeninde kuranportr veya haberleme cihazlaryla birlikte alacaktr.
Kademe 1 rleleri korunacak hat uzunluunun yzde 120' sine ayarlanacak, ayrca
bamsz olarak hattn %80'ine ayarlanacak bir zone da ihtiva edecektir. Bamsz zone,
lokal kesiciye amay dorudan verecek ve msaade sinyalini balatacaktr. Kademe 2 ve
Kademe 3 rleleri zaman gecikmeli art rleler olarak kullanlacaktr.
Tek devre hatlar iin kuranportr ya da haberleme cihaznn arzas ile balayan blokaj
iptali salanacak, ayarlanabilir bir zaman gecikmesi olacaktr.
Arzal veya ksa devre edilmi hatlarn enerjilenmesi srasnda kar u ak olacandan
ani amann salanabilmesi iin gerekli nlemler (eko devresi) alnacaktr.
Paralel hatlarda, arzal hatta iki utaki kesicilerin ayn anda amamalar nedeniyle salam
hatta oluan ters g aknn istenmeyen amalar nlenecektir.
Ana koruma 1 ve Ana Koruma 2 devrelerinde kullanlacak mesafe rlelerinin dier
fonksiyonel ve yapsal zellikleri blm 9.3.2.1.'de verilmitir.
Seri kapasitrlerin hat ularnda yer aldklar durumlarda hat zerinde tek faz ve faz
arzalarda mesafe koruma rleleri tarafndan grlen reaktanslar negatif olabilir ve arza
akmlar seri kapasitrlerin koruyucu hava aralklarn ateleyecek kadar yksek olmayabilir.
Bu nedenle, gerilimin ters dnmesi denilen bu koulda bile rlelerin doru almas iin

zel nlemler alnacaktr.
malat, kapasitr koruyucu hava aralklarnn tutuup tutumad ve sistem empedansnn
kapasitif ve indktif olduu arza koullar iin nerdii dzenin almasn aklayacak ve
zaman ekseni zerinde gsterecektir.
Seri kompanzasyonlu hatlarda, kritik arza koullarnda, nerilen koruma dzenindeki
rlelerin performanslarnn kontrolu iin Yklenici tarafndan model sistem zerinde
yaptrlm TNA testlerinin bulunmamas veya uygun grlmemesi durumunda tm bedeli
yklenici tarafndan karlanmas kouluyla testler yklenici tarafndan yaptrlacaktr.
9.3.2.1. Ana Koruma (Mesafe Koruma) Rleleri Koullar
Teklif edilecek mesafe koruma rlesi kompanzasyonsuz, seri kompanzasyonlu (seri

kapasitrn atlama hava aralkl veya metal oksit direnli dzenle korunduu sistemler) ve
komu hatlarda koruma iin uygun olacaktr.
Teklif Sahibi Ana Koruma 1 ve Ana Koruma 2 iin deiik tipte veya markada mesafe
koruma rleleri nerecektir. Bu koula uymayan teklifler reddedilecektir.
Mesafe koruma rleleri, anahtarlamasz ve servis kaytlar ispatl olacaktr.
Rle hem tek faz toprak, hem de toprak temasl veya temassz ok fazl arzalarda
alacaktr. Rle dorudan toprakl sistemlerde kullanlacaktr.
Rlede, sistem birimlerine dorudan bal, en az 4 yksek hzl minimum empedans
balatma fonksiyonu ve en az drt yn lme eleman olacaktr.
Minimum empedans balatma fonksiyonu fazlar aras veya fazlar ile toprak arasndaki
devreleri ayrt edecek ve faz seici kumandalar salayacaktr.
Rleler adet ynl lme kademesine sahip olacaktr. Drdnc bir kademe balatma
fonksiyonundan salanabilir. Menzil anahtarlamas kabul edilecektir.
Rle ters kademe fonksiyonu, pozitif sistem empedansn lecek ve tek ve ok fazl
arzalarda ne bakan kademe elemanyla ayn empedans lme karakteristiklerine sahip
olacaktr. Dier blokaj dzenleri de kabul edilecektir.
Faz-toprak arzalarnda mesafe lm, arza direnci ve yk akmndan etkilenmeyecektir.
Rle tasarm, kademesindeki arzalarda yksek hzda almay ve kademe d arzalarda
stabil davranmay garanti edecektir.
faz ksa devreler dahil her tr arzada lme geriliminin tamamen kmesi durumunda
uygun ynl fonksiyon istenir. Yakn faz arzalarda, yn bilgisi en az 0.5 san
kaybolmayacak bellek geriliminden elde edilecektir. Tek faz ve iki faz-toprak arzalarnda
yn bilgisi salam faz geriliminden salanacaktr. l kademesiz edeer rleler de kabul
edilecektir.
Mesafe lme birimleri, yksek arza direnlerinde ve ok ksa hatlarda alabilir zellikte
olacaktr.
Mesafe koruma rlesi ama karakteristii, hat reaktansnn ayarland snr deere kadar
diren menzili korunarak ar menzil veya dk menzil olmadan alacak ekilde
olacaktr. Diren ve reaktans menzilleri birbirlerinden bamsz ayarlanabilir olacaktr.
Mesafe koruma rlesinin empedans lme karakteristikleri ve ama mant, tek faz ve
faz tekrar kapama dzenleri iin seici balatma ve ama kumandalar verecek ekilde
tasarlanacaktr.
Tm kademe 1 faz toprak arzalarnda, rle, hzl tek faz tekrar kapama yapmaya uygun tek
faz ama verecektir. Kademe 1 ok fazl arzalarda, ama sinyali 3 faz iin ve 3 faz hzl ve
yava tekrar kapamaya uygun olacaktr. kinci kademe arzalarnda amalar daima faz ve
nihai olacaktr.
Kesici arza zerine kapatldnda, koruma sadece balatma elemanlarnn almasyla
ama kumandas verecektir.
lme gerilimi, kapasitif gerilim trafosundan alnacandan, rle bu tr l trafosuyla iyi yn
ve menzil karakteristikleri verecektir. Bir problem varsa l trafosu koullar, Teklif Sahibi
tarafndan teklif dokmannda belirtilecektir. Bu koullar olabildiince az olacaktr.
malat eer gerekiyorsa, ilgili devrelerdeki indklenen gerilimlerden ve gerilim
darbelerinden rleyi korumak iin uygun cihazlar salayacaktr. malat ayrca ilgili devreler
zerindeki gerilim darbelerini en aza indirebilmek iin kontrol kablosu ekranlamas,
topraklama sistemindeki snrlama, vs zerindeki nerilerini belirtecektir.
Rle tasarmnda yksek frekans bozucu etkilerinde yanl amalarn nlenmesi iin her
trl nlem alnacak ve rle yksek harmoniklere duyarsz klnacaktr.
Rle yardmc besleme gerilimi DA/DA konvertr zerinden tam galvanik izolasyon
salayarak yaplacaktr; konvertr kart sklp-taklr olacak; kl bir gsterge DA
kaynann varln gsterecektir.
Mesafe koruma rlesi aadaki dzenlerde kullanma uygun olacaktr:
Hat ana koruma 2 sistemi iin hzlandrma, msaadeli ar menzil, msaadeli dk
menzil (bamsz kademeli)
Hat ana koruma 1 iin blokaj (bamsz kademeli)
Msaadeli transfer ama dzeni iin uygun kontaklar salanacaktr.
Msaadeli transfer ama dzenlerinde koruma sinyalinin alnmas, hzl toprak

korumann ve doru fazda tek faz tekrar kapama ileminin balamas iin ilgili koruma
sistem mantn ve faz seme ilemlerini balatacaktr.
Teklif sahipleri, mesafe koruma rlelerinin seri kompanzasyonlu ve komu hat

korumalarnda doru altklarn ispatlayacaklardr.
Bu amala sistem TNA'da temsil edilecek ve klar amlifikatrle dorudan

testi yaplan rleye balanacaktr. Kapasitrlerin hat u noktalarnda veya hat
zerinde belirli bir mesafede olabileceine ve kapasitr banklarnn ar gerilim
korumalarnn atlama aralkl veya MOR tipinde yaplabileceine dikkat edilecektir.
Gerilim ve akm ters dnme koullarn da kapsayan tm olanakl arza ve

sistem trleri iin testler yaplacaktr. Teklif Sahipleri tekliflerinde, kt koullar iin
rlelerin doru altklarn gsteren, tercihen TNA k formunda, yeterli delil
sunacaktr. Teklif Sahipleri nerdikleri sistemin, zayf besleme ve arza akm ters
dnmesi durumunda nasl altn aklayacaktr.
Mesafe koruma rlesinin, g salnmlar nedeniyle istenmeyen amalar

nlenecektir. Mesafe koruma rlesinde g salnmlarn saptayan ve dzelebilecek
g salnm koullarnda amay iptal eden ancak salnmn dzelemedii
durumlarda amaya izin veren bir g salnm rlesi olacaktr. G salnm blokaj
zellii ayr bir minimum empedans rlesi ile elde edilecek ve bu rlenin
karakteristii empedans dzleminde balatma rlesi karakteristiinin dnda
olacaktr. Salnm srasnda arza olursa, rlenin tm lme ve ama fonksiyonlar
gerekleebilecektir.
Gerilim trafosu 1, 2 veya 3 faznn sigortas attnda, rlenin almasn nleyen
yksek hzl bir dzen olacaktr. Bu dzen alarm da balatacaktr. Dardan
gelecek blokaj sinyallerinin kullanm iin rlede blokaj sinyal alc rlesi de olacaktr.
Rlenin doru almas, seri kapasitr koruyucu atlama aralklarnn tutumasna
bal olarak sadece indktif sistem empedansnda deil, terminal geriliminin ters
dnd durumlarda da gerekleecektir.
Kolay bakm iin modler rleler tercih edilecektir. Modller sklp-taklr
olacaklardr.
Mesafe koruma rlelerinin arza kaydedici (fault recorder) ve arza yeri tespit (fault
locator) olanaklar yukardaki maddelerde belirtilen zellikte olacaktr.
Rle, arzal fazlar, kademeler, yardmc gerilim kayb, gerilim arzas (ayr olarak
salanabilir), balatmasnn gsterilmesi iin reset edilebilir kl sinyallerle
donatlacaktr. Sinyaller bir butonla reset edilir olacaklardr. Rle amaya gitmese de
sinyaller kaybolmayacaktr. Mesafe koruma rlelerinde bu sinyallerin menden
alnmas ve burdan reset edilmesi de kabul edilecektir.
Grsel sinyallere ek olarak olay kaydedici iin gerilim balantsz kontaklar
bulunacaktr. Bu kontaklar balatma ve lme elemanlar altnda kapanacaktr.
Zaman gecikmeli koruma kademeleri kontaklar alma zaman olay kaydedicide

(klasik merkezlerde olay kaydecici cihazda, IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo
merkezlerinde TM otomasyon sisteminde) grlebilecek ekilde tasarlanacaktr.
Mesafe koruma rlesi, normal iletmede bile, yanl ama riski olmakszn ilgili test
personeli tarafndan test edilebilmelidir.
Mesafe rleleri kendi kendilerini test edebilme fonksiyonuna sahip olacaktr.
9.3.3. Art Koruma

Yksek direnli toprak arzalarn saptanmas iin ynl ani elemanl ve sabit zaman
gecikmeli ar akm toprak rlesi salanacaktr.
Rle 3 faz akm ve gerilim girili olacak ve ynl AA+toprak korumas, ar/dk gerilim
koruma yapabilecektir.
Mesafe koruma rlesinin grd arzalarda, mesafe koruma rleleri ile toprak arza
korumas arasndaki kilitleme toprak ar akm rlesinin almasn nleyecektir.
malat IEC 60255-12' ye uygun olarak rlelerin alma karakteristiklerini grafiklerle
belirtecektir. Polar karakteristie ek olarak, yn bilgisi ile ilgili alma karakteristii
verilecektir.
Rleler sabit zaman karakteristikli olacaktr. alma ve geri dnme zamanlar da grafiksel
olarak gsterilecektir.
Grafikler zerinde rlenin alma ve almama blgeleri iaretlenecektir. Referans ve
referans olmayan giri deerleri ve karakteristik a hata snrlar, etkin alma sahalar ilgili
durumlarda belirtilecektir.
9.3.4. Kuranportr Sistemi
Her hat terminali, aadaki koullara uyan iki adet frekans kaydrmal (FSK), ok kanall
alc ve verici setlerden oluan kuranportrlerle donatlacaktr. Kuranportr ve seti TEA
tarafndan temin ve tesis edilecektir.
Kuranportr seti I : 1.kanal: Blokaj (FSK)
2.kanal: Transfer ama (kanal no:1, FSK)
Kuranportr seti II : 1.kanal: Msaadeli transfer ama (FSK)
2.kanal: Transfer ama (kanal no:2, FSK)
Ana koruma 2, msaadeli (ar veya dk menzil) transfer ama dzeninde kullanlan
mesafe rleleri ve msaadeli ar menzil dzeninde kullanlan ynl ani ar akm toprak
rleleri vericiyi uyarp kar uca ama sinyali gnderecekler ve kar uta otomatik tekrar
kapama yaplacaktr.
ki kanal transfer ama vericileri aadakilerle uyarlacaktr:
a) Kesici arza ve bara koruma
b) Ar gerilim koruma (eer varsa)
c) Reaktrlerin hatta kesicisiz balandklar durumda nt reaktr korumalar
Her iki transfer ama kanal, karya ama sinyali gnderip faz ama yaptracak ve tekrar
kapama kilitlenecektir.
Her transfer ama kanalnn bir alc konta seri olarak el resetli bir kilitleme rlesine
balanarak, enerjilendirdii ilgili kesicinin tekrar kapanmasn nleyecektir.
Her transfer ama kanalnn bir alc konta devaml transfer ama sinyali geldiinde
almaya balayacak bir zamanlayc ile paralel olarak balanacaktr, zamanlayc ayn el
resetli kilitleme rlesini enerjileyerek ilgili kesicinin tekrar kapanmasn nleyecektir.
Transfer ama fonksiyonu servis d kaldnda tama arza rlesinin bir konta hzl ve
gecikmeli tekrar kapamay kilitleyecektir.
9.3.5. Otomatik Tekrar Kapama
Her hat ya da hat+kablo (hattn bir ksm kablo, bir ksm havai hat ise) fideri kesicisi tek
kapamal, kendinden resetli, hzl ve zaman gecikmeli tekrar kapama rlesi ile donatlacaktr.
Otomatik tekrar kapama rleleri Ana Koruma 1 ve 2' nin kademe 1 rleleri ile msaadeli
ar menzil dzenindeki ynl ani ar akm toprak rleleri tarafndan enerjilenecektir.
Rleler gerekli tm mantk ve zaman ayar olanaklarn tayacaktr.
Hzl tekrar kapama rleleri aadaki alma tiplerini yapabilecektir;
a) Tek faz tekrar kapama
Tek faz arzalarda, tek faz ama ve tekrar kapama, dier tm arzalarda nihai ama
b) Tek faz ve faz tekrar kapama
Tek faz arzalar iin tek faz ama ve tekrar kapama, dier tm arzalarda faz ama ve
tekrar kapama
c) faz tekrar kapama
Tm arza trlerinde faz ama ve tekrar kapama
d) Tekrar kapama yok
Tm arzalarda nihai ama ;
Rle, yukarda tarif edilen drt alma konumundan birini seebilecektir. Koruma rlesinin
yanna pano zerinde tekrar kapamay devreye alan veya iptal eden iki konumlu
"Devrede/devre d" anahtar konulacaktr. Rleye, mesafe koruma rlesinden sadece
arzal fazlarn balatma sinyalleri gnderilecek, fakat, rle, seici anahtarlarla belirlenen
konuma gre alacaktr.
Baarsz bir tekrar kapamadan sonraki ama her zaman faz olacaktr.
Kesici arzal hat zerine kapatldnda veya kapama yapldktan sonra kurma (kilitleme)
zaman iinde arza olursa, tekrar kapama rlesi faz nihai ama yaptracaktr.
Devamllk gsteren arzalarda, ama faz olacak ve tekrar kapama bloke edilecektir.
Tekrar kapama rlesi hangi pozisyonda olursa olsun, dardan verilecek sinyalle
kilitlenebilecektir.
Tekrar kapama rlesinde, tek faz ve faz tekrar kapamalarn saysn gsteren iki adet
sayc olacaktr. Gecikmeli tekrar kapama, bir uta hattn enerjisiz olduu kontrol edilerek,
dier uta senkronizasyon koullar kontrol edilerek yaplacaktr.
Hat gerilim kontrolu kesicinin hat tarafndaki gerilim bykl llerek yaplacak ve kesici
1-10 saniye arasnda ayarlanabilen zaman rlesi sresi bitiminde hat gerilimsiz ise
kapanacaktr.
Senkronizasyon kontrol rlesi, enterkonneksiyonun yaplaca noktann her iki tarafnda
gerilim olduunda ve faz as, gerilim ve frekans farklar ngrlen snrlar iinde kaldnda
kapama komutu verecektir.

Otomatik tekrar kapama aadaki durumlarda yaplmayacaktr;
Bara koruma almas

Lokal kesici arza rlesi almas
dier kesici arzas
Kesicinin elle kumanda edilmesi
Hattn transfer kesici zerinden beslenmesi
Hat korumann herhangi bir gecikmeli almas
Transfer ama sinyalinin alnmas
Transfer ama fonksiyonu arzas veya servis d kalmas
9.3.6. Hat Ar Gerilim Korumas
100 km'den daha uzun hatlar ar gerilim korumas ile tehiz edilecektir.
Ar gerilim korumas, gerilim ayar snrlar nominal gerilimin %100' ile %170'i, zaman
ayarlar ise 0.1-10 saniye arasnda ayarlanabilen sabit zamanl ar gerilim rlesinden oluur.
Ar gerilim rlesinin geriye dn oran 0.95' den kk olmayacaktr.
Ar gerilim korumas aada belirtildii ekilde alacaktr:
1. Reaktrsz veya reaktrn hata dorudan kesicisiz baland hat terminalleri,
Ar gerilim rlesi altnda hat kesicisini atrp tekrar kapamay bloke edecektir ve
transfer ama fonksiyonunu balatarak kar utaki kesicinin amasn ve tekrar kapamann
bloke edilmesini salayacaktr. Ar gerilim rlesi yardmc ama rlesi el resetli olacaktr.
2. Reaktrn hatta kesici zerinden baland terminaller,
Ar gerilim rlesi 0.1-10 saniye arasnda ayarlanan zaman sayc sresi sonunda reaktr
kesicisini kapatacaktr. Ar gerilimin devam etmesi durumunda lokal hat kesicisi atrlp tekrar
kapama bloke edilecek ve transfer ama fonksiyonu balatlarak kar utaki kesici atrlacak
ve tekrar kapama bloke edilecektir. Ar gerilim rlesi yardmc ama rlesi el resetli olacaktr.
Hat korumalar ayn zamanda reaktr kesicisini de aacaktr.
Ar gerilim rlesi bamsz bir rle olarak temin edilebilecei gibi ana ya da art koruma
rlesinin bir fonksiyonu olarak da kullanlabilir.
380 kV Kablo Fideri Korumalar :

Genel Koullar
Bu blm, 380 kV kablo fiderlerinin genel koruma felsefesini tanmlamaktadr.
Mesafe rlesi, normal, seri kompanzasyonlu ve bitiik hatlarda alabilecek ekilde

olacaktr.
380kV kablo fideri korumas, birbirinden farkl tip rlelerle yaplacak tam bamsz iki koruma
dzeni ile donatlacaktr.
Ana koruma 1, kablo diferansiyel rlesi olacaktr. Bu diferansiyel rle mesafe koruma
fonksiyonuna sahip olacaktr.
Ana koruma 2, btn kablo fiderleri iin, msaadeli ar menzil kardan atrma dzeninde

mesafe rlesi olacaktr.
Art koruma olarak, belli minimumlu ters zaman (IDMT) karakteristikli ve ani elemanl faz
ve toprak arza ynl ar akm rleleri kullanlacaktr. Ar akm rleleri 3 faz akm ve
gerilim girili olacaktr.
Her ana koruma dzeni, ayr AT ekirdei ve GT devrelerinden beslenecektir.
Msaade sinyali, uzaktan atrma sinyalleri ve pilot kablo diferansiyel rle iin iletiim fiber
optik kablolarla yaplacak ve bunlar TEA tarafndan temin edilecektir.
Ana Koruma 1
Kablo ana koruma 1, pilot kablo diferansiyel rlesi olacaktr. Bu diferansiyel rle mesafe
koruma fonksiyonuna sahip olacaktr. Koruma, fazlar aras veya faz-toprak aras arza
koullarnda beklenen en kk arza akm deerini tespit edecek duyarllkta olacak ve alt
tehizatnn tepe arza akm anma deerine kadar kararl almasn srdrecektir.
Rle, anma deeri dndaki frekanslara sahip akmlarda almayacaktr.
Arza akm sadece bir utan beslense bile, hattn her iki ucuna yerletirilecek kilitleme
fonksiyonunu haiz ama rleleri ile her iki utaki kesici de atrlacaktr.
Rlenin alma zaman, ayar deerinin be katnda 30 ms veya daha dk olacaktr.
Fiber optik kablosu giri kutusu ile rle panosu arasndaki btn kablo balantlar
Yklenici tarafndan yaplacaktr. Eer kar u Yklenicinin sorumluluk kapsamnda ise;
Yklenici, gerekli btn cihazlar resimleriyle birlikte temin edecek ve kar u korumasnn
montaj Yklenici tarafndan yaplacaktr. Bu durumda komple kablo koruma panolarnn (1.ana,
2.ana ve art korumalar) temini, montaj ve mevcut projelere adaptasyonu Yklenici tarafndan
yaplacaktr.
Fiber optik kablonun iki damar, TEA tarafndan kablo diferansiyel koruma iin
salanacaktr.
Koruma 2
Ana koruma-2 olarak mesafe koruma yaplacak, bu koruma sistemi arza yeri tespiti ve
arza kaydedici zelliklerine sahip olacak ve msaadeli ar menzil kardan atrma dzeninde
alacaktr.
Art Koruma
Kablo fideri art korumas, belli minimumlu ters zaman (IDMT) karakteristikli ve ani
elemanl faz ve toprak ynl ar akm rleleri ile yaplacaktr. Kombine rleler kabul
edilecektir. Bu rleler 3 faz akm ve gerilim girili olmaldr.
Kablo Koruma Sinyalleme Cihazlar
Msaade sinyali, uzaktan atrma sinyalleri ve pilot kablo diferansiyel rle iin iletiim fiber
optik kablolarla yaplacak ve bunlar TEA tarafndan temin edilecektir. 380 kV kablo fiderlerinin
btn dier koruma felsefesi, havai hat fider korumalarnn ayns olacaktr.
Otomatik Tekrar Kapama

Kablo fiderleri iin otomatik tekrar kapama zellii gerekmemektedir.
9.3.7. 380 kV Hat nt Reaktr Korumas
380 kV hatlarn nt reaktrleri iin aadaki korumalar salanacaktr.
Ana koruma hzl, fazl, iki sargl deiken yzdeli karakteristikleri olan diferansiyel rle
ile yaplacaktr. zel darbe mknatslama akmna kar tutuculuk gerekli deildir. Diferansiyel
rle reaktr iindeki arzalar saptayacak ve el resetli yardmc ama rlesini enerjileyecektir.
Reaktrn sekonder tarafnda her fazda deil de yalnzca ntr devresinde akm trafosu
olmas durumunda diferansiyel koruma rlesine reaktrn primerindeki 3 faz ile sekonderindeki
ntr akm girilecektir.
380 kV hat nt reaktr art korumalar aada sralanmtr;
Ters zaman karakteristikli ani ve zaman gecikmeli ar akm ve toprak rleleri (rleler set
halinde veya tek faz olarak teklif edilebilir), bu rle reaktrn primerindeki akm trafolarndan
beslenecektir.
Bucholz rlesi, sarg scakl gstergesi, ya scakl gstergesi reaktr ile birlikte
salanacak ve malat tarafndan koruma dzenine uygulanacaktr. Tm art rleler
reaktr iindeki arzalar saptayacak ve el resetli art yardmc ama rlesini
enerjileyecektir.
380 kV hat nt reaktr artname eki tek hat emasna uygun olarak hatta kesici
zerinden ya da dorudan balanabilir.
nt reaktrn kesici zerinden hatta baland durumda, ana ve art ama yardmc
rleleri nt reaktr kesicisinin her iki ama bobinlerini enerjileyecektir. nt reaktr kesici
kapamas bloke edilecektir.
nt reaktrn hatta dorudan baland durumda, ana ve art ama yardmc rleleri
lokal hat kesicisi her iki ama bobinlerini enerjileyip ayn kesicinin tekrar kapamasn bloke
edecek ve kar u kesicisine transfer ama gnderip amasn ve tekrar kapamann bloke
edilmesini salayacaktr.
9.4. Ototransformatr Koruma Dzeni
9.4.1. Genel
Ototransformatr koruma dzeni her trde arzalar iin ana ve art korumalar ierecek
ve 380 kV ile 154 kV transformatr kesicileri iin kesici arza korumas olacaktr.
Bu rleler (ana ve art korumalar), transformatrn enerjilenmesi srasnda veya kesici

kutuplarnn en byk 10 msan farkl kapanma snrlar iindeki kapamalarda oluan geici
rejimlerden etkilenip yanl atrma yaptrmayacaktr.
380 kV ototransformatr korumas, trafo bank korumas olarak tasarmlanacak, sadece bir
trafo olsa bile her iki trafoyu da kapsayan trafo bank korumas tesis edilecektir.
ki adet 380/154kV ototrafo, iki adet 380/33kV g trafosu ya da 380/154kV ototrafo +

380/33kV g trafosundan oluan banklarda banklar oluturan her bir trafonun mstakil
diferansiyel korumasna ilave olarak 380kV bank fiderine konulan akm trafosundan beslenen

bank diferansiyel koruma da yaplacaktr. Bank diferansiyel koruma rlesi mstakil trafo
diferansiyel koruma rlelerinin olduu panolara konulacaktr. Tek 380/154kV ototrafo ya da tek
380/33kV trafo fiderlerinde de mstakil diferansiyel korumaya ilave olarak 380kV fidere konulan
akm trafosundan beslenen diferansiyel koruma da yaplacaktr
380/154kV Banklarda bulunan ototrafo koruma rlelerinin DC beslemesi u ekilde

olacaktr.
Her bir oto trafonun Ana Koruma Devresi (Diferansiyel Koruma Rlesi) mstakil DC alter ile
Batarya-1 den beslenecek iki diferansiyel rle bir DC alterden mterek beslenmeyecektir.
Her bir oto trafonun Art Koruma devresi (Trafo Zati Korumalar -Bucholz, Termik, Basn
Ventil vb.- ile Ynl/Ynsz Ar Akm Rleleri) Batarya-2den ayr DC alterden
beslenecek ve iki oto trafo mterek DC alterden beslenmeyecektir.
Bank Genel Ama Rlesi ayr bir DC alter ile Batarya-2 den beslenecektir. 380kV ve 154kV
Kesicilerin her iki ama bobinine de ama gnderecektir.
Bank diferansiyel koruma Batarya-1den mstakil DC alterle beslenecektir.
9.4.2. Ana Koruma-Diferansiyel Koruma
Ana koruma yksek hzl, fazl, sargl, ayarlanabilir yzdeli ve harmonik tutuculu
diferansiyel rle olacaktr.
Diferansiyel rle transformatr bank iindeki arzalar saptayp, 154 kV ve 380 kV
transformatr kesicilerini atrmak iin el resetli primer yardmc ama rlesini
enerjileyecektir. Bu kesicilerin kapamalar bloke edilecek ve 380 kV ile 154 kV taraftaki
kesici arza korumas uyarlacaktr.
Rleler bakm-iletme kolayl iin tercihen sklp taklr modll olacaktr.
Rleler, fazlar aras ksa devreler, iki veya faz toprak arzalar veya spir ksa devreleri
dahil korunan blge iinde arzalara kar hassas olacaklardr. Rleler dorudan toprakl
sistemde kullanlacaktr.
Rleler, darbe mknatslama akmna ve d arzalara kar duyarsz olacaktr. Rle ikinci
harmonik tutuculuk zellii ile donatlacaktr.
kinci harmonik diferansiyel akmn saptanmas her faz iin ayr fakat blokaj fonksiyonu
faz iin mterek olacaktr.
Beinci harmonik tutuculuk zellii her faz iin mterek olacak ve transformatr ar
uyarldnda rle almasn nleyecektir.
Rle ana akm transformatrlerinden galvanik olarak izole edilecektir.
Akmlar arasndaki faz as ve akm transformatr oran farkllklar rlenin zerinde
giderilecektir. Rle ayarlanabilir ana hassasiyet ve yaklak %50 eimli tutuculuk
karakteristiklerine sahip olacaktr.
Dahili byk arzalarda, rle ok hzl alacak ve ikinci harmoniklerle akm
transformatrlerinin asimetrik doymalarndan oluan DA bileenlerinden etkilenmeyecektir.
Rle, diferansiyel akmn sadece 50 Hz bileeni iin alan, ayarlanabilir bir yksek akm
eleman ile tehiz edilecektir.
9.4.3. Art Koruma
Bucholz rlesi, sarg ve ya scaklk gstergeleri vs. (Transformatr banknda yerletirilecek

ve koruma sistemine malat tarafndan uyarlanacaktr).
380 kV ve 154 kV sarglar iin, sabit ters zaman karakteristikli, ani ve gecikmeli 3 faz akm,
3 faz gerilim girili ynl AA+toprak rlesi tesis edilecektir. Bu rle vastas ile ynl/ynsz
AA ve toprak korumas yaplacaktr.
380 kV sarg iin 3 faz akm girili ar yk korumas. Bu rle, akm ayar anma akmnn
%50-%200 arasnda kesiksiz ayarlanabilir ve sabit zamanl gecikme rlesi 1-100 saniye
ayarlanabilir olacaktr.
Transformatr ntr ucuna yakn arzalara kar koruma salamak iin, ntr akm
transformatrne bal sabit ve ters zaman karakteristikli gecikmeli ar akm toprak rlesi.
Yardmc servis transformatrlerinin baland 15.8 kV terminallerde ters zaman
karakteristikli gecikmeli ar akm faz rleleri. (Rleler set halinde veya tek faz olarak teklif
edilebilir).
Art koruma rleleri (ar yk koruma hari) arzalar saptayp el resetli art koruma
yardmc ama rlesini enerjileyerek 380 kV ve 154 kV transformatr kesicileri her iki ama
bobinlerine ama komutu gnderecektir, kesicilerin kapamalar bloke edilecek ve kesici
arza korumas her iki tarafta uyarlacaktr. Ar yk korumas sadece 154 kV kesicileri
atracaktr.
Tersiyer sarg varsa nt kapasitrlerle korunacaktr. Tersiyer kapasitrlerinin korumas iin
faz ve toprak ani ve gecikmeli sabit zamanl ar akm rlelerinden 2 set Teklif Sahibince
salanacaktr.
380/33 kV 125 MVA trafolarn korumalar aadaki ekilde yaplacaktr.
380 kV ksmda diferansiyel rle, (3 faz + ntr) ynl ar akm rlesi,
33 kV ksmda (3 faz + ntr) ynl ar akm toprak rlesi, ar yk rlesi, 33kV ynl
ar akm toprak rlesi ve ar yk rlesi tek bir rle halinde temin edilebilir.
Topraklama trafosu iin ters zaman karakteristikli ani ve gecikmeli ar akm faz rleleri
ile sabit zamanl ani ve gecikmeli toprak rlesi kullanlacaktr .
Klasik trafo merkezlerinde yukarda belirtilen 380kV fidere konulacak Ynl ar akm toprak
rleleri ile ar yk rleleri, 33kV fidere konulacak Ynl ar akm toprak rleleri,
topraklama trafosuna konulacak ar akm ve toprak rleleri ile ar yk rleleri ana
koruma rlesinden bamsz cihazlar olarak temin edilecektir. IEC 61850 tabanl
otomasyonlu trafo merkezlerinde hangi rlelerin kullanlaca ilgili artnamenin pano
grn resimlerinde verilmitir.
9.5. 15.8 kV nt Reaktr Korumas
Ters zaman karakteristikli ani ve gecikmeli ar akm faz rleleri. Buholz rlesi, sarg ve ya
scakl gstergeleri v.s. (reaktr tankna yerletirilecek ve dzene malat tarafndan
uyarlanacaktr).
15.8 kV nt reaktr koruma rleleri kendi ilgili kesicisini atracaktr.
9.6. 34.5 kV Yardmc Servis Transformatr
Kesici ile korunan yardmc servis trafolar iin ters zaman karakteristikli ani ve gecikmeli
ar akm faz rleleri
Buholz rlesi (transformatr tank iinde).
Ya seviye ve ya scakl,
Yardmc servis transformatr koruma rleleri kendi ilgili kesicisini atracaktr.
9.7. Bara ve Kesici Arza Koruma
Bara ve kesici arza koruma sistemi (segregated) her faz iin ayr koruma rleleri ile ya da
her fider iin ayr koruma rleleri ve bir ana niteden oluacak ekilde donatlacaktr.
380 kV yeni trafo merkezlerinde 380kV ve 154 kV sistem bara ve kesici arza koruma dzeni
ile donatlacaktr.
Bara ve kesici arza koruma ayr bir pano halinde olacak ve merkezin nihai alaca duruma
gre dizayn edilecektir(380 ve 154 kV luk sistemdeki bo fiderler de gz nne alnacaktr).
Bara koruma ve kesici arza koruma iin rle panolarna tehizat konulmasna msaade
edilmeyecektir.
Bara koruma dzeni bara zonu iindeki tm fazlar aras ve faz-toprak arzalarn
saptayacaktr. ki evrimden daha ksa alma zaman olacaktr.
Her bara zonu iin tam seicilik elde edileceinden, her fider ayrcs, bara ayrcs, bara
kuplaj kesicisi veya bara blcs dzene dahil edilecektir.
Merkezlerdeki deiik bara biimleri iin, ayrc kontaklarndan kontrol edilen sistem
edeer mantk devresi salanacaktr. Bara edeer devresi ayrclarn pozisyonlarn
izleyecek, en yksek seviyede uygunluk salamak ve sadece ilgili baraya bal kesicilerin
amasn salamak iin bara iletme eklindeki her deiiklii otomatik olarak izleyecektir.
Zon iindeki arzalarn saptanmasndaki emniyeti artrmak iin diferansiyel akma ek olarak
ikinci bir kriter gerekli olup, ama komutu ancak her iki kriter olutuunda verilecektir. kinci
kriter sadece gerilim baml olmayacaktr.
Dzenin hassasiyeti tam yk akmnn %120' si zerinde veya en kk sistem arza akm
(hangisi kkse) seviyelerinde ayarlanmaya uygun olacaktr.
Ama komutu olutuktan sonra, sistem kendiliinden reset olmayacak, reset lokal olarak
veya uzaktan dardan yaplacaktr.
Akm transformatr devreleri, bara ayrc yardmc devreleri ve bara kuplaj yardmc
devreleri srekli kontrol edilecektir. Herhangi bir arza saptandnda koruma bloke edilip,
alarm verilecektir.
Zonlar ve fazlar ak ekilde gsteren arza gstergesi salanacaktr.
Bara korumada, tm fider kesicilerinin ama devrelerini keserek korumay bloke edebilen bir
cihaz bulunacaktr. Bununla birlikte l amacyla bara koruma devrede kalacaktr. Bu
durumda kesicilerin kapanmalar bloke edilmeyecektir.
Her fider iin ama komutu dorudan kesici ama bobinine verilecek ve ama kontaktr
ilgili tm kesicilerin kapama devrelerini bloke edecektir.
Bara koruma kar u kesicisine transfer ama sinyali gnderecek ve kar u kesicisi
kapama devresi bloke edilecektir.
Kesici arza dzeni, ilgili kesicinin alamad durumda arzann giderilmesi iin hassas bir
art koruma olarak tm 380 kV kesicileri (hat reaktr kesicileri hari) ve 154 kV
ototransformatr kesicileri iin salanacaktr.
ok hzl art koruma ama salamak ve kesici arza korumay ana korumann reset
zamanndan bamsz klmak iin, kesici arza koruma stndeki akm izleyen ok hzl
reset eden (10 ms) tek fazl ar akm rlesi ile tehiz edilecektir.
Yksek hzla reset eden ar akm rleleri, kesici arza korumadaki iki kademeli zaman
saycy enerjilemek iin kullanlacaktr.
Kesici, ana ve art korumalar tarafndan zaman sayc birinci kademesi sonunda
atrlamadnda, kesicinin her iki bobini ama rlesi tarafndan enerjilenecektir. Arza
temizlenemediinde, zaman sayc ikinci kademesi sonunda, arzal kesiciye komu
kesicileri atrmak zere ama rlesi tekrar enerjilenecek ve kar utaki kesici/leri atrmak
ve tekrar kapamay bloke etmek zere transfer ama gnderilecektir.
Kesici arza korumann, bara korumann iinde bir paras olmas tercih edilir. Bu durum
bara korumaya ilave edilecek elemanlarla yaplabilir. Bara korumann akm rleleri, mantk
devresi, ama devreleri kesici arza korumas iin de kullanlabilir. Ancak, bara korumadan
ayr olarak verilecek kesici arza koruma rlesi de dikkate alnacaktr.
Koruma sisteminin bytlmesi kolaylkla mmkn olacaktr.
Koruma sistemi pano iinde montaj ve kablaj yaplm ve kullanma hazr olacaktr.
Bara koruma, kesici arza panolar devreye alnrken yklenici imalat spervizrn her
trl masrafn kendine ait olmak zere bulunuduracaktr.
9.8. 154 kV Hat Korumas
Kendi kesicileri ile donatlm normal hat fiderlerinde, biri ana koruma dieri art koruma
olmak zere iki adet koruma sistemi olacaktr.
154kV hat koruma rlelerinin DC beslemesi u ekilde olacaktr
Ana Koruma Rlesi (Mesafe Koruma/Kablo Diferansiyel Koruma Rlesi) Batarya 1 den
beslenecek ve kesicinin her iki ama bobinine de ama gnderecektir.
Art koruma Rlesi (Ar Akm/Ynl Ar Akm Rlesi) Batarya-2den beslenecek ve
kesicinin her iki ama bobinine de ama gnderecektir.
154kV hat/kablo fiderlerinin karsnda bulunan trafo merkezlerinde 154kV bara ve kesici
arza koruma sistemi varsa bu fiderlerde el resetli transfer trip kilitleme rlesi kullanlacaktr.
Transfer ama sinyali devaml geldiinde bu kilitleme rlesi enerjilendirilecektir. Haberleme iin
fiber optik dntrc cihazlar kullanyorsa cihazn transfer ama konta zaman gecikmeli
olarak kapatlacaktr. Haberleme iin kuranportrler kullanyorsa zaman rlesi araclyla
kilitleme rlesi enerjilendirilecektir. Bu durumda;
Kesicinin her iki ama devresi enerjilendirilecektir.

Kesici yakn ve uzak kapama devreleri kilitlenecektir.
Tekrar kapama bloke edilecektir.
9.8.1. Ana Hat Koruma Sistemi
Mesafe koruma rlesi dk empedans balatma elemanlar olan anahtarlamal tipte

olacaktr. Tek faz kapamal, hzl tekrar kapama rlesi mesafe koruma rleleri ile kullanlmaya
uygun olacaktr. Rleler, ayn zamanda kendi kendilerini test edebilme, arza yeri tespit zellii
ve arza analizi (fault recorder) yapabilme kabiliyetine sahip olmaldr.
Elektriki zellikler :
Mesafe Koruma Fonksiyonu :
1. Rleler, hem faz toprak arzalarnda hem de toprak balantl veya izole ok fazl arzalarda
alacaktr. Rle dorudan toprakl sistemlerde kullanlacaktr.
2. Rle tasarm, kademe iindeki arzalarda yksek hz, kademe dndaki arzalarda ise
kararl kalmay salayacaktr.
3. Koruma, adet yksek hzl dk empedans balatma rlesi ve balatmalar faz-faz aras
durumdan faz-toprak durumuna anahtarlayacak ayarlanabilir bir sfr bileen akm dedektr
ierecektir. Dk gerilim kontrollu ar akm balatmas kabul edilmeyecektir.
4. Korumada, yakn arzalarn gvenilir biimde saptanabilmesi iin l kademesiz bir yn

eleman ve bir mesafe lme eleman bulunacaktr. Olduka ksa hatlarn korunabilecei ve
toprak arza direnlerinin genellikle ok yksek olmas nedeniyle balatma, mesafe lme
ve yn fonksiyonlarnn ayr olmas ve mesafe lme nitesinin balatma elemannkine eit
diren sahas olmas tercih edilir.
5. Faz-toprak arzalarnda, mesafe lm arza direnci ve yk akmndan etkilenmeyecektir.
6. Rlenin adet ne bakan kademesi olacaktr.
7. Yn eleman, gerilimin sfra gittii her tr yakn arzalarda l kademesiz olacaktr. Yakn
faz arzalarda yn bilgisi , en az 0.1 saniye varl srecek bellek geriliminden salanacaktr.
Tek faz ve ift faz toprak arzalarnda, yn bilgisi salam faz gerilimlerinden elde edilecektir.
l kademesiz edeer rleler de kabul edilecektir.
8. Mesafe koruma rlesi, Tekrar Kapama Fonksiyonu bal altnda tarif edilecek olan tek
faz ve faz tekrar kapama fonksiyonu ile birlikte kullanlacak seici balatma ve ama
komutlarn salayacak ekilde tasarlanacaktr.
9. G salnmlarn saptayan ve onlar bloke eden zellikleri tayacak bu zellik empedans

dzleminde karakteristikleri balatma rlelerinin dnda olan ayr bir dk empedans rlesi
ile salanacaktr. G salnmnn blokaj zellii rlenin iinde (rlenin kendi eleman)
olacaktr.
10. Gerilim transformatr sigorta arzasn hzl biimde saptayan ve yanl almay nleyen
bir dedektr olacaktr. Bu dedektr ayn zamanda kapanan bir kontak zerinden sinyal
verilmesini salayacaktr. Dndan verilecek blokaj sinyalini alp deerlendirecek bir rle de
koruma iinde bulunacaktr.
11. Kesici arza zerine kapatldnda, koruma balatma elemanlarnn almasyla ama
komutunu verecektir.
12. Mesafe rlelerinin arza kaydedici (fault recorder) ve arza yeri tespit (fault locator) olanaklar
yukardaki maddelerde belirtilen zellikte olacaktr.
13. Mesafe koruma rlesi aadaki dzenlerde almaya uygun olacaktr:
Hzlandrma dzeni
Msaadeli dzenler
Blokaj dzenleri
Tekrar Kapama Fonksiyonu :
1. Her hat kesici iin, tek ve faz otomatik tekrar kapamaya uygun, tek kapamal, kendinden
resetli yksek hzl otomatik tekrar kapama rlesi dzeni olacaktr. Tekrar kapama rlesi,
mesafe koruma rlesinin iinde yer alabilir.
2. Otomatik tekrar kapama rleleri balatmas ancak mesafe koruma rlesinden verilecektir.
3. Rleler gerekli tm mantk ve zaman ayar olanaklarn tayacaktr.
4. Tekrar kapama rlesi aadaki almalar yapabilecek zellikte olacaktr:
a) Tek-faz tekrar kapama
Tek faz arzalarda, tek faz ama ve kapama, dier tm arzalar iin nihai ama.
b) Tek faz ve faz tekrar kapama
Tek faz arzalar iin tek faz ama ve tekrar kapama, dier tm arzalar iin faz ama ve
tekrar kapama.

c) faz tekrar kapama
Tm arza trlerinde faz ama ve tekrar kapama
d) Tekrar kapama yok
Tm arza trlerinde nihai ama.
5. Rle, yukarda tarif edilen drt alma konumundan birini seebilecektir. Koruma rlesinin
yanna pano zerinde tekrar kapamay devreye alan veya iptal eden iki konumlu
"Devrede/devre d" anahtar konulacaktr. Rleye, mesafe koruma rlesinden sadece
arzal fazlarn balatma sinyalleri gnderilecek, fakat rle seici anahtarlarla belirlenen
konumuna gre alacaktr.
6. Tekrar kapama yapldktan sonra kurma (kilitleme) zaman iinde tekrar arza olursa, tekrar
kapama rlesi nihai ama yaptracaktr.
7. Devamllk gsteren arzalarda, ama faz olacak ve tekrar kapama bloke edilecektir.
8. Tekrar kapama rlesi, seici anahtar hangi pozisyonda olursa olsun, dardan verilecek
sinyalle kilitlenebilecektir.
9. Tekrar kapama rlesinde, tek faz ve faz tekrar kapamalarn saysn gsteren iki adet
sayc olacaktr. Gecikmeli tekrar kapama, bir uta hattn enerjisiz olduu kontrol edilerek,
dier uta senkronizasyon koullar kontrol edilerek yaplacaktr.
10. Hat gerilim kontrolu kesicinin hat tarafndaki gerilim bykl llerek yaplacak ve kesici
1-10 saniye arasnda ayarlanabilen zaman rlesi sresi bitiminde hat gerilimsiz ise
kapanacaktr.
11. Senkronizasyon kontrol rlesi, enterkonneksiyonun yaplaca noktann her iki tarafnda
gerilim olduunda ve faz as, gerilim ve frekans farklar ngrlen snrlar iinde kaldnda
kapama komutu verecektir.
12. Hzl ve gecikmeli tekrar kapama konumlarn semek iin seici bir anahtar salanacaktr.
13. Otomatik tekrar kapama aadaki durumlarda yaplmayacaktr;
Bara koruma almas

Lokal kesici arza rlesi almas
Dier kesici arzas
Kesicinin elle kumanda edilmesi
Hattn transfer kesici zerinden beslenmesi
Hat korumann herhangi bir gecikmeli almas
Transfer ama sinyalinin alnmas
Transfer ama fonksiyonu arzas veya servis d kalmas
Yapsal Gereksinimler :

1. Kolay bakm nedeniyle modler rleler tercih edilecektir. Her modl kolayca karlp
taklabilir olacaktr.
2. Mesafe koruma rlesi, arzal fazlar, kademeler, yardmc gerilim kayb, gerilim arzas,
balatma vs. nin gsterilmesi iin kl sinyallere sahip olacaktr. Sinyaller bir butonla reset
edileceklerdir. Mesafe koruma rlelerinde bu sinyallerin menden alnmas ve burdan reset
edilmesi de kabul edilecektir.
3. Grsel sinyallere ek olarak olay kaydedici iin uygun kontaklar bulunacaktr.
4. Rle servis d edilmeden test edilebilecek ve rle kendi kendini test edebilecek zellikte
olacaktr.
9.8.2. Ar Akm Art Koruma
Art koruma sabit ve ters zaman karakteristikli 3 faz akm ve 3 faz gerilim girili
ynl/ynsz ayarlanabilen AA+toprak rlesi ile yaplacaktr. Bu koruma ilgili kesicilerin tm
kutuplarn atracak tekrar kapama rlesinin almas nlenecektir.
Ar yklenmeye kar kullanlacak ar akm rle ayar snrlar korunan hat nominal
akmn 1-2 kat arasnda ayarlanabilecektir. Her rlenin ani eleman konta ayr olacak ve
istendiinde kullanlmayacaktr.
Klasik trafo merkezlerinde yukarda belirtilen 154kV fidere konulacak Ynl ar akm
toprak rleleri ana koruma rlesinden bamsz cihazlar olarak temin edilecektir. IEC 61850
tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde hangi rlelerin kullanlaca ilgili artnamenin pano
grn resimlerinde verilmitir.
9.8.3. Faz Uyumazl
Herhangi bir kesici kutbunun konumu kesici konumuna uymadnda alacak faz
uyumazl rlesi kesicinin tm kutuplarn atracaktr.
Faz uyumazl rlesi ayarlar 0.5-5 san arasnda olacaktr.
Otomatik tekrar kapama yaptrlrken faz uyumazlndan atrma fonksiyonu iptal

edilecektir.
9.9. 154 kV Transformatr Fider Korumas
9.9.1. Genel
Transformatr fider korumas faz, faz-faz, faz-toprak ve ar yk arzalarna kar

yaplacaktr. Ayrca transformatr iinde spir ksa devreleri, ya kayb, ar snma ve kademe
deitirici arzalarna kar da nlem alnacaktr.
Transformatrn enerjilenmesi esnasnda oluan geici rejimlerden, rleler etkilenip

yanl amaya neden olmayacaklardr.
Trafo koruma rlelerinin DC beslemesi u ekilde olacaktr

Ana Koruma Rlesi (Diferansiyel Koruma Rlesi) Batarya 1 den beslenecek ve genel ama
rlesini enerjileyerek bu rle zerinden kesicinin her iki ama bobinine de ama
gnderecektir.
Art Koruma (Trafo Zati Korumalar ( Bucholz, Termik, Basn Ventil vb.) ile Ar Akm
Rlesi) Batarya-2den beslenecek ve genel ama rlesini enerjileyerek bu rle zerinden
kesicinin her iki ama bobinine de ama gnderecektir.
9.9.2. Ana Koruma
Transformatrler iin ana koruma ayarlanabilir yzde karakteristikli, harmonik tutuculu,

fazl diferansiyel rle ile yaplacaktr.
9.9.3. Transformatr Zati Korumalar
Transformatr fiderleri diferansiyel koruma dnda aadaki korumalara sahip olacaktr.
Lokal snma ve ya bozulmas sonucu gaz olumasna neden olan herhangi bir sarg
arzasnda alacak Buholz korumas.
Ar yk veya dahili bir arza nedeniyle transformatr ya ve/veya sargsnda scaklk
artna kar termik koruma.
Transformatr iin tehlike yaratacak biimde ya seviyesinin dmesine kar ya seviye
korumas.
Ayn korumalar (Buholz, termik ve ya seviye korumas) ykte kademe deitirici iin de
kullanlacaktr .
Ayrca kademe deitirme ilemi dzgn yaplamadnda, kademe deitiriciyi korumak iin
de nlemler alnacaktr.
Transformatrler yukarda belirtilen korumalara sahip olacak ekilde tasarlanacak ve

amalar salanacak uygun yardmc rleler zerinden verilecektir. Ad geen tm rlelerin ilk
kademelerinden grsel ve sesli ikazlar alnacaktr.
9.9.4. Ar Akm Koruma
Art koruma, ani elemanl, ters zaman karakteristikli 3 faz ar akm ve sabit zaman
karakteristikli toprak rleleri ile yaplacaktr. Ar akm rleleri korunan fider nominal akmnn 1-
2 kat aras ayarlanarak ar yk korumas yaplacaktr. Ani eleman k, ayrca rle dna
kartlacak ve istendiinde kullanlacaktr. Klasik trafo merkezlerinde yukarda belirtilen 154kV
fidere konulacak ar akm toprak rleleri ana koruma rlesinden bamsz cihazlar olarak temin
edilecektir. IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde hangi rlelerin kullanlaca ilgili
artnamenin pano grn resimlerinde verilmitir.
154 kV Kablo Korumas
Kablolar iin iki koruma sistemi salanacaktr. Klasik tip trafo merkezlerinde, ana koruma
olarak mesafe koruma zelliine haiz kablo diferansiyel koruma ve art koruma olarak aada
verilen ar akm ve ynl toprak arza rlesi kullanlacaktr. IEC 61850 tabanl otomasyona
sahip trafo merkezlerinde ise biri mesafe koruma zelliine haiz kablo diferansiyel rlesi, dieri
ar akm ve ynl toprak koruma zelliine haiz mesafe koruma rlesi olmak zere iki
bamsz rle kullanlacaktr.

Ana kablo korumas
Ana kablo korumas, arza yeri tespit zellikli, pilot kablo diferansiyel rlesi olacaktr. Bu
diferansiyel rle mesafe koruma fonksiyonuna sahip olacaktr. Bu koruma interfaz veya fazdan
topraa arza durumlarnda beklenen arza akmnn en dk deerini alglamak iin yeterli
hassasiyette olacaktr.
Rle nominal deerden baka frekansa sahip akmlar tarafndan almaya kar
korunacaktr.
Rle, hattn her iki ucuna yerletirilen kilitleme fonksiyonuna haiz bir ama rlesi
vastasyla arza sadece hattn bir ucundan beslense dahi her iki utaki kesicileri atracaktr.
Rlenin ayarland deerin be katnda, 30 mili saniyelik veya daha az bir alma
zaman olacaktr.
zolasyon seviyesi 15kV olacaktr ve bu, sz konusu koruma ile ilgili pilot kablo balant
kutularndaki pilot kablo terminasyonlarnn 15 kVa izole edilmi olduunu salamak iin
zellikle nemlidir. Diferansiyel korumann kendi pilot kablolarndaki kesien iletkenlerin, ak
devrelerin ve ksa devrelerin tespit edilmesini salamak zere pilot denetim ekipman temin
edilecektir. Pilot kablo arzas durumunda, bir alarm verilecek ve koruma hizmet d kalacaktr.
Pilot denetimin besleme kayna da gzlemlenecektir.
Pilot kablo giri kutusu, izolasyon trafosu ve rle panolar arasndaki tm kablo irtibatlar
yklenici tarafndan yaplacaktr. Eer kar u istasyonu tedarik kapsam iinde ise, Yklenici
tm gerekli ekipman izimleriyle temin edecek ve u korumay kuracaktr. Bu durumda komple
kablo koruma panolarnn (1.ana, 2.ana ve art korumalar) temini, montaj ve mevcut projelere
adaptasyonu Yklenici tarafndan yaplacaktr.
Pilot kablo yerine fiber optik kablo kullanlmas durumunda, 15kV izolasyon seviyesi
aranmayacak ve iki damarl fiber optik kablonun, kablo diferansiyel korumas iin veren
Art korumas
Kablo fiderleri iin art koruma, ani elemanl, ters kesin en az zaman (IDMT) zellikli tip
faz ar akm ve ynl toprak arza rlesi ile yaplacaktr. Kombine rleler kabul edilebilir.
Ar akm rleleri 3 faz akm ve gerilim girili olacaktr.
9.9.5. Ama ve Kilitleme Mant
Tm ama komutlar transformatrn her iki tarafndaki kesicileri atracak ve kapamalar

bloke edilecektir.
9.9.6. Ntr diren korumas
Ntr direnci sabit zamanl ani ama niteli toprak rlesi ve rezidel gerilim rlesi ile
salanacak ve diren kopmalar ile diren ksa devrelerine kar trafoyu koruyacak ve trafonun
primer ve sekonder kesicilerini atracaktr. Ntr diren akm koruma rlesi en az 3 akm eiine
sahip olacaktr. Birinci akm koruma eii sinyal olarak (20A-10 s), dier iki akm eii ise ama
olarak kullanlacaktr.
Ntr diren gerilim koruma rlesi iin gerilim bilgisi yardmc kontakl alter zerinden
alnacaktr. alter atk bilgisi sinyali tanacaktr.
Klasik trafo merkezlerinde yukarda belirtilen ntr diren koruma rleleri ana koruma
rlesinden bamsz cihazlar olarak temin edilecektir (ntr direnci akm ve gerilim koruma
rleleri btnleik tek bir rle olabilecektir). IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde
hangi rlelerin kullanlaca ilgili artnamenin pano grn resimlerinde verilmitir.
9.9.7. 154 kV Kuplaj Fider Korumas
Ani elemanl, ters zaman karakteristikli 3 faz ar akm ve sabit zamanl toprak rleleri ile
yaplacaktr. Rlenin ani eleman konta ayr olacak ve istenildiinde
kullanlmayabilecektir.
154kV kuplaj fideri iin ar akm rlesinden atrma yaplacaktr.
9.10. 34.5 kV ve Daha Aa Gerilimli Fiderlerin Korumas
Fider koruma rleleri 3 faz akm ve 3 faz gerilim girili ynl/ynsz korumaya
uygun AA+toprak rlesi olacaktr. Bu rleler ani elemanl ve ters zaman karakteristikli
olacaktr. Toprak rleleri sabit zaman karakteristikli olacaktr. stenildiinde ani eleman klar
iptal edilebilecektir. Koruma dzeni, datm fiderleri ve transformatr k fiderleri iin ayn
olacaktr. Rlelerde arzal fazn sinyal gstergesi bulunmaldr.
Rlelerin Kullanc tarafndan programlanabilen en az 5 k konta olacak, bu k

kontaklarna rle fonksiyonlarnn hepsi veya herhangi birisi atanabilecektir.
Rlelerin zerinde en az 2 adet dijital kontrol girii olacaktr. Kontrol girilerinin

fonksiyonlar kullanc tarafndan tanmlanabilecek ve bu sinyaller arza kaytlarnda
grlebilecektir.
9.10.1.Ntr zole Sistemler
Ntr izole sistemler yalnzca 380/33kV trafolarn olduu trafo merkezlerinde olup bu
trafolarn 33kV ksmna Zikzak ve ntr toprakl (Zn balant grubu olan) topraklama trafosu
tesis edilecektir. Bu topraklama trafosunun primerinde ve topraklanm ntrnde akm trafolar
bulunacaktr. 33 kV fider iin (3 faz + ntr) ynl ar akm toprak rlesi ve ar yk rlesi,
Topraklama trafosu iin ise ters zaman karakteristikli ani ve gecikmeli ar akm faz rleleri ile
sabit zamanl ani ve gecikmeli toprak rlesi kullanlacaktr. 33kV ynl ar akm toprak rlesi
ve ar yk rlesi tek bir rle halinde temin edilebilir.
Topraklama trafolarnn kullanlmad ntr izole trafo merkezlerinde toprak arzalar iin
bara gerilim transformatr ak gen sekonderine bal ar gerilim toprak rlesi
kullanlacaktr. Bu rle transformatr k kesicilerini atracaktr.
Klasik trafo merkezlerinde yukarda belirtilen ynl ar akm toprak rleleri, ar yk

rleleri ve topraklama trafosu iin kullanlacak ar akm toprak rleleriana koruma rlesinden
bamsz cihazlar olarak temin edilecektir. IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde
hangi rlelerin kullanlaca ilgili artnamenin pano grn resimlerinde verilmitir.

9.10.2.Tekrar Kapama
Tm OG hat fiderleri iin hzl ve yava tekrar kapama yapmaya uygun rleler
salanacaktr. Tekrar kapama rle zerindeki seici bir anahtarla veya men zerinden, hzl,
yava, hzl+yava veya tekrar kapama yok konumlarndan biri seilebilecektir. Arza zerine
tekrar kapama daha sonraki tekrar kapamalar kilitleyecektir. Arza nedeni ile daha nce am
kesicilerde de tekrar kapama kilitlenecektir.
9.11. Koruma Rleleri le lgili Testler
9.11.1. Tip Testler
Koruma rleleri ile ilgili olarak istenen tip testleri aada verilmitir. Tip test raporlarnn
eksik olmas ve/veya uygun bulunmamas halinde bilabedel yaptrlacaktr.
Ancak ayn referansl szleme kapsamnda ayn imalatdan, birden fazla yklenici
tarafndan rle temin edilmesi halinde, tip testleri her bir yklenici iin ayr ayr
yaplmayarak, yalnzca biri iin yaplacak testler yeterli grlecektir.
a) impulse withstand test,

b) HF disturbance test,
c) RF disturbance test,
d) enclosure protection
e) Contact Performance,
f) Mechanical durability,
g) Accuracy relating to time,
h) Maximum allowable temperature,
i) Limiting dynamic value,
j) Limiting short time thermal withstand value,
k) Rated burdens,
Dijital ve nmerik rleler iin ilave olarak aada verilen tip testleri de yaptrlacaktr.
a) 1 MHz burst disturbance test (IEC 60255-22-1 class III) at 2.5 kV

b) Electrostatic discharge test (IEC 60255-22-2 class III) at 8 kV
c) Fast transient disturbance test (IEC 60255-22-2 class III) at 4 kV
d) Radiated electromagnetic field disturbance test (IEC 60255-22-3) at 10 V/m, 25-1000 MHz
Yardmc Rleler in
a) impulse voltage,
b) Contact-Circuit resistance,
c) Timing
d) Thermal endurance
e) Mechanical endurance,
f) shock and vibration,
g) temperature rise
h) enclosure
Aada verilen rutin testler her tipten koruma rleleri iin IEC-60255 ve dier ilgili standartlara
gre yaplacaktr.
a) visual inspection
b) accuracy relating to characteristic quantity
c) dielectric strenght
Yardmc Rleler in
a) visual inspection and check of dimensions

b) dielectric strenght
c) functional tests
Koruma rleleri ile ilgili rnek bir kabul prosedr aada verilmi olup kabullerde
en az bu listede verilen fonksiyonlarn testleri yaplacaktr:
Mesafe Koruma Rlesi:
ANSI Description
Code
21/ N Distance protection
68 Power Swing Detection/Blocking
-- Remote signals via protection data interface
85/21 Teleprotection for distance protection
50N/51N Earth Fault Protection in Earthed Systems
/67N
85/67 N Teleprotection for Earth Fault Protection
27 WI Measures for Weak and Zero Infeed
DTT External direct and remote tripping
50 / 50N Overcurrent time protection, definite-time
51 / 51N Overcurrent time protection, inverse-time
50 HS Switch-onto fault protection (SOTF)
79 Automatic reclose function
25 Synchronism and Voltage Check
FL Fault Locator
86 Reclosure Interlocking (Lockout function)
67 / 67N Directional time overcurrent protection
27 Undervoltage protection
59 Overvoltage protection
Trafo Diferansiyel Koruma Rlesi:
ANSI Description
Code
87T Differential protection, harmonic blokage
50 / 50N Overcurrent protection, definite-time

51 / 51N Overcurrent protection, inverse-time
Ar Akm Koruma Rlesi:
ANSI Description
Code
50 / 50N Overcurrent protection, definite-time
51 / 51N Overcurrent protection, inverse-time
67 / 67N Directional time overcurrent protection, definite-
time
67 / 67N Directional time overcurrent protection, inverse-
time
81 Under frequency
86 Reclosure interlocking (Lockout function)
Hat Diferansiyel + Mesafe Koruma:
ANSI Description
Code
87 L Differential protection line
85/87L Breaker Intertrip and Remote Tripping
21/ N Distance protection
68/T Power Swing Detection
85/21 Teleprotection for Distance Protection
50 / 50N Overcurrent time protection, definite-time
51 / 51N Overcurrent time protection, inverse-time
79 Automatic reclose function
25 Synchronism and Voltage Check
FL Fault Locator, calculated on a single-end
86 Reclosure Interlocking (Lockout function)
67 / 67N Directional time overcurrent protection
50 HS Switch-onto fault protection (SOTF)
27 WI Measures for Weak and Zero Infeed
BLM - 10
10. YARDIMCI SERVS TESSLER
stasyon yardmc servis tesisleri aada belirtilen blmlerden oluacaktr.
110 V ve 48 V iin ana ak ve redresr sistemleri

110 V ve 48 V iin DC datm alterleri ve panosu
AC Datm alterleri ve panosu
AC datm devreleri (g kayna ile btn gerekli aletler arasndaki kablaj)
DC kaak ve dk-ar gerilim rlesi+Ak-Redresr balants denetleme rlesi (Ak-
Redresr balantsnda kopukluk varsa alarm verecek)
Frekansmetre
10.1. DC Besleme Sistemi
10.1.1.Genel
Trafo Merkezlerinde, biri primer dieri art koruma rlelerini beslemek zere iki bamsz
110V DC besleme kayna ve sistemi tesis edilecektir. Acil aydnlatma, motor besleme, alarmlar
vs. gibi istasyonun dier DC ykleri bu iki sisteme paylatrlacaktr. Acil durumlarda bu iki
sistemin bir kaynaa balanabilmesi iin nlem alnacaktr. ki sistemin paralel almasn
nleyici gerekli kilitleme sistemi yaplacaktr.
PLC, RTU, varsa ethernet switch ve haberleme cihazlarn beslemek zere 380 kV ve
154 kV merkezlerde ikier adet bamsz 48 V DC, ak, redresr ve pano sistemi temin
edilecektir. Bu blmde yer alan hkmler klasik ve IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo
merkezlerinde hem 380kV hem de 154kV trafo sistem iin uygulanr.
10.1.2. DC Datm Panosu
DC beslemenin eitli cihazlara datmn ve kontrolunu salamak iin gerekli cihazlar

da kapsayacaktr.
DC datm panosundan yaplacak asgari datm yerleri:
DC datm panosundan 154kV ve 380kV fider bana her iki DC baradan birer adet
olmak zere 2'er adet bamsz alter tahsis edilecektir. Tesis edilecek besleme devreleri, ana
koruma rleleri ile art koruma rlelerini ayr DC'lerden ve iki ana koruma rlesi varsa ana
koruma rlelerini farkl DC'lerden beslemek kaydyla ayr ayr alterle yaplacaktr. Ayrca DC
datm panosundan varsa olay kaydedici panoya, AG kompanzasyon panosuna, alter says
metal clad artnamesinde verildii zere metal clad panolara, saya panosuna, RTU panosuna,
OG kumanda panolarnn her birine, otomasyon panosuna, DC i aydnlatmaya birer adet
bamsz alter tahsis edilecektir. DC d aydnlatma iin en az iki, Bara koruma sistemine en az
1 bamsz alter tahsis edilecektir. Tesis edilmeyen (ileride-bo) fiderler iin de MCB alter
braklacak olup bunlarn dnda tahsis edilen alterlerin %20'si kadar daha alter konulacaktr.
110Vdc datm panolarna (3 pano iin toplam) 154kV mstakil trafo merkezlerinde en az 60;
tm GIS'lerde ve 380kV ak altlarda ise en az 100 alter konulacaktr.
48Vdc panoda da benzer ekilde beslenmesi gereken tm cihazlara ve ileride-bo

fiderlere bamsz alter ve tahsis edilen alterlerin %20'si kadar yedek alter konulacaktr.

Bahsi geen alterler konum ve sinyal kontakl termik manyetik besleme kesicisi olarak
temin edilecektir. .
110 V ve 48 V DC datm panolar en az 6300 A ksa devre kapasitesinde

tasarlanacaktr. Her ak redresr gurubu iin 2 kutuplu ve ayarlanabilir termik/manyetik ama
devresi olan besleme kesicisi kullanlacaktr.
Trafo merkezleri iin adet 110V DC datm panosu tesis edilecektir.
110Vdc sistemde birinci ve nc panolar mevcut iki ak redresr gurubunun birinden

ayr ayr beslenecektir. Bu iki datm panosu arasnda bir kublaj panosu (ikinci pano)
bulunacaktr. Kuplaj panosundaki kuplaj kesicisi (MCB) otomatik olarak devreye girmeyecek,
manuel olacak ve kuplaj kesicisi ile birinci ve c panolardaki giri kesicileri arasnda DC
baralar hibir zaman paralele getirmeyecek kilitleme olacaktr.
48 V DC sistem iin kumanda ve rle panolar boyutlarnda, iki girili ve kuplajl 1 adet
datm panosu yaplacak ve 48 V DC datm panosu iki adet ak-redresr gurubundan ayr
ayr beslenecektir. ki 48 V DC besleme baras arasna bir kuplaj MCB konulacaktr. Her bara 6
A'lik 16 adet MCB'ye sahip olacaktr.
Her bir DC grup iin ak ile redresr arasndaki balantnn salkl olduunu denetleyen
koruma rlesi tesis edilecektir. Ak-redresr arasndaki balantnn kopmas durumunda kl
ve sesli alarm sinyali alnacaktr.
Her mini devre kesici (MCB) 2 kutuplu, termik-manyetik eleman ve kesicinin atn
gsterecek bir alarm konta bulunacaktr. Besleme bran kesicilerinin ama niteleri, ncelikle
besleme kesicisinin amasn temin etmek zere selektif olacaktr. Btn kesicilerin ana
kontaklar gm kaplamal olacaktr. Kesicilerin gvdeleri direkt topraklanacaktr.
Kesicilerin ON/OFF pozisyonlar kasa zerinde aka grlecek ekilde belirtilecektir.

Her pano iin yzde 2 hata snfnda bir DC ampermetre ve voltmetre konulacaktr. Aletler (fla)
yzey montajl 96x96 mm ebadnda ve arkadan terminalli olacaktr.
Her pano iin DC toprak kaak rlesi tesis edilecektir. Toprak kaa tespit snr
ayarlanabilir olacak ve 2 mA geen toprak kaaklarnda alacaktr.
DC ar gerilim ve dk gerilim alarmlar tesis edilecek olup ayarlanabilen ve verilen

deer aldnda alacaktr. Btn alarmlar, alarm cihaz iin bamsz kontaklara sahip
olacaktr.
Ana terminaller 50 ile 120 mm2 bakr iletkenler iin uygun olacaktr. Dier terminaller 4 ile
25 mm 2 iletkenlere uygun olacaktr.
10.1.3. DC Bar-Balayc Kesici
DC Bar-balayc (kuplaj) kesicisi sadece trafo merkezlerinde acil durumlarda iki DC

besleme sistemini tek bir kaynaa balamak iin kullanlacaktr.

DC Bar-balayc kesici 2 kutuplu ve 200 A kapasiteli, 250 V iletme gerilimli ve dahili tip
olacaktr. Ama eleman istenmemekle beraber, kesici 120 V ve 240 V DC de 5000 A kesme
kapasitesinde olacaktr.
Bu kesicinin ak pozisyonda asma kilitle kilitlenme imkan salanacaktr. Kesicinin

pozisyonu, mekanik olarak mahallinde gsterilecektir. ki DC sisteminin paralel almasn
nleyecek yeterli sayda yardmc kontak ve kilitleme sistemi bulunacaktr. Ana kontaklar gm
kaplamal, ase direkt toprakl olacaktr.
10.2. AC Yardmc Servis Besleme Gerilimi
10.2.1. Genel
Klasik tip ya da IEC 61850 tabanl otomasyonlu Trafo merkezlerinde; AC yardmc servis
olarak iki adet yardmc servis trafosundan beslenilecek ekilde 220/380 volt, 3 faz, 4 telli ntr
toprakl sistem bulunacaktr. Toplam 3 adet AC pano yaplacak ve besleme; merkezin yardmc
servis trafolarnn her birinden olmak zere bamsz iki AC ana besleme kesicisi vastasyla
yaplacaktr. Tek AC yardmc servis baras olacak, yadmc servis trafolarndan gelen ana giri
kesicileri 1. panoya konulacak, 2. ve 3. AC panoya ise besleme alterleri konulacaktr. stasyon
yardmc servis trafosu 33 kV' dan beslenecektir. 380kV ve 154kV trafo merkezlerinde iki
besleme kayna paralel almayacak fakat giri kesicilerden birinde bir arza olursa otomatik
olarak dier alter devreye girecektir.
AC besleme sistemi servis trafosunun tm ykn tayacak kapasitede olacaktr.
AC yardmc besleme sistemi (380 kV merkezler iin 500 kVA servis trafosu, 154 kV
merkezler iin 160 kVA) aadaki hususlara uyacaktr.
Nominal gerilim : 500 V

Servis gerilimi : 220/380 V
Nominal frekans : 50 Hz
Nominal akm : 800 A (154 merkezleri iin 250 A)
Besleme sistemi : 3 faz/4 telli
Simetrik ksa devre akm : 20 kA
Dielektrik test gerilimi : 2.5 kA
letme scakl dahili tehizat iin : -10C ile +55C
10.2.2. Ana AC Besleme Kesicileri
Ana AC besleme kesicisi 1 nolu AC datm panosuna konulacaktr. .
3 kutuplu 500kVA yardmc servis trafosu iin 800 A'lik, 160kVA yardmc servis trafosu
iin 250A'lik bu kesici ayarlanabilir termik-manyetik ama nitesine sahip olacak ve kk AC
datm kesicileri (MCB) bu ana kesiciden nce aacak ekilde tasarmlanacaktr.
Kesicinin pozisyonu(ak-kapal) mahaller gsterecek bir mekanik dzen bulunacaktr.
Kesici ana kontaklar gm kaplamal ve gvdesi direkt toprakl olacaktr.
Ana terminalleri 240 mm2 bakr iletkenler iin uygun olacaktr.

Kontrol, alarm, pozisyon gstergesi vs. iin 2 adet yardmc konta olacaktr.
10.2.3. AC besleme kesicileri arasndaki kilitleme ve Otomatik Transfer
Otomatik transfer ilemi iki AC kaynann paralel almasn nleyecek, ana besleme
kesicilerinden yalnzca biri devrede olacak, devrede olan kesicinin herhangi bir nedenle amas
durumunda dier besleme kesicisi devreye girecektir ve acil durumlarda ykn varsa generatr
beslemesine aktarlmas salanacaktr.
Otomatik transfer ilemi, herhangi bir fazdaki gerilim normal gerilimin %80' ine dt ve
0-60 sn. devam ettii acil durumlarda ykleri dier yardmc servis trafosuna aktarmak, normal
besleme sisteminin btn fazlar nominal gerilimin %90' na ulatnda ve 0-60 sn. devam
ettiinde, ters ilemi yapmak iin kullanlacaktr.
Ana Besleme kesicileri; 500kVA yardmc servis trafosu iin 800 A'lik, 160kVA yardmc
servis trafosu iin 250A'lik 3 kutuplu, motorlu, ayarlanabilir termik-manyetik amal olarak temin
edilecektir. Bu kesiciler paralel almamas iin elektriki olarak kilitlenecektir.
Transfer iin gerekli iletme gerilimi, ykn aktarlaca kaynaktan salanacaktr. Transfer
anahtarnn bir parasnn arzas halinde ntr pozisyonda kalmasna msade edilmeyecektir.
Pano, genel dahili kullanm iin tasarlanacak ve sadece nden mdahale edilebilecektir.
Ana kontaklar her faz iin iki adet 240 mm 2 bakr veya alminyum iletkene uygun olacak, bir
toprak civatas ile giri ve k kablolar iin karlabilir civatal pilakas bulunacaktr.
Pano zerinde aadaki cihaz ve olanaklar salanacaktr.
Yke bal besleme kaynan belirtecek pilot lamba ve isim plakas

Normal ve acil durumlarda, dk gerilim artlarn belirtecek alarm kontaklar.
10.2.4. AC Datm Panosu
Trafo merkezlerinde toplam 3 adet AC datm panosu yaplacaktr.
Trafo merkezlerinin AC normal yardmc servisi iin 220/380 V, 3 fazl, 4 telli ntr toprakl
sistem tesis edilecektir. Pano zerinde yeterli sayda k fideri bulunacak ve her fider kesme
tehizat ve gsterge aletleriyle donatlacaktr. k fiderlerinin says ve kesme tehizatnn
karakteristii teklif veren tarafndan tespit edilecektir. Ancak en az aada verilen blmlere
bamsz alter (minyatr kesici-mcb) tahsis edilecek, ileride-bo fiderler iin de alter
konulacak ve ayrca tahsis edilen alter saysnn %20si kadar yedek alter braklacaktr.
380kV ve 154kV her alt iin 1 adet ayrc motor beslemesi, 1 adet kesici motor
beslemesi, 1 adet ayrc/kesici stclarnn beslemesi, 1 adet SDK'larn stc beslemesi
iin olmak zere 4 adet AC alter,
110V Redresr-1 iin 1 AC alter,
Her trafo fiderinin Fan motorlar iin 1 AC alter, kademe motoru iin 1 AC alter
Kompanzasyon panosu iin 1 AC alter (akm kapasitesi tasarm sonucuna gre
belirlenecektir),
Ya evrim cihaz iin 1 AC alte, en az 200Alik,
Bina aydnlatmas iin 1 AC alter,
D aydnlatma iin alt sahasna konulacak aydnlatma panosu iin 2 AC alter,
Projektrler iin 1 AC alter,
OG hcrelerin stc ve aydnlatmalar iin metal clad artnemesinde belirtilen sayda AC
alter,
Kumanda panolarnn tamam, rle panolarnn tamam, varsa kumanda ve koruma
panolarnn tamamndaki aydnlatma ve prizleri iin 1er AC alter,
Gvenlik binas iin 1 AC alter,
alta konulacak priz iin 1 AC alter,
Varsa lojman beslemesi,
Varsa lojman aydnlatmas,
Yukarda listesi verilen alterler ikinci ve nc AC panolara konulacaktr. Btn

minyatr kesiciler (m.c.b.) ayarlanabilir termik-manyetik amal olacaktr. Ana kontaklar gm
kaplamal olacaktr. Kesicinin ak ya da kapal olduunu belirten ON-OFF yardmc kontaklar
bulunacaktr.
Pano almadan kesicilerin ama kapamasnn mahallinde yaplabilmesi iin, kesiciler

panonun n yzne monte edilecektir. Kesicilerin ak kapal pozisyonlar pano zerinde
grlecektir. Branman kesicilerin ana kesiciden nce amas iin seicilik tesis edilecektir.
lave olarak AC datm panosu zerinde aadaki cihazlar bulunacaktr.
Uygun transformasyon oranl, 0.5 snf kuru tip akm trafolar

1 adet 0.5 snf saya
3 adet ampermetre, 1 voltmetre ve btn faz-faz ve faz-ntr gerilimlerini lmek iin seici
anahtar, 1 wattsaatmetre ve 1 adet frekansmetre bulunacaktr. Ampermetre, voltmetreler ve
wattsaatmetreler 1% snf olacak, pano yzeyi ile dz montajl (fla) ve arkadan terminalli
olacaktr. Ampermetre ve voltmetreler 96x96 mm ebadnda olacaktr.
10.2.5. Kompanzasyon Sistemi
Trafo merkezlerinde bulunan 220/380V AC sistem iin, Kompanzasyon Sistemleri ile ilgili
Ynetmelik ve Teblilere uygun olarak kompanzasyon sistemi yaplacaktr.
Kompanzasyon sistemi g faktrn 0.99a getirecek ekilde tasarlanacaktr.
Kompanzasyon sistemi AC sistemden ekilen endktif yke gre, kademeli olarak

devreye girip-kacak niteler halinde tasarlanacak olup, Kompanzasyon sistemi ile ilgili
hesaplamalar trafo merkezinin i ihtiyacnn mevsime bal deiimi dikkate alnarak, yklenici
tarafndan yaplacak ve darenin onayna sunulacaktr.
Kompanzasyon sistemi hesaplamalarnda ya tasfiye cihaz dikkate alnmayacaktr. Ya

tasfiye cihazlar iin gerekli kompanzasyon sistemleri ilgili letim Tesis ve letme Grup
Mdrlkleri tarafndan, ya tasfiye cihazna btnleik olarak yaplacaktr.
Kondansatr kademelerinin tasarm yaplrken, 3 fazl kondansatrlerle birlikte en az birer

tane her fazda olacak ekilde tek fazl kondansatr kullanlmaldr.
Reaktif g kontrol rlesi fazl ve en az 12 kademeli olmal, EN 60255-6 standardna

uygun, mikroilemci tabanl ve yk kompanzasyon sistemine eit olarak datmaldr.
Reaktif g kontrol rlesi her faz iin ayr ayr gerilim, akm, harmonik bozulma, cos ,
aktif g, reaktif g, grnr g, scaklk gibi verileri lebilmeli ve bu byklklerin yan sra,
devrede olan kademeleri de rle zerinden gsterebilmelidir. Reaktif g kontrol rlesinin ar
ve eksik kompanzasyon uyarlar olmaldr. Arzal ve bo kondansatr gruplarn tespit
edebilmelidir. Monofaze ve trifaze kondansatrleri birlikte kullanabilmeli ve her faz ayr ayr
kompanze edebilmelidir.
AC yardmc servis trafosunun bota ektii reaktif kayplar kompanze edebilmek

amacyla trafonun anma gcnn %3 gcnde sabit kapasitr grubu tesis edilecektir.
Reaktif g kontrol rlesi; dk gerilim, ar gerilim, l akm dk, l akm

yksek, harmonik akm ve gerilim bozulma, ar scaklk, yetersiz kompanzasyon ve ar
kompanzasyon alarmlar iin rle kna sahip olmaldr.
Reaktif g kontrol rlesi sfr gerilim sistemine sahip olmaldr. Enerji kesintilerinde rle
evvelce devreye ald kondansatr gruplarn devre d brakacak ve enerjinin tekrar
gelmesiyle kademeler sistemin ihtiyac kadar devreye girebilmelidir.
Kompanzasyon panolar kumanda panolar llerinde olmaldr.
Kompanzasyon sistemi iin kullanlacak olan mstakil akm trafolar, hata snf 0,5
olacak ekilde tercih edilmeli ve her fazda 1 adet olmak zere 3 adet olarak tesis edilmelidir.
Kondansatrler TS EN 60831-1 ve 2 standartlarna uygun, kendini onarabilen metalize

polipropilen filmden imal edilmi, tamamen kuru tip olmaldr.
Kompanzasyon panosu kumanda binasna konulacak olup darenin onayna sunulacak

olan bina ii pano yerleim resminde gsterilecektir.
Kondansatr kademe says 12 olacaktr.
Sistemde kompanzasyon iine zel olarak tasarlanm Kompanzasyon Kontaktrleri

kullanlmaldr. Kompanzasyon kontaktrleri TS EN 60947-4-1 standardna uygun olacaktr.
Kompanzasyon kontaktrleri yol verecei kondansatr grubunun gcne uygun olarak
seilecektir.
Her bir kademe hzl alan, izoleli, devre gcne uygun seilmi alterler (MCB) ile
korunacaktr. Bu alterlerin atmas durumunda AC panoda bulunan anonsiyterlerde sinyal
karlacaktr.
Reaktif G Kontrol Rlesinde monofaze ve trifaze kondansatr grubu balanabilme

zellii olmaldr.
Kademelerden hangilerinin devrede ya da devre d olduu, kademelerin hangi fazlara ait

olduu rle n panelinden veya mensnden grebilmelidir.
Pano gerilim beslemesi AC panoda bulunan termik manyetik kompakt alter zerinden
olacaktr. Bu alterin akm kesme deeri toplam kondansatr akmnn 1,5 kat deerinde
seilecektir.

A, B ve C faz ana giri gerilimlerini gsteren ve sigortalar ile korunmu indikatr lambalar
pano n yzne monte edilecektir.
10.3. AK ve AK ODASI
154 kV ve 380kV merkezlerde ikier grup 110 DC (55x2 V) ve 48 V DC (24x2 V) ak grubu

olacaktr.
2 ak odasnn her birine birer grup 110 V DC ve 48 V DC ak gruplar konulacaktr.
110Vdc akler 300Ah, 48Vdc akler ise en az 200Ah kapasiteli stasyoner tip sabit tesis
kurun asitli olacaktr.
Aklerin d kutusu; sya dayankl, ok emici, krlma, atlama, yksek s ve arj, dearjda
deforme olmayacak ekilde en iyi yaltkan malzemeden yaplm; yalnzca zel gaz k
kapa dnda, d ortamla hibir gaz, sv al verii olmayacak ekilde dizayn edilmi
olacaktr.
En kt hizmet koullarnda dahi, normal mrleri boyunca temizleme ihtiyac gstermemesi

iin ak tabannda tortu toplanma mesafesi braklacaktr.
Elektrolit ilavesi gerektirmeden 3 ay devaml tampon arjl almaya (float-operation)

yetecek elektrolit yedei olacaktr.
Pozitif plakalar silindirik tpl, negatif plakalar zgara st svama tipinde olacaktr.
Akler gerektiinde tm hcre elemanlarnn voltaj lmlerini ayr ayr yapmaya uygun
yapda olacaktr. Her hcre muhafaza kutusu topraa gre tek tek izole edilecektir.
Slfrik asit ve saf su karmndan oluan elektrolitin, tam arjl durumda akmlatr iinde
20C'de younluu 1.240 0.01 gr/cm 3 olacak, toleranslarnn dna kmayacaktr. Slfrik
asit zellikleri bakmndan TS 694'e uygun olmaldr. Elektrolitte kullanlacak damtk su,
renksiz, berrak ve kokusuz olmal, ierisinde ya damlacklar veya organik maddeler
bulunmamaldr.
Ak plakalarnn uzunluklar, genilikleri, kalnlklar, pozitif plakann tpk ap,

oksit/kurun oran ve plakalarn toplam arlklar, plaka saylar, muhafaza malzemesinin
boyutlar, cidar kalnlklar ile Ah verimleri, 10 saatlik, 5 saatlik, 3 saatlik dearjlar sonu
gerilimleri 1.8 volt olmak zere ayr ayr dearj kapasiteleri, kuru ve sulu arjl olarak
arlklar ve i direnleri imalatsnca kabul testlerinden nce verilecektir. Ayrca bu
karakteristiklerin her birinin toleranslar belirtilecek, toleranslar belirtilmeyen deerlerin
toleranslar olmad kabul edilecektir.
Aklerin kabul testleri ve kontrolleri TS 1352 (son basks) ye gre yaplacaktr.
Akmlatr odalarndaki elektrik tesisatnda nemli ve benzeri yerlere ilikin iletken, kablo ve
elektrik iletme gereleri kullanlacaktr. Bu yerlerde akkor telli lamba ve su geirmez tip
armatr kullanlacak, kvlcm yapabilen kollektrl vantilatrler kullanlmayacaktr.

Anahtar, priz v.b. gibi iletme srasnda alevlenmeye neden olan, kvlcm karan elektrik
aralar akmlatr odalarnn darsna konulacaktr.
Akler artname ekinde verilen resme uygun olarak yerletirilecek ve yine resme uygun
olarak zemine sabitlenecektir. Aklerin irtibatlar uygun kesitteki esnek (100 Ah ak ve
redresrlerde 2x25 mm 2 YVMV, 200 Ah ak ve redresrlerde 2x35 mm 2 YVMV) kablolarla
yaplacaktr.
Ak odalarna, el ykamak iin lavabo konacak ve su tesisat iin gerekli proje revizyonu
yklenici tarafndan yaplacaktr. Ak odalarnda zeri fayans kapl sabit bir alma tezgah
yaplacaktr. Bu alma tezgah lavabo ile birlikte dizayn edilecektir. Ak odalarnn
duvarlar tavana kadar aside dayankl fayansla kaplanacak ve tavan beyaz kire badana
ile boyanacaktr. Ak odalar penceresi, buzlu cam olacak ve zeri aside dayankl boya ile
boyanacaktr. Ak odalarnn aydnlatlmasnda etanj tip armatr kullanlacak, anahtar ve
priz oda dnda tesis edilecektir. Ak odalarnn kaplar dar alacak ve panik ama
mekanizmal olacaktr.
Ak odalarna konacak aspiratrlerin kanat ve gvdeleri tamamen metal olacaktr.

Kullanlacak aspiratrlerin motorlar kmrsz tip olacaktr ve en az 28 cm. apnda
aspiratr kullanlacaktr.
Aklerin sulandrlmas en erken 2T almalarna 1 ay kala kontrol eleman denetiminde

yaplacaktr.
10.4. iZiMLER VE iLETME BAKIM TALiMATLARI
10.4.1. izimler
Yklenici, Genel Teknik artname blmndeki Madde 1.2.10.a gre verene aadaki
dokmanlar temin edecektir.
AC ve DC datm panolarnn tm boyutlar ile detayl genel izimleri
10.4.2. letme ve Bakm Talimatlar

Tedariki, verene AC ve DC besleme sistemleri ile ilgili EL Kitab (klavuz) temin edecektir.
BLM 11
TOPRAKLAMA SSTEM
11.1. Genel
Yklenici, ibu artnamedeki zellikler dorultusunda 380 ve 154 kV sistem iin btn
topraklama sisteminin tasarm, btn malzemelerin temini ve tesisini tedarik edecektir.
Topraklama sisteminin her eleman aadaki ekilde tasarlanacaktr.

Arza akm byklk ve srelerinin en kt koullar altnda bile hibir ek yeri
erimeyecek ekilde ve bozulmayacak
zellikle fiziksel hasara ak yerlerde mekanik olarak yksek derecede salam olacak

Yklenici, btn hesaplamalar, izimleri ve topraklama ayrntlarn onay iin verene
sunacaktr.
Ksa devre akm 154 kV merkezlerde 31.5 kA, 380 kV merkezlerde 50 kA olarak kabul
edilecektir.
Topraklama sisteminin tasarmna esas adm ve dokunma gerilimi deerlerinin

hesaplanmasnda, topraklama andan akan arza akm 154 kV merkezlerde 20 kA, 380 kV
merkezlerde 35 kA ve arza temizlenme sreleri de 0.5 sn. olarak dikkate alnr.
11.2. Topraklama Koullar
Topraklama sisteminin tasarm esaslar, IEEE 80 paragraf 7de Trafo Merkezi

Topraklamasnda Gvenlik Klavuzunda belirtildii gibi tasarlanacaktr. Tasarm, mhendis
onayl hesaplamalarla nihai biimini alacaktr.
Ykleniciye, topraklama sistemlerinin salam tasarmnda yardm iin aadaki literatrle ilgili
olarak ancak bunlarla snrl kalmamak zere bavurulacaktr:
E.Y.G. stasyonlarnn Toprak Empedansnn Hesaplanmas ve lm J.R. Alderton et
al Proc IEE, Vol 125, No 12, Dec. 1978
Toprak Direnci ve Toprak ebekesinin Gz Gerilimleri. J.Nahman and Skuletich, Proc
IEE, Vol 126 No 1, Jan.1970
Elektrik Tesislerinde Topraklama Ynetmelii (Grounding Regulations for Electrical
Installations) Resmi Gazetenin 24500 saysnda 21 Austos 2001de yaymlanm.
11.3. Toprak zgl Direncinin llmesi
Yzey ve derinlik olarak zgl toprak direnci lm testleri, Ykleniciler tarafndan yaplacaktr.
Toprak zgl direncinin llmesi, sahann dzlenmesi tamamlandktan sonra, Wenner 4-

elektrot yntemi kullanlarak yaplacaktr.
Yklenici, farkl bir toprak dirence lme yntemi nermise, bu nerinin geerliliini ve/veya
etkinliini verenin onayna sunacaktr.
alma, gerekli ekipmann tanmas, gerekli mhendislik, denetim ve teknik personelin,

vasfl ve vasfsz iilerin, vb. salanmasn, derinlik toprak direnci testlerini yrtmek iin
gerekli olan saha keifleri, verilerin ve sonularn analizi ve yorumlanmas ve ayrntl bir
raporun hazrlanmasn ierecektir. Yklenici, kendisine verilen bilgilere gre koordinatlar ve
eitli test alanlarn sahada bulmak iin ve ayrca bu alanlarn dzeylerinin, veren tarafndan
belirtilen sabit noktaya (noktalara) gre belirlenmesi iin kendi hazrlklarn yapacaktr.
Btn iler, ilgili Trk standart(lar)nn artnamelerin en son basklarna gre yaplacaktr.
Yklenici, sahann ayrntl bilgilerini ieren, gzlemlere ve testlere ilikin bir zet ve ayrntlar,
jeolojik verileri, laboratuar testlerini, hesaplamalar ve tavsiyeleri ieren ayrntl bir rapor
taslan iki (2) nsha halinde sunacaktr. Bu rapor, hafriyat eimlerine ve sudan arndrma
projelerine ve topran kimyasal yapsna kaya tabakas yaplarna, saha drenajna, vb. ilikin
somut bilgileri iermelidir. Yklenici, rapor taslan verene sunacak ve verenin onayndan
sonra, nihai raporu drt (4) nsha halinde verene sunacaktr. Test fyleri, aratrma
kurumunun/testi yapan laboratuarlarn ve verenin yetkili temsilcisinin imzalarn tayacaktr.
11.4. Topraklama A
Topraklama ann iletkenleri, anormal koullarda maksimum yldrm veya arza akmlarn
iletkende fazla snma olmadan ve tehlikeli bir gerilim artna yol amadan ksa bir sreyle
gvenli olarak tayacak kapasitede boyutlandrlacaktr. Bu koulla ilikili olarak, ana
topraklama ann plak rgl bakr iletkenlerinin kesiti en az 95 mm2 (yeni merkezlerde 120
mm2 ) olacaktr.
Topraklama ann toprak alt birleme noktalar zel kaynakla (Thermoweld Connection)
yaplabilecei gibi presli ek eleman kullanlarak da yaplabilecektir. Presle ek yaplmas halinde
ekler iki kademeli zel hidrolik pres kullanlarak en az 800 Bar basnla yaplacaktr. Toprak alt
balant noktalar ziftle kaplanacaktr.
Topraklama a, toprak don derinliinin altna gmlecek olup derinlik en az 50 cm olacaktr.

Yekpare kayaya rast gelinen yerlerde ise topraklama a, yeterli mekanik koruma salanacak
derinlikte olacaktr. An kontrol iin her topraklama ubuun bulunduu yere 40x40 cm beton
Rogar konacaktr. Topraklama ubuu ile toprak ringi balants ubuklar zerinde her iletken
iin ayr yaplacaktr.
Cihazlaryla birlikte uzaktan koruma ve haberleme sistemleri iin, giriim sinyallerini nlemek
amacyla kumanda binasna ve metal clad binaya 30x3 elik eritle ayr bir a ( faraday kafesi )
tesis edilecektir. Bu a ortak alt sahas topraklama ana ayrlabilir ekilde ve en az 8 noktadan
balanacaktr.
alt tehizat, istasyona geni ekilde datlmsa, eitli yerlerde ayr ayr lokal topraklamalar
tesis edilebilir. Bu durumda lokal topraklamalarn birbirlerine ve ana topraklama ana
balanmas gerekir. Ayrca, bu ara balant iletkenlerin kesitlerinin ana topraklama ankinden
daha kk olmamas gerekir.
Topran etkin direncini drmek iin 2.2 cm apnda (3 mm bakr kaplama dahil) ve 250 cm
uzunluunda bakr kapl elik topraklama ubuklar yerletirilecektir. Gerekli yerlerde daha uzun
topraklama ubuklar kullanlacaktr. Topraklama ubuklarn uygun uzunluu ve aralklar
belirlenirken toprak diren lmnden elde edilen veriler kullanlacaktr. Topraklama ubuklar,
topraa gmlecek ve ana topraklama ebekesine zel kaynakla (thermowelding) veya
klemensle balanacaktr.
Topraklama ubuklar, cihazlardan topraklama sistemine olan balantlarn olabildiince ksa ve
dz ekilde yaplmasn salamak iin zelliklere parafudrlara, g trafolarnn ntr noktalarna
ve ntr direnlerine yakn yerletirilecektir. Ayrca topraklama ann etrafna eit aralkl
topraklama ubuklar da yerletirilecektir.
11.5. alt Tehizatnn Balants

letkenlerin topraklama ana balants, termo kaynak veya pres kullanlarak toprak altnda
yaplacaktr. Yksek direnli bir ek balantya sebep olacak herhangi bir nokta, emaye veya pul,
iletkenlerin tehizata balants yaplmadan nce metal yzeyle temas noktalarndan
kaldrlmaldr. letkenlerin tehizata olan btn balantlar, basnl tip iletken balantlaryla ve
cvatalar, vidalar ve yayl tutturma bilezikleri ile yaplacaktr.
Trafo merkezinin yksek, orta ve alak gerilim alt, elik konstrksiyonu ile birlikte kontrol ve
l aletleri, tel fensleri, kabinleri ve toprak baralar topraklama ana balanacaktr.
Topraktan yzeye olan geilerde, btn iletkenler, zemin dzeyinin ortalama 50 cm altnda ve
30 cm stnde sert bir elik boru veya PVC ile korunmal ve zift veya benzeri malzemeyle
kapatlmaldr.
Yksek gerilim akm, gerilim trafolar ile parafudurlarn emniyet topraklamalar alttaki elik
konstrksiyonun topraklama ebekesine balanan noktasna iki iletkenle irtibatlanacaktr. Ayrca
bu cihazlarn elik konstrksiyonlar topraklama ebekesinin toplam 4 ayr noktasndan (girdi-
kt iki irtibat saylacaktr) irtibatlandrlacaktr.

Pano, kumanda odas metal blmler ve hcre topraklamalar 30x5 mm2 bakr lama ile
yaplacak, bu bakr lamalarn birbirlerine irtibatlar lamay delmeden, ya zel bir klemensle ya da
kaynakla yaplacaktr. Lamalar montaj srasnda mmkn olduunca delinmeyecektir. Her pano,
topraklama barasna ayr ayr irtibatlandrlacaktr.
Kazayla elektriklenebilecek, metal yaplar, binalarn topra, ekipman, su borular vb. gibi akm
tamayan btn metal paralarn toprak balantlar, 30x5 mm2 bakr lama ile olacaktr.
Merkezlerin topraklama a, toprak alt birleme noktalar Kuruluumuzca grlmeden ve

lmleri yaplmadan zeri kapatlmayacaktr. Aksi takdirde, toprak alt birleme noktalarnn
kontrolu iin TEA' ca istenmesi halinde yklenici tarafndan taahht kapsamnda bilabedel ve
hibir sre uzatm/fiyat fark ilave bir bedel verilmeden birleme noktalarnn zerleri alacaktr.
Byle bir durumda topraklama sisteminin uygun olduunu kabul edebilmek iin, saha testleri
ile llen adm ve dokunma gerilim deerlerinin, hesaplanan adm ve dokunma gerilim
deerlerin altnda olmas gerekmektedir.
11.6. Tel Fens Topraklamas
Trafo merkezini evreleyen fensler, kendi topraklama ana ortalama 10 metre aralklarla ve 50
mm2 bakr iletken ile balanacaktr. Ana topraklama a iletkeninden kk olmayan
kesitte bir toprak iletkeni, fensi boyunca gmlmelidir. Bu toprak iletkeni, yeterli aralklarla
yerletirilmi topraklama ubuklarna irtibatlandrlmaldr.
Btn keler, fens direkleri, kap direkleri ve toprak ubuklara yakn direkler, toprak iletkene
etkin ekilde balanmaldr.
11.7. alt Sahas Toprak Kuleleri ve Koruma letkenleri
154 kV ve 380 kV sistemlerdeki toprak kuleleri srasyla 3,5 metre ve 8 metre ykseklikte
olmaldr. Koruma telleri, 96 mm2 rlm elik veya 266 MCM Alminyum letken olmaldr.
Koruma telinin ekilemedii merkezlerde 6 metre koruma ubuklar kullanlabilecektir.
11.8. Adm ve Dokunma Gerilimleri
Topraklama sistemi, adm ve dokunma potansiyellerini kabul edilebilir limitler iinde tutacak
ve bylece personelin gvenliini salayacak ekilde tasarlanmaldr. Buradaki ama, hem
normal hem de anormal koullarda, bir kiinin meru eriimine ak ekipmanda ya da
aksesuarlarda tehlikeli bir gerilimin ortaya kmamasn salamaktr.
Techizata olmas muhtemel zarar asndan, topraklama sistemi, trafo merkezi ekipman ve
topran ana gvdesi arasnda ortaya kacak gerilimi, techizata izolasyon bozulmas veya
yanma olmayacak ekilde snrlamas gerekir. Ayn nedenle, trafo merkezindeki topraklanm
noktalar arasnda gerilim art, yeterli bir toprak yolu salanarak tam olarak
gerekletirilmelidir.
Bu durumda, topraklama sisteminin yalnzca dk dirente deil, ayn zamanda olabildiince

dk reaktansda olmas gerekir.
Tolere edilebilir adm ve dokunma gerilimleri deerlerine ulaabilmek iin, aadaki

varsaymlar yaplmaldr.
Adm 1 metre
Arza temizleme sresi 0.5 saniye
Beden direnci: 1000 ohm (ellerden her iki ayaa ve bir ayaktan dierine)
Trafo merkezindeki ahslarn ayaklar ile toprak arasndaki temas direncini arttrabilmek
amacyla, topraklama ann zerine toprak yzeyine 0.15 m (6 in) yksekliinde akl
tabakas serilmesi gerekmektedir.
akl tabakasnn (s) diren deeri, en fazla 2500 ohm-metre olarak alnmaldr. s trafo
merkezinin yzeye yakn topran ohm-metre olarak direncidir.
11.9. Parafudurlar
Parafudurun yaknnda topraa elektrotlar aklarak lokal bir topraklama balants

yaplmaldr. Parafudur, topraklama iletkeni, hem ubua hem de istasyonun ortak topraklama
ebekesine balanmaldr. Parafudurdan topraa yaplan balantnn mmkn olduu kadar
ksa ve dz olmas gerekir. letken kesiti, ana topraklama ebekesinin iletkeninkinden daha
kk olmamaldr.
11.10. GIS
Dn akmlarnn istenmeyen etkilerini snrlamak iin aadaki artlar salanmaldr.
Tm metal muhafazalar normalde toprak potansiyelinde olmaldr.

Bara muhafazasnn dizayn belirlenen noktalardan topraklandnda farkl muhafaza
blmleri arasnda nemli gerilim farkll yaratmayacak, ayrca mesnet paralar ile
topraklama sistemi endklenmi akmdan ters etkilenmeyecek ekilde yaplacaktr.
D muhafaza akmlarnn GIS iindeki normal dn yollar haricinde dolamasn nlemek
iin, g kablo zrhlar GIS muhafazalarndan ayr ekilde toprakla irtibatlanmaldr.
Bu ayrmay kolaylatrmak iin kablo sonlandrmasnn hava aralkl veya zel izalasyon
malzemesi ile donatlmas gerekmektedir.
Muhafaza kaak dn akmlarnn haricen monte edilmi akm trafolarndan gemesine

msade edilmemelidir.
lave olarak GIS reticisi aadaki hususlar salayacak ve bundan sorumlu olacaktr:
GISin ana topraklama baras ile topraklanm dier paralar arasnda emniyetli bir voltaj
gradienti salamak iin yar mamu - yar mamul eleman balantsna nem verecektir.
Ar snmaya maruz kalmadan en byk arza akmn tayacak ve elektromanyetik ve
normal streslere dayanacak mekanik zelliklerde balant elemanlar kullanlacaktr.
ayet komple GIS asemblesinin kendi ana toprak baras yoksa; metal muhafaza ve GIS
yardmc elemanlarnn istasyon toprana balanmas iin en az iki toprak balant a
veya Konektr temin edilecektir.
Deiik metallerin birbirine, zellikle bakr veya benzeri toprak iletkenlerinin alminyum
muhafazaya balants iin metodlar nerecektir.
GIS topraklamasnda aadaki hususlarda dikkate alnacaktr.
Birbirine yakn blmler, elemanlar veya mesnet demirlerinde ar endklenmi akm

olumasn, ayrca dier istasyon elemanlar, trafolar ve dier alt tehizat arasnda akm
dolam devreleri (loops) olumasn nleyecek tedbirler alnacaktr. ayet toprak
balantlarnda istenmeyen akm devreleri (loops) oluma ihtimali varsa, veya kuvvetli bir
akm yolu toprak andan geebilecekse, istasyon toprak a ve fiziki yerleim (physical
layout) dikkatli bir ekilde incelenmelidir.
Interfaz noktalarndaki konvansiyonel alt merkezi trafolarnn GIS balantsnda, kesici
ve trafo tank arasnda akm dolamn nlemek iin muhafaza toprak andaki balantlara
dikkat edilmelidir.

Tm izole elemanlar, mmkn olan yerlerde, GIS topraklama sistemi ile mahalli toprak
sistemi arasnda oluabilecek tam gerilim farkllna dayanacak ekilde olmaldr. Metal
ksmlarn izolasyonu seramik veya plastik malzeme ile olacaktr. Yeterli krepaj mesafesi
salanacaktr.
11.11. stasyon Binasnn Yldrma Kar Korunmas
Koruma sistemi, BSI 6651:1985 ngiltere ve TS 622 Trkiye Standartlarna uygun olarak
tedarik edilecektir.
Koruma sistemi, yldrma kar binann i ve d korumasn karlayacak ekilde olacaktr.

Yldrm koruma sistemi, prensip olarak aadaki paralardan oluacaktr.
Hava balantlar
letkenler
Balant ve cvatalar
Test balant ular
Toprak balantlar
Toprak elektrotlar
Koruma sistemi korozyondan korunacaktr.
Yklenici, kurulumdan nce onay iin tm teknik dokimanlarla birlikte koruma sisteminin
elektriksel karakteristiini ve tipini verene sunacaktr.
Tm yldrm koruma sistemleri, kurulum srasnda Yklenicinin yetkili personeli tarafndan

grsel olarak denetlenecektir.
Koruma sisteminin kurulumundan sonra, aadaki lmler ve kontroller BS.6651:1985e gre

verenin temsilcilerinin gzetimi altnda Yklenici tarafndan uygulanacaktr.
Ekipmanlarn belirtilen standartlara uygunluu iin gztermek iin gzle kontroln yapmak
Her toprak elektrodu ve toprak balant ann topraa gre direnci
Tm iletkenlerin ve balant ularnn veya llen elektriki devamllklarnn gzle
kontolnn sonular
11.12. Saha Testleri
Test metodlar verenin onayna sunulacaktr. Aada ifade edilen testler iverenin
gzetiminde gerekletirilecek olup veren tarafndan onaylanacaktr.
1. Topraklama balantlarnn kontrol
2. Topraklama sistemi direncinin llmesi
3. Adm ve dokunma gerilimlerin llmesi
Topraklama a tesis edildikten sonra, Yklenici sistemin toprak direncini TEA mhendisleri ile
birlikte lecektir. llen sistem toprak direnci genelde 1 ohm veya altnda olmaldr.
llen ve hesaplanan sistem toprak direnci deerleri arasnda byk bir fark varsa veya
llen sistem topraklama direnci 1 ohmdan bykse, Yklenici TEAn istasyon sahas ve
evresinde seecei yerlerde 50 A civarnda test akm uygulayarak adm ve dokunma
gerilimlerinin saha testi lmlerini gerekletirecektir. Byle bir durumda topraklama sisteminin
uygun olduunu kabul edebilmek iin, saha testleri ile llen adm ve dokunma gerilim
deerlerinin, msaade edilen adm ve dokunma gerilim deerlerin altnda olmas gerekmektedir.

Yklenici, topraklama sistemini belirlenen snrlar ierisinde muhafaza edebilmek iin gerekli
deiiklikleri bilabedel yapacaktr.
11.13. rg Bakr letkenlerin zellikleri
letkenin 20oC zgl direnci standardna uygun olacaktr.

Telin yzeyi dzgn temiz, lekesiz, przsz, iziksiz, parlak ve oksitlenmemi olacaktr.
Teslimatlarnda her bir makaray oluturan tellerde ek bulunmayacaktr.
letkenin anma kesiti, rgl bakr iletkenin yapmnda esas olarak alnan, iletkeni oluturan
tellerin kesitleri toplamna eit olacaktr.
120 mm 2, 95 mm2, 50 mm2, 35 mm 2, 25 mm2 rgl bakr iletkenler TS EN 60228,
Kablolar - Yaltlm kablolarn iletkenleri standardna uygun Snf: 2 ve tavlanm olarak
imal edilecektir.
30x5 mm bakr lama TS-435 standardna uygun olarak imal edilecektir.
BLM - 12
G KABLOLARI VE AKSESUARLARI
12.1. 0.6/1 kV Kablolar
1- 380 kV ve 154 KV GIS lerdeki btn kumanda ve sinyal kablolar (ak alt sahalarndan
geen kablolar dahil) ile 380/154 kV ve mstakil 154 kV ak altlarda bulunan ve
zerinde/bitiiinde kumanda kat olan metal clad alt ve kumanda binalarndaki Metal clad
hcre klar ile kumanda katndaki ilgili kumanda panolar arasnda kullanlan kumanda ve
sinyal kablolar 0.6/1 kV anma gerilimli XLPE yaltkanl, Halojen iermeyen, alev geciktiren
N2XCH tipi iltli kablo olacaktr.
2- 1. Maddede belirtilen kablolar dndaki kablolar 0.6/1 kV anma gerilimli PVC yaltkanl
YVMV iltli kablo olacaktr.
Szlemesinde imalatlar belirlenen kablolar (aydnlatma ve bina tesisatlarnda

kullanlan kablolar dahil) bakr iletkenli olarak temin edilecektir. Yklenicinin merkezler iin temin
edecei kablolarda TRK STANDARTLARINA UYGUNLUK BELGES bulunmas arttr.
Kablolar, TS EN 60228 ve TS IEC 60502-1'ye uygun olacaktr.
Enerji kablolar aada belirtilen alma koullarnda kullanlmaya elverili olacaktr.
Ortam scakl : -25oC / +45oC

Toprak zgl termik direnci : 1.2 km/Watt
En yksek gne snm : 500 W/m 2
Kablolarn anma gerilimleri UO/U = 0.6/1 kV olacaktr.
UO : Kablonun tasarmland gerilim iin faz iletkeni ile toprak veya metal siper arasndaki
ebeke frekansl anma gerilimidir.
U : Kablonun tasarmland gerilim iin iki faz iletkeni arasndaki ebeke frekansl anma
gerilimidir.

Anma frekans : 50 Hz
letkenin anma kesiti, direnci ve tel says standartlardaki deerlere uygun olacaktr. 16
mm2 ve daha byk kesitlerdeki iletkenler sktrlm olacaktr.
Alev geciktiren ,Halojen iermeyen kablolarn yaltkan TS IEC 60502-1e gre XLPE ,klf
ST8 malzemeden, dier kablolarn yaltkan, TS IEC 60502-1e gre PVC/A , klf PVC ST2
malzemeden olacaktr.
Kablolarn d izolasyonu, iinde bulunan damar iletkenlerinden kolaylkla syrlabilmeli,

birbirine yapmamaldr.
te bulunan iletkenler birbirinden kolaylkla ayrlabilmeli birbirine yapmamaldr.
ok damarl kablolarda damarlarn birbirinden ayrm kolay olmal, bunun iin her damara
ayr renk verilmeli, bu renkler sabit ve silindiinde kmamaldr. Damar saylar 4'den fazla
olan kablolarda 1'den balayarak damar says kadar numara verilecektir. Numara basklar
TS EN 50334 e uygun olacaktr
Kablolarn damar iletkenlerinde veya kablolarda kesinlikle ek yaplmayacaktr.
Alev geciktiren kablolarn d klf turuncu dier kumanda ve sinyal kablolarn d klf siyah
renkte olacaktr.
Ayn cins kablonun d izolasyon ve damar iletken renkleri tamburdan tambura
deimemelidir.
Kablolar tambur zerine yekpare olarak sarlacaktr. Her bir tambur zerinde kablonun cinsi,
kesiti, uzunluu, imalat ad, tambur no.su yer alacaktr.
Bir tamburda ayn cins kablo bulunacaktr.
Ak alt sahasndan gelip galeri katna giren ve buradan kumanda katna kan kumanda
ve sinyal kablolar ile Metal clad hcrelerden kp galeri katna inen ve oradan kumanda
katna kan kumanda ve sinyal kablolar kesinlikle yan yana olmayacak, ayr tavalardan
kumanda katna kacak ve N2XCH kablo ile dier kablolar arasnda en az 6 metre mesafe
olacaktr.
12.1.1. iltli Kablolar
12.1.1.1 XLPE yaltkanl, Halojen iermeyen klfl N2XCH tipi iltli kablolar
12.1.1.1.1. z
380 kV ve 154 KV GIS lerdeki btn kumanda ve sinyal kablolar ile 380/154 kV ve
mstakil 154 kV ak altlarda bulunan ve zerinde kumanda kat olan metal clad alt ve
kumanda binalarndaki Metal clad hcre klar ile kumanda katndaki ilgili kumanda panolar
arasnda kullanlan kumanda ve sinyal kablolar 0.6/1 kV anma gerilimli XLPE yaltkanl, Halojen
iermeyen, alev geciktiren N2XCH tipi iltli kablo olacaktr.
Bu artname kapsamnda yer alan kablolar bakr iletkenli olarak temin edilecektir.
12.1.1.1.2. Standardlar
Bu artname kapsamndaki kablolarn tasarm, yapm ve deneyleri aadaki standartlara


Standardlar Konusu
TS EN 60228 Yaltlm Kablolarn letkenleri
Beyan gerilimleri 1 kV (Um)1,2 kV) ve 3 kV (Um=3,6
TS IEC 60502-1
kV) olan kablolar
Standartlarn sipari tarihinde yrrlkte olan en son basklar geerli olacaktr.
Aksi belirtilmedike sipari konusu kablolar aada belirtilen alma koullarnda

kullanlmaya elverili olacaktr.
BNA DII
BNA (DAHL)
(HARC)
Ortam scakl
En az -25oC -25oC
En ok 40oC 45oC
24 saat iinde ortalama 35oC'nin altnda 35oC'nin altnda
Toprak zgl termik
1.2 km/W
direnci
En yksek gne
500 W/m 2
nm
12.1.1.1.4. Teknik zellikler
12.1.1.1.4.1. Elektriksel zellikler
Anma gerilimleri (U0/U) : 0.6/1 kV
U0 : Kablonun tasarmland gerilim iin faz iletkeni ile toprak veya metal siper arasndaki
gerilimidir.
12.1.1.1.4.2. Yapsal zellikler
letken, tavlanm, plak, yuvarlak, elektrolitik bakr tellerden yaplacak, TS EN 60228 e

gre <= 4 mm kesitler izelge 1 e gre tek telli (Snf 1); > 4 mm kesitler izelge 2 ye
gre ok telli yapda (Snf 2) olacaktr.
letkenin anma kesiti, direnci ve tel says TS EN 60228 'deki deerlere uygun olacaktr. 16
mm2 ve daha byk kesitteki iletkenler sktrlm olacaktr.

Kablolarn koruyucu yaltkan TS IEC 60502-1 gre XLPE ,klf TS IEC 60502-1 Madde
13.2 de tanmlanan ST8 tipi Halojen iermeyen termoplastik malzemeden olacaktr.
Damar says 4'e kadar olan (4 dahil) kablolarda her damar farkl renkte olacaktr. Bunun
zerindeki ok damarl kablolarda faz iletkenlerde tm damarlar siyah ve zerlerinde 1'den
balayarak damar says kadar numara bulunacaktr. Numara basklar TS EN 50334 e
uygun olacaktr.
Kablolarn d klf, iinde bulunan damar iletkenlerinden kolaylkla syrlabilmeli, birbirine

yapmamaldr.
te bulunan damarlar birbirinden kolaylkla ayrlabilmeli ve zerlerindeki dolgu malzemesi

damarlara yapmamaldr.
Kablolarn damar iletkenlerinde, siperlerinde veya kablolarn kendisinde kesinlikle ek

yaplmayacaktr.
Alev geciktiren kablolarn d klf turuncu renkte olacaktr.
Ayn cins kablonun d klf ve damar izolasyon renkleri makaradan makaraya

deimeyecektir.
Kablolar TS IEC 60502-1 ST8 iin belirtilen aadaki yangn deneylerini ve zeliklerini
mutlaka salamaldr.
IEC 60332-3-24 CAT.C Demetlenmi kablolarda alev yaylma deneyi

IEC 61034-2 Kablolarda duman emisyonu deneyi
IEC 60754-1 Asit gaz emisyonu deneyi
IEC 60754-2 pH ve iletkenlik
Kablonun D Klf zerine Yazlacak Bilgiler
Kablonun d klf zerine en fazla 1 m. aralklarla aadaki bilgiler kablo kesitlerine

uygun byklkte, silinmeyecek bir ekilde yazlacaktr.
Marka
Simge (Gerilim, kesiti, iletken ve yaltkan yapsna ait TSE'ye uygun iaretler)
TSE markas ve numaras
Metraj
malat yl ve ay
Damar numaras
Siperin zellikleri
Siper, konsantrik teller + bakr bant (minimum 0.1 mm kalnlnda) eklinde yaplacak, bakr
bantlar birbirini, bakr eninin en az % 10'u kadar kaplayacak ve kablo yzeyi kaplama oran
% 100 olacaktr.

Siperin edeer anma direnci maksimum 2 OHM/km olacaktr. Siper kablo boyunca kesiksiz
ve eksiz olacaktr. stenen anma direncinden daha fazla bir deer verilmesi halinde TEKLF
RED EDLECEKTR.
12.1.1.1.5. Testler
Sipari konusu kablolarn, ilgili standartlarnda belirtilen kabul testleri TEA'n yetkili
elemanlar nezaretinde yaplacaktr.
12.1.1.2. PVC yaltkanl, YVMV tipi iltli kablolar
12.1.1.2.1. z
12.1.1.1 de belirtilen kablolar dndaki kumanda ve sinyal kablolar 0.6/1 kV anma

gerilimli PVC yaltkanl YVMV iltli kablo olacaktr.
Bu artname kapsamnda yer alan kablolar bakr iletkenli olarak temin edilecektir.
12.1.1.2.2. Standardlar
Bu artname kapsamndaki enerji kablolarnn tasarm, yapm ve deneyleri aadaki

standartlara uygun olarak yaplacaktr.
Standardlar Konusu
TS EN 60228 Yaltlm Kablolarn letkenleri
Beyan gerilimleri 1 kV (Um)1,2 kV) ve 3 kV (Um=3,6
TS IEC 60502-1
kV) olan kablolar
Standartlarn sipari tarihinde yrrlkte olan en son basklar geerli olacaktr.
Aksi belirtilmedike sipari konusu enerji kablolar aada belirtilen alma koullarnda
BNA DII
BNA (DAHL)
(HARC)
Ortam scakl
En az -25oC -25oC
En ok 40oC 45oC
24 saat iinde ortalama 35oC'nin altnda 35oC'nin altnda
Toprak zgl termik 1.2 km/W

direnci
En yksek gne
500 W/m 2
nm
12.1.1.2.4. Teknik zellikler
12.1.1.2.4.1. Elektriksel zellikler
Anma gerilimleri (U0/U) : 0.6/1 kV
U0 : Kablonun tasarmland gerilim iin faz iletkeni ile toprak veya metal siper arasndaki
gerilimidir.
12.1.1.2.4.2. Yapsal zellikler
letken, tavlanm, plak, yuvarlak, elektrolitik bakr tellerden yaplacak, TS EN 60228 e

gre <= 4 mm kesitler izelge 1 e gre tek telli (Snf 1); > 4 mm kesitler izelge 2 ye
gre ok telli yapda (Snf 2) olacaktr.
letkenin anma kesiti, direnci ve tel says TS EN 60228 'deki deerlere uygun olacaktr. 16
mm2 ve daha byk kesitteki iletkenler sktrlm olacaktr.
Kablolarn koruyucu yaltkan TS IEC 60502-1 gre PVC/A ,klf TS IEC 60502-1 gre
PVC ST2 tipi termoplastik malzemeden olacaktr .
Damar says 4'e kadar olan (4 dahil) kablolarda her damar farkl renkte olacaktr. Bunun
zerindeki ok damarl kablolarda faz iletkenlerde tm damarlar siyah ve zerlerinde 1'den
balayarak damar says kadar numara bulunacaktr. Numara basklar TS EN 50334 e
uygun olacaktr.
Kablolarn d klf iinde bulunan damar iletkenlerinden kolaylkla syrlabilmeli, birbirine

yapmamaldr.
te bulunan damarlar birbirinden kolaylkla ayrlabilmeli ve zerlerindeki dolgu malzemesi

damarlara yapmamaldr.
Kablolarn damar iletkenlerinde, siperlerinde veya kablolarn kendisinde kesinlikle ek

yaplmayacaktr.
Btn kablolarn d klf siyah renkte olacaktr.
Ayn cins kablonun d izolasyon ve damar iletken renkleri makaradan makaraya

deimeyecektir.

Kablonun D Klf zerine Yazlacak Bilgiler
Kablonun d klf zerine en fazla 1 m. aralklarla aadaki bilgiler kablo kesitlerine

uygun byklkte, silinmeyecek bir ekilde yazlacaktr.
Marka
Simge (Gerilim, kesiti, iletken ve yaltkan yapsna ait TSE'ye uygun iaretler)
TSE markas ve numaras
Metraj
malat yl ve ay
Damar numaras
Siperin zellikleri
Siper, konsantrik teller + bakr bant (minimum 0.1 mm kalnlnda) eklinde yaplacak, bakr
bantlar birbirini, bakr eninin en az % 10'u kadar kaplayacak ve kablo yzeyi kaplama oran
% 100 olacaktr.
Siperin edeer anma direnci maksimum 2 OHM/km olacaktr. Siper kablo boyunca kesiksiz
ve eksiz olacaktr. stenen anma direncinden daha fazla bir deer verilmesi halinde TEKLF
RED EDLECEKTR.
12.1.1.2.5. Testler
Sipari konusu kablolarn, ilgili standartlarnda belirtilen kabul testleri TEA'n yetkili elemanlar
nezaretinde yaplacaktr.
12.2. OG KABLOLAR
12.2.1. Genel
Bu artname erevesinde sunulan kablolar ve btn donanmlar, aada belirtilen

Standartlarn (Eki (Ekleri) ve Zeyili (Zeyilleri) ile birlikte) en son basklarna uygun olacaktr.
Kablolarn ekleri ve kablo balklar dorudan doruya gne na maruz kalabilir ve suyla
dorudan temas edebilirler. Bu nedenle, bunlar, herhangi bir olumsuz etki olmakszn srekli
olarak dayanma kapasitesine sahip olmaldrlar.
Kablolar ve donanm, aada belirtilen nedenlerle meydana gelebilecek gerilim darbelerine
Anahtarlama ilemleri ve/veya yldrm boalmalar,

Ani yk deiiklikleri ve
Bu artnamede belirtilen arza dzeyiyle ilgili olarak kablo klf ve iletkenlerindeki ksa devre
akmlar,
herhangi bir stres olmakszn dayanacak ekilde tasarlanacaktr:

Kablolar, ngrlen tam ykte veya herhangi bir yk faktrnde, zellikle puvant ykte
alrken, koullar yerine getirecek ekilde yaplacaktr.
Metal paralar ve iletkenler zerinde kaynak yaplmas veya kusurlu paralarn
doldurulmas, verenin nceden onay olmakszn gerekletirilmeyecektir.
Bu artname; apraz bal polietilen (XLPE) yaltkanl, Uo/U(Um) gsteriliine gre

3,6/6 (7,2) kVdan - 20,3/35 (42) kVa kadar anma gerilimlerindeki, enerji kablolarnn teknik
zelliklerini ve testlerini kapsar.
Aksi belirtilmedike kablolarn dizayn, retimi ve testleri aada belirtilen standartlarn ve/veya
dokmanlarn en son basklar gz nne alnarak yaplacaktr.
STANDART NUMARASI STANDART ADI

TS IEC 60502-2 Kablolar Beyan Gerilimleri 1 kVtan (Um=1.2 kV) 30 kVa
(Um=36 kV) kadar ekstrde edilmi yaltml G Kablolar ve
bunlarn yardmc donanmlar Blm 2: Beyan Gerilimleri 6 kV
(Um=7.2 kV)dan 30 kV (Um=36 kV)a kadar olan kablolar
TSEK BM-03-TBK-03:2012 (TSE kriterleri) 20,3/35 kV Um=42kV
IEC 60228 Yaltlm kablolarn iletkenleri

TS 6570 HD 383 S2 Yaltlm kablolardaki iletkenler Dairesel letkenlerin Boyut
Snrlar iin Klavuz
TS HD 361 S3 Kablolar Kablo Gsterili Sistemi
TS 7201 EN 60811-1-1 Elektrik Kablolarnn yaltm ve klf malzemeleri-Ortak deney
metotlar Blm 1: Genel Uygulama Ksm 1: Kalnln ve dtan
da boyutlarn llmesi, mekanik zelliklerin tayini deneyleri
metotlar Blm 1: Genel Uygulama Ksm 2: Isl Yalandrma
Metotlar
metotlar Blm 1: Genel Uygulama Ksm 3: Younluun tayini
metotlar-Su emme deneyleri-Bzlme (ekme) Deneyi
metotlar Blm 1: Genel Uygulama Ksm 4: Dk Scaklktaki
Deneyler
metotlar Blm 3: PVC bileikleri iin zel metotlar Ksm 1:
Yksek scaklkta basn deneyi-atlamaya kar dayankllk
deneyleri
metotlar Blm 3: PVC bileikleri iin zel metotlar Ksm 2:
Ktle kayb deneyi-Isl Kararllk Deneyi
TS 7321 IEC 60885-2 Kablolar Elektriksel deney Metotlar-Blm 2:Ksmi Boalma
Deneyleri
TS EN 60230 Kablolar-Kablo ve yardmc donanmlarna uygulanan ani darbe
deneyleri
TS 7321 IEC 60885-2 Kablolar Elektriksel deney Metotlar-Blm 2:Ksmi Boalma
Deneyleri
TS EN 10244-2 elik tel ve mamuller- elik tel zerine demir d metal
kaplamalar-Blm 2: inko veya inko alaml kaplamalar
TS 822 Galvanizli Dz ve Oluklu Salar (Scak Daldrma metodu ile
Galvanizlenmi)

EDF-HN-33-S-52 Metalik olmayan polimerik zrhl kablolarda mekanik darbe
deneyi
TS ISO 760 Su tayini - Karl fischer yntemi (genel yntem)
12.2.2. G Kablolar
XLPE izolasyonlu, OG g kablolar aadaki tabakalara (katmanlara) sahip olacaktr.
12.2.2.1. letken
letken; dairesel, sktrlm, rgl alminyum veya yumuak temperli, dairesel, elektrolitik
bakr tellerden burularak yaplacaktr.
letken snf, IEC 60228de yer alan Class 2 ye gre seilecek, iletkenin anma kesitine gre,
iletken direnci ve minimum tel says gncel IEC 60228 standardna uygun olacaktr.
12.2.2.2. Yar letken (letken Ekran)
letkenin zerinde iletken ve yaltkan klf ile uyumlu, ekstrzyonla yaplm metalik olmayan yar
iletken bir bileikten bir siper/ekran bulunacaktr. Bu siper/ekran; yaltma iyi yapacak ancak
iletkene yapmayacak ve tesis srasnda iletkene hasar vermeden kolaylkla karlabilecektir.
yar iletken siper/ekrann kalnl herhangi bir noktada 0.3 mm.den az olmayacaktr.
yar iletken iin kullanlacak malzeme; normal iletmede kablonun en yksek iletken
scaklnda kullanlabilmesi iin uygun, temas halinde olduu kablo bileenleri ile uyumlu
olacak ve zdirenci, eskitmeden nce ve sonra 90 2 0C scaklkta 1000 .m'yi gemeyecektir.
yar iletken siperin/ekrann yaltkan iine doru kntlarnn (bozukluklarn) ykseklii (h)
0,080 mm'yi gemeyecektir. kntnn ykseklii (h) 0,040 mm'den byk olduunda, kntnn
taban (b) ile ykseklii (h) arasndaki oran (b/h) en az 3 olacaktr.
12.2.2.3. Yaltm
Yaltm bileii olarak yksek saflkta apraz bal polietilen (XLPE) malzeme kullanlacaktr.
Yaltm bileii iin en byk iletken scakl;
- Normal alma durumunda 90 C,

- Ksa devre durumunda (en byk sre 5 saniye) 250 C olacaktr.
letkene yaltm, ekstrzyonla yaplacaktr.
Yaltmn anma et kalnl (en az), yar iletken siper kalnlklar hari olmak zere aadaki
tabloda belirtilenlere uygun olacaktr.
Anma Gerilimleri letken Kesiti Anma Yaltm Kalnl

(kV-etken) (mm2) (mm)
25-185 2.5
3,6/6 (7.2)
240 2.6
6/10 (12) 3.4
8,7/15 (17.5) 4.5
12/20 (24 ) artname kapsamndaki tm 5,5
18/30 (36) kesitlerde 8,0
20,3/35 (42) 9

lme sonucu bulunacak ortalama kalnlk, anma deerinden daha kk olmayacaktr.
llecek en kk deer, (anma deerinin %10'u + 0,1mm.)den daha fazla anma deerinin
altna dmeyecektir.
Yaltmn i yar iletken siper/ekran iine doru kntlarnn (bozukluklarn) ykseklii (h) 0,2
mm'yi gemeyecektir.
Yaltmn iindeki boluk (hava kabarc) ve kirliliin (deiik malzeme) boyu 0,05 mm'yi
gemeyecektir.
Yaltm iindeki su/nem miktar 200 ppm'den fazla olmayacaktr. Yaltm, herhangi bir boluk
veya kirlilik iermeyecektir.
letken, kimyasal olarak organik peroksitlerle, antioksitlerle ve gerilim sabitleyicilerle apraz
balantl olan, yksek basnta ve s ilemi altnda ekilmi kat polietilen tabaka (iletken
ekran, yaltm, yaltm ekran) ile kaplanacaktr.
letken ekran (yar iletken ekran) yaltm ve yaltm ekran (yar iletken ekran) uyumlu
olacaktr. Yar iletken tabakalarla izolasyonun yakn balantsn salamak amacyla, tabakalar
(iletken ekran, yaltm ve yaltm ekran) tek bir ilem olarak, srekli ekme ve komple kuru
tavlama yoluyla tatbik edilecektir. Damarn (iletken, iletken ekran, yaltm ve yaltm ekran),
vulkanizasyon ileminden sonra kuru havayla soutulmas tercih edilir.
12.2.2.4. D Yar letken (Yaltm Ekran)
Yaltmn zerinde, yaltm malzemesi ve kablonun dier bileimleri ile uyumlu, ekstrzyonla
yaplm metalik olmayan yar iletken bir bileikten yaltma tamamen yapk bir siper/ekran
bulunacaktr. D yar iletken siper/ekrann kalnl 0,3 mm'den az, 0,6 mm'den fazla
olmayacaktr. Bu siper zerinde yar iletken bir bant bulunacaktr.
D yar iletken iin kullanlacak malzeme; normal iletmede kablonun en yksek iletken
scaklnda kullanlabilmesi iin uygun, temas halinde olduu kablo bileenleri ile uyumlu
olacak ve zdirenci, eskitmeden nce ve sonra 90 2 0C scaklkta 500 .m'yi gemeyecektir.
D yar iletken zerinde ayn dzlemde llen en byk ve en kk ap arasndaki fark;

8.7/15 kVa kadar (8.7/15 kV dahil) 0.5 mm.yi, 20.3/35 kV kablolarda 1 mm.yi gemeyecektir.
Kablo boyunca su geirmezliin salanmas ve kablonun metalik ekrann yataklanmas iin, yar
iletken su durdurucu bant(lar) ekilen d yar iletken katman zerine uygulanacaktr. Bu, yar
iletken su durdurucu bant(lar) suda iebilen malzemeden imal edilecek ve kablo
hasarlanmasnda boyuna su szdrmazln salayacaktr.
12.2.2.5. Metalik Ekran
Bu ekran, yataklama bandnn zerine uygulanacak ve anti-manyetik bakr tellerden ve/veya

bakr bantlardan oluacaktr. Bakr tellerde ve/veya bantlarda entik ve anmalar
bulunmayacaktr. Bakr tellerin ve bantlarn toplam says, tellerin ap (ve/veya bantlarn
kalnl ve eni) ve ekrann toplam direnci IEC TS HD 620 S2 standartlarna uygun olacaktr.
Metalik ekran, ap 0,5 mm ile 1 mm arasnda olan helisel sarlm tavlanm bakr tellerden ve
bakr eritten ( banttan) oluacaktr. Ekran telleri kablo yzeyine dzgn olarak dalacaktr.
Bitiik teller arasnda ortalama mesafe 4 mm olacaktr. Herhangi bir noktada teller arasndaki
mesafe 8 mm den fazla olmayacaktr.

12.2.2.6. Ametalik Klf (D Kaplama)
D kaplama gne na, asitlere, alkalilere ve kirli toprakta olabilecek tm dier kimyasal
maddelere kar dayankl olacak ve termite kar dayankl, haarat korumal olacak ve bu
artnamede belirtilen alma koullarn karlayacaktr.
D kaplama malzemesinin eskime reaksiyonu uygun stabilizr ve anti-oksidant ilave edilerek

azaltlacaktr.
Bu artname baka blmlerinde aksi belirtilmedike d klf halojen iermeyen, alev geciktiren
HFFR (Halojen iermeme (HF) zellii IEC 60754-1 ve Alev geciktirme (FR) zellii IEC 60332-
3-24 standartlarna uygun olacaktr) olacaktr. D klf rengi krmz olacaktr.
Kabartma veya inkjet yaz karakterlerinin ykseklii 6 mmye eit veya daha fazla olacaktr.
Bitiik kabartma karakterler dizileri arasndaki aralk 100 mmyi amayacaktr.
Kablonun d klf zerine en ok 1 (bir) metre aralklarla kabartma, gmme veya inkjet boya
Ya da bunlarn kombinasyonu bir yntemle aadaki bilgiler yazlacaktr. Bunlar;
- malat Firma Ad ya da Markas,

- Simgesi, (Gerilim, kesit, iletken ve yaltkan yapsna ait TSE standartlarna uygun
iaretler kullanlacaktr.)
- lgili standart numaras ve bu standarda uygunluunu gsteren markalama, (20.3/35 kV
kablolarda TSEK iareti yeterli kabul edilecektir.)
- Metraj yazs (1 metre aralklarla)
- mal tarihi (ay ve yl)
12.2.3. Kablo Ular (Kablo Balklar) ve Tespit Konstrksiyonlar
Kablo balklar IEC Standartlarna gre tasarlanmal ve btn gerekli konnektrler, stres
konileri, toprak ve korona ekranlar (eer gerekiyorsa) gibi tm hrdavat ve malzemeleri
kaplamaldr.
Yklenici kablolar ve kablo balklarn desteklemek ve sabitlemek iin, alma koullarna

(ksa devre akmlar, sismik koullar, nem ve dierleri) ve trafo merkezi binas iinde uygun
balanty salamak iin bulunan kablo hollerinin boyutlarna uygun yaplar tasarlayacaktr.
Tespit konstrksiyonlar manyetik akmlardan korunacak veya anti-manyetik olacaktr. Yklenici
yaplarla ilgili tasarm hesaplarn verene onay iin sunacaktr.
12.2.4. Kablo Raflar
Btn OG kablolar, kablolarn karakteristikleri iin uygun kablo raflar zerine serilecektir
Kablo raflar uygun ekilde boyanm olacak ve manyetik akm aklarndan korunacak veya
anti-manyetik olacaktr. Btn kablo raflar, kaynaklama (Kadmiyum kaynak) yoluyla
korozyona kar korunan 95 mm bakr iletkenlerle trafo merkezinin topraklama ebekesine
balanacaktr. Raf topraklamas, 10 metreden az aralklarda olacaktr.

YG Kablo raflar, iyi havalandrma salamaya yeterli deliklere sahip olacak ve bir kablo rafnn
genilii (n+1) x raf zerine serilecek kablolarn en byk apndan (n, raf zerine konacak
kablolarn saysdr) daha kk olmayacaktr.
Bitiik kablo raflar arasndaki aralk 200 mmden az olmayacaktr.
Bkme noktalarnda ve kablo raf boyunca en az bir metre aralkla kablo tespit klempleri
bulunacaktr.
OG tehizata balanan OG datm kablolarnn kablo raflar da yukarda belirtildii gibi

olacaktr.
Trafo merkezindeki kablo delikleri havalandrma iin uygun olacaktr. Aksi taktirde,
havalandrmay ve kablo raflarna tesis edilecek kablolarn soutulmasn salamak iin btn
gerekli nlemler (rn. cebri havalandrma) dikkate alnacaktr.
12.2.5. Testler
Bu Ksmda belirtilen tehizat tip teste tabi olacak ve bu test kategorilerinin her birinin
kendine zg amac olacaktr:
Tasarm kontrol etmeye ynelik tip testleri,
malat ve alt paralarn montajn kontrol etmeye ynelik rutin testler ve dorulamalar
Sahada montaj sonras testler ve dorulamalar.
Aada belirtilmemi olsa bile, tehizatn almasn ve performansn dorulamak iin gerekli
dier testler de gerekletirilecektir.
12.2.5.1. Tip Testler
letken Ve Yaltkan Ekrana Sahip Kablolarn Elektriksel Tip Testleri
Tip testleri, IEC 60502-2 standardnn en gncel basks gz nne alnarak yaplacaktr.
TSEK - 20,3/35 (42) kVa kadar olan kablolarn TSE kurum (TSEK) kriterleri (yaltm kalnl
iin ) uygulanmaldr.
Elektriksel tip deneyleri

Deneylerin sras aada verildii gibi olmaldr :
1. Ksm boalma deneyi (Madde 18.1.3)
2. Bkme deneyi ve bunu takip eden ksmi boalma deneyi, (Madde 18.1.4),
3. Tan nn llmesi (Madde 18.1.2-Madde 18.1.5),
4. Istma evrimi deneyi ve bunu takip eden ksmi boalma deneyi (Madde 18.1.6),
5. Darbe deneyi ve bunu takip eden gerilim deneyi (Madde 18.1.7)
6. 4 saat sreli gerilim deneyi (Madde 18.1.8)
7. Yar iletken siperlerin eskitmeden nce ve sonra z direnlerin llmesi (Madde 18.1.9)
Elektriksel Olmayan Tip Testleri

1.Yaltm kalnlnn llmesi, (IEC 60502-2 Madde 19.1 ve TSEK standart kriterleri 20,3/35
(42) kV kablolar iin.)
2. Metalik olmayan klflarn kalnlklarnn llmesi (Ekstrzyonla ekilmi ayrma klflar dahil,
ancak i rtler hari) (IEC 60502-2 Madde 19.2)
3. Yalandrmadan nce ve sonra yaltmn mekanik zelliklerinin tayini iin deneyler (IEC
60502-2 Madde 19.3)
4. Yalandrmadan nce ve sonra metalik olmayan klflarn mekanik zeliklerinin tayini iin
deneyler (IEC 60502-1 Madde 18.4)
5. malt tamamlanm kablo paralar zerinde ilve yalandrma deneyi (IEC 60502-1 Madde
18.5)
6. Yaltm ve metalik olmayan klflar iin yksek scaklktaki basn deneyi (IEC 60502-2
Madde 19.7) Deney sonular IEC 60502-1 izelge 21de verilen ST8 snf zelliklerine uygun
olmaldr.
7.Dk Scaklkta Halojen ermeyen Klflara uygulanan deneyler.(IEC 60502-2 Madde 19.8
)Deney sonular IEC 60502-1 izelge 21de verilen ST8 snf zelliklerine uygun olmaldr.
8. XLPE iin scakta ekme deneyi, IEC 60502-2 Madde 17.10)
9. Yaltmlarda su emme deneyi, (IEC 60502-2 Madde 19.13)
10. Tekli kablolarda alevin yaylmas deneyi, (IEC 60502-2 Madde 19.14)
11. XLPE yaltm iin bzlme deneyi, (IEC 60502-2 Madde 19.16)
12. Yaltm ekran iin soyulabilirlik deneyi, (IEC 60502-2 Madde 19.21)
13. Su nfuz etme deneyi, (IEC 60502-2 Madde 19.22)
14. Tek kablo yanma testi (IEC 60332-1-2)
15. Yangn artlar altnda elektrik ve fiber optik kablolardaki deneyler - Blm 3-24: Dey
olarak monte edilmi demetlenmi teller veya kablolarn dey alev yaylmas iin deney (IEC
60332-3-24)
16. Duman younluu testi (IEC 61034-1/2)
17. Halojen asit gaz miktar testi (IEC 60754-1/2)
Donanmlar zerinde Tip Testleri
Yukarda anlan lgili IEC standardna ek olarak aada verilen tip testler donanmlar(kablo
balklar) zerine uygulanacaktr.
OG kablo paralar arasna monte edilecek donanmlar zerinde tip testleri gerekletirilecektir.
Donanm tip testi iin en byk apa sahip OG kablo iletkeni seilecektir.
a) Donanmn genel boyutlarnn dorulanmas

b) Ksmi Boalma Testi
c) Istma evrimi testi
d) Ksmi Boalma Testi
e) Darbe testi
f) Gerilim testi
Yukarda bahsedilen tip testlerin metotlar, prosedrleri ve gerilim seviyeleri OG kablolar iin
belirtilen tip testleri ile kesinlikle ayn olacaktr.
Testlerden sonra, donanm sklecek ve kontrol edilecektir.
12.2.5.2. Kabul(Rutin) Testleri

Aksi belirtilmedike, IEC 60502-2 standardnn en son basksna uygun olarak yaplacak kabul
(rutin) testler aada verilmitir:
Rutin Testleri:
a) Gzle inceleme (d kaplamann renginin, d klf zerine yazlan yaznn, makara
numarasnn ve boyutlarnn, teslim uzunluunun vb. kontrol),
b) letkenlerin elektrik direncinin llmesi, (IEC 60502-2 Madde 16.2)
c) letken ekranlar ve yaltm ekranlar olan damarlar bulunan kablolardaki ksm boalma testi,
(IEC 60502-2 Madde 16.3)
d) Gerilim deneyi, (IEC 60502-2 Madde 16.4)
Yukarda verilen rutin testler iin gerekli ek kablo uzunluklar retici tarafndan bilabedel
retilecek ve tedarik edilecektir.
Donanmlar zerine rutin testler
Yukarda bahsedilen ilgili IEC standardna ek olarak aadaki rutin test kabul testi olarak
uygulanacaktr.
a) Donanmlarn btn boyutlarnn dorulanmas ve gzle muayene.
Yklenici, montaj tamamlanm tesis zerinde; iletken ile metalik ekran arasna 5 dakika sreli
faz-faz (3Uo / for 5 min) sistem gerilimini, AC gerilim saha testi olarak uygulayacaktr.
Gerekli test tehizat yklenici tarafndan salanacaktr.
Bu testten tatmin edici sonu alnmas durumunda tehizat kabul edilecektir.
12.3. KOAKSYEL KABLOLAR
Bu blm iletiim sistemlerinde kullanlmakta olan Radyo Frekans kablolarndan istenen asgari
teknik zelikleri kapsar. artnamede belirtilmeyen hususlar TSE' nin en son yaynlanan TS 288
ve TS 2638 no.lu standartlarna uygun olacak, test ve kabul ilemleri ise TSE'nin TS 2637 no.lu
Radyo Frekans Kablolar Genel Kurallar ve lme Metodlar standardna gre yaplacaktr.
MALZEMENN TANIMI : RF-75-7-1 tipi bakr iletkenli, polietilen yaltkanl, ift ekranl, 75
Ohm'luk, bklgen, e eksenli (Coaxial), radyo frekans kablosu
1. Karakteristik Empedans : 75 1.5 Ohm (200 MHz'de)

2. Kapasite : <= 67 pF/m
3. iletken : 0.4 mm apnda 7 adet elektrolitik GM kapl ve birbirine
sarl bakr tel. Toplam ap : 1.2 mm
4. yaltkan : En iyi kalite som polietilen toplam ap : 7.25 0.15 mm
5. Birinci ekran : Elektrolitik bakr rgl. 24x8x0.18 mm.
rg as : <= 45o , rtme oran = 0.70 - 0.95
Toplam ap : 8.64 mm (Max.)
6. Birinci yaltkan klf : En iyi kalitede siyah PVC'den. Toplam ap : 11 0.3 mm
7. kinci ekran : elik rgl zrh, her tel (ap = 0.24 mm)
Galvaniz (Scak inko) kapl. En az 22 demetli
8. D yaltkan klf : En iyi kalitede siyah PVC'den.
Toplam kablo ap : 14 0.5 mm
9. RF zayflatma : Maksimum=0.7 dB/100 m.(1 MHz'de)
7.5 dB/100 m.(100 MHz'de)
10. PE Dayanma Gerilimi : Minimum 5 kV
12.4. YG 154 kV XLPE ZOLASYONLU G KABLOLARI VE AKSESUARLARI
12.4.1. GENEL
12.4.1.1. Genel
Bu artname erevesinde sunulan kablolar ve btn donanmlar, bu artnamede belirtilen

Standartlarn (Eki (Ekleri) ve Zeyili (Zeyilleri) ile birlikte) en son basklarna uygun
olacaktr.
154 kV apraz bal polietilen (XLPE) yaltml g kablo ve aksesuarlarnn imalat, testi (tip,
zel, rutin ve geici kabul testleri), temini, koruma ve tesisi Yklenici tarafndan yaplacaktr.
Kablolarn ekleri ve kablo balklar dorudan doruya gne na maruz kalabilir ve suyla
dorudan temas edebilirler. Bu nedenle, bunlar, herhangi bir olumsuz etki olmakszn srekli
olarak dayanma kapasitesine sahip olmaldrlar.
Kablolar ve donanm, aada belirtilen nedenlerle meydana gelebilecek gerilim darbelerine

Anahtarlama ilemleri ve/veya yldrm boalmalar,
Ani yk deiiklikleri ve
Bu artnamede belirtilen arza dzeyiyle ilgili olarak kablo klf ve iletkenlerindeki ksa devre
akmlar,
herhangi bir stres olmakszn. dayanacak ekilde tasarlanacaktr:
XLPE izolasyonlu g kablolar, ngrlen tam ykte veya herhangi bir yk faktrnde,
zellikle puvant ykte alrken koullar yerine getirecek ekilde yaplacaktr.
G kablolar, boylamasna ve enlemesine ynlerde su geirmez olarak tasarlanacak ve imal

edilecektir.
Metal paralar ve iletkenler zerindeki kaynak yaplmas veya kusurlu paralarn doldurulmas
verenin nceden onay olmakszn gerekletirilmeyecektir
12.4.1.2. G Kablolar
YG XLPE izolasyonlu g kablolar

GIS ve G trafosu
GIS ve interface alt sahas
arasndaki balant iin kullanlacaktr.
letkenin elektriksel olarak efektif kesiti Genel Teknik artnamenin Ksm 1de verilecektir.
YG XLPE izolasyonlu g kablolar aadaki tabakalara (katmanlara) sahip olacaktr:
12.4.1.2.1. letken
letken rgl, yumuak tavlanm, dairesel, elektrolik bakr tel olacaktr. Tellerin toplam
says, tellerin ap ve iletkenin direnci IEC 60228e uygun olacaktr ve rgleme ilemi
gerekletirilmeden nce, dairesel tellerin yzeyleri przsz ve temiz olacaktr.
letken ve iletken paralar zerine boyuna su szdrmazlnn salanmas iin, tercihen suda
ien bantlar uygulanacaktr.
12.4.1.2.2. zolasyon ve Saha Snrlandrc Yar letken Tabakalar
letken, kimyasal olarak organik peroksitlerle, antioksitlerle ve gerilim sabitleyicilerle apraz

balantl olan, yksek basnta ve s ilemi altnda ekilmi kat polietilen tabaka (iletken
ekran, yaltm, yaltm ekran) ile kaplanacaktr. Yaltm, herhangi bir boluk veya kirlilik
iermeyecektir.
letken ekran (yar iletken ekran) yaltm ve yaltm ekran (yar iletken ekran) uyumlu
olacaktr. Yar iletken tabakalarla izolasyonun yakn balantsn salamak amacyla, tabakalar
(iletken ekran, yaltm ve yaltm ekran) tek bir ilem olarak, srekli ekme ve komple
kuru tavlama yoluyla tatbik edilecektir. Damarn (iletken, iletken ekran, yaltm ve yaltm
ekran), vulkanizasyon ileminden sonra kuru havayla soutulmas tercih edilir.
Kablo boyunca su geirmezliin salanmas ve kablonun metal klf ve metal zrhnn

yataklamas iin, yar iletken su durdurucu bant(lar) ekilen d yar iletken katman zerine
uygulanacaktr. Bu, yar iletken su durdurucu bant(lar) suda iebilen malzemeden imal edilecek
ve kablo hasarlanmasnda boyuna su szdrmazln salayacaktr.
XLPE yaltm malzemesi uluslararas piyasada bulunabilecek en yksek saflkta olacak ve YG

kablolarn 90Cde devaml iletilmesi iin uygun olacaktr. Her bir teklif sahibi XLPEnin kimden
temin edildiini veya kendi fabrikasnda retilip retilmediini bildirecek ve YG ile YG
kablolarn nceki uygulamalarnn referanslarn salayacaktr.
XLPE yaltkann nominal kalnl 20 mm den az olmayacaktr. Ayrca, yaltkann herhangi bir
noktada llm kalnl 18.2 mm den az olmayacaktr (IEC Standartlarndaki toleransa gre).
Yar iletken ekranlar, en yksek mmkn mertebedeki dzlkte olacaktr.
Hazr eklerin kullanmn kolaylatrmak iin de, boyut toleranslarna kesin olarak uyulacaktr.
12.4.1.2.3. Metal Klf (Siper)
Yukarda belirtilen katmanlarn zerine uygulanacak metal klf, enine su szmasna kar
gvenilir mkemmel su szdrmaz bariyer oluturma ilevine sahiptir. Bu ilev, dorudan su
ierisine gml kablolarn birok yl iletmede kalmasndan sonra bile kablolar tmyle
korumaldr.
Metal klf, belirtilen toprak ksa devre hata akmn (31,5 kA, 0,6 saniye sresince) hasarsz
tayacak ekilde tasarlanacaktr. Metal klfn, toprak ksa devre hata akmn tama
kapasitesini saladna dair test raporu ve hesaplamalar verene sunulacaktr.
Metal klf iin kabul edilebilir alternatif teknolojiler aadadr:
Kalptan ekilmi preslenmi kvrml alminyum klf

zolasyonun dndaki yar iletken sipere homojen yapk boylu boyunca kaynakl dzgn
alminyum klf
Kalptan ekilmi preslenmi kurun alam klf
Boylu boyunca st ste bindirilmi ve yaptrlm alminyum klfn kullanm, imalatnn daha
nce tarafnca salanan 154 kV ve st anma gerilimindeki gml kablolarnn uzun sre
hatasz iletmede altn ispatlamas halinde, su geirmez bariyer olarak kabul
edilebilecektir. Belirlenmi toprak ksa devre hata akm kapasitesini salamak iin IEC 60228
Satndardna uygun bakr teller ve/veya bakr bantlar ilave edilebilir.
Her bir teklif sahibi, nerdii su geirmez metal klf teknolojisini aklamal ve nerdii duvar
kalnlnn yeterliliini dorulamaldr.
12.4.1.2.4. Ametalik Klf (D Kaplama)
Minimum 5mm (be milimetre) kalnlndaki siyah polietilen klf metal klf zerine ekilecektir.
Tesisten sonra ve daha sonra iletme sresince periyodik olarak, polietilen klfn btnln
dorulamak iin yaplacak DC testi mmkn klmak zere polietilen klfn d yzeyi iletken bir
katman ile (grafit veya edeeri) kaplanacaktr.
D kaplama metal klfn uygun izolasyonunu salayacaktr. D kaplama gne na,

asitlere, alkalilere ve kirli toprakta olabilecek tm dier kimyasal maddelere kar dayankl
olacak ve temite kar dayankl, haarat korumal, reine bal, grafit kapl (toprak elektrodu
olarak kullanlabilmesi iin) olacak ve bu artnamede belirtilen alma koullarn
karlayacaktr.
D kaplama malzemesinin eskime reaksiyonu uygun stabilizr ve anti-oksidant ilave edilerek

azaltlacaktr.
D kaplama PE veya HDPE olacaktr.

PE veya HDPE d kaplamalarn akta kalan balant noktalarndaki blmleri alev almay
geciktirici uygun bir koruyucu malzeme veya boya ile kaplanacak veya boyanacaktr.
12.4.1.2.5. D Klfn zerindeki Kabartma Yaz ve malatnn Ad
D klf yzeyine kabartmal olarak imalatnn ad, imalat yl ve aadaki ibare Trke olarak
yazlacaktr:
-TEK 154000 VOLT YKSEK GERLM ELEKTRK KABLOSU LM TEHLKES-

Kabartma yaz karakterlerinin ykseklii 15 mmye eit veya daha fazla olacaktr. Bitiik
kabartma karakterler dizileri arasndaki aralk 150 mmyi amayacaktr.
12.4.1.3. Kablo Ular (Kablo Balklar)
Harici Kablo Balklar
Harici kablo balklar gerekli balant elemanlar, stres konileri, toprak ve korona ekranlar (eer
gerekiyorsa) gibi tm hrdavat ve malzemeleri ile birlikte, 154 kV XLPE izoleli g kablolarnn
hava hatlarna veya ak hava tip trafo merkezlerine balanmasn salayacak ekilde
tasarlanacaktr.
Kablo bal tespit konstrksiyonlar belirtilen alma koullarna uygun olacak ekilde
tasarlanacak ve korozyona kar korunmu olacaktr.
Konstrksiyon uygun bir ekilde boyanacak, manyetik akmlardan korunacak veya anti-manyetik
olacaktr.
Yklenici, karakteristiklerinin belirtilen alma koullarna kar (ksa devre akmlar, sismik
koullar, nem ve dierleri) dayankl olduunu ispatlayan tasarm hesaplarn sunacaktr.
Ara saha testleri, saha testleri ve periyodik testlerin uygulanabilmesi iin harici kablo balklar
tespit konstrksiyonundan izole edilecektir.
Dahili Kablo Balklar
Dahili kablo balklar komple kablo pabucuyla ve IEC 62271-209'da belirtilen gerekli tm
hrdavat ve paralar ile birlikte, 154 kV XLPE izoleli kablo sonu yuvalar vastasyla GIS'a (Gaz
izoleli alta) balanmas iin tasarlanacaktr. Hazr dkm basn boaltma konisi IEC
Standardna gre fabrikada test edilmi olacaktr.
Kablo tespit konstrksiyonu belirtilen alma koullarna (ksa devre akmlar, sismik koullar,
nem ve dierleri gibi) uygun olacak ekilde ve GIS binasnn kablo hol llerine ve GIS (Gaz
izoleli alt) alta uygun balant salayacak ekilde tasarlanacaktr. Konstrksiyonlar manyetik
akmlardan korunacak veya anti-manyetik olacaktr. Yklenici ilgili tasarm hesaplarn verene
onay iin sunacaktr.
12.4.1.4. Kablo Raflar
Btn kablolar, kablo galeri odasndaki kablolarn karakteristikleri iin uygun kablo raflar
zerine serilecektir.
Kablo raflar uygun ekilde boyanm olacak ve manyetik akm aklarndan korunacak veya
anti-manyetik olacaktr. Btn kablo raflar, kaynaklama (Kadmiyum kaynak) yoluyla
korozyona kar korunan 95 mm bakr iletkenlerle trafo merkezinin topraklama ebekesine
balanacaktr. Raf topraklamas, 10 metreden az aralklarda olacaktr.

YG kablo raflar, iyi havalandrma salamaya yeterli deliklere sahip olacak ve bir kablo rafnn
genilii (n+1) x raf zerine serilecek kablolarn en byk apndan (n, raf zerine konacak
kablolarn saysdr) daha kk olmayacaktr.
Bitiik kablo raflar arasndaki aralk 200 mmden az olmayacaktr.
Bkme noktalarnda ve kablo raf boyunca en az bir metre aralkla kablo tespit klempleri
bulunacaktr.
Trafo merkezindeki kablo delikleri havalandrma iin uygun olacaktr. Aksi taktirde,
havalandrmay ve kablo raflarna tesis edilecek kablolarn soutulmasn salamak iin btn
gerekli nlemler (rn. cebri havalandrma) dikkate alnacaktr.
Kablo raflarnn resimleri, verenin onayna sunulacaktr.
12.4.1.5. Kablo Makaralar
Kablo makaralar paslanmaz elikten olacak ve korozyona kar uygun ekilde korunacaktr.
Alternatif olarak, makaralar mantarlara ve bceklere kar basnla emprenye edilmi
keresteden de yaplabilir. Makaralar, kablolarn hazar grmesini engellemek iin sk bir ekilde
latalarla tespit edileceklerdir. Ayrca, ek bir koruma szkonusu olmakszn, Projenin nihai olarak
devr alnmas tarihinden itibaren en az be yl sresince ak havada depolamaya uygun
olacaktr.
Makaralar, nakliyeyi kolaylatracak ve kablolarn bir makara nakliye ve makara deme

makinesi zerine kolayca sarlmasna olanak verecek ekilde tasarlanacaktr.
Btn kablolar ve iletkenlerin i ular darya karlacak ve makaralara uygun ekilde tespit
edilecektir.
Her kablo makaras, her flann d taraf zerinde ayrt edici bir numaraya sahip olacaktr.
Anma gerilimi, iletken boyutu, tip, uzunluk, brt ve net arlklar gibi kablo karakteristikleri bir
flan zerinde okunakl ekilde grlecektir.
Dnme yn, flanlar zerindeki bir okla gsterilecektir.
12.4.1.6. Testler
Bu Ksmda belirtilen tehizat tip teste tabi olacak ve bu test kategorilerinin her birinin
kendine zg amac olacaktr:
Tasarm kontrol etmeye ynelik tip testleri,
malat ve alt paralarn montajn kontrol etmeye ynelik rutin testler ve dorulamalar
Sahada montaj sonras testler ve dorulamalar.
Aada belirtilmemi olsa bile, tehizatn almasn ve performansn dorulamak iin gerekli
dier testler de gerekletirilecektir.
Blm 12.4.1.6.2.de belirtilen zel testler, temin edilecek kablo makaralarnn %10u
zerinde gerekletirilecektir. Yklenici, g kablolarnn imalatna balamadan nce, g
kablolarn imalat srasn dzenleyecek ve ayn partide imal edilecek kablolarn makara
saylarn onay iin ibraz edecektir.
Aada sz edilen zel ve rutin testler iin gerekli ek kablo uzunluklar Yklenici tarafndan
bedelsiz olarak imal edilecek ve sunulacaktr.
Aada belirtilen btn testler, IEC 60840a ve IEC 60840da belirtilen btn dier IEC
standartlarna uygun olarak gerekletirilecektir.
12.4.6.1. G Kablosu ve Donanm zerinde Tip Testleri
Elektriksel Tip Testleri

Elektriksel tip testlerinden nce, izolasyon kalnl llecektir. Aadaki testler bundan
sonra yaplacaktr.
i-Aksesuarlarn montajn takiben bkme testi,
ii-Bkme testinden sonra ksmi boalma testi,
iii-Tan lm (deeri 0.001 den fazla olmayacak),
iv-Isl evirimli gerilim testi,
v-Isl evirimli gerilim testinden sonra ksmi boalma testi,

-ortam scaklnda ve
-maksimum scaklkta
vi- darbe dayanm testi,
vii- ebeke frekansl gerilim testi,
viii-Gml ekler iin d korumalarn testleri
ix-Yukardaki testlerin tamamlanmasndan sonra, kablo ve aksesuarlar ile kablo sisteminin

incelenmesi yaplacaktr.
Elektriksel Olmayan Tip Testleri
i-Kablo yapsnn dorulanmas,
ii-Yalandrmadan nce ve sonra, yar iletken tabakalarn zgl direnlerinin llmesi,
iii-Yalandrmadan nce ve sonra, yaltkann mekanik zelliklerinin belirlenmesi iin

testler,
iv-Yalandrmadan nce ve sonra, ametalik klflarn mekanik zelliklerinin belirlenmesi iin

testler,

v-Malzemelerin birbiriyle uyumluluunun kontrol iin btn kablo paralar zerinde
yalandrma testleri,
vi-Klflarda yksek scaklkta basn testi,
vii-XLPE yaltkan iin scakta uzama testi,
viii-PE klflarn karbon siyah miktar,
ix-PE, HDPE ve XLPE yaltkan iin bzlme testi
x-Su szdrmazlk testi
xi-Boyuna metal foil uygulamal kablo aksesuarlar testleri
Bu testler IEC 60840 Standardnda belirtilen yntemlere gre yaplacaktr.
Ametalik Klf Tip Testleri

Testler "Yaltlm klf sistemleri" iin olacak ve IEC 60229'a uygun olarak yaplacaktr.
12.4.1.6.2. G Kablosu zerinde zel Testler
Aadaki zel testler %10 numune stnde yaplacaktr (Ref. IEC60840 Art.10)
i-Bakr, alminyum, kurun veya kurun alamnn (eer varsa) arlklarnn llmesi
(metre bana),
ii-zolasyon ekran zerine uygulanan su durdurucu yar iletken bandn arlnn

llmesi (metre bana),
iii-Metalik sperin zerine uygulanan vulkanize olmayan i kaplamann arlnn llmesi

(metre bana),
iv-letkenin tetkiki
v-letkenin ve metalik klfn (veya metalik siperin) elektriksel direnlerinin llmesi

(20C),
vi-zolasyon ve d klfn kalnllnn llmesi,
vii-Metal klf kalnllnn llmesi,
viii-Damar ve nihai kablo aplarnn llmesi,
ix-XLPE yaltkan iin scakta uzama testi,
x-letken ve metalik klf (veya metalik siper) arasndaki kapasitansn llmesi (20C),

xi-ebeke frekansl gerilim testini takip eden yldrm darbe gerilimi testi
xii-Su szdrmazlk testi
xiii- Boyuna metal foil uygulamal kablo aksesuarlar testleri
Bu test IEC60840de belirtilen metoda gre yaplacaktr.
Aksesuarlar zerinde Tip Testleri
Tip testleri, iki g kablosu paras arasna monte edilecek aksesuarlara uygulanacaktr. Teste
alnacak numune says;
Bir adet g kablosu izole (aprazlama) eki,
ki adet kablo bal (eer szleme kapsamnda her iki tip kablo bal uygulanacaksa, bir
adedi dahili tip dieri ise harici tip olacaktr).
Yalnzca dahili tip kablo bal iin, tip testleri gaz izoleli sistemin gerek bir simlasyonuyla
yaplacaktr.
Aadaki tip testler g kablosu aksesuarlar (g kablosu ekleri, dahili ve harici kablo
balklar) zerinde yaplacaktr:
i-Aksesuarlarn btn llerinin (boyutlarnn) dorulanmas,
ii-Ksmi Boalma Testi (test IEC60855-2 Madde 3'de belirtilen metoda uygun olarak
yaplacaktr)
Ksmi boalma Cihaznn hassasiyeti 5 pC'ye eit veya daha kk olacaktr ve ksmi
boalmann 1.5 Uo'daki deeri 10 pC'den byk olmayacaktr.
iii-Isl evrimli Gerilim Testi
iv-Ksmi Boalma Testi

-ortam scaklnda ve
-maksimum scaklkta
Test IEC60855-2 Madde 3'de belirtilen metoda uygun olarak yaplacaktr.
Ksmi boalma cihaznn hassasiyeti 5 pC'ye eit veya daha az olacak ve 1,5 Uo'daki ksmi
boalma deeri 10 pC'yi gemiyecektir.
v-Darbe Testi (IEC 60840 (2004)a gre 1,2/50s-750 kV)
vi-ebeke Frekansl Gerilim Testi (IEC 60840 (2004)a gre 218 kVrms-1 dakika).
vii-Gml eklerin d koruma testleri

Testlerden sonra aksesuarlar sklecek ve kontrol edilecektir.
Aadaki testler yalnzca harici tip kablo bal izolatrlerine uygulanacaktr;
viii-Isl evrimli Gerilim Testi
ix-ebeke frekansl gerilim testi (1 dakika sreyle 325 kV'ta)
x-IEC 60507'de tanmlanan suni kirlilik testi
12.4.1.6.3. G Kablosu ve Aksesuarlar zerinde Rutin Testler
Aadaki rutin testler retilen her kablo uzunluu zerinde ve bu teknik artnamede
zellikle baka trl belirtilmedike, IEC60840 Standardnda belirtildii gibi yaplacaktr:
i-AC Gerilim Testi (tm kablo makaralarna) (30 dakika sre ile 2,5xUo (218 kVrms))
ii-D Klf DC Gerilim Testi (20 kV)
iii-Ksmi Boalma Testi

Ksmi boalma testi cihaznn hassasiyeti 10pC olacaktr. Test gerilimi kademeli olarak
ykseltilecek ve 2Uoda 10 saniye tutulacak, sonra yavaa 1,5 Uoya drlecek ve kablodan
1,75 Uoda ve 1,5 Uoda ksmi boalma 10pCnu amayacaktr.
Ayrca, aadaki rutin testler fabrikadaki kabul testleri olarak g kablolar zerinde
uygulanacaktr:
i-Gzle muayene (D kaplama rengi, d kaplamadaki kabartma yazlar, makara

numaras ve lleri, teslim alnan miktar gibi zelliklerin kontrol)
ii-letken, iletken ekran, izolasyon, izolasyon ekran ve kablonun dier tabakalarnn

kalnlklarnn llmesi;
iii-letken ile metal klf (veya metal siper) aras ve metal klf (veya metal siper) ile toprak
(grafit kaplama) aras izolasyon direnlerinin lm (20C ve 10 kV DC'de)
Aksesuar zerinde Rutin Testler
lgili IEC Standartlarnda tarif edilen testlere ilave olarak, aadaki testler aksesuarlar
(g kablosu ekleri, dahili ve harici kablo balklar, YG parafudurlar, aprazlama kutular ve
elemanlar) zerinde kabul testi olarak uygulanacaktr:
i-Aksesuarlarn btn llerinin dorulanmas ve gzle muayene,
ii-lgili IEC Standartlarnda tarif edilen tm dier rutin testler ve
iii-aprazlama kutularnn ve fiber optik terminal kutularnn IP snflarnn kontrol.
d. Saha Testleri
Yklenici, tamamen monte edilmi tesis zerinde gerekletirilecek btn testlerin tm

ayrntlarn sunacaktr. Btn gerekli test tehizat Yklenici tarafndan salanacaktr.
Sahada montaj sonras, YG kablolar aadaki testlere ve kontrollere tabi tutulacaktr:

Metal klf (veya siper) ile iletkenler arasndaki kapasitanslarn lm,
letkenin DC direncinin llmesi
Metal klf ve metal siperin DC direnlerinin lm,
XLPE izolasyonun izolasyon direncinin lm (15 kV DCde)
XLPE izalasyonun 3Uo gerilimde 1 saatlik AC Yksek gerilim testi
Sfr-bileen ve pozitif bileen empedanslarnn lmleri (minimum 50 A rms),
Metalik olmayan klf (d klf) zerinde DC gerilim testi (10 kV/1 dk) (sadece toprak veya
parafudr balantlarn kararak).
Bu testlerden tatmin edici sonular alnmas durmuunda tehizat kabul edilecektir.
12.5. LETME VE BAKIM TALMATLARI
Mteahhit firma yukarda belirtilen kablolarn ilgili el kitabn verene temin edecektir.
BLM 13
13. KUMANDA, L ve SNYALZASYON KABLAJI ve SEKONDER BALANTILAR

Pano ii kablolarn minimum kesitleri "Panolar" blmnde verilmitir. Pano ii kablaj
dnda kullanlacak (panolar aras ve alt sahasnda bulunan) sekonder Kablo kesitleri;
Sinyal devreleri iin (kumanda panolar ile BTP arasndaki kablolar da dahil) 1.5 mm 2 den
az,
Akm devreleri iin 4 mm 2 den az
Gerilim devreleri iin 2.5 mm2 den az
AC besleme devreleri iin 4 mm2 den az
DC besleme devreleri iin 2.5 mm2 den az
olmayacaktr.
Akm trafolar ve gerilim trafolarna balanan kablolarn uzunluklar ve ykleri asndan

kontrolu yaplarak kablo kesitleri ve hesaplar Sahibine onaya sunulacaktr. Ayrca, yklenici
kumanda ve ama devrelerinde AC beslemede gerilim dmnn ynetmelikler snr iinde
kalmasn salayacaktr.
Tevsiat merkezlerde varsa Transdser klar en az 0.5 mm 2 lik telefonik kablolarla

yaplacaktr.
Kablaj emas ve tm sekonder balant projeleri yklenici tarafndan hazrlansn veya

hazrlanmasn, kablaj sonunda aadaki artlar gerekletirilecektir :
Kablaj emasnda gsterilen kesit, damar says ve adete gre kablo kullanlacaktr.
Kablolar iki batan makaron ya da kodsis prensibi ile etiketlenecek, metal veya plastik
plakalarla numaralanacaktr. Keza kablo damarlar ekildii iki utaki klemens bloklarndaki
numaralara uygun olarak metal veya plastik plakalarla iaretlenerek ilgili cihaz veya
klemenslerin ayn numaral olanlarna irtibatlandrlacaktr.
Projesinde bir adet olarak gsterilen ok damarl kablo yerine toplam ayn damar saysn
veren iki veya daha fazla ok damarl kablo ekimi ancak TEA'n msaadesi alndktan
sonra yaplabilecektir.
Kablo syrmas yaplrken damar saysnda azalma olmayacak ve kablo pabular slye
pense ile sklacaktr.
Yklenici yapm olduu hatal kablaj cretsiz dzeltmekle ykmldr.
BLM 14
LETKENLER

954 MCM iletken baral 380 kV trafo merkezlerinde her iletken 1700 kg'lk kuvvetle gerilecektir.
14.1. elik zl Alminyum letkenler
14.1.1. Genel
Bu artname letim Sisteminde 170 kV ve 420 kVluk Enerji letim Hatlarnda ve Trafo Merkezleri
alt sahalarnda kullanlmak zere satn alnacak 477 MCM HAWK, 795 MCM DRAKE, 954
MCM CARDINAL, 954 MCM RAIL, 1272 MCM PHEASANT tipi elik zl Alminyum
letkenlerin teknik zelliklerini kapsar.
Temini istenen iletkenlerin teknik zellikleri artnamede ve artname ekinde verilen Malzeme
Listesinde ve/veya Garantili zellikler Listesinde belirtilmitir.
Bu artname kapsamndaki iletkenlerin tasarm, yapm ve testleri Standartlarn en son

basklarna uygun olarak yaplacaktr.

TS-EN ISO 9001:2000 Kalite Ynetim Sistemi Belgesi
Standard Specification for Aluminium 1350-H 19 Wire For
ASTM B 230 Electrical Purposes(Elektrik Amalar in 1350-H 19
Alminyum Tel in Standart)
Standard Specification for Aluminium Conductors,Coated-
ASTM B 232 Steel Reinforced(ACSR)(elik zl Alminyum
letkenler(ACSR) in Standart)
Standard Specification for Zinc-coated (Galvanized)Steel
ASTM B 498 Core Wire For Aluminium Conductors (Alminyum letkenler
in inko Kapl(Galvanizlenmi) elik in Standart)
Conductors for Overhead Lines - Hard-drawn Aluminium
TS EN 60889 Conductor(Hava Hatt letkenleri Sert ekilmi Alminyum
Tel)
Conductors for Overhead Lines-Round wire concentric lay
TS EN 50182 stranded conductors(Havai Hat letkenleri-Yuvarlak Telli
Emerkez Tabakal rgl letkenler)
Zinc-coated Steel Wires For Overhead Lines
TS EN 50189
(Hava Hatt letkenleri in inko Kaplanm elik Teller)
letkenler ASTM ve Trk Standartlarna tmyle uygun olarak imal edilecektir.
letkenin elik z ASTM B 498 veya TS EN 50189 (izelge 3e gre) uygun olarak imal edilip A
snf inko ile kaplanacaktr.

letkene ASTM B 232 Standard uygulandnda elik ze ASTM B 498 uygulanacak veya
iletkene TS EN 50182 uygulandnda elik zn rgden sonraki deerleri olarak TS EN 50189
(izelge 3) uygulanacaktr.
Bu artnamede, ilgili standartlara atf yaplm olsa da, bu standartlarda tanmlananlara edeer
veya daha stn imalat garanti eden standartlar da kullanlabilir.
Edeer ya da daha stn baka standartlar nerilmise bunlarn Trke ve ngilizce kopyalar
teklifle birlikte verilecektir.
TSE ile ASTM Standartlar arasnda farkllklar olursa, farkllk arz eden konularda hangi
14.1.1.3 alma Koullar
Malzeme listesinde ve/veya Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike sipari konusu
elik zl Alminyum letkenler aada belirtilen harici alma koullarnda kullanlmaya
elverili olacaktr.

Ortam Scakl(*)
En yksek +45C
En dk -40C
24 saatlik ortalama +35 Cnin altnda
Bir yllk ortalama +25Cyi amaz
Ortam hava kirlilii Ar
Rzgar basnc 53-68 kg / m
En yksek gne nm 1000 W / m
(*) Ortam scakl yukarda belirtilen normal iletme artlarnn nemli lde dnda olabildii
yerlerdeki tesisler iin, belirtilmesi gereken en dk, en yksek scakln tercih edilen
aralklar;
ok souk iklimler iin : -50C ve +40C

14.1.1.4. Garantilerin Karlanmamas ve Sapmalar(Deviation)
karlanmas esastr. Karlanmamas durumunda teklif sahibi sapmalar (deviation) bu

Alc tarafndan deerlendirilip onaylanan sapmalarn iletkenin kabulnde karlanamamas
hallerine ynelik olarak yklenici veya imalatya uygulanacak meyyideler Alc tarafndan
belirlenecektir.
elik zl Alminyum letkenler Garantili zellikler Listesinde belirtildii ekilde, aada

belirtilen tiplerde bina d kullanma uygun olacaktr.
14.1.2.1. letken Tipleri
elik zl Alminyum letkenler,

477 MCM ACSR HAWK
795 MCM ACSR DRAKE
954 MCM ACSR CARDINAL
954 MCM ACSR RAIL
1272 MCM ACSR PHEASANT
tiplerinde olacaktr.
14.1.2.2. Elektriksel ve Mekanik zellikler

Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike elik zl Alminyum letkenler aada
belirtilen zelliklerde almaya uygun olacaktr.
En yksek sistem gerilimi (kV rms) 170 420

Anma akm (A)
Anma frekans(**) (Hz) 50 50
Anma ksa sreli dayanm akm
31.5 50
(1 s iin) (kA rms)
Anma tepe dayanm akm (kA tepe) 80 125
Aadaki 14.1.2.2.1 maddesindeki izelgeden
Mekanik Dayanm
seilecektir
(**) letkenler 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her giriinde ise en az 20 sn
alacak ekilde tasarlanacaktr.
Sipari kapsam iletken/iletkenlerin hangi gerilimde kullanlaca belirtilmemise,

iletken/iletkenlerin elektriki ve mekaniki ynden tahkiki en ar artlara gre yaplacaktr.
14.1.2.2.1. letkenlerin Karakteristikleri
ELK ZL ALMNYUM LETKENLERN KARAKTERSTKLER

Anma
LETKEN 477 795 954 954 1272
Kesit MCM
ACSR
Kod smi HAWK DRAKE RAIL CARDINAL PHEASANT
STANDAR Alminyum 241,65 402,56 484,40 484,53 645,08

KEST(mm2) elik 39,19 65,44 33,60 62,81 81,71
Toplam 280,84 468,00 517,00 547,34 726,79
KATMAN SAYISI 3 3 4 4 5
KATMANLARDAK TEL 1/6/9/15/
1/6/10/16 1/6/10/16 1/6/12/18/24 1/6/12/12/18/24
SAYISI 21

Anma
LETKEN Kesit 477 795 954 954 1272
ACSR MCM
RGDEK Adedi 26 26 45 54 54
ALMNYUM
TELN ap(mm) 3,44 4,44 3,70 3,38 3,90
RGDEK Adedi 7 7 7 7 19
ELK TELN ap(mm) 2,67 3,45 2,48 3,38 2,34
Anma
LETKEN Kesit 477 795 954 954 1272
ACSR MCM
Komple
21,77 28,11 29,60 30,42 35,10
STANDART letken
AP(mm) elik
8,01 10,36 7,4 10,14 11,70
Nve

Anma
LETKEN 477 795 954 954 1272
Kesit MCM
ACSR
ANMA KOPMA KUVVET
8798 14165 11864 15589 20357
(kgf)
BRM AIRLIK (kg/km) 973 1624 1600,2 1829 2423,5
NHA ELASTSTE
7700 7700 6700 7000 6800
MODL (kg/mm2)
ORTALAMA ISIL UZAMA
18,9 18,9 19,5 19,3 19,4
KATSAYISI (1/0CX10-6)
BR MAKARADA
ALMNYUM
TELLERDEK ZN 4 4 5 5 5
VERLEN EKLERN
SAYISI
letken rgsnn ap ve rgnn iletken katmanlar, herhangi bir tabakann telleri alttaki
tabakann telleri ile akacak ekilde dzenlenecektir. letken tel ekimindeki gerilmeye kar
dayankl olacaktr.
letkenin rgleri, iletken herhangi bir noktasndan kesildii zaman zlmeyecek ve birbirinden
ayrlmayacaktr.
letkenin elik z, ek yapmak amacyla iletken kesilip alminyum rgler elik zden
ayrldnda, elik rg elle kolayca tutulup tekrar gruplandrlarak elik zn kesilmi ucundan
ek manonunun kaymasn salayacak ekilde biimlendirilecektir.
Komple iletken, alminyum teller ve galvanizli elik teller kir, apak ve yabanc maddelerden
arnm, yeni imal edilmi ve kullanlmam olacaktr.
letkenin yzeyinde noktalar, izikler, keskin keler ve anmalar olmayacaktr. letkenlerde

fazla miktarda kalp ya ve metal paracklar bulunmayacaktr.
D tabakann adm yn sa el ynnde olacaktr.
rg ilemi srasnda imalat tamamlanm inko kapl veya alminyum kapl elik damar tel
veya tellerde hi bir eit ek olmayacaktr.
TS EN 50182 Madde 2de ilgili standardda msaade edildii gibi rgden nce birden fazla ek
yaplan imalat tamamlanm alminyum tel, iletkenin her bir uzunluu iin kullanlmayacaktr.
rg ilemi srasnda gerekli iletken uzunluunu elde etmek amacyla hibir alminyum telde
kaynak yaplmayacaktr.
rg ilemi srasnda alminyum telde meydana gelen telin bozuk olma zelliinden veya
alminyum tellerin boyunun ksa olmasndan kaynaklanmayan kanlmaz krlmalarda ek
yaplmasna izin verilecektir.Ekler, orijinal telin biimine uygun olacaktr.rnek olarak ekler,
kaynak yaplan tellerin apna eit olacak biimde dzgn olarak yaplacak ve krlmayacaktr.
Alminyum tellerdeki eklerin says madde 2.2.1deki izelgede belirtilen sayy gemeyecektir.
Bu ekler imalat tamamlanm iletkenin ayn telindeki bir eke veya dier alminyum telindeki bir
eke 15 m.den daha yakn olmayacaktr.
Ekler, aln diren kayna, souk basn kayna veya alc tarafndan onaylanan dier
metotlarla yaplacaktr.lk ek tipi, kaynan her iki tarafnda yaklak 250 mmlik blmnde
elektriksel olarak tavlam olacaktr.
Yukarda belirtilen eklerin, ek yaplmam tellerin zelliklerini karlamas gerekli olmad

durumda, bunlar tavlanm aln kaynakl ekler iin 75 N/mm2 den az olmayan ve souk basnl
ekler iin 130 N/mm 2 den daha az olmayan bir gerilmeye dayanacaktr.
14.1.2.4. Bilgiler, Dokmanlar ve Hesaplamalar

Yklenici veya malat aada tanmlanan bilgi ve hesaplamalar teklifleri ile birlikte verecektir.
14.1.2.4.1 Bilgiler, Dokmanlar
Aada tanmlanan konularda bilgiler ve dokmanlar metrik sistem birimleriyle verilecektir.
MCM ve % 62 EC e deeri kesit alanlar

Maksimum gerilme dayanm ve hesaplama yntemi
Makaralarn tanm, boyutlar, izimleri ve arlklar
letkenlerin imalatnda kullanlacak elik ubuklarn kalitesi ve kimyasal bileimi
letken/iletkenlerin elektriki ve mekaniki zelliklere gre tahkiki
14.1.2.4.2 Hesaplamalar
Yklenici veya imalat, Alcnn yapaca ayrntl sistem ettlerinde(zellikle ar manevra

gerilim hesaplarnda) kullanlmak zere iletkenler iin aada tanmlanan konularda teknik
zellikleri ve hesaplamalar verecektir.
a) -50OC ve +50OC scaklk aralnda 47 Hz ve 5000 Hz arasnda iletken direncinin frekansla

deiimi.
b) 25OC, 50OC, 75OC scaklk deerleri iin iletkenin 50 Hzdeki AC direncinin ve zindksiyon
reaktansnn 0-12 kA akm aralnda akmla deiimi.
c) 47 Hz ve 5000 Hz arasnda iletkenin zindksiyon reaktansnn frekansla deiimi.
14.1.2.5 Diyagramlar
Yklenici veya imalat, iletkenler iin aada tanmlanan diyagramlar hazrlayacak ve

szlemenin imzasndan sonra imalata balamadan nce Alc'ya verecektir.
14.1.2.5.1. Gerilme-Uzama Erileri
Komple iletken ile alminyum ve elik ksmlar iin tm bir sayfada olmak zere ilk ve son
gerilme (kg/mm2)-uzama (%) erileri (+15OC ' de ya da laboratuar scaklnda 1 saat yk
altnda tutularak) saptanacak ve izilecektir.
14.1.2.5.2. Krip-Zaman Erileri
Komple iletken ile alminyum ve elik ksmlar iin 150C' de ya da laboratuar scaklnda 1
saat, 1 gn, 1 ay, 1 yl ve 10 yl iin krip-zaman erileri izilecektir.
14.1.2.5.3. Uzun Sreli Krip-zaman Erileri
En az 10 yllk bir sre iin ve iletken kopma dayanmnn %10, 20, 30, 40, 50 ve 60' iin krip-
zaman erileri izilecektir.
14.1.2.6 Makara
elik zl Alminyum letkenlerin sarld makaralar, deniz ar nakile, uygun aralarla

tanmaya ve yklenmeye uygun yapda olacaktr. Btn makaralar Enerji letim Hatlarnn
tesisindeki ar alma koullarna ve tel ekim cihazlar ile kullanlmaya msait olacaktr.
Makaralarda metal gbek takviyeleri kullanlacak ve metal gbek takviyesindeki deliin ap 8,5
cm olacaktr.
Makaralar sert aatan yaplacak, iletkeni korumak iin makara stn rten tahtalar iyi kalite
aatan ve en az 2,5 cm kalnlkta olacak, ayrca elik kemerle emberlenerek ykleme, nakliye
ve boaltma ilemlerinde iletkenlerin korunmas salanacak,her hangi bir durumda makara
gbeinde meydana gelebilecek iletken kaymasn nlemek iin iletkenin her iki ucu makara d
yanaklarna sabitlenecektir.
Makaralar rme, kf, mantar ve bceklere kar koruma salayacak ekilde Heterocyclic S.N
bileiklerinden benzothiazol ve izothiazolin karm veya benzeri svlara scak veya souk
yntemle daldrlm tahtalarla imal edilecektir.Alc iletkenlerin kullanlma durumuna gre
makaralarn ka yllk korumaya uygun ekilde imal edilmesi gerektiini Malzeme Listesinde
belirtecektir.
Makaradaki iletkenin uzunluu 477 MCM HAWK, 795 MCM DRAKE, 954 MCM CARDINAL, 954
MCM RAIL tipi iletkenler iin % 5 toleransla 2000 m, 1272 MCM PHEASANT tipi iletken iin
% 5 toleransla 1800 m olacak ve makaralar,2li demet iletkenli Enerji letim Hatt iin 6l gruplar
halinde ve 3l demet iletkenli Enerji letim Hatt iin ise 9' lu gruplar halinde hazrlanacak ve
makaralardaki iletken uzunluklar da yukardaki tolerans almamak kaydyla eit olacaktr.
14.1.2.7 Etiket
Makaralarn her birinde ve yan yzlerinden biri zerinde paslanmaz elikten veya paslanmayan
dier metallerden yaplm bir etiket bulunacaktr.
Etiket makarann yan yzne kolaylkla grlebilir ekilde elik vidalarla veya perinle tespit
edilecek, yazlanlar kolayca okunabilecek ve zamanla bozulmayacak ekilde olacaktr.
Tm yazlar Trke olacak ve szleme sresi ierisinde Alcnn onayna sunulacaktr.
Ayrca makarann yan yzeylerinden biri zerine ak hava artlarndan etkilenmeyecek ekilde
boya ile imalatnn Ad ve sembol, Alcnn malzeme kod numaras, letken tipi, letken
uzunluu ve varsa Grup numaras okunakl ekilde yazlacaktr.
Etiket zerine aadaki bilgiler yazlacaktr;

Alcnn sipari numaras
malatnn ad ve sembol
letken tipi
letken uzunluu
Grup numaras(varsa)
Makarann net arl (kg)
Makarann brt arl (kg)
Gevetme yn
Gidecei Yer
14.1.3. Testler
Aadaki tip ve numune testleri TS EN 50182 standardna gre yaplacaktr.

14.1.3.1.Tip Testleri
Bu testler iletkenin tasarmna esas olan temel karakteristiklerini dorulamak iin sipariteki her
bir tip ve karakteristii temsilen birer defa yaplr.
14.1.3.1.1.letken iin
Yzey art (TS EN 50182 madde 6.4.1)

ap (TS EN 50182 madde 6.4.2)
Sreklilik (TS EN 50182 madde 6.4.3)
Adm oran ve adm yn(TS EN 50182 madde 6.4.4)
Tellerin tipi ve says(TS EN 50182 madde 6.4.5)
Birim uzunluk bana ktle (TS EN 50182 madde 6.4.6)
Kuvvet-gerilme erisi(TS EN 50182 madde 6.4.7)
(Alc ile Yklenici arasndaki anlama gerei yaplr)
ekmede kopma dayanm(TS EN 50182 madde 6.4.8)
(Alc ile Yklenici arasndaki anlama gerei yaplr.Testler srasnda, imal edilen
iletkenlerin her bir 150.000 metresinden alnan en az 10 m. uzunluundaki bir rnek
zerinde ekmede Kopma Dayanm testi yaplacaktr. Bu test iin, sktrmal ya da dier
uygun tipte sabitletiriciler kullanlacak ve bu ekilde test edilen iletken kopma dayanm,
belirlenmi iletken dayanmnn en az % 95' i olacaktr.)
Germe testi (TS EN 50182 madde 6.4.9)
(Alc ile Yklenici arasndaki anlama gerei yaplr)
14.1.3.1.2.Alminyum teller iin
ap (TS EN 50182 madde 6.5.2)

ekme dayanm (TS EN 50182 madde 6.5.2)
Uzama (TS EN 50182 madde 6.5.2)
zdiren (TS EN 50182 madde 6.5.2)
Sarma testi (TS EN 50182 madde 6.5.2)
Kaynak ilemi (TS EN 50182 madde 6.5.3)
14.1.3.1.3 inko Kapl elik Teller in
Gzle muayene (TS EN 50189 madde 11.1)

ap (TS EN 50189 madde 11.2)
% 1 uzamada gerilme (TS EN 50189 madde 11.3) (Merkez telde yaplacaktr)
ekme dayanm (TS EN 50189 madde 11.4)
Uzama veya burulma testi (TS EN 50189 madde 11.5.1 veya 11.5.2)
inko ktlesi (TS EN 50189 madde 11.6)
inko kaplamann yapmas(TS EN 50189 madde 11.7)
inko daldrma testi (TS EN 50189 madde 11.8)
14.1.3.2. Numune Testleri

Bu testler iletkenin kalitesini TS EN 50182 standardnn zelliklerine uygunluunu kantlamak
iin yaplr.
14.1.3.2.1.letken in
Yzey art (TS EN 50182 madde 6.4.1)
ap (TS EN 50182 madde 6.4.2)
Sreklilik (TS EN 50182 madde 6.4.3)
Adm oran ve adm yn(TS EN 50182 madde 6.4.4)
Tellerin tipi ve says(TS EN 50182 madde 6.4.5)
Birim uzunluk bana ktle (TS EN 50182 madde 6.4.6)
Yukardaki testlere ilave olarak ekmede kopma dayanm testi de uygulanacaktr. Bu test, tip
testleri blmnde madde 14.1.3.1.1 de tanmland ekilde yaplacaktr.
14.1.3.2.2. Alminyum Teller in
ap (TS EN 50182 madde 6.5.2)

ekme dayanm (TS EN 50182 madde 6.5.2)
Uzama (TS EN 50182 madde 6.5.2)
zdiren (TS EN 50182 madde 6.5.2)
14.1.3.2.3. inko Kapl elik Teller in
Gzle muayene (TS EN 50189 madde 11.1)

ap (TS EN 50189 madde 11.2)
% 1 uzamada gerilme (TS EN 50189 madde 11.3)
(Merkez telde yaplacaktr)
ekme dayanm (TS EN 50189 madde 11.4)
Uzama veya burulma testi (TS EN 50189 madde 11.5.1 veya 11.5.2)
inko ktlesi (TS EN 50189 madde 11.6)
inko kaplamann yapmas(TS EN 50189 madde 11.7)
inko daldrma testi (TS EN 50189 madde 11.8)
14.1.3.3 Numune Alma
Numune testleri iin iletken makara numuneleri Alc temsilcileri tarafndan rasgele seilecek ve
aksi belirtilmedike numune saylar TS EN 50182 madde 6.2ye uygun olacaktr.
14.2. Toprak (Koruma) Telleri
TOPRAK TELNN KARAKTERSTKLER

Komple toprak telinin nominal ap 11.05 mm 12.7 mm
2
Toprak telinin nominal kesiti 72 mm 96 mm 2
Toprak telinin toplam elik kesiti 72.88 mm 2 96.27 mm 2
Birim arlk 580 kg/km 752 kg/km
Tel says ve rg ekli 1+6+12=19
elik tellerin nominal ap 2.21 mm 3.05 mm
2
Ortalama elastisite modl 19.000 kg/mm
Ortalama s uzama katsays 11.5x10-6 1/C

elik tellerin(damarlarn) rgden nceki minimum
147 kgf/mm 2 1280MPa
gerilme dayanm
%1 uzamada minimum gerilme 133 kgf/mm 2 1280MPa
elik tellerin rgden nce 250 mm de % olarak
4 4
minimum kopma uzamas
inko kaplamann minimum arl 214 gr/m 2 229 gr/m 2
inko kaplanm tel apnn izin verilen deiebilme
0.07 mm
snrlar
Mandrel apnn tel apna oran 3 4
Adm oranlar 10-16
Komple toprak telinin minimum gerilme dayanm 9435 kg 12112 kg
NOT :
Tabloda verilen boyut ve mekanik deerler nominal deerlerdir.
Uygulamada bu deerlere ait toleranslar aada belirtilmitir.
1-) Tellerin ap tolerans % 1 dir.
2-) Birim uzunluktaki arlk tolerans % 3 dr.
3-) Toprak telinin kopma kuvveti yukarda verilen deerin %95 ine kadar debilir.
Toprak telleri ok yksek mukavemetli (EHS) elikten imal edilmi 11.05 veya 12.7 mm
apl, A snf 11.05 mm apl tel 214 g/m2 inko kaplamal, 12.7 mm apl tel 229 g/m2
inko kaplamal ve 19 sarml olacaktr ve galvanizlenmi liflerin minimum kopma
mukavemeti 11.05 mm apl telde 147 kgf/mm2, 12.7 mm apl telde 1280Mpa olacak,
komple toprak telinin minimum kopma mukavemeti ise 11.05 mm apl telde 9435 kgf ,
12.7 mm apl telde 12112kgf salayacaktr.
Bu blmlerin dnda TS EN 50189 standardnn en son basksna uygun olacaktr.
Toprak teli ve galvanizli elik liflerde arza ve kusurlar bulunmayacak, tm malzeme kir,
apak ve yabanc maddelerden arnm ve yeni imal edilmi olacaktr. Yzeyinde
noktalar, keskin ular ve yzeyin dzgnln bozacak dier kusurlar olmayacak, fazla
miktardaki kalp ya ve metal paracklar temizlenmi olacaktr. Ana malzeme belirlenen
ebatta ekildii ve inkoyla kapland zaman teller ayn kalitede olacaktr.
Komple elik toprak teline ait herhangi bir tel yzeyindeki inko arl 214 g/m2
deerinden daha az olmayacaktr.
inko kaplama przsz, dzgn ve her noktada ayn kalnlkta olacaktr.

Galnanizlemeden sonra tele hi bir s verici ilem uygulanmayacaktr.
14.2.1. Testler
14.2.1.1. Kabul testleri
Kabul testleri esnasnda ilgili standartlara gre aadaki testler yaplm olacak olup,
teslimata hazr her partideki onarl grup makaradan bir adet numune alnacaktr.
14.2.1.1.1. Komple tel testi
a) ap lm,
b) Adm oran,
c) letkenin metrik birim arl,
d) Gerilme testi(testler srasnda imal edilen toprak iletkenlerinin her bir 150000 metresinden
alnan en az 10 m uzunluundaki bir rnek zerinde germe testi yaplacaktr. Bu test iin
sktrmal ya da dier uygun tipteki sabitletiriciler kullanlacak ve bu ekilde test edilen
toprak teli kopma dayanm, belirlenmi toprak teli dayanmnn en az %95 i olacaktr.
14.2.1.1.2. elik tellerin testi
a) ap lm,
b) %1 uzamada gerilme
c) Gerilme ve uzama testi,
d) Bkme testi,
e) Galvaniz testi
toprak teli ya da bir elik tel bu blmde istenen koullar ilk testte salamazsa ayn makaradan
iki kat rnek alnp yeniden teste tabi tutulacaktr. Alnan numuneler bu testten de gemezse bu
numunelerin temsil ettii grup red edilecektir. Kabule sunulan partiden alnan numunelerde 3 ya
da daha fazla numune red olunursa bu parti tamamen red edilecektir.
BLM 15
HIRDAVAT MALZEMES (ASKI VE GERG TAKIMLARI)
15.1. Genel Teknik Koullar
Btn malzemeler detay resimlerine ve tablolarda belirtilecek para numaras, l, boyut, a,

malzeme ve kopma mukavemetleri ile uyum salayacak olup; yklenici veya imalats

tereddte dlen veya tam anlalmayan konularda TEA' n grn alacaktr. TEA' n
aklama ve yorumlar ykleniciyi veya yklenici adna hrdavat malzemesi reten imalaty
balayc niteliktedir. Yklenici, teklifleri ile birlikte ask ve gergi takmlarnn, imalats
tarafndan garanti edilmi teknik zelliklerini, boyutlarn verecektir.
15.2. Elektriksel zellikler

Tm izolatr takmlar ve dier hrdavat korona ve RIV performans gereklerini karlayacaktr.
Bu performans nema yayn no. 107 deki radyo grltlerini lme yntemleri nde nerilecek
ekilde llecektir.
Alminyum alaml klempler dnda alminyumdan yaplan tm hrdavat malzemesi iletkene

eit ya da daha yksek bir iletkenlik zellii tamas amacyla en az %99.5 saflkta olacaktr.
Tamir manonlar ve topbalar gibi, iletkenle ya da iletken malzeme ile direkt olarak temas
eden balant paralar ve alminyum malzemenin yzeyi taklmadan nce tozlanma ve
oksitlenmeden korunmak iin ya gres yayla kaplanacak ya da benzer bir yntemle zel
nlemler alnacaktr.
Alminyum ksmlarn kayna, imalattaki hatalardan veya keskin kelerin bulunmasndan

dolay oluacak korona kayplarn ve ayrca kaynak yaplm ksm iindeki hava kabarcklar ile
dier yabanc maddelerin neden olduu elektromanyetik alan ylmalarn nleyecek ekilde
yaplacaktr. Bu amala tm keler ve kntlar iyice yuvarlatlacaktr.
15.3. Mekanik zellikler
Yalnzca tek bir izolatr zincirinin bulunduu ask ve gergi takmlarndaki her bir malzemenin
maksimum gerilme dayanm, takmda kullanlan izolatrn dayanmndan daha yksek
olacaktr.
Aksi belirtilmedike takmda ift zincir izolatr kullanldnda bu dayanm izolatr dayanmnn
en az iki kat olacaktr.
letken ve toprak teli ekleri ile topbalarnn gerilme dayanmlar, iletken ve toprak teli
dayanmlarnn en az %95 i olacaktr.
Dier malzemelerin gerilme dayanmlar, zel kullanm gereklerini emniyetli ve yeterli bir
biimde karlayacak ekilde ayarlanacaktr.
Tm demir malzeme, ASTM-A 153 e, TS-914 e ya da edeer bir standardn en son basksna
uygun olarak galvanizlenecektir.
Yuval gz haricindeki dier hrdavat malzemeleri kesinlikle temper dkmden imal

edilmeyecektir.
Tm malzeme apaksz, keskin kesiz, yumrusuz, przsz ve birbirine taklan ksmlarn

kolaylkla taklp karlabilmesi amacyla dzgn yzeyli olacaktr.
Vida-dili paralar diler aldktan sonra galvanizlenecek ve fazla inko diler arasndan
temizlenecektir. Delikler galvanizleme ileminden nce alacaktr. Tm somunlar ve kontra
somunlar galvanizlemeden sonra tekrar yuvalanacak ve anahtar kullanmaya gerek kalmadan
civata dilerinde kolayca dnebilecektir.
Tm kilitleme pimleri oksitlenmeyi nlemek amacyla demir dnda bir metalden ya da

paslanmaz elikten yaplacaktr.

15.4. Testler
Hattn iletme durumunda gerilim altnda bulunacak her bir malzeme galvanizlenmeden nce
maksimum kopma dayanmlarnn %40 bir kuvvetle 30 s bir mddetle ekme yoluyla rutin
teste tabi tutulacaktr. Bu amala imalathanede bir ekme aleti bulundurulmas gerekir.
Ayrca her bir malzeme iindeki atlak ve kusurlar saptamak amacyla manyetik ak, X-n ya
da kabul edilebilir baka bir yntemle test edilecektir.
Sevkiyata hazr olan her bir partideki her cins malzemenin %1 ine (her birinin en az 5 ine)
ekme testi uygulanacaktr.
rnekler malzeme arasndan gelii gzel seilecek ve eer test edilen rnekler resimlerde
verilen dayanm deerlerini verirse ekme deneyi sonular yeterli kabul edilecektir. rneklerden
yalnzca birisinin bile istenilen deerlerin altnda olmas halinde test edilen rnek saysnn iki
kat alnarak yeniden ekme testi uygulanacaktr. kinci testte grlen herhangi bir baarszlk
partide grlen o cins malzemenin reddi iin yeterli bir neden olacaktr.
Tm demir malzeme gerekli grlen ASTM standartlarnn son basklarna ve TS 914 EN ISO
1461e gre galvaniz testine tabi tutulacaktr.
15.5. letken ve toprak teli iin ask ve gergi takm hrdavatlar
Toprak teli ask ve gergi takmlar 11 mm apndaki 19 lifli EHS toprak telini tayacak gte
olacaktr.
Demirden, dvme alikten, elik dkmden veya temper dkmden mamul btn malzeme
imalatlarn mteakip zerlerindeki prz ve apaklar giderildikten sonra inko ile scak daldrma
usul ile galvanizlenecektir.
Galvanizlemeden sonra da para zerinde apak ve przler olmayacaktr. Paralar normal

alma ekline uygun olarak birbirine rahat geecek ve gerekli oynaklverecek ekilde
olacaktr. Galvanizlemeden sonra ve montajdan nce yivli ksmlarda pafta veya klavuz ile
ilem yaplmayacaktr. U civatas vb. yardmc paralar mutlaka kvrlp ekil verildikten sonra
galvanizlenecektir.
Yksek rzgar ykleri iin direk ve izolatr zinciri arasnda aklda oynaklk yeteneinin
bulunmas gerekir. Hibir zincir takmnda kanca kullanlmasna izin verilmeyecektir. Ask
takmlar, korona ve radyo giriim gerilimlerini(RIV) korona halkalarn kullanmakszn karlayak
biimde dizayn edilecektir.
Ask klempleri hem yatay hem de dikey ynlerde serbest salnm yapabilecek tipte olacaktr.
Ask ve gergi klempleri anti-manyetik tipte, histerezis ve korona kayplarna engel olacak
biimde, apaksz, kntsz, przsz olacaktr.
Klemp balantlar titreimden etkilenmeyecek biimde esnek olacaktr. Ve iletken ekseninden

balanacaktr. Klempler alminyum alamdan imal edilecektir.
15.5.1. Testler
Hrdavat malzemesi temper dkm iin TS 519 EN 1562 numaral standarda ve bu standartta
belirtilen dier standartlara, elik dkm iin ASTM A27 standardna, dvme demir(steel forged)
iin ASTM A668 standardna, alminyum ve alam dkm iin ASA H.35.1 standardna ve bu
standartlarda belirtilen dier standartlara uygun olarak imal ve test edilecektir.
15.5.1.1.Tip testleri

Eer tip test raporu verilmemi ise bir veya birden fazla partide yaplacak sipariin tamam iin
bir kez olmak zere korona, RIV ve ksa devre testleri tip testleri olarak yaptrlacaktr. Bunun
iin hrdavat takmlar tepe deeri 79 kA, 0.2 s de ortalama deeri 31.5 kA-rms olan bir ksa
devre akmna dayanacak ekilde dizayn edilecektir. Korona ve RIV testleri NEMA-107 ve IEC
60437 (1997-09) nolu standartlardaki test yntemiyle yaplacak olup, 103 kV da hrdavat
takmlarnda grlen koronann ortadan kalkmas ve iletkenlerin asld noktada llen RIV
deerinin 250 V dan byk olmamas gerekmektedir.
15.5.1.2. Kabul testleri
a) Gz ve boyut kontrolu
b) ekme testleri(Mekanik test)(her tip malzemenin %1 ne uygulanacaktr. Test iin seilecek
rneklere balangtaki kopma kuvvetinin %60 1 dakika sreyle uygulanacak, sonra
ekme kuvveti sfra drlecektir. Test rneinde kalc bir bozulma olmayacaktr. Sonra
ekme kuvveti, test edilen rnein nihai kopma kuvvetinin %100 ne karlacak ve bu
kuvvet 1 dakika sreyle uygulanaktr. Test edilen malzeme belirtilen kopma kuvvetine 1
dakika sre boyunca dayanacaktr.)
c) Galvaniz testi(demirden, elik dkmden, temper dkmden veya dvme elikten mamul
malzemeler CuSO4 ile yaplan daldrma ASTM A239 (1995)/the preece test) deneyinde
asgari 7 daldrmaya dayanacaktr.
BLM 16
16. NAAT LER
16.1. NAATLARIN YAPILMASINDA UYGULAMA ESASLARI
16.1.1. Genel
Btn inaat ve tesisat ileri projelerindeki artlara uygun ve en az evre ve ehircilik

Bakanl'nn, iin yapld tarihte yrrlkte olan teknik artnamelere, birim fiyat tariflerine ve
varsa zel artnamelerine ve aada tespit edilen artlara uygun evsaf ve kalitede yaplacaktr.
Dier taraftan bu maddede yer alan bina dndaki hususlarn birim fiyatlar inaat ileri birim
fiyat listelerinde yer alm olup, bu kalemlerin dnda bir bedel denmez. Yklenici, herhangi bir
sebebi ne srerek bu ileri yapmaktan kanamaz. Aksi halde bedelleri Ykleniciden kesilmek
zere, TEA Yklenicinin nam ve hesabna yaptrtmak hakkna sahiptir. Yklenici uygulamada
proje karakteristiklerini, imalat cinslerini, i ve i kalemlerinin tariflerini ve uygulama projelerini
TEA'n yazl izni olmadan deitirmeyecektir. naatlarn ve tesislerin bnyesine girecek her
trl malzeme ve cihazlar TSE kalite belgesine sahip olacaktr. TSE standard veya kalite
belgesi olmayan malzemeler, piyasadan mevcut en iyi malzemelerden seilecek, tm
malzemeler kontrol tekilatnn onayndan sonra kullanlacaktr. Yklenici antiyeye getirdii tm
malzemeleri her trl olumsuz evre ve hava koullarna kar koruyacaktr. naatlarn yapm
esnasnda kaldrlan, bozulan, hasar gren yol, altyap, kaldrm, kaplamal alan, yeil alan,
evre dzenleme, tabela, trafik vb. eski haline getirilecek ekilde onarlacaktr. Yklenici
inaatlarda kullanaca malzemelerde ve iiliklerin yaplmasnda aada belirtilen ilerin
yaplmasn salayacaktr.
16.1.2. Temeller
Yklenici teklifini vermeden nce trafo merkezleri sahalarn grm, gerekli incelemeleri
yapm kabul edilecektir. Teklif dosyas ekinde verilmi olan tesviye kotlar ilenmi plankoteler
ile zemin etdne gre zemin ynnden yeterli grlmeyen ksmlarda yklenici tarafndan zel
temeller yaplacaktr. Yklenici tarafndan zel temellere ait projeler hazrlanarak hesaplar ile
birlikte dareye verilecek ve darenin proje ile hesaplar onaylamasndan sonra uygulamaya
geilecektir. zel temel hesaplar ve projeleri ile bu zel temellere ait fazla yaplan imalatlara
ayrca bir bedel denmeyecek olup, tm fazla yaplan imalatlar yklenicinin teklif fiyatna
dhildir. Temel kazlarna ait betonlarn yaplmas esnasnda temellere daimi olarak taban veya
sel sularnn gelmesi halinde sularn ekilmesi iin temel inaatlar almalar srasnda
yaplacak drenaj bedelleri teklif fiyatlarna dhil olduundan, ilave bir bedel DENMEZ. in
yaplmas esnasnda iin gerei ve emniyeti ynnden gereken yerlerde dolgu zeminler de dhil
olmak zere yklenici ev, iksa, kalp, i iskelesi vb. ileri yapacak olup, bunlar teklif fiyatna
dhil olduundan ayrca bir bedel DENMEZ.
Trafo, pilon, mesnet, cihaz ile tm bina temellerinin dolgu ve yastk betonlar iin ayrca bir bedel
denmeyecektir.
elik konstrksiyon Pilon ve Cihaz mesnet temellerinin donat demirleri, her trl ankraj
malzemeleri, ankraj ablonlar ve grout dolgular beton fiyatna dahil olup bunlar iin ayrca bir
bedel denmeyecektir.
Tm binalarn temel duvarlar subasman seviyesine kadar betonarme perde olarak yaplacaktr.
Bina temellerinin su izolasyonu TS 11758-1e uygun 3 mm kalnlkta cam tl taycl ve 3 mm
kalnlkta polyester kee taycl polimer rtlerle (ift kat olarak temel altnda ve perde
duvarlarda) yaplacaktr. Astar: TS 113e uygun ve kee imalats tarafndan nerilen rn
olacaktr. Perde duvarlarda membrann korunmas onaylanm detay projesine gre
yaplacaktr.
16.1.3. Duvar leri
Betonarme binalarda i ve d duvarlar bims blok tula ile yaplacaktr. Tula duvarlar imentolu
har ile yaplacaktr. Kullanlmas nerilen tulalarn birim arlk, basn mukavemeti, donma
direnci, yabanc madde vb. zellikleri; TS EN 771-3 ve TS EN 998-2 standartlarna uygun
olacak, younluu 700 kg/m3 den dk, sl iletkenlik katsays ise 0.30 W/mK den yksek
olmayacaktr. zerinde su veya don tabakas bulunan tula kullanlmayacaktr. inde
sertlemi, yumrulam madde bulunan ve donmu har kullanlmayacaktr. Krk ve hasarl
tulalar kullanlmayacaktr. Souk havada duvar rlmesi Kontrol Tekilatnca onaylanan
yntemlere gre yaplacaktr.
16.1.4. atlar

Binalarn ahap atlar yeni, iyi kalitede (kullanlmam) 2.snf am keresteden yaplacaktr.
atlara, kalnl 2,5 cm' den az olmayan tahta kaplanacaktr. Tm at aras elemanlarn at
k noktalarnda szdrmazlk salanacaktr. Saak alnlarnda rendelenmi vernikli ya da
pinoteks boyal aln tahtas kullanlacaktr.
atlar Marsilya tipi doalgaz frnnda pimi kiremitler ile rtlecektir. Kiremit; TS EN 1304
standardndaki artlar salamal, homojen bir yapya sahip olmaldr. Kiremitlerde; kire patla,
atlaklk ve kararma olmamaldr. Kiremit alt tahta kaplanarak zerine su yaltm malzemesi
olarak 3 mm kalnlnda cam tl taycl polimer kaplama rts kullanlacaktr. Binalarn at
alt beton yzeyine 14 cm kalnlnda camyn ilte ile s yaltm yaplacaktr. Mahyalar gizli
olarak mahya harl ve usulne uygun ekilde yaplacaktr.
TEA'n talep etmesi halinde kiremit yerine, kalnl 0,5 mm' den az olmayan galvanizli oluklu
sac kaplama yaplmas durumunda ayrca fiyat fark verilmeyecektir.
atlarn oluklar keli 150 mm. lik, ini borular 100 mm. lik PVC den yaplacaktr. Yamur
oluklarna yaka ilavesi yaplacaktr. Yamur oluklar kancalar en fazla 50 cm mesafelerde, ini
borular kancalar da en fazla 100 cm aralklarla konacaktr.
Baca dipleri, birleme noktalar, at kapaklar projelerinde etek veya kaplama yaplmas
ngrlen yerlere de en az 3 mm arduazl membran kullanlacaktr.
Metal Clad+Kumanda Binasnda ve GIS binasnda projesinde gsterilen yerde gemici merdiveni
yaplacaktr.
16.1.5. Doramalar
Metal Clad Binas, Metal Clad + Kumanda Binas:

Pencereler renkli sert PVC dorama,
Kap tip ve detaylar mimari projesine gre.
alt Binas:
Giri kaps (giri amal kaplar) elektrostatik boyal alminyum dorama,
Geit ve patlama pencereleri projesine uygun demir dorama. (Boyanmas GTM izah
edilmitir.)
Tek veya ift Katl Kumanda Binas:

GIS Binas:
Gvenlik Binas:
Kaplar elektrostatik boyal alminyum dorama.
NOT: Binalardaki ak odalarnn kaplar da alr olarak yaplacaktr.
16.1.6. Pencereler
alt, Metal Clad, Kumanda, Metal Clad + Kumanda, GIS Binas, Gvenlik Binas: Sert PVCden
retilen pencere sistemleri aada belirtilen maddelere uygun olarak yaplacaktr.
A- PVC dorama, sineklik, cam ve dier aksamlar iin kullanlacak malzemelerin tarifi ve imalat
yaplrken dikkat edilmesi gereken hususlar:
1. Pencere doramalar renkli PVC olacaktr. (23.241/B)

2. PVC dorama min. 70 lik seriden olacaktr.
3. Ana profil et kalnlklar 3,0 0,2 mm olacaktr.
4. Profil hammaddesi tamamen kurunsuz profilden imal edilecektir. Kullanlacak tm yardmc
profiller, ana profillerle ayn retim kalitesinde retilecek ve ham maddesi ana profiller ile
ayn olacaktr. Pencere profilleri tanmlanm serinin kasa ve kanat profilleri olacaktr.
Kurunsuz profil kullanldna dair retici firma belgesi olacaktr.
5. Pencere kanatlar 180 derece alacak ekilde orta kaytlara menteelenerek yaplacaktr.
Pencere kanatlar min. 70 lik seriden olacaktr.
6. Sistemdeki tm ana profiller en az 5 odackl seilecektir.
7. Eer yklenici firma belirtilen kesitlerden daha byk kesit kullanrsa hibir hak ve bedel
talep etmeyecektir.
8. Kasa ve kanat ke birleimleri, bu i iin gelitirilmi makinelerde, kaynatlmak suretiyle
yaplacak ve kaynaktan sonra, profillerin i, d yzeyleri, d keleri ve tm grnr
yzeyler kaynak apaklarndan temizlenecektir.
9. Pencerelerde hibir ekilde PVC lambri kullanlmayacaktr.
10. Pencerelerin 1er kanadnda sklp taklabilir hareketli sineklik yaptrlacaktr. Sineklikler
mknatsl ve ift tutamal olacaktr. Sineklik profilleri renkli elektrostatik kaplamal
alminyum profilden tekil edilecek, sineklik teli yanmayan, yrtlmaz, paslanmaz ve uzun
mrl ithal telden olacaktr. Balant elemanlar ve aksesuarlar 1. snf malzemeden
olacaktr. Sineklikler pencere kasasna 2 adet mentee ile sabitlenecektir. Ayrca WC ve
banyo pencerelerine sabit tel sineklik yaplacaktr.
11. Sineklik profilleri sarkmayacak ve bklmeyecek ekilde kaln seri profilden olacaktr.
rnekler idareye sunulacak ve idarece onaylandktan sonra uygulamalar yaplacaktr.
12. PVC pencere sistemlerinde, yeterli statik dayanmn salanabilmesi iin, tm profillerin iine
galvanizli destek saclar konulacaktr. Destek saclar, kasa ve kanat, orta kaytlar ve kap
iin min. 1,5 mm olacak ve scak daldrma yntemiyle galvaniz kaplanacaktr.
13. Kasa, kanat ve orta kaytta destek saclar tek para halinde kullanlmaldr.
14. Orta kayt balantlar balant takozu ile yaplacaktr. Altlarna mutlaka suyun destek sac
blmesine girmesini nleyici contalar konulacaktr.
15. Kanat profillerinde mentee vidalar destek sacna vidalanacaktr. (Kesit rnei idareye
verilecektir.)
16. Cam lleri, 4+16+4 mm ift cam olacak ve montaj cam talar ile oda tarafna taklacaktr.
Metal Clad holnde basnca dayankl olmayan cam kullanlacaktr. WC ve banyo
pencereleri 4 mm buzlu cam olacaktr.
17. Is camlarn montajndan nce cam yatandaki montaj apa, tozlar vb. temizlenerek d
cam contalar kontrol edilecek, kan ksmlar varsa yataklarna sokulacaktr.
18. Cam montajndan nce cam yataklarna cam takozlar konularak camn yuva iine oturmas
salanacaktr.
19. Kullanlacak contalar siyah renkte EPDM kauuk esasl, gri (TPE veya TPV malzemeden
retilmi) ve TSEye uygun olacaktr. ta ile cam arasna mutlaka BUTL izolasyon maddesi
konulacaktr. Kanatlar cam montajndan sonra tekrar ayarlanarak kolayca alp
kapanmalar salanacaktr. Terleme yapan s camlar dare nezdinde deitirilecek ayrca
bir bedel denmeyecektir.
20. Kasa kanat ilikisinde hem i hem de d conta min. 8 mm bask payn salayacaktr.
21. Cam talarnn ke birleim yerleri 45 derece olacaktr.
22. PVC doramada kullanlan ispanyoletler ithal malzeme olacaktr. Mentee karlklar zamak
malzemesinden olacaktr. Pencerelerde kullanlacak kollar ayn standartta olup kullanlan
kol ii demir takviyeli sert PVC malzemeden olacak ve rengi kasa-kanat profilleri ile ayn
tonda olacaktr.
23. Pencere kollarnn rengi, profil ile uyumlu ve ama-kapama testine dayanml olmaldr.
Pencere kollarnda, balama cvatalarn gizleyen kapak olacaktr. Cvatalar direk
ispanyolete balanacaktr.
24. Tm doramalarda, WC-banyo vasistaslar da dhil olmak zere alan kanatlarn hepsinde
kollu ispanyolet sistemi kullanlacaktr.
25. Kelerden 15 cm mesafeden balayarak vidalama yaplacaktr. Kk doramalarda en az
iki vida kullanlacak olup, byk doramalarda ise iki vida arasndaki mesafe 40 cm yi
gemeyecektir. Doramalarda kullanlacak vida boyu min. 120 mm ve galvaniz kaplamal
olacaktr.
26. Yaplacak olan imalatlar pencere ve kap boluklarna tam oturacak ekilde dizayn edilecek,
aralarda aklk kalmamasna zen gsterilecek ve vidalama esnasnda dorama profilini
eecek gerilmeye izin verilmeyecektir.
27. Profiller vida ile montajlandktan sonra profil ile duvar aras boluk kalmayacak ekilde cam
yn ile doldurularak s kprs olumamas salanacaktr. Poliretan kpk ile
desteklenip sabitlenecektir. Her montaj vidasnn olduu yerde, dorama ile duvar arasna
takozlar yerletirilerek, dorama teraziye getirilecektir, takoz olarak ayar imkn olan, uygun
llerde plastik veya ahap malzeme kullanlacak, tula krklar ve benzeri paralar
kullanlmayacaktr.
28. Duvara montajlarda kasa profili ile duvar birleim yerinde iten ve dtan uygun hava
koullarnda silikon ekilecektir.
29. Su tahliye kanallar iten ve dtan artmal olarak alacak ve darya rzgr kapaklar
taklacaktr.
30. Su tahliye kanallar suyun destek sa ile irtibatn engelleyici ekilde olacaktr. Su tahliye
delikleri el matkab ile deil, otomatik ama makinesinde alarak profillerin iine su
almayacak ekilde yaplacaktr.
31. Pencere ispanyolet lama genilii min. 16 mm olacaktr,
32. spanyolet kilitleme pimleri, bask ayar imkn veren ekilde (eksantrik) olacaktr.
33. spanyoletler pencerelerde en az 2 yerden kavramal olacaktr.
34. PVC pencerelerde zamak mamull mentee kullanlacak ve TS 678e uygun olacaktr.
35. Menteeler dorama renginde frn boyal olacaktr.
36. Pencerelerde 75 mm zamak mentee kullanlacaktr. Pencerelerde 1 m yi aan
yksekliklerde 3 adet mentee kullanlacaktr.
B- Kullanlacak malzemelerde aranacak zellikler

Kullanlacak olan PVC Profil Pencere Sistemleri aadaki kalite belgelerine sahip olmaldr:
1. Sistemi oluturan btn ana ve yardmc malzemeler TSE belgeli olacak ve
belgelendirilecektir.
2. Sistemi oluturan malzemeler TS 5358 EN 12608 standardna uygun olacak ve
belgelendirilecektir. Dorama, TS EN 1026, TS N 12207, TS EN 1027, TS EN 12208, TS
EN 12211 ve TS EN 12210 normunda belirtilen performans testlerine ve snflandrmalara
uygun olacaktr.
3. Camlar TSE belgeli, yerli ve TS 3539 a uygun olmaldr.
4. Pencere mukavemet zellikleri (hava geirgenlii, su szdrmazl) bata olmak zere tm
zellikleri standartlara uygun olacaktr.
5. Ana profilin (kasa, kanat, orta kayt) mukavemetini salamak zere kullanlacak olan destek
saclar TSE 822ye uygun olacak ve scak daldrma galvanizle kaplanacaktr.
6. PVC profiller ve aksesuarlara ait TSE belgeleri, sertifikalar, DIN normlarna uygunluu,
teknik resim, detaylar ve profil numuneleri (ke kesit, kasa, kanat ve orta kayt net 1 m
olacak ekilde) dareye verilecektir.
7. retimi yapacak tesiste TSE imalat yeterlilik ve retim kalite belgeleri bulunacaktr.
16.1.7. Kap, Cam, Kilitler ve Kap Kollar
Tm binalarn i kaplar TSE, TSE_EN 755-1 belgeli frnlanm eloksal (renkli) aldoks serisi
alminyum dorama olacaktr. Bina kaplar mimari projeye uygun imal edilecektir. Alminyum
kaplarn kanatlarnn ke birleme noktalar salam ve iyi kalitede argon veya gaz alt kaynakl
veya perinle yaplacaktr. Btn kap toz, gaz vs. ye kar muhafazal olacaktr. Kap
aksesuarlar, en iyi ticari kalitede olmal, kilit takmlar, itme ve ekme plakalar veren
tarafndan onaylanmaldr. Btn kilitleme mekanizmalar anmaya dayankl olmaldr.
Kumanda, alt, Metal Clad, GIS binalarnn aydnlatma pencereleri ile telekom odas
pencerelerinde minimum 4+16+4 mm kalnlnda hava boluklu ift cam, dier pencerelerde (i
dorama) 4 mm' den az olmayan cam, gerekli yerlerde daha kaln ve/veya buzlu camlar
taklacaktr. Bilumum kilitler, kap ve pencere kollar ve menteeler ile madeni aksamlar TSE
belgeli olacaktr. Kumanda katndaki tm kap kollar panik bar tipi olacaktr. Kanatlarda baba
mentee kullanlacaktr. Binalardaki kap kilitleri yale tipi olacaktr. alt binalarnn kaplar,
dardan anahtar vastasyla, ieriden ise anahtar kullanmna gerek kalmadan alacaktr. Her
kilidin 2 adet yedek anahtar geici kabulde TEA' a teslim edilecektir. Kap kilitleri ve madeni
aksamlar, kaynakl menteeler hari ince dili vida sistemi ile gerektiinde sklebilir ekilde
monte edilecektir. Projedeki kap ve pencere lleri net ller olup, duvar rlmesi srasnda
buna gre genilikler ayarlanacaktr.
Bina DKP sac kap artnamesi
1. Kaplar TSE - SO belgeli ve 5 yl retici firma garantili olacak. 120 dakika yangna dayankl
olacaktr.
2. Kap kasalar ve kanatlar 1,5 mm DKP satan imal edilmi olacaktr. Kanatlar yekpare
sacdan mono blok olarak retilecektir.
3. Kasalar geme sisteme gre imal edilecektir. Kasa ve kanat elektrostatik toz boya ile
boyanacaktr
4. Kasalarn metallerinin keleri 45 derece kesilerek ve kaynatlarak retilecektir.
5. Kasa ve kanadn i ksmlar da elektrostatik boya ile boyanacaktr.
6. Kap kanat kalnl 65 mm olacaktr.
7. Kanat i takviyesinde iki adet 1,5 mm DKP satan, tek paradan oluturulmu U ekilde
trapez bklerek ve dikey olacak ekilde n ve arka yzeylere kaynatlm takviyeler
olacaktr.
8. Kanat ierisinde ve trapez saclarn ierisine de olmak zere ekstrde polistren kpk ile
dolgu yaplacaktr.
9. Kanat zerinde drt adet sabit emniyet pimi olacak, mentee tarafndaki kanat i yzeyine
kaynatlacak veya vidalanacaktr.
10. Kap kasalarnda d etkenlere kar ses, souk, toz ve duman geirmemesi iin kasa ve
kap arasna kauuk fitil uygulamas yaplacak.
11. Kanat alt ksmnda 1,5 cm alma boluu braklacaktr.
12. Kilitler kancal tip kilit olacak. Kap kollar kararma ve paslanma yapmayan birinci snf
kontrol tekilatnn onay verdii tip ve renkte olacaktr.
13. Kaplarda 16 mm apnda 8 cm boyunda yalanabilir, kanat ve kasa zerindeki ksm
kaynakl olacak ekilde, TS 12655 de belirtilen llere uygun drt adet mentee
kullanlacaktr.
14. Kaplara hidrolik kapatc konulacaktr.
Seksiyonel giri kaps artnamesi
Seksiyonel kapda kullanlacak paneller; parmak skmasn nleyen panel yapsna sahip, en
az 45 mm kalnlnda elik + poliretan izolasyonlu sandvi panel tipinde, panellerin her biri en
az 600 mm yksekliinde, projesindeki ebatlarda, tm donanm aksam galvaniz elikten,
motorlu, gerektiinde manuel alp kapanabilecek ekilde yaplacaktr. Panellerde en az 0,5
mm et kalnlnda galvanizli elik profiller kullanlacaktr. Gvenlik iin halatl (kapy eken
halatn kopmas halinde panellerin aa dmesini nleyen sistem) ve pnmatik (kap
kapanrken kap altnda bir cisim kalmsa sistemi otomatik durdurma) gvenlik sistemli
yaplacaktr. Kapnn ortasnda ayrca bir Yangn Ka Kaps yaplacaktr. Yangn ka kaps
seksiyonel kapyla btnleik, yaps ayn zelliklerde ve panik barl olacaktr. Seksiyonel kap
zerine, dndan ieriyi grebilecek kadar gvenlikli (krlmaz) cam konulacaktr.
16.1.8. Camlar
Metal Clad Binas, Metal Clad + Kumanda Binas,

Metal Clad holndeki pencerelerde basnca dayankl olmayan cam,
Dier d doramalara 4+16+4 mm lik ift cam,
Dier i doramalara 4 mm lik cam.
alt Binas:
D doramalara basnca dayankl olmayan cam.

D doramalara 4+16+4 mm lik ift cam,
doramalara 4 mm lik cam.
GIS Binas:
Gvenlik Binas:
NOT: Tm binalarda WC ve dularda buzlu cam kullanlacaktr.
16.1.9. D cephe kaplamalar
Metal Clad Binas, Metal Clad + Kumanda Binas: nce Sva zerine Akrilik Esasl Kaln Cephe
Malzemesi ile Kaplama yaplacaktr.
alt Binas: nce Sva zerine Akrilik Esasl Kaln Cephe Malzemesi ile Kaplama yaplacaktr.
Tek veya ift Katl Kumanda Binas: nce Sva zerine Akrilik Esasl Kaln Cephe Malzemesi ile
Kaplama yaplacaktr.
GIS Binas: nce sva zerine akrilik esasl kaln cephe malzemesi ile kaplama yaplacaktr.
Gvenlik Binas: nce Sva zerine Akrilik Esasl Kaln Cephe Malzemesi ile Kaplama
yaplacaktr.
Tm binalarn su basman seviyesine kadar olan ksmlarnda andezit kaplama yaplacaktr.
16.1.10. D cephe mantolama
Tula duvar stne 300 dozlu sva yaplacak, zerine sl iletkenlik katsays maksimum 0.040
W/mK olan, 5 cm kalnlkta, min.120 kg/m younluklu, TS EN13500 e uygun zel olarak
retilen manto tayn s yaltm levhalar ile d duvarlar ve kolonlar s kprs olumayacak
ekilde dtan s yaltm ve s yaltm svas yaplacaktr. (Tayn levhalar m ye 4 kg sarf
olacak ekilde s yaltm levha yaptrcs ile duvara yaptrldktan sonra m ye 6 adet elik
ivili s yaltm dbeli ile yzeye tespiti yaplacak, levha zerine m 3 kg sarf olacak ekilde 1.
kat s yaltm svasnn yaplacak, zerine ek yerleri birbiri zerine en az 10 cm bindirilecek
ekilde sva filesinin yerletirilecek ve zerine m ye 2 kg sarf olacak ekilde 2. kat s yaltm
svasnn yaplacaktr.)
Uygulama binalarn tm d yzeylerine tekniine uygun s kprs oluturmayacak ekilde
cephelerde ve kelerde artmal olarak yaplacaktr. Tm ke birleimlerinde alminyum
profil kullanlacaktr. Klimalarn d cephe nitesinin duvara montaj yaplrken mantolamay
zedelememesi iin montaj ieriden darya tijli olarak yaplacaktr.
16.1.11. cephe kaplamalar

Bodrum kat iin sva + astar + 2 kat plastik boya,
Zemin ve st katta sva + al sva + saten al + 2 kat saten boya,
WC+banyo duvarlar tavana kadar Gre Seramikle Fugal kaplama, ke dnlerinde metal
ke band,
alt Binas:
Kaln ve ince sva zerine astar ekildikten sonra 2 kat plastik boya,

Sva+saten al+2 kat saten boya,
WC, banyo tavana kadar Gre Seramikle Fugal kaplama, ke dnlerinde metal ke
band,
Ak odas tavana kadar koyu renkli aside dayankl seramik kaplama,
Ak odas alma tezgh aside dayankl seramik kaplama,

GIS Binas:
Bodrum kat iin sva + astar + 2 kat plastik boya,
Zemin ve st katta sva + al sva + saten al + 2 kat saten boya,
Trafo holnde 1,50 m ykseklie kadar Gre Seramikle Fugal kaplama, stte sva + astar + 2
kat plastik boya,
WC+banyo duvarlar tavana kadar Gre Seramikle Fugal kaplama, ke dnlerinde metal
ke band,
Ak odas tavana kadar koyu renkli aside dayankl seramik kaplama,
Ak odas alma tezgh aside dayankl seramik kaplama,
Gvenlik Binas:
Sva+saten al+2 kat saten boya,
WC tavana kadar Gre Seramikle Fugal kaplama, ke dnlerinde metal ke band,
Not: Metal Clad ve GIS binas bodrum kat perde duvarlarnda plywood kalp kullanlmas
halinde sva yaplmadan tamirat sonras boya yaplacaktr.
16.1.12. Tavan kaplamas

Bodrum kat tavannda plywood kalp kullanlacak, 2 kat tavan plastik boyas,
Metal Clad hol tavannda plywood kalp kullanlacak, 2 kat tavan plastik boyas,
Kumanda katnda sva + 2 kat tavan plastik boyas.
alt Binas:
Sva + 2 kat tavan plastik boyas,

GIS Binas:
Bodrum kat tavannda plywood kalp kullanlacak, 2 kat tavan plastik boyas,
Metal Clad hol tavannda plywood kalp kullanlacak, 2 kat tavan plastik boyas,
GIS hol tavannda plywood kalp kullanlacak, 2 kat tavan plastik boyas,
Trafo hol tavannda plywood kalp kullanlacak, 2 kat tavan plastik boyas,
Kumanda katnda sva + 2 kat tavan plastik boyas.
Gvenlik Binas:
16.1.13. Taban demeleri

Bodrum kat taban demesi: ap,
Metal Clad kat taban demesi: tesviye tabakas + ap + epoksi kaplama (200 gr/m pirimer
astar + 300 gr/m renkli epoksi + 400 gr/m son kat portakal desenli epoksi kaplama) +
sprgelik,
Kumanda, rle, telekom odalar: ykseltilmi deme,
WC, du ve mutfak: renkli srl seramik,
Ak odas: aside dayankl koyu renkli seramik,
Dier blmler: parlak granit seramik,
Merdiven sahanlklar: 2 cm lik granit,
Merdiven basamaklar: 2 cm lik granit,
Merdiven rhtlar: 2 cm lik granit,
D merdiven sahanlklar: andezit ta,
D merdiven basamaklar: andezit ta,
D merdiven rhtlar: andezit ta.

alt Binas:
Hcre yerleri ve cihazlarn geldii yerler: dz mozaik kaplama,
Dier kalan yerler: renkli karo mozaik,

Kumanda, rle, telekom odalar: ykseltilmi deme,
WC: dz renkli srl seramik,
D merdiven rhtlar: andezit ta,
Dier blmler: parlak granit seramik.
GIS Binas:
Bodrum kat taban demesi: ap,
Metal Clad hol taban demesi: tesviye tabakas + ap + epoksi kaplama (200 gr/m pirimer
astar + 300 gr/m renkli epoksi + 400 gr/m son kat portakal desenli epoksi kaplama) +
sprgelik
GIS hol taban demesi: tesviye tabakas + ap + epoksi kaplama (200 gr/m pirimer astar
+ 300 gr/m renkli epoksi + 400 gr/m son kat portakal desenli epoksi kaplama) + sprgelik,
Trafo hol taban demesi: tesviye tabakas + ap + epoksi kaplama (200 gr/m pirimer astar
+ 300 gr/m renkli epoksi + 400 gr/m son kat portakal desenli epoksi kaplama) + sprgelik,
Kumanda, rle, HF odalar: ykseltilmi deme,
WC, du, mutfak ve atlye: renkli srl seramik,
Dier blmler: parlak granit seramik,
Gvenlik Binas:
Tabanlar: parlak granit seramik,
Islak alanlar: dz renkli srl seramik,
16.1.14. Parapetler ve Denizlikler

Parapetler ve denizlikler 3 cm mermer,
alt Binas:


GIS Binas:
Gvenlik Binas:
Parapetler ve denizlikler 3 cm mermer.
NOT: Parapetler ve denizlikler duvara 3 cm geecektir.
16.1.15. Ykseltilmi Deme
Projesinde belirtilen yerlerde aadaki teknik zellikleri verilen uluslararas standartlara

uygun ykseltilmi deme sistemi uygulanacaktr. Bitmi ykseklik projede belirtilen
ykseklikte olacaktr.
Deme panelleri dorudan tayc olan galvanize elik ayaklar ve kuaklar stne
yerletirilecektir. Ayaklar beton zemine zel tutkal ile yaptrlacaktr.
Alt Yap Teknik zellikleri
Ayak Taban: Galvanize elikten veya alminyumdan imal, en az M14 saplama perinle
tutturulmu galvanize elik.
Ayak Sabitleme Somunu: Ayak yksekliini ayarlamakta kullanlan galvanize edilmi en
az M14 somun.
Plastik Bur: Ayak st parasnda yer alan galvanize elik borunun iine yerletirilmi
olmaldr.
Boru: Ayak kafasna presle monte edilmi, galvanize elik boru.
Ayak Kafas: Galvanize elikten imal edilmi olup, metal kuaklarn kolayca monte edilip
ayak kafas ile birbirine kilitlenmesini salayacak ekilde retilmi olacaktr.
Plastik Yldz: Ayak kafasnn zerine taklacak, yldz eklindeki plastik conta.
Metal Kuak: Galvanize elikten mamul, U eklinde.
Plastik Kuak: Plastikten conta, metal kuaklarn zerine taklr ve panelle metal kuan
temas srasnda oluabilecek ses ve kaymalar nler.
Klavuz Vida: Metal kuakla ayak kafasn birbirine sabitlemekte kullanlan galvanize
vida.
Ayarlanabilir Ykseklik: 25 mm.
Yke Dayankllk: Merkezden en az 18 kN (dey), kenardan en az 11 kN (dey)
Uygulama: Poliretan esasl veya epoxy bazl hzl kuruyan, yaptrc ile zemine
yaptrma.
Panel Teknik zellikleri
Paneller: 70050 Kg/m younlua sahip yonga levhadan mamul, 30 mm kalnlnda,
Panel boyutlar 600x600 mm olmaldr. Panellerin kenarlarnda oluturulan 7lik pahlar
sayesinde kolayca monte ve demonte edilebilir olacaktr.
Panel st Kaplamas: 2 mm kalnlnda Heterojen PVC (Bayndrlk Poz No: 25.116/2)
kaplama ile kaplanm olacaktr.
Panel Alt Kaplamas: Panellerin neme ve aleve kar korunmas iin, panellerin alt
yzeyi 0,5 mm galvanize sac levha ile kapl olacaktr.
Panel Band: Tm panellerin kenarlar, arpma ve sarslmalara direnli ve mukavim
olmas iin 0,6 mm sert siyah PVC bant ile evrelenmi olacaktr.
Yangn dayanm: Minimum 30 dakika olacaktr.
Priz kutusu
Yaklak olarak 10 cm ykseklikte, 30x30 cm ebatlarnda kare eklinde, minimum 2 adet
ebeke, 2 adet UPS, 2 adet telefon, 2 adet data k alnabilecek ekilde birinci snf
malzemeden olacaktr.
st kapak panelde kullanlan kaplama ile kaplanm olacaktr.
Kutu iinde k iin gerekli prizler hari olacaktr.
Priz kutusu Ykseltilmi Deme Panellerine, projeye uygun montaj yaplacak, ancak
priz ve tesisat balantlar yaplmayacaktr.
PVC sprgelik
Ykseltilmi deme kurulan tm hacimlerde duvar ve kolon bitilerinde uygun ekilde

hava szdrmazln salayacak nitelikte sert PVC malzemeden mamul iki paral
sprgelik temin ve monte edilecektir.
Menfez
Projesinde belirtilen miktarda ykseltilmi deme panellerinin kesilmesi ile ierisine
yerletirilecek 15x60 cm ebadnda alminyum, lineer ve hava akmnn kontrolne imkn
verecek damperli menfez yaplacaktr.
Vantuz
Panellerin kaldrlmasnda kullanlan 2 adet vantuz teslim edilecektir.
Genel zellikler
Ykseltilmi Deme Sistemi tamamen modler (tayc alt yap elemanlar dhil)
yapda olacak, paneller kullanc tarafndan kolayca kaldrlp yerleri deitirilebilecek
zellikte olacaktr.
Modler yapdaki Ykseltilmi Deme Panelleri dorudan tayc ayaklar ve bu
ayaklara bal kuaklar zerinde monte edilmi plastik yldz ve plastik kuaklar zerine
yerletirilecektir.
Tayc ayaklar beton zemine zel yaptrcs ile yaptrlacaktr. Tayc sistemin
yksekliinin gerekli toleranslar iinde ayarlanabilir olmas, yzeyin dzgn bir yap
oluturmasn salayacaktr.
Yukarda teknik zellikleri verilen priz kutusu panellere monte edilerek toplam
mahallerde gereken yerlere panel ile birlikte montaj yaplacaktr.
Uygulama
Ykseltilmi Deme uygulamasnn ilk aamas, dizaynn yaplmasdr. Ykseltilmi
Deme uygulanacak yerin plan grn zerine 60x60 cm llerinde karolaj
yaplarak uygulama plan izilecektir. Uygulama plan izilirken; kaplara gre derz
ayarlamalar, kenarlarda varsa asma tavan veya lambri derzlerine uyulmas vs. gibi
hususlar gz nnde bulundurulacaktr.
Ykseltilmi Deme yaplacak yzey kontrol sonrasnda yzey przl ve ukurlu ise,
yzey dzgnl iin gerekirse selfleveling (kendiliinden yerleen beton) uygulamas
yaplacaktr.
Aya beton zemine yaptrmakta kullanlan yaptrcnn yapmasn nleyecek veya
zlmesine neden olacak nem, su, kimyasal madde, amur vb. gibi malzemeler
temizletilecek, zemin kurutulacak veya kurumas beklenecektir. antiye artklar, sva
yapmalar varsa temizletilecektir.
16.1.16. Asma Tavan (GIS Binas Kumanda ve Rle Odasnda)
Asma tavanlar, askl bir metal zgara sistemi ve ta yn plakalardan oluacaktr. Metal zgara,
btn duvar alarnda eksiksiz olacak, galvanizli ask ubuklar ve tellerine ve souk
haddelenmi tama kanallarna sahip olacaktr. Tavan fayans, dalgal bir yzey desenine sahip
olacak ve beyaz renkte olacaktr. Plakalarn kalnl 16 mm olacaktr. Yklenici, yap kirilerine
balant yntemi dhil btn ilgili imalat verilerini verenin onayna sunacaktr.
Asma tavann tasarm ve yerletirilmesi, mekanik ve elektrik gereklerine sk skya uyulacaktr.
Aydnlatma sistemi kanallar, datclar ve kablolar asma sistemdeki alma ilerledike
yerletirilecektir. Yerletirme, aydnlatma tesisatn ve mekanik hava dalmn yeterince
desteklemelidir.
Asma tavanlar, malatnn basl talimatlarna gre gnyesinde ve dzgn olarak
yerletirilecektir.
16.1.17. Korkuluk ve Kpete Yaplmas ve Yerine Montaj (Tm binalarda)
Merdiven kpeteleri 51x1,5 mm parlak paslanmaz elik borudan olacaktr.

Yataylar 3 sra 16x1,2 mm parlak paslanmaz elik borudan olacaktr.
Korkuluk dikmeleri 32x1,5 mm parlak paslanmaz elikten borudan olacaktr.
Yataylarn dikme balantlar yksk eklindeki aparat ile yaplacaktr.
Dikmelerin yer balants kimyasal dbel, gijon, pul ve somun ile yaplacaktr.
Dikmelerin basamaklara dalm iki bo bir dolu eklinde olacaktr.
Korkuluun bitmi ykseklii zeminden 90 cm olacaktr.
Kullanlan malzeme TS EN 304e uygun olacaktr.
Ara kaytlarn dikme borulara balants vida kullanlarak yaplacaktr.
Az kapaklar krom-nikel olacaktr.
16.1.18. Sprgelikler

Taban kaplama malzemesine uygun malzemeden,
alt Binas:

GIS Binas:
Gvenlik Binas:
16.1.19. WC, Lavabo, Eviye, Duakabin
Metal Clad + Kumanda Binas:

Mutfak; mermer tezgh ve eviye kullanlacaktr. Tezgh 3 cm kalnlnda renkli mermer olacak,
kenarlara alnlk yaplacaktr. Dolapla tezgh arasna seramik denecektir. Batarya ve dier
aksesuarlar yaplacaktr. Mutfak oca stne aspiratr konacak ve mutfak dolap imalat buna
gre yaplacaktr.
Banyo; 110x110 cm ebadnda akrilik du teknesi zerine duakabin yaplacaktr. Duakabin
dna yer szgeci konacaktr. Batarya ve dier aksesuarlar yaplacaktr.
WC; alaturka hel ta konacaktr. Ksa musluk taklacaktr.
Banyo ve WC lere yarm ayak lavabo konacaktr.
Lavabolarn zerine 5 mm kalnlnda kenarlar pahl, kendinden etejerli flotal ayna taklacaktr.

gre yaplacaktr.
WC+Banyo; WC ye alaturka hel ta konacak, ksa musluk taklacaktr, banyoda 110x110 cm
ebadnda akrilik du teknesi zerine duakabin yaplacaktr. Duakabin dna yer szgeci
konacaktr. Batarya ve dier aksesuarlar yaplacaktr.
GIS Binas:
gre yaplacaktr.
WC+Banyo; WC ye alaturka hel ta konacak, ksa musluk taklacaktr, banyoda 110x110 cm
ebadnda akrilik du teknesi zerine duakabin yaplacaktr. Duakabin dna yer szgeci
konacaktr. Batarya ve dier aksesuarlar yaplacaktr.
Gvenlik Binas:
WC; alaturka hel ta konacaktr. Ksa musluk taklacaktr.
Lavabo; zeri 3 cm renkli mermerli tezgh olacak, eviye konulacak ve tezgh alt ve st MDF
lam esasl ahap dolap yaplacaktr.
16.1.20. Dolaplar
Metal Clad Binas, Metal Clad + Kumanda Binas, GIS Binas:

Mutfak dolab:
Mutfak st dolab: Onayl proje ve detayna gre gvde (arka, yan, alt ve st) kapak ve raflar
18 mm MDF yonga levha ile tekil edilecek, kapak n yzleri 0,65 mm HPL laminant, dier
yzeyleri APL laminant ile kaplanacaktr. Gvde ve raf kenarlar 1 mm, kapaklarn laminant
kaplanmayan dier iki kenarna 2 mm kalnlkta PVC esasl ABS bant yaptrlacak, gvde
paralar krom elik vida ve kavela ile tutturulacaktr. Modller PVC balkl vida ile
birletirilecek, duvara montaj iin elik ayarlanabilir ask raylar kullanlacaktr. Kapaklar
minimum 45 kg yk tayabilen ift yayl elik tas mentee ile monte edilecek, PVC stoper
konulacak, raflarn minimum sra PVC bal raf pimi ile montesi salanacaktr. Dolap
arkalklar kanala geme eklinde 8 mm kapama malzeme ile imal edilecektir.
Mutfak Alt Dolab: Onayl projesine ve detayna uygun olarak, gvde (alt, yan, arka) kapal, yan
ekmece kenarlar ve raflar 18 mm MDF yonga levha ile tekili; dolap ve ekmece kapak n
yzeylerinin 0,65 mm kalnlkta (HPL), dier yzeylerin (APL) ile kaplanmas, gvde ve raf
kenarlarnn 1 mm kalnlkta, kapaklarn laminant kaplanmayan dier iki kenar iin 2 mm
kalnlkta PVC esasl ABS bant ile kaplanacak, gvde paralarnn krom elik vida ve kavela ile
tutturulacaktr. Kapaklarn minimum 45 kg yk tayabilen ift yayl 2 er Adet elik tas mentee
ile monte edilecek, raflarn minimum sra PVC bal raf pimi ile tutturulacaktr. Raflarn her iki
yzeyinin 0,35 mm kalnlkta melamin ile kapl olarak yaplacaktr. Bazann 18 mm kalnlkta
MDF yonga levhadan imal edilecek, alt cumbasna kanall 1 mm kalnlnda PVC bant veya
post forming olarak dnlerek yaptrlacak ve istenildiinde dolap altnn temizlenebilmesi iin
gvde tayc ayaklarna polivinil klorr klipsle tutturulacak ekmece tabannn 8 mm MDF
yonga levhadan yaplarak st 0,35 mm melamin kaplanacaktr, kapak ve ekmecelere zamak
veya plastik kapl kulp taklarak montesi salanacaktr. Dolap arkalklar ile ekmece altlar
kanala geme eklinde 8 mm kapama malzeme ile imal edilecektir.
16.1.21. Dier hususlar
Yaplacak tm imalatlarn proje ve detaylar nceden TEA' a tasdik ettirilecektir.

Tm binalarda demir aksam kap ve dier demir imalatlar zmpara ile temizlendikten sonra iki
kat polimetal boya ile ahap dorama bir kat astar, ahap koruyucu boya (pinoteks) ile
yaplacaktr.
Malzemenin temin edilmesi ve zayiat, temin edildii yerden antiyeye tanmas, antiyede
ve malzemenin temin edildii yerde yatay ve dey tamalar, her trl iilik, makine, ara
ve gere giderleri, karlan artklarn antiyeden tanmas ve idarenin ya da ilgili
Belediyenin gsterecei dkm sahasna nakledilmesi, boaltlmas ve serilmesi, i
yerindeki inaat artklarnn temizlenip ykanmas, her trl i iskelesi verilen teklif fiyata
dhil olup ayrca hibir ad altnda ilave bir bedel denmeyecektir.
Grobetonlar C16/20, dier betonlar C30/37 kalitesinde hazr beton olacaktr. ap ve mozaik
betonlar 500 dozlu, tesviye betonlar 200 dozlu olacaktr. Daha fazla dozlu imento
katlmas gereken imalatlar iin T.C. evre ve ehircilik Bakanl birim fiyat tariflerinde ve
Teknik artnamelerinde belirtilen dozlarda imalat yaplmas mecburi olup, ayrca ilave bir
bedel DENMEZ.
Projesine uygun olarak inaat tantm levhas ie balama tarihinde idarenin gsterecei yere
aslacaktr.
Lojman, Kumanda, Metal Clad + Kumanda Binas, GIS binas, Gvenlik Binas: binalar
arasnda denecek temiz su tesisat iin; boru, kaz, tecrit ve dolgusu iin bir bedel
denmeyecek olup, teklif fiyatnn iinde kabul edilmitir.
16.2. NAAT LER FYAT LSTELERNDE YER ALAN KALEMLERNN AIKLAMASI
Her bir i kalemine ait szlemeye esas aklamalar aada olup, tekliflerin bu esaslara gre
verildii kabul edilmitir.
Saha tesviyesi, btn temeller, her trl kanal kazlarndan kan malzemelerin dolgu sahalarna
serilmesinden sonra varsa artan miktarlarn istimlk sahas dnda yklenici tarafndan temin
edilecek dekapaj sahalarna tanmas, yer temin bedeli, ykleme-boaltma, yayma akaryakt
fiyat fark, ruhsat harc vs. iin bir bedel DENMEYECEK olup teklif fiyatlarnn ierisindedir.
Doabilecek her trl masraf ve cezalar ykleniciye aittir. Btn temellerin kazlar, i dolgu
betonlar, st sath betonlar, her trl kalp, iksa bedelleri ve nakliyeler teklif fiyatlarnn
ierisinde olup, ayrca bir bedel DENMEYECEKTR.
16.2.1. Trafo sahas tesviyesinin yaplmas (kaz):
Hafriyat miktarlar plankote zerinden hesaplanacaktr. Hafriyat snrlar ierisindeki ve tesviye

kotunun zerindeki kazlar (yaplarn denk geldii ksmlarda dahil olmak zere) denecektir.
Dolgu yaplmas gereken ksmlarda syrma kazlar yaplacak ve kaz pozundan denecektir.
kalemlerine ait kazlar (bina, istinat duvar, pilon ve mesnet temelleri, kanal kazlar vb.) i
kalemlerinin birim fiyatlarna dahil olduundan ayrca kaz pozundan denmeyecektir. Yaplarn
temel alt kotlarnn tabii zemin kotundan daha dk bir kotta olduu durumlarda temel kaz
almasna balandktan sonra zemin iyiletirme amacyla temel altnda yaplacak kaz ve
dolgular denmeyecektir. Sahada yaplacak reglaj iin ayrca bedel denmeyecektir.
16.2.2. Trafo sahalarnda dolgu yaplacak sahalarn tvanan veya stabilize cinsindeki
dolgu malzemeleri ile saha tesviyelerinin yaplmas (dolgu):
Kazdan kan malzeme ile saha dolgusu yaplmas halinde dolgu bedeli denmeyecektir. Saha
tesviyesi kazsndan kan kazlardan dolguya serilemeyecek durumda olan malzemeler
dolguda kullanlmayacaktr. Tesviye kotuna kadar saha dndan temin edilen malzeme ile
yaplan dolgularn bedeli denecektir. Yaplarn temel alt kotu ile tabii zemin kotu arasnda bir
boluk olmas ve dolaysyla dolgu yaplmas gereken bir durum olduunda tabii zemin syrma
kazs ve temel alt kotuna kadar yaplacak dolgular denecektir. Kazdan kan malzemenin geri
dolguya uygun olmamas durumunda istinat duvarlarn alta bakan ynndeki ve kademe
duvarlarnn arkasndaki dolgular tesviye dolgusu kapsamnda deerlendirilecek ve dolgu bedeli
denecektir. GIS merkezlerde bina ve trafo temelinin yaplaca ksma denk gelen dolgunun
kontrol tekilatnca yaptrlmayaca hususunun ykleniciye bildirildii durumlarda bu
ksmlardaki dolgu bedeli denmeyecektir.
TEA'n istei dorultusunda tvanan veya stabilize malzemenin ocaklardan temin edilmesi,
tanarak dolgu yaplacak sahalara 30 cm tabakalar halinde serilmesi, en az 10 tonluk
vibrasyonlu silindir ile sulanarak 1 kg/cm zemin emniyet gerilmesini salayncaya kadar
sktrlmas ile saha tesviye edilecektir. Dolgunun kuru birim arlnn proktor deneyi ile
bulunan en elverili kuru birim arlna oran ortalama %95 olacaktr. Saha dndan gelecek
dolgu malzemesinin dolguya uygunluu resmi kurumlardan veya yetkili zel irketlerden alnan
test raporlar ile belgelendirilecek ve hakedie konulacaktr. Test raporu olmayan dolgu
malzemesi iin deme yaplmayacaktr.
demeler projeler esas olmak zere fiili duruma gre hesaplanan dolgu sahas hacmi esas
alnarak yaplacaktr. Sktrma ve sktrma pay ilave edilmeyecektir. Ayrca tama, ykleme,
boaltma, akaryakt fiyat fark, malzeme ve ocak bedeli teklif fiyatlarnn iinde olup, ayrca bir
bedel denmeyecektir. Sahada yaplacak reglaj iin ayrca bir bedel denmeyecektir.
16.2.3. 380 kV ve 154 kV trafo merkezlerinde yaplacak olan hafriyat alanlar:
alt sahas tel fensinin dnda altn genileyecei ynden 154 kV merkezlerde 15 er mlik,
380 kV merkezlerde 25er mlik, dier ynlerden 5er mlik bir alan iermektedir. alt sahas d
beton yollardan itibaren 3er mlik alan da iermektedir. Hafriyat alanlar ve evler Genel Konum
Projesinde belirtilecek ve Genel Konum Projesi onaylanmadka merkezde hibir inaat
almas yaplmayacaktr.
16.2.4. alt sahas etrafna tel it beton babalar imalat ve dikilmesi (zemine ve/veya
duvar zerine):
Beton babalar fabrikasyon imali olacaktr. Zeminden ykseklii dz ksm 2,20 m, temel ksm
0,50 m, tepedeki eri ksm 0,45 m olmak zere toplam imalat boyu 3,15 m olacaktr. Eri
ksmda dikenli tel adedi 3 sra olacaktr. Beton baba aralar 2,50 m, dikenli tel aralar 10 cm'
den az, 20 cm den fazla olmayacaktr. Kalite ynnden tepe ekme kuvveti 50 kg' dan az
olmayacak ve beton sac veya rendeli kalplara dklerek imal edilmi olacaktr. Kelerde,
kademelerde ve gerekli ksmlarda her 10 babada bir adet olacak ekilde payandalar konacak
olup, payanda bedeli beton baba birim fiyat ile denecektir.
16.2.5. alt sahas etrafna fens ekilmesi:
Tel fensler, TEA tarafndan verilen resimlere uygun olarak yaplacaktr. Bunun iin 50x50 mm
gzl ve helezon rgl, 30,2 mm apl, 220 cm yksekliinde, scak daldrma ile 3 banma
(preece) deneyine dayankl galvanizli telden imal edilmi olacaktr. Fensin montaj iin 3 mm
kalnlnda, 3 sra galvanizli gergi teli kullanlacaktr. Tel fensler kedi, kpek vb. gibi hayvanlarn
alt sahasna girmesine mani olacak ekilde yaplacak hatl betonlar seviyesinden balayacak,
tel fens ile hatl arasnda boluk bulunmayacaktr. Hatl iin ayr bir bedel denmeyecek olup
beton baba birim fiyatna dhildir. Tel fens zerine 5 m aralklarla alminyum levhadan lm
Tehlikesi ni ekte verilen Elektrik Tehlike Uyar Levhas Teknik zelliklerine ve lm Tehlikesi
Resmine uygun uyarma levhalar konacaktr.
16.2.6. Galvanizli dikenli tel imalat ve ekilmesi:
stimlk snr ve alt sahas etrafnda kullanlacak dikenli teller; TS EN 50189:2002 standardna
uygun en az 3 banmaya dayankl scak daldrma galvanizli, diken teli kalnl 2 mm, tel kalnl
2,5 mm, diken teli aralklar en ok 80 mm, dikenler her iki tele sarl helezon rgl olacaktr.
demesi kg olarak yaplacaktr.
16.2.7. elik jiletli tel imalat ve ekilmesi:
stimlk snr ve alt sahas etrafnda kullanlacak jiletli teller; paslanmaz elikten, AISI 304
kalitesinde, tel kalnl en az 2,5 mm, jilet aralklar 10 mm ve 3 sra dz olarak ekilecektir.
demesi kg olarak yaplacaktr.
16.2.8. stimlk snr etrafnda duvar zeri kutu profil direk ve panel it imalat ve
dikilmesi:
stimlk snr etrafnda duvar zerine kutu profil (60x60x2) yaplacak olup, bu profiller galvanizli
olacaktr. Duvar zerinden 1,55 m, tepedeki eik ksm 0,35 m olmak zere toplam 1,90 m
yksekliinde olup duvar zerine 140x140x6 mm sac flanlarla 4 adet elik ankraj civatas ile
montaj yaplacaktr. Kutu profil direklerin ular sac ile kapatlp erit kaynak yapldktan sonra
galvanizlenecektir. Kutu profil direk aralar 2,00 m olacaktr.
Panel itler 5x10 cm gz aralnda, 4,50 mm kalnlnda, 1,50 m yksekliinde, 2,00 m
uzunluunda olacaktr. Paneller 3 bkml ve bkmlerde yatay teller ift sral olacaktr.
Direkler ile panellerin balants iin her 50 cmde bir metal klips kullanlacaktr. Metal klipsler
direklere cvata ile tutturulacaktr. Panel it zerine 4,00 m aralklarla alminyum levhadan
lm Tehlikesini ekte verilen Elektrik Tehlike Uyar Levhas Teknik zelliklerine ve lm
Tehlikesi Resmine uygun uyarma levhalar konacaktr.
Panel it zerine 4,00 m aralklarla alminyum levhadan Dikkat: Jiletli tel uyarsn gsteren
levhalar konacaktr.
Kutu profil direkler ve panel itler en az 3 banma (preece) deneyine dayankl scak daldrma
galvanizli olacaktr.
Test raporlar oluturulmadan yerine montaj yaplmayacaktr. Sz konusu kutu profil direk
imalatnda TEA ca verilecek proje esas alnacaktr.
Kademe duvarlarnda 1,00 m yksekliinde panel it uygulamas yaplacaktr.

Kutu profil direkler ve panel itlerin demesi panel itlerin ykseklik ve toplam uzunluk arpm
m zerinden yaplacaktr. (Profil direkler ve dier elemanlar m birim fiyatna dhildir.)
16.2.9. alt sahas etrafnda zemine kutu profil direk ve panel it imalat ve dikilmesi:
alt sahas etrafna 40x40x70 cm ebadndaki beton temel zerine kutu profil (60x60x2)
yaplacak olup, bu profiller galvanizli olacaktr. Beton temel zerinden 2,00 m, tepedeki eik
ksm 0,35 m olmak zere toplam 2,35 m yksekliinde olup beton temel zerine 140x140x6
mm sac flanlarla 4 adet elik ankraj cvatas ile montaj yaplacaktr. Kutu profil direklerin ular
sac ile kapatlp erit kaynak yapldktan sonra galvanizlenecektir. Kutu profil direk aralar 2,00
m olacaktr.
Panel itler 5x5 cm gz aralnda, 4,50 mm kalnlnda, 2,00 m yksekliinde, 2,00 m
uzunluunda olacaktr. Paneller 4 bkml ve bkmlerde yatay teller ift sral olacaktr.
Direkler ile panellerin balants iin her 50 cmde bir metal klips kullanlacaktr. Metal klipsler
direklere cvata ile tutturulacaktr. Panel it zerine 4,00 m aralklarla alminyum levhadan
lm Tehlikesi ni ekte verilen Elektrik Tehlike Uyar Levhas Teknik zelliklerine ve lm
Tehlikesi Resmine uygun uyarma levhalar konacaktr.
Panel it zerine 4,00 m aralklarla alminyum levhadan Dikkat: Jiletli tel uyarsn gsteren
levhalar konacaktr.
Kutu profil direkler ve panel itler en az 3 banma (preece) deneyine dayankl scak daldrma
galvanizli olacaktr.
Test raporlar oluturulmadan yerine montaj yaplmayacaktr. Sz konusu kutu profil direk
imalatnda TEA ca verilecek proje esas alnacaktr. Panel itler; kedi, kpek vb. gibi
hayvanlarn alt sahasna girmesine mani olacak ekilde yaplacak hatl betonlarnn (20 cm
eninde, 10 cm si zemin altnda kalacak ekilde 30 cm yksekliinde) seviyesinden
balatlacaktr.
Kutu profil direkler ve panel itlerin demesi panel itlerin ykseklik ve toplam uzunluk arpm
m zerinden yaplacaktr. (Hatl betonlar, profil direkler ve dier elemanlar m birim fiyatna
dhildir.)
16.2.10. 154 kV trafo temeli, 154 kV trafo ray yolu, 154 kV trafo indirme platformu:
TEA' n tip temel projelerine gre yaplacak, en az 46,3 kg/m tip kesitli ray demiri monte
edilecektir. Ray demiri malzeme ve montaj fiyat birim fiyata dhil olup, ayrca bir bedel
denmeyecektir. ekme kancas projesine uygun olarak yaplacaktr. Temel ii boluklar
stabilize veya tvanan malzeme ile doldurulacak ve sktrlacaktr. Ya haznesi trafo temeli
fiyatna dhildir. Dolgular ve temel drenaj iin ayrca deme yaplmayacaktr. ndirme
platformundaki ray yolu platform fiyatna dhildir. Ray yolu boyu hesaplanrken her trafo temeli
iin 6,00 m minha edilecektir. Trafo temelinin boyu 10,00 m ile 15,00 m arasnda deikenlik
gsterebilecek olup adet olarak demesi yaplacaktr. Trafo temeli boy farkllklar iin fiyat
revizyonu yaplmayacaktr.
16.2.11. 154 kV Trafo temellerine k iin rampa yaplmas:
k rampas projesine uygun olarak yaplp adet cinsinden denecektir.
16.2.12. 380/154 kV' luk g trafosu ve/veya 380 kV' luk reaktr iin en az 250 tonluk trafo
temeli, ray yolu, indirme platformu:
TEA' n tip temel projelerine gre yaplacak, en az 46,3 kg/m tip kesitli ray demiri monte
edilecektir. Ray demiri malzeme ve montaj fiyat birim fiyata dhil olup, ayrca bir bedel
denmeyecektir. ekme kancas projesine uygun olarak yaplacaktr. Trafo temellerinde
yaplacak anak betonlar (yan kiriler), 30/45 mm' lik mcr dolgular, ya haznesi, dolgu
zeminlerde yaplacak ilave yastk betonlar ve temel drenaj iin ayrca bir bedel
denmeyecektir.

16.2.13. 154 ve 380 kV ayrc, akm trafosu, gerilim trafosu, parafudr, kablo bal, kesici
mesnet temelleri, elik konstrksiyon pilon temelleri yaplmas:
Pilon ve cihaz temelleri projesine uygun olarak yaplacak olup, d yzeylerine kalp
konulacaktr, hafriyat ebatlar kesin olarak projesindeki llerde olacaktr. Dolguya rastlayan
ksmlarda zaruri hallerde, alma ve i gvenlii salanmas iin yaplacak kalp ve iksa
bedelleri, teklif fiyatlar ierisinde kabul edilmi olduundan ve de kayalk, akkan zeminlerde
fazladan yaplacak kazlar ve alma paylar iin ayrca bir bedel denmeyecektir. Pilonlarn
ve Cihaz Mesnetlerinin temellerinde kullanlacak her trl ankraj bulonu, grout dolgu ve
betonarme donat demirlerinin imalat ve montaj bedelleri temel beton Fiyatna dahil olup
ayrca bir bedel denmeyecektir. [380 ve 154 kV ayrclarn her bir mesnedi 1 adet temel
kabul edilir. (rnein 154 kV ayrc 2 adet temel ihtiva eder.)] (154 ve 380 kV kesicilerin 3
faznn oturduu temel 1 adet temel olarak deerlendirilir.) Kesicilerin mesnetlerine ait elik
konstrksiyon malzemelerinin imalat ve montaj bedelleri kesici birim fiyatna dhil olup ayrca bir
bedel denmez.
Fider ilavesi yaplacak olan Trafo Merkezlerinde; fider ilavesi yaplacak ksmda bulunan Pilon
temellerinin tesisi, TEA arivinden temin edilecek olan mevcut eski projelerine uygun olarak
yaplacaktr. Eski projelerin bulunamamas durumunda, Yklenici tarafndan mevcut Pilon temel
sisteminin yerinde rlevesi alnarak bu rlevelere uygun ekilde Pilon temel sistemi TEAn
onayna sunulacaktr. Fider ilavesi yaplacak ksmdaki Cihaz mesnetleri ankrajl yeni TP
PROJELERE gre yaplacaktr.
16.2.14. alt sahas ii ve giri beton yollarnn yaplmas (hasr elikli Q188/188):
Sktrlm zemin zerine 10 cm kalnlnda akl veya mcr, zerine 20 cm kalnlnda sath
perdahl beton yol yaplacaktr. Zeminin silindirle sktrlmas, gerekli kazlar, reglaj, kalp
bedelleri vs birim fiyata dhildir. Beton yol ve saha kenarlarnda sac veya plywood kalp
kullanlacaktr. Beton yzeylerinde yzey sertletirici kullanldktan sonra helikopter uygulamas
yaplacaktr. Beton yol ano boyutlar 5 m' den fazla olmayacaktr. Beton sahalarda ise ano
boyutlar 4x5 m' den fazla olmayacaktr. Beton yol ve saha hasr elikli Q188/188 olacak,
sathlar balksrt eimli olacak, 5 m ve daha geni yollarda yol ekseninde boydan boya
dilatasyon yaplacaktr. TEA' n projelerinde belirtilen llerde yaplacaktr.
16.2.15. Topraklama kanallar:
Topraklama kanallar 50 cm geniliinde, derinlii ise elektrik topraklama projesine uygun olarak
yaplacaktr. Ancak gereken yerlerde kablo kanal tabanlarndan geecek derinlikte olacaktr.
demeler metre birim fiyat ile yaplacak olup 50 cm genilik ve zeminin donma derinliinden
daha fazla yaplan hafriyat iin ilave bir bedel denmeyecektir. Kaz, dolgu, 40x40 cm rgar ve
kapann yaplmas bedeli teklif fiyatna dhildir.
16.2.16. alt sahas kablo kanallar ve kapaklarnn yaplmas:
alt sahas kablo kanallar sac veya plywood kalp ile yaplacaktr. TEA' n tip projelerine gre
yaplacaktr. Yol geit yerlerinde kanal betonarmesinde yaplacak glendirme iin ayrca bir
bedel denmeyecektir. Kablo kanal sac kapaklar fiyat formundaki kendi fiyat ile denecektir.
Sac kapaklar mm kalnlnda galvanizli baklaval sac ile projesine uygun L40x40x4 mm
kebent destekli olacaktr. Sac kapaklar 6 banma (preece) deneyine dayankl galvanizli
olacaktr. Test raporlar oluturulmadan yerine montaj yaplmayacaktr. Kanal perdelerinin i
ksmlarnda destek ve topraklama iin kullanlacak kebentler ve kablo raflar elik
konstrksiyon imalat ve montaj fiyatna dhil olup, arlk esasna gre denecektir. Kablo kanal
kapaklarnn fiyat formunda betonarme olarak gsterilmesi durumunda kapaklar kanal fiyatna
dhil olacaktr. Tevsiat yaplacak merkezlerde kablo kanal kapaklar mevcut sisteme uygun
yaplacaktr. Trafo ray yolundan kablo kanal geilerinde kanal iin bedel denmeyecektir.

16.2.17. Umumi giri, trafo giri ve alt giri kaplar imalat ve yerine monte edilmesi:
TEA' n tip projesine gre yaplacaktr. Ana giri kaps panel it telli, rayl, uzaktan kumandal
ve butonla alabilir, flar lambal, alma gerilimi 230 V, 700 W gcnde motorlu, 18cm/sn
sabit hzda ve 800 kg ekme kapasiteli olacaktr. Dier kaplar mevcut sistemdeki rg ve
direklere uygun olarak yaplacaktr. Gerekli yerlerde daha dar veya geni kaplar yapldnda
fark olarak her metre genilik iin oran dhilinde ilave deme veya kesinti yaplacaktr. Kaplarn
yanlarna projesine gre yaplacak beton direkler ve montaj teklif fiyatlarna dhil olup, ayrca
bir bedel denmeyecektir.
16.2.18. Binalar
16.2.18.1. Tek veya veya 2 katl kumanda binas, alt binalar, Metal Clad Binas, Metal
Clad + Kumanda Binas, Gvenlik Binas
Tm binalarn tretuvarlar Q188/188 hasr elikli betonarme olarak yaplacaktr. Kap ve

pencereler, elektrik, shhi tesisat ve bina drenaj ileri dhil ve komple olarak projesine gre
yaplacaktr. Binalardaki s yaltm ve izolasyon ileri projesinde belirtildii gibi yaplacak olup
bedeli birim fiyata dhildir. Metal Clad binas altna en az 3,00 m yksekliinde kablo galerisi
yaplacaktr. Metal Clad bina alan hesaplanrken, kablo galerisi kat da bina alanna dhil
edilecektir. Tesisi gerekletirilen tm Metal Clad hcrelerin (hat fiderleri de dhil), Metal Clad
binann kablo galerisi katna montaj yaplacak olan kablo raflarnn imalat galvanizli olarak ve
montaj Elektrik Kuvvetli Akmlar Tesisleri Ynetmeliine uygun olarak yaplacaktr. Sz konusu
kablo raflarnn imalat ve montaj, elik konstrksiyon imalat ve montaj bedeli zerinden
denecektir. Kablo raf profillerinin insan salna zarar verebilecek ke ksmlar plastik
kapatc ile kapatlacaktr. Binalara konulacak fanlar bina birim fiyatna dahildir.
Tesisi gerekletirilecek Metal Clad veya kumanda binas yanna haberleme amal yaplacak
telsiz anten direi elik konstrksiyon mesnet zerine konulacak olup, bedeli elik konstrksiyon
birim fiyat ile denecektir. Anten ve tesisat binann fiyatna dhildir.
16.2.18.2. GIS Binas
Yerleim ve Genel Dzenlemeler:
Trafo merkezi binasnn projeleri ve yerleimi, btn ilevsel ve ekonomik alar dikkate alnarak
Yklenici tarafndan hazrlanacak ve verenin onayna sunulacaktr. Tretuvarlar Q188/188 hasr
elikli betonarme olarak yaplacaktr. Kap ve pencereler, elektrik, shhi tesisat ve bina drenaj
ileri dhil ve komple olarak projesine gre yaplacaktr. GIS binasndaki s yaltm ve izolasyon
ileri projesinde belirtildii gibi yaplacak olup bedeli birim fiyata dhildir. Tesisi gerekletirilen
tm Metal Clad hcrelerin (hat fiderleri de dhil), GIS binasnn kablo galerisi katna montaj
yaplacak olan kablo raflarnn imalat galvanizli olarak ve montaj Elektrik Kuvvetli Akmlar
Tesisleri Ynetmeliine uygun olarak yaplacaktr. Sz konusu kablo raflarnn imalat ve
montaj, elik konstrksiyon imalat ve montaj bedeli zerinden denecektir. Kablo raf profillerinin
insan salna zarar verebilecek ke ksmlar plastik kapatc ile kapatlacaktr.
Binalara konulacak fanlar bina birim fiyatna dahildir.
Tesisi gerekletirilecek GIS binas yanna haberleme amal yaplacak telsiz anten direi elik
konstrksiyon mesnet zerine konulacak olup, bedeli elik konstrksiyon birim fiyat ile
denecektir. Anten ve tesisat binann fiyatna dhildir.
-G Trafosu Hol (Holleri) (gerektii yerlerde):

Holler, yeterli sayda trafonun yerleebilecei byklkte olacak, montaj imknlar gz nnde
bulundurulacaktr. Bu holler trafolarn havalandrma gereksinimini karlayabilecek ekilde
olacaktr. Ek soutma sistemi salanacaktr ve sistem trafo hollerinin tepesinde cebri
havalandrma yaplacak ekilde tasarlanacaktr. Doal havalandrma iin yeterli miktarda alt
ve st havalandrma boluklar braklacaktr. Alt ve st havalandrma kesit byklkleri biribirine
yakn olacak ve aradaki fark %10 u gemeyecektir. Hava girileri iin trafolarn altlarnda
mmkn olduu kadar fazla havalandrma boluu braklacak ve boluklar elik zgaral
olacaktr. Ayrca alminyum sandvi panel kap zerine alminyum panjurdan havalandrma
boluklar braklacaktr. Havalandrma boluklarnn hesab ile ilgili detay Mekanik Tesisat
Teknik artnamesi, Havalandrma Tesisat leri blmnde verilmitir. Ya kaaklarndan yer
alt suyunu ve su kaynaklarn korumak iin temellerde gerekli nlemler alnacaktr. Trafo temeli
betondan olacak ve etraf en az 5 cm. krma tala kaplanacaktr. Engeller, PVC ynlendirici ve
dolgu malzemeleri ile dolu olan yangn ukuru, temin edilen donanmn (trafonun) tm yan
alacak hacimde olacaktr. Ayr bir ya tankna yer bulunmas durumunda, ya ukurlar ve ya
tank tesis edilecektir. Her bir trafonun altndaki ya ukurlarndan en byk trafonun svlarn
ve yamur sularn alacak ya tankna drenaj borular ekilecektir. Ayr bir ya tankna yer
bulunamamas durumunda, ya ukurlar ve birletirilmi ya tanklar her bir trafo iin tesis
edilecektir. Ya ukurlar ve ya tanknn duvarlar ile ilgili borular ya ve su szdrmaz olacaktr.
Yaltkan ve soutma sularnn bulunaca ya ukurlar/ ya tanknn kapasitesini gereksiz yere
giren sular nedeniyle azaltmamak gerekmektedir, bu nedenle basit bir ya seviye gstergesi ve
dolan suyun ekilmesi iin pompalarn konulmas gerekmektedir. Ya ukurlar veya ya
tanklar bir trafodaki yangnn dierine gemesini engelleyecek ekilde yerletirilmelidir. Szan
ya sndrmek iin 4/6 cm apndaki talardan oluan 30 cm derinliinde bir akl tabakas
konulmaldr. Her yangn ukurunda menhole uzanan perfore boru konacaktr. Menholler, elik
galvanizli ereveler ve kapaklar ile donatlacaktr. duvarlar, ya geirmez boya ile
boyanacaktr. Uygulanabilecek her yerde, g trafolarn kolay bir ekilde indirmeyi ve
bindirmeyi salamak iin, her trafonun nne trafo indirme platformlar yaplacaktr. Trafo
indirme platformlar, genel yerleim plan dikkate alnarak, alt binasna ulalabilir bir ekilde
Yklenici tarafndan boyutlandrlacak ve tasarlanacaktr. Trafo hol girilerinde kolay bir ekilde
sklp taklabilen, ses geirmez prefabrik duvarlar veya motor kontroll srgl kaplar (gerekli
pencereler salanacaktr) verenin onay dorultusunda yaplacaktr. Bununla birlikte, bu
kapsamdaki alternatif teklifin(lerin), dari artnamedeki ngrlen ilgili blm ile uyum iinde
olmas dikkate alnacaktr. Trafo duvarlar, betonarme yangn duvar eklinde olacaktr. Bu
duvarlar, patlama annda oluan sedmeyi alacak ekilde tasarlanacaktr. Bu duvarlarn yaps,
yangna dayankll hesaplanarak teklif aamasnda sunulacaktr. G trafolarn destekleyen
temelde, tekerlekler iin raylar yerletirilmi olacaktr. Raylar arasndaki mesafe, tekerleklerle
merkezleri arasnda 1440 mm veya 2960 mm (garantili karakteristiklerine gre) mesafe ile trafo
nitelerine uygun olacaktr. Tekerlek gruplar, her iki yatay ynde gidebilmesi iin, birbirine dik
ynde deiken olabilmelidir. G trafosu holnn i duvarlar uygun bloklarla kaplanarak ses
seviyesi azaltlacaktr. Ses azaltc bloklarn lleri belirtilecektir.
-Kablo Galerileri
Kablo galerilerinin tavan dardaki zemin seviyesinden en az 1,0 m yksek olacaktr En az iki
deiik yerde mekanik havalandrma (elektrikli fan) ve patlama pencereleri (normal durumda
insanlarn bulunmayaca yerlere alan ) yaplacaktr.
YG, OG (Tm besleme ve datm kablolar dhil), AG ve kontrol kablolar iin kablo galerileri,
kablolarn bklme yaraplar hesaplanarak boyutlandrlacaktr (YG kablolar iin en az 20xD
iin). Bu galerilerde;
AG ve kontrol kablolar tepsiler araclyla gidecektir,
verenin tm besleme ve datm kablolar da dhil olmak zere YG ve OG
kablolar, kablo raflarnda olacaktr.
Kablo raf profillerinin insan salna zarar verebilecek ke ksmlar plastik kapatc ile
kapatlacaktr.
Gelecekteki ilaveler iin yeterli boluklar braklacaktr. Galerilerin ykseklii 3,0 metre olacaktr.
Galeri girii, d kablo kanalna kadar uzatlacaktr. Bina dndaki, snra kadar uzatlan kablo
kanallar, Yklenici tarafndan yaplacaktr.
Kablo kanallar, betonarme olacaktr.
Menholler; havalandrma boluklar ve gerekli alanlarda kablolar demek iin boluklar
braklacaktr. Ka yollar (acil klar) salanmaldr. Giri kaplar, dar almaldr ve alev
almaz bir yapdan, hava geirmez tavanlardan olumal ve kilidi abuk zlr zellii ile saha
iine yerletirilmelidir.
-Kontrol ve Rle Odas (Odalar)

Kontrol ve rle odas, yeterli sayda kontrol ve rle panosunun kurulumu iin elverili bir boyutta
olacaktr. Gelecekteki ilaveler iin gerekli bo alanlar, szlemenin Teknik artnamesine gre
Yklenici tarafndan karlanacaktr. Toz ve nemi nlemek iin gerekli ller alnacaktr. Kontrol
panolar, kontrol masalarndan kolayca denetlenebilme imkn verecek bir ekilde
yerletirilmelidir. Rle panolar ve AC/DC datm panolar rle odasna yerletirilecektir. Tm
kaplar, kapatc ile donatlacaktr. Demeler, ykseltilmi tipte (baka bir deyile ykseltilmi,
yapma, bilgisayar demesi) olacaktr. Deme iin gerekenler;
Elektrik kablolar ve balantlarna tabandan serbest ulam.
Statik ve dinamik yklerine kar yksek dayanm.
Demenin yatay glendirilmesi.
Normal deme alan ile kontrol panolar arasnda dzgn balant.
Yangn olduunda youn gaz oluumunu nleyici elektro-statik deme kaplamas.
elik tayc ayaklar.
Aadaki veriler doldurulacaktr:
malat ve tipi,
Pano malzemesi, kalnl, arl,
letkenlik metodu,
Nokta ve yayl yk kapasitesi,
Yangn snf,
Ses yaltm,
Benzer uygulamalar iin referanslar.
Tavan akustik asma tavan olacaktr. malatlar, deme ve tavan iin verenin deimez
onayna tabidir.
-380 & 154 kV GIS Hol:

380 & 154 kV GIS holnn boyutlar imdiki durum ve gelecekteki eklemeler iin gerekli olan
fider saylarnn montajna gre olacaktr. Oda duvarlar betonarme olacaktr. Hol, toz geirmez
ekilde tasarlanacaktr. Pencereler mutlaka gerekli deildir. Oda, SF6 gaz kaa annda
havalandrma iin yeterli sayda fakat en az 2 adet 1,5 metrenin altndaki ykseklikte monte
edilmi fanlar ile havalandrlacaktr. Bu blm darya ak olacaktr. Bu fanlar kaplar
aldnda otomatik olarak alacaktr. Hol kaps motor kumandal da alr tipte ve elektrikli
kumanda anahtarlar darda olacaktr ve gelecekteki fiderlerin montajna elverili biimde
boyutlandrlacaktr. En az iki deiik yerde mekanik havalandrma (elektrikli fan) ve patlama
pencereleri (normal durumda insanlarn bulunmayaca yerlere alan) yaplacaktr.
-OG alt Hol

OG alt hol, yukarda bahsedilen GIS hol gibi ayn ekilde dzenlenecektir. En az iki deiik
yerde mekanik havalandrma (elektrikli fan) ve patlama pencereleri (normal durumda insanlarn
bulunmayaca yerlere alan ) yaplacaktr. OG alt odasnn, giri katnda deil de yukarda
olmas halinde, OG tehizatnn en ar parasn tayabilecek bir adet asansr temin
edilecektir.
-HF Odas
Gelen ve/veya giden fider beslemeleri enerji nakil hatlar ile olacaksa 20 mden az olmayacak
ekilde HF odas yaplacaktr.
-Ak Odas
Ak odas, 12 mden az olmamak kaydyla gereken ak miktarna uygun boyutlarda olacaktr.
Alev almaz aspiratr kullanlacaktr. Tesisatyla birlikte gz ykama nitesi salanacaktr.
Lavabo, ak tezgh, ak odas iinde izole paspas bulunacaktr.
-Ofis
Ofis 20 mden az olmamak koulu ile yeterli byklkte olacaktr.
-Tuvaletler
Tuvaletler 10 mden az olmamak koulu ile yeterli byklkte olacaktr.
Ayr bir du odas, gerekli banyo tehizatyla birlikte salanacaktr.
-Mutfak
Mutfak 10 mden az olmamak koulu ile yeterli byklkte olacaktr.
-Atlye
Atlye, 20 mden az olmamak koulu ile kk tamiratlara uygun yeterli byklkte olacak ve
aletleri ve malzemeleri depolamaya yeterli sayda raf, ekmece, vb. ierecektir.
16.2.18.3. Binalarn Mekanik ve Elektrik Tesisat leri :
Mekanik Tesisat leri: Tesisin bulunduu s blgesine gre binaya ait s kayb ve s kazanc
hesab yaplarak stma ve klima tesisat projeleri ile malzeme seimleri onaya sunulacaktr.
Proje ve malzeme onaylar alnmadan montaja balanmayacaktr. Istma ve klima tesisat
kapsamnda yaplacak tm iler ve temin edilecek tm malzemeler iin yaplaca bina birim
fiyatna dahil olup, ilave bir bedel talep edilmeyecektir.Mekanik tesisat Proje tasarm, malzeme
seimi ve imalatlar Mekanik Tesisat Teknik artnamesine gre yaplacaktr.
Elektrik Tesisat leri: Yeni yaplacak olan Metal Clad+Kumanda Binas, Metal Clad Binas,
Kumanda Binalar ve GIS Binalarnda binalarn elektrik tesisat uygulama projeleri dzenlenerek
dareye (TEA) onaya sunulacaktr. Onaya sunulacak elektrik tesisat projeleri, yapnn dare
(TEA) tarafndan Onayl Mimari projesi, Onayl Betonarme projesi, Onayl Genel Konum plan,
Onayl Mekanik Tesisat (Klima, Istma, Havalandrma, shhi tesisat vs.) projeleri gz nnde
bulundurularak ilgili ynetmelikler ve standartlar dorultusunda dzenlenecektir. Yukarda
belirtilen binalarn elektrik tesisat ilerinin uygulamas dareye (TEA) sunulan ve dare (TEA)
tarafndan onaylanan elektrik tesisat projeleri dorultusunda yaplacaktr. Onayl Elektrik tesisat
projesi dorultusunda yaplacak tm iler bina birim fiyatlarna dhil olup, ilave bir bedel talep
edilmeyecektir.
Yeni yaplacak olan Metal Clad+Kumanda Binas, Metal Clad Binas, Kumanda Binalar ve GIS
Binalarnda Madde 16.5de belirtilen zelliklerde yangn alglama ve ihbar sistemi yaplacaktr.
Yangn alglama ve ihbar sistemi bina birim fiyatlarna dhildir.
16.2.19. Betonarme olarak yaplacak ihata, kademe ve evre istinat duvarlarnn

yaplmas:
TEA' n n Kesit Detay projeleri esas alnarak Yklenici tarafndan hazrlanacak uygulama
projelerine gre betonarme perde duvarlar yaplacaktr. Projesine gre gerekli yerlerde
dilatasyon yaplacaktr. Malzeme bedelleri, nakliyeler, temel hatllar ve harputalar,
barbakanlar, kazlar, kazdan kan malzeme ile geri dolgular, kalplar, alma paylar, duvar
arkasna konacak filtre malzemesi vs. birim fiyata dhildir. stimlk snrndaki ihata ve istinat
duvar zeri panel it veya fenslere ait topraklama kanallar duvar birim fiyatna dhildir.
Betonarme perde duvarlarn yaplmasnda plastik kalp, sac kalp veya plywood kullanlacaktr.
16.2.20. V / Trapez tipi ak kanal ve Drenaj sistemi yaplmas:
TEA' n talebi halinde TEA' n projelerine gre yaplacaktr. Drenaj sistemi 15, 20, 30, 50 cm
apnda drenflex (spiral sarml delikli PVC boru) ile en az 0,80 m derinlikte balatlarak binde
drt eimli olarak denecek ve eimleri sahann durumuna uygun olarak yerinde tespit
edilecektir (Bu eimler %0,4 -binde drt-den az olmayacaktr). Gzeneklerin kapanmamas iin
drenflex boru jeotekstil rt ile sarlacaktr. Tesviye kotuna kadar krma ta ve iri aklla teknik
evsafa uygun ekilde yaplacak, gereken yerlere birleme rgarlar konacaktr. Dolgularda
kullanlacak ocak ta ile hazrlanan krma ta iin bir fark verilmeyecek, ayrca rgar bedelleri
de denmeyecektir. Arazinin dz olduu yerlerde dearj noktasna yaplacak betonarme kuyu
ve iine konulacak pissu dalg pompas (merdiven, elektrik tesisat, otomatik alteri, koruma
haznesi vs.) drenaj sistemi fiyatna dhildir.
Gereken ksmlarda V / Trapez tipi ak beton kanallar yaplacaktr. Bedeli kendi birim fiyatndan
denecektir.

16.2.21. Ak hava alt sahalarna kire, naylon ve 15 cm kalnlnda mcr serilmesi:
alt sahasnda montaj ileri biten ksmlarda 20/45 mm (20 mm' den kk, 45 mm' den byk
olmayacaktr) mcr (krmata veya ykanm akl) serilerek tesviye edilecektir. Mcr serilmeden
nce saha reglaj ve sktrmas yaplacak, zerine torba kire (5 kg/m) serilecek, kire zerine
iki kat (200 + 200 ) koyu renkte naylon konulacak, daha sonra 15 cm kalnlnda mcr
serilecektir. Yaplan tm iler teklif fiyatna dhildir.
Mevcut merkezlerde mcrn bulunmas halinde, bunlarn toplanmas ve tekrar serilmesi ii mcr
serilmesi teklif fiyatnn iinde kabul edilmitir.
16.2.22. Szdrmaz fosseptik yaplmas:
Kumanda Binalar, Metal Clad + Kumanda Binas, GIS Binas ve Gvenlik Binas iin yaplacak
szdrmaz fosseptikler TEA' n projesinde belirtilen tipte yaplacaktr. Kanalizasyon ebekesi
olan yerlerde pis su kanallar ebeke kanalna balanacaktr. Fosseptikler aras veya bina ile
fosseptikler aras pissu balant hatt bedelleri szlemesindeki birim fiyat zerinden
denecektir.
16.2.23. Trafo merkezi tantm panosu:
Komple yeni yaplacak trafo merkezlerinde; merkezlerin giri kaps yannda trafo merkezi
tantm panosu TEA' ca verilen resme uygun olarak aydnlatmas dhil yaplacaktr.
16.2.24. Trafo merkezi isim panosu:
6 metre yksekliinde galvanizli direkten imal, stne 2x4 m ebatlarnda tantm bal
yaplacak ve zerine TEA yazs ve TEA amblemi gerekli aydnlatmas ile birlikte ift ynl
olarak yaplacaktr.
16.3. NAAT UYGULAMA PROJELER ESASLARI
1. Hazrlanacak olan proje paftalar ve hesap raporlarnda, szleme eki olarak verilen
TM.INS.ANTET-R0.dwg izim dosyasndaki antet ablonlar kullanlacaktr. ablonlardaki
pafta no ve rapor no ksmlar, belirtilen aklamalara uygun ekilde eksiksiz olarak
doldurulacaktr.
2. Antetler zerinde belirtilen ve imzalanmas gereken ksmlar (yapan, izen, kontrol) konu
ile ilgili mesleki yeterlilii bulunan teknik personeller tarafndan (mhendis, mimar, tekniker)
eksiksiz olarak slak imza ile imzalanarak ad-soyad, meslek ve diploma numarasnn yazl
olduu kaeler ile kaelenecektir. Yapan ve kontrol eden mhendisler farkl kiilerden
oluacaktr.
3. Hazrlanacak olan Bina tr projelerde Bina nem katsays 1,5 olarak alnacaktr.
4. hale ekinde DWG formatnda verilen ve antet ksmnda Tip Proje olarak belirtilen
projelerin ozalit formunda onayl nshalar TEA Grup Mdrlklerinde bulunmaktadr.
Yaplacak olan imalatlar Grup Mdrlklerinde bulunan onayl Tip Proje paftalarna gre
yaplacak olup bahsedilen projeler TEAn onayna sunulmayacaktr.
5. evlerin stabilitesinde veya kademe oluturmak amacyla tesis edilecek istinat
duvarlarnda; szleme eki olarak verilen Keif ve Betonarme hesabna esas n Boyut
projeleri baz alnacaktr. Uygulama Projeleri, bu projeler baz alnarak ve uygulama
yaplacak olan yere ait zemin koullarna gre detayl hesap yaplarak boyutlandrlp
donatlandrlacaktr.
6. (>5,00) metre ile (<=9,50) metre (tesviye kotu ile ev st kotu aras) kot fark bulunan ve
istinat duvar yaplmas gereken yerlerde, konu ile ilgili uzman kii, kurulu veya kurumlar
tarafndan hazrlanacak olan ve zemin mekanii laboratuvar bulunan bir niversite
tarafndan da onayl, zemin etkilerinin ayrntl olarak incelendii (zemin gerilmesi, aktif-

pasif itkiler, kayma, gme, toptan gme analizleri vs.) zemin ett raporu hazrlanacak, bu
rapor sonucuna gre her trl kalp ve donat detaylar, istinat duvarlar genel yerleim
plan ve ano detaylar(plan, grn ve kesitler) izimleri ayr ayr hazrlanacak ve
TEAn onayna sunulacaktr.
7. (9,50) metreden (tesviye kotu ile ev st kotu aras kot fark) daha yksek istinat yaplar,
evler ve kademeler iin konu ile ilgili uzman kii, kurulu veya kurumlar tarafndan
hazrlanacak olan ve zemin mekanii laboratuvar bulunan bir niversite tarafndan da
onayl, zemin etkilerinin ayrntl olarak incelendii (zemin gerilmesi, aktif-pasif itkiler,
kayma, gme, toptan gme analizleri vs.) bir zemin ett raporu hazrlanacaktr. Bu rapor
sonucuna gre yaplmas planlanan stabilite yntemine ait yine niversiteden onayl
uygulama projeleri, izimleri ve hesap raporlar ayr ayr hazrlanacak ve TEAn onayna
sunulacaktr.
8. Her trl ankraj, ankrajl beton kaplama, kazk, jetgrout, kimyasal enjeksiyon trnden
zemin ve ev stabilite sistemleri, konu ile ilgili uzman kii, kurulu veya kurumlar tarafndan
hazrlanacak olan ve zemin mekanii laboratuvar bulunan bir niversite tarafndan da
onayl hesap ve projelere gre uygulanacaktr.
9. alt sahasnn tesisinde kullanlacak olan TP PROJE harici elik Pilon, Pilon+Kiri Sistemi,
Portal ve Cihaz Mesnetleri; Genel Teknik ve Montaj artnamesinin 33. Nolu maddesinde
belirtilen ekilde ve szleme eki olarak verilen N BOYUT RESMLER kullanlarak,
nboyut resimleri yoksa TEA tarafndan onaylanacak nboyut resimleri kullanlarak imal
edilecektir. Uygulama Projeleri; N BOYUT RESMLER kullanlarak yaplacak olan statik
ve dinamik hesaplardan elde edilen kesitlere gre oluturulacaktr. Hesap raporlarnda yk
emalar, ykleme kombinasyonlar ayr ayr gsterilecektir. Gncel ynetmelikler ve altn
yaplaca yere ait blgesel yk deerlerine (buz yk, deprem yk vs.) gre elik
konstrksiyon sistemlerin servis yklerini gvenli bir ekilde tayabilecei tasarmlar
yaplacaktr. Yklenici Firma tarafndan yaplacak/yaptrlacak analiz ve tahkiklere gre
outline izimler hazrlanarak hesap raporlar ile birlikte TEAn onayna sunulacaktr.
10. Hesaplar yaplacak olan Betonarme (Kumanda Binas, Metal Clad + Kumanda Binas,
Metal Clad Binas, GIS Binas vs.) veya elik (Pilon, Kiri, Portal Cihaz mesnedi vs.)
yaplara ait her trl analiz program dosyas, data dosyalar, hesap raporlar (performans
analizleri dhil) ve proje izimleri, projeler onaya sunulurken eksiksiz olarak tek bir dijital
bellek ortam ierisinde (CD, DVD vs.) TEAa teslim edilecektir.
11. Trafo Merkezinin tesisinde kullanlacak olan her trl Trafo, Yksek Gerilim Kontrol Cihaz,
Kren Vin gibi cihaz, makine tr ekipmanlara ait arlk bilgilerinin de yer ald boyut
resimleri, istenilmesi durumunda (1)er nsha halinde Yklenici Firma tarafndan
imzalanm ve kaelenmi olarak, bu ekipmanlar tayacak olan tayc sistemlere ait
uygulama projeleri ile beraber TEAa sunulacaktr.
12. Uygulama Projelerine ait izimler ozalit formunda (6)ar nsha ve hesap raporlar ciltli A4
formunda (3) er nsha olarak TEAn onaya sunulacaktr. Onayl proje izimlerinden
(2)er nsha ve hesap raporlarndan (2)er nsha TEAda kalacaktr. Dier (4)er nsha
onayl izimler 2er nshas Kontrol Tekilatna teslim edilmek zere ve (1)er nsha hesap
raporu yklenici firmaya antiyede kullanlmak zere geri verilecektir.
13. Geici Kabul ilemleri bittikten sonra, Szleme eki olarak verilen TP PROJEler hari,
dier projelere ait Nihai Durum/As Built projeleri; kontrol tekilatnn onayndan sonra
(4)er nsha ozalit ve (2) adet dijital bellek ortam ierisinde (CD, DVD, USB bellek vs.)
TEAa teslim edilecektir.
14. Projeleri imza eden mhendislerin yetki snrlarnn tespitinde ve projelerin tanziminde
idareye sunulmas gereken belgelerle ilgili olarak (SMM, MO, EMO, Ticaret sicil vs.) Enerji
Tesisleri Proje Ynetmelii hkmleri uygulanacaktr.
15. Bu szlemede belirtilmeyen hususlarla ilgili olarak Enerji Tesisleri Proje Ynetmelii
hkmleri referans alnacaktr.
16. Her trl imalatn yapmna (inaat veya montaj) o imalatla ilgili projelerin tamamnn
onaylanmasndan sonra balanmas arttr. Projeler onaylanmadan balanacak olan
imalatlar sebebiyle meydana gelecek olan her trl maddi ve manevi zararlar yklenici
firma tarafndan karlanacaktr.
17. Uygulamalar esnasnda oluacak her trl proje masraflar ve zemin ett raporlarnn
hazrlanmas, ilgili kurumlara onaylatlmas masraflar naat leri Fiyat Formundaki naat
Projeleri Yaplmas i kalemine dhil olup ilave bir bedel denmeyecektir.
16.4. DEMRBA MALZEME LSTES
DEMRBA MALZEMELER
Fiyat formlarnda temin edilecei belirtilen merkezler iin gerekli grlen demirba malzemelerin
adet ve karakteristikleri aada verilmitir.
Birim fiyat listelerinde yer alan fiyat SABT olup, demelerinde nakliye, fiyat fark, eskalasyon vs.
ad altnda bir fiyat ayarlamasna tabi tutulmayacak, ayrca uygulama yl iin inaat eskalasyon
katsays, montaj eskalasyonu da uygulanmayacaktr. Demirba listesinde yer alan gvenlik
malzemelerinin (topraklama tehizat, detektr, stankalar, izole eldiven, tabure, yangn tpleri)
TSE veya uluslararas standartlara uygun olmas zorunlu olup, bununla ilgili belgeler verilecektir.
Demirba malzemelerin Kurumumuz Kontrol Tekilat ve letme Blm onaylar alnarak temin
edilecektir.
DEMRBA MALZEME LSTES

ADI ADET KARAKTERSTK
Bayrak Direkleri ve Trk Bayrak: 100x150 cm 2
2 ad
Bayra Direk: TEA n tip projesi
190x90x75 cm, ekmeceli rustik mee veya ceviz veya
Masa 1 ad
maun renkli, laminat kapl
104x60x67 cm, Bilgisayar masas, madeni ksmlar ak
Masa 1 ad kahverengi veya grafit grisi boyal tablas ceviz desenli
veya ak gri renkli lamine kapl
Toplant masas, 180x90x75 cm ebatlarnda metal
Masa 1 ad aksam ac kahverengi veya grafit grisi renkli, tabla ceviz
desenli veya ak gri renkli laminat kapl
tezgh masas(zeri sac kaplamal ve 180 mm
Masa 1 ad
mengeneli)
120x64x75 cm
(Gvenlik binas iin), madeni ksmlar grafit grisi veya
Masa 1 ad
ak kahverengi boyal, tablas ceviz desenli veya gri
renkli laminat kapl
Minder ykseklii ayarlanabilir, tekerlekli, ergonomik
Dner koltuk 3 ad
yapya sahip alma koltuu
Oturma yeri ve arkalk tablas sya, darbe ve izilmeye
kar dayankl werzalit malzemeden yaplm, 21x1.2
mm lik yuvarlak kesitli metal borudan iskeletli, metal
Sandalye 10 ad
aksam astar zeri frn boya veya epoksi polyester
esasl toz boya ile boyal, boya rengi ac kahverengi,
siyah veya beyaz renkte, ahap tabla muhtelif renkte
32x1.5 mmlik yuvarlak borudan yaplm, st ksmnda
4 adet alminyum askl, alt ksmnda denge salayc
dkm ayak vardr. Btn yzeyler epoksi polyester
Portmanto 2 ad
esasl toz boyal gvde siyah, asklk ve aksesuarlar
krmz, yeil, kahverengi, ak gri renkte, ykseklik 160
cm
Gvdesi 0.90 mm lik DKP sacdan mamul, iki paral,
st dolap ikili srg caml, alt dolap ikili srg sac
kapakl, kilitli, ayarlanabilir rafl, btn yzeyler astar
Dosya dolab ve ktphane 2 ad boya zeri, son kat frn boyal, 100x40x170 cm
ebadndadr.
Gvenlik binasna konacak dolapta silah iin kilitli bir
blme yaplacaktr.

Alt ve st rafl, asklk ubuklu, iki kiilik, iki kapl,
92x50x185 cm ebatlarnda, gvde ve raflar ac
Soyunma dolab 4 ad
kahverengi veya grafit grisi, kaplar bej veya ak gri
renkte
Duvara monteli takm dolab 1 ad
Masa tipi, kanat akl 300 mm, kanat says 3, kanat
Vantilatr 1 ad malzemesi plastik, hz basamak says 3, motor gc
en az 45 W, debi en az 0.65 m 3/sn
klim snf T, en az 415 brt hacimli (L) ve 4 yldzl, ift
Buzdolab 2 ad kapl (1 adet)
Bro tipi mini buzdolab (Gvenlik binas iin) (1 adet)
letmenin ve gnn artlarna uygun donanmda
bilgisayar (Lisansl Windows iletim sistemi ve ofis
Masast Bilgisayar ve
1 ad yazlm, LCD monitr ve Kesintisiz G Kayna ile
yazc
birlikte), faks ve renkli tarama zellikli siyah beyaz bask
yapabilen lazer yazc
Hesap makinesi 1 ad Elektronik (12 haneli, masa tipi, adaptrl)
0.4 mm sacdan konik ekilde, epoksi polyester esasl,
p kutusu 8 ad
toz boyal, i hacmi 11 dm 3, madeni p kutusu
Tekerlekli temizlik kovas 1 ad
Tm
Perde pencere- Dikey tip PVC jalzi perde
lere
Atatrk portresi 1 ad 50x60 cm ebadnda ahap ereve
Zaman saati 2 ad Duvar tipi (pilli)
AVO-metre 1 ad
Barometre 1 ad
Higrometre 1 ad
Termometre 1 ad
Ak AVO-metresi 2 ad
Bomometre 2 ad
Takm avadanlk 1 ad
Elektrikli el breyzi 1 ad
Elektrikli zmpara ta 1 ad
6 ad Kova
2 ad Balta
Yangn sndrme gereleri 2 ad Kazma
2 ad Krek
2 ad Kanca
5 ad 6 kg lk seyyar
Yangn sndrme cihaz
10 ad 10 kg lk arabal
Baret 5 ad
El feneri veya ldak 2 ad Pilli (pil arj cihaz ile birlikte 6 adet pil)
Manevra stankas 1 ad
2 takm OG iin
Bara Topraklama tehizat 2 takm 154 kV iin
2 takm 380 kV iin
Sigorta deitirme pensi 1 ad
Seyyar izole hal 2 ad 100x100x1 cm
1 ad OG iin
Gerilim dedektr 1 ad 154 kV iin
1 ad 380 kV iin
OG izole eldiven 3 ift 36 kV
Gz duu 2 ad Her ak odasnda 1 adet
Asit eldiveni (ak iin) 2 ift
Asit gzl (ak iin) 2 ad
Asit nl (ak iin) 2 ad
Gaz maskesi 2 ad
SF6 gaz filtresi 2 takm
SF6 gaz elbisesi 4 takm
alma alan ikaz eridi 200 m
zole merdiven (4 mlik) 1 ad
zole merdiven (6 mlik) 1 ad
Gerilim Altnda alma Var 50 ad
Kart (Sar)
zel Durum Kart (Beyaz) 50 ad
Dokunma alma Var Kart
300 ad
(Turuncu)
Dokunma Tehlike Var Kart
100 ad
(Krmz)
Gvenlii Malzeme
1 ad
Dolab
Ecza dolab 2 ad Sac, n caml
zole izme 5 ad 42-45 numaral
Yamurluk 5 ad Byk boy, vinleks
Not: Tm elektrikli cihazlar A tipi enerji snf olacaktr.
16.4.1. Demirba Malzeme Listesinde Yer Alan Baz Malzemelerin Karakteristikleri
16.4.1.1. Orta Gerilim Dedektr (Orta gerilim kontrol kalemi veya neon lamba)
Orta gerilim tesisatnda enerjinin olup olmadn anlamak iin kullanlan neon kl
gvenlik aygtdr.
Stanka ksm yani yaltkan tutulan ksm ya sabittir ya da i ie gemi hareketli ksm
olanlar mevcuttur.
Sabit stankal olanlarn boyu en az 1,22 m olmal, hareketli olanlarn ise zerinde
uzad nispette gerilimin deerleri belirtilmi olmas arttr.
ster sabit stankal olsun, ister hareketli stankal cihaz olsun bunun yannda gerilim
kontrol yaplmadan neon lambann salam olup olmadn kontrol etmeye yarayan
kontrol aygt ile beraber olacaktr.
16.4.1.2. Manevra stankas
Cam elyafla takviye edilmi epoksi reine cinsi yaltkan malzemeden imal edilmi olacaktr.
Elle tutulan sap ksmnn nnde lastikten koruma halkas bulunacaktr. Stankann alt
ucunda lastikten dip takozu, st ucunda da topraklama kablosuna ait klemensin gemesi
iin niversal balk olacaktr.
Stankann boyu 122 cm den az olmayacaktr. llerinde bilahare TEA' dan gerekli onay
alnacaktr.
Stanka hem manevra, hem de topraklama maksatlar iin kullanlacak yap ve ekle haiz
olacaktr.
16.4.1.3. Topraklama ve Ksa Devre Tehizat
Trafo merkezlerinin dhili ve harici bara tehizatnn topraklanp ksa devre edilmesi iin
kullanlacak kablolu-klemensli dzenektir.
Topraklama kablosu 25 mm 2 kesitli rgl % 100 saf flexibl bakr iletkenden olacaktr.
Kablolar her bir faz tek tek topraklamak zere birbirinden mstakil paral olacaktr.
Her iki ucunda asi ve iletkene balant iin klemensleri (toprak taraf kelebek cvata ve
somun olabilir) olacaktr.
Flexibl bakr iletkenin d plastik, saydam bir izolasyonla muhafazal olacaktr. Bu
saydam plastik klf -25o de dahi krlmayacak ve atlamayacaktr.
Topraklama kablo boylar : (ller her bir faz iin olup 3 adedi 1 takm olacaktr)
Harici alt sahas iin: 380 (+154) kV'luk alt sahas iin = 6 m, -154 kV'luk alt sahas
iin = 4 m, Dhili 34,5 kV ve daha aa alt sahas iin: 2,4 m
Kablo balarndaki klemensler stanka ucuna taklabilecek ekilde portatif zellikte
olacak, baraya takld zaman dmelere mani olacak ekilde elastiki bir sktrma
sistemine haiz olacaktr.
Klemensler rgl bakr iletkene oranla ve yeterli akm tama kapasitesine haiz uygun
boyutlarda olacak, alminyum veya bronzdan imal edilmi olacaktr.
Kablo balarndaki klemenslerin bir taraf staka ucuna gemeli olarak bir pozisyonda
taklacak, dier bir pozisyonda karlabilecektir. Ayn klemens iletken ve baraya
klemens itildiinde kolayca yayl bir tertibatla irtibatlanacak ve uygun skma teekkl
edecektir. Tekrar zerken klemensin dier bir yerinden stanka ile ekilerek kolayca
karlabilecektir. Takl klemens rzgr, arlk ya da kablosundan elle ekilecek
yerinden karlamayacaktr. Kablonun dier ucundaki klemens her tr boyuttaki pilon
demirine, trafo rayna, toprak a iletkenine bir kelebek cvata ile el kullanlarak kolayca
sklabilecek ve topraklama kablosu iin tanmlanm akm tama kapasitesini
salayacak ekilde yeterli skmay ve temas salayacaktr.
16.4.1.4. zole Tabure
Kullanma gerilimi 36 kV, yk tama arl 100 kg, taburenin kendi arl en fazla 15
kg olacaktr.
Taburenin stnde durulan platformun boyutlar en az 50x50 cm olacaktr.
Tabure, grgen cinsi aatan veya yaltkan malzemeden imal edilmi olacaktr. Platform
yzeyi yekpare veya zgaral (en fazla 4 cm aralkl) olabilir. Grgenden olduu takdirde
1. kalite ve frnlanm ve verniklenmi olacaktr.
Ayaklar sentetik yaltkan madde ile doldurulmu olacaktr
16.4.1.5. Suni Teneffs Cihaz
Cihaz sadece suni teneffs amacna uygun olacak, ayrca kalp masaj yapma zelliine
sahip olmayacaktr. eneyi bir subapla fleyerek ien esnek ve ortopedik bir azla uygun
olarak kavrayacaktr. Plastik balon eklinde bir hava pompasna sahip olacaktr. Hem
pompadan hem de by-pas olarak dardan direkt hava teneffs edilebilecek olup, kirlenen
hava darya kolayca atlabilecektir. Cihaz korumaya uygun hafif ve hantal olmayan plastik
ya da masif ahaptan estetik bir kutusu olacaktr.

16.4.1.6. Ak Avometresi
50-100 A nt direnli olacaktr. nt direnler ak hava ile direkt temasl olup, st

kapatlmayacaktr. Direnler akm ularna bir tarafta niversal vidalarla irtibatlanacak ve bu
vida sklarak ya da gevetilerek akm kademesi seilecektir. Akm iletkenleri masa eklinde
iki rijit sivri utan ibaret olup, masann bir tarafnda vidal yedek sivri ula ara aklk iki
alternatif seme imkn verecektir. bre devaml ortada sfr gsterecek, saa ve sola 3 V'a
kadar sapabilecek ekilde kadranlanacaktr.
bre n cama hibir ekilde srtnmeyecektir. Temin edilebildii takdirde 2 1/2 dijitlik dijital
voltmetre olacaktr.
Avometre elle tutulacak ekilde plastik veya aa gvdeli olacaktr.
16.4.1.7. Avometre
Bulunmas gereken zellikler:
Saysal-statik tip olacaktr.

AC, DC ve ohm kademeleri bulunacaktr.
AC: 0-1000 volt 50 Hz 0-10 amper
DC: 0-1000 volt 0-10 amper
Cihazn g kayna alkali pille salanacak ve gerekli lme kablolaryla birlikte
verilecektir.
Cihazn muhafaza edilecei bir kab olacaktr.
Cihazn diyot lme zellii bulunacaktr.
Cihazn 3 1/2 basamakl LCD gstergesi olacaktr.
Voltmetrede ar gerilim koruma devresi, dmelerde atlama ve krlmay nleyecek
yeterli kalnlkta kauuk ya da lastik efsafl orta yumuaklkta kauuk klf olacak, bu klf
aletin n cephesini kapatmayacak, portatif ayann hareketini nlemeyecektir. Masada
kullanlrken gerekli eimi salayacak portatif ayak tertibat olacaktr. Gerilim, akm,
diren kademeleri iin otomatik kademe seme devresi olacaktr.
16.4.1.8. Takm avadanlklar
Cins ve saylar 5-32 no.lu az ak, 5-32 no.lu yldz, 5-16 no.lu alian anahtarlar, 3 adet
2x100 10x100 mm x mm boyutlarnda ve aralar izole sapl tornavidalar (en kk-orta-
byk boy), 2 adet (en kk-orta boy) gen ile 1 adet orta boy yuvarlak eeler, birer adet
izoleli pense, izoleli yan keski, izoleli kargaburnu, izoleli papaan pense, orta boy boru
anahtar. Tm takm TSE Belgeli ve uygun evsafta olacaktr.
16.4.1.9. Elektrikli el breyzi
220 Volt, asgari 130 Watt' lk olacaktr. Asgari 0 10' luk u taklabilecek darbeli ve ift devreli
olacaktr. Kablo ve fii toprakl olacaktr.
16.4.1.10. Elektrikli zmpara ta:
220 Volt ve asgari 300 Watt' lk olup, asgari 200 mm apl ta taklabilecek ve masaya
monte edilebilecektir. Kablosu ve fii toprakl olacaktr.
16.4.1.11. zole paspas

100x100x1 cm. llerinde olup, kalnlk minimum olarak verilmitir. Paspasn 30 kV'a
dayankl olmas ve bunun test raporu ile belgelenmesi gerekmektedir.
16.5. AKILLI ANALOG ADRESL YANGIN ALGILAMA VE HBAR SSTEM TEKNK

ARTNAMES
16.5.1. Genel
Bu teknik artname uygulanacak olan yangn alglama ve ihbar sisteminin genel teknik
zelliklerini belirlemek iin hazrlanmtr. Bu teknik artname, ilgili Ynetmeliklere,
standartlara(EN 54) ve onayl projelere uygun, komple alr durumda bir yangn
alglama ve ihbar sistemi iin gerekli tm malzeme ve ekipman temini, montaj ve testleri
yaplarak iler halde teslimi ile yerinde(sistem zerinde) kullanc personelin eitimini
kapsar.
retici veya rn salayc firmann, kurulacak akll analog adresli yangn alglama
sisteminin iletme verimi ve sreklilii iin TSE Hizmet Yeri Yeterlilik Belgesi ve T.C.
Sanayi ve Ticaret Bakanl tarafndan verilen Sat Sonras Hizmetleri Yeterlilik Belgesi
ne sahip olmas gereklidir.
Sistem ile ilgili tm rnlerin seimi kontrollk tekilatnca yaplacaktr.
Tesis edilen yangn alglama ve ihbar sistemi hakknda; sistem zerinde(yerinde) ayrntl
kullanc eitimi verilecektir. Eitim ilgili standartlarna uygun olarak Grup Mdrlnce
belirlenen kiilere verilecektir.
Tesis edilen yangn alglama ve ihbar sistemine ait kullanma ve iletme talimatlar Trke
olarak dzenlenerek dareye (Grup Mdrlne) braklacaktr.
Tesis edilen yangn alglama ve ihbar sistemine ait adresli tm rnleri ieren anlalr bir
biimdeki adresleme plan dareye (Grup Mdrlne) braklacaktr.
16.5.2. Sistem Tasarm Ve Genel zellikleri
Yangn alglama ve ihbar sistemi (TS) CEN/ TS 54-14e uygun olarak tasarlanacaktr.
Yangn alarm sisteminde, kontrol paneli ile detektrler, butonlar ve saha kontrol modlleri
arasndaki karlkl iletiim, bir protokol erevesinde saysal olarak yaplmaldr ve
iletiim srasnda bir hataya meydan vermemek iin veri paketleri, bozulmaya kar srekli
kontrol edilmelidir.
Yangn alarm sistemindeki santraller aras iletiim, sistem haberleme portu ile olmaldr.
Sistemdeki santrallere gerektiinde olaylara mdahale veya sadece izleme gibi
yetkilendirmeler ve kstlamalar yaplabilmelidir. Bu sayede kt niyetli kullanclara kar
bir nlem alnabilmelidir. Ayrca sisteme gerektiinde tekrarlayc paneller de
taklabilmelidir. Ana santral ile tekrarlayc paneller arasnda olan iletiim ise yine kendi
haberleme portu ile yaplmaldr.
Yangn alarm santrali, kendi bana alabildii gibi byk, datlm sistemlerde kendi
haberleme portu sayesinde dier akll analog adresli yangn alarm santralleri ile network
sistemi ile birbirine balanabilecek ve bu ekilde alan sistemde, herhangi bir arza
olutuunda sistemin komple kmesi engellenmi olacaktr. Ayrca bu sistemin ayn
anda birden fazla yerden izlenmesi yaplabilecek ve genel alarm, hata gibi olaylarn
kontrol mmkn olabilecektir.
Yangn alarm sistemi sadece detektrler ve butonlardan gelen sinyalleri
deerlendirmemeli ayn zamanda sistemin dnda olan olaylar saha kontrol modlleri
sayesinde sistemin iine aktarabilmelidir. Eer panele gelen herhangi bir sinyal karsnda
santraln sistem dndaki bir cihaza kumanda etmesi gerekiyorsa bu ilemi
salayabilecek saha kontrol modlleri de olmaldr.
Yangn Alarm Sistemi, detektrler, butonlar veya saha kontrol modllerinden gelen
sinyalin trne gre panelin n yznde bulunan LCD alfanumerik ekran ve kl
gstergeler yardmyla, detektr, buton veya saha kontrol modlnn zerindeki kl
gstergeler ile kullancy bilgilendirmelidir.

Sistem, detektrlerden veya saha cihazlarndan gelen sinyalleri ve sistemde o ana kadar
olmu son 1000 olay, olu tarihi ve ilgili adres numaras bilgileriyle birlikte hafzasnda
tutabilmelidir. Hafzada tutulacak bilgiler sadece yangn veya hata sinyalleri deil santral
mens iindeki farkl eriim seviyelerine giriler de olay kayd olarak tutulmaldr. Bu
sayede ileride oluabilecek muhtemel arzalarn tespiti bu verilerin deerlendirilmesi
sayesinde daha kolay olacaktr.
Saha kontrol cihazlarnn veya detektrlerin adreslemesi, mutlaka belli bir sra izlemek
zorunda olunmadan yaplabilmelidir. Bu sayede sonradan eklenmesi muhtemel cihazlarn
adreslemesi dier cihazlarn adreslemesini etkilemez.
Sistemin iletiim protokol, sadece o gnk teknoloji dzeyi ile snrlandrlm olmamal,
retici firmann daha ilerdeki yllarda kmas muhtemel deiik tipteki cihazlarla da uyum
salayabilmelidir. letiim protokol, sistemin ileyiinde aksakla yol aabilecek
mkerrer adreslemeyi tespit edebilmelidir.
Sistem, kendisine bal saha kontrol modlleri ve panel iindeki siren ve rle klar ile
yaplmak istenen otomasyona izin vermelidir. Akll analog adresli detektrler, adresli
butonlar ve saha kontrol modlleri sebep/sonu (cause/effect) mantna dayal olarak
programlanabilmelidir. Sistem iletiim protokol bu programa uyumlu olarak
alabilmelidir.
Sisteme, kurulmas dnlen veya mahalde daha nceden bulunan konvansiyonel
alglama sistemleri adapte edilebilmelidir. Saha kontrol modlleri ile konvansiyonel sistem
akll analog adresli sisteme balanabilmelidir.
Sistem gerektiinde binada bulunan gaz, su veya kpk ile yaplan sndrme sistemlerini,
kontrol modlleri ile izleyebilmeli ve istenen tepkiyi verebilmelidir.
Sistemde olabilecek ksa devre sorunlarnn, sistemin tmn devre d kalmasn
nleyecek ksa devre izolatrleri yardmyla veya ksa devre izolatrl dedektr, buton, vs.
yolu ile nne geilebilmeli ve ksa devre sorunu kolay bir ekilde tespit edilebilmelidir.
Sistemdeki detektrler, o andaki evre artlarna bal olan akll analog deerlerini
saysala evirerek srekli panele aktarmaldr. Bylece panelin bandan ayrlmadan,
mahallerin duman veya scaklk gibi durumlar hakknda ayrntl bilgi sahibi olunmaldr.
Sistemin salkl bir ekilde almasn teminen sisteme ve altyapya ilave edilmesine
ihtiya duyulan tm tamamlayc ve yardmc malzemeler yklenici tarafndan
salanacaktr.
Yangn alglama sisteminin projelendirilmesi ve tesisinde, (TS) CEN/ TS 54-14 standard
ve Binalarn yangndan korunmas hakkndaki ynetmeliin ilgili blmleri gz nne
alnarak yaplmaldr.
Sadece GIS Binalarnda Yangn dedektrlerinin letme/Bakm koullarnn (dedektrlere
ulalabilme kolayl vs.) daha rahat yaplabilmesini teminen, yklenici tarafndan
letmeye aada belirtilen malzemeler ilave bir bedel talep edilmeden sistem
kapsamnda uygulamas yaplarak braklacaktr.
- Yangn dedektr deitirme (Skme/Takma) aparat,
- Yangn dedektrne eriim (Teleskopik uzatma ubuu) aparat,(*)
(* letkenlik zellii bulunmayan malzeme)
(* Uzunluk takriben 1.5/4,0/4,5 Mtden - 7 Mt deiebilir. (uzayabilir)) (Uzunluk tercihi
letme koullarna gre Kontrol Tekilatnca yerinde belirlenecektir.)
(Not: Trafo Odalarnda(Hollerinde) ise; letme koullar asndan tehlikeli bir
durum yaratmayaca ve kullanm iin yeterli gvenlik kriterlerinin bulunduunun tespiti
halinde yukarda belirtilen aparatlarn gerekli gvenlik tedbirlerine dikkat edilerek
kullanlmasnn salanmas ile bu dorultuda gerekli nlemlerin alnmas.
16.5.3. Sistemin Ana Ve Yardmc Elemanlar
16.5.3.1. Akll Analog Adresli Yangn Alarm Santral
Akll analog adresli yangn alarm santral, akll analog adresli duman, scaklk, n tipi
duman, patlayc gaz, karbonmonoksit detektrleri, dhili ve harici tip yangn ihbar
butonlar, saha kontrol modlleri, ksa devre izolatrleri, dhili ve harici sesli alarm
cihazlarnn balantsna uygun olmaldr.
Santraln bir evrimine en az 127 normal adres balanabilmelidir. Detektr, buton ve saha
kontrol modllerine bir adres verilebilmelidir. evrim kablolar zerinde oluacak ksa
devre durumlarn nleyecek ksa devre izolatrleri ise herhangi bir adres tamamaldr.
evrimde bulunan cihazlar (detektrler, butonlar, saha kontrol modlleri) kesinlikle
birbirlerini etkilememelidir. Birinin arzalanmas veya sklmesinden dier cihazlarn
almas etkilenmemelidir.
Sistemin kapasitesi, projesinde ihtiya duyulduu ve belirtilen kapasitede olacak ekilde
1, 2 veya 4 evrimli(loop) olabilmelidir. Bu evrimler arasnda fiziksel bir ba bulunmasna
gerek yoktur. Fakat cihazlarn otomasyonunun yaplmas srasnda cihazn bulunduu
evrim dndaki evrimlerdeki cihazlarda otomasyona katlabilmelidir.
Santral projesinde belirtilen evrim(loop) durumuna gre 12,24,48,64 tanmlanabilir
blgeye sahip olmaldr. Tm blgesel yangn lambalarnn yanlarnda hangi yangn
blgesine ait olduklarn gsteren mahal numaralar bulunmaldr.
Santral tamamen mikroilemci kontroll olmal ve dhili veya harici donanmnda
olabilecek her trl hatay LCD ekrannda gsterebilmelidir. Yangn alarm santralnda
genel yangn alarm ve arza lambas her yangn blgesi iin ayr alarm lambalar, en az
80 karakterli aydnlatlm alfanumerik gsterge ve lokal sesli uyar cihaz bulunmaldr.
Alglama ve alarm cihazlarna giden tm kablolar ve uzak kontrol ve denetim merkezlerine
iletiim maksadyla kullanlan tm hatlar kopukluk, ksa devre ve toprak kaa gibi
arzalara kar srekli olarak denetim altnda tutulmaldr.
Cihazlarn adreslerini, mahal isimlerini, sebep/sonu programlarn ve son 1000
olaanst olay EEPROM hafzasnda tutulmaldr. Program nceden yaplp santrale
bilgisayarn haberleme portu zerinden kolayca aktarlabilmelidir. Santraln program,
santralde olabilecek muhtemel arzalar karsnda nlem olarak herhangi bir bilgisayar
disketinde yedek alnabilmelidir. Programda yaplmak istenen deiiklikler, tm program
yeniden yazmaya gerek kalmadan kolayca yaplabilmelidir.
Sisteme gerektiinde mini termal yazc veya harici(masa st) bir yazc(printer)
balantsna izin vermeli, tm olay kaytlar bu yazcdan yazdrlabilmelidir.
Yangn alarm santralinin mikroilemcisi, detektrlerden gelen alarm sinyallerini son kez
deerlendirmeli ve onaylamaldr; nce operatre sonra evreye, alarm organizasyonu
erevesinde kademeli olarak yazl, sesli ve kl alarm halinde duyurmaldr. Kontrol ve
sinyalizasyonu gerekletirmeli ve operatrn mdahalesi dorultusunda gerekenleri
yerine getirmelidir.
Sistem; evrim hatlarn, yazlmsal blgeleri ve adresleri devre d brakabilmeli ve tekrar
devreye alabilmelidir.
zel ifre sayesinde ilgili personelin dnda santrale gereksiz mdahalelerin yaplmasna
engel olunmaldr.
Santral da standart olarak en az 4 adet programlanabilir sesli alarm k ve itfaiye ye ya
da uzaktaki bir yangn mcadele merkezine ya da bir gzlem istasyonuna sinyalizasyon
iin zel, denetlenen, alarm ve arza rle klar bulunmaldr.
Santrale mimik paneller ve tekrarlayc paneller balanabilmelidir.
Ana beslemenin kesilmesi durumunda yangn alarm sistemi, alglama fonksiyonlarn en
az 24 saat yerine getirebilecek ve bu srenin sonunda tm alarm verme, kontrol ve
haberleme fonksiyonlarn en az 30 dakika sre ile yerine getirebilecek ekilde yeterli
sayda tam kapal, szdrmaz tip, bakm gerektirmeyen akmlatrler ile tehiz edilmelidir.
Akll analog adresli yangn alarm santrali, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI) onaylarndan
en az biri olmak zere EN 54-2 ve EN 54-4 uygunluk ve ISO 9001 kalite gvence
belgesine sahip retici firma mamul olacaktr.
16.5.3.2. Akll Analog Adresli Tekrarlayc Panel

Tekrarlayc panel, ana yangn alarm santrali zerindeki tm gsterge ve kontrol
butonlarna sahip olmal ve sistemle ilgili tm alarm ve arza durumlar izlenebilmeli ve
sistem kontrolleri yaplabilmelidir.
Tekrarlayc panel de genel yangn alarm ve arza lambas, her yangn blgesi iin ayr
alarm lambalar, en az 80 karakterli aydnlatlm alfanumerik gsterge ve lokal sesli uyar
cihaz bulunmaldr. Tm blgesel yangn lambalarnn yanlarnda hangi yangn blgesine
ait olduklarn gsteren mahal numaralar bulunmaldr.
Ana beslemenin kesilmesi durumunda yangn alarm sistemi, alglama fonksiyonlarn en
az 24 saat yerine getirebilecek ve bu srenin sonunda tm alarm verme, kontrol ve
haberleme fonksiyonlarn en az 30 dakika sre ile yerine getirebilecek ekilde yeterli
sayda tam kapal, szdrmaz tip, bakm gerektirmeyen akmlatrler ile tehiz edilmelidir.
Yangn Santrali, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI) onaylarndan en az biri olmak zere
EN 54-2 ve EN 54-4 uygunluk ve ISO 9001 kalite gvence belgesine sahip retici firma
mamul olacaktr.
16.5.3.3. Akll Analog Adresli Detektrler
Genel zellikleri
Akll analog adresli detektrler mikroilemci kontroll olmaldr.

Analog adresli detektrlerin yangn alarm eik deerleri, konulduklar ortama gre
deien risk faktr erevesinde santralden ayarlanabilecek ve bylece ayn detektr
deiik ortamlara konulduunda hassasiyetinin ayarlanmas yardmyla yangn
alarmndaki gecikmeler minimumda tutularak risk yok edilecektir.
Alarm durumunda hzl bir ekilde elektronik kesme (interrupt) reterek yangn alarm
santralna sinyal gnderebilmelidir. Sinyaller, detektrden santrale elektronik kesme
(interrupt) oluturularak verilmelidir.
Analog adresli detektrler kendi kendilerini test edebileceklerdir. Ortam yznden oluan
bir kirlenme sz konusu ise detektrler kirlenme miktarna gre kendilerini santralden
alnan onay ile ayarlayacaktr. Eer kirlenme miktar belli snrlar aar ise detektr
santrale bakm alarm (servis gerekiyor) verdirecektir.
Akll analog adresli detektrler, sistemdeki yangn alarm santralnn iletiim protokolne
uyumlu olmaldr. Santral ile detektrler arasndaki iletiim kesinlikle elektriksel evre
kirliliinden etkilenmemelidir.
Akll analog adresli detektrler dijital elektronik devre SMD (yzey montaj aralar)
tekniine sahip elemanlarndan olumaldr ve elektromanyetik etkilere kar korunmaldr.
Akll analog adresli detektrlerin, sistem devreye alnmas srasnda adresleme
seenekleri olmal, fabrika kl adresli olmamaldr.
Akll analog adresli detektrler, ortam artlarndan etkilenmemesi iin yazlmsal olarak
adreslenmelidir.
Akll analog adresli detektrlerin adreslenmesi el tipi detektr programlama cihaz ile
yaplabilmelidir. Detektrlerin zerinde adresleme veya baka bir amac olan herhangi bir
DIP switch veya dner tip switch kesinlikle olmamaldr.
Bir detektrn soketinden sklmesi sistemin almasn etkilemeyecektir. Sokette ayrca
paralel ihbar lambas iin k kontaklar olmaldr.
Detektr hatal montaj ve ters balant nedeni ile zarar grmemelidir.
Akll Analog Adresli Optik Duman Detektr

Akll analog adresli optik duman detektr mikroilemci kontroll olmaldr.
Detektr 0,5 mikron ile 10 mikron arasndaki byklklerdeki duman partikllerine duyarl
olmaldr. zellikle tterek yava gelien dumana ok hzl cevap vermelidir. Detektr k
sama prensibiyle alan bir fotoelektrik duman hcresine sahip olmaldr.
Dedektor zerinde, uzaktan gzle kontroln salanabilmesi iin en az bir adet Led
olacaktr. Is, nem ve kirlilik gibi evresel etkiler alglama kabiliyetine engel olmamaldr.
Bakm srasnda detektrn alglama yapt yeri koruyan kafes karlabilmeli ve rahata
temizlenebilmelidir. Hcresi deitirilebilir olmaldr.
Akll analog adresli optik duman detektr, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI)
onaylarndan en az biri olmak zere EN 54-7 uygunluk ve ISO 9001 kalite gvence
Akll Analog Adresli Scaklk Detektr

Akll analog adresli Scaklk detektr mikroilemci kontroll olmaldr.
Akll analog adresli scaklk detektr kafesi, ortamdaki sya hzl bir biimde cevap
verecek ekilde tasarlanm olmaldr. Kesinlikle duman detektr kafesi
kullanlmamaldr.
Bir yar iletken scaklk alglaycnn lt scaklk, bilgi olarak kontrol paneline
gnderilecektir. Detektr sabit scaklk detektr ya da scaklk art hz detektr olarak
alacak ekilde programlanabilecektir.
olacaktr.
Akll analog adresli scaklk detektr, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI) onaylarndan en
az biri olmak zere EN 54-5 uygunluk ve ISO 9001 kalite gvence belgesine sahip retici
firma mamul olacaktr.
Akll Analog Adresli Kombine Optik Duman Ve Scaklk Detektr

Akll analog adresli Kombine optik duman ve scaklk detektr mikroilemci kontroll
olmaldr.
Detektr 0,5 mikron ile 10 mikron arasndaki byklklerdeki duman partikllerine duyarl
olmaldr. zellikle tterek yava gelien dumana ok hzl cevap vermelidir. Detektr k
sama prensibiyle alan bir fotoelektrik duman hcresine sahip olmaldr. Detektr sabit
scaklk detektr ya da scaklk art hz detektr olarak alacak ekilde
programlanabilecektir.
olacaktr.
Is, nem ve kirlilik gibi evresel etkiler alglama kabiliyetine engel olmamaldr. Bakm
srasnda detektrn alglama yapt yeri koruyan kafes karlabilmeli ve rahata
temizlenebilmelidir. Hcresi deitirilebilir olmaldr.
Akll analog adresli kombine optik duman ve scaklk detektr kafesi, ortamdaki sya ve
dumana hzl bir biimde cevap verecek ekilde tasarlanm olmaldr.
Akll analog adresli kombine optik duman ve scaklk detektr, TS, EN(AFNOR,
LPCB,VDS,BSI) onaylarndan en az biri olmak zere EN 54-5 ve EN 54-7 uygunluk ve
ISO 9001 kalite gvence belgesine sahip retici firma mamul olacaktr.
16.5.3.4. Akll Analog Adresli Yangn hbar Butonu

Akll analog adresli yangn alarm butonu mikroilemci kontroll olmaldr.
Akll analog adresli yangn ihbar butonu zerinde en az 1 adet kl gsterge
bulunmaldr. Akll analog adresli yangn alarm santral ile haberletiinde zerindeki
kl gsterge yanp snmeli, alarm durumunda ise srekli olarak yanmaldr.
Akll analog adresli yangn ihbar butonu bir test anahtar vastasyla test edilebilmelidir.
Akll analog adresli yangn ihbar butonu, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI) onaylarndan
en az biri olmak zere EN 54-11 uygunluk ve ISO 9001 kalite gvence belgesine sahip
retici firma mamul olacaktr.
16.5.3.5. Akll Analog Adresli Saha Kontrol Modlleri
Akll Analog Adresli Ksa Devre zolatr Modl

Analog adresli yangn alarm santralinin evrimine balanacak ksa devre izolatrler kapal
bir evrim olarak tesis edilen bir evrimde detektr, buton ve modllerin arasna belirli
aralklarla balanarak bir ksa devre durumunda evrimin tamamen devre d kalmasn
nleyecektir. Daha sonra evrimin her iki balant noktasndan balayarak izalatrler sra
ile teker teker devreye girmeli ve arza blme ulancaya kadar bu ilem devam ederek
arzal ksmlar izole edilmelidir.
Ksa devre durumunda, izolatr kendiliinden aktif duruma gemeli ve zerindeki kl
gsterge yardmyla izolatrn durumu izlenebilmelidir. Ayrca ksa devre durumu akll
analog adresli santralden de izlenebilmelidir. Arza ortadan kaldrldnda ise izolatr
otomatik olarak devreden kmaldr.
Ksa devre izolatr modl, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI) onaylarndan en az biri
olmak zere EN 54-17 uygunluk ve ISO 9001 kalite gvence belgesine sahip retici firma
mamul olacaktr.
Akll Analog Adresli Blge Denetim Modl

Akll analog adresli yangn alarm santral evrimine balanacak blge denetim modl
konvansiyonel bir yangn blgesinin sisteme balanmas iin kullanlmaldr.
Sistem, konvansiyonel yangn blgesinden gelecek yangn alarmn, yangn alarm veya
hata uyars olarak grntleyecek ekilde programlanabilmelidir.
Akll analog adresli blge denetim modl mikroilemci kontroll olmaldr.
Akll analog adresli blge denetim modl, konvansiyonel blge devresinde hem ksa
devre hem de ak devreler iin arza denetimi yapmaldr.
Modl zerinde, modln santral ile haberlemesini, alarm durumunu ve modln
beslemesinde oluabilecek hata durumunu gsterebilen kl gstergeler bulunmaldr
Modl harici 24 VDC ile beslenmelidir.
Akll analog adresli blge denetim modl, , TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI)
Akll Analog Adresli Sesli Alarm Kontrol Modl

Akll analog adresli yangn alarm santral evrimine balanacak kontrol modl sesli
alarm cihazlarn altrmak iin kullanlmaldr.
Akll analog adresli sesli alarm kontrol modl mikroilemci kontroll olmaldr.
Sesli alarm devrelerinde ak devre ve ksa devre arzalarna kar srekli denetim altnda
tutmaldr. Modl zerinde, modln santral ile haberlemesini, siren knn aktif
olduunu ve modln beslemesinde oluabilecek hata durumunu gsterebilen kl
gstergeler bulunmaldr.
Modl harici 24 VDC ile beslenmelidir.
Akll analog adresli sesli alarm kontrol modl, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI)
Akll Analog Adresli Role Modl

Akll analog adresli yangn alarm santral evrimine balanacak role modl bir yangn
durumunda kontrol edilmesi gereken cihazlarn aktivasyonu iin kullanlmaldr.
Akll analog adresli role modl mikroilemci kontroll olmaldr.
Gerilimsiz, tek kutuplu kontaklar ile hem normalde ak hem de normalde kapal alma
zelliine sahip olmaldr.
Modl zerinde, modln santral ile haberlemesini ve rle knn aktif olduunu alarm
ve arza durumlarn gsterebilen kl gstergeler bulunmaldr.
Akll analog adresli role modl, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI) onaylarndan en az
biri olmak zere EN 54-18 uygunluk ve ISO 9001 kalite gvence belgesine sahip retici
firma mamul olacaktr.
Akll Analog Adresli Kontak zleme Modl

Akll analog adresli yangn alarm santral evrimine balanacak kontak izleme modl
sprinkler sistemi, alarm girileri, genel amal yangn cihazlar, kontrol anahtarlar ve dier
gvenlik cihazlarnn konumlarn izlemek iin kullanlmaldr.
Sistem, izlenen kontaktaki deiimleri, yangn alarm veya hata uyars olarak
grntleyecek ekilde programlanabilmelidir.
Akll analog adresli kontak izleme modl mikroilemci kontroll olmaldr.
Normalde ak ve normalde kapal kontaklar izleyebilmelidir.
Modl zerinde, modln santral ile haberlemesini gsterebilen kl bir gsterge
bulunmaldr.
Akll analog adresli kontak izleme modl, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI)
16.5.3.6. Dhili tip Flrl Elektronik Yangn hbar Sireni

Dhili elektronik yangn ihbar siren flarn gvdesi salam, sya dayankl olmaldr.
Siren flarn minimum 100 db/1mt ses iddetine sahip olmaldr.
Siren flarn koruma snf en az IP 44 olmaldr.
Dhili elektronik yangn ihbar siren flar, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI)
16.5.3.7. Harici tip Flrl Elektronik Yangn hbar Sireni

Harici elektronik yangn ihbar siren flarn gvdesi salam, sya dayankl olmaldr.
Siren flarn minimum 100 db/1mt ses iddetine sahip olmaldr.
Siren flarn koruma snf en az IP 65 olmaldr.
Dhili elektronik yangn ihbar siren flar, TS, EN(AFNOR, LPCB,VDS,BSI)
16.5.3.8. Paralel hbar Lambas

Yangn alarm detektrlerinin alglama yapmasyla paralel ihbar lambas kndan gelen
sinyalle alacaktr.
Detektrn zerindeki kl gstergeyi (LED) grme ve izlemenin zor veya imknsz
olduu mahallerde kullanlacaktr. Paralel ihbar lambas zerindeki gsterge (LED),
izleme kolayl iin krmz renkte ve 10 mm den kk olmamaldr.
Paralel ihbar lambas, ISO 9001 kalite gvence belgesine sahip retici firma mamul
olacaktr.
16.5.3.9. Asma Tavan nitesi

Optik duman, iyonize duman, scaklk, kombine scaklk ve duman gibi akll analog
adresli yangn ihbar detektrlerinin ta yn, alpan veya metal vb. tm asma tavan
eitleri montajnda; sarkma veya bozulmalar engellemek ve mimari btnl salamak
amacyla kullanlacaktr.
Detektr soketlerinin monte edilecei asma tavan nitesi, ABS yapda olup, detektrler ile
ayn renk ve malzemeden yaplm olmaldr.
nite, asma tavan malzemesine en az iki metal kulakk ile sktrma prensibi ile monte
edilecektir.
Metal kulakklar paslanmaz malzemeden yaplm olup, vidalama prensibi ile
alacaktr.
Kesinlikle yayl mekanizma kullanlmayacaktr.
Asma tavan nitesi, ISO 9001 kalite gvence belgesine sahip retici firma mamul
olacaktr.
16.6. MEKANK TESSAT TEKNK ARTNAMES (GIS Binas, Metal Clad+Kumanda Binas,
Metal Clad+Kumanda Binas+letme Kat Veya Trafo Bakm Ekip Kat, Metal Clad Binas,
Tek Veya ift Katl Kumanda Binas, Rle Binas, Gvenlik Binas iin)
16.6.1. SIHH TESSAT LER
Shhi Tesisat Projeleri: Onayl mimari projeye gre shhi tesisat projesi hazrlanarak
idarenin onayna sunulacak ve shhi tesisat ileri onayl proje ve Teknik artnamesine
Mutfak; Mutfak tezgh 3 cm kalnlnda mermer olacak ve kenarlara alnlk yaplacaktr.
Eviye paslanmaz elik olacaktr. Eviye bataryas ve eviye tesisatnn temini ve montaj
yaplacaktr. Dolapla tezgh arasna seramik denecektir. Mutfak ocak aspiratr
yaplacak ve baca balants yaplacaktr
Elektrikli termosifon; Kullanm scak su ihtiyacn karlamak zere elektrikli termosifon
(mutfak ya da du mahalline) tesis edilecektir.
Banyo; 90x90 cm ebadnda eyrek daire, akrilik du teknesi zerine dua kabin
konacaktr. Ayrca banyo bataryas, sngerlik, elbise asks, yer szgeci ile beraber yarm
ayak lavabo, etajer, ayna, paslanmaz elik sv sabun makinesi de konacaktr
WC; WC mahalline; Alaturka hel ta, hela ykama musluu, taharet musluu ve ktlk
ile beraber yarm ayak lavabo, etajer, ayna, paslanmaz elik sv sabun makinesi de
konacaktr.
Ak odas: Yarm ayak lavabo, etajer, ayna, paslanmaz elik sv sabun makinesi, gz
duu konacaktr.
SIHH TESSAT MALZEME TANIMLARI:
Lavabo; Fayans lavabo (ekstra snf), 45x55 cm konsollu yarm ayakl, sabit sabunluklu,
kendinden tamal, beyaz renkte, Lavabo montaj dbel ve vidas ile birlikte, birlikte
iyerinde temini, yerine montaj. Lavabolar 89/106/EEC Yap Malzemeleri Ynetmeliine
uygun, CE uygunluk iareti ile olarak piyasaya arz edilmi.
Lavabo tesisat; Birinci snf, gmme tip bataryal (Lavabo zerine monte edilir tip)
(Batarya TS EN 200; Sifon TS-EN 274-1-2-3) lavabolar ile birlikte kullanlmak zere
pirinten kromajl veya plastik esasl (acetal copolymer) kalite belgeli, 15 mm.lik musluu
ve rozeti veya bataryas TS-EN 274-1-2-3 e uygun belgeli, sklp temizlenebilir tipte, 6
cm koku fermetrl en az 16 cm uzatma paral ve rozeti, pirinten kromajl veya sert
plastik esasl TS-EN 274-1-2-3 e uygun lde sklp temizlenebilen en az 80C
scakla ve asitlere dayankl 32 mm skmal lavabo sifonu ve pis su borusuna balant
adaptr ile birlikte iyerinde temini, montaj ve iler halde teslimi.
Ayna (kristal cam); 40x50 cm+D106 Cam kalnl 5 mm, ayna kenar rodajl, ayna
zerinde eritler olduunda, eritler bizoteli olacaktr. Duvara balant vidalar pirin
malzemeden ve minimum 5 mikron nikel kaplamal veya paslanmaz elikten olacaktr.
Ayna duvar asks vida ve dbeller ile duvarda yerine montaj.
Aynalar 89/106/EEC Yap Malzemeleri Ynetmeliine uygun olarak, CE uygunluk
iareti ile piyasaya arz edilmi olacaktr.
Etajer- fayans ekstra snf; 50x10 cm, Kendinden konsollu belirtilen cins ve llerde
beyaz renkten etajeri; zel takoz veya dbelle ve pirin tutturma vidalar ile birlikte
iyerinde temini ve yerine montaj.
Alaturka hela ta; (fayans ekstra snf) plastik sifonlu, 50x60 cm, Beyaz renkte, 4 keli
hela ta; TS-EN 274-1-2-3 e uygun 6 cm koku fermetrl 100 mm'lik pik sifonu ve pik
ana veya 100 mm'lik PVCden yekpare yaplm 80C scakla ve asitlere dayankl 6
cm koku fermetrl alaturka hela sifonu ile birlikte iyerinde temini ve yerine montaj: (TS
799a) uygun ve kalite belgeli olacaktr. Taharet musluu ile ykama (bas) musluu fiyata
dahildir.
Eviye- bir gzl damlalkl; paslanmaz elik, 50x100 cm, Bir gzl beyaz renkte
aadaki cins ve llerde kendinden damlalkl eviyenin iyerinde temini ve masa
zerine montaj;
Eviye tesisat; (bir gzl, uzun musluklu, pirin sifonlu, 1.snf), B.F. 083-100; 083-
200'deki bir gzl eviyeler ile birlikte kullanlmak zere; TS EN 200 veya TS EN 817 ye
uygun 15 mm'lik pirinten kromajl dner veya sabit borulu veya plastik esasl (acetal
copolymer'den) kalite belgeli 15 mm eviye bataryas; sklp temizlenebilir tipten 6 cm
koku fermetrl, duvara kadar uzatma paral ve rozetli, 32 mm'lik szgeli, pirinten
kromajl veya sert plastik esasl TS-EN 274-1-2-3 'in llerine uygun sklp
temizlenebilen tipten en az 80oC scakla dayankl, eviye sifonu; bakalitten tapas,
kromajl zincir ve babac ile birlikte iyerinde temini, yerine montaj ve iler halde teslimi
(pissu boaltma borusu) fiyata dhil deildir ve batarya ile sifonu TS uygunluk belgeli
olacaktr.
Mutfak ocak aspiratr: Aspiratr, ykanabilir, 2 adet metal ya filtreli, ift motorlu, 3
kademeli ve debisi en az 450 M3/h olacaktr. rn SO belgeli olacaktr. Mutfak dolap
tasarm aspiratrle uyumlu olacak ekilde yaplacaktr.
Musluk- ksa; 1.snf, 1/2", Kalite belgesini haiz armatrlerin iyerinde temini ve yerine
montaj.
Musluk rozeti; ara-taharet, ksa, uzun musluklar ile kullanlmak zere.
Uzatma paras; 2 cm, krom kapl (1/2"),
Sabunluk- fayans, kollu; 16x16 cm, Fayans sabunluk (Kollu),
Sngerlik- fayans, kollu; 16x31 cm, sabunluk, sngerlik,
Ktlk- fayans; 16x16 cm; Ekstra kalite, beyaz renkte fayanstan, duvara yarm
gmlebilen tipte ktln iyerinde temini ve yerine montaj.
Elbise asks- fayans; 10x16 cm, Ekstra kalite beyaz renkli fayanstan, gmme tip asknn
i yerinde temini ve yerine montaj. Takriben 10x16 cm.
Banyo szgeci- pirin kromajl zgaral; 15x15 cm, Pik dkmden 70 mm kl
kendinden koku fermetrl, zgaral ve temizleme tapal banyo szgecinin i yerinde
temini ve yerine montaj, st akntl, h = 15,5 cm.
Souk su sayac; (ap 25 mm, (1"), vidal), l Aletleri Ynetmelii (2004/22/AT) gerei
CE uygunluk iaretine sahip olacaktr. Proje hesaplarnda saya ap byk kmas
halinde bu ap kullanlacaktr.
Havalandrma boru ve apkas- PVCden; at arasnda tavandan at rts
seviyesine kadar karlm pissu borusuna taklmak zere, at rtsnden darya en
az 0,50 m kacak kadar boyda 12 Nolu inko sacdan veya plastikten mamul
havalandrma borusu ve apkasnn iyerinde temini ve yerine montaj.
Elektrikli su stcs; 60 litre, 1720 kcal/h, 1800 watt, belirli gerilim snrlar dahilinde
kullanlmak zere tasarlanm elektrikli tehizat ile ilgili ynetmelik (2006/95/at)
hkmlerine gre piyasaya arz edilmi olacaktr.
Paslanmaz elik sv sabun makinas; Haznesine konulan sv sabunu mevcut kola bir
defa basmak suretiyle el ykamaya yeterli miktarda sv sabun aktan, emme basma
sistemi ile alan, paslanmaz elik veya ABS plastik kapl gvdeli, takriben 400 gr. sv
sabun alan plastik sv sabun ieli, duvara dbel ve vida ile montaj yaplabilen sv
sabun makinasnn iyerine temini ve montaj ile iler halde teslimi.
Banyo bataryas; (gmme ba ve el dulu banyo takm), Du tekneleri ve kvetlerde
kullanlmak zere, alminyum du borusu, kromajl boru tespit kelepesi. zel dbelleri,
vidas ve du ba szgeli TS EN 200'e uygun pirinten kromajl banyo bataryas ve
plastik esasl (Acetal copolymerden) banyo bataryas, komple ba ve el dulu ankastre
banyo takmnn yerinde temini, yerine montaj (Sva alt tesisatta galvanizli borular fiyata
dhil deildir.)
Du teknesi (70x70); TSE belgeli, ISO 9000 veya muadili kalite gvence sistemlerinden
herhangi birine sahip firmalarda retilmi olmaldr. Du teknesi 3,2 mm akrilik, eyrek
daire, panelsiz, 70 cm x 70 cm llerinde olacaktr. Du Sifonu: TSE belgeli, ISO 9000
veya muadili kalite gvence sistemlerinden herhangi birine sahip firmalarda retilmi
olmaldr. k sifonu k ap 52 mm ve krom olacaktr
Dua kabin: Dua kabin eyrek daire, panelsiz, 70 cm x 70 cm llerinde du teknesine
monte edilecek ve 185 cm yksekliinde olacaktr. 2 mm desenli polistren caml,
alminyum zerine beyaz elektrostatik boyal, n cephe kayar panelli olacaktr.
Duvar tipi gz duu; zel solsyon veya temiz su ile doldurulup kullanlabilmeli. Gz
duunun hzl ve doru kullanlabilmesi iin iesinin zerinde resimli kullanma talimatlar
olmaldr. rnler CE belgeli olmaldr. Anti alerjik olmal. Malzemelerin zerinde; Yapmc
firma ad ve sembol, malat yl, varsa raf mr silinemeyecek ekilde bulunmaldr. Gz
duunun el kumandas, borular, anaklar paslanmaz elik olmal, su girii: 1/2" su
k:1 1/4" su ak: 11,5 lt/min olmaldr.
Kresel vana; Pirin, pres, teflon contal, 97/23/AT Basnl Ekipmanlar Ynetmeliine
uygun, su, hava ve buhar tesisatnda pirinten kesici elemanl, pik karbonlu elik veya
paslanmaz elikten, vidal veya flanl, geie bir kre ile kumanda edilen, elle alp
kapama dzenli kresel vanalarn iyerinde temini ve yerine montaj.
16.6.2. HAVALANDIRMA TESSATI LER:
Ak Odas in Duvar Tipi Fan(Aspiratr); Fan debisi mahal hacmini saatte en az 20

hava deiimi salayacak kapasitede olmaldr. Gvdesi elektrostatik toz boyal DKP
sacdan, pervane alminyum sacdan imal edilmi, elektrik motoru ile akuple alr ekilde
i yerine teslimi. Her ak odasnda 1 adet olacaktr.Aspiratrler alev almaz olacaktr.
Metal Clad Hol in Duman Tahliye Fan; Duman tahliye fan debisi mahal hacmini
saatte en az 9 hava deiimi salayacak kapasitede olmaldr. 200 C 2 saat, 300 C 1
saat, 400 C yarm saat, 120 C srekli dayanml olan, yksek dayanml malzemeden,
gvdesi elektrostatik toz boyal DKP sacdan, pervane alminyum sacdan imal edilmi,

elektrik motoru ile akuple alr ekilde i yerine tesis edilecektir. Her Metal Clad Holnde
2 adet fan olacaktr. Fanlar alev almaz olacaktr.
GIS Hol in Gaz Ve Duman Tahliye Fan; Gaz ve Duman tahliye fan debisi mahal
hacmini saatte en az 9 hava deiimi salayacak kapasitede olmaldr. 200 C 2 saat, 300
C 1 saat, 400 C yarm saat, 120 C srekli dayanml olan, yksek dayanml
malzemeden, gvdesi elektrostatik toz boyal DKP sacdan, pervane alminyum sacdan
imal edilmi, elektrik motoru ile akuple alr ekilde i yerine tesis edilecektir. Fanlarn
yerden ykseklii 1,5 metre olacaktr. Her GIS Holnde 2 adet fan olacaktr. Fanlar alev
almaz olacaktr.
GIS Trafo Hol Havalandrma Tesisat: Trafo hollerinin havalandrma (Doal
Havalandrma + Cebri Havalandrma) hesab Trafo malatsnn onay alnarak
hazrlanacak ve idarenin onayna sunulacaktr. Hesaplar onayl mimari proje ve teklif
edilen trafonun katalog deerleri ile binann yapld blgenin iklim koullar esas alnarak
yaplacaktr. Hesaplar her bir trafo hol iin ayr ayr yaplacak ve kan en yksek deer
tasarm deeri olacaktr. Hesap sonucuna gre alt ve st havalandrma boluklar tespit
edilecektir. Havalandrma boluklar; trafo zemininde (zgaralar elik olacak) ve trafo hol
kaplar zerinde olacaktr. Hol kaplar zerindeki havalandrma boluklar alminyum d
hava panjurundan yaplacaktr. Cebri havalandrma gerekiyor ise cebri havalandrma
tasarm ve projesi yaplarak idarenin onayna sunulacaktr. Cebri havalandrma
tesisatnda izoleli hcreli aspiratr ile ses izoleli galvaniz elik hava kanal ve
havalandrma menfezleri kullanlacaktr. Holde kullanlacak trafonun minimum ve
maksimum alma scaklklar ile ortama yayaca s kapasitesine (s kazanc) ait
katalog deerleri hesap ekinde idareye verilecektir.
Eer trafonun kurulaca blgenin yaz ortalama scakl 300C nin stnde ise, yaplan
hesap sonucunda doal havalandrma yeterli ksa dahi (kresel snmadan dolay
scaklk deerlerinden farkllklar olmas sebebi ile) cebri havalandrma sistemi
kurulacaktr. Cebri havalandrma iin trafo holnn atsna saate 8 hava deiimi
salayacak kapasteli hcreli aspiratr tesis edilerek, trafo holnden hava kanal ve
menfez sitemi ile emi yaplacaktr. Emi menfezi says en az 4 adet olacaktr. Bu ie ait
havalandrma tesisat uygulama projesi yklenici tarafndan hazrlanarak onaya
sunulacaktr.
Hcreli Aspiratrn Teknik zellikleri:
-Motorlarn alma scakl -40 / + 60c arasnda olmaldr.
-Ses seviyeleri 1,5 m mesafeden maksimum 45 db(a) olmaldr.
-Profil iskelet konstrksiyonlu, galvaniz sadan mamul, ift cidarl, 3 cm ta yn
ile izoleli olmaldr.
-Yan kapaklar kontrol kapa olarak kullanabilmelidir.
-Aspiratrn almas termostad ile kontrol edilecektir. Termostadn maximum
scaklk derecesi 35c den dk olmamaldr.
- Aspiratr hz anahtar ile kontrol edilebilmelidir.
Hava Kanal ve Ses zolasyonu Yaplmas:
-Hava kanallar evre ve ehircilik Bakanl B.F.261-100 pozuna uygun
galvanizli satan projedeki llerinde yaplacaktr.
-Hava kanallar ses izolasyonu iin akustik yanmaz yumurta snger ile izole
edilecektir.
-Titreim ve sesi azaltmak iin aspiratr ayaklarna uygun ses ve titreim azaltc
malzeme kullanlacaktr.
Not Btn fan motorlar; 380 V AC (trifaze) ve termik korumal olacaktr. Her bir fan
motorunun termik korumas pano zerinde olacaktr.
16.6.3. KLMA VE ISITMA TESSATI LER:
Klima Ve Istma Yaplacak Mahaller Ve Tasarm Scaklklar Aadaki Gibidir:

Kumanda Odas (K 200c / Yaz 260c)
Ofis (K 200c / Yaz 260c)
ok Amal Salon (K 200c / Yaz 260c)
Mutfak (K 200c / Klima konmayacak)
Toplant Salonu (K 200c / Yaz 260c)
Atlye (K 200c / Yaz 260c)
Rle Odas (K 150c / Yaz 260c)
Telekom Odas (K 150c / Yaz 260c)
Metal Clad Hol (K 100c / Yaz 260c)
GIS hol (K 100c / Yaz 260c)
HF Odas (K 100 c / Yaz 260c)
Trafo Holleri (Havalandrma Yaplacak)
Koridor ve mer. Holleri (K 100c / Klima konmayacak)
Ambar (K 100c / Klima konmayacak)
Deerlerini salayacak ekilde kn stma, yazn klima ilemi yaplacaktr. Mutfak ve Dularda
sadece stma yaplacaktr.
Klima Ve Istma Sistemi Uygulama Tipleri Hakknda Genel Aklama:
Metal Clad Binalar, Kumanda Binalar, letme Kat Veya Trafo Bakm Ekip Kat,
GIS Binalarnn Klima Ve Istma lemi iin; VRV/VRF + elektrikli radyatr sistemi
uygulanacaktr. (Ilman blgelerde sadece VRV/VRF sistemi uygulanacaktr)
Rle Binas ve Gvenlik Binalarnn Klima Ve Istma lemi iin; Split Klima +
elektrikli radyatr sistemi uygulanacaktr. (Ilman blgelerde sadece Split Klima sistemi
uygulanacaktr)
Sadece VRV/VRF Sistemi Uygulamas: K d ortam scakl -6C ve -6C den yksek olan
blgelerde mahallerin yazn klima edilmesi ve kn stlmas VRV/VRF sistemi ile
salanacaktr. Istma ve soutma yaplacak her mahal iin s kayb ve s kazanc hesab
yaplacaktr. Binalarn s kayb ve s kazanc hesabna gre VRV/VRF tesisat projesi
hazrlanacak ve TEA'a onaylatacaktr. Onayl projelerde; s kazanc ve s kayb hesaplar
sonucunda elde edilen soutma ve stma ykleri ile seilecek minimum nominal cihaz
kapasiteleri, tip ve yerleimleri gsterilecektir. Bu projelerde belirtilen kapasiteler alt deer
olarak kabul edilecektir.
VRV/VRF Sistemi + Istc Uygulamas: K d ortam scakl -9C ve -9C den dk olan
blgelerde mahallerin yazn klima edilmesi VRV/VRF sistemi ile, kn mahallerin stlmas
elektrikli panel radyatrlerle salanacaktr. Istma ve soutma yaplacak her mahal iin s kayb
ve s kazanc hesab yaplacaktr. Binalarn s kayb ve s kazanc hesabna gre stma ve
klima (VRV/VRF) tesisat projeleri ayr ayr hazrlanacak ve TEA'a onaylatacaktr. Onayl
projelerde; s kazanc ve s kayb hesaplar sonucunda elde edilen soutma ve stma ykleri
ile seilecek minimum Nominal cihaz kapasiteleri, tip ve yerleimleri gsterilecektir. Bu
projelerde belirtilen kapasiteler alt deer olarak kabul edilecektir.
Sadece Split Klima Uygulamas: K d ortam scakl -6C ve -6C den yksek olan
blgelerde mahallerin yazn klima edilmesi ve kn stlmas split klima ile salanacaktr. Istma
ve soutma yaplacak her mahal iin s kayb ve s kazanc hesab yaplacaktr. Binalarn s
kayb ve s kazanc hesabna gre Klima tesisat projesi hazrlanacak ve TEA'a
onaylatacaktr. Onayl projelerde; s kazanc ve s kayb hesaplar sonucunda elde edilen
soutma ve stma ykleri ile seilecek minimum Nominal cihaz kapasiteleri, tip ve yerleimleri
gsterilecektir. Bu projelerde belirtilen kapasiteler alt deer olarak kabul edilecektir.

Split Klima + Istc Uygulamas: K d ortam scakl -9C ve -9C den dk blgelerde
mahallerin yazn klima edilmesi split klima ile kn mahallerin stlmas elektrikli panel
radyatrlerle salanacaktr. Istma ve soutma yaplacak her mahal iin s kayb ve s kazanc
hesab yaplacaktr. Binalarn s kayb ve s kazanc hesabna gre stma ve Klima tesisat
projeleri ayr ayr hazrlanacak ve TEA'a onaylatacaktr. Onayl projelerde; s kazanc ve s
kayb hesaplar sonucunda elde edilen soutma ve stma ykleri ile seilecek minimum
Nominal cihaz kapasiteleri, tip ve yerleimleri gsterilecektir. Bu projelerde belirtilen kapasiteler
alt deer olarak kabul edilecektir.
KLMA VE ISITMA SSTEM TESSAT MALZEME TANIMLARI:
- KLMA VE ISITMA SSTEM N MALZEME SEM

Marka Onaylar;Yklenici, malzeme tedarikinden nce artnameye veya artnamede
yer verilmedii takdirde birim fiyat tariflerine uygun olacak ekilde belirleyecei
markalara ait tantc bilgi, tehizat izimleri, emalar, kapasite, tip, performans ve
karakteristik erileri ieren DATABOOKlar artnamede ve/ya evre ve ehircilik
Bakanl BF tariflerinde belirtilen kalite belgeleri ile birlikte 3 () takm olarak idarenin
onayna sunacaktr. Tm tesisat malzeme ve cihazlarnn marka seimi ve katalog
onaylar idarece yaplmadan imalata geilmeyecektir. Btn bir sistemin paralar
olarak grev yapan kalemlerin firma seimleri i programn aksatmayacak ekilde
verilecektir. Klima tesisat i nite tipi seimi mahallin iklimlendirme artlarna gre
idarenin onay alnarak yaplacaktr.
MC ve GIS holnde 70 M2 alana 1 adet i nite, dier hacimlerde 50 M2 alana 1 adet
i nite olacak ekilde tasarm yaplacaktr. Elektrikli panel radyatr seiminde zaruri
kalnmadka 3000 W gcnde radyatr kullanlmayacaktr. Tercihen 2000W ve
aas kullanlacaktr. Radyatr says mahalli homojen stcak akilde tespit
edilecektir.
Split klimalar iletme ve bakm kolayl sebebi ile VRV/VRF Sistemi ile ayn marka
olacaktr.
1.Is blgesinde olan yerlerde youmay nlemek iin drenaj borusuda izole
edilecektir.
- DUVARA MONTE EDLEBLR ELEKTRKL PANEL RADYATR:

Istc kapasitesi 500 watt ile 3000 watt aralnda olacaktr. Istclar ift kademeli stma
yapabilmelidir. Istc gvenlik iin termal kesici bir elemanla donatlm olmaldr. Ar
snma durumunda kesici elektrii kesmeli ve stc souduu zaman otomatik olarak
yeniden almaya balatmaldr. Istc elemanlar verimli stma iin ubuk rezistans zerine
preslenmi ince ve geni yzeyli alminyum levhal olacaktr. Istc genilii kapasiteye
bal olarak min. 37 cm ila 104 cm olacaktr. Istc eni (kalnlk) kapasiteye bal olarak 8 cm
ila 15 cm olacaktr. Istc ykseklii maksimum 45 cm olacaktr. Istc besleme kablosu
topraklama balantl olacaktr. Istc ile verilen duvar montaj braketi olacaktr. Istc
termostatl olacak, 1-5 arasnda deien blmeli kadranl olmal ve en yksek kademede
maksimum 300C oda scakl salamaldr. Termostat oda scakln istenilen derecede
sabit tutabilmelidir. Istcda bulunan kumanda kapa istenildiinde kk ulu bir tornavida
ile kilitlenerek kapatlabilecek bir mandala sahip olmaldr. Cihaz stma yaparken ikaz
lambas yanmaldr.230 V AC beslemeli olacaktr.Fili uzatma kablosu panele montajl
zerinde olacaktr. rnn CE belgesi ve malzeme ve retim hatalarna kar 2 sene
garantisi olmaldr.
- DUVAR TP SPLT KLMA TEKNK ZELLKLER;

Rotary ve Scroll kompresre sahip s pompal (heat-pump), otomatik olarak programlanan,
kablosuz uzaktan kumandal, hava ynlendirme kanatlar ile aa /yukar, saa/sola
ynlendirme yapan, elektrik kesilmelerine kar hafza korumal, ilk almaya balama ve
soutma- soutma fonksiyonlar arasnda geite gecikmeli alma ile kompresr
korumasna sahip, defrost ikaz, nem alma fonksiyonu, temizlenebilir hava filtresi, stma
yaparken souk hava fleme nleme tertibat, sleep fonksiyonu, drt devirli i nite fan,
ar yk koruma, i/d nite buzlanma nleme tertibat, stma-soutma yapmadan hava
sirklasyonu yapan, otomatik fonksiyon seme zellii, almay gsteren lambas bulunan
duvar tipi duvar tipi split klima cihaznn alabilmesi iin elemanlar aras 5 mt bakr borusu
ve elektrik irtibatlar, her trl donanm ve gerekli aksesuarlar olan cihazn temini, montesi
ve iler halde teslimi. Split klima invertrl olacak ve EER (Soutma) 3,8, COP stmada 4,0
den dk olmayacaktr. Cihaz kn -15C de yedek stcya gerek kalmadan sorunsuz
stma yapabilmeli ve bu deer databook veya katalogla belgelendirilmelidir. Split klima
tedarikinden nce uygun markalara ait tantc bilgi, tehizat izimleri, emalar, kapasite, tip,
performans ve karakteristik erileri ieren katalog ve DATA BOOKlar artnamede ve/ya
evre ve ehircilik Bakanl BF tariflerinde belirtilen kalite belgeleri ile birlikte 3 () takm
olarak idarenin onayna sunacaktr. Split klima ve VRV/VRF rnleri ayn marka olacaktr.
Tm tesisat malzeme ve cihazlarnn marka seimi ve katalog onaylar idarece yaplmadan
imalata geilmeyecektir.
- DEKEN SOUTKAN DEBL KLMA (VRV/VRF) TEKNK ARTNAMES:
evre ve ehircilik Bakanl Yap leri Makine Tesisat Genel Teknik artnamesi ve
evre ve ehircilik Bakanl Birim Fiyat Tarifleri bu artnamenin doal ekidir.
zel nitelikli, Birim fiyatlarda ad ve tarifi olmayan malzeme ve imalatlar iin zel teknik
artnameler verilmitir. Genel ve zel teknik artnameler arasnda eliki olmas
durumunda zel Teknik artnameler geerlidir.
rnler, malatn Gerekletirilmesi:
rnler: Malzeme ve Ekipman yeni, reticinin gncel modeli olacak ve istenen tm zellikleri
tayacaktr. Ayn snf tehizatn iki ya da daha fazla paras istendiinde bu paralar tek bir
imalatnn rnleri olacaktr. Ancak, bu paralara ait tamamlayc paralar (Bakrboru, Joint,
zolasyon malzemeleri) ayn imalatdan olmas gerekmeyecektir. Tm malzeme ve Ekipman
zerinde (malzeme veya Ekipmann) imalats, basn snf, kapasitesi gibi bilgileri ieren
tanmlama etiketleri olacaktr. Nakliye ya da imalat srasnda hasar gren malzeme veya
Ekipman yenisi ile deitirilecektir.
Projelerin Sahaya Uygulanmas: Yklenici i ve i artlarnn tm detaylarn grmek iin

tesisleri gezerek tm lleri sahada tetkik edecek ve herhangi bir deiiklik halinde hibir i
yapmadan kontrolle haber verecektir. Yklenici projelerin sahaya uygulanmasnda Mimari,
mekanik ve elektrik projelerinin uyumlu olmasn ve aktrlmasn salayacak, krma delme
gibi statik ynden binay etkileyecek ve estetii bozacak uygulamalarn olmamasn koordine
etmekten sorumlu olacaktr.
Borulama: Borulama dzenli ve temiz bir ekilde yaplacak, belirli safhalarda Bayndrlk
Bakanl Yapm leri Tesisat Teknik artnamesinde ngrld gibi basn testinden
geirilecek ve bitirilecektir. Kolon borular aftlardan gemedii takdirde gizlenecektir.
Borulamann duvar ya da yap elemanlarna paralel olmas salanacaktr. Betonarme
imalatlarnn yapm esnasnda binada gerekli rezervasyon delikleri braklacaktr. Proje
deiiklii olmas halinde delik ama ileri karotla yaplacaktr. Karotla yaplacak btn delik
ileri statik mhendisinden onay alnmadan yaplmayacaktr.
malatn Korunmas ve Mdahale Edilebilirlii: Yaplan imalat, montaj, Ekipman ve aparat

dzenli ve temiz tutulacaktr. Tm tesisatn iletmesiyle ilgili bakm ve mdahale edilebilirlii
salanacaktr. Belirli yerlerde servis ve para deiimi ilerini kolaylatracak ekilde, Ekipman
bakm iin gereken mdahale kapaklar konacaktr. Montaj sresince tm Ekipman dzenli
yerletirilmi ve uygun bir ekilde sabitlenmi destekler zerinde duracaktr.
stenen Cihazlara ait COP ve EER deerler:
3 farkl scakla ait COP ve EER deerleri ile balantl seimler ve gruplamalar aadaki
tabloda yaplm olup, yklenici bu deerleri DATABOOK ile belgelendirecektir.
0C Diversty:100/100
8 10 12 14 16 18 20
HP HP HP HP HP HP HP
ER OP ER OP ER OP ER OP ER OP ER OP ER OP
,5 ,5 ,3 ,5 ,2 ,8 ,4 ,8 ,1 ,8 ,7 ,9 ,0
- Nominal soutma kapasiteleri dayanmaktadr; ortam scakl: 27C KT, 19C YT / D ortam scakl: 39C
KT, Edeer boru uzunluu: 7,5 m, Seviye fark: 0 m.
- Nominal stma kapasiteleri dayanmaktadr; ortam scakl: 20 C KT, 15 C YT / D ortam scakl: -
12C KT, 6C YT, Edeer boru uzunluu: 7,5 m, Seviye fark: 0 m
-12C Diversty:100/100
8 10 12 14 16 18 20
,5 ,7 ,3 ,7 ,2 ,5 ,4 ,4 ,1 ,4 ,4 ,9 ,4
- Nominal stma kapasiteleri dayanmaktadr; ortam scakl: 20 C KT, 15 C YT / D ortam scakl: -
12C KT, 6C YT, Edeer boru uzunluu: 7,5 m, Seviye fark: 0 m
-20C Diversty:100/100
8 10 12 14 16 18 20
,5 ,3 ,3 ,4 ,2 ,2 ,4 ,1 ,1 ,1 ,1 ,9 ,3
- Nominal stma kapasiteleri dayanmaktadr; ortam scakl: 20C KT, 15 C YT / D ortam scakl: -20C
KT, 6C YT, Edeer boru uzunluu: 7,5 m, Seviye fark: 0 m
D niteler (VRV/VRF):
Onayl projelerde blge ve mahal scaklk artlar, yatay ve dey borulama ile sistem

kayplar dikkate alnarak belirlenen Nominal cihaz kapasiteleri (en az) esas
alnacaktr.
Projelerde belirtilen Nominal kapasiteler Nominal alt deer olarak kabul edilip, retici
firmann bu deere en yakn cihaz seilecektir.
Bu uygulamada, projede uygulanan Diversity 100 oran almayacak ve projede
belirtilen grup saysndan daha az sayda veya daha fazla grup nerilmeyecektir.
14 HP d nite ve zeri kapasitelerde en az 2 adet ift DC Inverter kompresre sahip
olacaktr.
Soutucu akkan R410A olacaktr.
(-5~ 43 C KT )d hava scaklna kadar soutma ve (-15 ~ 15,5C KT ) d hava
scaklna kadar stma fonksiyonunu yerine getirebilmelidir.
Kondenser kanatlar anti korozif kaplamal olacaktr.
Kondenser fanlar DC Inverter olacaktr.
D nite en az ynnde s transferi yapabilecek bataryaya haiz olacaktr.
Bir d niteye bal i nitelerin birinde meydana gelen arza tm sistemin almasn
elektrik kesintisi olmad durumda etkilememelidir.
Sistemin dengeli alabilmesi iin d nite bataryalarnda ayr bir ar soutma (sub -
cooling) blgesi bulunacaktr.
D nitelerin temini, yatay ve dikey tanmas, kaidesi ve lastik takozlar zerinde
yerine montaj, elektrik ve tesisat balantlarnn yaplmas, cihazn Kurumca uygun
grlecek detaya gre etrafnn demir imalatla korumaya alnmas, soutucu akkan
arj ve sistemin komple alr halde teslimi.
D nite ile i nite arasndaki dikey seviye fark en az 60 m ye ulaabilmelidir.
Toplam borulama uzunluu 1000 m olmaldr.
Pump Down ve Pump Up zelliinde haiz olmaldr. nite arza durumunda soutucu
akkan d nite ynne tayabilme (pump down), d nitede arza durumunda ise
soutucu akkan i niteler ynne tayabilme (pump up) zelliinde sahip
olabilmelidir.
Kompresr alma ncelii sral olarak deiebilmeli, kompresrlerde eit yalanma
prensibi salanabilmelidir.
Kn d nite zerinde kar birikimi otomatik olarak engellenmelidir.
D niteler, i niteler ve iletiim kablolar elektriksel grltlerden, manyetik
parazitlerden, veri, telefon, bilgisayar kablolarndan etkilenmemelidir. Gerektiinde d
nite telekomnikasyon odasnda dahi alabilmelidir.
Uyarlar:
Uygulamada ncelikle marka seimi yaptrlacak (markalar yerli, Japonya, Kore, ABD veya
Avrupa lkeleri menei olacaktr.) daha sonra seilen marka rnleri uygulamac firma
tarafndan hazrlanan teknik spesifikasyon ve uygulama projesi yklenici tarafndan Kurumun
onayna sunulacaktr. Uluslararas metrekaredeki gaz limit standartlar dikkate alnarak (bu
sorumluluk uygulamac firmaya aittir.) hazrlanacak bu projelerde bakr boru gzergh ve
aplar, sistem drenajlar, d ve i nite arasndaki dk akm sinyal hatt ile cihaz ve joint
kodu belirtilen yerleime vs. yer verilecektir. Mevcut proje ve teknik artnamede bulunmayan
ancak sistemin almas iin zorunlu olarak yaplmas gereken imalatlara da bu proje de yer
verilecek ve tm bu imalatlarn yapm iin gerekli her trl malzeme ve iilik iin her hangi bir
cret talep edilmeyecektir.
Sz konusu bu projeler onaylanmadan kesinlikle imalata geilmeyecektir.
Tm sistem aadaki teknik zellikler dorultusunda randmanl alr halde imal edilecek ve
sistem imalat bittikten sonra, tm sistemin alma prensipleri, bakm ve kullanm ile ilgili olarak
bina teknik personeline imalat firma tarafndan eitim verilecektir.
VRV/VRF sistem elemanlarnn (D nite, i nite, kablolu kumanda, merkezi kumanda ve joint)
temini ve montaj, i ve d niteler arasndaki bakr boru ve iletiim kablolarnn ekilmesi,
borularn izolesi, cihazlarn elektrik balantlar, i nite asks, gaz arj, devreye alma dahil,
sistemin alr halde teslimi bu tanm kapsamnda yer almaktadr.

VRV/VRF sistem iin nerilecek cihaz; projedeki toplam boru mesafesini, bir d nite grubuna
bal i niteler arasndaki kot farkn, d nite ile o niteye bal en alttaki i nite arasndaki
kot farkn ilk jointten sonra en uzak i niteye kadar olan boru uzunluunu ve balanacak i
nite saysn karlayacaktr.
Sistemde kullanlacak cihazlar CE belgeli olacak, retici firmann ISO 9001 ve ISO 14001
belgesi bulunacaktr. Distribtr firma yurt genelinde yaygn servis tekilatna sahip olacaktr.
Cihazlar kadrosunda mekanik ve/veya elektrik elektronik mhendisi ve tekniker teknisyeni
bulunduran benzer ilere ilikin referans verebilecek, ii yapabilecek ara ve makine tehizat
olan firmalardan temin edilecektir.
thalat gerekletirecek olan Distribtr firmann, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlndan
alnm sat sonras hizmetleri yeterlilik belgesi ile garanti belgesi olacaktr.
Tek yne flemeli kaset tipi, iki yne flemeli kaset tipi, drt yne flemeli kaset tipi, Kanal tipi,
yksek basnl ve orta statik basnl kanal tipi, duvar tipi, yer tipi, kabinsiz ase tipi i nitelerin
tamam istenilen varyasyonlarda ayn gaz devresi zerinden bir arada kullanlabilir.
nite Tanmlar (VRV/VRF)
4 yn flemeli kaset tipi: 4,5 14 KW aras

4 yn flemeli mini kaset tipi 2,2 6 KW aras
2 yne flemeli kaset tipi: 5,6 7,1 KW aras
1 yne flemeli kaset tipi 2,2 3,6 KW aras
Standart kanall tip: 2,2 14 KW aras
Orta Statik Basnl kanall tip: 2,2 14 KW aras
Yksek statik basnl kanall tip: 11,2 28 KW aras
Tavan tipi: 5,6 7,1 KW aras
Deme tipi: 3,6 7,1 KW aras
Gizli Deme tipi: 3,6 7,1 KW arasnda Nominal soutma kapasitesine sahip
olmaldr.
Her i nite otomatik arza tehis sistemine sahip olacaktr. Her i niteye kablolu ya da
kablosuz uzaktan kumanda balanabilecektir. 1, 2 ve 4 yne flemeli kaset tipleri ile kanall i
nitelerde standart olarak drenaj pompas bulunacaktr.
Gizli Tavan Tipi nite ( Orta Statik Basnl ) :
Onayl projelerde blge ve mahal scaklk artlar, yatay ve dey borulama ile sistem kayplar
dikkate alnarak belirlenen Nominal cihaz kapasiteleri (en az) esas alnacaktr.
Her bir i nite kapasite kontroln, 3 adet termistr vastasyla soutucu akkan scaklklarn
ve dn hava scakln lerek gerekletirmek iin elektronik genleme vanasna, i
nitelere ait fan motorlarnn ar snmasna kar sigorta korumalarna, scaklk kontrol iin
mikroilemcili termostata ve uzun mrl ykanabilir filtreye sahip olacaktr.
Cihazn temini, yatay ve dikey tanmas, montaj, borulama, kablolama, drenaj balantlar ve
fleme, ask sistemi ve emi menfezi dhil komple alr halde teslimi.
Gizli Tavan Tipi nite ( Yksek Statik Basnl ) :
Cihazn temini, yatay ve dikey tanmas, montaj, borulama, Kablolama, drenaj balantlar ve
Yne flemeli Kaset Tavan Tipi nite:

Duvar Tipi nite:
fleme, ask sistemi ve emi menfezi dahil komple alr halde teslimi.
Kablolu Kumanda:
Her bir i nite iin bir adet kablolu kumanda ngrlmtr. nite ama- kapama, scaklk ve
fan devir ayar, stma-soutma seimi gibi fonksiyonlara haiz olacaktr. Ortam scaklnn
kullancnn bulunduu yere gre ayarlanabilmesi iin kablolu kumandalarn zerinde i niteye
scaklk bilgisi gnderen sensor bulunmaldr. Panelin temini, duvara montaj ve tm balantlar
dhil alr halde teslimi.
Merkezi Kumanda:
220 Volt-50 HZ de alabilmelidir. Non polar iki hatl bir kablo ile i ve d niteler arasndaki
iletiimi salayp zonlama ve grup kontrol yapabilmelidir. alma eklini ayr ayr
belirleyebilmelidir. Btn i nitelere ayn anda al-dur komutu verebilmelidir.
altn ve durduunu veya arzaya getiini k ikazlar ile belirtebilmelidir. Kumandalara
tannan yetkilerin durumunu gsterebilme ve ncelik srasn belirleme imknn
salayabilmelidir.
Merkezi kumanda yeri kontrollke belirlenecektir.
Bakr Boru zolasyonu ve Montaj Detaylar:
D ap 6,35 mm bakr boru -Minimum Et kalnl 0,8 mm ( Az Sert )
D ap 19,05 mm bakr boru -Minimum Et kalnl 0,9 mm ( Yar Sert )
D ap 6,35 mm bakr boru - Minimum 13 mm zolasyon

Borularn azlar nem ve toza kar montaj ncesi ve sonrasnda mutlaka kapal
tutulmaldr.
Tm bakr boru tesisatnda her 1,5 metre mesafede 1 adet tayc kelepe
kullanlacaktr.
Bakr boru tesisatndaki tm kaynakl imalat srasnda oksidasyonu nlemek iin
oksijen iermeyen N2 (Azot) altnda kaynak yaplacaktr.
Tm bakr boru tesisat tamamlandktan sonra ve sistem devreye alnmadan nce
oksijen iermeyen N2 (Azot) gaz ile borularn ii sprlecektir.
Bakr boru montaj ileri tamamlandktan sonra bakr boru tesisat N2 (Azot) gaz ile
kademeli olarak 41,5 bar basnca aktarlarak bu basn altnda en az 24 saat test
edilecek, i ve d nite montajlarndan sonra tesisat N2 (Azot) gaz ile kademeli
olarak 25 bar basnca aktarlarak bu basn altnda en az 24 saat test edilecektir.
Deiken gaz debili klima sistemlerinde i niteler-d niteler-otomasyon sistemleri
arasndaki iletiim hattnda halojen free blendajl kablo kullanlacaktr.
ve d nitelere montaj yerlerinde gerekli servis boluklar braklacaktr.
Aktan (d mahalden) geen gaz borular yaltldktan sonra galvanizli sa ile
kaplanacaktr.
- GARANT (VRV/VRF):
Yklenici firma, kullanaca malzeme ve cihazlar iin Distribtr firmadan temin edecei
en az 2 (iki) yllk rn garantisinin yan sra sistem ve uygulama garantisini de
verecektir.
- ISI KAYBI HESABINA ESAS PROJELENDRME DI SICAKLIKLARI:
1. Blge Derece Gn lleri: Adana:00C/R, Aydn:-30C/R, Mersin:+30C,

Antalya:+30C/R, Antakya:00C/R, zmir:00C, Osmaniye:-30C/R
li 2. Blgede Olup da Kendisi 1. Blgede Olan Belediyeler: Ayvalk:-30C/Balkesir,

Dalaman:00C/Mula, Fethiye:+30C/Mula, Marmaris:+30C/Mula,
Bodrum:+30C/Mula, Data:+30C/Mula, Kyceiz:-30C/Mula, Milas:00C/Mula,
Gkova Mula
2.Blge Derece Gn lleri: Sakarya:-30C/R, anakkale:-30C/R, Adyaman:-90C,

Denizli:-60C, Amasya:-120C, Diyarbakr:-90C/R, Balkesir:-30C/R, Edirne:-90C, Bartn:-
30C/R, Gaziantep:-90C, Batman:-30C/R, Giresun:-30C, Bursa:-60C/R, stanbul:-30C/R,
Kahramanmara:-90C, Kilis:-60C, Kocaeli:-30C/R, Manisa:-30C/R, Mardin:-60C/R,
Mula:-30C/R, Ordu:-30C, Rize:-30C, Samsun:-30C/R, Siirt:-90C, Sinop:-30C/R,
anlurfa:-60C/R, rnak:-60C, Tekirda:-60C/R, Trabzon:-30C, Yalova:-30C/R,
Zonguldak:-30C/R, Dzce:-90C/R
li 3. Blgede olup da kendisi 2.Blgede olan belediyeler: Hopa: -30C/Artvin, Arhavi:-

30C/Artvin
li 4. Blgede olup da kendisi 2.Blgede olan belediyeler: Abana:/Kastamonu, Bozkurt:
-30C/R/Kastamonu, atalzeytin:-30C/R/Kastamonu, nebolu:-30C/R/Kastamonu, Cide:
-30C/R/Kastamonu, Doanyurt:/Kastamonu

3. Blge Derece Gn lleri: Afyon:-120C/R, Burdur:-90C/R, Karabk:-120C/, Aksaray:-
150C, ankr:-150C, Karaman:-120C, Ankara:-120C/R, orum:-150C, Krkkale:-120C,
Artvin: -90C, Elaz:-120C, Krklareli:-90C/R, Bilecik:-90C/R, Eskiehir:-120C, Krehir:-
120C,Bingl:-180C/R, Idr:-180C, Konya:-120C, Bolu:-150C, Isparta:-90C, Ktahya:-
120C, Malatya:-120C, Nevehir:-150C, Nide:-150C/R, Tokat:-150C, Tunceli:-180C,
Uak:-90C/R,
li 1. Blgede olup da kendisi 3.Blgede olan belediyeler: Pozant: -90C/Adana,

Korkuteli:-90C/R /Antalya
li 2. Blgede olup da kendisi 3.Blgede olan belediyeler: Merzifon: -120C/Amasya,
Dursunbey: -90C/R/Balkesir
li 4. Blgede olup da kendisi 3.Blgede olan belediyeler: Tosya:-150C/R/Kastamonu
4. Blge Derece Gn lleri: Ar:-240C, Erzurum:-210C, Kayseri:-150C, Ardahan:-210C,

Gmhane:-120C, Mu:-180C, Bayburt:-150C, Hakkri:-240C, Sivas:-180C, Bitlis:-150C,
Kars:-270C, Van:-150C, Erzincan:-180C, Kastamonu:-120C, Yozgat:-150C,
li 2. Blgede olup da kendisi 4.Blgede olan belediyeler: Kele:-90C/R/Bursa,

ebinkarahisar:-120C/Giresun, Elbistan:-170C/K.mara, Mesudiye:-120C/R/Ordu,
0 0 0
Uluda:-12 C/R/Bursa, Afin:-15 C/R/K.mara, Gksun:-12 C/K-Mara
li 3. Blgede olup da kendisi 4.Blgede olan belediyeler: K:-180C/Bingl, Plmr:-
180C/Tunceli, Solhan:-180C/Bingl
Not.1 - Listede ad bulunmayan yerleim birimleri bal bulunduklar lin-Belediyenin

blgesinde saylr.
Not.2 - Detayl bilgi iin TMMOB Makine Mhendisleri Odas "Kalorifer Tesisat
Hesaplar" MMO odas yayn NO: MMO/352/7) sayfa 288 ve 289 EK III-1 deki "Normal
durumlar iin kalorifer tesisat s kayb hesabna esas projelendirme d scaklklar ve
rzgar durumlar." izelgelerine baklabilir.
16.7. MERKEZLERDE TELEFON
Telefonu olmayan merkezlerde kumanda ve Gvenlik binas binalarnda birer adet telefon
(makinesi dhil) konacak olup, abonelik masraflar TEA' a, Gvenlik binas ile kumanda binas
arasndaki irtibat ile cihazlar ve tesisi ykleniciye ait olacaktr. Merkezin geici kabulnn
yaplmasndan sonra bir hafta ierisinde tm konuma masraflar Yklenici tarafndan denerek
TEA' a teslim edilecektir. Tm binalarn (Kumanda, GIS, Gvenlik binas) telefon tesisatlar
yaplacaktr.
16.8. AYDINLATMA SSTEM
Harici evre aydnlatma armatrleri 40 metrede bir dikilecek galvanizli elik direkler zerinde
250 W sodyum buharl; harici alt aydnlatma, 250 W AC sodyum buharl ve 100 W DC akkor
flamanl olacaktr.
Projelerine uygun olarak yeterli aydnlatmay salayacak sayda armatr kullanlacaktr

Armatrlerin yeri ve ykseklikleri, ampul deitirme ynnden problem yaratmayacak ekilde
seilecektir.
Aydnlatma sisteminde gerilim dmleri i tesisatta %1.5, d tesisatta %5, priz hatlarnda %5'
den fazla olmayacaktr. letken kesitleri ise aydnlatma sisteminde en az 2.5 mm 2, priz
hatlarnda en az 4 mm 2 olacaktr.

Harici evre aydnlatma direklerinin koruma topraklamas trafo merkezi evresindeki fens
topraklamasndan bamsz direkler aras 35 mm 2 rgl bakr iletken ekilerek ve son direkte
toprak kazna irtibatlandrlarak yaplacaktr.
Fiyat formlarnda yer alan armatrlerin malzeme ve montaj fiyatlar komple (konsollar,
sigortalar, dier aksesuarlar vs.) armatr kapsamaktadr.
alt sahas AC ve DC aydnlatma sortilerinin pilonlara knda toprak seviyesinden 2 m' ye

kadar galvaniz boru, ondan sonra da zel kroeler kullanlacak ve buatlar daima pilonlar
zerinde olacaktr. Ayrca kablolarn ekilmesinde mmkn olduu kadar mevcut kablo
kanallarndan istifade edilecek, topraa gml yerlerde galvaniz veya pik boru kullanlacaktr.
evre aydnlatma direkleri topraklanacak ve bu topraklama ilgili ynetmelie uygun olacaktr.

DC aydnlatma armatrlerine kumanda eden alterler ya DC iin imal edilmi olmal ya da
fazl otomat kullanlp 2 konta (+) uca seri olarak ve 1 konta (-) uca kumanda edecektir.
16.8.1 Armatr
Aydnlatma armatrleri 500 V yaltkanlk snfl, btn elemanlar gnde 10 saatten az olmamak
art ile (-40oC, +45oC) arasnda ortam scaklna, (150km/s) rzgar basncna, her ynden
gelen yamur sularna, buzlanmaya dayankl olacaktr. Armatr oluturan ksmlarn teknik
zellikleri aada verilmitir.
16.8.1.1. Gvde
yi kalitede, en az svamadan sonra minimum 1.5-2 mm svama iiliine uygun alminyum

levhadan monoblok olarak veya alminyumdan enjeksiyon dkm yolu ile yada fiberglas
malzemeden imal edilecektir.
Armatrn gvde ve kuyruk ksmnn iki ayr paradan yaplmas halinde kuyruk ksm
alminyum enjeksiyon dkm olarak imal edilecektir. Bu durumda balast blm ile ampul
blm termik ve mekanik olarak birbirinden izole edilecek veya ayr ayr imal edilerek uygun
ekilde birletirilecektir. Armatrn gvde ve kuyruk ksmnn irtibat, szdrmazl temin edecek
ekilde gerek gvde, gerekse kuyruk ksmnn ii ve d harici tesirlere kar izole edilmi
olacaktr. Korozyona kar dayanmn arttrmak iin gvde en az 10 mikron eloksal
kaplanacaktr. Gvde en az IP 53 (IP 54 tercih edilecektir), kuyruk en az IP 23 koruma snfnda
olacaktr.
16.8.1.2. Ik Reflektrleri
%99.5 saflkta alminyumdan minimum 1 mm olarak imal edilecektir. sodyum buharl ampuln
verdii k aknn en elverili ekilde krlarak, yansmasn temin etmek gayesiyle iyi bir
ekilde dizayn edilmi ve devaml parlakln temin etmek iin en az 5 mikron kalnlnda
beyaz parlak eloksal ile kaplanm olacaktr. Armatr gvdesinin reflektr olarak kullanlmas
kabul edilmeyecektir.
16.8.1.3. Duy ve Tayc
Duylar E-40 tipi porselen olacaktr. Lamba ile duyun orta konta arasndaki irtibatn dzgn
ekilde salanabilmesi iin duylarn orta noktasnda dip kontak bulunacaktr. Dip kontan yayl
olmas tercih edilecektir. Duy taycs tavan reflektrne monte edildiinde, sodyum buharl

ampuln k reflektrne gre pozisyonu deimelidir. Bu deiim sonucu aydnlatlan dzlem
stndeki aydnlk alan, dzlemin kenarndan ortasna doru kaydrlabilmelidir.
16.8.1.4. Toz Kapa Cam (Refraktr)
Armatr, i ssna dayankl (en dk 120oC) ve ani s deiikliklerine mukavim malzemeden

yaplacak tm yzeyleri prizmatik veya dz ekilde yekpare ve direkt olarak her ynden
geirecek ekilde ve renksiz olacaktr. Toz kapaklar gne klar tesiri ile zamanla
sararmayacak ve gerginlii en az %85 olacaktr. Refraktr, ampul deitirme veya herhangi bir
sebepten dolay aldnda dmeyecek ekilde olacaktr. Kapak zerinde, armatr ierisine
zamanla toz girmesine sebep olacak delik vs. bulunmayacaktr. Armatr gvdesinde, gvde
malzemesine uygun ayr bir menteeli ereve ile tutturulmu toz kapaklar bulunmas tercih
nedenidir. effaf kapak ile gvde paslanmaz elik mandallarla tespit edilecektir. effaf kapak ile
gvde arasndaki sya dayankl neopran beyaz renkli conta i ksma toz ve suyun girmesini
nleyecek ekilde ortas boluklu ve yekpare (veya bir noktadan eklemeli) olacaktr. Kee, lastik
snger gibi malzemeden yaplm contalar kabul edilmeyecektir. 250 W armatr cam yukarda
ngrlen sya dayankl malzemeden kenar ykseklii en az 9 cm olacak ekilde imal
edilecektir.
16.8.1.5. Armatr Verimi
Armatrden kan k aknn plak ampuln k akna oran olarak tarif edilen verimi
%75'den az olmayacak ve testler ile tevik edilecektir.
16.8.1.6. Armatrn Diyagramlar
Armatrn polar fotometrik diyagramlar DIN 5032'de belirtilen l artlarna gre bir k
laboratuarnda kartlarak imalats tarafndan verilecektir. Ancak bunlar verilse dahi fotometrik
diyagram ve verim deerleri testleri ile kontrol edilecektir.
16.8.1.7. Balastlar
Lamba glerine ve TS 896' ya uygun olacaktr.
16.8.1.8. Kondansatrler
Lamba glerine ve TS 1056 EN 60252 'ye uygun olacak ve zerlerinde scaklk snrlar 40C
ve +85C iareti bulunacaktr. 250 W' lk armatrlerde kondansatrler 18 F olacaktr.
16.8.1.9. zel Tespit Paras
250 W armatrler 1.1/4 lik galvanizli boru ile armatr diree dik, yatayla 15o a yapacak ekilde
veya mstakil bir para ile tespit edilebilme olanana sahip olacaktr. 250 W sodyum buharl
armatrler ve 100 W akkor flamanl armatrler alt sahasndaki elik konstrksiyona montaj
yaplabilecek yapda olacaktr.
16.8.1.10. Elektriki Balantlar
Elektriki balantlar, duy balast aras zel yanmaz kablo ile, balast ebeke aras NYA protodur
izoleli TSE standartlarna uygun kablo ile yaplm olacaktr. Elektriki balant klemensi, balast

klemensinden ayr olacak ve topraklama klemensi toprak iareti silinmeyecek ve kaznmayacak
ekilde belirtilmi olacaktr.
16.8.1.11. Balant Klemensleri
Armatrn i ssna dayankl malzemeden imal edilmi olacaklar ve kablolarn tutturulmasnda

iletkenin btn yzeyine bask yapacak tarzda bir sktrma sistemine haiz olacaktr.
16.8.1.12. Topraklama Balants
Armatrn btn paralarna kesintisiz bir topraklamay salayacak ekilde dzenlenecektir.
16.8.1.13. Balant Elemanlar
Armatrdeki btn balant elemanlar harici tesirlere kar korunmu olacak ve paslanmaz elik
veya en az 10 mikron elektrogalvaniz inko kaplanm olacak ve inko kaplanm olanlar
bikromatize edilecektir.
16.8.1.14. Etiket
Her armatrn gvde zerine kolaylkla grlebilecek, kabartma gmme veya paslanmaz
metalden yazlan silinmez ve solmaz ekilde salam olarak tespit edilmi olacaktr.
110 V DC armatr, bir merkezden beslemeli, almas srekli olmayan, akkor flamanl acil
aydnlatma armatr olup, gvde duy ve taycs 250 W sodyum buharl armatrn (balast,
kondansatr ve sodyum buharl ampul hari) yukarda belirtilen imalat ve teknik zelliklerine
sahip olacaktr.
16.8.1.15. Dier Genel Hususlar
Tm armatrler TSE belgesine haiz olacaktr.Testleri TS 8698 EN 60598-2-1, TS 8699 EN

60598-2-2, TS 8700 EN 60598-2-3, TS 8701 EN 60598-2-4, TS 8702 EN 60598-2-5, TS 8703
EN 60598-2-6, TS 8709 EN 60598-2-20, TS 8710 EN 60598-2-22 / IEC 60598-1, IEC 60598-2-1
and Amendment 1, IEC 60598-2-2, IEC 60598-2-3, IEC 60598-2-4, IEC 60598-2-5 and
Corrigendum 1, IEC 60598-2-6 and Amendment 1 and Corrigendum 1, IEC 60598-2-20 , TS
896/IEC 60923 and Amendment 1, IEC 60188,IEC 60061-1, IEC 60061-2, IEC 60061-3, IEC
60061-4, TS 1056 EN 60252/TS 3033 EN 60529 /IEC 60529 e gre yaplacaktr.
Komple armatr deneyleri imalatnn laboratuar yetmediinde TSE, ODT, T

laboratuarlarnda her trl test bedelleri ykleniciye ait olmak koulu ile yaptrlacaktr.
Aydnlatma armatrlerinin fiziki llerinin kabul ve testlerinden nce TEA' a verilmesi

zorunludur.
16.8.1.16. Korozyona kar nlemler
Armatrlerin metal blmleri korozyona dayankl malzemeden yaplmaldr. Dier blmler de

zel olarak belirtilmedike, btn demirli paralar scak daldrma usul ile galvanizlenmeli ya da
mmkn olmayan hallerde elektrogalvanizle veya kadminyum ile kaplanmaldr.

Armatrlerin imalatnda kullanlan duy, kondansatr, balast vs. gibi tm malzemelerin TSE
uygunluk belgeleri, varsa test raporlar ile ekte verilen garanti edilmi deerlerini Yklenici
teklifleriyle birlikte TEA' a verecektir.
16.8.2 Aydnlatma Direi ve Konsollar
Aydnlatma direkleri galvanizli elik olacaktr. Direklerin zellikleri aada verilmitir.
16.8.2.1. Genel
Aydnlatma amacyla kullanlan galvanizli poligon direklerin taban flanl olup, ankraj
civatalaryla temele balanacaktr.
Direklerde armatrn baland konsol ucunun yatayla yapt a 15o olacaktr.
Direklerin kenar says dzgn okgen olarak 8 olacaktr.
Direk boyu en az 6 metre, konsol boyu 100 cm olacaktr.
Gvdenin kelerindeki bkme yarap, sa kalnlnn 4 katndan kk olacaktr.
Poligon direklerin (m) kenar uzunluunun (t) sa kalnlna oran aadaki deerleri
salayacaktr. fadelerde a : t/cm 2 olarak akma gerilmesini(elastik snr) gstermektedir.
m/t 68,9/Va (bkme as 45o)
En u dokudaki bas gerilmesi, aada belirtilen kr deerini amyorsa (m/t) ifadelerdeki rakam
96,7 deerine ykseltilebilir.
kr = 0,789 a (1 - 0,0043 Va m/t)
Koniklik : Poligon direklerin paralel yzeyler zerinde llen koniklii %1 ile %1,5 arasnda
olacaktr.
16.8.2.2. Direk Gvde Hesab
malat direklerin statik hesaplarn imalattan nce Kuruluumuza verecektir.
Direin statik hesabnda rzgar yk esas alnacak olup, rzgar basnc 50 kg/m 2, rzgar hz
100 km/h olacaktr.
16.8.2.3. Kesit atalet momentleri ve tarafsz eksenden uzaklklar
Her ynde I (cm 4) = 0,438 t x D3, eksene en uzak mesafe (cm) = kenar ortasnda 0,5 (D+t),
kegen istikametinde 0,541 (D+0,2t)
t : Sa kalnl (cm)
D : Kalnlk ortasndan llen paralel yzler aras mesafe (cm)

16.8.2.4. En byk bas ve eki gerilmesi
Poligon direk hesaplarnda bulunacak bas veya eki gerilmeleri, akma gerilmesinin (1/1,67)
katn gemeyecektir.
16.8.2.5. En byk kayma gerilmesi
Poligon direk hesaplarnda bulunacak kayma gerilmeleri, akma gerilmesinin 0,58 katn
gemeyecektir.
16.8.2.6. Burulma moment limiti
Direk gvdesi kesit hesabnda, konsollarn yarataca burulma momentinin gvenle

uygulanaca gz nne alnacaktr.
16.8.2.7. Yapm kurallar ve Malzeme
Poligon direk imalats TS-ISO 9000 kalite gvence belgesine sahip olmaldr.
Poligon direklerin imalinde kullanlacak salar TS 2162 EN 10025e uygun olacaktr. Asit
banyosunda temizlenemeyecek kadar kaln pas tutmu malzeme imalatta
kullanlmayacaktr.
16.8.2.8. Gvde
Direk gvdesi okgen kesitli olarak 6 m, tek para olacaktr. Birden fazla paradan olumas
halinde, ekleme alt blmn st blm ierisine geirilmesi eklinde yaplacaktr. Geme boyu,
dii parann alt apnn 1,5 katndan kk olmayacaktr. Gemeler, normal yk altnda
oynama yapmayacak byklkte bir bask ile gerekletirilecektir. Kaynak uygulanmayacaktr.
Direk gvde paralar tek para satan bklp, yalnzca bir tarafndan (boy ynnde) kaynakla
birletirilecektir. ki gvde paras en ya da boy ynnde birbirine kesinlikle kaynakla
balanmayacaktr.
16.8.2.9. Taban plakas ve destek flanlar
Taban plakas ve destek flanlarnda kullanlacak aln sac krma deneyinde bile kalc
deformasyon gstermeyecek salamlkta olacaktr. Destek flanlar en az 4 adet olmak zere
eit aralklarla konacaktr. Taban sac zerinde simetrik yerleimli en az 4 civata delii
bulunacaktr. Bu deliin boyu, kullanlacak civata apnn 3 kat, genilii ise civata apndan
%10 byk olacaktr. Delik uzunluu, taban plakas yan yzyle 45o lik a yapacak ekilde
oluturulacaktr. Taban plakasnn ortasna en az 80x80 mm dikdrtgen veya 90 mm apnda
dairesel kesitli kablo geit delii przsz olarak alacaktr.
16.8.2.10. Ankraj civatalar ve somunlar
Her direkte en az 4 adet kullanlacak civatalarn ap statik hesaba gre belirlenecek ve beton
temel iinde kalacak ksm galvanizlenmeyecektir. Taban plakas delik llerine gre
hazrlanm ablon her civata iin 3 somun ve 1 rondela imalatsnca salanacaktr.

16.8.2.11. Sigorta penceresi ve kapa
Sigorta penceresinin alt ksm taban plakasndan 500 mm yukarda olacaktr. Pencerenin
genilii en az 80 mm ykseklii ise en az 200 mm olacaktr. Sigorta kapa, bu pencereyi tam
kapatacak ekilde imal edilip kilit sistemiyle donatlacaktr. Gvde boyunca aa doru akan
yamur suyunun sigorta kapa zerine direkt gelmesini nlemek iin uygun llerde bir
yamurluk direk gvdesine(pencere zerine) kaynatlacaktr.
16.8.2.12. Konsollar
Konsollar direk gvdesinin u ksmnn uygun bir ekilde keskin kvrm oluturmadan
bklmesiyle veya gvdenin ucuna civatayla balanacak uygun aptaki boruyla imal
edilebilecektir. Konsolun eimi, armatrn baland ucun yatayla yapt a 15o olacak
ekilde ayarlanacaktr. Boru konsollarnn gvdeye balant noktas gerilme dalmn tehlikeye
sokmayacak ekilde dzenlenecektir.
16.8.2.13. sim ve numaralar
Direklerin zeminden 1,5 m. yukarsna veya sigorta kapa zerine imalatsnn ad veya
amblemi, imalat yl ve direk tipi kaybolmayacak ekilde yazlacaktr.
Sa kalnl TS 2163 EN 10029'a uygun olacaktr.
16.8.2.14. Malzemenin pastan korunmas
Poligon direklerin btn elemanlar ve yzeyleri (civatann temel iinde kalan blm hari)
inko ile kaplanacaktr. Kaplama dzgn ve parlak olacak, yzeyde kaplanmam blgeler ve
kaplama apaklar bulunmayacaktr. Kaplamada kullanlacak inko ierisindeki alminyum oran
%0,01' i gemeyecek ve banyo scakl 445-465o C arasnda bulunacaktr. Malzemeler tek
daldrma yaplarak galvanizlenecektir. Saplamalarn beton iinde kalacak ksmlar
galvanizlenmeyecektir. Tama koullar gz nne alnarak gerek grlrse beyaz pas
oluumuna kar kromat solsyonu ile pasivizasyon salanacaktr.
16.8.2.15. Kontrol ve Testler
Poligon direk imalatsnn imalathanesinde her trl galvaniz testi yapmaya yeterli bir
laboratuvar bulunacaktr. TEA, laboratuvar yeterli bulmad takdirde her trl masraf
ykleniciye ait olmak zere testlerin, uygun grecei baka bir laboratuvarda yaplmasn
isteyebilir. Galvanizleme ile ilgili testler aada karlmtr.
ASTM.A 90 inko kaplama arl testi

ASTM.A 123 inko kaplama yapkanlk testi
ASTM.A 239 daldrma(preece) testi (numuneler en az 7 daldrmaya dayanacaktr)
ASTM.E 376 mikrometre ile kaplama kalnl testi
Kuruluumuz, malat hesaplarnda ngrlen karakteristik ve kalnlktaki malzemeden uygun

lde yaplp yaplmadn ve standartlarda yer alan toleranslarn alp almadn
imalatsnda ve antiyede her zaman kontrol etme hakkna sahiptir.
16.8.2.16. alt sahas aydnlatma panosu:

Kumanda ve koruma binasndaki AC yardmc servis panosundan mstakil en az iki adet AC
alter (mcb) ile ve DC yardmc servis panosundan en az bir adet mstakil DC alterle beslenen,
alt sahasnn iinde uygun bir yere, Saha Datm Kutusu llerinde, aydnlatma panosu
yaplacaktr. Aydnlatma panosu ile ilgili projeler yklenici tarafndan onaya sunulacaktr.
Bu panoya hava karardnda d aydnlatmann devreye girmesini salayan Astronomik Zaman

Rlesi tesis edilecektir.
BLM - 17
ELK KONSTRKSYON
17.1. Genel
Trafo Merkezleri dahilinde kullanlacak olan elik Konstrksiyonlarn imalatlar TEA tarafndan
verilecek olan TP PROJELERE gre yaplacaktr.
Fider ilavesi yaplacak olan Trafo Merkezlerinde; fider ilavesi yaplacak ksmda bulunan elik
Pilon-Kiri sistemi ve temellerinin tesisi, TEA arivinden temin edilecek olan mevcut eski
projelerine uygun olarak yaplacaktr. Eski projelerin bulunamamas durumunda, Yklenici
tarafndan mevcut elik Pilon-Kiri ve temel sisteminin yerinde rlevesi alnarak bu rlevelere
uygun ekilde elik Pilon-Kiri ve temel sistemi hesaplar aada belirtilen maddelere gre
yaplacak ve TEAn onayna sunulacaktr. (Cihaz mesnetleri ankrajl yeni TP PROJELERE
gre yaplacaktr.)

TP PROJELER harici yaplmas gereken yeni tasarm elik konstrksiyon pilon, kiri veya cihaz
mesneti tr elik imalatlar, Yklenici Firma tarafndan hazrlanp TEA tarafndan
onaylanacak olan uygulama projelerine gre yaplacak olup, projelerin hazrlanmasnda
imalatnda, galvanizlenmesinde ve montajlarnda aada belirtilen artlara uyulacaktr.
17.1.1. elik:
TEA tarafndan verilecek olan ELK N BOYUT RESMLERNE gre hazrlanacak olan
sistem tekilinde S235JR (St.37) ve S355JR (St.52) elik malzemeler kullanlacaktr. elik
malzeme EN 10025'in en son basksna uygun olacaktr.
Garanti edilecek minimum

elik akma gerilmesi (kg/cm2)
S235JR 2400
S355JR 3600
elik kebent lleri DIN 1028 ve DIN 1029 normlar ile ISO/R 657/1-2 normlarna uygun
olacaktr.
17.1.2. Civata, Somun ve Rondelalar:

Civatalar, somunlar, paftalanm ubuklar ve rondelalar aadaki Standartlarn en son
basksna uygun olacaktr.
Civata Somunlar ve Rondelalar:
- Kalite: ISO-898/1 ISO-898/2
- Dayanm Kategorisi: En az 5,8

- ller: DIN 7990 ve DIN 555
- Dz ve Yayl Rondelalar iin Malzeme ve ller: DIN 7989
elik kafes pilon ve kirilerin tekilinde 12 mmden kk, 24 mmden byk civatalar
kullanlmayacaktr.
17.1.3. Pilon ve Cihaz Mesnedi Ankraj Bulonlar:
elik pilon ve cihaz mesnetleri betonarme temellere ankraj bulonlar ile balanacaktr.
Ankraj bulonlar, ayaklara gelen yk kombinasyonlarnda oluacak maksimum eki ve bas
yklerini yeterli emniyetle tayabilecek ekilde DIN 267 standartlarna uygun minimum 6,8
kalitesinde (veya St.52) bulonlardan tekil edilecektir. Bulon hesaplarnda di dibi kesit
alan kullanlacaktr.
Bulonlarn betondan syrlmasn engellemek iin beton ierisinde kalan alt ularnda di
alarak yeterli kalnlkta plakalar alttan ve stten somunlarla bulonlarn alt ucuna
sabitlenecektir. (Plate Bolt). Kanca (sakal) eklinde ankraj yaplmayacaktr. Ankraj
bulonlarnn st yap ile balantlar, taban plakasnn stnden ift somun ve rondela ile
yaplacaktr. Ayak Taban plakalar temel kolon betonunun st kotunda ara mesafe
braklmadan oturtulacaktr. Ankraj bulonlarnn betona gml ksmlarnda en az 10 cm lik
ksm ve beton dnda kalacak ksmlar ile somun, rondela ve aktaki dier elemanlarn
tamam scak daldrma galvanizli olacaktr.
Taban plakas ile beton arasnda kalabilecek boluklar tek bileenli, akc, bzlme
yapmayan, kendiliinden yerleen, imento esasl uygulama kalnl 10-75 mm olan
hazr Grout betonu ile doldurulacaktr. (Uygulamalarda Grout betonlar priz alp
mukavemet kazandktan sonra ankraj somunlar sklmaldr.) Bulon adet ve aplar
ve hesaplar darenin onayna sunulacaktr.
Yukarda belirtilen malzemeler ASTM-A/123e uygun olarak scak daldrma usul ile
galvanizlenecektir. Btn somunlar imal edildikleri civata veya saplamalara el ile rahata
taklabilmelidir.
Temellerde kullanlacak her trl ankraj malzemesi ve ankraj ablonlar temel fiyatna dahil
olup ayrca ilave bir bedel DENMEZ.
17.2. elik Elemanlarnn Boyutlandrlmas
17.2.1. Tm elik elemanlar, elik hesaplarnda bulunan ubuk kuvvetleri kullanlarak

boyutlandrlacaktr. ubuklar eki ve bas ykleri dnda eilme momentlerine maruz
iseler boyutlandrmada momentler de dikkate alnacaktr. elik maliyetini minimuma
indirecek en elverili malzeme ve kesit seilecektir. Btn pilon ve cihaz mesnetleri
elikleri temel betonuna ankraj bulonlar ile sabitlenecek ekilde imal edilecektir.
Taban plakalar ayak profilleri ile ayn kalitede olacak, uygun kaynak malzemesi ile
yeterli emniyetle ayaklara kaynatlacaktr.
17.2.2. elik elemanlarnn boyutlandrlmasnda, TEA tarafndan verilecek olan ELK N

BOYUT RESMLERNDEK anahat lleri ve dm noktalar aras ller esas
alnacaktr.
17.2.3. Eleman ve balant elemanlarnn boyutlandrlmas, aadaki tabloda belirtilen

msaade edilen gerilmelere uygun olarak yaplacaktr:
elik Elemanlar in Msaade Edilen Maksimum Gerilmeler
Eilme, eki Bas Kesme Delik evresi Basnc

Malzeme Gerilmesi Gerilmesi Gerilmesi Ezilme Gerilmesi
(kg/cm2) (kg/cm2) (kg/cm2) (kg/cm2)
S235JR elik 2400 2400 1800 4800
S355JR elik 3600 3600 2700 7200

DIN.267Civatalar
4000 --------- 2700 7200
(5,8 kalite)
Not: Bas gerilmelerine maruz kalan elemanlarn hesabnda burkulma katsaylar gz nne
alnacaktr.
17.2.4. Civatalarda kesme ve ezilme gerilmeleri civatann nominal ap kullanlarak

hesaplanacaktr. Civatalarda ekme gerilmesi civatann net alanna gre bulunacaktr.
17.2.5. Herhangi bir elik elemannn elik hesaplarnda gsterilmi eleman gerilmelerini
kalc bir deformasyona uramadan karlayabilmesinden Yklenici sorumlu
olacaktr. elik hesaplarndaki eleman gerilmeleri, ngrlen gvenlik katsaysn
salamaldr.
17.2.6. elik elemanlar iin L/r narinlik derecesi aadaki deerleri gemeyecektir.
Pilon dikmeleri ve Kiri balk elemanlar = 120

Hesaplanan gerilmeleri tayan btn dier elemanlar = 200
Sfr ubuklar = 250
Yalnz ekiye alan tm dier elemanlar = 500
17.2.7.
Pilon ayaklar, kiri balklar ve toprak kulesi ana elemanlarnn kalnl 5 mm'den,
Dier yk elemanlarnn kalnl 4 mm'den,
Ek lamalar ve bayraklar minimum 6 mm olmak kouluyla, birbirine balanan
elemanlardan kalnlka byk olan elemann et kalnlndan az olamaz.

17.2.8.
Pilon ayaklar, kiri balklar ve toprak kulesi ana elemanlarnda 50x50x5 den,
Dier yk elemanlarnda 40x40x4 den,
kk kebent kullanlamaz.
17.2.9. Lama ve ubuk demirleri ana tayc sistemin elik eleman olarak kullanlmayacaktr.
17.2.10. Tm elemanlarn yerletirilmesinde ve hesabnda, elemanlar arasndaki minimum a

13 dereceden kk olmayacaktr.
17.2.11. Diyagonalleri yalnz eki yk alacak ekilde projelendirilmi eliklerde:
a) Diyagonallerin X eklinde aprazlanmas halinde iki elemann kesime noktas, bu

elemanlarn oluturduu dzleme dik ynde harekete kar bir dayanak noktas
kabul edilmeyecek ve L / r u noktalar arasndaki uzakla gre hesaplanacaktr.
b) Diyagonalleri X eklinde aprazlama kesien sistemlerde sfr ubuklarnn eki

ubuklarnda ayrd herhangi bir ksmnn L / r (z-z) narinlik katsays, bu ksm
iine alan X aprazlamann kesime noktas ile eki ubuunun u balant noktas
arasndaki narinlik katsays L / r (x-x) deerinden kk olmaldr.
17.2.12. Sfr ubuklar balandklar elemanlarn bas yknn %2,5nu tayacak ekilde
boyutlandrlacaktr. Ayn noktaya birden fazla sfr ubuu balanmas durumunda bu
kuvvet, bileenlerine gre sfr ubuklar arasnda bltrlecektir.
17.2.13. Yatayla 30 derece'ye kadar a yapan tm elemanlar montaj ve bakm personelinin

arlyla deforme olmayacak ekilde hesaplanp detaylandrlacaktr. naat ya da bakm
personeli iin malzemenin akma deerine gre 100 kg'lk bir montr yk gznne
alnacaktr.
17.3. elik Konstrksiyon Hesap Raporlar
17.3.1. elik konstrksiyon pilon, kiri ve cihaz mesnetlerinin hesap tekili;
Pilonlar, kiriler ve cihaz mesnetleri iin TEA tarafndan verilecek olan ELK N BOYUT
RESMLER kullanlarak en gvenilir ve en ekonomik elik yap dizaynlar oluturulacak ve
TEAn onayna sunulacaktr.n Boyut resmi bulunmayan imalatlar iin TEAn
onaylayaca n boyutlar oluturulacaktr.
380 kV portallerde yatay ykler;
a) Portale dik ynde uygulanacak faz ekme kuvvetleri:
Nihayet direklerinden TM giri portallerine yaplan balantlarda, iletken bana

en olumsuz ykleme koulunda 1700 kgf ekme kuvveti ve bu kuvvetin Nihayet
direi tarafnda 30lik a ile (yatayda) etkimesi durumlar ayr ayr hesaba
katlacaktr.
Dier portallerde iletken bana en olumsuz ykleme koulunda 1700 kgf ekme
kuvveti
Koruma iletkenlerinde en olumsuz ykleme koulunda 1500 kgf ekme kuvveti
ve bu kuvvetin 0lik ve 30lik a ile (yatayda) etkimesi durumlar ayr ayr
hesaba katlacaktr.
Bara pilonlarnda (ana bara + transfer barada); iletken kullanlan baralarda
iletken bana 1000 kgf, alminyum boru kullanlan baralarda faz bana 1000
kgf ekme kuvveti
b) letken, cihaz ve elik konstrksiyon zerine etkiyen deprem ve buzlu-buzsuz

rzgar ykleri.
154 kV portallerde yatay ykler;
a) portale dik ynde uygulanacak faz ekme kuvvetleri:
Nihayet direklerinden TM giri portallerine yaplan balantlarda, iletken bana

en olumsuz ykleme koulunda 500 kgf ekme kuvveti ve bu kuvvetin Nihayet
direi tarafnda 30lik a ile (yatayda) etkimesi durumlar ayr ayr hesaba
katlacaktr.
Dier portallerde iletken bana en olumsuz ykleme koulunda 500 kgf ekme
kuvveti
OG bara iletkenlerinde iletken bana en olumsuz ykleme koulunda 200 kgf
ekme kuvveti
Koruma iletkenlerinde en olumsuz ykleme koulunda 500 kgf ekme kuvveti ve
bu kuvvetin 0lik ve 30lik a ile (yatayda) etkimesi durumlar ayr ayr hesaba
katlacaktr.
Bara pilonlarnda (ana bara + transfer barada); iletken kullanlan baralarda
iletken bana 500 kgf, alminyum boru kullanlan baralarda faz bana 500 kgf
ekme kuvveti
b) letken, cihaz ve elik konstrksiyon zerine etkiyen deprem ve buzlu-buzsuz

rzgar ykleri.
380 kV ve 154 kV portallerde Dey ykler;
Montr yk 100 kgf (yatayla 30 dereceye kadar a yapan elemanlarn

ortalarnda ve faz bana) (Buz, deprem ve ksa devre ykleme durumunda
montr alnmayacaktr)
Pilon, kiri, cihaz, izolatr, hat tkac hrdavat ve iletken arlklar,
letkenler zerindeki buz yk arl
elik konstrksiyon zerindeki buz yk arl
de ayr ayr dikkate alnarak hesap raporlarnda gsterilecektir. Rzgar ykleri ve buz ykleri
(buz yk blgelerinde gre) Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmeliinde belirtilen
kriterlere uygun ekilde alnmaldr.
Ykleme durumlar aada belirtilen ekilde oluturulmaldr;
a. Nihayet direinden balants olan hat portallerinde;
sadece hat tarafndan 0 bal durum

sadece hat tarafndan 30 bal durum
hat tarafndan 30, alt tarafndan 0 bal durum
hem hat taraf hem alt tarafndan 0 bal durum
sadece alt tarafndan 0 bal durum
b. Nihayet direi balants olmayan i alt portallerinde
en uzun aklk tarafndan 0 bal durum

en uzun aklk tarafndan mevcut a ile bal durum (a varsa uygulanacaktr)
her iki taraftan 0 bal durum
elik konstrksiyon proje hesaplarnda yk emniyet katsays; normal yklemelerde

(1,8) ve olaand yklemelerde (1,5) olarak alnacaktr.
Ykleme Kombinasyonlar;
154kV sistemlerde:
Faz iletkenleri 2X1272 MCM Pheasant ve Koruma letkeni 1X266 MCM Partridge olmak zere
(i portallerde 0 , Hat balantl portallerde 0 ve 30 derece geli asna gre ayr ayr)
Komb. No Aklama
1 +5 C , Buzsuz halde Kirie paralel rzgar, Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
2 +5 C ,Buzsuz halde Kirie dik rzgar,Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
3 -5 C ,Buzlu Durum,Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
4 Ek Yksz Durumda Tmin ortam scakl,Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
5 EDS artlarnda Deprem (Y), Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
6 EDS artlarnda Deprem (X), Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
7 Maksimum scaklkta ksa devre, Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
8 Minimum scaklkta ksa devre, Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
380kV sistemlerde :
Faz iletkenleri 3X1272 MCM Pheasant ve Koruma letkeni 1X266 MCM Partridge olmak zere
(i portallerde 0 , Hat balantl portallerde 0 ve 30 derece geli asna gre ayr ayr)
Komb. No Aklama
1 +5 C , Buzsuz halde Kirie paralel rzgar, Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
2 +5 C ,Buzsuz halde Kirie dik rzgar,Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
3 -5 C ,Buzlu Durum,Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
4 -5 C ,Buzlu halde Kirie paralel rzgar,Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
5 -5 C ,Buzlu halde Kirie paralel rzgar,Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
6 Ek Yksz Durumda Tmin ortam scakl,Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
7 EDS artlarnda Deprem (Y), Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
8 EDS artlarnda Deprem (X), Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
9 Maksimum scaklkta ksa devre, Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
10 Minimum scaklkta ksa devre, Btn letkenler&Koruma iletkeni takl
EDS(Everyday stress): +15 derece scaklkta olaan koullar.
Ykleme kombinasyonlarnda kullanlacak olan Ksa Devre Kuvvetine ait (short circuit
force) hesaplar TS-EN-60865-1:2012 standardna gre yaplarak TEAn onayna
sunulacaktr.
17.3.2. elik Konstrksiyon Pilon ve Cihaz Mesnetleri Betonarme Temellerinin hesap

tekili;
Pilonlar ve cihaz mesnetleri iin TEA tarafndan verilecek olan elik ve temel N BOYUT
RESMLER kullanlarak en gvenilir ve en ekonomik temel dizaynlar oluturulacak ve
TEAn onayna sunulacaktr. n Boyut resmi bulunmayan imalatlar iin TEAn
onaylayaca n boyutlar oluturulacaktr.
Aadaki blmlerde sralanan tm temel proje kriterleri bu hesaplarda gznne

alnacaktr.
st yapdan temele iletilen reaksiyon kuvvetleri st yap hesabndan elde edilen
maksimum kombinasyonlardan elde edilecek ve bu reaksiyon kuvvetlerine gre
eilme, devrilme, kayma, kesme ve zmbalama hesaplar yaplacaktr.
Temel devrilme hesaplarnda zemin-beton srtnme kuvvetinden meydana gelecek
katklar dikkate alnmayacaktr.
Temel hesabnda temelin uygulanaca yere ait zemin deerleri zemin ett
raporunda belirtilen zemin emniyet katsays (1.00 kg/cm), (1.50 kg/cm)
deerlerinden en yakn alt deere revize edilerek temel boyutlandrmas
yaplacaktr. Cihaz mesnet temelleri ise 1.00 kg/cm ye gre yaplacaktr. Temel
nihai boyutlar Teian onayna sunulacaktr.
Temellerde C30 betonu ve St-420a demiri kullanlacak ve hazrlanacak beton
TS.500'n gncel basksnda belirtilen kriterlere uygun olacaktr.
Btn Pilon ve Cihaz Temelleri donatl olarak ina edilecektir.
Hesap sonucu temel tabannda olumas muhtemel gerilmesiz blgeler iin; temel
taban boyutlar (Ax, Ay), ykn eksantrikliine bal olarak (ex/Ax)+(ey/Ay) < ( 1/9
) eitlii salanacak ekilde seilmelidir. Ayrca gerilmesiz blgenin temel taban
alanna oran %20 yi gemeyecek ekilde tasarmlar yaplacaktr.
Konstrksiyon ve temel hesaplarnda bahsedilmeyen dier hususlar iin Elektrik
Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii hkmleri geerli olacaktr.
Pilon ve cihaz temelleri eilme, devrilme, kayma, kesme ve zmbalama
hesaplarnda emniyet katsays; 1,2 olarak alnacak olup bu hesaplarda 1,8
veya 1,5 emniyet katsaylaryla bulunan maksimum elik st yap
reaksiyonlar kullanlacaktr.
Pilon ve cihaz temelleri temel alt zemin gerilmesi hesaplarnda emniyet
katsays; 1,0 olarak alnacak olup bu hesaplarda 1,0 emniyet katsaysyla
bulunan maksimum elik st yap reaksiyonlar kullanlacaktr. Temel
hesaplarnda ksa devre etkilerinden bulunan temel reaksiyonlar
kullanlmayacaktr.
Pilon ve cihaz betonarme temel dizaynlar gncel TS.500 BETONARME YAPILARIN

TASARIM VE YAPIM KURALLARI standardnda belirtilen uygun kriterlere gre
yaplacaktr.
17.4. malat Resimleri
17.4.1. Projelendirilecek tm elik konstrksiyon iin, imalat resimlerinin hazrlanmasna esas

tekil etmek zere 1/10 lekli OUTLINE izimler, temel detaylar da ayn paftalara 1/25
lekte eklenerek (ok byk paftalar idare ile grlerek uygun leklerde alnabilir)
idarenin onayna sunulacaktr.
17.4.2. elik OUTLINE lar zerinde tm elemanlarn poz numaralarna gre malzeme cinsi,
boyutlar, arlklar ve toplam miktarlar srasyla bir tablo halinde verilecektir.
17.4.3. Tm elik balantlar aksi istenmedike civata ile yaplacaktr. Aralarnda boluk
bulunacak ekilde u uca getirilen elemanlar birbirine balayan ekleme paralar,
elemanlardaki maksimum gerilmeleri tamaldr.
Tm aprazlama elemanlar tek bir para halinde eksiz olarak kullanlacak ve tm ift
apraz elemanlar kesitikleri noktalarda en az bir civata ile birbirine balanacaktr.
Yalnz bir yznden balanan eki elemanlarnn bota kalan yz u noktalarnda
herhangi bir nedenle kesilmi ise profil uygun bir ekilde desteklenecektir.
17.4.4. elik elemanlar dz yzeyli olacaktr. Su birikebilecek cepler ve ukurluklar

bulunmayacaktr.
17.4.5. Deiik apl civatalarn birbirine, uca ve kenara minimum uzaklklar ile balantlarda
kullanlabilecek kebentlerin minimum deerleri aadaki gibi olacaktr:

Civata ap (mm)
Tanmlanan mesafe
12 14 16 20 22 24
Kuvvet dorultusunda kebent

20 23 25 30 35 40
ucuna uzaklk
Eklerde ve travers eki

elemanlarnda kebent ucuna 25 30 35 40 45 50
uzaklk
Kuvvet dorultusuna dik ynde

16 18 20 25 27 30
kenara uzaklk
Civatalar aras uzaklk 35 40 44 54 59 64
Kullanlabilecei en kk
40 40 45 60 65 70
kebent yana
Yukardaki ller mm cinsindendir. Kenara ve uca olan uzaklklar ile civatalar aras uzaklklar
delik merkezinden llr. Uygulanabilir olduu srece civata aralklar civata apndan
kk olmamaldr. Yukarda belirtilen kenara uzaklklar, profil kenarndaki haddeleme
yuvarlakl, dolaysyla yanak geniliinde bulunan mamul profil tolerans gznne alndktan
sonra bile verilen deerlerden kesinlikle dk olmayacaktr. Civatalar, civatay skmak iin
kullanlan anahtarn rahata kullanlabilecei yerlerde olacaktr.
Pilon, kiri ve mesnetlerde dikme ve balklarn lama veya kebentlerden tekil edilen
eklemelerde, ek malzemelerinin toplam faydal en kesit alan balk veya dikme en kesit
alanndan daha byk olacak, hesap ynnden gerekmese dahi en az 8 civata ile
balanacak (bir birleimde), bir sra zerinde arka arkaya bulunan civata says 6dan
fazla olmayacaktr.
Diyagonal tespit aralklar pilonlarda ve kirilerde yaplacak olan statik hesaplamalara

gre en gvenilinir mesafelerde olacaktr
17.4.6. elik profil ek yerleri olabildiince yatay elemanlarn ya da aprazlarn balant

noktalarnn hemen zerine yerletirilecektir. Birbirine eklenecek kebentlerden iteki
kebendin srt dtaki kebendin iine uyacak ekilde tralanacaktr. Eklenecek yzler
arasnda 1 mm aklk braklmaldr.
17.5. malat Galvanizleme Ve Nakliye
Szleme ile taahht edilen trafo merkezlerine ait elik konstrksiyon imalatlarnn
yaplmas, galvanizlenmesi, testler ve i yerlerine nakliyesi ile yerlerine montajlarnda
yklenicinin yapaca iler aada verilmitir:
17.5.1. Galvanizleme
elik konstrksiyon imalatnda kullanlacak bilumum kebent demirleri NPI, NPU profilleri,
sa levhalar ile galvaniz inkosunun temin edilmesi, yklenicinin imalathanelerine
nakledilmesi, imalatlarn tip olarak hazrlanmas, TEAa kontrol ve kabulleri yapldktan
sonra seri imalatlarnn yaplmas, galvanizhaneye nakledilerek TS 914 ve EN ISO 1461

gre scak daldrma usul galvanizlenmesi, ASTM A90, ASTM A123, ASTM A143, ASTM
A239-95, ASTM E376-03 standartlarna gre deneylerinin yaptrlmas taahht
kapsamndadr. Galvanizli imalatlarn en az 8 banma (preece) deneyine dayanmas (8
banmaya dayanmayan imalatlar iin ikinci bir deney daha yapp yapmamakta TEA
serbest olup, Yklenici 8 daldrmay salayncaya kadar galvanizlenmeyi tekrarlayacaktr)
gerekmektedir.
Soyulma veya dier galvanizleme kusurlarndan dolay geri evrilen malzemeler ya tmyle
soyulup yeniden galvanizlenecek ya da galvanizlenmemi ksmlar onaylanm bir yntem
ile yeniden galvanizlenecektir. Galvanizleme srasnda arplan, bklen tm levhalar ve
profiller tekrar merdaneden geirilerek veya preslenerek dzeltilecektir. Malzeme, koruyucu
galvaniz rtsn zedeleyecek biimde ekilenmeyecek veya baka ekilde
dzeltilmeyecektir. Eer galvanizleme Yklenicinin fabrikasndan baka yerde yaplyorsa
Sahibinin oluru alnacaktr. Yklenici bu artnamede istenilen tm hususlara uygunluktan
tamamen sorumlu olacaktr.
17.5.2. Nakliye ve montaj
elik konstrksiyonlarn paketlenerek, montaj yaplacak trafo merkezlerine nakledilmesi,

antiyede vastalardan vin veya ii ile galvanizleri zedelemeden boaltlmas, i
yerlerinde nceden hazrlanan temel sistemine uygun olacak ekilde montajlarnn
yaplmas, pilonlarn dikey, kirilerin yatay ayarlarnn yaplmas kotlamalar yapldktan
sonra montaj kontrolleri yaplarak civatalarn iyice sklmas, cihazlarn monte edilmeye
hazr hale getirilmesi ile elik konstrksiyon montaj tamamlanm olacaktr.
17.5.3. malat
elik konstrksiyonlar civatal tip olarak imal edilecektir. TEAn gerekli grd niteler
ile iin icab olarak gereken ksmlarda kaynakl imalatlar da yaplabilir. Ancak yaplacak
kaynaklar aralksz srekli niform olacaktr. Civatal imalatlarda, civata delikleri
delinirken, projesinde belirtilen civata aplarna nazaran galvaniz kaplama pay olarak
delikler 1,5 mm daha geni olacaktr. Civata boylar hesaplanrken civatann taklaca
yerdeki toplam imalat kalnl + rondela kalnl + somun kalnl + darda kalacak
di paylar (en az 3 di) dikkate alnacak ve civatalarn boyutlandrlmas hesaplar
AFNOR standardna uygun olarak hesaplanacaktr.
Montaj civatas TS veya ASTM-A standartlarna gre (en az 6 daldrmaya dayanabilen)

scak daldrma usul ile galvanizlenmi ve vibrasyonlu elekle silkelenmi olacaktr.
Yklenici elik konstrksiyonlarn montajnda kullanlacak civatalar tespit ederek

TEA kontrol elemanlar nezaretinde alnacak numuneler (her cins ve ebatta en az
ikier adet) zerinde TS 3576 EN 20898-1 Standardna gre kalibrasyonlu deney
aletleri varsa malatn yapld fabrikada veya TSE, niversiteler veya KOSGEB
laboratuvarlarnda EKME (kopma yk) testleri yaptracaktr. Standarda uygun
civatay temin edene kadar civata cinsi ve imalatsn deitirmek ve deneyleri
tekrarlamak zorundadr. Bir kez reddedilen civata partisinde ikinci bir deney daha
yaptrp yaptrmamakta TEA serbesttir.
elik konstrksiyon imalatnda taban plakalar ve mesnet balklar haricinde kaynakl

paralar kullanlmayacaktr.
malatn durumu ve icab olarak mutlaka kaynakl ek yaplmas gereken yerlerin olmas
halinde ek yerleri ve ekin detay iin TEAn msaadesi alnacaktr. Kaynakl eklerde
ayrca iine para ilave edilerek ekin takviyesi yaplm olacaktr.
Projelerde yaplacak dzeltmeler veya ilavelere uygun olacak ekilde gereken imalat
dzeltmeleri, ilave imalatlar montaj ve demontajlar yklenici yapacaktr.
3.
TEA, projede deiiklik yapma hakkn sakl tutar.
Durum tespitleri TEAn kontrolleri ve yklenici arasnda tanzim edilecek tutanaklar ile
belgelendirilecektir.
in aciliyeti dolaysyla ve TEAn talebi halinde imalat ve montaj biten komple her
niteyi TEAa teslim etmek mecburiyetindedir.
Yklenici imal ve montajn yapaca elik konstrksiyonlarn fenni mesuliyetlerinden

sorumludur.
malatlarda projesinden byk kesitli profil demiri kullanld takdirde arlk fark
denmez. Projesinden kk kesitli profil demirleri ile yaplan imalatlarn kabul
yaplmaz ve bedeli denmez.
malata geilirken imalat projesine gre paralar zerine poz no.lar 12 mmden az
olmamak ve iyice okunabilecek ekilde galvanizden evvel souk damga
vurulacaktr. Poz no.lar paralarn ba veya son ksmlarnda gzle kolayca
grlebilecek yerde ve paralar galvanize batrld zaman kapanmayacak ekilde
olacaktr. (Kapanan poz no.lar krmz veya siyah renkteki yal boya ile para zerine
tekrar yazlacaktr) Boyu 3.00 mden byk olan paralara en az iki ayr yerden poz
no.su vurulacaktr. Poz no.larnn tertibinde kendi niteleri iinde karmayacak ekilde
iaretler kullanlacaktr. (Mesela: P1-51, K1-42, CM-34 gibi)
Kaynakl imalatlarda imalatn cins veya tip isimleri yazlacaktr. [Akm trafosu mesnedi
(AT) veya parafudr mesnedi (P) gibi]
Yklenici yukardaki proje artlarn yerine getirdikten sonra projedeki her tip niteden
birer adedini imalat projesine gre imal edecek ve prototip muayenesi iin
TEAa yaz ile mracaat edecektir. Yaznn TEAa verilmesi tarihinden itibaren
15 (onbe) i gn iinde TEA prototip muayenesi yapacaktr. Prototip
muayenesinde TEA bulaca kusurlu imalatn tamamn veya bir ksmn reddetmekte
serbesttir. TEA prototip muayenesinde ykleniciden giderilmesini talep edecei
imalat kusurlarn prototip kontrol protokol ile tespit eder. Protokolde belirtilen
imalat kusurlar giderildikten sonra yklenici seri imalata geebilecektir. Prototip
muayenesinde TEAn reddettii imalatlar iin yklenici hi bir zarar, ziyan ve mahrum
kalnan kar talebinde bulunamaz, prototip muayenesinde uygun grlen imalatlar
galvaniz edilir.
Szleme gereince imal edilecek imalatlarn prototip kontrolleri neticesinde red veya
kusurlu imalat yapldndan dolay tesellm esnasnda reddedilen imalatlarn yklenici
kendi nam ve hesabna TEAca ykleniciye bildirilen sreler ierisinde yeniden
imal etmek mecburiyetindedir. Bu madde ile belirtilen imalatlar iin yklenici
TEAdan hi bir zarar talebinde bulunamaz.
Yklenici bu maddede belirtilen imalatlar yeniden yapmad takdirde TEA szlemeyi

fesh edip yklenicinin teminatlarn TEAa gelir kaydeder.
malatlar galvanizlenmeden evvel byk elik konstrksiyon elemanlar iyice

temizlenecek, malzeme zerinde husule gelmi demir oksit tabakas, ya ve kirlerden
tamamen arndrlacaktr. Tel fra vs. ile yaplan elle temizleme ayan kabul
deildir. Temizlemeden sonra paralar asitte braklacak ve hava ile temastan
mtevellit oksitlenmeye engel olmak iin flux ile kaplanacaktr.
Malzeme temizlenmesinde %14 HCl (hidroklorik asit) kullanlacak, asit scaklnn

temizlemede 18-21C arasnda olmas salanacak ve asit banyosu ierisindeki demir
miktarnn litrede 90 gram amas halinde asit zlmesi yenisi ile deitirilecektir.

Flux banyosundan kan malzeme oksidasyona zaman brakmadan (azami 5 saat
ierisinde) TS 914 EN ISO 1461e uygun olarak scak galvanizleme metodu ile
galvanizlenecektir.
Kaplamada kullanlacak olan inko TS 951 EN 1179e uygun (K-1-2-99,99 Elekt.kle
inko) olacaktr.
Galvanizleme srasnda inko banyosundaki alminyum oran % 0.01 myi gemeyecektir.

Ayrca inko banyosu scakl 445 465 C arasnda tutulacaktr. Galvanizlenen
paralarda civata deliklerinin kapanmamasna, parann ucunda galvanizin damlalar
halinde donmamasna dikkat edilecektir. Aksi halde yklenici bu damlalar krmadan ve
galvaniz tabakasn kaldrmadan ee ile temizlemekle sorumludur. Galvaniz tabakasnn
kalkmas halinde para yeniden galvanizlenecektir.
Galvaniz hatalar hibir ekilde boya ile giderilmeyecek, bu tip malzemelerde kuru
flux veya niadr kullanlarak ksmi temizlik yaplmayacak, tm malzemenin asitle
soyulmas salandktan sonra yeniden galvanizlenecektir.
Galvanizden kan malzemenin soutulmas mutlaka temiz su kullanlarak salanacaktr.
antiyede montaj esnasnda delinmesi gereken ilave delikler iin, delik yzeyleri
galvaniz tipi boyalar ile boyanarak paslanmasndan korunacaktr.
Konstrksiyon btn elemanlarnn montaj TEAca onaylanacak veya TEAca

verilecek tip projelere, imalat ve montaj projelerine uygun olarak yaplacaktr. Yklenici
gerek grmesi halinde projelerde deiiklik yapacak ve bu deiiklik iin TEAn
onayn alacaktr.
Montaj esnasnda elemanlar hi bir n gerilmeye maruz kalmayacak ekilde monte

edilecek ve elemanlarn ar derecede ekilmesine, eilmesine msaade
edilmeyecektir. Bu ekilde monte edilmeyen elemanlar cretsiz olarak yklenici
tarafndan TEAn uygun grd ekilde dzeltilecektir.
Ek yerlerindeki sathlar birbirine tam temas edecektir. Sathlar tam temas salamad
takdirde antiyede, aksi halde imalathanede yklenici tarafndan cretsiz dzeltilecektir.
Civatalar konstrksiyon montaj tamamyla ikmal edildikten sonra iyice sklacaktr.
Somun veya civatann, dilerini yahut galvanizini bozacak anahtar kullanlmayacak ve

civatalar ar derecede sklmayacaktr.
Konstrksiyonun uygun ekilde yapldnn tespiti iin montaj ikmal edildikten sonra
konstrksiyon yklenici ve TEAn yetkili elemanlarnca kontrol edilecektir. Her
civatadaki somun sktrlacak ve somunun kilitlenmesini temin maksadyla
civatalarn somunla birletii yer zmbalanacaktr. Zmbalama bir zmba kalemi ile
civatann ve somunun ara kesitteki diini bozacak ekilde yaplacak ve zmbann
ucu somunun ierisine en az 1,5 mm kadar girmi olacaktr. Yerde monte edilmi
ksmnda yahut btn konstrksiyon montaj ikmal edilinceye kadar zmbalama
yaplmayacaktr. Zmbalama galvanize en az hasar verecek ekilde yaplacaktr.
Montaj komple olarak tamamlandktan sonra her ksm teker teker tm civatalara taklm,
usulne gre sktrlm ve zmbalanm olacaktr. Yklenici son kontrolde kacak tm
hatalar bedelsiz giderecektir.
Nakillerin ekilmesine ve cihazlarn montajna balanmadan nce konstrksiyon montaj

tamamlanm ve btn civatalar istenilen ekilde sklm olacaktr.
Cihazlarn montajnda, konstrksiyon bir kaldrma sistemi olarak kullanlmayacak, byle

bir uygulamada olabilecek tm zarar ziyandan yklenici sorumlu olacaktr.

malat tamamlanan, yklenici tarafndan trafo merkezi antiyesine sevk edilen ve
montajlar yaplan elik konstrksiyon imalatlarnn temelleri betonlanmadan TEAn
kontrolleri ile montaj kontrol yaplacak ve kontrolden sonra montaj bitenlerin temelleri
betonlanacaktr.
Temel betonlar yaplrken meydana gelecek eilmelerden yklenici sorumludur.
Kullanlmasnda bir mahsur olmayan ve giderilmesi mmkn olmayan montaj

hatalar iin hatal montaj yaplan ilerin montaj tutarlarnn %25 (Yzde yirmibe)
tutarndan az olmayan nefaset kesilmek suretiyle montaj tamamlanan elik
konstrksiyon ksmlarnn kabul edilip edilmemesinde TEA serbesttir.
elik konstrksiyon imalatlarnn antiye sevkiyatlar yapldnda imalatlarn

vastalardan boaltlmasnda itina gsterilerek zedelenmemesi salanacak ve
dzenli istif edilecektir. Aksi durumda elik konstrksiyon malzemeleri testleri
TEA elemanlar nezaretinde yaplm, uygun grlm olsa dahi antiyeye
getirilmesinden sonra bir defaya mahsus olmak zere TEAca alnacak
numunelerde galvaniz testlerinin tekrar istenebilecek olup, test masraflar
ykleniciye aittir.
Galvanizlenen imalatlarn test ve kabulleri yaplmadan paketleme ilemi yaplmayacak,

galvanizden kan her parti imalat beyaz park sahasnda ayr ayr test ve kontrole hazr
hale getirilecektir.
TEAn elemanlar nezaretinde yaplacak test ve kontrollerin kabul grmesi halinde

paketleme; pilon, kiri, mesnet tip ve adetleri ayr ayr her biri bir adet tekil edecek
ekilde yaplacak, 4 mm galvanizli tel veya emberle en az yerinden balanacaktr.
Byk tonajl 380 kV pilon ve kiriler en ok paket 154 kV, pilonlar en ok iki paket,
154 kV kiriler ve mesnetler (mesnet balklar hari) her biri bir paket olacak ekilde
paketlenerek her pakete ait olduu imalat cinsi ve paket no.su (P1-paket 1,2 gibi)
yazlacaktr.
lgili imalatlarda kullanlacak civatalar her cins ve boyutlarda ayrlarak sandk veya
torbalar halinde paketlemek suretiyle imalatlarla birlikte sevk edilecektir. Civata test
raporlar olmayan imalatlar antiyelere sevk edilmeyecektir.
Kesinlikle poz baznda veya kark olarak paketlenen imalatlarn sevkleri

yaplmayacak, antiyede indirilen imalatlar paketli pilon, kiri ve mesnet olarak
dzgn ekilde istiflenecektir.
Yklenici elik konstrksiyon imalat ve montaj iinin artnamede belirtilen ekilde

tamamlanabilmesi ile ilgili tm i kalemlerinin bedellerini teklifini verirken elik
konstrksiyon malzeme ve montaj birim fiyat ierisine dhil edecektir. Yklenici
bu ile ilgili TEAdan szlemede yer alan birim fiyatlar haricinde bir bedel talep
edemez ve DENMEZ.
17.6. Test Ve Kontroller
17.6.1. Gzle Kontrol:

Parti'ye ait imalatlarda, malzemelerin TEA projelerine ve genel grn olarak
artnameye uygunluu ile inko kaplamann dzgn olmas, anametalde kaplanmam
noktalar bulunmamas, kaplamann kabarcklardan flaksl noktalardan, inkluzyonlardan,
drostan, siyah noktalardan arnm ve yeterince parlak olmas; kullanlan malzemenin
evsaflara uygun olmas artlar aranacaktr. Bunun yeterince salandndan emin
oluncaya kadar sahada gzle tarama yaplr. ayet ok sayda malzemenin gzle
kontrolnde yukarda belirtilen bozukluklar tespit edilirse, bu parti imalat reddedilecektir.
17.6.2. Testler:
ASTM standartlarnn TEA'ca refere edilen en son basksndaki;
1- ASTM-A.90 NKO KALINLII DENEY
2- ASTM-A.239 DALDIRMA DENEY
3- ASTM-A.143 BKME DENEY
4- ASTM-A.123 YAPIMA KONTROL (EK) DENEY
5- ASTM-E.376 MKROMETRE LE NKO KAPLAMANIN KALINLIK KONTROL
6- EKME DENEY
7- KAYNAK TEST
Deneyleri artnamede belirtilen sayda numuneler zerinde tekrarlanacaktr.
17.6.3. ASTM-A.90 inko Kalnl Deneyi:
inko kaplama arlnn ve malzeme kalnlnn aadaki deerlere uygunluunu tespit

etmek iin yaplr.
KAPLAMA STANDART DEERLER:
Minimum Minimum Ortalama Ortalama

Malzeme Kalnl
Arlk Kalnlk Arlk Kalnlk
t (mm) ( gr/m2 ) ( m ) ( gr/m2 ) ( m )
t 3.20 iin 390 55 460 65
6.39 t > 3.20 iin 515 75 605 85
t > 6.40 iin 605 85 710 100
17.6.4. ASTM-A.239 Daldrma Deneyi:
Preece Testi ile galvanizli demir veya elik paralarda en ince noktay belirlemek iin
yaplr. Malzemelerin 8 daldrmaya dayanmas istenir.
17.6.5. ASTM-A.143 Bkme Deneyi:
Galvanizlenmi eliklerdeki gevremeyi belirlemek iin yaplr. Uzama deerinin en az %5

olmas istenir.
17.6.6. ASTM-A.123 Yapma Kontrol (eki) Deneyi:
inko kaplamann metale iyi yapp yapmadn kontrol iin yaplr. Test, Efektif arl
212,5 gr. olan kurmal ekile yaplr. inko kaplamann kalkmamas ve dalp
dklmemesi istenir.
17.6.7. ASTM-E.376 Mikrometre le inko Kaplamann Kalnlk Kontrol:

inko kaplama kalnlnn llmesi amacyla yaplr. Bulunan deerler blm 2.2.1' deki
izelge deerlerine uygun olmaldr. Gzle kontrol veya deneylerden herhangi birinin
olumsuz sonu vermesi halinde durumun bir tutanakla tespit edilip, bildirimde bulunulan
partiye ait imalatn firma tarafndan ayklanp kusursuz bir ekilde test ve kontrollere hazr
hale getirildii bildirilinceye kadar test ve kontroller kesinlikle yaplmayacaktr. Ayklanan
malzemeler Sahibi personelince bilinen bir yere istif ettirilecek ve yeniden soyulup
galvanizlenmedike kullanlmayacaktr. Malzemedeki yapsal bozukluklardan veya
imalattaki kusurlardan dolay kullanlmasnda teknik ynden saknca grlen malzemeler,
tekrar ayn maksatla kullanlmayacak ekilde kesilerek iptal edilecek ve yerine yenisi imal
edilecektir.
17.6.8. Denetim:
Yklenici malzemenin bu artnameye uygun olarak salanp salanmadn saptamak iin
yeterli test ve kontrolleri yapacaktr. Buna ek olarak TEA bu artnameye gre yaplan
malzemeyi ya imalatnn fabrikasnda ya da teslim yerinde kontrol edebilir, kabul edebilir
ya da geri evirebilir. Sahibinin temsilcileri imalatnn ile ilgili tm fabrika ksmlarna i
yaplrken serbeste girebileceklerdir. Yklenici direklerin bu artnameye tmyle uygun
olarak imal edildii hususunda TEA temsilcilerine yeterli gveni vermek zere herhangi
bir masraf istemeksizin gerekli olanaklar salayacaktr.
Yklenici, imalatlarn bu Teknik artnamede ve ASTM Standartlarnn en son basklarnda

belirtilen koullara gre yaptktan sonra, kendi kalite kontrol birimince retim kalitesinin
Teknik artnameye uygunluunu kontrol edecektir.
retim kalitesinin i sahibinin istedii artlarda olduu tespit edilirse, malzemelerin test ve
kontrole hazr olduu yklenici tarafndan i sahibine yazl olarak bildirilecektir.
malat Firma bildirimde bulunaca galvanizli imalat iin bildirim yazsnn ekinde poz
baznda imalat miktarlarn gsterir liste verecek ve bu liste saha kontrollerinde tamamyla
mevcut bulunacaktr.
Bildirimde bulunulan galvanizli imalatlar beyaz park sahasnda parti ler halinde kontrol
elemanlarnn almasn engellemeyecek ve birbirine karmayacak ekilde paket
yaplmadan istiflenecek, belirgin iaretlerle birbirinden ayrlacaktr. Olumlu deney raporu
alnp, sevk msaadesi verilinceye kadar partinin yeri deitirilmeyecek, paketlenmeyecek
ve antiyeye sevk edilmeyecektir. Testler bittikten sonra kontrol elemanlarnn talimatyla
sevkiyat balayacaktr.
Malzemeler fabrika iinde ve sevkiyat srasnda tanrken, yklenici tm emniyet

tedbirlerini alacaktr. Malzemeler, malzeme zerinde tahribat yapacak elemanlarla
tanmayacaktr.
Parti: Kabule sunulan malzeme grubudur.
malat firmann partiyi park sahasnda belirlemesinden sonra denetim iin numune seimi
TEA personelince yaplacaktr. Numunelerin TEA personelinin nezaretinde
laboratuvara gtrlmesi salanacaktr.
Teste sunulan farkl kalitedeki galvanizli imalatlardan her 100 ton iin 3 adet soyma ve
daldrma numunesi ile 1 adet bkme, 1 adet ekme numunesi alnacaktr.
17.6.9.Test Belgeleri:
Malzemenin TEA tarafndan kontrol edilip edilmediine baklmakszn Yklenici

aadaki onayl belgeleri vermekle ykmldr:
a) Szleme ile salanacak malzemenin kimyasal, fiziksel ve mekaniksel zelliklerini

gsterir Demir elik Fabrikalar Test Raporlar.
b) Aadaki bilgileri kapsayan scak daldrma Galvaniz Belgesi:
1) Sipari Numaras,
2) Test Tarihi,
3) Galvanizin ayr ayr en byk, en kk ve ortalama arlklarn salamak iin
test edilen para adedi,
4) Galvanizin yapma derecesini saptamak amacyla test edilen para adedi,
5) Hatal galvanizleme ya da baka nedenlerle geri evrilen miktar ve nedenleri.
Btn Test Belgeleri TEAa gnderilecektir.

BLM 18
AYAKLI KPRL VN GEZER VN SSTEM
Bu blm, gvenilir ve etkili iletilmesi iin gerekli tm iletme tehizat, ina elii, alma
alan raylar ve tm dier paralar ve aksesuarlar dahil, YG alt koridoru vincini
kapsamaktadr.
Yklenici bina yaps ile uyum salamak zere uygun ekilde gerekletirilmesinden
sorumlu olacaktr.
Tasarm, GIS koridorunun naat ve Genel Dzenlemeleri ile birlikte onay iin Mal Sahibine
sunulacaktr.

Vin monte edilen ekipmann kurulmas ve normal bakm ve tamir ve genel tamir maksatlar iin
kullanlacaktr.
Vin gezer kprl tip olacak, tm kaynakl, sandk kiri veya I-kiri yap olacak, taban
seviyesinden elektrikle altrlacaktr.
Vin hata nleyici ve yeterli bir iletme ve hizmet devamlln garanti edecek ekilde
tasarlanacaktr ve muayene ve tamir iin gerekli tesisat ierecektir. Tm gerilim hesaplarnda
ve ayrca ok yklemede maksimum ykn misli gvenlik faktr gz nne alnacaktr.
Vin en ar ekipman kaldrmaya muktedir olacaktr.
Yklenici tarafndan zel olarak aksi belirtilmedii takdirde hz aadaki gibi olacaktr:
Kaldrma : % 20 deiebilirlik ile, dk hz 0.5 m/dakika, ana hz 5.0 m/dakika.
Varagele : Dk hz 3 m/dakika, ana hz 10.0 m/dakika
Vin : Dk hz 4 m/dakika, ana hz 15.0 m/dakika
Vincin u pozisyonlar, u tamponlara sadece dk hzda ulalacak ekilde limit anahtarlar

tarafndan snrlanacaktr.
Kancalar bir set vida veya dier benzer kolayca karlabilen emniyet cihaz yoluyla kanca
saplarna tespit edilen kanca yuval emniyetli tip olacaktr (DIN 687 ve DIN 15401). Yk kancas
dnebilir ve her yne oynayabilir asklara asl olacak ve kanca emniyet mekanizmas ihtiva
edecektir. Kanca temel atlak muayene testine ve ultrason testine tabi tutulacaktr. Kaldrma
kancann en yksek ve en alak pozisyonu iin acil limit anahtarlar ve kancann en yksek
pozisyonu iin ilave alma limit anahtar ile temin edilecektir. Varagelenin u pozisyonu, uta
durma fonksiyonlarna ancak dk hzda ulalacak ekilde limit anahtar ile snrlanacaktr.
Kaldrma tahrikleri mekanik yk freni ve elektrik kontrol frenini ierecektir. Belirtilen sistemler,
ayn anda g kesilmesi ve elektrik fren arzas artlar altnda tam yk hznn % 30undan
fazla olmayan indirme hzn snrlayacak ve tek bir %125 elektrik freni ile donatlabilecektir.
ki tutma freni saland durumda, biri birden saniyeye gecikecek ekilde ayarlanabilecektir.
Kasnak ve tamburlar elik olacaktr. Elektrik kaldrma sistemi DIN 15020 artlarn
karlayacaktr.
Bir elektrikli ar yk emniyet sistemi otomatik olarak alacak ve ayn anda optik ve
akustik sinyaller gnderecektir.
Tm tahrik motorlar, fren boaldnda kendiliinden faaliyete geen frenlerle donatlacaktr.
Tm motorlar, motor sarm iinde topraklanan iletken gstergesi vastasyla, izin verilen limitler
arttnda ar snmaya kar korunacaktr.
Hareket dili paralar bakm gerektirmeyecektir.
Tahrik niteleri dk grlt seviyesinde alacak ve yumuak hzlanma ve frenleme

salayacaktr. Vincin u pozisyonlar, u tamponlara sadece dk hzda ulalacak ekilde limit
anahtarlar tarafndan snrlanacaktr (DIN 3960).
Tm elik yzeyler metal tane pskrtmeyle yanc maddeler ve pas karacak ekilde
temizlenecektir. Bir 40 mm kalnlnda inko fosfat astar kat, bir 80 mm kalnlnda sentetik
reine son kat uygulanacaktr.
Belirtilen artlara ilave olarak, havai elektrikli gezer vin sistemi tm uygulanan OSHA Gvenlik
ve Sal Standartlarn ve Trk Standartlarn karlayacaktr.

Sistemin kabul iin ve altrmay balatmak iin, Yklenici ilk ve imalat testlerini ve ayrca
kablo balant diyagramn, yedek para listesini, sistem tanmn, iletme ve bakm talimatlarn,
tamir ve genel bakm listesini ihtiva eden bir vin test el kitab temin edecektir.

BLM - 19
ETL KONULAR
19.1. AMBALAJ, SEVKYAT VE DEPOLAMA

19.2. ALET EDEVAT VE TEHZATLAR
19.3. KOROZYONA DAYANIKLI BOYALAR VE GALVANZ KAPLAMA
19.4. ETKETLER VE SM PLAKALARI
19.5. LETMEYE ALMA VE HZMETE ALMA
19.6. BAKIM
19.7. VERENN PERSONELNN ETM
ETL KONULAR
19.1. AMBALAJ, SEVKYAT VE DEPOLAMA
Ambalaj, sevkyat, etiketleme ve iaretlemeyi ieren kapsaml bir artname, btn imalatlar,
tedarikiler ve sevkyatlar tarafndan kullanlacaktr ve bu yazlarak verenin onayna
sunulacaktr. Bu artname, baka eylerin yannda, burada anlatlan yntemleri ve prosedrleri
ierecektir. Yklenici, ilerin parasn oluturan btn malzemelerin, tesislerin ve kalemlerin
deniz, demir ve karayolu ulamna uygun ambalajlanmasn, korozyon, fiziksel hasar, kirlenme
ve su, pas, zehirli gazlar, tropikal ve dier iklim artlar veya muamele, tama ve depolama
srasnda maruz kalnabilecek dier kaynaklardan zararlardan korunmasn salayacaktr.
Elektrikli izolasyon ieren paralar neme kar korumak iin onaylanm nlemler alnacaktr.
Ambalaj kutular ve malzemesi, verenin mal olarak kalacaktr. Ambalaj iin gereken btn
sandklar, kutular, desteler, vb. daima dikkatle ele alnacak ve tama, depolama srasnda veya
baka zamanlarda devrilmeyecek, arplmayacak, atlmayacak veya ekilmeyecektir.
Paslanabilen btn parlak paralar, pasa dayankl bileimden bir kaplamayla kaplanacak ve
uygun ekilde korunacaktr. Yklenici, ahap veya nem iermesi mmkn baka dayanaklara
yaslanan tama millerini korumak iin zel nlemler alacaktr. Bu tr noktalarda, pasa dayankl
bileim ieren ve tama srasnda ortaya kmas muhtemel basn ve hareketlere maruz
kaldnda yrtlmaya direnli ambalajlarla kaplanacaktr.
Kullanlacak btn nakil biimleri iin, paralarn gvenle ve zamannda tandna ilikin btn
dzenlemeler yaplacaktr.
Gereken gzergahta dzenli seferler yapan gvenilir tayclar kullanlacaktr yalnzca.

Tayclarn, limanlarn ve dier depolarn tesisleri, gvenirlii ve sicili aratrlacak ve tama
ekipman ve dier tesislerdeki eksikliklerin giderilmesi iin dzenlemeler yaplacaktr.
Tayclarn says minimum dzeyde tutulacak ve limanlarda ve depolarda ift muameleden
mmkn olduu kadar kanlacaktr. Yklenici, gzergahta kullanlan btn depolarn uygun
olmasn salayacak ve btn mallarn, sudan, gnetin, tozdan veya baka sebeplerden zarar
grmeyecei ve bozulmayaca ekilde depolanmaya elverili olmasn salayacaktr.
Gnderiler, eksiksiz birimler halinde olacak ve ksmi gnderilerden mmkn olduu kadar
kanlacaktr.
Yklenici, TRKYE'de, mene lkede ve transit lkelerde gmrk ilemleri iin gereken btn
dzenlemeleri yapacaktr.
Yklenici, gerekli btn ithalat ve ihracat izinlerini ve mallarn tanmas iin gereken dier
belgeleri edinecektir. Gmrklere, izinlere, eki listelerine, konimentolara, sigortalara, vb. ilikin
btn formlarn ve belgelerin kopyalar verene iletilecektir.
Btn paralar, tasnif ve kurma kolayl salayacak ekilde aka iaretlenecektir.
Btn paralar, gvenli tamaya salayacak salam sandklara ve kutulara konacaktr.

Gereken yerlerde, sandk diplerinde su boaltma delikleri olacaktr. Her sandk veya konteynr,
dardan aka iaretlenecek ve arlk merkezi ve tama kaylar iin doru konumlar
iaretlenecektir. Her sandk veya konteynr, iindeki paralara, szleme numarasna ve var
noktasna ilikin iaretler de ierecektir. Trkiye'de farkl yerlere gnderilecek malzemeler ayr
paketlenmeli ve paketler gidecei yeri aka belirtir ekilde iaretlenmelidir. Sandklar, kutular
veya konteynrlar zerindeki btn etiketlerin, iaretlerin veya renk kodlarnn ak, okunur,
sudan, gneten etkilenmez ve skca tespit edilmi olmas salanacaktr. "Buradan Kaldrnz,
"Kanca Takmaynz", "Krlabilir Eya", "st Taraf", gibi standart iaretler uygulanacaktr. Ya,
boya veya dier zararl veya yanc malzemeler, gereince iaretlenecek, "parlama noktas" ve
dier tavsiye edilen depolama scaklklar belirtilecektir.
verenin salayaca ekipmann (varsa) Ykleniciye teslimat verenin deposundan

yaplacaktr.
Genel olarak, depolama ve muhafaza Yklenici tarafndan yaplacaktr. Ak mekanlarda

braklmas uygun grlmeyen incelenmi malzeme ve ekipman, malzemelerin ve ekipmann
uygun yntemlerle tamamlanmas ve depolanmasndan sorumlu kiiler tarafndan bina ilerinde
depolanacaktr.
Ekipmanlar temiz olarak ve toz ve sudan uzak tutulacaktr. Ayrca btn mekanizmalar ve
zellikle paneller, levhalar ve kabinler gibi elektrikli ekipman ve dier hassas ekipmanlar, suya,
neme ve toza kar korunmaldr. Yklenici, ekipman depolama ve birletirme srasnda
koruyacak ve bu bakmdan herhangi bir ihmal sonucu oluacak hasardan sorumlu olacaktr.
Belirtilmi depolama koullarna kesinlikle uyulacaktr.
Yklenici, sahada, malzemelerin ve ekipmann korunmasndan sorumlu bir bekiyi

bulunduracaktr; ibu szlemedeki iin balamasndan i gruplarnn sahipliinin verene
getii tarihe kadar bu durum devam edecektir.
Yklenici, btn paralar geldiklerinde teslim alacak ve denetleyecek uygun personeli hazr
bulunduracak ve vereni beklendii gibi kmayan btn paralardan haberdar edecektir.
Yklenici, btn boaltma ve tama ilerinin dikkatle yaplmasn ve paralarn gvenli
alanlarda tasnif edilmesini salayacaktr.
Yklenici, btn paralar inceleyecek ve verene paralar veya ekipmanlarda hasar olup
olmadn derhal bildirecektir.
Btn kovalarn, sandklarn, ambalaj kutularnn ve dier ambalaj malzemesinin verenin

belirttii bir yere teslim edildiinden emin olacaktr.
19.2. ALET EDEVAT VE TEHZAT
Alet Edevat ve Tehizat
Tali istasyonun veya tali istasyonun herhangi bir parasnn sklmesi, montaj, kurulmas,
yerletirilmesi, test edilmesi, iletmeye alnmas, tamiri ve bakm iin tm alet edevat ve
tehizat Tavsiye Edilen Paralar, Alet Edevat ve Tehizatla birlikte ayr ayr sayfalarda
sralanacaktr. haleye Teklif sahipleri imalaty, tipini, ekipmann maksadn belirteceklerdir.
Ayrca, hale Teklifinde imalatnn katalogu da verilecektir.
a) Yklenici kendi hale Teklifinde aadaki alet edevat iin fiyat listesi dkmn yapacaktr.
Tali istasyonlarn montaj, test edilmesi ve iletmeye alnmas iin;
Alet edevat kitleri vs gibi genel alet edevat,

Blmelerin yerletirilmesi, deiik elemanlarn montaj ve irtibatlandrlmas iin gereken
zel alet edevat,
Kompartman bakm, SF6 gaz doldurma (vakum pompalar, borular, rekorlar, vanalar,
basn azaltclar vs) iin gerekli alet edevat,
letmeye almadan nce testlerin ve dorulamalarn yaplmasna imkan vermek iin
gerekli aletler; referans basn gstergeleri, sznt detektrleri, voltaj dme masas,
higrometreler,
Tali istasyonda YG g frekans dayanma testini yapmak iin test buingleri (ilgili
ekipman ile). (muhtemelen tali istasyonda temin edilen SF6/Hava buingleri ile
testlerin yaplamamas durumunda).
Ve metal klad balant-kablo testi yapmak iin gerekli buingler (tali istasyonun kablo
irtibatlaryla donatlm olmas durumunda).
Tali istasyon g frekans testi iin voltaj jeneratr tedarikin bir ksm deildir.
Tali istasyonlarn iletmeye alnmasn mteakip, bu alet ve edevat Yklenicinin mlkiyetinde

kalacaktr.
b) letme, bakm ve tamir iin;
Yklenici aadaki aletler iin teklifinde detayl fiyat listesini verecektir.
Tali istasyonun normal almas iin gerekli alet edevat; manuel altrma alet edevat,
vs,
Takviye iin gerekli gaz tpleri, borular, vanalar, rekorlar, basn azaltclarn
tamamlamak iin gerekli alet edevat,
nitelerin skm, iyiletirmesi, yeniden-montaj iin gerekli; portatif topraklama
sistemleri, geici payandalar, geici rtler, sapanlar, zel halatlar, nite mesnet asesi,
niteleri ve bunlarn altrma mekanizmalarn skmek, yeniden monte etmek,
ayarlamak iin alet edevat,
Tekrar hizmete koymadan nce test etmek ve kablo testi iin gerekli alet edevat, balca;
tali istasyonun g frekansn test etmek iin test buingleri (ilgili ekipman ile birlikte) (tali
istasyonun kablo balantlar ile donatlm olmas halinde).
Tm bu alet edevat, tali istasyonun iletmeye alnmasndan sonra, Yapm Alannda ve

mkemmel durumda mevcut olacaktr.
Yukardaki alet edevat ve tehizatn her bir seti, yumuak elik yapdaki kutular iine
yerletirilecektir, kutularn adedi tali istasyon izimiyle ilgili olarak belirlenecektir. Eer herhangi
kutu ve kutunun muhtevasnn arl uygun ekilde tanmasna uygun deil ise, bunlar lastik
ynlendirilebilen tekerlekler zerine yerletirilecektir.
Her kutunun bir kilidi olacak ve uygun ekilde boyanm ve zerine kullanlmas dnlen tali
istasyonun ad yazlm olacaktr.
19.3. KOROZYONA DAYANIKLI BOYAMA VE GALVANZ KAPLAMA
Bu artname, yzey temizleme ve hazrlama iin minimum gereksinimleri ayrca galvanizlenen

elik yzeylerin koruyucu astarlanmasn belirtmektedir.
Galvaniz kaplama prosedr tm yongalarn, kenar kalntlarnn, ince temizliin ve eimlerin

bitirilmesinden sonra balayacaktr. Ayrca, tm delme, zmbalama, kesme ve kaynaklamalar
tamamlanm olacak ve tm apaklar temizlenecektir.
Tm elik yaplar ve platformlar imalatnn imalathanesinde ASTM A376, A239, A153, A123,
VDE 0210 veya eiti uluslar aras olarak tannm standartlara uygun olarak scak-daldrmayla
galvanizle kaplanacaktr. Uygulanan inko kaplama aadaki kalnlklarda olacaktr:
en az 80 pm/yaklak, 600 /m 2
en fazla 120 pm/yaklak, 900 /m 2

Kablolarn galvanizlenmesi scak daldrma ilemi ile uygulanacak ve uluslar aras standartlarn
gerekliliklerini karlayacaktr. inko kaplama dz, temiz ve bir rnek kalnlkta olacak ve kusur
olmayacaktr. Hazrlk ya da galvanizleme ya da galvanizin kendisi kablonun ya da kaplanm
malzemenin mekanik zelliklerini olumsuz ynde etkilemeyecektir.
verenin onay olmakszn alternatif bir ilem kullanlmayacaktr.
Ya ile temas halinde olan yzeyler galvanizlenmeyecek ya da kadmiyum kaplanmayacaktr.
Tama esnasnda koruma iin, sz edilen tm yzeyler 80 mikron kalnlk ile kromatlanacaktr.
verenin temsilcisi iin hazrlanmas ve ilerleyii esnasnda tm zamanlarda ii ve tm ilgili

malzemeleri denetleme eriimine sahip olacaktr.
Sevkyat, depolama, montaj esnasnda ve garanti sresi ierisinde hasar gren boya ve
galvanizli i, hasarl kaplama tamamen giderildikten sonra Yklenici tarafndan uygun ekilde
eski haline getirilecektir. Tamir iin kaplama ve boyama yukardaki artlara uygun olarak
yrtlecek ve art koulan minimum kuru tabaka kalnlna ulaacaktr. Yeni ve orijinal
kaplamalarn bir araya geldii gei blgelerine zel nem gsterilecektir. Yklenicinin sorumlu
olduu bir kusur olmas durumunda, tm ilgili tamir masraf Yklenici tarafndan karlanacaktr.
Yklenici tarafndan kaplamann denetlenmesi, ne boya imalatsn rnlerinin iyi kaliteli olmas
sorumluluundan ne de Ykleniciyi belirtilen kalitede malzeme edinme ya da iin doru bir
biimde ifa edilmesi sorumluluundan kurtarmayacaktr.
Tm elik konstrksiyon ileri ve platformlar anmaya kar ve iklim koullarnn zararl etkisine
kar galvanizli ve korumal olacaktr. Yklenici, bakalar tarafndan galvanizlenmi,
astarlanm ve boyanm yzeyler zerinde uygulad boyann tm sorumluluunu
stlenecektir.
verenin denetim ve kabulnden sonra en az be yl sreyle paslanmaya kar koruma garanti

edilecektir.
Yklenici tarafndan tedarik edilen tm tehizat mmkn olduunca dikkatli bir biimde
tamamlanacak ve uygun korozyona kar kaplama ile birlikte teslim edilecektir. Bu tr iler,
apreleme boyasna kadar ve apreleme boyas da dahil olmak zere atlye ve naat Alannda
kaplamay ierecektir.
Boyama ve kaplama ilemleri DIN 55928, ASTM Standartlar A 153, A 386, A 123 ve A 120nin
son basks ya da veren tarafndan onaylanacak herhangi baka bir denk standarda uygun
olarak yerine getirilecektir. verenin talebi zerine, farkl kaplamalar ve renkler iin boyama
numuneleri temin edilecektir.
Boyamadan nce, galvanizlenmemi tm paralar pas, tortu ya da yadan tamamen

temizlenecek ve tm harici przl yzeyler doldurulacaktr.
Demirden olmayan tm d yzeyler boyanacaktr, renk veren tarafndan onaylanacaktr.
Elektrik tertibat ya da baka cihazlar ieren ve montajl bir ekilde naat Alanna sevk
edilen kabin, pano, datm kutular ve hcrelerin dahili demir yzeyleri inceleme ve
testten nce son kat boyal olacaktr. mekana monte edilen hcreler iin i apreleme
beyaz bir emaye boya olacaktr. Ak alanda kullanm amal saha datm kutular ve
iletme kabinlerinin ii, son kat ak gri koyulamayan bir son kat cila olacak olan kat
boya ile boyanacaktr.
Bakm amacyla karlabilecek olan somun, cvata ve contalar haricinde, ak alan

tehizatnn tm galvanizlenmemi harici demirli yzeyleri, aadaki ekilde en az drt kat
boya kaplamal olacaktr:
Bir kat astar boya;

kincisi i testlerinin tamamlanmas zerine uygulanacak olan iki kat boya,
Onaylanm renkte bir son kat boya.
Her bir kat boya farkl renkte olacak ve temiz ve kuru bir yzeye uygulanacaktr. Tm boyalar
veren tarafndan onaylanacaktr. verenin kabul ile, iki son kat kaplama iin bir alternatif
olarak onayl tropik alminyum boyalar kullanlabilir.
Her kaplama aknt, damla, pim delii, dalga, st ste binme, sarkma ve gereksiz fra izlerinden
arnm olacak ve sonraki boya kat uygulanmadan nce kurumasna ya da sertlemesine izin
verilecektir.
Nakliye ve montaj esnasnda boya iinde meydana gelen hasar, hasarl ksm tamamen
temizlenerek ve hasar meydana gelmeden nce uygulanan boya kat says kadar boya
uygulanarak iyiletirilecektir.
Bakm amacyla karlmas gerekebilecek olan aktaki galvanizlenmemi somun, cvata ve

contalar montajdan sonra en az bir kat boyal olacaktr. Yeterli miktarda tamir boyas
temin edilecektir.
19.4. ETKETLER VE SM PLAKALARI
Her bir blm, iletme personelinin kolay eriebilecei bir isim levhas ile ak bir ekilde
etiketlenecek ve ilgili IEC Standartlarnda belirtilenlere ilave olarak aadaki bilgileri ierecektir:
malatnn ad,
verenin sipari numaras,
malat yl,
lke menei.
Kategori ve dier talimatlar ya da uyarlar, levhalar TRKE olacak ya da TRKE olarak

oaltlacak, ifade etmek iin seilen szckler veren tarafndan onaylanacaktr. Farkl
imalatlar tarafndan retilen tehizatn her bir ayr paras, bilgilerin tamamnn malat
tarafndan elde edilmesine olanak veren bir referans iaretine sahip olacaktr.
Alternatif akmn her faz ve doru akm ana alterin her kutbu ve irtibatlar, fazlar ya da
polariteyi ayrt etmek iin, aada belirtildii ekilde, renkli olacaktr. Renkler kalc olacak ve
solmayan cinsten olacaktr.
Faz Renk
A Krmz
B Sar
C Mavi
DC devreler Gri
Topraklama devresi (uygun bir renkte (renklerde))
Dahili ya da kabin ilerine konacak olan etiketler, harflerin kalcln salamak iin onayl
malzemeden olacaktr. Etiketlerin yzeyleri, ktan yansyan kamamay nlemek iin mat ya
da ince perdahl olacaktr. Siyah yzeylere monte edilen etiketler beyaz harfli olacaktr.
Yasal uyar ilan ve bilgileri hcrelere ve giri kaplarna, ak hava alt alann evreleyen

itlere ilitirilecektir.
Ak havada kullanlacak tm etiket ve levhalar paslanmaz elik ya da onayl paslanmaz bir

malzemeden olacak ve paslanmaz vidalarla tutturulacak ve harfler zaman ierisinde
bozulmayacaktr.
Yklenicinin ilerini terk etmeden nce, tm aletler ve tertibat ayrt edici bir numara ve/veya harf
ile en az iki yerden boyanacak ya da damgalanacaktr.
Onayl bir izim ve malzeme listesinde yer alan galvanizli malzemenin montaj iaretleri
galvanizleme ileminden nce damgalanacak ve galvanizleme ileminden sonra net bir ekilde
okunabilir olacaktr. Tm iaretler okunabilir ve hava artlarna dayankl olacaktr. Etiketlerin
kullanld durumda, dayankl, emniyetli ekilde ilitirilmi ve oaltlm olacaklardr.
19.5. LETMEYE VE DEVREYE ALMA
Yklenicinin sorumluluu, tm kalc ilerin iletmeye alnmas ve hizmete alnmasn ierecektir.

Tehizatn hibir paras verenin yazl izni olmakszn hizmete alnmayacaktr.
letmeye alma dnemi boyunca, Yklenici tm ilgili ileri denetleyecek, iletecek ve

performansndan sorumlu olacak ve uygun ayarlama ve bakmda verenin personelinin
talimatn stlenecektir.
Szlemeye dahil edilen iler Yklenicinin yeterli sayda nitelikli temsilcileri tarafndan
denetlenecek ve verenin temsilcisinin leri kontrol etmesi iin Yklenici tarafndan tm
kolaylk ve yardmlar temin edecektir.
Yklenici, denetlenmesi kararlatrlan paralarn detaylarn verenden temin edecektir, fakat

bu gibi bir denetim Ykleniciyi ykmllklerinin herhangi birinden hibir ekilde
kurtarmayacaktr. Yklenici, temsilciler tarafndan talep edilmesi halinde, naat Alanna ksmen
monte edilmi olarak teslim edilen herhangi bir tehizat yeniden montajdan nce denetim iin
aacaktr.
Yklenici, iletmeye alnmadan nce Szleme kapsamnda temin edilen tm tali istasyonlara
elektrikli ve mekanik balantlarn doruluunu salamaktan sorumlu olacaktr.
Bir kez akm verilen tali istasyonun herhangi bir parasnn altrlmas, bu gibi bir i iin
verenin standart gvenlik ynetmeliklerine uygun olarak verenin temsilcisi ile Yklenici
arasnda kararlatrlan bir biimde bir alma znine tabi olacaktr. Tali istasyon halen
Yklenicinin kontrol altnda iken, alma izni Yklenicinin, yetkili temsilci tarafndan
onaylanacaktr. Teslim edilmi olan tesisdeki alma izinleri verenin kontrol altnda olacaktr.
19.6. BAKIM
Tehizat ve tali istasyon plan, aadaki ekilde bakm ve onarma olanak verecek ekilde
tasarlanacaktr:
Maksimum tehizat hizmette tutmak,

Sonraki gvenilirlii garanti eden iyi kalitede bir i ifa etmek,
i mmkn olduunca hzl bir ekilde yerine getirmek.
Bu prensibe ve aadaki koullara uymak iin tali ksmlar oluturulacaktr;
Bir devre kesicinin sklmesi, istasyonun (ya da yar istasyonun) hizmet d kalmasn
gerektirmeyecektir,
Bir ift bara sistemindeki selektr ayrcnn sklmesi, istasyonun (ya da yar istasyonun)
hizmet d kalmasn gerektirmeyecektir.

Tesisin genel dzenlemeleri ve detaylar sona erdirildiinde, ve montaj balamadan en az drt
ay nce, Yklenici her tali istasyon iin tam detayl iletme ve bakm talimat el kitabn onay iin
verene sunacaktr.
Detaylar, Szleme kapsamnda tedarik edildii ekilde ana tesisi ve tm ilikili yardmc
tehizat kapsayacaktr. Tedarik edilen tehizata zel olarak atfta bulunmadklar ve konu ile
ilgisi olmayan hususlar karlmad takdirde, metnin bir paras olarak imalatnn standart
brorlerini dahil etmek yeterli olmayacaktr.
Temin edilen bilgiler, zorunlu ak ve devre diyagramlar, boru ileri, tesisatn genel dzenlemesi
ve detayl izimlerini ierecek, kullanld yerde zel malzemeden sz edecek ve yalayclarn
listesini ve tesis zerinde kullanlan tm bilye ve rulman yataklarn ierecektir. Uygun bir ebada
indirilen mevcut izimleri, onaylanabilecek olan izimler ve diyagramlar bir cilt ile snrl olacak
ve kapak ceplerine yerletirilmeyecektir.
Eer komple metin uygun olmayan bir ekilde ok yer kaplyorsa, o zaman el kitab uygun
ekilde tekrar blnecek ve ok ciltli bir biimde retilecektir. Onaylandnda, taslakta yer ald
ekilde komple metin, diyagramlar ve izimlerin iki sureti, montaj esnasnda kullanlmak zere
verene teslim edilecek ve bunlar montaj balamadan en az bir ay evvel temin edilecektir.
Bu belgeye balk sayfas biiminde uygun kapaklarla bir kitap ya da kitaplar halinde
ilave on iki suret oaltlacaktr, ancak, artname, Szleme Koullar, izimler vs.ye
referanslarn yerini letme ve Bakm Talimatlar alacaktr.
verenin, tali istasyonun ya da dier tanmlamann ad, mteakiben Tesisin ksa bir
tanmlamas kapan srtna yazlacak ve eer talimatlar birok kitaba dahil edilmise,
bunlar uygun cilt says ile iaretlenecektir.
Tamamlanan kitaplar bakm dneminin tamamlanmasndan en az bir ay nce verene teslim

edilecektir. Kitaplar Trke ve ngilizce baslm olacaktr.
BLM 20
20. TRAFO MERKEZLER GVENLK SSTEM TEKNK HUSUSLAR
20.1. AMA
Bu artnamenin amac; trafo merkezlerinin i gvenliini ve evre gvenliini arttrmak amacyla

temin edilecek; d saha PIR (Passive Infra Red) detektrl alglama sistemleri ve IP-CCTV
(internet protokoll hareket alglamal kapal devre televizyon) sistemlerine ait teknik zellikleri
ile internet zerinden IP kameralar araclyla uzaktan izleme iin gerekli alma standartlarn
tanmlamaktr.
20.2. N KAPSAMI
Trafo merkezlerinin, evre ve i gvenliinin salanabilmesi iin, trafo merkezi istimlak snrn
gzetim altna alabilecek ekilde autodome kameralar ve harici ortam PIR dedektrler
yerletirilecek, tesis giri noktalarnda, YG ve OG GS hollerinde ve OG metal clad odalarnda
IP-sabit kameralar bulunacaktr.
D evre etrafnda harici PIR dedektrler ile, l blge brakmayacak ekilde grnmez bir
duvar oluturulacak ve tesis evresinden girme teebbs olduunda, ilgili blge alarm
durumuna geecek ve bu alarm bilgisi gvenlik merkezine iletilecek, gvenlik grevlisi hangi
blgede olduunu mimik ekranndan grecei gibi, o blgedeki autodome kameralar, ilgili
blgeye otomatik olarak ynlenerek blgeyi taramaya balayacaklardr.
Autodome kameralar, tanmlanacak tur ve pozisyon hareketleri ile evreyi tarayacak ve kamera
o anda bakt alanda hareketli bir cisim fark ettiinde, cismi otomatik olarak yaknlatrp,
cismin hareketini takip edecek ve gvenlik grevlisine ikaz verecektir. Ayrca, yanl alarmlara,
meydan vermemek iin, bu alanlarda, bulunan bir takm olaan hareketler, nceden
tanmlanarak filtre edilebilecektir (aa hareketi, yoldaki trafik ak gibi d etkiler filtre
edilebilecektir).
Btn grntler ilgili gvenlik merkezinde HD veya Full HD kalitesine gre en az 45 gn kayt
yapabilecek sabit disk ve kayt cihaz ile kayt altnda tutulacak ve arivlenebilecektir.
Sistemin uzak izlenimleri iin en az 5 (be) uzak izleme lisans sisteme dahil olabilmesi iin
gerekli alt yap salanacaktr.
Sistem kendisinden beklenen tm fonksiyonlar yerine getirecek ekilde iler vaziyette teslim
edilecektir. hale esnasnda teklif edilen cihazlarn yap denetim eleman tarafndan artnameye
uygun olmad tespit edilirse yklenici, yap denetim elemannn onaylayaca artnameye
uygun baka bir cihazla deitirmek zorundadr.
Teklif sahibi, teklif edecei rnlerin ve markalarn teknik servis iini yapabilecek personel ara
ve gerece sahip olduunu, servis ve teknik destek vermeye yeterli olduunu gsterir Firma
adna hazrlanm, TSE Hizmet yeri yeterlilik Belgesini teklif ile birlikte sunacak ve arzalara en
fazla 72 saat iinde 2 yl sre ile mdahale edeceini yazl olarak taahht edecektir. 2 yl sre
sonunda Blge Mdrlkleri yeterlikli bir firmayla bakm anlamas yapabilecektir.
Trafo merkezlerinde tesis edilecek gvenlik sisteminin merkezin tipine gre ierecei
elemanlarn miktarlar Elektrik Malzeme ve Montaj Birim Fiyat Cetvellerinde verilmi olup;
gvenlik sistemi elemanlar iin tesis edilecek koruma dzeni elemanlarnn temini ve tesisi, tm
fiber ve bakr kablolarn temini ve tesisi, direk temellerinin yapm, kablo kanallarnn almas,
kablolarn serilmesi ve kablaj, testler ve devreye alma vb gibi alt yap almalar gvenlik
sisteminin fiyatna dahildir.
20.3. GENEL HUSUSLAR
Sistemin enerji beslemeleri, bamsz olmak zere gvenlik merkezine yaptrlacak ayr bir UPS
panosundan salanacak olup, otomatlar ile kontrol edilecektir. Pano topraklamas ve kaak
akm koruma sigortalar muhakkak bu panoda bulunacak ve btn sistem ayn UPS zerinden
tek noktadan beslenecektir.
Sistemin enerji beslemelerinin ayr bamsz bir panodan beslenecek olmas, elektrik
kesintilerinde grnt kayt kaybnn nne geilmesi iin UPS ile sistemin desteklenecei
dikkate alnarak enerji alt yaps ve nerilen cihazlarn bu enerji besleme kaynaklar ile uyumlu
olmasna zellikle dikkat edilecektir.
PIR dedektrlerin ve autodome kameralarn alarm sinyali balantlar kumanda merkezinden

yaplacaktr. PIR dedektrlerinden kumanda merkezine gelen ve kumanda merkezinden
autodome kameralara giden alarm sinyalleri min. 0,50 mm kesitinde LIYCY iltli kablo
zerinden tanacaktr.

Sabit ve autodome kameralardan kontrol merkezine gelen grnt bilgileri yksek kalitede 4
FO-Y fiber optik kablo ve CAT-6 kablo ile tanacaktr.
PIR dedektrlerin, sabit ve autodome kameralarn enerji kablolar en az 3x2,5 mm 2 kesitinde

YVMV kablo olacaktr.
Kablolama altyapsnn hazrlanmasnda Teekklmzce onaylanan gzergahlar

kullanlacaktr. Onaylanan gzergahlarn onaya sunulanlardan uzun olmas sebebi ile herhangi
bir fiyat fark denmeyecektir.
Sistem, kesintisiz almas iin UPS (Kesintisiz G Kayna) zerinden beslenecektir.

Kullanlacak UPS, enerji kesilmesi halinde, sistemi minimum 6 saat besleyecek (alarm halinde
ise sirenleri 30 dakika altracak) kapasitede olacaktr.
Kontrol merkezinde gvenlik sistemindeki her eleman (UPS hatt giri klar, kameralar, PIR
dedektrler, kayt cihaz, monitrler, alarm kontrol paneli v.s.) iin uygun akm deerinde
sigortalar konularak bir koruma dzeni oluturulacaktr.
20.4. HARC ORTAM UZUN MESAFE PIR (Passive Infra Red) DEDEKTRLER
stasyon sahas evre gvenliinin kontrol ve korunmasnda kullanlacak olan hareket

dedektrleri hatal alglamay minimuma indirecek bir alglama algoritmasna sahip olacaktr.
Hareket sensrleri kk, orta ve byk cisimlere gre ayarlanabilecek yapda imal edilmi
olacaktr. Bu ayarlar firmaca yaplacak ve gereken PC yazlm, kit vb. ekipman cretsiz
verecektir
Hareket sensrleri 60-150 m uzunluunda ve 2,5-3 metre yksekliinde duvar eklinde ve

sonuna geldiinde minimum 1.5 m yksekliinde duvar eklinde bir alglama alan
oluturabilecek, harici tip PIR (Passive Infra Red) dedektr olacaktr.
Dedektrler iinde sabotaj anahtar bulunacaktr, kapan almas durumunda bu anahtar

alarm aktif hale getirecektir.
Dedektrler dk voltajla alacak (1236 volt) ve voltajdaki %15 dalgalanmalardan

etkilenmeyecektir. PIR dedektrlerinin montaj iin gerekli muhtelif aparatlar dedektrlerin
fiyatna dahildir.
Dedektrlerin alma scakl aral -40 ile +50 derece, koruma snf ise IP 65 olacaktr.
20.5. NTERNET PROTOKOLL KAPALI DEVRE TV SSTEM (IP-CCTV)

GENEL ZELLKLER
Sistem uluslar aras standartlara uygun olarak tesis edilecektir. Sistemde kullanlacak
kameralar, kayt cihazlar ve yazlmlar ONVIF platformu ile uyumlu olacaktr. rnler ONVIF
web sitesinde yer alan, ONVIF Teknik Komite 'ye ye olan (Technical Committee) markalar
arasndan seilmelidir. Bu markalar haricinde teklif edilen sistemler kabul edilmeyecektir.
Sistemde kullanlacak her trl fi, priz, balant eleman ve benzeri malzemeler ile her trl
kabloda uluslar aras standartlara uygunluk ve/veya TSE ve/veya TSEK belgesi aranacaktr.

Renk, iaretleme ve sembollerde de bu standartlara uyulacaktr. Tesisatta iki nokta arasndaki
kablo ara eklenti yaplmadan ekilecektir.
Sistemde kullanlacak btn niteler, klima tik artlardan ve tozdan etkilenmeyecek yapda
olacak ve bu esaslar gz nne alnarak tesis edilecektir. Ayrca sistemde kullanlan her trl
cihaz, malzeme ve aksesuarlar yeni ve orjinal ambalajnda olmal, kullanlmam olmaldr.
Cihazlarda kullanlacak her trl aktif ve pasif devre elemanlar, devre tasarmnda tayin edilen
deerlerinin bir st limitinde alacak spefikasyonlara sahip olmaldr
CCTV sistemi izleme odasnn (Komuta Kontrol Odas) yeri, proje aamasnda belirlenecektir.
Dijital kayt cihaz, hareketli ve sabit kameralar, kamera muhafazalar, monitrler, joystickli
kontrol klavyesi ve lensler ayn reticiden temin edilecektir.
Sistem ile ilgili niteler hakknda Trke tamamlayc bilgiler ve sisteme ait tm emalar
verilecektir. Geici kabul ileminden nce son kesim uygulama projesi ve ana kolon emalarn
ieren belgeler de yap denetim elemanlarna ve ilgili Blge Mdrlne teslim edilecektir.
Yklenici tarafndan uygulama iinin bitirilmesi ve geici kabul ncesi ilgili Blge Mdrl
tarafndan belirlenecek teknik personele, ilgili Blge Mdrlnn uygun grd tarihlerde,
sistemin kullanmyla ilgili eitim verilecektir.
20.6. IP DJTAL KAYIT VE GRNT TRANSFER CHAZI
Cihaz reticisi ISO 9001 kalite belgesi ve ISO 14001 sertifikasna sahip olacaktr.
Dijital kayt CCTV sistemleri iin retilmi profesyonel bir cihaz olmaldr. PC zerinde alan
sistemler, dijital multiplexer olarak kabul edilmeyecektir. Cihaz ile birlikte bilgisayar klavyesi,
mouse veya bilgisayar monitr kullanlmayacaktr. Yalnzca dijital kayt iin retilmi,
endstriyel tip, yazlm olarak d etkilere kapal, reticinin standart retimi olan cihaz olacaktr.
Dijital kayt cihaznn fiber optik kablo ile gelen dijital grnt ve alarm sinyallerini ileyebilmek
iin gereken fiber optik eviricilere sahip olacaktr aksi takdirde fiber optik eviriciler ayr olarak
bilabedel temin edilecektir.
Dijital Kayt Cihaznn en az 16 IP kamera girii olacaktr.
Grntlerin izlenebildii bilgisayarlar yardmyla istenen grntler yetkiler dorultusunda kayt

edilebilecektir.
Grnt zerinde yaplabilecek deiiklikleri(sabotajlar) engellemek amacyla, resim kaytlar

ilerine gizlenmi ifreli bir kod ierecektir. Bylece yaplm bir grnt kayd delil olarak bir
yere gtrldnde, cihazn kontrol yazlm ile grntler zerinde bir oynama yaplp
yaplmad snanabilecektir.
Kayt cihaz yksek kaliteli ve gvenli resim sktrma teknii olan grntleri H264 veya H265
kullanarak kaydedecektir.

Kayt cihaz, gemi kayt grntlerini ararken, akll arama zelliine sahip olacaktr (Smart
Motion search).
Dijital kayt cihaz kapasitesi ileride arttrlabilecek zellikte ve ilk kurulum aamasnda en az
8000 GB (HD veya Full HD kalitesine gre 45 gn saklama sreli) dahili HDD kapasitesinde
olacaktr. Teklif veren firma, cihaz reticisinin depolama sresini hesap yazlm ile kayt
srelerini seilen HDD kapasitesine gre hesap edip, teklifi ile birlikte verecektir.
20.7. DAHL VE HARC TP RENKL GNDZ / GECE (DAY/NIGHT) IP KAMERALAR
Kamera zerinde hareket ve Kamera Sabotaj ( kamerann izinsiz yn deiimi, netliin

bozulmas ya da k tutulmas v.b. ) alglama zellii olacaktr. Hareket alglama dedektr eik
seviyeleri ile birlikte tamamyla programlanabilen en az 4 blgeden oluacaktr. Ayrca k
seviyelerindeki ani deiimlerden oluabilecek hatal alarmlar en az seviyeye indirmek iin
kamera bir global grnt deiim dedektrne sahip olacaktr. Kamera, hareketi algladnda
izleme ekrannda alarm uyars ile birlikte zerindeki rleyi de aktif edecektir. Ayrca dardan
alarm tetiklemesi ile veya kameralarn kontrol ve ayarlarnn data kablosu zerinden
yaplmasn salayan haberleme protokol zerinden alarm sinyalini gnderecektir.
Minimum k hassasiyeti F 1.2 de 30 IRE ve 1/30 sn Pozlama sresinde renkli de min 0.30 lx
ve 0.06 lx (siyah beyaz modda ) olacaktr.
Sabit kameralar grnt veya haberleme kablosu zerinden alarm bilgilerini iletebilecek ve
ayn zamanda kamera direkleri zerinde harici muhafazalarn almasna gerek kalmadan
kamera setuplar kontrol merkezinden yaplabilecektir. Eer sabit kameralarda grnt bilgilerini
optik kablo ile gnderebilmek iin fiber optik modller mevcut deilse harici fiber optik modller
bilabedel temin edilecektir.
Kullanlacak kameralar,renkli ve siyah beyaz mod da en az HD (1280*720)/30 Resim Saniye

yksek znrle sahip ve gelimi dijital sinyal ilemci kullanan tam otomatik renkli kamera
olacaktr. Kameralar zellikle evre gvenlik ve endstriyel uygulamalarn ihtiyac olan kompakt
ve salam yapda olacaktr.
Power over Ethernet (PoE) IEEE 802,3at destei ve ayrca 12VDC%10 ve 24VAC%10(50Hz)
harici besleme girii olacaktr.
nerilen lensler, kamera reticisi firmann ilgili kamera iin retilmi uyumlu olan kendi standart
modelli rn olacaktr.
Lens HD kamera iin en az 2 Megapixel znrle kadar alabilecek model seilmelidir.
Lens odak uzakl asgari 3.5-12 mm ya da 4-8 mm aralnda ayarlanabilir olmaldr.
Kamera sisli havalarda otomatik olarak kontrastl artrabilen zelliine sahip olacaktr
Sinyal grlt oran en az 50 dB ve dinamik k aral (WDR) en az 70 dB olmaldr.
Kamera back light compensation (BLC) zelliine sahip olmal, BLC blgesinin ls
ayarlanabilir olmal ve BLC blgesi grnt zerinde herhangi bir noktaya kaydrlabilecektir.
CCD veya CMOS sensr zerinde entegrasyon zamannn artrlmas ile, efektif hassasiyet
artrlabilecek slow shutter zellii olacaktr.
Kamera aadaki elektronik shutter modlarn destekleyecektir.
Otomatik elektronik shutter (AES) zellii olmal 1/50 - 1/10.000 arasnda deer tayacaktr.
CCD veya CMOS tip : 1/3 inch interlaced

Aktif piksel : 1280x720
znrlk : HD 720P(1280*720)/30 Resim Saniye
Hassasiyet 30 IRE, F/1.2de : 0.30 lx / 0. 06 lx S/B
Sinyal Grlt Oran : >50 dB
AGC : 21dB
Auto black : Ak / Kapal seilebilir
DAY/NIGHT : Auto, off veya dardan Ethernet video sinyal kablosu zerinden aktif
BLC : ak veya kapal
Video k : 1Vpp 75 ohm
alma scakl : -20 C /+50 C derece aras
Kamera zerinde, evre gvenlik uygulamalar iin, alarm giri ve alarm k rleleri olmaldr.
Kamera fabrika programl olarak seilebilir 3 ayr kullanm program/profili ile gelecektir.
Uygulama esnasnda bu profiller saha koularna gre deitirilebilecektir. Profillerden herhangi
biri kamera mens ile, ya da uzaktan haberleme ile veya harici alarm giri rlesi ile aktif
edilebilecektir.
Grntlere saat ve tarih eklenebilmelidir.
Gvenlik standartlar EN60950-1, elektromanyetik sertifikalar EN50130-4, EN55022 classB
Kalite sertifikalar ISO9001 veya EN50121-4
20.8. HARC TP IP AUTODOME KAMERALAR, GNDZ / GECE (DAY/NIGHT)
Kamera, shutter hzn drerek kamera hassasiyetini arttrabilen slow shutter fonksiyonuna
sahip olacaktr.
Cihazn lensi kompakt yapda olmal ve en az 30x optik 12x dijital zoom yapmaldr. 12x dijital
zoom, 30x optik zooma ulaldnda aktif olacaktr. Dijital zoom zellii sistem kontrol klavyesi
zerinden alp kapatlabilmelidir. Kamera en az 400 m apnda bir emberi izleyebilecek
yapda olacaktr.

Kamerann dijital image stabilization zellii olmaldr. Bu sayede rzgar ve benzeri evre
koullarndan dolay resimde oluacak vibrasyon nlenmi olacaktr. Bu zellik kontrol klavyesi
zerinden gerektiinde alp kapatlabilecektir.
D ortam iin uygun IP 66 Nema 4X standardnda, dome tipi muhafazaya sahip olmaldr. Bu
belgeler teklif dkmanlar iinde sunulmaldr.
Autodome kameralar, istendiinde otomatik takip etme zellii olmaldr. Bu zellik kendi bana
alan dardan bir cihaz gibi deil, kamerann dahili bir paras olacaktr. Kamera gr alan
ierisindeki hareketi alglayabilecek, ve hareketli cisme kilitlenip onu otomatik takip
edebilecektir. Bu zelllik kontrol klavyesi zerinden istendiinde alp kapatlabilecek ancak
kullancnn autotrack zelliine etkisi ap kapamann dna kmayacaktr. Bu zellik aktif iken
kullanc kamera kontroln eline alabilecek, braktnda kamera tekrar otomatik hareketi takip
etmeye geri dnebilecektir.
Otomatik hareket takip zellii aktif olduunda bu ekran zerinde simge ile operatre
gsterilecek, kamera hedefi otomatik takip etmeye baladnda, simge yanp snerek
operatr
uyaracaktr.
24VAC%10 / 220 V (50Hz) AC harici besleme girii olacaktr.
Kamera yksek ve dk k koullarnda, sis ve puslu ortamlarda resim detaylarnn

yakalanmasn salamak iin Otomatik Kontrastlk Dengesi zellii bulunmaldr.
Gizli olan blgelerin izlenmesinin nne gemek iin 20 adet dikdrtgen mask tanmlanabilecek,
bu blgelere kamera dndrld ve zoom yapldnda grnt siyah olarak
maskelenebilecektir.
Kameraya 99 farkl preset tanmlanabilecek ve her birine minumum 16 karakter uzunluunda

isim verilebilecektir. Ayrca bir tur fonksiyonu da ardarda bu presetleri belirlenen zaman
aralklar ile ekrana getirebilecektir. Tur fonksiyonu tanmlanrken istenen presetler tura dahil
edilip istenenler edilemeyebilecektir. Kameraya bundan baka operatrn keyboard
hareketlerini (pan/tilt zoom) 15 dakikaya kadar kaydederek programlanan iki tur daha
tanmlanabilecektir. Kaytl turlar srekli ard arda oynatlabilecektir.
Kameralar fiber optik transceiver modle sahip olacaktr. Bu sayede video ve bi-phase kontrol
sinyalleri 4 km ye kadar mesafeye iletilebilecektir. Fiber optik modl 50/125nm, 62,5/125nm,
dk kaypl multi-mode,/Single mode en az 20Mhz bant geniliinde(video 850nm / data
1300nm) cam fiber ile uyumlu olacaktr.
Kamera, dayanklln gerektii uygulamalarda kullanlmak zere darbelere kar dayankl

glendirilmi bubble a sahip olacaktr
Kamera zerinde min 7 adet alarm giri ve 3 adet alarm k olmaldr. Her bir giri kameray
nceden programlanm bir blgeye evirebilecektir, bu sayede kamera IR bariyer, PIR haraket
dedektr, vb evre gvenlik sensrlerinden alaca tetiklemeler ile alarmn geldii yne hzla
ve otomatik olarak dndrlebilecektir. Giri tetiklemeleri ile k rlesi belirlenen sre ile aktif
edebilebilecek ve ekran zeri uyarlar ile monitr bandaki operatr uyaracaktr.
Kameralar grnt ve haberleme kablosu zerinden alarm bilgilerini iletebilecek ve ayn

zamanda kamera direkleri zerinde harici muhafazalarn almasna gerek kalmadan kamera
setuplarnn kontrol merkezinden yaplmasn salayacak haberleme protokoln
destekleyecektir.
Kameralar, uygulamada gerekli olacak montaj tipine gre, at montaj, ke montaj, boru(pipe)
montaj, duvar montaj, direk montaj tipi olmak zere farkl montaj aparatlar ile sipari
edilebilecektir. Montaj aparatlar orijinal olacaktr.
Kamerann znrl en az HD (1280*720)/60 fps olacaktr.
Sinyal grlt oran en az 50dB, Geni Dinamik Aralk (WDR) ise en az 90 dB olacaktr.
Hassasiyet (30IRE, F1. 6 iin ve

pozlama hz 1/30 iin) : minumum
Gndz modu (slow shutter kapal) : 0.040 lux
Gece modu (slow shutter kapal) : 0.04 lux
alma scakl -40C ila +50C olacaktr.
Kamerann CE ve UL gvenlik sertifikalar olacaktr.
evre aydnlatmasnda kullanlan sodyum buharl lambalarn krmz n otomatik olarak filtre
etme ve Renkleri gerek renkleri ile izleme ve kayt imkan salayabilmelidir.
Tanmlanabilecek asgari 10 farkl sahne iin (Preposition noktas ), tamamen bamsz Akll
Video erik Analizleri yaplabilmeli, bu sayede kamera otomatik olarak istenilen blgeleri
tarayabilmeli ve pheli olabilecek bir durumu alglayarak alarm oluturabilmeli ve gvenlik
grevlisini uyarabilmelidir.
Kamera Profsynel Akll Video Analizler: Kamera kendi zerinde ikinci bir mikroilemci
sayesinde ya da kontrol merkezinde bu i iin zel, ilave server yardmyla bamsz alan,
Akll Video Analiz fonksiyonlarna sahip olmal ve btn fonksiyonlar faal olarak teklif
edilmelidir.
Aadaki Video Analiz fonksiyonlarndan, en az 3 farkl fonksiyon, ayni anda tek bir kamera
grnts zerinde e zamanl olarak alabilmelidir:
I. Snr hlali Alglama - asgari birbiriyle ilikili adet bamsz snr izgisi (evre gvenliinde
ilk snr geilince uyar sinyali, 2. snr da alrsa n alarm olumal, 3. snr da alnca sesli
alarm oluturabilmelidir.)
II. Blge hlali Alglama, belirlenen yasak blgelere girilmesi veya klmas durumunda, n
alarm ve alarm verebilmelidir.
III. Belirli bir yn ve yry yolu dna kan ya da bir kiiyi alglayabilme ve n alarm
oluturabilme.
IV. Tanmlanan bir blgede, belirlenen bir sre boyunca pheli dolaan bir kiiyi alglama ve
alarm oluturabilme.
20.9. 21 RENKL MONTR
Cihaz reticisi ISO 9001 kalite belgesi ve ISO 14001 sertifikasna sahip olacaktr. PC amal
monitr olmayacaktr.
Cihazn ekran boyutu en az 21 yksek znrlkl renkli lcd veya led monitr olacaktr.
Cihaz znrl en az 1920*1280 (Full HD) olacaktr.
Gvenlik Sertifikalar : CE, EN60950
Elektromanyetik uygunluk : EN55022 class B, FCC part 15 class B
evresel elektromanyetik etkilere kar korunma : EN50130-4(CE)
20.10. IP CCTV VDEO ZLEME YAZILIMI
IP Kamera izleme ve Kontrol Yazlm sisteme PC zerinde alacak ve kameralarn

izlemesiyle beraber tm cihazlarn konfigrasyonlarnn yaplabilmesini salayacaktr.
Yazlm asgari 32 kanal IP Kameray destekleyecektir ve en az %25 kamera lisans ile

sunulacaktr. Sistemdeki toplam kamera saysnn geniletilebilir olmas asndan toplam
kamera saysnn %25 fazlas lisans cretine dahil olacaktr.
Kayt yazlmnn bir bilgisayar ile asgari 2 adet monitr destei bulunmal, her bir monitr
zerinde ayn anda 20 canl kamera grnts e zamanl izletebilmelidir.
Yazlm canl ve kayt edilmi grntleri izletebilmelidir.
Kaytlara Akll Delil Arama zellii yardmyla, kaytlara Akll Analiz Fonksiyonlarn
tanmlayarak , gemie ynelik hzl arama yaplabilmelidir.
Yazlm sayesinde kolayca IP VDEO KAYIT CHAZI ierisindeki kaytlar tanabilir bellee
aktarlabilmelidir.
Yazlm zerinden hareketli kameralara kumanda edilebilmeli, turlar tanmlanabilmeli, takip

edilecek kii iaretlenerek otomatik takip aktif edilebilmeli, giri ve k kontaklar kontrol
edilebilmelidir.
Yazlm, Sistemdeki masa ve duvarlardaki btn Monitrleri kontrol edebilmelidir.
Yazlm duvar monitrleri zerinde, sral gsterim yapabilmeli istenilen monitrde, istenilen
kameralar sral (Sekuence) olarak tanmlanabilmelidir.
20.11. GVENLK MERKEZ KAMERA ZLEME VE YNETM BLGSAYARI
Ip Video Kayt Cihaz balanarak IP kameralarn canl veya kayt edilmi grntlerinin
izlenmesi ve ynetilmesi amacyla kullanlacaktr. Bilgisayar standart bir markann, standart
fabrikasyon bir modeli olmaldr. Toplama bilgisayarlar kabul edilmeyecektir.
1. letim sistemi minimum Microsoft Windows 7 Pro 64 bit olmaldr.

2. lemci minimum ntel i5 olmaldr.
3. Minimum 4 GB RAM olmaldr.
4. Bellek minimum 10 GB olmaldr.
5. Grafik kart NVIDIA GeForce 8600 veya zeri olmaldr (ekran kart minimum iki adet monitr
destei olmaldr).
6. A arayz 100/1000 BaseT olmaldr.

20.12. ENDSTRYEL TP 8+2 PORT POE NETWORK SWTCH, SFP MODL
Cihaz ynetilebilir (managed), zorlu ortam koullarna dayankl, Layer 2 ve endstriyel tip
Ethernet switch olmaldr.
1. 8 adet 10/100Base-TX portu ve 2 adet Gigabit TP/SFP kombo arayz olmak zere toplam
10 port hazr olarak ve kompakt bir yapda gelmelidir.
2. Cihaz ile kullanlacak SFP modlleri switch ile ayn marka olmaldr.
3. Cihaz IEEE 802.3af standartn destekleyecektir.
4. Cihaz PoE destekli olmal 48 V DC, en az 15.4 Watt, 350 mA g salayacaktr.
5. 10Base-T/100Base-TX ve 1000Base-T portlar iin auto-negotiating ve half-duplex/fullduplex

modlarn desteklemelidir.
6. Redundant data ring teknolojisini desteklemelidir.
7. Her bir port zerinde giri/k bant genilii kontrol yaplabilmelidir.
8. Cihaz elektromanyetik parazitlere ve yksek elektriksel dalgalanmalara kar korunakl

olmaldr.
9. Cihaz portlar aras karlkl etkileimi engelleyen devre korumasna sahip olmaldr.
10. Cihaz zerindeki 8 adet 10/100 port iin ayr ayr sistem izleme link (Link/activity) LEDleri
bulunmaldr. Yeil renk ilgili port zerindeki balantnn baarl bir ekilde kurulduunu
gsterecektir. Yanp snen LED (ACT) verilerin baarl bir ekilde gnderilip alndn
gsterecektir.
11. Cihaz -40 C ile +75 C scaklk aralnda alabilmelidir.
12. Cihaz ierisinde mekanik aksam olarak fan kesinlikle bulunmayacaktr.
13. Cihaz 12 48 V DC endstriyel tip g kaynayla birlikte teslim edilmelidir.
14. Redundant g kayna balantsn desteklemelidir.
15. Cihaz en az IP30 seviyesinde koruma snfna haiz olmaldr.
20.13. ENDSTRYEL TP FBER ETHERNET MEDA EVRC MODL
Network sisteminde her fiber u iin, GBic modl kullanlacaktr, zellikleri asgari olarak aada
sralanmtr.
1. Cihaz endstriyel tip olacaktr.

2. alma scakl -40 C ile minimum +75 C arasnda olmaldr.
3. alma voltaj 12-48 V DC aras olmaldr.
4. Multi/Singlemode fiber optik kablo ile uyumlu olacaktr.
5. Fiber kablo iinde gelen optik sinyaller, bakr CAT kablo elektrik sinyallerine ya da tersini
yapabilmelidir.
6. Modl 1000 MBite (1 GBite) veri iletiim kapasitesinde olmaldr.
7. Cihaz zerinde 4 adet 10/100/1000 Base-TX RJ-45 Auto-MDI-X portu ve 2 adet 1000 Base
SX/BX/LX olmak zere toplam 6 port hazr olarak ve kompakt bir yapda olmaldr.
8. Cihaz en az IP30 seviyesinde koruma snfna haiz olmaldr.
9. Cihazn en az 2 yllk retici garantisi bulunmaldr.
20.14. YILDIRIM KORUMA EKPMANLARI VE TOPRAKLAMA
El ile eriilebilecek her metal aksam gerilim kaana kar topraklanm olacak ve hayati tehlike
arz edebilecek gerilimler iin resim, iaret ve yazlarla uyar ihbarlar bulunacaktr.
D IP kameralar yldrm dmeleri sonucu oluan yksek gerilim veya bunlarn yaratt
manyetik alandan oluan gerilimlerden korumak iin her kamera iin kamera Network Data
girilerine ve panolarda bulunan Kenar Switchlerin besleme hatlarna ve data klarna
parafudr konulacaktr.
1. Yldrm ve yksek gerilimlere kar koruyabilmek iin kullanlacak zayf akm parafudru,
asgari -40 / +70 derece d ortam scaklk deerleri arasnda sorunsuz alabilecektir.
Data Koruma Parafudru, POE Girili
2. POE korumal Data Parafudrlar, 60 V ve zerinde korumaya geecektir. Dearj Akm

kapasitesi 2 kA ya da daha yksek olacaktr.
Cihaz 220 V AC Besleme Girii Koruma Parafudru
3. 220 V AC Besleme Parafudrlar, izin verilen maksimum alma voltaj asgari 255 V AC,
Nominal yldrm koruma akm asgari 20kA ve maksimum yldrmdan koruma akm asgari
40kA
Cihaz 48V DC Besleme Girii Koruma parafudru
4. 48 V DC Besleme Parafudrlar, izin verilen maksimum alma voltaj asgari 65 V DC,

Nominal yldrm koruma akm asgari 20kA ve maksimum yldrmdan koruma akm asgari
30kA

20.15. HARC ORTAM ISITICILI, KAMERA MUHAFAZA KUTULARI VE MONTAJ
AYAKLARI
1) Teklif edilecek kamera muhafazalar IP66 koruma normlarna sahip olacak, bu norm
dndakiler kesinlikle kabul edilmeyecektir. Teklif sahipleri muhafazalarn bu normlara uygun
olduunu gsterir belgeyi ve orijinal katalounu tekliflerinde vereceklerdir.
2) Kamera muhafazalar, kamera reticisi firmann standart retimi olmaldr.
3) Salam yapl olacaklardr. Muhafaza kutusunun koruma yzey kalnl 2 mm / 4 mm

aralnda, paslanmaz elik veya alminyum dkm frn boyal olmaldr.
4) Muhafazalar, souk havalarda i scakl belli bir derecede tutacak termostat nitesine sahip
olacaklardr.
5) Muhafazalar kamera mercei tarafnda, gne nlarnn ve dier k etkenlerinin etkisini

azaltmak amacyla glgelie sahip olacaktr.
6) Kamera ayaklar kameralarn saa-sola veya aaya-yukarya ynlendirilmesine olanak

salayacak mekanik yapya sahip olacaktr.
7) Herhangi bir nedenle, zamanla ayaklar zerinde ve balant noktalarnda mekanik

deformasyon, paslanma, korozyon v.b. olmayacaktr.

BLM 21
ZOLATRLER
21.1. Orta Gerilim Geit zolatrleri
21.1.1.Genel
21.1.1.1.Konu ve Kapsam
Bu artname, orta gerilim sisteminde kullanlmak zere satn alnacak, 36 kV ve daha aa

gerilimde, anma akm 3150 A'e kadar olan geit izolatrlerinin teknik zelliklerini kapsar.
artname ve eklerinde aksi belirtilmedike, bu artname kapsamndaki geit izolatrleri tm

yardmc donanm ile birlikte komple nite olarak teslim edilecektir.
Satn alnacak geit izolatrlerinin tipleri Garantili zellikler Listesinde belirtilmitir.
Bu artname kapsamndaki geit izolatrlerinin tasarm, yapm ve testleri aadaki

standartlarn en son basklarna uygun olarak yaplacaktr.

1000 Volttan yukar alternatif gerilimlerde kullanlan geit
TS 595 EN 60137/1EC 60137
izolatrleri
IEC 60815 Kirlenme koullarna gre izolatr seimi iin klavuz
TS 914 EN ISO 1461 Demir ve elikten yaplm malzemeler zerine scak
daldrlm galvaniz kaplamalar-zellikler ve deney metotlar
Elektriksel aksesuarlar, bileenler ve dier yardmc donanmlar da ayn ekilde IEC veya
edeer ya da daha stn standartlara uygun olacaktr.

TSE ve IEC standartlarnn bulunmad zel paralarla ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alcnn da
onaynn alnmas artyla uygulanabilir standartlar nerecektir.
Aksi belirtilmedike sipari konusu geit izolatrleri aada belirtilen alma koullarnda
alma Koullar Bina ii (dahili) Bina d (harici)
Ykselti 1000 m
Ortam Scakl(*)
En Yksek +40C +45C
En Dk -25C -40C
24 Saatlik Ortalama +35 Cnin altnda +35Cnin altnda
Ortam Hava Kirlilii - Garantili zellikler Listesine
Gre
Rzgar Basnc - 700 Pa(34 m/s rzgar hzna
karlk gelen)
En yksek gne nm - 500 W/m 2
Yer Sarsnts(**)
Yatay 0.5 g 0.5 g
Dey 0.25 g 0.25 g
Sistem Topraklamas Dorudan veya diren zerinden toprakl ntr sistemi
edilen aralklar;

Geit izolatrleri; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir
**) nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, geit izolatrlerinin
alaca yerde tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile geit izolatrlerinin IEC
ye uygun olarak yaplacak Analitik metodlu deprem dayankllk hesaplar Yklenici
21.1.1.4. Garantilerin Karlanmamas ve Toleranslar
Garantili zellikler Listesinde garanti edilen deerlerin Yklenici tarafndan birebir olarak
karlanmas esastr. Ancak karlanamamas durumunda ilgili standartlarda yer alan toleranslar
dikkate alnacaktr. Garantili zellikler Listesinde ve/veya imalat resimlerinde belirtilen fiziksel
boyutlarla ilgili olarak (boyutlar, arlklar vs.) iin Yklenici taahht ettii tolerans deerlerini
verecektir.
21.1.2.1. Tip
Geit izolatrleri porselen veya camdan yaplm ve kullanma yerine gre de Hariten/Dahile
tipte olacaktr.

Aksi belirtilmedike, geit izolatrleri aada belirtilen zelliklerde olacaktr.
Sistemin en yksek gerilimleri (kV) 7,2 12 17,5 36

Kuruda yldrm darbe dayanm gerilimi 60 75 95 170
(kV tepe)
Kuruda ve yata ebeke frekansl 20 28 38 70
dayanm gerilimi (kV rms)
Anma frekans (***) (Hz) 50
Anma akm, In (A) 630, 800, 1000, 1250, 1600, 2000, 2500,
3150
Ksa sreli termik anma akm, Ith 25
(1saniye) (kA)
Dinamik anma akm (kA) 2.5 x Ith
Montaj as zolatr ekseni ile tespit flan arasndaki
a 90dir.
Konsol yk minimum dayanm Garantili zellikler Listesine Gre
deeri (Aadaki izelgeden seilecektir.)
Anma Akm (A) 630-800 1000- 2000- 3150
1600 2500
Konsol yk minimum dayanm 1000 1250 2000 3150
deeri (N)
Minimum yzeysel kaak yolu
uzunluu (mm/kV)
Dahili ksm iin 12
Harici ksm iin 25
Geit izolatrleri, 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her giriinde ise en az
***) 20 sn alacak ekilde tasarlanmaldr.
21.1.2.3.Yapsal zellikler
21.1.2.3.1.Yaltm Blmleri
Geit izolatrleri gerek normal iletme koullarnda, gerekse sistemde meydana gelecek
ar gerilimler ve ksa devreler nedeniyle oluacak ekme, burulma ve eilme kuvvetlerine,
deprem ve titreim sebebiyle meydana gelecek kuvvetlere dayanacak, ayrca ani scaklk
deimeleri, genleme veya bzlme nedeniyle meydana gelecek zorlamalarda
atlamayacak ve krlmayacak ekilde tasarlanacak ve imal edilecektir.
zolatrlerin yaltm blmleri dzgn ve simetrik olacak, mekanik zorlamalarn ve elektriksel

alan dalmnn niform bir ekilde dalmn salayacak ve radyo parazitlerini en aza
indirecek ekilde tasarmlanacaktr.

zolatrlerde, hi bir yabanc madde, atlak, kabuklanma, hava kabarc, izik, apak,
prz, benek, leke ve benzeri kusurlar bulunmayacaktr.
zolatrlerin porseleni yksek vasfl ve homojen bir yapda olacak, izolatrlerin atmosfere
ak yzeyleri kahverengi parlak bir srla dzgn ekilde srlanacaktr. Sr ani scaklk
deiimlerinden etkilenmeyecek, endstriyel kirlenme, ozon, asit, alkaliler, toz ve dier
atmosferik koullara kar dayankl olacaktr.
Cam izolatrler, sertletirilmi kire-soda camndan imal edilecektir.
Hariten/Dahile geit izolatrleri tijli olacaktr.
Tijlerin di almam, klemens balants yaplacak silindirik ekildeki blmleri en az 80

mm boyunda olacaktr.
21.1.2.3.2. Metal Blmler
Btn geit izolatrleri tijli olacaktr. Btn metal ksmlar ve civata aksam, scaklk deiimleri
ve mekanik zorlamalarda izolatr gvdesinden ayrlmayacak ekilde tespit edilecek, tespit iin
kullanlan malzeme yksek kalitede ve metal ksmlarla kimyasal reaksiyona girmeyecek ve
genlemelerde krlmayacak zellikte olacaktr.
Geit izolatrlerinin tijleri dndaki btn metal blmleri, korozyona dayankl metallerden
yaplacak ya da scak daldrma galvanizli olacaktr. Galvaniz zellikleri TS 914 EN ISO 1461'e
uygun olacaktr. Galvaniz kaplama kalnlklar;
Demir ve elik dkm ve dvme malzemeler iin 600 g/m 2, ortalama (85 mikron)
Civata, somun ve rondelalar iin 375 g/m 2, ortalama (54 mikron)
olacaktr.
Geit izolatrleri tijlerinin klemens balants yaplacak silindirik ekildeki terminalleri alminyum
iletkenlerle balantda elektro-kuplaj etkisi yaratmayacak ekilde imal edilecektir. Terminaller
anma akmn, geit izolatrnn herhangi bir ksmnda snma olmakszn, srekli olarak
tayacak kesitte olacaktr.
Geit izolatrnn dahili tarafndaki gbek ap ve harici tarafndaki flan zerindeki tespit
detaylarnn oluturulmasnda trafo merkezinde mevcut veya kullanlacak geit penceresindeki
detaylar gz nnde bulundurulacaktr.
Geit izolatr, tespit flan harite kalacak ekilde imal edilecektir.
1600 A Geit izolatrlerinin tijleri alminyum, 1600 A < geit izolatrlerinin tijleri bakr
olacaktr.
Geit izolatr tijinin kesit hesabnda akm younluu bakr iin 1.8 A/mm 2, alminyum iin 1.3
A/mm2 deeri almayacaktr.
Geit izolatrnn detayl ekildeki komple resmi teklifle birlikte verilecektir.

Teklif Sahipleri tij ve terminallerin biimlerini boyut ve kesitlerini gsteren resimleri teklifine
ekleyecektir.
21.1.2.3.4. Montaj Dzeni
Geit izolatrleri, montaj iin, dayankl ve deforme olmayan bir tespit flan ile tehiz edilecektir.
Her anma geriliminde, btn anma akmlar iin geit izolatrlerinin tespit flanlarnn boyutlar
ve tespit delikleri arasndaki aklklar ayn llerde olacaktr.
Tespit flannda kalnl boyunca di ekilerek ve zerinde en az M12 lsnde bir topraklama
civatas bulunacak ve toprak sembolyle iaretlenecektir.
21.1.2.3.5. Etiket
Btn geit izolatrleri zerinde paslanmaz elikten ya da korozyona dayankl baka bir
metalden yaplm bir etiket bulunacaktr.
Etiket normal alma koullarnda kolaylkla grlebilir ekilde, izolatr flannn zerine
paslanmaz elikten vidalarla veya perinle tutturulacaktr. Yazlar ve iaretler zamanla
bozulmayacaktr.
Etiket zerinde aadaki bilgiler yer alacaktr:

mal yl ve seri numaras veya tipi,
Anma gerilimi,
Anma faz-toprak gerilimi,
Anma frekans,
Yldrm darbe dayanm gerilimi,
Anma akm,
Arl.
21.1.3.Testler
Geit izolatrlerinin testleri aksi belirtilmedike TS 595 EN 60137/IEC 60137 standartlarna gre
yaplacaktr.
21.1.3.1.Tip Testleri
artname kapsamndaki her tip geit izolatrne uygulanacak tip testleri aada belirtilmitir:
Kuruda veya yata ebeke frekansl gerilime dayanm testi (Dry and wet powerfrequency
withstand voltage test) (IEC 60137 madde: 7.1.)
Kuruda, yldrm darbe gerilimine dayanm testi (Dry Lightning impulse withstand voltage
tests) (IEC 60137 madde: 7.2.)
Scaklk art testi (Temperature-rise tests) (IEC 60137 madde: 7.5.)

Isl ksa sreli akm dayanmnn dorulanmas (The thermal short-time current withstand
test) (lEC 60137 madde: 7.6.)
Konsol yk dayanm testi (The cantilever load withstand test) (IEC 60137 madde: 7.7.)
Boyutlarn dorulanmas (Verification of dimensions) (IEC 60137 madde: 7.11.)
mal edilen her geit izolatrne imalat tarafndan uygulanacak rutin testler aada
belirtilmitir.
Kuruda ebeke frekansl gerilime dayanm testi (Dry power-frequency withstand voltage test)
(IEC 60137 madde: 8.3.)
Gzle muayene ve boyut kontrol (IEC 60137 madde: 8.10.)
Galvaniz kalnlnn kontrol
Garantili zelliklerin kontrol
Her teslimatta numuneler, Alc temsilcileri tarafndan rastgele seilecek ve aksi belirtilmedike
numune says aadaki izelgeye uygun olacaktr.
Parti Bykl (Adet) Numune Says (Adet)

50 ye kadar 4
51 - 500 8
501 3200 16
3201 ve st 32
21.2. Orta Gerilim Mesnet zolatrleri
21.2.1. Genel
Bu artname, orta gerilim sisteminde kullanlmak zere satn alnacak mesnet izolatrlerin
teknik zelliklerini kapsar.
Bu artname kapsamndaki mesnet izolatrleri, artnamede belirtilen btn aksesuaryla birlikte

komple nite olarak temin edilecektir.
Temini istenen mesnet izolatrlerin tipleri ve teknik zellikleri bu artnamede ve ekinde verilen
Garantili zellikler Listesinde belirtilmitir.
Bu artname kapsamndaki mesnet izolatrleri, aadaki standartlarn en son basklarna

uygun olarak imal edilecek ve testlerden geirilecektir.

Mesnet izolatrleri bina iinde ve dnda anma gerilimleri
TS 556/IEC 60168 1000 V'un stndeki sistemlerde kullanlan seramik malzeme
veya camdan yaplm mesnet izolatrlerinin testleri
Anma gerilimi 1000 Volttan byk 300 kV'a kadar olan
TS 4237/IEC 60660 sistemlerde organik malzemeden bina ii mesnet
izolatrlerinin test metodlar
Anma gerilimi 1000 Volttan yksek elektrik tesislerine ait bina
TS 2042/IEC 60273 ii ve bina d yaltkan mesnetlerin ve bunlarla ilgili
elemanlarn boyutlar
a.a. sistemlerinde kullanlacak yksek gerilim izolatrlerin
IEC 60507
yapay kirlenme testleri
IEC 60270 Yksek gerilim deney teknikleri-Ksmi boalma lmeleri
IEC 60437 Yksek gerilim izolatrleri radyo giriim testi
Demir ve elikten yaplm malzemeler zerine scak
TS 914 EN ISO 1461

Aksi belirtilmedike sipari konusu mesnet izolatrleri, aada belirtilen alma koullarnda

Ykselti 1000 mnin altnda 1000 mnin altnda
Ortam Scakl(*)
En Yksek +40C +45C
En Dk -25C -40C
24 Saatlik Ortalama +35 Cnin altnda +35Cnin altnda
Ortam Hava Kirlilii - Ar

Rzgar Basnc - 700 Pa(34 m/s rzgar
hzna karlk gelen)
En yksek gne nm - 500 W/m 2
Yer Sarsnts(**)
Yatay 0.5 g 0.5 g
Dey 0.25 g 0.25 g
edilen aralklar;

Mesnet izolatrleri; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir
**) nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, mesnet izolatrlerinin
alaca yerde tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile mesnet izolatrlerinin
IEC ye uygun olarak yaplacak Analitik metodlu deprem dayankllk hesaplar Yklenici
verecektir.
21.2.2.1. zolatr Tipleri
Mesnet izolatrleri, kullanlma yerlerine ve yaplarna gre, IEC 60273'te belirlenmi olan,
aadaki tiplerde olacaktr.
Dahili, porselen veya cam : Tip-J

Dahili, epoksi reine : Tip-JO
Harici, porselen veya cam, iten metal
tespit tertibatl, silindir biimli : Tip-H
Harici, porselen veya cam, dtan metal
tespit tertibatl, silindir biimli : Tip-C
Aksi belirtilmedike, mesnet izolatrleri aada belirtilen zelliklerde olacaktr.

En yksek sistem gerilimi (kVrms) 7,2 12 17,5 36
Kuruda yldrm darbe dayanm gerilimi 60 75 95 170
(kV tepe)
Kuruda ebeke frekansl dayanm gerilimi 28 38 50 70
(Dahili Tipler in) (kV rms)
Yata ebeke frekansl dayanm gerilimi 20 28 38 70
(Harici Tipler in) (kV rms)
Minimum yzeysel kaak yolu uzunluu
(mm/kV)
Dahili ksm iin 12
Harici ksm iin 25
Mekanik dayanm Garantili zellikler Listesine Gre
(Aadaki izelgeden seilecektir.)
Mesnet izolatrleri
eilmede krlma yk (kgf)
Tip
(Sembol) 100 125 160
200 400 600 800
0 0 0
J X X - X - - X
JO X X X X X - X
H X X - X - - X
C - X X X X X
NOT: C tipinde 1250 kgf mekanik dayanm yalnzca en yksek sistem gerilimi 17.5 kV ve 36 kV
sistemler iindir.
(***) zolatrler, 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her giriinde ise en az 20
sn alacak ekilde tasarlanmaldr

21.2.2.3.1. Yaltm Blmleri
zolatrler gerek normal iletme koullarnda, gerekse sistemde meydana gelecek ar

gerilimler nedeniyle oluacak kuvvetlere dayanacaktr. zolatrler ksa devrelerden
kaynaklanan, deprem ve titreim sebebiyle meydana gelecek kuvvetlere dayanacak ekilde
tasarlanacak ve imal edilecektir.

indirecek ekilde tasarmlanacaktr. zolatrlerin rettii radyo giriim gerilimi (RIV) IEC
60437'de belirtilen deerleri amayacaktr.
Yzeylerin altlar ve oluklar kolayca temizlenecek ekilde biimlendirilecektir.

zolatrlerde, hi bir yabanc madde, atlak, kabuklanma, hava kabarc, izik, apak, prz,
benek, leke ve benzeri kusurlar bulunmayacaktr.
zolatrlerin porseleni yksek vasfl ve homojen bir yapda olacak, izolatrlerin atmosfere
ak yzeyleri kahverengi bir srla dzgn ekilde srlanacaktr. Sr ani scaklk
deiimlerinden etkilenmeyecek, endstriyel kirlenme, toz ve dier atmosferik koullara
kar dayankl olacaktr.
Dahili tip izolatrlerin yapmnda organik malzeme olarak yalnzca epoksi reine kullanlacak,
bunun dndaki organik malzemelerden yaplm izolatrler kabul edilmeyecektir.
Btn metal ksmlar ve civata aksam, scaklk deiimleri ve mekanik zorlamalarda izolatr
gvdesinden ayrlmayacak ekilde tespit edilecek, tespit iin kullanlan malzeme yksek kalitede
ve metal ksmlarla kimyasal reaksiyona girmeyecek ve genlemelerde krlmayacak zellikte
olacaktr.
Mesnet izolatrlerinin btn metal blmleri, korozyona dayankl metallerden yaplacak ya da

scak daldrma galvanizli olacaktr. Galvaniz zellikleri TS 914 EN ISO 1461'e uygun olacaktr.
Galvaniz kaplama kalnlklar;
Demir ve elik dkm ve dme malzemeler iin: 600 g/m 2, ortalama (85 mikron)
2
Civata, somun ve rondelalar iin: 375 g/m , ortalama (54 mikron)
olacaktr.
21.2.2.3.3. Tespit Tertibatlar
Porselen ve cam yaltkanl tiplerde, izolatrn tepe ve tabannda metal tespit tertibatlar
bulunacak ve metal tespit tertibatlar, izolatr eksenine dik ve yzeyleri birbirine paralel
dzlemde olacak ekilde montaj edilecektir.
Epoksi reine izolatrlerde metal tespit tertibat pirin malzemeden olacaktr.
C tipi izolatrlerin tepe ve taban metal tespit tertibatlarnn lleri, delik says, d lleri ve
deliklerin dzenlenmesi IEC 60273 izelge IV ve IVA'da belirtildii ekilde olacaktr.
J, JO ve H tipi izolatrlerde IEC 60273, izelge 1-lIl'te belirtilen llerde olmak zere tepe
ve taban merkezinde birer adet montaj delii ve ayrca Malzeme Listesinde istenmise ilave
yardmc delikler bulunacaktr.
zolatrlerin tepe ve tabanndaki metal tespit tertibatlarnn civata delik dileri, IS0 metrik di
lsnde olacak ve IEC 60273 madde 6'da belirtildii biimde alacaktr. Deliklerdeki di
uzunluu, porselen ve cam yaltkanl izolatrlerde en az nominal civata apna eit, epoksi
reine izolatrlerde ise nominal civata apnn en az 1.5 kat uzunlukta olacaktr. Di
alacak deliklerin ap en ok 0,25 mm geniletilecek ve diler galvanizleme ileminden
sonra standart ldeki elik civatalara uygun olacaktr.
Teklif sahipleri, izolatrlerin boyut resimleriyle birlikte tepe ve taban metal tespit tertibatnn
detaylarn, montaj delik llerini gsteren resimleri teklif ekinde vereceklerdir.
21.2.2.3.4. Etiket
Aadaki bilgiler, ilgili standartlarda izolatrlerin tanmlanmas iin verilen rneklere uygun
olarak, kolayca okunabilecek ve silinmeyecek ekilde izolatrler zerine iaretlenecektir.
Alcnn ad,
malatnn ad,
mal yl,
zolatrn tipini belirten sembol,
Emede krlma yk,
Yzeysel kaak yolu uzunluu,
Anma gerilimi,
Anma frekans,
Arl.
21.2.2.3.5. Boyutlar ve Toleranslar
Mesnet izolatrlerinin temel boyutlar;

Ykseklik
Yaltkan blmn d ap
Metal tespit tertibatnn boyutlar
Yzeysel kaak yolu uzunluu
zolatrlerin llen boyutlarna aadaki toleranslar uygulanacaktr:
Ykseklik ls iin IEC 60273'te ilgili izelgelerde belirtilmitir.

Porselen ve cam izolatrlerin + 2x(0,04 d+1,5) mm
yzeysel kaak yolu uzunluu iin
Epoksi reine izolatrlerin + 2x(0,01 d+0,2) mm
yzeysel kaak yolu uzunluu iin
Kalan dier boyutlar iin
Porselen ve cam izolatrlerde d 300 mm ise; (0,04 d+1 ,5) mm
d > 300 mm ise; (0,025 d+6) mm
(d mm olarak llen boyuttur)
Epoksi reine izolatrlerde (0.01 d+0.2) mm,
kadar bir tolerans uygulanacaktr.

21.2.3. Testler
Aadaki tip, numune ve rutin testleri IEC 60168 ve IEC 60660 standartlarna gre yaplacaktr.
artname kapsamndaki mesnet izolatrlerinin her tipine uygulanacak tip testleri aada
belirtilmitir. Tip testleri iin alnacak numune says, her test iin, ilgili IEC standardnda
belirtildii gibi olacak, bu numuneler rutin testler ve numune testlerinden gemi izolatr
partilerinden alnacaktr.
21.2.3.1.1. Porselen ve Cam izolatrlere Uygulanacak Tip Testleri
21.2.3.1.1.1. Standart Testler
Boyutlarn dorulanmas testi (Verification of dimensions) (IEC 60168 Madde: 5.1)

Kuruda, yldrm darbe gerilimine dayanma testi (Dry Lightning impulse withstand voltage
tests) (IEC 60168, Madde: 4.5)
Kuruda, ebeke frekansl gerilime dayanma testi (Dry power-frequency withstand voltage
test) (Yalnz dahili tip izolatrlere uygulanacaktr.) (IEC 60168, Madde: 4.7)
Yata, ebeke frekansl gerilime dayanma testi (Wet power-frequency withstand voltage test)
(Yalnz harici tip izolatrlere uygulanacaktr.) (IEC 60168, Madde: 4.8)
Mekanik krlma yk testi (Mechanical failing load test) (IEC 60168, Madde: 5.2) (Mekanik
krlma yk testi eme, burulma, gerilme ve basma testlerini kapsar. Bu testlerden
hangilerinin uygulanaca Alc tarafndan belirlenir.)
21.2.3.1.1.2. zel Testler
zel testlerden hangilerinin uygulanaca Alc tarafndan belirlenir.
Yk altnda sapma testi (Test for deflection under Ioad) (IEC 60168, Madde: 5.3)
Radyo giriim testi (Radio interference test) (IEC 60168, IEC 60437)
Yapay kirlenme testi (Artificial pollution test) (IEC 60507)
21.2.3.1.2. Epoksi Reine izolatrlere Uygulanacak Tip Testleri
test) (IEC 60660, Madde: 3.3)
Kuruda, ebeke frekansl gerilime dayanma testi (Dry power-frequency withstand voltage
Ksmi boalma snm gerilimi testi (Partial discharge extinction voltage test) (IEC 60660,
Madde: 3.5)
Yldrm darbesinde, delinme testi (Lightning impulse puncture test) (Yalnzca B snf
izolatrlere uygulanacaktr) (IEC 60660, Madde: 3.6)
Mekanik dayankllk testi (Mechanical failing Ioad test) (IEC 60660, Madde: 3.7)
Normal ortam scaklnda yk altnda eilme testi (Test for deflection under Ioad at normal
ambient temperature conditions) (IEC 60660, Madde: 3.8)
Mekanik eme dayanmnn scakla bamll testi (Test for mechanical bending strength
as a function of temperature) (IEC 60660, Madde: 3.9)
Su emme testi (Water absorption test) (IEC 60660, Madde: 3.10)
Yalanma ve rutubet testi (Ageing and humidity test) (IEC 60660, Madde: 3.11)
Tutuma testi (Flammability test) (IEC 60660, Madde: 3.12)
Scaklk evrimi testi (Temperature cycle test) (IEC 60660, Madde: 3.13)

Numune testleri, rutin testlerden gemi izolatr partilerinden alnacak numuneler zerinde
yaplacak, numune saylar aada Madde 3.4.'te belirtildii gibi olacaktr.
21.2.3.2.1. Porselen ve Cam izolatrlere Uygulanacak Numune Testleri
Boyutlarn dorulanmas (Verification of dimensions) (IEC 60168, Madde: 5.1)

Mekanik krlma yk testi (Mechanical failing lo ad test) (IEC 60168, Madde: 5.2)
Delinme testi (Puncture test) (IEC 60168, Madde: 4.9) (Yalnzca tasarm kategorileri
4 ve 5 olan (madde: 2.1.1.) mesnet izolatrlerine uygulanacak)
Gzeneklilik testi (Porosity test) (Yalnz porselen izolatrlere uygulanacak) (IEC 60168,
Madde: 5.6)
Galvanizlilik testi (Galvanizing test) (IEC 60168, Madde: 5.7)
21.2.3.2.2. Epoksi Reine izolatrlere Uyqulanacak Numune Testleri
Boyutlarn dorulanmas (Verification of dimensions) (IEC 60660-Madde: 4.2)

Su emme testi (Water absorption test) (IEC 60660-Madde: 3.10)
Ksmi boalma snm gerilimi testi (Partial discharge extinction voltage test) (IEC 60660,
Madde: 3.5)
Normal ortam scaklnda yk altnda eme testi (Test for deflection under Ioad at normal
ambient temperature conditions) (IEC 60660, Madde: 3.8)
Normal ortam scaklnda mekanik dayankllk testi (Test for mechanical bending strength
at normal ambient temperature conditions) (IEC 60660, Madde: 3.7)

Mesnet izolatrlerinin her birine imalat srasnda uygulanacak rutin testler aada belirtilmitir.
21.2.3.3.1. Porselen ve Cam zolatrlere Uygulanacak Rutin Testler
Gzle muayene (Visual examination) (IEC 60168, Madde: 5.8)

Isl ok uygulama testi (Routine thermal shock test) (Yalnz sertletirilmi cam blmlere
uygulanacaktr.) (IEC 60168, Madde: 5.5)
Elektrik testi (Electrical test) (IEC 60168 Madde: 4.10.2) Tasarm kategorisi 2 olan ekirdei
bo mesnet izolatrlerinin porselen bileenleri iin (Madde: 2.1.1.)
Mekanik testi (Mechanical test) (IEC 60168, Madde: 5.9)
Elektrik testi (Electrical test)(IEC 60168-Madde: 4.10.1) Yalnz tasarm kategorileri 4 ve 5
olan mesnet izolatrleri iin (Madde: 2.1.1)
21.2.3.3.2. Epoksi Reine zolatrlere Uygulanacak Rutin Testler

Gzle muayene (Visual examination) (IEC60660, Madde: 5.2)
Mekanik rutin test (Mechanical routine test) (IEC 60660, Madde: 5.3)
Elektriksel rutin test ve ksmi boalma lm (Electrical routine test and partial discharge
measurement)(IEC 60660, Madde: 5.4)

Btn numune testleri her teslimat partisinden alnacak numuneler zerinde yaplacaktr.
Numune testlerinde alnacak numune saylar, her parti iin izolatrn trne gre aadaki
izelgelerden tespit edilecek ve numuneler Alc temsilcileri tarafndan rastgele seilecektir.
Partideki izolatr
Alnacak numune says
(porselen ya da cam) Says (n)
n 500 %1
n > 500 4 + (1.5n/1000)
Partideki izolatr
Alnacak numune says
(epoksi) Says (n)
300 den az 3
300-1200 %1
1200 den ok 8 + (3n/1000)
Yukardaki izelgelerde, hesaplama sonucu tam say kmadnda, en yakn byk tam say
alnacaktr.
21.3. 170 kV ve 420 kV Mesnet zolatrleri
21.3.1. Genel
Bu artname, 170 kV ve 420 kV iletim Sisteminde kullanlmak zere satn alnacak mesnet
izolatrlerinin teknik zelliklerini kapsar.
Bu artname kapsamndaki mesnet izolatrleri, artnamede belirtilen btn aksesuaryla birlikte

komple kolon olarak temin edilecektir.
Temini istenen mesnet izolatrlerinin tipleri ve teknik zellikleri bu artnamede ve ekinde verilen
Garantili zellikler Listesinde belirtilmitir.
Bu artname kapsamndaki mesnet izolatrleri, aadaki standartlarn en son basklarna

uygun olarak imal edilecek ve testlerden geirilecektir.

TS 556 EN 60168/1EC 60168 Anma gerilimi 1000 Volttan yksek bina iinde ve bina dnda
kullanlan seramik malzeme veya camdan yaplm mesnet

izolatrlerinin testleri
Anma gerilimi 1000 Volttan yksek elektrik tesislerine ait bina
TS 2042/IEC 60273 ii ve bina d yaltkan mesnetlerin ve bunlarla ilgili
elemanlarn boyutlar
TS 6080 /IEC60437 Yksek Gerilim izolatrlerinde Radyo Giriim testi
IEC 60437 Yksek gerilim izolatrleri radyo giriim testi
TS 914 EN ISO 1461

Aksi belirtilmedike sipari konusu mesnet izolatrleri, aada belirtilen alma koullarnda
bina dnda kullanlmaya elverili olacaktr.
alma Koullar
Ortam Scakl (*)
En Yksek +45C
En Dk -40C
Rzgar Basnc 700 Pa(34 m/s rzgar
hzna karlk gelen)
Yer Sarsnts(**)
Yatay 0.5 g
Dey 0.25 g
edilen aralklar;

Mesnet izolatrleri; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir
**) nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, mesnet izolatrlerinin
alaca yerde tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile mesnet izolatrlerinin
verecektir.
21.3.2.1. zolatr Tipleri

artname kapsamndaki mesnet izolatrleri, harici tipte porselen veya camdan yaplm silindir
biimli, dtan metal tespit tertibatl olacaktr.

Malzeme listesinde aksi belirtilmedike, mesnet izolatrleri aada belirtilen zelliklerde
olacaktr.
En yksek sistem gerilimi (kV) 170 420

Kuruda yldrm darbe dayanm gerilimi 750 1550
(kVtepe)
Yata ama-kapama darbe dayanm - 1175
gerilimi (kV)
Yata ebeke frekansl dayanm gerilimi 325 680
(kV)
Minimum yzeysel kaak yolu uzunluu 25 25
(mm/kV)
Krlma Yk
Emede 6000 12500
Burulmada 3000 4000
zolatrler, 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her giriinde ise en az 20 sn

***) alacak ekilde tasarlanmaldr.

21.3.2.3.1. Yaltm Blmleri
zolatrler gerek normal iletme koullarnda, gerekse sistemde meydana gelecek ar

gerilimler nedeniyle oluacak kuvvetlere dayanacaktr. zolatrler ksa devrelerden
kaynaklanan, deprem ve titreim sebebiyle meydana gelecek kuvvetlere dayanacak ekilde
tasarlanacak ve imal edilecektir.

indirecek ekilde tasarmlanacaktr. izolatrlerin rettii radyo giriim gerilimi (RIV) IEC
60437'de llecek 1.1 Un/3 gerilimde 0.5-2 MHz aralnda 2500 Vu gemeyecektir.
Yzeylerin altlar ve oluklar kolayca temizlenecek ekilde biimlendirilecektir.
zolatrlerde, hi bir yabanc madde, atlak, kabuklanma, hava kabarc, izik, apak, prz,
zolatr ya metodla imal edilmi porselenden, homojen bir yapda olacak, izolatrlerin
atmosfere ak yzeyleri kahverengi bir srla dzgn ekilde srlanacaktr. Sr ani scaklk
deiimlerinden etkilenmeyecek, endstriyel kirlenme, toz ve dier atmosferik koullara
kar dayankl olacaktr.
Btn metal ksmlar ve civata aksam, scaklk deiimleri ve mekanik zorlamalarda izolatr
gvdesinden ayrlmayacak ekilde tespit edilecek, tespit iin kullanlan malzeme yksek kalitede
ve metal ksmlarla kimyasal reaksiyona girmeyecek ve genlemelerde krlmayacak zellikte
olacaktr.
Mesnet izolatrlerinin btn metal blmleri, korozyona dayankl metallerden yaplacak ya da

scak daldrma galvanizli olacaktr. Galvaniz zellikleri TS 914 EN ISO 1461'e uygun olacaktr.
Galvaniz kaplama kalnlklar;
Demir ve elik dkm ve dme malzemeler iin: 600 g/m 2, ortalama (85 mikron)
Civata, somun ve rondelalar iin: 375 g/m 2, ortalama (54 mikron)
olacaktr.
21.3.2.3.3. Tespit Tertibatlar
zolatrn tepe ve tabannda metal tespit tertibatlar bulunacak ve metal tespit tertibatlar,
izolatr eksenine dik ve yzeyleri birbirine paralel dzlemde olacak ekilde montaj
edilecektir.
Silindir izolatr kolonunda tepede di alm delikleri olan bir metal tespit tertibat, tabanda
ise dz delikleri bulunan bir metal tespit tertibat bulunacaktr. Birden fazla izolatr
nitesinden oluan izolatr kolonunda ara balantlar flanlarla yaplabilecektir.
Tespit delikleri, izolatr eksenine gre merkezlenmi olacak ve ls belirtilen delik

merkezleri aras apa ait, daire zerinde eit aralklarla alacaktr. Tepe ve taban metal
tespit tertibat delikleri karlkl olarak ayn hizada olacak ve bunlar normal alt-ke cvata
ve somunlarn kullanlmasna uygun ekilde dzenlenecektir
zolatrlerin tepe ve tabandaki metal tespit tertibatlarnn civata delik dileri, ISO metrik di
lsnde olacak ve IEC 60273 Madde 6'da belirtildii biimde alacaktr. Deliklerdeki di
uzunluu en az nominal civata apna eit olacaktr. Di alacak deliklerin ap en ok 0,25
mm geniletilecek ve diler galvanizleme ileminden sonra standart ldeki elik civatalara
uygun olacaktr.
zolatrlerin alt, ara ve st metal tespit tertibatlarnn lleri, delik says, d lleri ve
deliklerin dzenlenmesi IEC 60273 izelge IV ve IVA'da belirtildii ekilde olacaktr.
Komple izolatr kolonundaki nitelerin birletirilmesi, izolatrn elik konstrksiyona montaj

ve tepede tespit edilecek baraya ait mesnetleme klemenslerinin montaj iin gerekli btn
cvata, somun ve rondelalar Satc tarafndan temin edilecektir.
Teklif sahipleri izolatrlerin boyut resimleri ile birlikte tepe ve taban metal tespit tertibat
dzeni detaylarn, tespit delikleri llerini gsteren resimleri teklif ekinde vereceklerdir.
21.3.2.3.4. Etiket
Aadaki bilgiler, ilgili standartlarda izolatrlerin tanmlanmas iin verilen rneklere uygun
olarak, kolayca okunabilecek ve silinmeyecek ekilde izolatrler zerine iaretlenecektir.
Alcnn ad,
malatnn ad,
mal yl,
zolatrn tipini belirten sembol,
Emede krlma yk,
Ama-kapama darbe dayanm gerilimi,
Toplam yzeysel kaak yolu uzunluu,
Anma gerilimi,
Anma frekans,
Arl.
21.3.2.3.5. Boyutlar ve Toleranslar
Mesnet izolatrlerinin temel boyutlar;
Ykseklik
Yaltkan blmn d ap
Metal tespit tertibatlarnn boyutlar
Toplam yzeysel kaak yolu uzunluu

zolatrlerin llen boyutlarna aadaki toleranslar uygulanacaktr:
Ykseklik ls iin IEC 60273'te ilgili izelgelerde belirtilmitir.

Toplam yzeysel kaak yolu uzunluu iin + 2x(0,04 d+1 ,5) mm
Yukarda belirtilenlerin dnda d 300 mm ise; (0,04 d+1 ,5) mm
kalan dier boyutlar iin d > 300 mm ise; (0,025 d+6) mm
Paralellik, eksen kakl ve asal sapma IEC 60168 Ek A'ya gre lldnde aadaki
tolerans uygulanacaktr.
Paralellik h 1 m ise; 0,5 mm

h > 1 m ise; 0,5 h mm
(h m cinsinden olmak zere)
Eksen kakl 2 (1+h) mm
(h m cinsinden olmak zere)
Asal sapma 1, saat ynnde veya tersi ynde
21.3.3. Testler
Aadaki tip, numune ve rutin testleri IEC 60168 standardna gre yaplacaktr.
21.3.3.1.1. Standart Testler
artname kapsamndaki mesnet izolatrlerinin her tipine uygulanacak tip testleri aada
belirtilmitir. Tip testleri iin alnacak numune says, her test iin, ilgili IEC standardnda
belirtildii gibi olacak, bu numuneler rutin testler ve numune testlerinden gemi izolatr
partilerinden alnacaktr.
Yata, ama- kapama darbe -gerilimine dayanm testi (Wet switching impulse withstand
voltage test) (IEC 60168, Madde: 4.6)
Yata, ebeke frekansl gerilime dayanma testi (Wet power-frequency withstand voltage test)
(IEC 60168, Madde: 4.8)
Mekanik krlma yk testi (Mechanical failing load test) (IEC 60168, Madde: 5.2) (Mekanik
krlma yk testi eme, burulma, gerilme ve basma testlerini kapsar. Bu testlerden
hangilerinin uygulanaca Alc tarafndan belirlenir.)
21.3.3.1.2. zel Testler

Aadaki testlerin hangilerinin uygulanaca Alc tarafndan belirlenir.
Yk altnda sapma testi (Test for deflection under load) (IEC 60168, Madde: 5.3)
Radyo giriim testi (Radio interference test) (IEC 60437)
Yapay kirlenme testi (Artificial pollution test) (IEC 60507)

Aada belirtilen numune testleri, rutin testlerden gemi izolatr partilerinden alnacak
numuneler zerinde yaplacak, numune saylar aada Madde 3.4'te belirtildii gibi olacaktr.
Boyutlarn dorulanmas testi (Verification of dimensions) (IEC 60168, Madde: 5.1)

Mekanik krlma yk testi (Mechanical failing Ioad test) (IEC 60168, Madde: 5.2)
Gzeneklilik testi (Porosity test) (IEC 60168, Madde: 5.6)
Galvaniz testi (Galvanizing test) (IEC 60168, Madde: 5.7)
Mesnet izolatrlerinin her birine imalat srasnda uygulanacak rutin testler aada belirtilmitir.
*
Gzle muayene (Visual examination) (IEC 60168, Madde: 5.8)
Elektrik rutin test (Electrical routine test) (lEC 60168, Madde: 4.10.1 veya 4.10.2)
Mekanik rutin test (Mechanical routine test) (IEC 60168, Madde: 5.9)
Numune testlerinde alnacak numune saylar, her parti iin izolatrn trne gre aadaki
izelgelerden tespit edilecek ve numuneler Alc temsilcileri tarafndan rastgele seilecektir.
Partideki izolatr says (n) Alnacak numune says
Partideki izolatr says (n) Alnacak numune says

n 500 %1
n > 500 4 + (1.5n /1000)
Yukardaki izelgelerde, hesaplama sonucu tam say kmadnda, en yakn byk tam say
alnacaktr.
21.4. Ask ve Gergi Takmlaryla Porselen ve Cam zolatrler
21.4.1. Kapsam
Bu blm, 170 kV ve 420 kVuygulamalar iin ask ve gergi takmlaryla birlikte porselen veya
camdan yaplm kep ve pin tipi zincir (an tipi) izolatrler ile porselenden yaplm uzun ubuk
(long rod) tipi izolatrlerin teknik zelliklerini kapsar.
21.4.2. Porselen ve Cam zolatrler
21.4.2.1. Genel

Bu artname letim Sistemindeki 170 kV ve 420 kVluk Enerji letim Hatlarnda ve Trafo
Merkezleri alt sahalarnda kullanlmak zere satn alnacak porselen veya camdan yaplm
kep ve pin tipi zincir (an tipi) izolatrler ile porselenden yaplm uzun ubuk (long rod) tipi
izolatrlerin teknik zelliklerini kapsar.
artname ve eklerinde aksi belirtilmedike bu artname kapsamndaki izolatrler btn

aksesuarlaryla birlikte komple nite olarak temin edilecektir.
21.4.2.1.2. Standartlar
Aksi belirtilmedike bu artname kapsamndaki izolatrlerin tasarm, yapm ve testleri aada

belirtilen standartlarn en son basklarna uygun olarak yaplacaktr.
Standart No Standart Ad
TS-EN ISO 9001 Kalite Ynetim Sistemi Belgesi
zolatrler-Hava Hatlar in-Anma Gerilimi 1000 Voltun stnde Olan
TS EN 60383-1 Blm 1: Seramik Veya Cam zolatr Birimleri-A.A. Sistemleri in
Tarifler, Deney Metotlar Ve Kabul Kriterleri
Insulators For Overhead Lines With A Nominal Voltage Above 1000 V
- Part 1: Ceramic Or Glass Insulator Units For A.C. Systems -
IEC 60383-1 Definitions, Test Methods And Acceptance Criteria

TS EN 60383 -2 Blm 2: Seramik Veya Cam zolatr Birimleri-A.A. Sistemleri in
Tarifler, Deney Metotlar Ve Kabul Kriterleri
- Part 2: Insulator Strings And Insulator Sets For A.C. Systems -
IEC 60383 -2 Definitions, Test Methods And Acceptance Criteria
zolatrler- Hava Hatlar- Anma Gerilimi 1 kV'un stnde Olan- A.A.

TS 10562 EN 60305 Sistemleri in- Seramik Ve Cam zolatrler- apka Ve Pin Tipi zolatr
Birimlerinin Karakteristikleri
IEC 60305 - Ceramic Or Glass Insulator Units For A.C. Systems - Characteristics
Of Insulator Units Of The Cap And Pin Type
TS 5275 EN 60372 Zincir zolatr Birimlerinin Top Ve Yuva Balantlar in Kilitleme
Dzenleri-Boyutlar ve Deneyler
IEC 60372 Locking Devices For Ball And Socket Couplings Of String Insulator
Units - Dimensions And Tests
TS 5277 HD 474 S1 Zincir zolatr nitelerinin Top Ve Yuva Balant lleri
IEC 60120 Dimensions Of Ball And Socket Couplings Of String Insulator Units
TS 6080 EN 60437 Yksek Gerilim zolatrlerinde Radyo Giriim Deneyi
IEC 60437 Radio Interference Test On High-Voltage Insulators

Zincir zolatr Elemanlar - Isl - Mekanik Performans Deneyi Ve
TS 8984 Mekanik Performans Deneyi
Thermal-Mechanical Performance Test And Mechanical Performance
IEC 60575 Test On String Insulator Units
zolatrler - Anma Gerilimi 1 KV' Un zerinde Olan Hava Hatlar in -
TS EN 60433 A.A. Sistemleri in Seramik zolatrler-Uzun ubuk Tipi zolatr
Birimlerinin Karakteristikleri

IEC 60433 - Ceramic Insulators For A.C. Systems - Characteristics Of Insulator
Units Of The Long Rod Type
Dimensions Of Clevis And Tongue Couplings Of String Insulator
IEC 60471 UnitsHata! Kpr bavurusu geerli deil.
Zincir zolatr Birimlerinin Balant Elemanlarnn Boyutlar

Ceramic And Glass Insulating Materials - Part 1: Definitions And
IEC 60672 -1 Classification
Seramik Ve Cam Yaltm Malzemeleri- Blm 1 : Tarifler Ve
TS 11236 EN 60672-1 Snflandrma
Ceramic And Glass Insulating Materials - Part 2: Methods Of Test
IEC 60672 -2 Seramik Ve Cam Yaltm Malzemeleri- Blm 2 :Test Metotlar
TS 11237 EN 60672-2
IEC 60672 -3 Ceramic And Glass Insulating Materials - Part 3: Specifications For
Individual Materials
TS 11238 EN 60672-3 Seramik Ve Cam Yaltm Malzemeleri- Blm 3: Malzeme zellikleri

zolatrler-A.A. Sistemlerinde Kullanlan Yksek Gerilim zolatrlerine
TS EN 60507 Uygulanan Yapay Kirlilik Deneyleri
Artificial Pollution Tests On High-Voltage Insulators To Be Used On
IEC 60507 A.C. Systems
Residual Strength Of String Insulator Units Of Glass Or Ceramic

Material For Overhead Lines After Mechanical Damage Of The
IEC 60797 Dielectric
Dielektriin Mekanik Hasarndan Sonra letim Hatlarnda Cam Ve

Seramik Malzemeden Zincir zolatr Birimlerinin Kalc Mukavemeti
IEC 60815-1 Selection And Dimensioning Of High-Voltage Insulators Intended For
Use In Polluted Conditions - Part 1: Definitions, Information And
General Principles
Kirli artlarda Kullanlacak Yksek Gerilim zolatrlerinin

Boyutlandrmas Ve Seimi Ksm 1:Tanmlar, Bilgilendirme Ve
Genel Prensipler
IEC 60815-2 Selection And Dimensioning Of High-Voltage Insulators Intended For
Use In Polluted Conditions - Part 2: Ceramic And Glass Insulators For
A.C. Systems
Kirli artlarda Kullanlacak Yksek Gerilim zolatrlerinin

TS IEC 815-2 Boyutlandrmas Ve Seimi Ksm 2:A.C. Sistemler iin Seramik Ve
Cam zolatrler
ASTM A123 / A123M - Standard Specification For Zinc (Hot-Dip Galvanized) Coatings On Iron
09 And Steel Products
ASTM A 153 Zinc Coating(Hot-Dip) On Iron And Steel Hardware
Demir Ve elik Hrdavatlarn (Scak Daldrma) inko Kaplanmas
ASTMC 151 C151-05 Standard Test Method For Autoclave Expansion Of Hydraulic
Cement
Hidrolik imentonun Otoclave Dalm in C151-05 Standart Test
Metodu
ANSI C 29.2 American National Standard For Insulators-Wet-Process Porcelain
And Toughened Glass-Suspension Type
Islak lemli Porselen Ve Sktrlm Cam Tipindeki zolatrler in

Amerikan Ulusal Standard
TS EN ISO 1461 Demir Ve elikten mal Edilmi Malzemeler zerine Scak Daldrmayla
Yaplan Galvaniz Kaplamalar - zellikler Ve Deney Metotlar
Hot Dip Galvanized Coatings On Fabricated Iron And Steel Articles -

Specification And Test Methods
EN ISO 1461
IEC 61467 Insulators For Overhead Lines-Insulator Strings And Sets For Lines
With The Nominal Voltage Greater Than 1000 V-AC Power Arc Tests

zolatr Teli Ve Setleri-A.A G Ark Deneyi
TS EN 61467
IEC 61211 Insulators Of Ceramic Material Or Glass For Overhead Lines With A
Nominal Voltage Greater Than 1 000 V - Impulse Puncture Testing In
Air
zolatrler- Hava Hatlar in- Anma Gerilimi 1000 Voltun stnde
Olan- Seramik Malzeme Veya Camdan Yaplm- Delinme Deneyi

bulunmad malzemelerle ilgili olarak, Teklif sahibi, darenin de onaynn alnmas artyla
TSE ve IEC standartlar arasnda farkllklar olursa, farkllk arz eden konularda hangi standardn
uygulanaca hususunda dareden yazl msaade alnacaktr.
zolatrlerin imalatnda kullanlan malzemelerin tm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

karakteristikleri ilgili ASTM (American Society For Testing And Materials) veya DIN (Deutsches
Institut Fr Normung) veya Avrupa Birlii lkelerinin normlarnn n grd zelliklere uygun
olacaktr.
zolatrler iin alnan tekliflerin almasndan sonraki aamalarda yukardaki standart ve/veya
dokmanlar tadil edilirse, dare tarafndan aksi yazl olarak istenmedike, teklif tarihinde
yrrlkte olan tadilat veya bask geerli olacaktr.
21.4.2.1.3 alma Koullar
Malzeme listesinde ve/veya Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike sipari konusu
izolatrleri aada belirtilen harici alma koullarnda kullanlmaya elverili olacaktr.
Aada verilen koullar, ilgili standartlardan alnan alma koullar olup; Tip Teknik artname
ve eklerindeki deerler bu koullara gre verilmitir. darenin bu koullardan farkl ve bu
koullara ilave talebi olmas halinde; malat, almalarn ilgili standartlara uygun bir ekilde,
bu durumu dikkate alarak yapacaktr.
- Ortam scakl
. En yksek : +45 C
. En dk : - 40 C
. 24 saatlik ortalama : +35 Cnin altnda
- Ortam hava kirlilii : Ar
- En yksek gne nm : 1000 W / m
- Maksimum nispi nem : En ok % 95
zolatrler ile ilgili istenen deer ve karakteristikler bilgi vermek bakmndan Garantili zellikler
Listesinde belirtilmitir. dare, izolatrlerin kullanlaca yeri ve alma artlarn dikkate alarak
Malzeme Listesini ve Garantili zellikler Listesini hazrlayacaktr.
21.4.2.1.4. Garantilerin Karlanmamas ve Sapmalar (Deviation)
Tip Teknik artnamede belirtilen hususlar ile Garantili zellikler Listesinde verilen deerlerin
birebir karlanmas esastr. Karlanmamas durumunda teklif sahibi sapmalar (Deviation) Ek-
IVdeki listede aka belirtecektir. Teklif sahibi tarafndan doldurulan Sapmalar (Deviation)
Listesi, dare tarafndan Tip Teknik artnamenin zne ve ilgili standartlara uygunluu
Teklif deerlendirilmesi aamasnda, darenin, teknik sapmalar ieren teklifleri reddetme veya
Sapmalar (Deviation) Listesinde herhangi bir husus belirtilmemise, izolatrlerin ve tm

tehizatn artnameye tamamen uygun olduu deerlendirilir.
21.4.2.2.1 zolatr Tipleri
Kep ve Pin Tipi (an Tipi) ; Top ve yuva balantl, porselen malzeme ya da camdan
yaplm, snf B1, olacaktr.
Uzun ubuk Tipi; Top ve yuva balantl, dtan metal fitingler tespit edilmi, porselen
malzemeden yaplm, snf A2, olacaktr.
Standart tanmlama (Gsterili)
Kep ve pin tipi zincir izolatrlerin karakteristikleri IEC 60305/TS 10562 EN 60305de, uzun
ubuk tipi izolatrlerin karakteristikleri IEC 60433/ TS EN 60433de standart tanmlamalarla
gsterilmektedir. Aadaki standart tanmlamaya ait rnekler bilgi amal olarak verilmitir.
Kep ve Pin Tipi in :
1
Snf B: Kat yaltm malzemesinin iinden geen en ksa delinme yolu uzunluunun, ark
mesafesinin yarsndan daha az olduu bir izolatr veya izolatr birimidir.
2
Snf A: Kat yaltm malzemesinin iinden geen en ksa delinme yolu uzunluunun, ark
mesafesinin en az yarsna eit olduu bir izolatr veya izolatr birimidir.

Gsterim ve aretleme
rnek : U160BL gsteriminin anlam
U : Kep ve pin tipi zincir izolatr,
160 : kN olarak elektromekanik veya mekanik kopma yk,
B : Top ve yuva balant,
L : Uzun tip
rnek : U100BS gsteriminin anlam

S : Ksa tip
rnek : U160BSP gsteriminin anlam

S : Ksa tip
P : Kirli blge
Uzun ubuk Tipi in:

Gsterim ve aretleme
rnek : L160BE1000 gsteriminin anlam

L : Uzun ubuk izolatr,
160 : kN olarak en kk mekanik kopma yk,
E : Metal fitingler dtan tespit edilen,
1000 : Metal ksmlar arasndaki en kk anma uzunluu, L1 (mm)
21.4.2.2.2. Elektriksel ve Mekanik zellikler
Malzeme Listesinde ve/veya Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike letim Hatt
izolatrleri aada belirtilen zelliklerdeki iletim hattnda/hatlarnda ve trafo merkezleri alt
sahalarnda kullanlacaktr.
- En yksek sistem gerilimi (kV ): 170 420
- Sistemin anma ksa sreli dayanm

akm(1 s iin) (kArms) : 31,5 50

- Kuruda yldrm darbe
dayanm gerilimi (kV-tepe): 750 1550
- Yata ama-kapama darbe

dayanm gerilimi (kV-tepe): 1175
- Yata ebeke frekansl

dayanm gerilimi (kV-rms): 325 680
- Kirlilik seviyelerine gre minimum yzeysel

kaak yolu uzunluklar (mm/kV):
Normal : 20 20
Ar : 25 25
ok Ar : 31 31
- Anma frekans (*) (Hz): 50 50
- letim hattnda kullanlan izolatr

nitelerinin mekanik kopma ykleri :60-100-160-210-300 ve 530 kN dur.
- zolatrlerin rettii radyo giriim gerilimi (RIV) IEC 60437'ye uygun olarak llecektir. Bu
testte kullanlan gerilim, frekans ve RIV seviyesi dare tarafndan belirlenecektir.
(*) Frekans deiim aral: Elektrik Piyasas ebeke Ynetmeliinde aksi belirtilmedike izolatrler
49-50,5 Hz frekans aralnda srekli; sistem frekansnn olaanst durumlarda 51,5 Hze
kabilecei veya 47,5 Hze debilecei gz nnde bulundurularak, 50,5 Hz-51,5 Hz frekans
aralnda 1 saat, 48,5 Hz-49 Hz frekans aralnda 1 saat, 48 Hz-48,5 Hz frekans aralnda 20
dakika, 47,5 Hz-48 Hz frekans aralnda 10 dakika sre ile herhangi bir bozulma olmakszn
normal fonksiyonunu yerine getirecek ekilde tasarlanmaldr.
21.4.2.2.3.1.Yaltm Blmleri:
Kep ve pin tipi zincir izolatrlerin yaltm blmleri porselen malzeme veya camdan, uzun ubuk
(long rod) tipi izolatrlerin yaltm blmleri porselen malzemeden yaplacaktr. zolatrlerin
tasarm ve imalat, en iyi teknik uygulamalar ve iilikle yaplacak ve btn ite emniyet
faktrleri en st dzeyde gz nne alnacaktr.
zolatrlerin tasarm ve imalat, genleme ve skma nedeniyle izolatrn herhangi bir

ksmnda ortaya kacak basn, bozulmaya yol amayacak ekilde yaplacaktr. zolatrler,
ngrlen elektriksel iletme zelliklerini kaybetmeden, mekanik sertlii ve dayankll
salanacak ekilde tasarmlanacak ve imal edilecektir. Alt yzeyler ve oluklar kolay

temizlenebilecek ekilde biimlendirilecektir. zolatrlerin cam veya porselen ksmlar simetrik
ve dzgn olacaktr.
zolatrlerde, hibir yabanc madde, atlak, kabuklanma, hava kabarc, izik, apak, prz,
Porselen izolatrler slak metotla elde edilmi olacak, yzeyleri parlak, dzgn, kahverengi bir
srla kaplanm olacaktr. Sr ani scaklk deimelerinden etkilenmeyecek ve normal alma
koularnda atmosferik deimeler sonucu karlalabilecek ozon, asit ve alkali tozunun
etkisine kar dayankl olacaktr.
Cam izolatrler, sertletirilmi kire-soda camndan imal edilecektir. Cam salam olacak ve
zerinde izolatrn mrn kt ekilde etkileyebilecek prz, apak ve ap 5 mmden byk
hava kabarcklar bulunmayacaktr.
Porselen veya cam ksmlar sert metal ksmlarla dorudan doruya balantl olmayacaktr.
zolatr imalatnda kullanlan imento, genleme dolaysyla atlamayacak ya da bzlme
dolaysyla gevemeyecektir. imentolama srasnda paralarn doru bir biimde yerletirilmesi
iin zel nlemler alnacaktr. imento metal ksmlar ile kimyasal reaksiyon oluturmayacak ve
kalnl mmkn olduu kadar e dalml olacaktr.
zolatrler, herhangi bir blmde elektriksel alann ar younlamasn nleyecek ve radyo

parazitlerini en aza indirecek ekilde tasarmlanacaktr.
Islak ilemli porselen yksek dayankllk tipinde ve aadaki karakteristiklere sahip olacaktr;
Younluk :2,3 gr/cm3 (min.)

Dayankllk (parlak olmayan) :90 N/mm2(min.)
Dayankllk (parlak) :110 N/mm2(min.)
Ortalama genleme katsays(20-3000C) :3-6 x 10-6/ K
Ortalama genleme katsays(20-6000C) :4-7 x 10-6/ K
Ak gzeneklilik :%0,0(Hacim)
Sktrlm cam aadaki karakteristiklere sahip olacaktr;
Younluk :2,4 gr/cm3 (min.)

Dayankllk (Flexura) :150 N/mm2(min.)
Elastisite Modl :70 Gpa.(min.)
(IEC 60672-3te belirtildii gibi)
Porselenden ve camdan yaplm izolatrler iin malzemenin fiziksel zelliklerine ilikin IEC
60672-1-2 ve 3e gre test raporlar dareye sunulacaktr, test raporlarnn dareye
sunulamamas durumunda IEC 60672-1-2 ve 3e gre test yaplacaktr.
Uzun ubuk izolatrler %40 Al2O3 ihtiva eden yksek alaml porselenden (C120) imal edilmeli,
youn, homojen, nemli ortamda alan porselen, konik kumlanm yapda dzgn mekanik ve
elektriksel dayankllkta ve uzun kullanm mrne sahip olacaktr.
21.4.2.2.3.2. Metal Blmler:

zolatrlerin emniyet (kilitleme) elemanlar dndaki dier metal blmleri aada belirtilen
ekilde dvme elik, temper veya yksek dayanml sfero dkmden (en az GGG 40.3)
yaplacak ve scak daldrma yntemiyle galvanizlenecektir.
Galvaniz kapl yzeyde apak, curuf, siyah leke ve kabarck bulunmayacak, galvaniz zellikleri
ile demir ve dvme elik, temper ve yksek dayanml sfero dkm (en az GGG 40.3)
malzemeler iin galvaniz kaplama kalnl TS EN ISO 1461 ve ASTMA 153e uygun olacaktr.
Btn metal ksmlar scaklk deiimleri ve mekanik zorlamalarda izolatr gvdesinden

ayrlmayacak ekilde tespit edilecek, porselen veya cam sert metal ksmlarla dorudan temas
etmeyecektir. Tespit iin kullanlan malzeme yksek kalitede olacak, metal ksmlarla kimyasal
reaksiyona girmeyecek, genleme dolaysyla atlamayacak ya da bzlme dolaysyla
gevemeyecek zellikte olacak ve kalnl mmkn olduu kadar e dalml olacaktr.
21.4.2.2.3.3. Tespit Dzeni (U paralar):
zolatrlerin u paralar olan pin (toplu) ve kep (yuval gz) ksmlar mekanik yk izolatrn
ekirdeine iletecek ve tutarl, homojen bir mekanik mukavemeti gelitirecek ekilde dizayn
edilecektir.
U paralarn imalatnda kullanlacak malzeme uygun sertlik, dvlebilirlik, korozyona dayankl

zellie sahip ve scakta ilenmeye msait olacaktr. Malzeme kalitesi ve standard dare
tarafndan belirlenecektir.
U paralarn imalatnda keskin ke ve kenarlar olumayacaktr. Pin (Toplu) imalat dvme

ilemi ile gerekletirilecektir. zolatr kepleri (soket tipte), temper dkm, yksek dayanml
sfero dkm (en az GGG 40.3) veya dvme elikten olacaktr.
zolatr nitelerinin balants TS 5277 HD 474 S1/IEC 60120de belirtilen top ve yuva tipi
balant elemanlaryla yaplacak ve TS 5275 EN 60372 / IEC 60372ye uygun emniyet
(kilitleme) elemanlar izolatr niteleri ile birlikte verilecektir.
Kep ve pin yle tasarlanmaldr ki belirlenen mekanik yk altnda olumsuz etkilenmeyecek, ara
mesafede bir deiiklik ve yanaklarda ilave gerilimler olumayacaktr.
Emniyet (kilitleme) elemanlar (Security Clips) kaliteli pirin-bakr alamndan (%80 Bakr, %20
inko) veya fosfor bronz ya da paslanmaz elikten yaplacaktr.
Uzun ubuk (Long Rod) tipi izolatrlerin top ve yuval gz lleri ile toleranslar IEC 60471
21.4.2.2.3.4.Boyutlar:
Aksi belirtilmedike ;
Kep ve pin tipi zincir izolatrlerin boyutlar TS 10562 EN 60305/IEC 60305
standartlarna,
Uzun ubuk tipi izolatrlerin boyutlar TS EN 60433/IEC 60433 standartlarna,
Top ve yuva balantlarnn boyutlar TS 5277 HD 474 S1/IEC 60120 standartlarna,
Top ve yuva balantlarnn kilitleme elemanlarnn (kopilya) boyutlar TS 5275 EN
60372/IEC 60372 standartlarna,
uygun olacaktr.
21.4.2.2.3.5 Etiket (Markalama)
Aadaki bilgiler,ilgili standartlarda izolatrlerin tanmlanmas iin verilen rneklere uygun

olarak kolayca okunabilecek ve silinmeyecek ekilde izolatrn izolasyona ynelik blmleri
dnda yer aldrlacaktr. Ayrca darenin onayna sunulacaktr.
- darenin sipari numaras
- malatnn ad ve imalat yl
- zolatrn uluslararas standartlara(IEC) uygun tip iareti (U160BLjgibi)
- Arl
21.4.2.3. TESTLER
Testlerde yer alan madde numaralar TS EN 60383-1 (1998) dikkate alnarak yazlmtr.
Aada belirtilen tip, numune, rutin testleri standartlarn ngrd ve Teekklmzce istenen
testlerdir.
21.4.2.3.1. Tip Testleri
artname kapsamndaki kep ve pin tipi zincir (an tipi) izolatrler ile porselenden yaplm uzun
ubuk (long rod) tipi izolatrlerin her tipine uygulanacak tip testleri ve tip testleri iin alnacak
numune saylar aada belirtilmitir.
zolatr Tipi zolatr birimleri

Alt tip Kep ve Pin Tipi Uzun ubuk tipi
(an tipi)
Malzeme Porselen Sertletirilmi Porselen
cam
1. Boyutlarn Dorulanmas 10 Ad. 10 Ad. 10 Ad.
TS EN 60383-1 Madde 17
2. Kuruda Yldrm Dayanma 1SS1 1SS1 1 veya 1SS2
Gerilimi Testi TS EN 60383-1 Madde 13,34,35
3. Yata G Frekansl 1SS1 1SS1 1 veya 1SS2

Dayanma Gerilimi Testi
TS EN 60383-1 Madde 14,34,35
4. Elektro-Mekanik Kopma Yk 10 Ad. - -

Testi TS EN 60383-1 Madde 18,33.1
5. Mekanik Kopma Yk Testi - 10 Ad. 5 Ad.
TS EN 60383-1 Madde 19.2,19.4,33.1
6. Isl- Mekanik Performans 10 Ad. 10 Ad. 5 Ad.
Testi TS EN 60383-1 Madde20,33.1
7. Radyo Giriim Testi IEC 60437
8. Kalc Dayanm Testi IEC 60797
9. Oto-Clave Testi(imento 10 Adet 10 Adet
Genleme Testi) ASTM C 151-1983
10. Power Ark Testi IEC 61467
11. n Dalga Ani Gerilim Testi IEC 61211
12. Yorulma(Fatigue) Testi 10 Adet 1 Adet
1) 1SS = Bir ksa zincire uygulanacak test
2) 1 veya SS = Bir izolatre veya ksa bir zincire uygulanacak test
Tip Testleri in Aklamalar:
1. Boyutlarn Dorulanmas
Test metodu : TS EN 60383-1 Madde 17
Kabul kriteri : Yukarda belirtilen standarda uygun olacaktr.
2. Kuruda Yldrm Dayanma Gerilimi Testi
Test metodu : TS EN 60383-1 Madde 13,34,35
3. Yata G Frekansl Dayanma Gerilimi Testi
Test metodu : TS EN 60383-1 Madde 14,34,35
Yata G Frekansl Dayanma Gerilimi Testi ile birlikte Kuruda G Frekansl (1 dk) Dayanma
Gerilimi Testi ve ayrca Kuruda ve Yata Atlama Gerilimi Testleri de yaplacaktr.
4. Elektromekanik Kopma Yk Testi
Test metodu : TS EN 60383-1 Madde 18,33.1

5. Mekanik Kopma Yk Testi
Test metodu : TS EN 60383-1 Madde 19.2,19.4,33.1
6. Isl-Mekanik Performans Testi
Test metodu : Testler esnasnda uygulanacak ykn nominal elektromekanik yknn %70i
eklinde deitirilmi olmas hari TS EN 60383-1 Madde 20,33.1
7. Radyo Giriim Testi
Test metodu : IEC 60437
Kabul kriteri : Yukarda belirtilen standarda gre darenin belirleyecei deere uygun
olacaktr.
8. Kalc Dayanm Testi
9. Oto-Clave Testi (imento Genleme Testi)
Alternatif I
Her tipten 10 adet izolatr nitesine yaplan Oto-Clave Testi;
Test metodu :
ASTM C 151-1983 ve aadaki koullarla

a) Basn : 20,4 kg/cm2
b) Scaklk :216 C
c) Sre : 3 saat
Kabul kriteri:
a) Test esnasnda imentonun genlemesi nedeniyle yaltkan ksmda krlma

olmayacaktr.
b) Oto Clave testinden sonra normal elektro mekanik dayanm yk uygulanacaktr.
Sonular:Ortalama deer-3S (3 x Standart sapma ) minimum elektro mekanik dayanm
yknden az olmayacaktr.
Alternatif II
zolatrlerde kullanlan deiik sayda rasgele seilmi 10 adet imento rnekleri zerinde
yaplan imento genleme testi
Test metodu :
ASTM C 151-1983 ve aadaki koullarda
a) Basn : 20,4 kg/cm2

b) Scaklk : 216 C
c) Sre : 3 saat
Kabul kriteri : Btn rneklerdeki genleme % 0,12'den daha az olacaktr.
Teklif sahipleri tekliflerinde Oto-Clave testinde kullandklar test metodunu belirtecekler ve ilgili
test raporunu sunacaklardr.
Her bir lot iin yaplan Oto-Clave testi sonucunda montajda kullanlan imentonun ASTMC
151/C 151 M-09 standardna gre test edildiinde imentonun genlemesinin % 0,12'den az
olduunu belirten uygunluk belgesi verilecektir.
Akredite bir laboratuarda yaplm test raporlar dareye sunulamazsa; bu test (Alternatif II)
darenin uygun grecei bir laboratuarda dare temsilcileri gzetiminde yaplacaktr.
10. Power Ark Testi
11. n Dalga Ani Gerilim Testi
Test metodu : IEC 61211e uygun olacaktr, ilave olarak herbir izolatr yata endstriyel frekans
dayanma gerilimi testinden geecektir.
Kabul kriteri : Yukarda belirtilen standarda uygun olacaktr, ayrca ani darbe gerilimi ve yata
endstriyel frekans dayanma gerilimi testlerinde herhangi bir izolatrn baarsz olmas
durumunda, test, bu test iin seilen numunelerin 2 kat kadar numune zerinde
tekrarlanacaktr.Tekrarlanan testte, herhangi bir izolatrn baarsz olmas durumunda test
baarsz saylacaktr.
12. Yorulma (Fatigue) Testi:
Akredite bir laboratuarda yaplm test raporlar dareye sunulamazsa; bu test darenin uygun
grecei bir laboratuarda dare temsilcileri gzetiminde yaplacaktr.
Test Metodu:
a) Test srasnda uygulanacak yk

i) Maksimum Yk :Tanmlanan elektro-mekanik/mekanik dayanm yknn %30u
ii) Ortalama Yk :Tanmlanan elektro-mekanik /mekanik dayanm yknn %25i
iii) Minimum Yk :Tanmlanan elektro-mekanik/mekanik dayanm yknn %20si
b) Yk Frekans:Yaklak 400-500 devir/dakika
c) Test periyodunda devir says :2 Milyon devir
d) Titreim dolayl olarak test numunesinin cihaza balantsnda kullanlan uygun gz veya
yuvadan oluan hrdavatlar ile uygulanacaktr.
Kabul Kriteri:
Test srasnda izolatrde, kep ve piminde herhangi bir krlma, atlak ve uzama gibi
deformasyon olmayacaktr.
21.4.2.3.2. Numune Testleri

Aada belirtilen testler rutin testlerden gemi izolatr partilerinden alnacak numuneler
zerinde yaplacak, numune saylar aada Madde 21.4.3.4te belirtildii gibi olacaktr.
zolatr Tipi zolatr Birimleri

(an tipi)
cam
1. Boyutlarn Dorulanmas E1 ve E2 E1 ve E2 E1 ve E2
2. Kaklklarn Dorulanmas E1 ve E2 E1 ve E2 E1 ve E2
Testi TS EN 60383-1 Madde 21
3. Kilitleme Sisteminin E2 E2 E2
Dorulanmas Testi TS EN 60383-1 Madde 22
4. Scaklk evrimi Testi E1 ve E2 - E1 ve E2
TS EN 60383-1 Madde 23.1
5. Elektro-Mekanik Kopma Yk E1 - -
Testi TS EN 60383-1 Madde 18, 33.2
6. Mekanik Kopma Yk Testi - TS EN 60383-1
Madde 19.2, 19.4, 33.2
7. Isl ok Testi - E2 -
8. Delinme Dayanm Testi E2 E2 -
9. Gzeneklilik Testi E1 - E1
NUMUNE TESTLER
10. Galvanizleme Testi E2 E2 E2

TS EN 60383-1 Madde 26,
ASTM A 123
11. eki Testi 5 Adet -
ANSI C 29.2
12. Eksenel ve Dairesel Sapma E1+E2 -
Testi IEC 60120 veya IEC 60471 -
3) E1 ve E2, balamalarn llmesi iindir, dier boyutlar sadece E2dir,
TS EN 60383-1 Madde 17ye baknz.

21.4.2.3.3. Rutin Testler
zolatrlerin her birine imalat srasnda uygulanacak rutin testler aada belirtilmitir.
zolatr Tipi zolatr birimleri

(an tipi)
cam
1.Gzle Muayene Hepsi Hepsi Hepsi
2.Mekanik Testi Hepsi Hepsi Hepsi
RUTN TESTLER
3.Elektrik Testi Hepsi - -
TS EN
60383-1 - -
Madde 16
Her teslimatta muayene ve teste sunulan izolatrlerden ayn tip ve yapda olanlar bir parti
saylr.
Numune testleri iin alnacak numune says, her parti iin, aadaki izelgeden tespit edilecek
ve numuneler dare temsilcileri tarafndan rastgele seilecektir.
Partideki izolatr says Alnacak numune says

(N) E1 E2
N 2000 4 3
2000 < N 5000 8 4
5000 < N 10000 12 6
Partideki izolatr saysnn 300den az olmas durumunda numune saysna Alc ile Yklenici
arasnda anlama ile karar verilecektir
Partideki izolatr saysnn 10.000den fazla olmas durumunda, bunlar 2000 ile 10.000 arasnda
izolatrden oluan optimum saydaki eit gruba ayrlacak ve test sonular her grup iin ayr ayr
Numune testleri iin E1 ve E2 olmak zere iki numune kullanlacak ve numune says yukardaki
izelgeye gre tespit edilecektir.
21.4.2.4. Testlere Ve Kabul Kriterlerine likin Hususlar
21.4.2.4.1. Testler

laboratuarda, ilgili standartlarn en son basklarna gre ihale tarihi itibariyle son 10 (on) yl
iinde yaptrlm tip testlerine ait raporlar dareye sunulacaktr.
Otoclave (alternatif II) ve fatigue testlerine ilikin olarak, akredite bir laboratuarda yaplm test
raporlar dareye sunulmazsa; darenin onay verecei bir laboratuarda, dare temsilcilerinin
gzetiminde testler yaplacaktr ve bu test raporlar 10 (on) yl sre iin geerli olacaktr.
dareye sunulan tip test raporlar, teklif edilen izolatrler ile ayn fabrikada imal edilmi, ayn tip
ve ayn zellikte izolatrler zerinde yaplm testlere ait olacaktr.
dosyasnda tekrarlanmasn istedii tip testlerini belirtmesi kaydyla, darece istenen tip testleri
dareye sunulmayan veya sunulan ancak yukardaki koullar salamayan tip testleri; szleme
kapsamndaki her poz iin, alma esas ilk parti izolatr miktarnn imal edilen en az %10 'u
ierisinden, dare temsilcileri tarafndan ilgili standartlara gre seilecek numune / numuneler
zerinde, ilgili standartlarn gncel ve son basklarna gre, akredite bir laboratuarda, dare
temsilcilerinin gzetiminde, bedeli Ykleniciye ait olmak zere yaplacaktr.
dareye sunulan tip test raporlar ile ilgili olarak; tip testleri yaplan izolatrlerin hangi fabrikada
imal edildii, hangi tip ve zellikteki izolatrlere ait olduu tip testlerinin hangi laboratuarda,
hangi tarihte yapld bilgilerini ieren bir tablo, tip testlerinin yapld laboratuarn akredite bir
laboratuar olduuna dair belgeler, gerekli aklamalar yaplarak sunulacaktr.
dareye sunulmayan veya sunulan ancak yukardaki koullar salamayan tip testleri, kabul
(numune) testlerinden nce yaplacaktr.
izolatre malat tarafndan uygulanacaktr.
21.4.2.4.1.3. Kabul (Numune) Testleri
Tip Teknik artnamenin 21.4.2.3.2 Maddesinde yer alan numune testleri; Tip Teknik
artnamenin 21.4.2.3.4 maddesine uygun miktarda seilecek numuneler zerinde, her parti
izolatr teslimat iin ilgili standartlarn gncel ve son basklarna gre kabul testleri olarak
uygulanacak ve kabul (numune) test raporlar dijital ortamda ve yazl olarak 3 () kopya olarak
dareye sunulacaktr.
Kabul (numune) testleri, malat laboratuarnda veya darenin onay verecei bir laboratuarda,
21.4.2.4.1.4. Ara Denetim
dare veya temsilcisi, malat veya retim srecinde belirli aamalarda veya belirli srelerde, Tip
Teknik artnameye uygunluklarn dorulamak amacyla izolatrleri inceleme ve/veya testten
geirmekte suretiyle ara denetim yapmakta serbesttir.


sunulacaktr.
b) Yaplacak tm tip testlerinden olumlu sonu alnacaktr. Bir tip testinin olumsuz sonulanmas
halinde sipariteki tm izolatrler reddedilecektir. Ancak, Yklenicinin talebi ve darenin de
uygun bulmas kaydyla, masraflar Ykleniciye ait olmak zere, makul bir sre iinde, tasarm
deiiklii yaplarak retilen yeni rne ait testlerin; karar verme yetkisi yalnz dareye ait olmak
zere, sre uzatm verilmeksizin tekrar kabul edilebilir. kinci kez yaplacak testlerin de
baarsz sonulanmas halinde, sipariin tamam reddedilecektir.
c) Tm kabul (numune) testlerinden olumlu sonu alnacaktr.

Kabul (numune) testlerinin herhangi birinden olumsuz sonu alnrsa, ilk numunelerin iki kat
kadar yeni numune alnacak ve testler tekrarlanacaktr. Bu numunelerin hibirisi kusurlu
kmamaldr. Kusurlu birimlerin kmas durumunda tm parti reddedilecektir.
21.4.2.4.3 Kabul Prosedr
nceleme ve testler, malatnn tesislerinde, malzeme teslimat yerinde ve/veya malzemelerin

son teslim yerinde yaplabilir. nceleme ve testler, malatnn tesislerinde yapldnda, dareye
hibir gider yklemeksizin, incelemecilere izim ve retim bilgilerini gzden geirme izni dahil,
mantkl her trl yardm ve kolaylk salanacaktr. Tm inceleme ve test giderleri Yklenici
tarafndan karlanacaktr.
Yklenici, Szlemenin imzalanmasndan sonra dareye ayrntl test programn gnderecektir.

Yklenici testlerin asl balama tarihini, yurtdnda yaplacak testler iin en az 30 (otuz) gn,
yurtiinde yaplacak testler iin en az 15 (onbe) gn ncesinden dareye bildirecektir.
21.4.3. Ask ve Gergi Takmlar (Zincir Izolatrler iin)
21.4.3.1. Kapsam
Bu blm, 420 kV ve 170 kV uygulamalar iin zincir izolatrleri ile kullanlacak olan ask ve gergi
takmlarn ierir.
21.4.3.2. Elektriksel Karakteristikler
380 kV trafo merkezlerinde kullanlacak btn izolatr takmlar ve dier hrdavat donanmlar
korona ve RIV performans koullarn karlayacaktr.
Alminyum alaml klempler dnda alminyumdan yaplan tm hrdavat malzemesi, iletkene

eit ya da daha yksek bir iletkenlik zellii tamas amacyla en az %99.5 saflkta
olacaklardr.

Gergi irtibatlar gibi iletkenle veya iletken malzeme ile direkt temas eden balant paralar ve
alminyum malzemenin yzeyi taklmadan nce tozlanma ve oksitlenmeden korunmak iin ya
gres yayla kaplanacak ya da benzer bir yntemle zel nlemler alnacaktr.
Alminyum ksmlarn kayna, imalattaki hatalardan veya keskin kelerin bulunmasndan

dolay oluacak korona kayplarn ve ayrca kaynak yaplm ksm iindeki hava kabarcklar ile
dier yabanc maddelerin neden olduu elektromanyetik alan ylmalarn nleyecek ekilde
yaplacaktr.
Korona ve elektromanyetik alan ylmasn nlemek iin tm keler ve kntlar iyice

yuvarlatlacaktr.
21.4.3.3. Mekanik Karakteristikler
Yalnzca tek bir izolatr zincirinin bulunduu ask ve gergi takmlarndaki her bir malzemenin
maksimum gerilme dayanm, takmda kullanlan izolatrlerin dayanmndan daha yksek
olacaktr.
Takmda ift zincir izolatr kullanldnda bu dayanm izolatr dayanmnn en az iki kat
olacaktr.
letken ve toprak teli ekleri ile topbalarnn gerilme dayanmlar, iletken ve toprak teli
dayanmlarnn en az %95i olacaktr.
Dier malzemelerin gerilme dayanmlar, zel kullanm gereklerini emniyetli ve yeterli bir
biimde karlayacak ekilde ayarlanacaktr.
Tm demir malzeme, ASTM-A 153e, TS-914e, EN ISO 1461e ya da edeer bir standardn
en son basksna uygun olarak galvanizlenecektir.
Btn malzeme apaksz, keskin kesiz, yumrusuz ve birbirine taklan ksmlarn kolaylkla
taklp karlabilmesi amacyla dzgn yzeyli olacaktr.
Vida-dili paralar diler aldktan sonra galvanizlenecek ve fazla inko diler arasnda
temizlenecektir.
Btn somunlar ve kontra somunlar galvanizlemeden sonra tekrar yuvalanacak ve anahtar

kullanmaya gerek kalmadan cvata dilerinde kolayca dnebilecektir.
Hrdavatlarda ap 8 mmnin altnda olan btn delikler, tam boyuta scak veya souk olarak
yontulabilir. ap 8 mmnin stndeki btn delikler, tam boyutta delinecek veya alt-
puntolamadan sonra delineceklerdir.
Tm kilitleme pimleri oksitlenmeyi nlemek amacyla demir dnda bir metalden veya
paslanmaz elikten yaplacaktr.
21.4.3.4. Ask ve Gergi Tertibatlarnn Ayrntl Yapsal Karakteristikleri
21.4.3.4.1. Ask ve Gergi zolatrleri
Gergi izolatrleri, 420 kV iin ift zincir tipi olacaktr. Ask ve gergi izolatr zincirlerinin resimleri
ayrntl olarak onaya sunulacaktr.
Ask ve gergi izolatr zincirlerindeki izolatrlerin says, izalatrlerin krapaj mesafeleri ve

dielektrik karakteristikleri dikkate alnarak belirlenecektir
154 kV trafo merkezleri iin ask ve gergi izolatr tertibatlarnn minimum kopma yk, zincir
ynnde 100 kN olacak; 380 kV trafo merkezleri iin ask ve gergi izolatr tertibatlarnn
minimum kopma yk, zincir ynnde 160 kN olacaktr.
V ask tertibat, 380 kV trafo merkezlerinde kullanlacaktr. V asknn her bir kolu, trafo
merkezinin bulunduu ehrin atmosferik koullarna (rn. buz yk) uygun olarak 160 kNluk
balk ve pim tipi izolatrlerden oluan tek izolatr zinciri olacaktr.
V ask tertibatndaki zincirlerde yer alan paralarn minimum kopma yk, trafo merkezinin
bulunduu ehrin atmosferik koullarna (rn. buz yk) uygun olarak zincir ynnde 160 kN
olacaktr.
Boyunduruklar, trafo merkezinin bulunduu yerin atmosfer koullarna (rn. buz yk) uygun
olarak minimum 320 kN kopma ykne sahip olacaktr.
Mekanik kopma yk testleri, her parann gerek iletme koullarndaki gibi yerletirilmesiyle
yaplacaktr.
zolatr niteleri ve nitelerin ve ilgili hrdavatn bilye ve soketleri IECye uygun olacaktr.
Hem ask hem de gergi izolatr takmlarnn ayr ayr niteleri ayn ve birbiriyle deitirilebilecek
tipte olacaktr.
zolatr nitelerinin tespit pimleri veya kilitleme tertibatlar fosfor bronz veya baka onaylanm
sert malzemeden olacaktr. Monte edildiklerinde ve herhangi bir koul altnda, tespit piminin
veya kilitleme cihaznn ar deformasyonu dnda hibir ey izolatr nitelerinin veya
armatrlerin ayrlmasna izin verilmeyecei veya tespit pimlerinin veya kilitleme tertibatnn
yanllkla yer deitirmesine izin vermeyecek ekilde oluturulacaklardr. Bunlarn tasarm,
izolatr takmnn konstrksiyondan kartlmasna gerek olmakszn izolatr nitelerinin veya
hrdavatn kolayca kartlmasna veya deitirilmesine olanak verecek ekilde olacaktr.
21.4.3.4.2. V Ask Tertibat
Btn ask tertibatlar, 380 kV trafo merkezlerinde zincirler arasnda 80o ayla V zincirleri
tipinde olacaktr. Ask tertibatnn her kolu, trafo merkezinin bulunduu yerin atmosfer
koullarna (rn. buz yk) uygun olarak, her biri 160 kN balk ve pim tipi izolatrden oluan tek
bir izolatr zincirinden sahip oluacaktr.
Ayrntl resimler onay iin sunulacaktr.
Zincirler, uygun konnektrle trafo merkezinin elik yapsna balanacaktr. Zincirlerin alt ucu,
ask klempleriyle iki veya demetli iletkene boyundurukla balanacaktr.
ki bitiik iletken arasndaki mesafe 300 mm olacaktr. l demet balantlar szkonusu

olduunda, bunlar stteki iki iletken ayn dzeyde ve ncs altta olacak ekilde bir ekenar
gen oluturacaktr. kili demet balantlar szkonusu olduunda, bunlar ayn dzey olacaktr.
elik yap balant deliinin orta izgisinden izolatr zincirleri balant noktasna kadar olan
mesafe btn V ask tertibatlar iin minimum 4296 mm olacaktr.
Canl ksm zarf, iletkenin hat ynnde veya iki iletken durumunda iletkenlerin orta
noktasnn oluturduu ekenar genin medyan izgilerinin kesiim noktas merkez olmak
zere izilen itibaren izilmek zere 400 mm yarapl kre iinde bulunan noktalar olarak
tanmlanmtr.
Btn canl paralar, koruma tertibat haricinde, tanmlanan canl ksm zarf iinde yer alacaktr.
Ask tertibatlar, faz bana 2x954 veya 2x1272 veya 3x954 veya 3x1272 MCM ACSR
iletkenlerden oluan bir iletken demeti iin tasarlanacaktr.

zolatr takmlar, canl hattn bakm iin uygun tasarma sahip olacaktr.
Yksek rzgar ykleri iin, trafo merkezi elik yaps ile izolatr zinciri arasndaki balantda
esneklik salanmas gerekir. Herhangi bir zincir tertibatnda kancalarn kullanlmasna izin
verilmez.
21.4.3.4.3. Gergi Tertibat
420 kV gergi tertibatlar, her biri, trafo merkezinin bulunduu yerin atmosfer koullarna (rn. buz
yk) uygun 160 kN balk ve pim tipi izolatrlerden oluan ikili izolatr zincirinden oluacaktr.
170 kV gergi tertibatlar, her biri, trafo merkezinin bulunduu yerin atmosfer koullarna (rn. buz
yk) uygun 100 kN balk ve pim tipi izolatrlerden oluan tekli izolatr zincirinden oluacaktr.
Ayrntl resimler onay iin sunulacaktr.
Zincirler, bileenlerin balanmasyla apraz kollara ayr ayr tespit edilecektir; szkonusu
bileenlerin tasarmna ilikin ayrntlar taslak resimde gsterilecektir.
elik yap tarafndaki iki d zincir ve iletken tarafndaki iki veya iletken konnektrnde, 500
mm ile 710 mm arasnda bir ayar sahas bulunan ayarlanabilir kurbaacklar bulunacaktr.
letkenler, sktrma tipi gergi klempleri kullanlarak tespit edilecektir. Gergi topbalar, bir tanesi
garanti edilmi %99.5 saflkta alminyumdan, dieri zel ilenmi elikten yaplma iki ksma
sahip borumsu altgen sktrma tipi olacaktr. letken son noktalarnda da, cvatal yast olan
borumsu sktrma camper terminalleri bulunacaktr.
Gergi klemplerinin minimum kopma yk, anma iletken mukavemetinin %95i kadar olacaktr.
21.4.3.4.4. Koruma Cihazlar
Onaylanm tipe, boyuta ve malzemeye sahip koruma halkalar veya ark boynuzlar veya baka
tipte ziller btn ask ve gergi izolatr takmlarnn iletken klemp hrdavatna taklacak, fakat
klemplerin kendisine taklmayacaklardr. Ark boynuzlarnn veya halkalarnn tasarm,
kaskadlanmay ve iletkenlere, klemplere, izolatr nitelerine, buinglere, izolatrleri ve btn
kvlcm atlama koullarnda dier armatrlere zarar gelmesini mmkn olduunca azaltacak
ekilde olacaktr. Koruma halkalar veya ark boynuzlar, atlama meydana geldiinde bunlarn
maruz kalabilecei hasar en aza indirmek ve temizleme almalar srasnda bir kiinin
arln tayabilecek ekilde salam tasarma sahip olacaktr. Boluk ayar, iveren tarafndan
onaylanacaktr.
Ask ve V ask montajlar ve son nokta montajlar, aada belirtildii gibi, arkn zarar verme
etkisine kar koruma cihazlarna sahip olacaktr.
Byle cihazlar, minimum 48 mm apa, minimum 3 mm kalnla sahip olan, canl tarafa
yerletirilmi elik borudan yaplma raketlerden ve minimum 25 mm apa sahip ve topraklanm
tarafa yerletirilmi olan elik ubuktan yaplma ark boynuzlarndan oluacaktr.
Her tertibatta arklama boynuzlar ile raketler arasndaki mesafe, 0.2 saniye iin 380 kV trafo
merkezinde 50 kA efektif bir ksa devre akm iin maksimum performans salayacak ekilde
imalat tarafndan saptanacaktr. Bu mesafeler resimler zerinde gsterilecektir. Her raket, iyi
bir konum salamak iin boyundurua monte edilmeden nce tek para konstrksiyona sahip
olmaldr. elikteki halkalarn ular, galvanizleme ileminden nce kaynakla monte edilecektir.
Ask zincirlerindeki ark halkalarnn ucundaki dikey diren bozulma veya bklme olmakszn
150kg olmaldr.
Koruma cihazlar, aadaki koullar salayacak ekilde dzenlenecektir:

i) malzemeleri (rn. izolatrleri, iletkenleri, hat aksesuarlarn elektrik arknn hasar verme
etkisine kar) koruyacaktr
ii) zolasyonun anahtarlama oku dayanm gerilimini mmkn olduunca yksek tutacaktr.
21.4.3.4.5. Korona Halkalar
380 kV trafo merkezlerinde kullanlacak ask ve son nokta montajlar, korona halkalar
kullanmakszn korona ve radyo giriim gerilimlerini (RIV) performansn salayacak ekilde
tasarlanacaktr. Eer tertibatlar ngrlen korona performansn salayamazlarsa, korona
halkalarna sahip tertibatlar dikkate alnacaktr:
380 kV trafo merkezlerindeki btn tertibatlar aadaki korona ve radyo giriim gerilimlerini
(RIV) performans koullarn karlamaldr:
a)letken desteklerindeki llen RIV, yukardaki alma geriliminin veya 254 kVnin (F-T)
yaklak %5inde 250 mikrovoltu amayacaktr.
b)letken desteklerindeki llen RIV, yukardaki alma geriliminin veya 277 kVnin (F-T)
yaklak %5inde 500 mikrovoltu amayacaktr.
c)Tertibatlar zerindeki grnr korona, iletken koronasndan nce gzden kaybolacaktr.
Koronann sona ermesi iin gerekli gerilim 254 kVden (F-T) az olmayacaktr.
Eer topbalarn montajlar yukardaki korona ve radyo giriim gerilimlerini (RIV) Performans
koullarn karlayamazlarsa, tedariki hat bakm aralar olmakszn bakm aralaryla
sklebilen korona halkalarn bedelsiz olarak temin edecektir.
21.4.3.4.6. Ask ve Gergi Klempleri
letken ask ve gergi klempleri uygun tiplerde ve mmkn olduunca hafif olacaklardr. malat,
ask klemplerinin hem enlemesine hem de boylamasna ynlerde serbest salnan tiplerde
olmas kouluyla, ask klemplerinin tasarmnda serbest olacaktr.
elik zl alminyum iletkenlere ynelik kelepeler, iletkenlerin hasar grmesini engellemek iin
yumuak alminyum gmleklerle kaplanacaktr. Ask, sktrma hrdavatlar ve gergi klempleri,
rgl iletkenin zarar grmesi ve rglerin ayrlmas olasl bertaraf edilecek ekilde
tasarlanacaktr.
letken gergi klempleri veya sktrma hrdavatlarn komple iletkenin veya herhangi bir
parasnn iletken mukavemetinin yzde 95inden daha az bir ykte kaymasna, zarar
grmesine veya arza yapmasna izin vermeyeceklerdir.
Ask klempleri, iletkenin merkez izgisinden geen ve onu kesen bir yatay eksen etrafndaki
dikey dzlemde dnmekte serbest olacaklardr. Ask klempleri, komple iletkenin arza
yapmasndan nce kaymasna izin verecektir, fakat iletken onaylanm bir ekilde
kelepelenecektir. Btn iletken oluklar ve an-azlar, galvanizleme ileminden sonra,
przsz olacak ve dalgalanmalar, przlenmeler veya baka dzensizlikler barndrmayacaktr.
Cvatal-tip gergi klempleri, ask klempleri iin ngrld gibi ve yukardaki koullara uygun
olarak azda yaraplanacak veya iletken oyuklar dikkate alnacaktr.
letkenin gerekli ekilde kesildii gergi klemplerinde, hava veya nem giriini engellemek iin
iletkenlerin kesilmi ularn ilemek onaylanm aralar alnacaktr. Szkonusu gergi
klemplerinin mekanik randman, montaj ve gergi klempinin kendisinin kurulmas ncesinde,
srasnda veya sonrasnda boylamasna veya benzeri kurma klemplerinin kullanmn
gerektiren yntemlerden etkilenmeyecektir.
Gergi izolatr takmlar ve klempler, camper ile izolatr nitesinin veya zincirin canl kenar
arasnda 15cm aklk verecek ekilde dzenleneceklerdir. Ekstra izolatr nitesiyle kurulmas
haricinde, her gergi izolatr takm, merkez mesafesi gergi izolatr nitesinin merkez
mesafesine eit bir balantya sahip olacak ve bylece gergi izolatr takmnn toplam uzunluu,
eksta nite dahil takmn uzunluuna eit olacaktr.
elikten veya dvlebilir demirden yaplma klempler ve hrdavat galvanizlenecektir. Btn

cvatalar ve somunlar onaylanm bir ekilde tespit edilecektir.
zolatr takmlarnn ayr ayr nitelerinin balantsn yerine tespite ynelik btn kamal pimler
fosfor bronz ve hrdavatnkiler ise paslanmaz elikten olacak ve onaylanm boyuta ve kalnla
sahip rondelalarla desteklenecektir.
Hrdavatn gvenlik faktr, maksimum alma ykn desteklerken, malzemenin esneme

snrna dayal olarak 2den az olmayacaktr.
Btn tehizat, ngrlen test geriliminde korona iermeyecektir.
V zincir boyunduruk plakalar, herhangi bir yk altnda dnmeyecektir, aksi taktirde V zincir
dahil ann bir yarsna kadar bir klemp salnmna neden olabilir.
Ask klempleri, anti-manyetik tipte olacak ve histerez kayplarn engellemek iin presle
dvlm olan ve yzeyleri apak ve knt iermeyen przsz alminyum alamdan
yaplacaktr.
Klemp balantlar esnek ve titreime dayankl olacak ve bir zrhl ubuk kullanlmadan iletken
ekseninden tespit edilecektir.
zolatr takmlarnn ayr ayr nitelerinin balantsn yerine tespite ynelik btn kamal pimler
fosfor bronz ve hrdavatn ise paslanmaz elikten olacak ve onaylanm boyuta ve kalnla
sahip rondelalarla desteklenecektir.
Hrdavatn gvenlik faktr, maksimum alma ykn desteklerken, malzemenin esneme

snrna dayal olarak 2den az olmayacaktr.
21.4.3.4.7. Gergi Topbalar
ACSR iletkeni iin gergi topbalar, biri garanti edilmi %99.5 saf alminyumdan ve dieri zel
ilenmi galvanizli elikten yaplma iki paral borumsu altgen sktrma tipi olacaktr. Bunlar,
anti-oksit maddesinin doldurulmas iin alminyum tapalara sahip olacaktr.
letken topbalar, cvatal yastklar sahip borumsu sktrma tipi camper terminallere sahip
olacaktr.
Camperler, nakliye ve stoklama srasnda oksitlenmeyi ve tozlanmay engellemek amacyla,

imal edildikten hemen sonra ince bir ya tabakasyla kaplanacak ve bir kat erit ile sarlacaktr
veya baka herhangi bir yntemle korunacaktr.
21.4.3.5. Korozyona Kar nlem
Ask ve Gergi Takmlarna sahip Trafo Merkezi Zincir zolatrleri, korozyona dayankl
malzemeden yaplmal ve yzeyler korozyonu en aza indirecek ekilde ilenmelidir.
Korozyona kar aadaki nlemler alnmaldr:
Akm tayan paralar demir iermeyen metalden olmaldr.

Btn yzeyler olabildiince su tutmaz ekilde dzenlenmeli ve btn muhafazalarn bcek
girmesine kar korunmu drenaj delikleri olmaldr.
malatta kullanlacak malzemenin galvanik korozyona yol amayacak ekilde seilmesi ve
dzenlenmesi gereklidir.
Akm tayan ve yap eleman olarak kullanlan alminyum alam paralar korozyona
dayankl olmaldr.
Hava koullarna dorudan maruz kalacak demirli paralar scak daldrmayla
galvanizlenmelidir.
Demir ve elik paralar 1460, 1461 numaral ISO standartlarna uygun olarak scak-daldrlm
galvaniz yntemiyle kaplanacaktr. Cvatalarn ve vidal ubuklarn dileri de dahil olmak zere
tm metal paralarn scak daldrma ile galvanizleme ilemi, eme, kesme, delme, puntolama,
iaretleme ve kaynak ileleri tamamlandktan sonra yaplmaldr. Galvanizlenen somunlar
klavuzlanp dilerin temiz veya yeniden di almasndan sonra suya dayankl ve paslanmay
nleyici yala yalanacaktr.
Aadaki paralar, eer demirli metalden yaplmsa galvanizlenecektir:
Tabanlar
zolatrler stndeki btn anahtar paralar (akm tayan paralar hari)
Btn kumanda iletim paralar (borular, irtibat ubuklar, koruma kapaklar, iletkenler, balk
vb.).
zolatrlerin st ve alt flanlar
Anahtarn btn paralarnn montaj iin kullanlacak btn cvatalar, somunlar ve
rondelalar.
Tespit hrdavat
21.4.3.6. Testler
Tertibat zerindeki Testler
malat, fiili alma pozisyonlarnda gerilim altnda bulunacak olan malzemelerin galvanizleme
ncesindeki nihai kopma mukavemetlerinin %40 kadar bir gle her birini ekmek suretiyle
rutin (numune) testlerini yapacaktr.
Ayrca, imalat malzemedeki atlaklar ve kusurlar saptamak amacyla bunlar manyetik ak,
rntgen n veya baka kabul edilebilir yntemlerle kontrol edecektir.
ekme testi, sevkiyata hazr her partideki her malzeme tipinin %1ine (her birinde minimum 5
maksimum 15 tane) uygulanacaktr. Bu numuneler, malzemeler arasndan rasgele seilecektir.
Eer test edilen numuneler imalat tarafndan gnderilen izimlerde ngrlen mukavemet
deerlerini verirlerse, ekme testi sonular tatmin edici olarak yorumlanacaktr. Eer bir
numune bile gerekli mukavemetin altnda bir deer verirse, balangta test edilen miktarn iki
katna eit bir yeni numune alnacak ve yeniden test edilecektir; ancak, ekme testi sonucunun
gerekli mukavemetin %80inden daha azsa, sevkiyat reddedilecektir. kinci testte baarsz
olunmas sevkiyatn reddedilmesi iin yeterli gereke olacaktr.
Galvanizleme testi, ASTM Tip areti A-153 , TS 914 veya EN ISO 1461in en son basksna
uygun olarak btn demirden malzemelere uygulanacaktr.

Mekanik Test
Bu test, topbana ve balantlarna uygulanr.
Hrdavat iletken zerine monte edilecektir ve takm bir germe makinesi zerine ve iletme
koullarna mmkn olduunca yakn ekilde monte ve tespit edilecektir.
letkende ku gz olumasn engellemek iin gerekli nlemler alnacaktr.
Test altndaki hrdavat ile tertibattaki baka herhangi bir klemp veya balant arasndaki iletkenin
uzunluu, iletkenin genel apnn 100 katndan daha az olmamaldr.
Test numunesine balant iletkeninin kopma yknn yaklak %50si kadar bir ekme yk
uygulanacaktr; iletken, hrdavata gre hareketin kolayca tespit edilebilecei ekilde
iaretlenecektir. Daha sonra, ekme yk kopma yknn %95ine kadar kademeli olarak
artrlacak ve l yk 1 dakika sresince sabit tutulacaktr. Bu 1 dakikalk sre boyunca kayma
nedeniyle hrdavata gre iletkende hibir hareket ve hrdavat zerinde hibir bozulma
olmayacaktr
Diren Testi
Bu test, topbana ve Balantlarna uygulanacaktr.
Hrdavat, iletken zerine iletme durumunda uyguland gibi monte edilecektir. Elektriksel
diren, bir hassas kpryle veya kabul edilebilecek baka bir tehizatla iletkenin iki tarafndaki
noktalar arasnda llecektir.
Bu durumda llen diren, iletkenin edeer uzunluunun llen direncinin %75ini

amayacaktr.
21.4.3.6.1. Saha Testleri
Sahada montaj sonras, tehizat aadaki testlere ve dorulamalara tabi tutulacaktr:
Ask ve Gergi Zincir zolatr Takm zerinde

gzle inceleme
BLM 22
22. Trafo zleme Sistemi (TS) Teknik artnamesi
Transformatr, iletilmesi esnasnda kullancnn transformatrn durumunu anlamasna

yardmc olmak ve transformatrn verilerinin kaydedilmesini salamak zere uzaktan izleme
sistemiyle tehiz edilecektir. Bu sistem; transformatrlerde istenmeyen durumlarn balamas
halinde kullanc ve iletmeciye yardmc olmak iin gerekli bilgileri salamaldr.
Bu sistem iletme ve bakm desteklemek asndan aadaki zelliklere haiz olmaldr.
letme srekliliini salamak iin dielektrik tehis ieren elektriki parametreler asndan
transformatr iletme artlarnn nmerik ve grafiksel deerlendirilmesi ve kaydedilmesi,
yk altnda kademe deitiricisi (YAKD), scaklk, soutma sistemi fonksiyonu, yada
znm gaz analizi, iletme gerilimi, yk akm, dier bileenlerin( rnein buinglerin)
durum deerlendirmeleri yaplmaldr.

Kullancya transformatr scaklk/akm/gerilim limitlerine yakn deerlerde iletme olana
salayan aralar salanmaldr. Bunu salarken termal yalanma hesaba katlmal ve hot-spot
scaklklarndan da kanlmaldr. Muhtemel ar yk durumlarnn iletilmesine destek
olmaldr. (IEC veya IEEE standartlar)
Gelimi modelleme ve tehis fonksiyonlar olan sensrler kullanlarak yeni balayan
hatalar/arzalar erken bir aamada saptanabilmeli ve transformatrler ok kt
sonulanabilecek olaylardan korunabilmelidir. Bylece transformatrn beklenmedik ekilde
servis harici olmas engellenmelidir.
zleme Sistemi kullancya transformatrn bakmlarnda engel yaratmayacak ekilde
konumlanmal ve sistemin bakma ihtiya duyulan blmleri tm transformatrler iin
tanmlanmaldr.
Transformatrn ya srekli belirlenerek kalan iletme mr (loss of life) hesabn
yapabilmelidir (IEC veya IEEE standartlarna gre).
zleme sistemi reticisi; izleme sistemlerinde retim, test ve teslimat zerine en az 5 yl

tecrbeli olmal ve son 3 yl iinde bu ihalede bahsedilen transformatrlere eit gte ya da
daha gl, gerilim baznda ise eit ya da daha yksek gerilim dzeyinde 20 adet izleme sistemi
teslim etmi olmaldr.
Aadaki llecek deikenler izleme sistemi tarafndan kaydedilmelidir;
- Yksek gerilim tarafndaki yk akm ve mmknse alak gerilim tarafndaki yk akmn da

kapsayacaktr.
- Yksek gerilim tarafnn iletme gerilimi ve buingler uygunsa alak gerilim tarafndaki iletme
gerilimini de kapsayacaktr.
- st ya scakl
- Alt ya scakl
- Ortam scakl bilgisi
- Fan ve pompalarn alma durumlar
- Yadaki nispi nem
- Yadaki gaz ierii
- Kademe deitiricinin pozisyonu
- Kademe ya scakl
- Bucholz rlesi, ya seviye gstergesi, basn ventili, v.b. tehizata ait devre durumu
zleme sistemi gelecekte ihtiya duyulabilecek sensrlerin ilavesine elverili olmaldr.

zleme modl transformatre tesis edilecektir. Transformatr merkezindeki tm izleme
modlleri alan veri yolu(field bus) teknolojisiyle fansz zleme Sunucusuna balanacak olup bu
sunucu da kontrol odasnda veya g transformatrndeki izleme modlnde olacaktr. zleme
Sunucusuna eklenecek tm transformatrlere ve gelecee ynelik yaplacak en az 10
transformatr nitesine yetecek kapasitesi olan flash memory destei olmaldr. zleme
sunucularnn fan ve hard disk gibi hareketli paralarla donatlmasna izin verilmeyecektir.
zleme sunucularnda kullanlacak iletim sistemi oklu grev (multi tasking) yapabilen gerek
zamanl iletim sistemi olacaktr.
Tm izleme sistemi ve elemanlar gerekli hassasiyette olmal ancak d etkilere kar
(ortam scakl, elektromanyetik etkiler, titreimler vb. ) duyarsz olmaldr.
Sistemin kalbi zleme Sunucusuna yklenmi olan kapsaml ve gelimi nmerik
transformatr modelleri olacaktr. Bu modeller dizayn ve dizayn hesap sonularnn yan sra
g transformatrne uygulanan test sonularn da ieren termal transformatr modelini de
barndracaktr.
Alnan on-line lm taban zerinde, her bir transformatr iin aada verilen analiz/hesap
yaplm olmaldr.
Grnr G (MVA)
IEC 60076-7 uyarnca Hot spot scakl
Termal modeline gre Hot spot scakl
Termal modeline gre en yksek ya scakl
IEC 60076-7 uyarnca Yalanma oran
IEC 60076-7 uyarnca kalan iletme mr(lifetime)
Ya iindeki znm gazlar (en az Hidrojen, Karbonmonoksit, Asetilen, Etilen, Metan, Etan,
gazlar ayr ayr llebilir olmaldr.)
Ya iindeki su miktar
Ar yk kapasitesi
Acil durumda ar yklenme sresi
Soutma arzas srasnda acil ar yklenme sresi
Fan ve pompalarn alma sreleri
Kondenser buinglerin C kapasitesi ve AC izolasyon deerleri (%Pf) ( IC kapasitif akm,
kapasite deiiklii)
Kademe alteri anahtarlama says
Kademe deitirici mekanik kalitesinin deerlendirilmesi (kontak mr)
Kademe deitirici blmesinin ya scakl
Kademe deitirici ile ana tank ya scaklk fark
Online zleme sistemi yazlm, en az aadaki zelliklere haiz olacaktr;
Yada erimi gaz analizi yapabilmeli ve en az Rogers veya Duval standartlarna gre tan ve
tehis yapan modl olmaldr.
Otomatik olarak simle edilen parametreleri hesaplamaya yarayan Simlatr modl olmaldr.
Transformatrlerden ve ana bileenlerinden alnan konum bilgileriyle periyodik veya istee bal
olarak oluturulan raporlar retmelidir.
zleme modl tarafndan edinilen anlk online veriler izleme sunucusunun RAMinde yksek
znrlkte depolanacaktr. zleme sistemi her bir milisaniyede llen verileri zmleyecek ve
ileyecek hassasiyette olacaktr. Periyodik olarak farkl online kanallardan gelen birbirinden ayr veriler
anlk olarak sistemin veritabannda (historical database) depolanacak ve veritaban maksimum veri
depolanmasna uygun kapasitede olacaktr.
Olaylar; Kademe deiimi, transformatrn enerjilenmesi, transformatrn devre d olmas vb. veya
alarmlar, tarih bilgisi (time stamp) ve anlk znrln gsterir ekilde kaydedilecektir. zleme
sistemi llen ve hesaplanan verileri izleme sunucusu iindeki hafzasnda uzun dnem depolama
imkn salayacaktr (en az 10 yl ). Veri analizlerinde neden sonu ilikisi bakmndan zleme
Sistemine ait tm modller e zamanl almaldr.
IEC 60870-5-101, IEC 60870-5-104, Modbus, IEC 61850 veya DNP3.0. gibi standart iletiim
protokolleri yoluyla SCADA sistemiyle veri iletiimine imkan verecektir.
Izleme Sisteminde kaydedilen verilerin transferini salayan iletiim protokolleri, TEAn mevcut veri
transferinde kullanlan iletiim protokollerine uygun olmas firma tarafndan salanacaktr.
Sistemde herhangi bir arza, alarm veya tanmlanan deerlerin almas halinde meydana gelen
sinyaller veritabannda kaydedilebilecek ve ek olarak rle kontaklarnn kapanmas ve standart
protokoller yoluyla alarm sinyalleri kumanda odasna gnderilebilecektir.

zleme modul, kaydedilen verilerin HTML-tabanl web sayfas oluturmasna imkn verecek, bylece
gerektiinde anlk olarak veya gemi veriler internet zerinden izlenebilecektir. Standart web browser
firmaya zel bir yazlma ihtiya duymadan bu fonksiyona sahip olmaldr. (nternet Explorer veya
Mozilla Firefox vb.).
Transformatr zleme Sistemine, web arayz zerinden eriilebilmeli ve yaygn olarak

kullanlan; Internet Explorer, Google Crome, Mozilla Firefox gibi web tarayclarn son srmleri
ve bunlarn gncel eklentileri ile (Java, Flash Player vb.) sorunsuz ekilde alabilmelidir.
Transformatr zleme Sistemine web arayznden eriim ve ieriin kullanmyla ilgili sorunlarn
olumas halinde Yklenici, Transformatr zleme Sistemi Yazlmnn gncel versiyonlarnn
transformatr izleme cihazlarna yklenmesinden sorumludur. Yazlm dili ve ekipmann
etiketlenmesi Trke ve ngilizce olacaktr.
Otomatik program gncellemelerinde uzaktan eriimde problem yaanmayacaktr.
Yklenici, Transformatr zleme Sistemine web arayznden eriim ve ieriin kullanmyla ilgili
sorunlar zmekle ykmldr.
Transformatr izleme sistemi tesis edilecek Transformatrde, en az 6 yetkilinin mail adresine alarm
sinyalleri ile ilgili olarak elektronik posta yoluyla bilgilendirme yaplacaktr.
Sistem, veritabannda kaydedilen verilere bilgisayardan modem veya Ethernet araclyla uzaktan
ulalabilme(download) imkn verecektir. Transformatr uzaktan izleyememe durumuna kar,
Transformatr zleme Sistemi zerinde izlemeye imkan verecek dokunmatik bir ekran veya kumanda
odasna sadece Transformatr zleme Sistemine tahsis edilmi masast bir bilgisayar tesis
edilecektir.
Gaz izleme cihaz, buing izleme cihaz vb. donanmlardan elde edilen deerler ile Transformatr
zleme Sisteminde okunan deerler arasnda kesinlikle fakllk olmayacaktr.
Kullanclar ile haberleme ve web sayfasna eriim;

Lokal bilgisayar ile ( TCP/IP link veya RS 232 interface),
Remote bilgisayar ( Ethernet TCP/IP link),
Remote bilgisayar (modem link) ile salanacaktr.
zleme modllerinin (Monitoring Modl) tip testleri aadaki listelenen standartlara gre akredite ve
bamsz labaratuvarlar tarafndan yaplacaktr. Tip test raporlar idareye sunulacaktr.
1) Gvenlik Testi (Safety tests): IEC/EN 61010-1
2) Elektromanyetik Bozulma Testi ( Electromagnetic Disturbance Test):

IEC/CISPR 11/EN 55011; IEC//EN 61000-3-2; IEC//EN 61000-3-3; IEC//EN 61000-6-4;
3) Elektromanyetik Baklk Testi (Electromagnetic Immunity Test):

IEC/EN 61000-4-2; IEC//EN 61000-4-3; IEC//EN 61000-4-4; IEC//EN 61000-4-5;
IEC/EN 61000-4-6; IEC//EN 61000-4-11; IEC//EN 61000-6-2;
4) Scaklk ve iklim mukavemet Testi (Temperature and Climate Resistance Test ):
IEC//EN 60068-2-1; IEC//EN 60068-2-2; IEC//EN 60068-2-30; IEC//EN 60068-2-78
Saha Testleri:
Sahada yaplacak Transformatr zleme Sistemi ve ekipmann fonksiyon testlerinden baarl
sonu alnacaktr.
Eitim :
Cihazn kullanm iin gerekli eitim verilecektir. Bu eitim cihazn montajn,
demontaj(zellikle sklp taklmasnda dikkat edilecek hususlar), iletmeye alnmas,
iletmesi, bakm, yazlm ve analiz yntemi hususlarn iermelidir. Bu eitim sahada rle,
iletme, test ve elektronik ekiplerini ierecek ekilde yaplacaktr. Eitim fiyat, Komple 380
kV ve 154 kV merkezler iin, birim fiyat teklif cetvelinde "sekonder eitim" i kalemi
iinde olacak ve TS eitimi sekonder eitimlerle beraber verilecektir. Ancak, Tevsiat 380
kV ve 154 kV merkezler iin Trafo zleme Sistemi Eitimi merkezin birim fiyat teklif
cetvelinde ayr bir i kalemi olarak belirtilecektir. Montaj ve demontaj katolou, iletme
katalou, bakm katalou vb. katalog ve dkmanlarn vereceklerdir (ayrca CD olarak).
Teknik Servis Salanmas:
Ihtiya duyulmas halinde firma en ksa srede gerekli teknik ve ekip destei salamakla
ykmldr. Ekipmanlarn periyodik kalibrasyonlarn yapacak ve bu konuda gerekli eitimi
salayacaktr.
Dier hususlar:
Firma, cihazdan kumanda odasndaki ADSL modeme kadar olan iletiim kablosunu (Fiber optik)
yedekli olarak ekip fiber optik patch panelde sonlandracaktr. Sonlandrma
ileminden sonra Fiber optik-Ethernet dntrcs ile (F/O Ethernet media conventer) hat
RJ-45 olarak teslim edilecektir.
Cihazn alarm bilgisinin Kumanda odasndaki panoya tama ilemi firma tarafndan yaplacaktr.
Yadaki herbir gazn en az lm aral 0-2000 ppm olacaktr.
zleme Modl Kabini IP54 koruma tipinde olmal ve en az -25 derece / +55 derece scaklk
aralnda alabilmelidir. Kabin ile ilgili olarak IP54 koruma snf test raporlar idareye
sunulacaktr.
Transformatr zleme Sisteminin g kayna, AC ve DC besleme gerilimi ile
alabilmelidir. (Universal, DC olarak 88-265 VDC, AC olarak 85-264 V, 50 Hz )

TEA Transformatr Merkezlerinde DC sistem gerilimi 110 VDC ve/veya 220 VDC
dir.
( tolerans +% 15, -%20 )
Transformatrn zerinde bulunan zati koruma techizat ve rleleri, koruma ve
Transformatr zleme Sistemi iin ayr ayr ( birbirinden izole ) kontaklara haiz olmaldr.
Transformatr zleme Sistemine Transformatr merkezi dndaki bir yerden eriim

yklenici tarafndan kurulum aamasnda salanmaldr.
Transformatr zleme Sistemi tarafndan kayt altna alnan tm bilgilerin ayn ekran
zerinde grlebilmesi salanmaldr. (rnein, yadaki gaz ierii, buinglerin bilgileri,
kademe deitirici bilgileri vs. )
BLM 23
PANOLAR
23.1 Panolarla lgili Genel Hususlar
kapsamnda aksi belirtilmedike klasik tip yeni ve tevsiat merkezlerinde kumanda

panolar nihai duruma gre donatlacak ve panoda bo yer braklmayacaktr (tek hat
emasnda olmayan fiderler de dahil). Kumanda panosunda yer alan tm fiderlerin pano st
malzemeleri panoya monte edilecektir. leride donatlacak fiderlere ait kumanda panolarna
monte edilen malzemelerin i kablaj ve projeleri yaplmayacak olup, bu malzemelerin testleri
dier kullanlan malzemeler ile birlikte yaplacaktr. kapsamnda aksi belirtilmedike klasik tip
primer cihazlar donatlmayan fiderler iin rle panosu yaplmayacaktr. IEC 61850 tabanl
otomasyonlu trafo merkezlerinde ise donatlmayan (bo) fider yerleri iin kumanda ve koruma
panolarnn donatlp donatlmayaca kapsam ve fiyat formlarnda belirtilecektir. Yedek
(BO) fiderler iin yaplacak koruma ve kumanda panolar BCU, koruma rleleri ve i kablaj da
dahil komple donatlacak ve bu panolarla otomasyon panolar arasndaki kablolar da
ekilecektir.
Kumanda ve rle panolar yklenici tarafndan onaya sunulacaktr. .
Panonun n yzne konulacak mimig diyagramda her gerilim kademesi ayr renkte
belirtilecektir. Renkler; 380 kV kahverengi, 154 kV krmz, 66 kV kavunii, 34.5 kV mavi, 15
kV sar, 10 kV ve aa gerilimler yeil, toprak siyah olacaktr.
Mimig diyagramlar; ana baralar 10 mm, fiderler 8 mm eninde ve 3 mm kalnlnda

fiberglass malzemeden olacaktr.
Kesici ve ayrc pozisyon anahtarlar mimig diyagramlardaki baralar zerine yerletirilecek,

ayrca baralarn kesitii yerlerde 10 mm apnda ek iareti ile klarda 30x35x35 mm
llerinde ok iareti konulacaktr.
Tm panolar kendi kendisini tayacak tipte olacaktr.
Cihazlarn pano zerindeki yerleimi ve lleri ile i balantlar onaya sunulacaktr.
Panolar zemin zerine civatalarla tutturulacaktr. Panolarn alt kapal olacak, levha
konstrksiyonu kablo giriine ve kanallar zerine oturmaya msait olacaktr.

Panolarda kullanlan btn civata ve somunlar paslanmaz elik (Kadmiyum kapl) olacaktr.
Klasik tip merkezlerde ve tevsiatlarda 380 kV ve 154 kV kumanda panolarnda en fazla iki
fidere ait cihaz bulunacaktr. 36 kV ve daha aa gerilimlerde ise 5 fidere ait cihazlar
bulunacaktr. 154 kV hat fiderlerine ait rle panolarnda, iki fidere ait mesafe, ar akm,
varsa diferansiyel, tekrar kapama, faz uyumazl, yardmc rleler vs. bulunacaktr. 154 kV
iki trafo fideri iin bir adet rle panosu kullanlacaktr. Trafo fiderlerinde ar akm,
diferansiyel, yardmc rleler ve gerektiinde adaptr akm trafolar bulunacaktr. Metal clad
olmayan klasik tip kapal altlarda 36 kV ve daha dk gerilimlerde, hat fiderlerinde her
rle panosunda en fazla drt fidere ait rleler bulunacaktr. Panoda ar akm rlesi, toprak
rlesi, tekrar kapama, yardmc rleleri bulunacaktr. 36 kV iki trafo fideri ve ntr diren
korumalar iin 1 adet rle panosu kullanlacaktr. Metal clad fiderler iin ayrca bir rle
panosu yaplmayacak olup fidere ait koruma rlesi metal clad panonun AG blmne
konulacaktr. 380kV hat, kablo, trafo ve trafo bank fiderleri iin 2er adet rle panosu
yaplacaktr. 380kV hat fiderine bal bir ekilde reaktr fideri varsa reaktr fideri iin ayrca
1 adet rle panosu yaplacaktr. 380kV ve 154kV kuplaj, transfer, kuplaj + transfer fiderleri
iin kumanda panosu donatlacak ancak rle panosu yaplmayacaktr. Bu fiderlere ait ar
akm + senkroek rleleri hat fiderlerine ait rle panolarndan birine konulacaktr.
154kV ve 380kV transfer fiderlerine yalnzca senkroek rlesi konulacaktr.
IEC 61850 tabanl Otomasyon sistemi tesis edilecek trafo merkezlerinde ise 154kV ve
380kV kumanda ve rle panolar birletirilecek olup detaylar Otomasyon Sistemi teknik
artnamesinde verilmitir. 36kV fiderler iin ayn artnamede belirtildii zere kumanda
panosu tesis edilmeyecektir.
Kumanda ve rle panolarnn arkasnda test imkanl akm, gerilim ve ama(Trip) terminalleri
bulunacaktr. Tm akm ve gerilim terminalleri srgl ve her iki tarafna vidasz test probu
girebilir yapda olmaldr. Tm ama, kapama, blokaj terminalleri srgsz ve bir tarafna
test probu girebilir yapda olacaktr.
iltli kablolarn balanaca panolarda topraklama baras bulunacaktr.
Her gerilim kademesine ait panolar birbirinden bamsz olacak yani bir panoda iki ayr
gerilim kademesine ait cihaz bulunmayacaktr.
Pano ii kablajnda tm iletkenler makaron veya kod sisli olacak ve baland cihazn ismi
veya terminal numaras yazlacaktr. Makaron beyaz, yazs siyah renkte olacak ve yaz
zamanla silinmeyecektir. Kablo etiket ve kemerleri plastik malzemeden olacaktr.
Kanaldan panoya kan kablolar panonun alt blmnde, zerinde kablo kesitlerine uygun
elik kroeler bulunan bir paslanmaz metal ray vastasyla askya alnacaktr. Kablo
etiketleri, paslanmaz, yazs zamanla silinmez, zellikte ve kopmaya kar dayankl
olacaktr.
terminalin ayn tarafna ikiden fazla iletken balanmayacak, . Pano ii cihaz terminallerine
de ikiden fazla kablo balanmayacaktr.
Terminallerin monte edilecei blm veya blmler, pano ii ve/veya pano d irtibatlarn
uygun bir ekilde yaplmasna msait olacaktr. Terminaller, kablaj emasna uygun olarak
numaralandrlacaktr. Terminallerin, TEA temsilcileri nezaretinde geirgenlik ve izolasyon
testleri yaplm olacaktr.

Pano ve cihaz terminallerine olan balantlar emalarndaki sraya uygun ekilde
yaplacaktr.
Her panonun yan yzeyine iten montaj yaplabilecek ve bu srada bitiik panonun yan
yzeyine zarar verilmeyecektir.
Pano ii aletlerin dzenlenmesinde ileride yaplabilecek tadilat almalarnda montaj ve

kablajn rahata yaplabilmesi imkan olmaldr. Bitiik terminallerin kprleri, gbekten
yaplacaktr. eitli kategorilerde voltaj ve/veya fonksiyona sahip terminal dizileri arasnda
izolasyon bariyerleri olacaktr.
Yardmc servis (AC ve DC) panolarnda alterlerle yaplacak asgari datm yerleri AC
datm panosu ve DC datm panosu ile ilgili blmde verilmitir :
Y.S. Panolarnda ayrca 110 V DC ve 48 V DC gerilimler iin gerekli l aletleri, zil-korna,

DC kaak ve dk-ar gerilim denetim rlesi, frekansmetre, yardmc rleler ile AC
panoda 1 adet aktif saya bulunacaktr. DC kaak ve dk-ar gerilim rlelerinin ayar
deerleri deitirilebilir olmaldr.
23.2. Kumanda Panolar
Kumanda panolar, klasik trafo merkezleri iin aadaki cihazlarla donatlacaktr. IEC
61850 tabanl Otomasyonlu trafo merkezlerinde ise pano n grn resimleri ilgili
artnamesinde verilmitir.
Kumanda panolarna fider bana en az

380kV bank fideri iin 64,
380kV hat fideri iin 48,
380kV kuplaj fider iin 24,
154kV tm fiderler iin 24,
110V DC panolar iin (3 pano iin toplam) 48,
AC panolar iin (3 pano iin toplam) 32 girili sinyal cihaz konulacaktr.
380 ve 154 kV Hat/Kablo Fideri:
3 ampermetre
1 Enerji Analizr (SCADA iin MW and MVAr mA kl)
Lamba testli ve lamba reset imkan olan anonsiyatr (Sinyal cihaz)
Mimik diyagram
YG alt tehizat kumanda ve konum gsterge anahtarlar; (bu anahtarlar sadece yerel-uzak
seme anahtar pozisyonda iken aktif olacaktr. Seilen pozisyon kl bir gsterge ile
grlecektir.)
Br senkronizasyon anahtar (anahtar zerinde); kesici kumanda anahtar sadece
senkronizsyon anahtar aldnda (on durumuna getirildiinde) aktif olacaktr.
Bir yerel-uzak seme anahtar
380 kV Trafo Fideri:
3 ampermetre

Mimik diyagram
grlecektir.)
Trafolar bir bank olarak balandnda, her bir trafo ayr olarak donatlacaktr.
380 -154 kV Kublaj Fideri:
2 Enerji Analizr ( Bara1 ve Bara 2 iin) (SCADA iin V mA kl)

Mimik diyagram
grlecektir.)
Bir senkronizasyon anahtar (anahtar zerinde); kesici kumanda anahtar sadece
380/154 kV Trafo Fiderinin 154 kV taraf:
3 ampermetre
Mimik diyagram
grlecektir.)
Trafolar bir bank olarak balandnda, bu cihazlar 154 kV tarafta tek bir panoda ortak
olacaktr.
YG - OG Trafo Fideri (YG taraf):

Kademe deitirici kontrol anahtarlar, kademe deitirici pozisyon gstergesi ve kademe
deitirici alyor lambas
Soutma sistemi kontrol anahtarlar, hizmetteki fanlar ve fan alarm lambalar
grlecektir.)
YG OG Trafo Fiderleri (OG taraf):
Bir YG/OG trafo nitesi ile ilgili olarak (OG taraf), aadaki cihazlar kontrol panosu zerine
monte edilmi olacaktr:
3 adet ampermetre
1 Enerji Analizr (SCADA iin MW ve MVAr mA kl)

Mimik diyagram
OG alt tehizat kumanda ve konum gsterge anahtarlar; bu anahtarlar sadece yerel-uzak
seme anahtar pozisyonda iken aktif olacaktr.
OG k Fiderleri:
Bir OG besleme nitesi ile ilgili olarak, aadaki cihazlar kumanda panosu zerine monte
edilmi olacaktr:
Gerilim seici anahtar (ift-bara sistemi iin)
Bir adet Akm seici anahtar ile birlikte bir adet ampermetre
1 Enerji Analizr (SCADA iin MW mA kl)
Mimik diyagram
OG alt tehizat kumanda ve konum gsterge anahtarlar; bu anahtarlar sadece yerel-uzak
seme anahtar pozisyonda iken aktif olacaktr.
Tm 380 kV ve 154 kV panolar kesici ve ayrclar gsteren ters konumda yanan kontrol
anahtarlar ile tesis edilecektir. 34.5 kV panolar kesici ve toprak baklar iin ters konumda
yanan anahtar ile tesis edilecektir.
380/154kV Ototrafolarn ykte kademe deitiricileri ile fan kontrol malzemeleri ayr bir
panoya, 154/34.5kV trafolarn malzemeleri ise 154kV trafo kumanda panosuna konacaktr.
23.3. Senkron Panosu
Bu madde hem klasik trafo merkezleri ve IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezleri
iin uygulanr. Merkezlerde 500x196x198 mm ebadnda DKP-HRP veya Alusingen sactan imal
edilecektir. Dier hususlar (boya vs) aada belirtilen panolarla ilgili teknik zellikler kknda
istenen hususlara uygun olacaktr. 380kV/154kV, 380kV veya 154kV merkezler iin yalnzca 1
adet senkron pano yaplacaktr.
Senkron panosu (senkronoskop, frekansmetre, voltmetre) ierecektir.

380 ve 154 kV tm fiderlerde (hat, trafo, kuplaj, transfer) scada sisteminden uzaktan
kumanda ile fider kesicisi kapamasn salamak amacyla senkro-check rleleri kullanlacaktr.
Hat fiderlerinde mevcut senkro-check rlesi veya mesafe rlesi kanalyla bu ilem
yaplabiliyorsa, ayr bir senkro-check rlesi kullanlmayacaktr. Elle yaplan kapamalarda
"senkron uygun" konta kullanlmayacaktr.
23.4. Panolarn Testleri
23.4.1.Testler
Bu blmde belirtilen cihazlar, tr teste tabidir. Bu kategorideki testlerle ayr amalar

gzetilir :
Tasarm kontrol etmek iin tip testleri
retim ve alt paralarn montajn kontrol etmek iin rutin testler ve dorulamalar
Sahada montaj sonras testler ve kontroller

Aada bahsedilmemi olsa bile, cihazlarn almasn ve performansn dorulamak iin
gerekirse baka testlerde uygulanacaktr.
Panolar zerinde yaplacak testler aada verilmitir:
Eer ilgili tip test raporlar verilmemise aadaki tip testleri, kabule sunulan ilk birime
uygulanacaktr :
l Aletleri
Ar yk testleri
Hatalar ve deiim testleri
Snmleme testleri
z snma testleri
Scaklk snr deerlerinin testleri
Titreim ve mekanik darbe testleri
lgili IEC standartlarnca istenen dier karakteristikleri salamak iin testler
Aadaki rutin testler trafo merkezlerinin her tipten kumanda ve koruma panolar ve kumanda
cihazlar iin yaplacaktr.
a) l Aletleri
Gzle inceleme
. Taksimat blmelerinin kontrol
. Skala plakasnda iaretleme ve semboller
. Seri no.su ve imalat yl
. Mekanik sfr ayar
. Balant klemensleri
. Yapsal hata testleri
. Konuma bal deime
. Gerilim testleri
. zolasyon testleri
. Sfrdan sapma
b) Kumanda Panolar
a) Genel kontrol
Bu, aada belirtilen kontrolleri kapsayacaktr:
Byklk yzey ilem, grnm ve konstrksiyon

Cihaz dzeni
Balant sistemi-renk kodlamas, markalama, rakorlar, dzgn yerleim, klemens balantlar
vb.
Etiketleme
b) Balantnn Kontrol
Balantlar, pano balant emalarna uygunluu ynnden kontrol edilecektir.
c) zolasyon direncinin lm
Bir 500 Vluk meger uygulayarak dielektrik test ncesi ve sonras her devrenin iletkenler ile
toprak aras ve devreler aras yaltm direnci llecektir.
d) Dielektrik testi
Her devrenin iletkenleri ile toprak aras ve devreler aras dielektrik dayanm, bir dakika sreyle
aadaki byklklerde 50 Hz AC gerilim uygulanarak test edilecektir.
60 Va kadar gerilimle alan

devreler 1000 V
Daha yksek gerilimlerde alan

Devreler 2000 V
e) Performans Testleri
Salanan tm zelliklerin ve kullanlan tm aletlerin, doru alp almad kontrol

edilecektir.
f) Yk lm
Bir AT veya GTye balanacak devrelerde, devrenin AT veya GT zerine uygulayaca yk

llecektir.
Bir yardmc besleme kaynandan enerjilenecek devrelerde, bu kaynaa uygulanan yk

llecektir.
Yklenici, montaj tamamlanm alt tesisinde yaplacak tm testlerin tam ayrntlarn verecektir.
Gerekli test cihazlarnn tm yklenici tarafndan salanacaktr.
alt tesisinin montajnn tamamlanmas zerine, yklenici tarafndan TEA temsilcisinin

gzetiminde kumanda ve rle aletleri zerinde aadaki testler yaplacaktr:
a. Genel kontrol
Btn panolar, SDKlar, kutular vb. aadaki gibi kontrol edilecektir.

b. Balant Kontrolleri
Panolarn vb. dahili balantlar ve alt tehizatna, l trafolarna vb. harici balantlar kontrol
edilecektir.
Sekonder balantlarn btnln kontrol etmek iin, btn akm ve gerilim trafolarnn
sekonder
devrelerine srasyla akm ve gerilim uygulanacaktr. Uygulanan akm ve gerilim, her balant
noktasnda,
rnein lokal kontrol kutusunda, kumanda ve rle panolarnda llecektir. Bu ekilde, l
trafolarndan
rlelere ve l aletlerine kadar sekonder devreler kontrol edilecek ve bir akm devresinde ak-
devre veya
bir gerilim devresinde ksa-devre olup olmad grlecektir.
c. Primer Enjeksiyon Testi

Koruma ve lme iin kullanlan btn ATlerin AT orann ve sekonder balantlarn kontrol
etmek iin bir
primer enjeksiyon testi yaplacaktr.
d. zolasyon Direncinin lm
Bir 500 V meger ile, her bir devre ile toprak arasndaki ve devreler arasndaki izolasyon direnci
llecektir.
e. Fonksiyon Testi
Anahtarlama tehizatnn kumanda ve konum gsterici aletleri, trafo kumanda aletleri, lme ve
koruma aletleri, sinyal ve alarm sistemleri performanslarnn istenildii gibi olduunun grlmesi
iin kontrol edilecektir. Yardmc besleme gerilimlerinin alt ve st snrlarnda alma garanti
edilecek ve performans testinin bir paras olarak kantlanacaktr. Sistemin tamam iin nihai
fonksiyon testleri yaplacaktr,rnein bir trafonun Buchholz rlesinin ama kontann
kapanmas zerine trafonun YG ve OG taraf kesicilerinin uygun srelerde at, lokal ve
uzaktan anahtarlama tehizatnn konum gstergesinin doru olduu, lokal ve uzak alarm ve
sinyallerin doru alt grlecektir.
f. Yk lm
Bir AT veya GTye balanacak devrelerde, devrenin AT veya GT zerine uygulayaca yk
llecektir.
Bir yardmc besleme kaynandan enerjilenecek devrelerde, bu kaynaa uygulanan yk

llecektir.
g. ATlerin direnlerinin ve Sekonder Kablolarn Direnlerinin lm
23.5. Aksi belirtilmedike TMlerde kullanlacak Panolarla lgili Teknik zellikler
Aada panolar iin verilen sac tipi DKP HRP olup, kalnlklar da bu tip iin verilmitir. Bu
sacn Alusingen sac olmas halinde sac kalnlklar btn cephelerde minimum 2 mm olacaktr.
Pano boyutlar klasik merkezlerde ve 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde aada
belirtildii ekilde olacaktr. 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde 154kV ve 380kV
fiderler iin kullanlacak koruma ve kumanda panolarnn prensip resimleri ilgili artnamede
verilmitir. Bank fiderleri ve (hat+reaktr) fiderleri dnda her fider iin 1 adet koruma ve
kumanda panosu kullanm amalanmaktadr. Ancak yklenicisince herhangi bir fider iin 1
panonun yetersiz olduu dnlyorsa yklenici ilgili pano iin ilave pano kullanmn
nerebilecektir. lave olarak kullanlacak panolar in ayrca bir bedel denmeyecektir.
I-PANO GVDES 154kV-34.5kV ve Y.S.

380 kV Kumanda 380 kV-154kV-
AC/DC Kumanda Panosu,
Panosu 34.5kV Rle Panosu
BTP
1-Koruma Snf IP41(alt kapakl)
2-Ykseklik 2150 mm
3-Genilik 800 mm
4-
800 mm
Derinlik(kapaklar dahil)
I-PANO GVDES 154kV-34.5kV

Kumanda ve Y.S. AC, 110
Vdc, 48Vdc Panosu, BTP
Arka ve n
Arka menteeli Arka menteeli
kaplar menteeli, n
gmme kap, (Kap kilitli, gmme kap, (Kap kilitli,
5-Pano yaps kap 3mm effaf
anahtarl) n civatal tip anahtarl) n civatal tip
polyester kaplar kilitli
kapak kapak
anahtarl
6-Minimum sa
Btn cephelerde 3 mm (st kapak 2 mm)
kalnl
7-Sac tipi DKP-HRP veya Alusingen
8-malat tipi Kaynakl
9-Montaj tipi Klasik
10-Kablo girii Alttan
11-Havalandrma Arka kapak alt ve st ksmnda Doal zgaral 30x10 cm filtreli
12-Kaldrma
Var
halkalar
NOT : 380 ve 154 kV sistemlerde kullanlacak 48 V DC datm panosu kumanda panosu

llerinde olacaktr.
II-BOYAMA 154kV-34.5kV
Kumanda ve Y.S. AC, 110
Vdc, 48Vdc Panosu, BTP
1-San
Paslanmay nleyici lemlere tabi tutularak temizlenecektir.
temizlenmesi
2-Boya tipi ve d yzeyler frn
3-Boya kat adedi 3 (1 kat astar + 2 kat frn boya)
4-En az boya
50 mikron
katkalnl
5- yzeyin
Pano d renginde
boyanmas
6-Boya rengi RAL-7035 veya muadili fildii (renk tonu yklenicisince onaya sunulacaktr)

III-PANO DAHL 380 kV-154kV-34.5kV Kumanda Panosu ve Rle Panosu, Y.S.
KABLAJI AC/110Vdc/48Vdc Kumanda Panosu, Metal-Clad Panosu, Primer cihazlara ait
Kumanda Dolaplar, BTP
Sinyalizasyon devrelerinde: 1.5 mm2; kumanda devrelerinde: 1.5 mm2;
1-En az gerilim devrelerinde: 1.5 mm2; akm devrelerinde: 2.5 mm2; Y.S.alter akmlarna
kablo kesiti gre; 20 A kadar 4 mm2,20-40 A 6 mm2, 75 A 10 mm2 ana besleme 25 mm2 kablo,
bara 30x5 mm pirin klemensli
2-Yaltm
2 kV/dak.
gerilimi
3-letken tipi nce ok telli
4-Kablo rengi A faz krmz, B faz sar, C faz mavi, toprak sarl yeilli, DC siyah
5-Kablo
Makaron veya kodsis
markalanmas
6-Kablo yerleim Kablo kanal ile (normal fiderlerde 25*40- 40*40 Yard.Servis Panolarnda
dzeni 40x60 mm'lik fildii renkli kablo kanal kullanlacak)
7-Kablo
zoleli skma pabu ile
balants
8-Kablo pano
Kablo balantlar elik kroe ray ve elik kroe olacaktr.
girileri
IV- 154kV-34.5kV
TOPRAKLAMA Kumanda ve Y.S. 380 kV Kumanda 380 kV-154kV-
SSTEM AC/110Vdc/48Vdc Panosu, Panosu 34.5kV Rle Panosu
BTP
1-Bakr bara kesiti 30x3 mm2 Cu kalaysz
V-PANO 154kV-34.5kV
Kumanda ve Y.S. 380 kV Kumanda 380 kV-154kV-
AYDINLATMASI AC/110Vdc/48Vdc Panosu, Panosu 34.5kV Rle Panosu
BTP
1-Aydnlatma Var, lamba + sabit anahtar (duy ve armatr birarada)
VI-PANO 154kV-34.5kV
ISITMASI Kumanda ve Y.S.
AC/110Vdc/48Vdc Panosu
1-Istma Yok
VII-SM 154kV-34.5kV
PLAKALARI VE Kumanda ve Y.S. 380 kV Kumanda 380 kV-154kV-
ETKETLEME AC/110Vdc/48Vdc Panosu, Panosu 34.5kV Rle Panosu
BTP
1-n ve arka
pano Fiberglas
ve cihaz etiketleri
2-Cihaz isim
Siyah
etiketleri

3-Yaz rengi Beyaz
VIII-PLAKA TP 154kV-34.5kV
VE Kumanda ve Y.S. 380 kV Kumanda 380 kV-154kV-
LLER AC/110Vdc/48Vdc Panosu, Panosu 34.5kV Rle Panosu
BTP
1-Cihaz arka yz Yapma boyutlar : 10x20 mm
etiketleri Harf ykseklii : 8 mm
2-Cihaz n yz Yapma boyutlar : 15x60 mm
3-Pano arka yz Yapma boyutlar : 15x20 mm
4-Pano n yz Yapma boyutlar : 25x100 mm
Teklif sahibi; sadece olay kaydedici (event recorder) panosu, bara koruma ve kesici arza
panosu iin kendi standart dizaynn kullanabilecek olup TEA' n onayna sunacaktr.
23.6. Tadilat/tevsiat yaplacak trafo merkezlerinde kullanlacak panolarla ilgili teknik

zellikler
Tadilat/tevsiat merkezlerinde panolar mevcut merkezdekilere uygun olacaktr.

Ykleniciler, merkezlerin ilgili Blge Tekilatlar nezdinde mevcut panolara uygunluu
salayabilmek iin boya rengi tonunda mutabakat salayacaklardr.
23.7. ELEKTRKSEL EMALARIN HAZIRLANMASI
Resimlerin ekli TEA tarafndan belirlenecek olup, TEA'n mevcut proje sistemine
uygun ekilde hazrlanacaktr. Tercihan resimler DIN-A3 (279x420 mm) effaf katlar zerine
izilecek kopyalar DIN-A4 lsndeki katlar zerine yaplacaktr. Resimlerin
hazrlanmasnda yklenici aadaki hususlar dikkate alacaktr.
Santral merkezlerinde ve tevsiat merkezlerinde, elektrik projelerin hazrlanmasnda ve

sekonder malzeme temininde mevcut merkeze uyum salanacaktr. rnek olarak sinyal
sistemi, scada projeleri, transdser temini vs.
Btn resimler, takip edilmesi kolay olacak ekilde izilecek ve gsterilen tehizat hakknda
mmkn olan btn teknik bilgileri ihtiva edecektir. ematik resimlerin bana her fiderin tek
hat emas konulacaktr. Tm istasyonun mevcut fiderlerini de gsteren genel bir tek hat
emas da dahil edilecektir.
Yklenici; koruma, kontrol ve lme artnamelerine ve tek hat emasna uygun ekilde
koruma, kontrol ve lme emalarn hazrlayacaktr.
Kesiciler, ayrclar ve trafolar iin hazrlanacak ematik resimler; DC kontrol, alarm,

pozisyon gstergeleri ve kilitlemeler ile rle, l aletleri, senkronizasyon cihaz, motor stc
besleme devreleri vs. iin faz akm ve gerilim balantlar, her terminal iin komple
tamam olacaktr. Rle ve kesicilerin ama ve kapama devreleri ile uzaktan atrma yaplan
hat blmleri ematik resimlerde aka belirtilecektir.

Elektriki aletlerin ve kontrol devrelerinin gsterilmesi, temin edilen malzeme kapsamyla
snrlandrlmayacak, bu snr tm devrenin tam anlalmas iin gerekli olan alt tehizat,
koruma, lme ve izleme aletlerine kadar uzatlacaktr. Dierleri tarafndan temin edilen
tehizatn terminal ve fonksiyon belirlemesi de dikkate alnacaktr.
Btn anahtarlar enerjisiz pozisyonda izilecektir.
Btn rle kontaklar, kendi bobinleri altnda aka gsterilecek ve bu kontaklarn

kullanld resimler belirtilecektir. Her kontan yanna iletme bobininin numaras ve yeri
yazlacaktr.
Aletlerin, rle ve kontrol panolarnn, saha datm kutularnn btn terminal numaralar ve
pano numaralar ematik resimlerde dzgn biimde gsterilecektir.
Pano i balant resimleri, her pano iinde, pano terminalleriyle cihaz terminalleri arasndaki
btn balantlar gsterecektir. Panolar aras balant kablolarla yaplacaktr.
Btn pano terminalleri fonksiyonlarna gre A.Tr, G.Tr, kontrol, alarm vs. olarak
gruplandrlacaktr. Terminaller, kablo damarlar dier kablo damarlar zerinden
gemeyecek ekilde organize edilecek ve yedek damarlarda pano yedek terminallerine
balanacaktr.
Gerekli btn kprlemeler pano terminallerinin st ksmnda yaplacak olup, alt ksm harici
balantlar iin bo braklacaktr. Her terminale kablonun bir damar balanacaktr.
Kablaj resimleri, kontrol ve rle panolar, kuranportr cihaz, AC ve DC yardmc panolar,

saha datm kutular ve tm YG tehizat arasndaki balantlar gsterecektir.
Kablolar TEA tarafndan onaylanm standart bir metod kullanlarak numaralandrlacaktr.
Kablaj emas aadaki bilgileri ierecek fakat bunlarla snrl olmayacaktr.

Terminal dizinin terminal numaralar, giren ve kan kablolarn gittii yerdeki terminal
numaralarn da gsterecektir.
Kablo numaras
Kablo tipi
letken says ve kesiti
Terminal tipi
Kolayca bakabilmek iin, tm kablolar aadaki bilgileri de ieren bir kablo listesinde
belirtilecektir.
Kullanlan btn kablo tipleri
Btn yk faktrleri
Deiik yk faktrleri dikkate alnarak btn kablolarn msaade edilebilir daimi yk
Kablo kesiti ve damar says
Btn kablolarn d ap
Kullanlan kablolarn metraj
Genel kablo listesi ile balantl olarak, deiik ykseltilerde uygunca blmlenmi ve
numaralanm olarak kablo kanallar ve kablo raflarn gsteren kablo gzergah emas
lave olarak, en az aadaki bilgileri ierecek ekilde g ve kontrol kablolar iin kablo
listesi hazrlanacaktr.
Kablo ismi

Kablo gzergah (Nereden-nereye)
Kablo tipi, kesiti ve damar says
Msaade edilen devaml yk (l trafolar iin) ve yk faktr
Pano n ve i grnm resimleri aadaki ekilde hazrlanacaktr.

Resimler pano llerini, yerletirme eklini, btn aletleri, kontrol anahtarlarn,
gsterge lambalarn, isim plakalarn, rleleri, terminalleri, topraklama baralarn, kablo
tutturma kelepelerini vs. gsterecektir. Mimik diyagram balantlarn mevcut fiziki
durumu ile ilerdeki tadilatlar da gsterecektir. Btn l birimi metrik sistemde
olacaktr.
Aletler, baralar, terminaller vs. gibi n grnm resimlerinde grlmeyen ksmlar, i
grnm resimlerinde gsterilecektir.
Pano yerletirmesi, aletlerin yerletirilmesi, kontrol anahtarlar ve mimik diyagramlar
TEA' n mevcut uygulamalarna uyacak ve onaya sunulacaktr.
BLM 24
24. KONTROL, SNYALZASYON, ALARM, ARIZA HBAR, ANNONSYATR VE LME
24.1. Kontrol Aletleri
24.1.1. Genel
Btn istasyonlarda kesiciler ve ayrclarn kumandalar ile g trafolarnn kademe

kontrollar yakn/uzak/blgesel kumanda merkezinden kumanda imkanlarna sahip olacaktr.
Kesiciler ile motor kumandal ayrclarn kontrol anahtarlar bas ve evir tipinde (zt
pozisyonlu yayl geri dnl anahtar) olacaktr. Kontrol ilemini yapabilmek iin bu anahtarlar
bastrp gsterdii pozisyonun tersine evirmek gerekecektir.
Zt pozisyonlu kontrol anahtarnn iinde monte edilmi olan beyaz lamba, kesici veya
ayrcnn gerek pozisyonu ile kontrol anahtar pozisyonu ayn ise yanmayacaktr. Kontrol
anahtar ile kontrol edilen tehizatn pozisyonlar arasnda farkllk olduunda, bu ztlk lambann
yanmas ile belirtilecektir.
Yakndan kumanda edilen 380 kV toprak baklar ile 154 kV (motor kumandasz) ve 34.5
kV ayrclar iin sadece pozisyonlar gsteren, lambal zt pozisyon anahtarlar kullanlacaktr.
24.1.2. Kesiciler
154kV ve 380kV Kesicinin her kutbu iki adet ama bobini ile donatlacaktr. 380kV
kesicilerin tamamnda, 154kV kesicilerden ise hat ve kablo fiderlerine ait olanlarda her ama
devresi tek faz ama ve ayrca 3-faz ama iin uygun olacaktr. Her ama devresi ayr bir m.c.b.
ile korunacaktr. Kesici aada belirtilen yerlerden aacaktr.
a) Kontrol panosu zerindeki kesici anahtarndan (Ama 1 devresini enerjileyecektir)

b) Ama mantk devresi yolu ile kesici ama devresini enerjileyecek olan koruma rlelerinden
(Tm kesicilerde ana ve art korumalar her iki ama bobinini de enerjilendirecektir).
c) Kesici kontrol mekanizmas kutusunda bulunan bir konumlu (yakn)/(uzak)/(devre d)
anahtar ve bakm iin kullanlacak, her ama devresi iin bir adet olmak zere iki adet
buton vastasyle. Bu anahtar yakn konumdayken kumanda binasndan uzaktan atrma
iptal edilecek ancak koruma rleleriyle atrma mmkn olacaktr. "Uzak" konumdayken
koruma rleleri ve kumanda binasndan atrma mmkn olacaktr. "Devre d"
konumundayken ise hem koruma rleleri ile hem de kumanda binasndan uzaktan atrma
mmkn olmayacaktr. Kumanda binasndaki Kumanda panosu zerine konacak yakn/uzak
anahtar ile. Bu anahtar uzak konumunda iken yk tevzi kumanda merkezinden ama
yaplacaktr (Scada sistemi iin).
d) IEC 61850 tabanl otomasyon sistemi ile yaplacak trafo merkezlerinde ilgili blmde
detaylar verildii zere Otomasyon ekranndan. Bu ekranda ayrca (TM Otomasyon)/(Yk
Tevzii) anahtar bulunacaktr. TM Otomasyon ekranndaki bu fonksiyon "TM Otomasyon"
konumunda iken yalnzca trafo merkezi ierisindeki TM Otomasyon sistemi aktif olacak, yk
tevzii konumunda ise hem yk tevzii hem de TM Otomasyon sistemi aktif olacaktr.
Kesiciler her faz iin bir kapama bobinine sahip olacaktr. Ama devresinden ayr olarak
kapama bobini ve kapama devresi ayn cihaz (M.C.B.) tarafndan korunacaktr.
Kesiciler aada belirtilen yerlerden kapatlabilmelidir.
a) Kumanda binasndaki kumanda panosu zerindeki, kapama mantk devresini altracak

olan kesici anahtarndan,
b) Kapama mantk devresini altracak olan otomatik tekrar kapama dzeni'nden,
c) Kapama bobinini enerjileyecek olan kesici mekanizma kutusu zerindeki yakn buton
vastasyla. Bu buton sadece (yakn)/(uzak)/(devre d) anahtar yakn ve devre d
konumunda iken almaldr.
d) Kumanda panosu zerine konacak yakn/uzak / anahtar ile, bu anahtar uzak konumunda
iken yk tevzi kumanda merkezinden senkro-check rlesi ile kapama yaplacaktr (Scada
sistemi iin).
Hem kapama hem de ama mantk devrelerinin btn fonksiyonlar, bu artnamenin

koruma rleleri ksmnda aklanmtr.
24.1.3. Yakn/Uzak/(Devre D) Seici Anahtar
Her kesici mekanizma kutusunda bir yakn/uzak/(Devre D) seici anahtar bulunacaktr.

Bu anahtarn konumlar aada aklanmtr.

a) Uzak konumda, mekanizma kutusu zerinden yakn kontrol fonksiyonlar bloke edilecek,
kesicinin btn kutuplarnn kumanda binasndan ve koruma rleleri ile uzaktan ama ve
kapama fonksiyonlarna msaade edilecektir.
b) Yakn konumda, kumanda binasndan uzaktan ama ve kapama fonksiyonlar bloke

edilecek ancak koruma rleleri ile atrma mmkn olacak, kesicinin btn kutuplarnn
yakn butondan ama ve kapama fonksiyonlarna msade edilecektir.
c) Devre D konumunda, hem kumanda binasndan uzaktan ama ve kapama fonksiyonlar

hem de koruma rleleri ile atrma fonksiyonlar bloke edilecek ancak kesicinin btn
kutuplarnn yakn butondan ama ve kapama fonksiyonlarna msade edilecektir.
24.1.4. Tekrar Kapama Seici Anahtar (Hat Fider Kesicileri in)
Koruma rlesinin yanna pano zerinde tekrar kapamay devreye alan veya iptal eden iki
konumlu "Devrede/devre d" anahtar konulacaktr. Ancak koruma rlesi yksek hzl ya da
yava hzl ve tek fazl ya da 3 fazl tekrar kapama yapabilecek zellikte olacak ve bu zellikler
rlenin mensnden seilebilecektir. 380 kV hatlarn, senkro-check rleleri ile tehiz edildii
trafo merkezlerinde, bu senkro-check rlelerine gerilim otomatik olarak verilecek ve fazl
gecikmeli tekrar kapamaya olanak salanacaktr. Rle ile faz am bir kesicinin, faz
tekrar kapamasn temin etmek iin, hem enerjisiz hat kontrolu (dead line check) hem de
senkro-ek rlesi ile kapatmada, tekrar kapama zellii gecikmeli tekrar kapama pozisyonunda
olmaldr.
Tekrar kapama rlesinin mesafe rlesi iinde yer ald durumda seici anahtara gerek
olmayabilir. Ancak, yukarda bahsedilen fonksiyonlarn mesafe rlesi zerinden salanmas
gerekecektir.
Otomatik tekrar kapama ile ilgili daha detayl bilgiler hat fiderinin ilgili maddesinde
verilecektir.
24.1.5. Senkronizasyon Seici Anahtar
Senkronizasyon seti bir adet ift voltmetre, bir adet ift frekans metre, bir
senkronoskoptan ibarettir. Bu aletlerin lleri 144x144 mm ve menteeli olacaktr.
Senkronizasyon iin kullanlacak gerilim 380 kV' da (A-B) faz-faz gerilimi mstakil 154 kV
trafo merkezlerinde ise A faz-toprak gerilimi olacaktr.
154kV trafo fiderinin Tm istasyonun fiderleri iin ilgili panolarnda ONN/OFF pozisyonlar
olan bir senkron seici anahtar bulunacaktr. Bir fider bir baraya balanaca veya baka bir
baraya transfer edilecei zaman, operatr kapama kumandas vermeden nce senkron seici
anahtar vastasyla senkronoskopu kullanmaldr.
24.1.6. Ayrc Anahtarlar
Tm motor kumandal ayrclarn kontrolu aadaki ekilde olacaktr;
Uzaktan kumanda, ilgili kontrol panolarndaki ayrc kontrol anahtarlar ile olacaktr.
Uzaktan kumanda, istasyonun her fiderinin btn ayrclar iin temin edilecektir. 380 kV

istasyonlarndaki bara topraklama ayrclarnn konumunu gsteren anahtar bara kuplaj fiderine
ait kumanda panosuna konulacaktr.
a) Yakn kumanda, ayrc mekanizma kutusundaki butonlarla yaplacaktr. Mekanizma
kutusunda bulunan yakn/uzak seici anahtar kullanlarak seim yaplacaktr. Bu anahtara
ulamak iin anahtar kilit sistemi kullanlacaktr.
b) Kesici yardmc kontaklar kullanlarak ayrc ama ve kapama devreleri hem ayrc
mekanizma kutusu zerinden hem de uzaktan yaplan kumandalar iin kilitlenecektir.
Bylece kesici ak deilken ayrc ama ve kapama kontrolleri yaplamyacaktr.
c) Kumanda panosuna konacak yakn/uzak anahtar ile ayrclara yk tevzi kumanda

merkezinden komuta edilebilecektir (Scada sistemi iin).
d) IEC 61850 tabanl otomasyon sistemi ile yaplacak trafo merkezlerinde ilgili blmde
detaylar verildii zere Otomasyon ekranndan. Bu ekranda ayrca (TM Otomasyon)/(Yk
Tevzii) anahtar bulunacaktr. TM Otomasyon ekranndaki bu fonksiyon "TM Otomasyon"
konumunda iken yalnzca trafo merkezi ierisindeki TM Otomasyon sistemi aktif olacak, yk
tevzii konumunda ise hem yk tevzii hem de TM Otomasyon sistemi aktif olacaktr.
e) Tm motorlu ayrclarn kumanda devresinde AC gerilim yok iken kumanda almasn

engelleyen bir dzenek olacaktr. Bylece AC gerilim yok iken kumanda verildiinde
kumandann kendisini kilitlemesi nedeni ile veya kumanda verilmi bir ayrcnn (ama ya
da kapama) hareketini tamamlamadan herhangi bir nedenle AC besleme kesilmesi
durumunda (alter atma), tekrar AC besleme verilmesi halinde ayrcnn yarm kalan
pozisyonunu, (tekrar ama kapama butonuna basmadan) devam ettirerek ayrcnn
pozisyon deitirmesi engellenecektir.
24.1.7. Voltmetre ve Ampermetre Seici Anahtarlar
Klasik trafo merkezlerinde 380kV ve 154 kV hat fiderlerinde 3 adet ampermetre ile birer
adet enerji analizr, kublaj fiderlerinde her baraya 1'er adet olmak zere 2er adet enerji
analizr kullanlacaktr. Kublaj fiderinde kullanlan enerji analizrlerine akm ve gerilimler
balanacaktr. 33 kV fiderlerin faz akm lmeleri ampermetre seici anahtar ile yaplacaktr.
IEC 61850 tabanl otomasyon sistemi ile yaplacak trafo merkezlerinde bu cihazlardan temin
edilmeyecektir.
24.1.8. Trafolar
Klasik trafo merkezlerinde Fan kontrol ve kademe deitirme ilemleri iin her bir 380 kV
trafo banka ait bir kademe-fan kontrol panosu yaplacaktr. Ototrafolarn paralel ve ayr
almalarnn kontrolu iin seici anahtar, kademelerin alaltma-ykseltme ilemleri ve fanlarn
otomatik, manual devreye alnp karlmas iin butonlar ve sinyal lambalar trafo kademe-fan
kontrol panosuna konulacaktr. Klasik trafo merkezlerinde 154kV/OG trafolar ve IEC 61850
tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde 154kV/OG, 380kV/OG ve 380/154kV trafolar iin
kademe ve fan kontrol ile ilgili cihazlar ayr bir panoda yaplmayp kumanda panosuna
konulacaktr.
380/154kV ve 154kV/OG trafolarn kademe pozisyonlarna yakn/uzak anahtarnn uzak

konumu ile yk tevzi kumanda merkezinden de kumanda edilebilecektir.
24.2. Sinyalizasyon ve Alarm

Klasik trafo merkezlerinde yeni tesis edilecek komple 380 kV, 154 kV trafo merkezlerinde
sinyal cihazlar, fiderlere ait kontrol panolarnn zerine konacaktr. IEC 61850 tabanl
otomasyonlu trafo merkezlerinde ise rle ve BCU (bay kontrol nitesinin) ledlerinin yeterli
olmamas durumunda sinyal cihaz kullanlacak olup detaylar ilgili blmde verilmitir.
Kumanda panolarna fider bana en az

380kV bank fideri iin 64,
380kV hat fideri iin 48,
380kV kuplaj fider iin 24,
110V DC panolar iin (3 pano iin toplam) 48,
AC panolar iin (3 pano iin toplam) 32 girili sinyal cihaz konulacaktr.
ki tip alarm tesis edilecektir: Ama ve ikaz. Her ikisi, kartrlmamas iin kendine has
farkl sesli sinyale sahip olacaktr. Alarmlarla ilgili u kontroller bulunacaktr. Sesli sinyal
susturma, sesli sinyal deneme, alarm lamba deneme, alarm durdurma ve alarm silme. Herhangi
bir kontrol fonksiyonunun almas esnasnda, yeni gelen alarm kaybolmayacaktr.
Alarm devresinin balatlmas halinde ilgili sesli sinyal alacak ve ilgili lamba yanp
snmeye balyacaktr. Sesli sinyal susturma dmesine baslarak, sesli sinyal susturulacaktr.
Alarmn sebebi anlalp, gerekli ilemler yapldktan sonra alarm durdurma dmesine
baslabilir. Bu halde lambann yanp snmesi duracaktr. Fakat alarm penceresinde hala k
olacaktr.
Alarmn sebebi ortadan kaldrldktan sonra alarm silme dmesine baslarak, devre
alma ncesi hazr duruma getirilir ve lamba sner.
Alarm sistemine bal flar (yanp/snme) devresi sessiz alacaktr. Btn alarmlarn
balatma kontaklar, alarm sisteminin normal almas iin yeterli bir sre nceden
kapanacaktr.
Alarm cihaz lamba aydnlatmas, istasyonda mevcut maksimum k altnda dahi kolay
okumay temin edecek, yeterli parlaklkta olacaktr.
Ama sinyallerini ikaz, ikaz sinyallerini ama veya tersi deiiklikleri gerekletirebilmek
mmkn olacaktr
380kV ve 154kV fiderler iin en az aada belirtilen alarmlar alnabilecek, kumanda

panolarndaki anonsiyatr cihazlarna sinyaller tanacaktr.
i) Her Hat Fideri in
a) Ama alarmlar
Uzaktan atrma alnd
Hat/kablo koruma 1 at
Hat/kablo koruma 2 at (yalnzca 380kV hat/kablo fideri iin)
nt reaktr koruma at (nt reaktr varsa)
Ynl ar akm toprak rlesi zaman gecikmeli at
Ynl ar akm toprak rlesi ani at (ayet uygulanmsa)
Kesici faz uyumazl ama
Ar gerilim rlesi ama (yalnzca 380kV hat/kablo fideri iin ve ayet uygulanmsa)
b) Sinyaller
Hat/kablo koruma 1 arza
Hat/kablo koruma 2 arza (yalnzca 380kV hat/kablo fideri iin)
Blokaj sinyali gnderildi
Blokaj sinyali alnd
Msaade sinyali alnd
Msaade sinyali gnderildi
PLC kanal arza
Kontrol veya rle panolarndaki minyatr kesiciler at
Saha datm kutusundaki stc, motor, gerilim devreleri minyatr kesicileri at
Otomatik tekrar kapama alt
Kesici dk gaz veya hava basnc, kademe 1
Kesici dk ya veya hava basnc, dk gaz basnc kademe 2
nt reaktr Buholz, ya seviye, sarg scakl alt
nt reaktr kesicisi ar gerilim kapamas
Reaktr kesici j kademe 1
Reaktr kesici j kademe 2
Hat/kablo koruma 1 balatma
Hat/kablo koruma 2 balatma (yalnzca 380kV hat/kablo fideri iin)
Hat/kablo koruma 1 AC arza
Hat/kablo koruma 1 DC arza
Hat/kablo koruma 2 AC arza (yalnzca 380kV hat/kablo fideri iin)
Hat/kablo koruma 2 DC arza (yalnzca 380kV hat/kablo fideri iin)
Hat/kablo toprak koruma AC arza
Kesici ama devresi kopukluk denetim devresi -1 (TCS-1) arza
Kesicinin kumanda mekanizma kutusundaki anahtarn "Yakn" veya "Devre d"
konumuna alnma bilgisi
ii) Bara Koruma ve Kesici Arza Koruma
a) Ama alarmlar
Kesici arza koruma alt
Bara koruma alt
b) Sinyaller
Bara koruma ve kesici arza koruma arzal
iii) Bara Kuplaj ve Transfer Fideri
a) Sinyaller
Kumanda panosu minyatr kesici at
Saha datm kutusu minyatr kesici at
Kesici arza, dk gaz basnc kademe 1
Kesici dk gaz basnc kademe 2
iv) Her Trafo Fiderinde

a) Ama alarmlar
Ana koruma ama
Art koruma ama
Ar yk koruma alt
stasyon yardmc servis trafosu ar akm ama (kesici ile korumas yaplan 500kVA
yardmc servis trafolarnda)
Sigorta ile korunan yardmc servis trafolarnda OG sigorta att bilgisi
Kesici arza koruma ama
Tersiyer koruma kapasitr ar akm ama
b) Sinyaller
Buholz sinyal
Trafo sarg scakl
Trafo ya scakl
Trafo ya seviyesi
Trafo soutma arza
Kademe deitirme tamamlanmad
Trafo koruma 1 arza
Trafo koruma 2 arza (2 trafo bank halinde alyorsa)
Tersiyer sarg kapasitrler ar akm alarm
DC arza (kumanda panosu, rle panosu minyatr kesiciler at)
380 kV saha datm kutular stc, motor gerilim devreleri minyatr kesiciler at
154 kV saha datm kutular stc, motor gerilim devreleri minyatr kesiciler at
Tersiyer sarg saha datm kutular stc, motor gerilim devreleri minyatr kesicileri at
Kesici arza, dk gaz basnc kademe 1
Kesici dk gaz basnc kademe 2
v) OG fiderler iin (en az aada belirtilen sinyaller tanacak olup, detay proje onaynda
netletirilecektir)
a. Alarmlar
-Koruma rlesinden ama
-Toprak koruma ama
b. Sinyaller
-Metal Clad fiderlerde ark fla koruma yaplmsa ark fla koruma alt sinyali
-karlabilir blmn iletme ve test konumu
vi) Genel Alarmlar
a) Ama alarmlar
Trafo merkezi yardmc servis trafo 1 at
Trafo merkezi yardmc servis trafo 2 at
b) Sinyaller
Muhabere cihaz arza
Ak toprak arza
Olay kaydedici arzal (ayet kullanlmsa)
AC yardmc servis dk gerilim

AC datm arza
DC datm arza
Arza kaydedici arzal
Yukarda verilen alarmlar tip olarak dikkate alnacak olup, Yklenici TEA tarafndan
onaylanacak olan nihai alarm listesinden sorumludur. Klasik trafo merkezlerinde 380kV, 154kV
ve daha alt gerilimli trafo merkezlerinde ilgili fider kumanda panosunda anonsiyatr
kullanlacaktr Ama ve sinyaller birbiri ile kartrlmyacak farkl sesli sinyallere sahip olacaktr.
Her anonsiyatr cihaznn kendine ait lamba deneme ve lamba silme butonlar olacaktr.
Sesli sinyal cihazlar (korna ve zil) AC ve DC yardmc servis panosu zerine ilgili deneme
ve silme butonlar ile birlikte monte edilecektir. DC besleme arzas olduunda, sesli sinyallerin
AC ile almas iin tedbir alnacaktr.
IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde de alarm ve sinyallerle ilgili yukardaki
hkmler geerli olup ayrca otomasyon sisteminde kullanlan dier cihazlarla ilgili (arza gibi)
sinyaller ve alarmlar da alnacaktr.
24.3. Uzaktan Kumanda Edilebilen TM in Gerekli Sinyal Bilgileri
380kV ve 154kV merkezlerin uzaktan kumandas ve gzetimi iin trafo merkezlerinin alt
yaps uzaktan kumandaya, bilgi ve sinyal aktarmna uygun tesis edilecektir. Tevsiat
merkezlerde mevcut sisteme uyum salanacaktr.
SCADA panosu veya Bilgi Toplama panosu olan tevsiat merkezlerinde, mevcut sisteme
uygun olarak tevsiat iin de bu alma yaplacaktr. 380kV ve 154kV fider tevsiatlarnda
mevcut Bilgi Toplama Panosu kullanlacaktr. Varsa i kapsamlarnda ve fiyat formalarnda
belirtilen Bilgi Toplama Panosu Teleinformasyon Planna gre yaplp devreye alnacaktr.
kapsamnda RTU temini olmayan klasik trafo merkezlerinde Bilgi Toplama Panosu'nda
terminallendirilen bilgilerin RTU'ya tanmas TEA tarafndan yaplacaktr. kapsamnda RTU
temini de varsa RTU artnamesinde belirtildii zere Bilgi Toplama Panosu (BTP) ile RTU
arasndaki kablaj da yklenicinin sorumluluundadr.
380kV ve 154kV yeni veya tevsiat merkezlerde tesis edilecek Bilgi toplama panolarndaki
tm malzemeleri (yardmc rleleri vs.) yklenici temin edilecektir. Tevsiat merkezlerde
teleinformasyon planlarndaki verilerin BTP'ye tanmas iin mevcut panolarda yaplmas
gereken tevsiatlar (enerji analizr taklmas, yardmc rle temini vb.) yklenici sorumluluunda
olup mevcut sistemde yaplacak tevsiatlara ilikin bedellerin Birim Fiyat Listesinde varsa BTP-
montaj i kaleminde yoksa "koruma ve kumanda kablolar-montaj" i kaleminde olduu kabul
edilecektir.
IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde BTP panosu temin edilmeyecek olup
ilgili blmde belirtildii zere telemetrik bilgiler RTU (ya da Gateway) cihazna tanacaktr.
24.3.1. Telemetrik bilgiler

kapsamnda tanacak telemetrik bilgiler artnamenin ekinde verilecek olup zetle
aadaki bilgileri iermektedir.
a) 380kV, 154kV ve OG (33 kV, 10.5 kV) bara gerilimleri (bir gerilim trafosuna sahip 154kV TM
ler iin faz-toprak (A faz-ntr gerilimi), iki gerilim trafosuna sahip 154kV merkezler ile 380kV
ve OG baralarda AB fazlarna ait faz-faz gerilim)
b) 380kV ve 154kV hat fiderlerine ait aktif ve reaktif gler
c) 380/154kV trafo fiderlerinde 154 kV trafo bank ksm ile 154kV/OG trafo fiderlerinde OG
trafo giriine ait aktif ve reaktif gler
d) 380/154kV ve 154kV/OG trafolar yk altndaki kademe pozisyonlar (bunun iin transdser
kullanlmayacak, sadece kademe gstergesine giren ular panoya tanacaktr).
24.3.2. Konum bilgileri ve merkezi sistemden kumanda
a) 380kV ve 154 kV sistemdeki tm ayrc ve kesicilerle tm OG kesicilerinin ak ve kapal

olarak konum bilgileri alnacaktr. Ayrca ilgili kumanda panolar zerine konulacak
yakn/uzak/ anahtar ile yukarda bahsedilen tehizata merkezi sistemden kumanda
edilebilecektir.
b) 380/154kV ve 154kV/OG trafolar kademe pozisyonlarna konulacak yakn/uzak anahtar ile
merkezi sistemden kumanda edilebilecektir.
c) 380kV ve 154 kV tm toprak baklar ile OG bara ayrclar, OG transfer fideri ayrclarnn
ak ve kapal olarak konum bilgileri alnacaktr.
d) Olay kaydedici (event recorder) tesis edilen merkezlerde 380kV ve 154kV sistemlerdeki tm
kesiciler ile orta gerilim trafo fider kesicilerinin konum sinyalleri olay kaydedici cihazna
alnacaktr.
24.3.3. Sinyal bilgileri
Klasik trafo merkezleri iin temin edilmise RTU cihazna yalnzca teleinformasyon plannda istenen ve
BTP'ye tanan bilgiler tanacaktr. Temin edilmise olay kaydedici cihazlara toplanmas gerekli
sinyallerin listesi aada verilmektedir. Aada RTU'ya ve olay kaydedici cihaza tanaca belirtilen
sinyallerin tamam IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde Otomasyon sistemine
tanacaktr. IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde ayr bir pano halinde olay kaydedici
cihaz temin edilmeyecektir.
380 kV Sistem
1. 380 kV hat fideri
RTU ya alnacak sinyaller :

hat koruma alt
Tekrar kapama alt
mesafe koruma rlesi DC ve AC arza
kuranportr arza
rle, kumanda panolar ve SDK alterlerinden biri att
hat fider ve reaktr fider kesicisi alarm
reaktr koruma alt
Olay kaydedici cihazna alnacak sinyal bilgileri :
1.1. Hat koruma alt

transfer ama
birinci ana koruma ama

ikinci ana koruma ama
ynl ar akm toprak koruma gecikmeli ama, ani ama
uzaktan ama sinyali alnd
ar gerilim rlesi ama
kilitleme sinyali alnd
kilitleme sinyali gitti
msaade sinyali alnd
msaade sinyali gitti
LP1 balatma(genel)
LP2 balatma(genel)
LP1 A-faz balatma
LP1 B-faz balatma
LP1 C-faz balatma
LP2 A-faz balatma
LP2 B-faz balatma
LP2 C-faz balatma
LP1 ikinci veya nc kademede at
LP2 ikinci veya nc kademede at
1.2. Tekrar kapama alt
1.3. Mesafe koruma rlesi DC ve AC arza

Birinci ana koruma DC arza
kinci ana koruma DC arza
LP1/AC arza
LP2/AC arza
1.4. Kuranportr arza

TT + BFP arzas
LP1 PLC arza
LP2 PLC arza
Kuranportr unblocking konta kapand
1.5. Rle, kumanda panolar ve SDK alterlerinden biri att

Rle ve kumanda panolar alterinden biri atk
SDK daki stc/motor/gerilim devrelerinin minyatr devre kesicisi(MCB) atk
1.6. Hat fider ve reaktr fider kesicisi alarm

Kesici faz uyumazl ama
Kesici arzas(komp. termikj gibi)
Kesici gaz dk kademe 1
Kesici gaz basnc dk kademe 2
Reaktr kesici arzas(komp.termikjgibi)
Reaktr kesicisi dk basn kademe 1
Reaktr kesicisi dk basn kademe 2
Reaktr kesicisi "Yakn" veya "Devre d" konumda
Reaktr kesicisi faz uyumazl ama
1.7. Reaktr koruma alt

Reaktr ar akm koruma ama
Reaktr toprak koruma ama
Reaktr diferansiyel ama

Reaktr Buholz ama
Reaktr sarg-ya scakl ama
nt reaktr otomatik devreye alnd
Reaktr Buholz alarm
Reaktr sarg-ya scakl alarm
Reaktr ya seviye alarm
1.8. Fiderin tm ayrc, kesici ve toprak ba vs'ye ait konum bilgileri
2. 380 kV trafo fideri

TR1 koruma alt
TR2 koruma alt
Trafo1 alarm
Trafo2 alarm
380 kV kesici alarm
154 kV kesici alarm
Trafo1, 2 rle panosundaki alterler ile TR1 ve 2 fan besleme alterlerinden biri att
380 kV, 154 kV ve 15.8 kV SDK alterlerinden biri att
Olay keydedici cihazndan alnacak sinyaller:
2.1. TR1 koruma alt

Ana koruma ama(diferansiyel) TR1
Buholz ama(TR1)
380 kV ynl toprak ama(TR1)
154 kV ynl toprak ama(TR1, TR2 iin mterek)
Ar yk koruma alt(TR1)
Ntr toprak ama(TR1)
15.8 kV tersiyer sarg ar akm ama(TR1)
Kademe Buholz ama(TR1)
380 kV taraf ar akm ama(TR1)
154 kV taraf kesici arza koruma ama(TR1, TR2)
Sarg/ya scakl ama(TR1)
Tersiyer sarg kapasitr ar akm, toprak ama(TR1)
Ya tazyik ama(TR1)
2.2. TR2 koruma alt

Ana koruma ama(diferansiyel) TR2
Buholz ama(TR2)
380 kV ynl toprak ama(TR2)
154 kV ynl toprak ama(TR1, TR2 iin mterek)
Ar yk koruma alt(TR2)
Ntr toprak ama(TR2)
15.8 kV tersiyer sarg ar akm ama(TR2)
Kademe Buholz ama(TR2)
380 kV taraf ar akm ama(TR2)
154 kV taraf kesici arza koruma ama(TR1, TR2)
Sarg/ya scakl ama(TR2)
Tersiyer sarg kapasitr ar akm, toprak ama(TR2)
Ya tazyik ama(TR2)
2.3. Trafo1 alarm

Bucholz alarm(sinyal TR1)
Trafo sarg/ya scakl sinyal(TR1)
Trafo ya seviye(TR1)
Tersiyer sarg kapasitr ar akm, toprak sinyal
2.4. Trafo2 alarm

Buholz alarm(sinyal TR2)
Trafo sarg/ya scakl sinyal(TR2)
Trafo ya seviye(TR2)
Tersiyer sarg kapasitr ar akm, toprak sinyal
2.5. 380 kV kesici alarm

380 kV kesici faz uyumazl
kesici arza, gaz basnc dk kademe 1(380 kV TR1, TR2)
kesici hidrolik basnc, gaz basnc dk kademe 2(380 kV TR1, TR2)
kesici "Yakn" veya "Devre d" konumda(380 kV TR1, TR2)
kesici DC arza
380 kV kesici arzas(komp.termikjgibi)
2.6. 154 kV kesici alarm

kesici "Yakn" veya "Devre d" konumda(154kV TR1, TR2)
154 kV kesici gaz basnc dk(TR1, TR2)
154 kV kesici kilitleme(TR1, TR2)
154 kV kesici arzas(komp.termikjgibi)
2.7. Trafo1, 2 rle panosundaki alterler ile TR1 ve 2 fan besleme alterlerinden biri att.
Ana koruma alter atk
Art koruma alter atk
DC arza(kumanda panosu MCB atk)
Trafo soutma fan kontrol panel MCB atk(TR1)
Trafo soutma fan kontrol panel MCB atk(TR2)
2.8. 380 kV, 154 kV ve 15.8 kV SDK alterlerden biri att

380 kV SDK stma/motor besleme MCB si atk(TR1, TR2)
154 kV SDK stma/motor besleme MCB si atk(TR1, TR2)
tersiyer taraf SDK stma/motor besleme MCB si atk(TR1, TR2)
2.9 Fiderin tm ayrc, kesici ve toprak ba vs'ye ait konum bilgileri
3. Merkeze ait ortak bilgiler

Batarya1, 2 DC arza
Ana AC besleme alterlerinden biri atk veya AC gerilimi dk
Ana DC besleme alterlerinden biri atk veya ak
Bara veya kesici arza sistemi alarm
Transfer, kuplaj fider kesicileri arza
Transfer, kuplaj fideri, kumanda, SDK MCB si atk
Yardmc servis alarm
Arza kayt cihazlar arza
Muhabere cihazlar arza
380 kV, 154 kV ve OG baralarnda gerilim yok
Olay kaydedici cihazna alnacak sinyaller :
3.1. Batarya1, 2 DC arza

Ak toprak DC kaa(batarya1)
Ak toprak DC kaa(batarya2)
Ak DC denetim arza ve gerilim seviyesi dk veya yksek(batarya1)
Ak DC denetim arza ve gerilim seviyesi dk veya yksek(batarya2)
3.2. Ana AC besleme alterlerinden biri atk veya AC gerilim dk

AC yardmc servis datm dk gerilim alarm
AC datmda termik arza, alter ak
3.3. Ana DC besleme alterlerinden biri atk veya ak

DC datmda termik arza, alter ak
3.4. Bara veya kesici arza sistemi alarm

Kesici arza koruma alt
Bara koruma alt
Bara ve kesici arza koruma sistemi arza
3.5. Transfer, kuplaj fider kesicileri arza

Kesici arza/gaz basnc dk (kademe 1) 380 kV (transfer/kuplaj)
Kesici /gaz basnc dk (kademe 2) 380 kV (transfer/kuplaj)
Kesici faz uyumazl 380 kV (transfer/kuplaj)
Kesici arzas (komp. Termikj gibi) 380 kV (transfer/kuplaj)
3.6. Transfer, kuplaj fideri, kumanda, saha datm kutular MCB,si

Kumanda panosu MCB atk (transfer/kuplaj)
Saha datm kutusu MCB atk 380 kV (transfer/kuplaj)
3.7. Yardmc servis alarm

stasyon yardmc servis trafosu 1.buholz/ya scakl ama
stasyon yardmc servis trafosu 2.buholz/ya scakl ama
stasyon yardmc servis trafosu veya nt reaktr ar akm ama (Tersiyer sargl
ototrafolar iin)
3.8. Arza kayt cihazlar arza (her bir fider iin ayr ayr tanacaktr)
3.9. Muhabere cihazlar arza (her bir fider iin ayr ayr tanacaktr)
154 kV Sistem

1. 154 kV hat fideri

hat koruma alt
mesafe koruma rlesi DC ve AC arza
kuranportr arza
kesici alarm, ayrc alarm
Olay kaydedici cihazna alnacak sinyaller :
1.1. Hat koruma alt

M.K.Rlesi A faz ama
M.K.Rlesi B faz ama
M.K.Rlesi C faz ama
M.K.Rlesi 2.kd.alt
M.K.Rlesi 3.kd.alt
M.K.Rlesi msaade sinyali alnd
M.K.Rlesi msaade sinyali gitti
Tekrar kapama rlesi alt
A.Akm rlesi alt
1.2. Mesafe koruma rlesi DC ve AC arza

M.K.Rlesi AC arza
M.K.Rlesi DC arza
1.3. Kuranportr arza
1.4. Kesici alarm, ayrc alarm

Kesici faz uyumazl rlesi alt
Kesici dk basn
Kesici kompresr motor alteri att
Kesici devre d
Kesici "Yakn" veya "Devre d" kumanda
Bara 1, bara 2, transfer, hat ayrcs motor besleme alteri att veya ayrclar yakn
konumda
2. 154 kV trafo giri fideri
RTUya alnacak sinyaller

Trafo koruma alt
Trafo alarm
Vantilatr besleme alteri att
Kesici alarm, ayrc alarm
Olay kaydedici cihazna alnacak sinyaller
2.1. Trafo koruma alt

Diff. Koruma ama
Buholz koruma ama
Termik, ya scakl koruma ama
Kademe buholzu ama
Basn ventili ama
Ar akm ama
2.2. Trafo alarm

Ya seviye sinyali
Termik ya scakl sinyal
Buholz sinyal
2.3. Vantilatr besleme alteri att
2.4. Kesici alarm, ayrc alarm

Kesici dk basn
Kesici motor besleme alteri atk
Kesici devre d
Kesici "Yakn" veya "Devre d" kumanda
Bara1, bara2, transfer, trafo girii ayrcs motor besleme alteri att veya ayrclar yakn
konumda
3. 34.5 kV trafo k fideri

Koruma alt
Kesici alarm
3.1. Koruma alt

A.akm koruma ama
Toprak koruma ama
Ntr diren akm koruma ama
Ntr diren gerilim koruma ama
3.2. Kesici alarm

Kesici dk basn
Kesici motor besleme alteri atk
3.3. Fiderin kesicisine ait konum bilgileri
4. 34.5 kV hat fideri

Koruma alt
Kesici alarm
4.1. Koruma alt

Ar akm koruma ama
Toprak koruma ama
4.2. Kesici alarm

Kesici dk basn
Kesici motor besleme alteri att
a. Fiderin kesicisine ait konum bilgileri
5. Merkeze ait ortak bilgiler

DC denetim arza
Trafo fiderleri (giri,k) DC arza
Hat fiderleri DC arza
34.5 kV kesiciler, redresr ve aydnlatma DC arza
stasyon ve redresrlerin AC kesik
Dier AC beslemeler kesik
154 kV bara, kesici arza koruma alt
154 kV kuplaj ve transfer kesicileri alarm, ayrclar alarm
34.5 kV kuplaj ve transfer kesicileri alarm
Yardmc servis koruma alt
154 kV ve OG baralarnda gerilim yok
5.1. DC denetim arza

DC kaak var
DC gerilim yksek, dk, denetim arza
5.2. Trafo fiderleri (giri,k) DC arza

154 kV trafo giri fideri DC besleme kesik
34.5 kV trafo k fideri DC besleme kesik
5.3. Hat fiderleri DC arza

154 kV 1 ve 2 no.lu fider DC besleme kesik
154 kV kuplaj fideri DC besleme kesik
34.5 kV 1,2,3,4 no.lu fideri DC besleme kesik
154kV ve 34.5 kV fiderlerin kilit zme DC beslemesi kesik
5.4. 34.5 kV kesiciler, redresr ve aydnlatma DC arza

34.5 kV fider kesicilerinin DC besleme kesik
ve d aydnlatma DC besleme kesik

5.5. stasyon ve redresrlerin AC kesik
stasyon AC gerilimi kesik
110V redresr besleme AC alteri atk
48V redresr besleme AC alteri atk
5.6. Dier AC beslemeler kesik

154 kV stc besleme, alt saha priz, lojman besleme AC alterlerinden biri atk
alt aynlatma, i aydnlatma, i priz, beki kulbesi besleme AC alterlerinden biri atk
154 kV kesici motor besleme AC alteri atk
154 kV vantilatr besleme ve kademe motor besleme alteri atk
5.7. 154 kV bara, kesici arza koruma alt
5.8. 154 kV kuplaj ve transfer kesicileri alarm, ayrclar alarm

154 kV kuplaj kesicisi "Yakn" veya "Devre d" konumda
154 kV transfer kesicisi "Yakn" veya "Devre d" konumda
154 kV kuplaj kesici basn dk
154 kV kuplaj kesici motor besleme alteri atk
154 kV kuplaj kesici devre d
154 kV transfer kesici basn dk
154 kV transfer kesici motor besleme alter atk
154 kV transfer kesici devre d
154 kV kuplaj fideri bara 1, bara 2 ayrcs motor besleme alteri atk
154 kV transfer fideri bara 1, bara 2 ve transfer ayrcs motor besleme alteri atk
5.9. 34.5 kV kuplaj ve transfer kesicileri alarm

34.5 kV kuplaj fideri kesicisi motor besleme alteri atk
34.5 kV kuplaj fideri kesicisi basn dk
34.5 kV transfer fideri kesicisi basn dk
34.5 kV transfer fideri kesicisi motor besleme alteri atk
5.10. Yardmc servis koruma alt

Yardmc servis buholz sinyal
Yardmc servis buholz ama
Yardmc servis a.akm koruma alt
24.4. Arza Bildirimi in Yardmc Aletler
Aadaki yardmc aletler, ilgili emalara gre zellikleri belirtilen fonksiyonlar yerine
getirmek zere, bu artnamede ve tasarmda belirtilen yerlere konulacaktr.
24.4.1. Arza Yeri Tespit Fonksiyonu
Arza yeri tespit fonksiyonu, ilgili hattn 380 kV iin her iki mesafe koruma rlesinde,
154kV iin ana koruma rlesinde (mesafe koruma ya da hat diferansiyel koruma yaplmsa
mesafe koruma zelliine haiz hat diferansiyel koruma rlesinde) yer alacaktr. Tespit
fonksiyonunun lmleri, mesafe ya da hat diferansiyel koruma rlesinin n yzndeki (MMC)
kumanda panelinden alnabilecektir. Belirtilen mesafe kilometre cinsinden olacak ve en az son 5
arzay hafzasnda tutabilecektir.

Cihaz, ileri ve geri ynde tek faz, iki faz ve faz arzalarnda doru alacak ve %3' ten
fazla lme hatas bulunmayacaktr. Bu cihazn hata sebepleri ve beklenen hata yzdeleri ile
gvenilirliini etkileyen faktrler aka belirtilecektir.
24.4.2. Arza Kaydedici (Disturbance Recorder)
Arza kaydedici fonksiyonu , ilgili hattn 380 kV iin her iki mesafe koruma rlesinde,
154kV iin ana koruma rlesinde (mesafe koruma ya da hat diferansiyel koruma yaplmsa
mesafe koruma zelliine haiz hat diferansiyel koruma rlesinde) yer alacaktr.
Arza kaydn rleden alabilmek iin gerekli yazlm temin edilecek ve rlelerin alt yaps
uygun olacaktr.
Arza kaydedici, arzadan nceki ve arza anndaki akm ve gerilimin osilogramlarn

kaydeder. Kaydedici, mesafe koruma rleleri ile balantl olarak alacak olup, koruma rleleri
tarafndan bir arza tespit edilmesi halinde harekete geecek, aksi halde almayacaktr.
Alnan osilogramlar arzann komple analizini mmkn klacaktr. Olayn tam zaman ile
kaydedicinin kimlii de ekilen osilogramlar zerine aka yazlacaktr.
Mikro ilem teknii ile alan cihaz, sistemdeki arzalar srasnda ve sonrasnda her
fazdaki akm ve gerilimi, sfr bileen akm ve gerilim dalga ekillerini analog, kesici ve rle
kontaklarn saysal biimde kaydetmek iin kullanlacaktr.
Cihaz ayrca belleindeki arza ncesi deerleri de gsterecektir.
Cihaz, ama kapama transientlerinden doan grltl ortam gibi kt elektriki evre
artlarna maruz kalndnda dzgn alabilecek biimde tasarlanacaktr. Cihaz IEC 60255' in
rleler iin ngrd btn koullara dayanabilecektir.
Birimde en az 8 analog ve en az 32 saysal sinyal bulunacaktr.
Btn giri devreleri, yardmc devrelerle birlikte IEC-60255 ksm-IV' de ngrlen darbe
ve zorlama testlerine dayanacaklardr.
Arza kaydedici, srekli olarak minimum 1200 Hz/kanal' lk bir hzla kaydedilecek analog
ve saysal sinyalleri tarayabilecek ve onlar arza ncesi hafzada, belirli bir zaman iin hafzaya
alabilecektir. En son taranan deer, en eskisinin zerine periyodik bir srayla yazlabilecektir.
Bylece, bir arza olmas annda elde her zaman ksa bir kayt olacaktr. Arza ncesi ve sonras
hafza zaman en az 10 periyod olacaktr.
Taranan analog sinyal deerleri en az 8 bit'lik deerlere evrilecek ve olay zm

duyarl 2 ms ya da daha iyi olacaktr.
Arza akmlarn, en az 30 kat ar akmda, anma deeri ile ayn duyarllkta

kaydedebilmek imkan dahilinde olacaktr. Band genilii DC bileenden 250 Hz'e kadar olan
frekanslar kapsayacaktr.
Balama koullar uygun olduu zaman, hem hafzann ierii ve hem taranan akm
deerleri, olay hafzasnda, arza mddetince depo edilecektir. Depo edilebilecek olay uzunluu
4 saniyeye kadar ayarlanabilecektir.
Arza kaytlar Comtrade dosya biiminde koruma rleleri ierisinde kaydedilecektir.
Arzann deerlendirilmesi ve snflandrlmas iin gerekli ek veriler, olay hafzasnda her

olay iin tasnif edilecek ve en az aadakileri kapsayacaktr.
Balama zaman ve tarihi (gn, ay, yl, saat, dakika, saniye, 1/1000 saniye)
Merkez ad ve fider numaras
Olay no
Analog sinyallerin tepe deerleri
Arzann Simetrili bileenleri (Pozitif, Negatif ve Sfr Bileenleri)
Genlik skalas
Zaman skalas
Olay kanal isimleri
Analog kanal isimleri
Olay annda oluan tm dijital sinyallere ait durum bilgileri
Birimin kapasitesi, en az 10 olay depo etmeye yetecek kapasitede olacaktr.
Bir nceki arzann, arza-sonras zaman srasnda, yeni bir arza olursa, kayt cihaz
aynsn kaydedebilecektir.
Yardmc kaynak ve cihaz bozukluu ve balamay haber vermek iin ikaz bulunacaktr.
Arza verilerini, rle n yzndeki (MMC) kumanda panelinden varsa yerel bir
deerlendirme birimine (PC' ye), annda transfer etmek imkan dahilinde olacaktr. Arza
kaydedici herhangi bir modem eklenmeksizin merkezde kurulu bir deerlendirme birimi ile
alabilecek yetenekte olacaktr.
Hassas bir saat ve srekli bir takvim birimin iinde bulunacaktr. Bu saati master saat
sistemiyle senkronize etme imkanlar olacak, merkezdeki DC kesintileri hafzasn
etkilemeyecektir.
Cihaz merkezlerdeki olduka problemli koullarda almak zere tasarlanm olacaktr.
Arzay deerlendirmek iin PC balants mmkn olabilecek ve PC iin program,

yklenici tarafndan temin edilecektir.
Tipik saysal sinyallerin listesi aada verilmitir:
Ana hat koruma 1

Balatma R
Balatma S
Balatma T
Ama
Blokaj sinyali gnderildi
Blokaj sinyali alnd
Ana hat koruma 2

Balatma R
Balatma S

Balatma T
Ama
Msaade sinyali gnderildi
Msaade sinyali alnd
G salnm
Transfer ama kanal 1 alnd
Transfer ama kanal 2 alnd
LEP ama
Yukarda belirtilen sinyaller tipik rnekler olup, yklenici TEA tarafndan onaylanacak
olan nihai listeyi hazrlamakla ykmldr.
Cihaz, koruma sistemleri ile birlikte alacak ve gerekli koruma DC kontaklarn

denetlemek iin yeterli kapasiteye sahip olacak, denetlenen pozisyonlarda bir deiiklik
olduunda hafzasndaki nceki pozisyonlarla birlikte, kt verecektir. Kaydedilen olaylarn gn,
saat, dakika ve saniyesi de kt' da yer alacaktr. Olaylar kronolojik sraya gre baslacak, hep-
veya-hi prensibini takip eden kontak kapanmasyla sinyallendirilecektir. Olaylar bir modem
vastasyla uzaktan kumanda merkezine tanabilecektir. IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo
merkezlerinde ayr bir pano halinde olay kaydedici cihaz temin edilmeyecektir ancak TM
otomasyon sisteminde bu artnamedeki zelliklere haiz olay kaydedici fonksiyon olacaktr.
Kayt ilemi, sadece deiiklik olduunda gerekleecektir. Bu ilem sesli ve/veya kl

alarm altracaktr. Kodlu bir referans sistemi ile ktnn hangi kaydediciye ait olduunu
belirleyecektir. Datalarn alnabilmesi iin yazc temin edilecek, olay kaydedicinin en az 1000
sinyal girii olacak ve pano halinde teklif edilecektir. Yukarda Sinyal Bilgileri blmnde yer
alan sinyaller ayr ayr tanacak, farkl veya benzer sinyallerin birletirilmesi kabul
edilmeyecektir. 1000 sinyal giriin yetmemesi durumunda giri says yklenici tarafndan ilave
bir bedel talep edilmeksizin artrlacaktr. Olay kaydediciler kendi kendilerini test edebilecekler
ve n yzndeki (MMC) kumanda panelinden kontrol edilebileceklerdir.
Olay kaydedicilerin, olaylar aras hassasiyetleri en fazla 1 ms olacaktr.
Olaylarn analizi ve modem kanalyla uzaktan eriim iin gerekli yazlm temin edilecektir.
Cihaza balanabilecek yazclar iin k salanacaktr.
24.4.3.1. Olay Kaydedici Cihazla lgili Teknik Hususlar
24.4.3.1.1. Standartlara Uygunluk
Olay kaydedicilerve aksesuarlar, en son kan IEC, BEAMA, DIN ve ASTM standartlarna
ve ilgili nerilere (Recommendation) uygun olacaktr. Dier standartlar da, ayn ya da daha
yksek standartlar salamak kouluyla kabul edilebilir.
reticiler, retecekleri rnn uyduu standart veya nerilerin asl ya da fotokopilerini

teklifleriyle beraber vereceklerdir.
24.4.3.1.2. evre Koullar
Cihaz TEA'n 380kV ve 154kV yksek gerilim trafo merkezlerinde kullanlaca iin,
anahtarlama srasnda oluan geici rejimler gibi yksek dzeydeki elektriksel ve
elektromanyetik evre koullarnda alacak ekilde zel olarak dizayn edilmelidir.

alma scakl : -5 oC ile +45 oC aras, Depolama scakl :-40 oC ile +70 oC aras, Nem :%
95'ten az, Sarsnt ve ambalaj korumas : lgili standartlarda belirtildii gibi olacaktr.
24.4.3.1.3. Cihaz Yaps
Cihaz ereve ierisine yerletirilmi standart 19 inlik raflar ierisinde, raf ve ereve
aras kablajlar tamamlanm ekilde bir btn olarak salanacaktr. Cihaz modler yapda
olacaktr. Modller soketli tipte ve bakm ve onarm iin kolayca ulalabilir olacaktr.
Cihazn tasarmnda mmkn olduu kadar kullanlan eleman saysn ve kablaj azaltmak
iin son gelimi teknolojiler kullanlacaktr.
Cihaz mikroilemci tabanl olacaktr ve herhangi bir dner mekanik para iermeyecektir
(eer cihaz ierisine yerletirilmi yazc/logger varsa bu koulun dnda braklmtr)
lave modller ekleyerek ana cihazn balangtaki kapasitesini artrma imkan olacaktr.
Cihaz balangta en az 1000 adet dijital kanal salayacak kapasiteye sahip olacaktr. Teklif
sahipleri cihazn idare edebilecei enaz ve en fazla kapasiteyi ve ok fazla bilginin gelme
durumundaki bellek geniliini tekliflerinde belirteceklerdir.
24.4.3.1.4. letme Karakteristikleri
Cihaz, trafo merkezinde oluan olaylar anlama, ileme, analiz etme, kaydetme ve
grntleme zelliklerini salayacaktr.
Cihazn girilerinde oluan tm durum deiiklikleri periyodik olarak taranacak ve

nceden tanmlanm zaman dilimini aan sreyi kapsayan tm durum deiiklikleri, deiimin
olutuu an ve deiikliin olduu (ak dille yazlm) kanal adyla kaydedilecektir.
Cihaza bir anda fazla sayda bilgi gelmesi durumunda hafzas sral bilgileri
kaybetmeyecek ekilde yeterli olacaktr.
Cihazn dahili saati, bir gnde bir saniyeden daha az hata doruluunda alacaktr.
Harici senkronizasyon imkan salanacaktr.
Kaydedilen olaylarn zaman znlrl bir milisaniye olacaktr.
Cihazn n yzne yerletirilmi tularla veya harici bir cihazla (PC) uzaktan ve yakndan
balant salayarak programlama imkan olacaktr.
Olay kaydediciye, cihazn iletiim kna modem cihaz (Klasik merkezler iin TEA ca
temin edilecek) balandnda uzak noktadaki bir PC tarafndan eriim salanmal ve
kaydedilen bilgiler PC' de deerlendirilebilmelidir.
Yazma ilemi cihaz ierisine yerletirilmi bir yazc ile gerekletirilebilir; ancak harici bir
yazcnn (paralel k tercih edilir) balanmas iin gerekli kta bulunmaldr. Olay tr, cihaz
ismi ve olay zaman (gn, saat, dakika, saniye ve milisaniye) yazcda baslacaktr. Yazc 1
yllk sarf malzemesi ile birlikte temin edilecektir.
Deiik nem dzeylerinde eitli alarmlar salanmaldr (kat bitti alarm dahil).

Cihaz otomatik olarak belli periyotlarda kendi kendini test ederek modllerinin doru
altn tasdik edecektir. Cihazda bir arza olutuunda arzann tr yazcda yazlacak ve
panoda alarm sinyali belirecektir. Bakm ilemi normal olarak standart cihazlarla yrtlecektir.
AC beslemenin devre harici kalmas durumunda cihazn almasn temin etmek

amacyla, cihaz bir btn olarak 125 V DC veya 220 V DC harici bir kaynakla almaya devam
edecektir. Cihazn dner mekanik bir paras (eer cihaz ierisine yerletirilmi bir yazc var ise
bu koulun dnda tutulmaktadr) olmayacandan g tketimi en az dzeyde olacaktr.
24.4.3.1.5. Testler
Test ve muayenede kullanlan standartlar retici firmann retim ilemi srasnda

kullandyla ayn olacak ve sipariin geerli olmasndan nce retici firma kulland standartlar
hakknda TEA' mutlaka bilgilendirecektir. Fabrika kabul test ilemleri srasnda tanmlanan
tm testler her bir olay kaydedici iin ayr ayr yaplacaktr. retici firmann nerdii fabrika kabul
test ilemlerine ilave olarak TEA yaplmasna gerek duyduu herhangi bir ilave testi yapma
hakkna sahiptir.
Olay kaydedici panolar devreye alnrken yklenici imalat spervizrn her trl
masrafn kendine ait olmak zere bulunduracaktr.
24.5. l Aletleri
Klasik trafo merkezlerinde kumanda panolarna konulacak l aletleri ile ilgili hususlar
aada verilmitir. IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde kumanda ve koruma
panolarna bu l aletlerinden konulmayacaktr.
Aksi belirtilmedike btn aletlerin doruluk snf 1 olacaktr (Sayalar hari).

Btn aletler fla montaja uygun olacaktr (aletin yzeyi pano ile ayn hizada olacaktr).
Btn aletlerin ereve lleri 96x96 mm olacaktr. Sadece senkronizasyon panosundaki
aletlerin ereve lleri 144x144 mm olacaktr.
Btn aletler arkadan terminalli olacaktr.
Btn aletlerin ereve ekli benzer olacaktr.
Senkronizasyon panosu zerindeki ift voltmetre ve ift frekansmetrelerin, diferansiyel tip
skalal ve dner bobin hareketli olmalar tercih edilir. Dikey yan yana skalal dner demir
voltmetreler ile titreimli frekans metreler ve dier adaptasyonlara da msaade edilir.
Tm gerilim seviyeleri iin ileride donatlacak fiderler iin de kumanda panolar tam olarak
donatlacaktr.
Btn aletlerin teknik ve yapsal gereksinmeleri ile iaretleri, eklenmi olan teknik
artnamelere uygun olacaktr.
Btn l aletleri, n yznden ayarlanabilecek mekanik sfr ayarlaycsna sahip olacaktr
Btn l aletlerin skalalarnn % 100 ayar deerinde krmz nokta konulacaktr.
Btn l aletlerinin ereve ekli ayn olacak ve ereve rengi siyah olacaktr.
Ampermetre l aletlerinin, balandklar akm trafosunun tm akm dntrme oranlarna
gre ya kadrannda gerekli deiiklik yaplm olacak ya da akm trafosunun her oran iin
yedek skala verilecektir.
Trafo merkezlerinin kontrol panolar zerindeki ampermetreler dner bobin hareketli (moving
coil) olacaktr.
Ampermetreler 240 olacaktr.
24.5.1. Enerji Analizrleri

Klasik trafo merkezlerinde kumanda panolarna konulacak enerji analizrleri ile ilgili
hususlar aada verilmitir. Klasik trafo merkezlerinde; 154kV/OG trafolarn 154kV fideri ile
bara gerilim trafosu 1 adet olan mstakil 154kV trafo merkezlerinde transfer fideri dnda tm
380kV, 154kV ve 33kV fiderler iin kumanda panolarna, her fidere 1'er adet olmak zere, enerji
analizr konulacaktr. IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde kumanda ve koruma
panolarna enerji analizr konulmayacaktr.
3-faz, 4-telli, 3 elemanl dengesiz yke gre olacaktr.

Enerji analizrlerinin l snf akm ve gerilim iin 0.5, aktfi g iin 1, reaktik g iin ise 2
olacaktr.
Her bir cihaz Aktif G, Reaktif G veya Gerilim olarak ayarlanabiliecek iki adet
analog(mA) ka sahip olacaktr. Analog klar 4-20 mA olacaktr. Sekonder yk
empedans 0 ile 1000 ohm arasnda deiebilir.
Hem 1A hem de 5A de lm snfnda alabilecektir.
Enerji analizr ve k kontaklar 110 VDC ve 220 VDC yardmc besleme gerilimi ile
alabilecektir.
LLECEK BYKLKLER: cihaz aadaki deerleri lecek ve bu byklklere LCD
ekran zerinden tular vastasyla ulalabilecektir.
Faz-Ntr Gerilimleri
Faz-Faz Gerilimleri
Faz Akmlar
Ntr Akm
G Faktr
Frekans
Aktif G (P)
Reaktif G (Q)
Grnr G ( S)
Demand (15 dakikalk)
THD %I
THD %V
Alnan ve verilen g grnebilecektir.
Seilen parametreler verilen limit deerlerin dna ktnda k verecek 2 adet Alarm
Konta bulunacaktr. Alarm bilgisi ekrandan da grnecektir.
Trafo merkezindeki operatr bilgisayarna bilgi aktarmnn yaplaca 1 adet RS485 port
bulunacaktr.
Trafo merkezindeki operatr bilgisayarna yklenecek yazlm ile T.M.deki tm enerji
analizrlerine mimik diyagram (tek hat emas) zerinden eriilebilecektir. Program
ierisinde istasyonun basit mimik diyagram (tek hat emas) bulunacak ve bu diyagramda
tm hatlara ait MW, MVAr, Gerilim ve Akm deerleri hattn ismi ile beraber canl olarak
izlenebilecektir. reticiler bu temel verilerin dnda dier verileri de isterlerse ekranda
gsterebileceklerdir.

BLM 25
KESC
Kesiciler zelliklerine, projelerine ve imalat firma montaj kataloglarna uygun olarak

yerlerine salam ve terazisinde monte edilecektir.
Tm 154kV ve 380 kV kesicilerin Ama-1 ve Ama-2 devreleri denetlenecek ve ama
devresinde bir kopukluk olduunda alarm sinyali alnacaktr. Ama devresi denetleme
mevcut mesafe koruma, Ar Akm, Diferansiyel koruma rleleri zerinden veya ayr bir rle
zerinden yaplabilecektir.
Kesicilerin, kumanda mekanizmasna yakndan elle kumanda verilecei veya elle
kurulabilecei gz nnde bulundurularak yerletirilmeleri yaplacaktr.
kutbun ayn anda alp kapanmas temin edilecektir.
Btn balantlar kontrol edilecek, nce yakndan elle, sonra uzaktan olmak zere birbirini
takip eden en az be ama-kapama yaptrlarak gerekli dzeltme, ayar ve kontrollar
yaplacaktr.
TEA' ca verilecek kesicilerin elverili olmas durumunda 154 kV tm kesicilerde ama ve

kapama komutlar kesici zerindeki uzak/yakn anahtarndan geirilecektir. Kesici yakn
konumuna alndnda, kumanda odasnda sesli ve kl sinyal alnacaktr.
Ayarlar yaplm kesicilerin tm fonksiyonlar eksiksiz ve tam olarak yerine getirmesi
gerekmektedir.
25.1. O.G. Kesiciler
25.1.1. Genel
Bu artname, orta gerilim sisteminde kullanlmak zere satn alnacak 36 kV ve daha

aa gerilimlerdeki kesicilerin teknik zelliklerini kapsar. OG Metal mahfazal hcrelerde
kullanlan kesiciler iin de yol gsterici olmas bakmndan ksmen kullanlabilir.
artname ve eklerinde aksi belirtilmedike, kesiciler kutuplu olacak ve artnamede

belirtilen alma mekanizmas ve btn yardmc donanm ve malzemeleriyle birlikte komple
nite olarak temin edilecektir.
Aksi belirtilmedike bu artname kapsamndaki kesicilerin tasarm, yapm ve testleri

aadaki standartlarn en son basklarna uygun olarak yaplacaktr;
Standardlar Konusu
IEC 62271-100
High-voltage alternating-current circuit-breakers
IEC 62271-110
High-voltage test techniques. Part 1: General definitions
IEC 60060-1
and test requirements
TS 914 EN ISO 1461
High voltage test techniques - Part 2: Measuring
IEC 60060-2
systems
Yksek Gerilim Deney Yntemleri-Blm:1 Genel
TS 3008
Tanmlar ve Deney Koullar
Yksek Gerilim Deney Yntemleri Blm:2 Deney
TS 3009
Yntemleri
Yksek Gerilim Deney Yntemleri - Blm 3: lme
TS 3010
Donanm
Yksek Gerilim Deney Yntemleri-Blm:4 lme
TS 3494
Donanm iin Uygulama Klavuzu
Standardlar Konusu
Insulation co-ordination - Part 1: Definitions, principles
IEC 60071-1
and rules
IEC 60071-2 Insulation co-ordination - Part 2: Application guide

Yaltm Koordinasyonu-Blm 1: Tarifler, Prensipler ve
TS 855 EN 60071-1
Kurallar
IEC 60376
hexafluoride
Guide to the checking of sulphur hexafluoride (SF6)
IEC 60480
taken from electrical equipment
Elektrik Cihazlarndaki Slfrhekzaflorrn (SF6)
TS 3438
Muayene Klavuzu
Common specifications for high-voltage switchgear and
IEC 60694
controlgear standards
Mahfazalarla Salanan Koruma Dereceleri (IP kodu)
TS 3033 EN 60529
(Elektrik Donanmlarnda)
Low-voltage switchgear and controlgear assemblies -
IEC 60439-1
Part 1: Type-tested and partially type-tested assemblies
IEC 60439-2 Part 2: Particular requirements for busbar trunking systems
(busways)
Part 3: Particular requirements for low-voltage switchgear and
IEC 60439-3 controlgear assemblies intended to be installed in places
where unskilled persons have access for their use -
Distribution boards
IEC 60439-4 Part 4: Particular requirements for assemblies for construction
sites (ACS)
Part 5: Particular requirements for assemblies intended to be
IEC 60439-5
installed outdoors in public places - Cable distribution cabinets
(CDCs) for power distribution in Networks
Alak Gerilim Anahtarlama ve Kontrol niteleri-Tip
TS 3367 EN 60439-1 Deneyleri Yaplm veya Tip Deneyleri Ksmen Yaplm
niteler
Edeer ya da daha stn baka standartlar uygulanmsa bunlarn Trke veya ngilizce
da onaynn alnmas artyla uygulanabilir standartlar nerecektir.
Kesicilerin imalatnda kullanlan malzemelerin tm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

olacaktr.
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike sipari konusu kesiciler
aada belirtilen alma koullarnda kullanlmaya elverili olacaktr.
ALIMA KOULLARI BNA (DAHL) BNA DII (HARC)
Ykselti : 1000 m 1000 m

Ortam scakl (*)
en az : - 25 C - 40 C
en fazla : +40 C +45 C
24 saatlik ortalama : +35 Cnin altnda +35 C'nin altnda
Bir yllk ortalama : +25 Cnin altnda +25 C'nin altnda
Ortam hava kirlilii : - Ar
Buzlanma : - Snf 10, 10 mm
Rzgar basnc : - 700 Pa (34 m/s rzgar hz)
En yksek gne nm : - 500 W/m

Yer sarsnts (**)
Yatay ivme : 0.5 g yer seviyesinde (harici ve dahili tipler iin)
Dey ivme : 0.25 g (harici ve dahili tipler iin)
Sistem koullar
Topraklama :Dorudan veya diren zerinden toprakl ntr sistemi
(*) Ortam scakl yukarda belirtilen normal iletme artlarnn nemli lde dnda
olabildii yerlerdeki tesisler iin, belirtilmesi gereken en dk, en yksek scakln tercih edilen
aralklar;
(**)Kesiciler; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir

nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, yardmc servis g trafolarnn
alaca yerde tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile yardmc servis g
trafolarnn Deprem dayanma testi veya IEC ye uygun olarak yaplacak Analitik metodlu deprem
dayankllk hesaplar Yklenici tarafndan verilecektir.
Kesicilerin tesis edilecekleri her mahalde aadaki yardmc g kaynaklar mevcut

olacaktr:
faz AC sistem (ntrl) : 380 volt %10

47.5-52 Hz
Tek faz AC sistem (faz-ntr) : 220 volt %10
DC sistem : 110 veya 220 volt, %+15,-20
220 VDC kullanlacak kesiciler, szlemeden sonra ayrca belirtilecektir.

Kesicinin kullanlaca Trafo Merkezi dikkate alnarak, DC Sisteminin 110 VDC veya 220
VDC olaca Malzeme Listesinde ve Garantili zellikler Listesinde belirtilecektir.
25.1.2.1. Kesici Tipleri
Kesiciler kutuplu, fazl ama ve kapama yapan tipte olacaktr. Kesiciler yatay bir
kaide zerine monte edilebilir ve nden kumandal olacaktr.
Kesiciler, ark sndrme ortam, tekrar kapama ilemi ve alma ortamna gre aadaki
gibi tiplendirilmitir.
a) Ark sndrme ortamna gre

SF6 gazl
Vakumlu
b) Tekrar kapama ilemine gre

Tekrar kapamal
Tekrar kapamasz
c) alma ortamna gre

Bina ii (dahili)
Bina d (harici)
Kesicilerin tasarm ve imalat, Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif
belirtilmedike, aada verilen karakteristiklere uygun olarak yaplacaktr.
Anma gerilimleri (En yksek sistem

gerilimleri) :7,2 kV - 12 kV - 17,5 kV - 36 kV
Nominal sistem gerilimi :6.3 kV - 10.5 kV -15.8 kV - 33 kV
Anma yaltm dzeyleri
Yldrm darbe dayanm
gerilimi (kV-tepe) : 60 75 95 170
ebeke frekansl dayanm
gerilimi (kV-etken) : 20 28 38 70
(1 dakika sreli)
Yardmc donanm iin 1 dakika sreli ebeke
frekansl dayanm gerilimi : 2000 V
Anma frekans (***) : 50 Hz
Anma normal akm : Gar.Kar. Listesinde belirtilecektir.
Anma ksa devre kesme akm : 25 kA
Anma ksa devre kapama akm : 2,5 x anma ksa devre kesme akm
Anma ksa devre sresi : 3 saniye
lk aan kutup katsays : 1,5
Geici toparlanma gerilimi standart deerleri : IEC 62271-100'e gre
Bota kablo anma kesme akm : IEC 62271-100'e gre
Tek kapasitr bank anma kesme akm : IEC 62271-100'e gre
(Yalnz nt kapasitr kesicileri iin verilecek)
Ardk kapasitr bank anma kesme akm : IEC 62271-100'e gre
Kapasitr bank anma nrush akm : IEC 62271-100'e gre
Endktif akm anma kesme deeri : Kesicinin kullanlaca yere gre
belirlenecektir.
Yukarda belirtilen tm anma kesme
akmlarn kesmede oluan en yksek
ar gerilim (topraa gre) : 2.5 p.u'dan kk
Anma alma evrimi
Tekrar kapamal : A-0,3 sn-KA- 1-3 dk -KA
(Burada belirtilen 1-3 dk.lk
srelerden hangisinin
istenecei Alc tarafndan
belirlenip Garantili zellikler
Listesine yazlacaktr.)
Tekrar kapamasz : KA-15 sn-KA
Kesme (ama) sresi : 80 ms'den az
Kapama sresi : 120 ms'den az
Kutuplar arasnda faz uyumazl
Ama'da : 5 ms'den az
Kapama'da : 5 ms'den az
(***) Kesiciler 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her giriinde ise en az
20 sn alacak ekilde tasarlanmaldr
Kesicilerle ilgili istenen deerler ve karakteristikler bilgi vermek bakmndan Garantili

zellikler Listesinde belirtilmitir. Alc kesicinin kullanlaca yeri ve alma artlarn dikkate
alarak Garantili zelikler Listesini hazrlayacaktr.
25.1.2.2.1. Kapasitr banklar ve reaktrler iin kullanlacak kesicilerle ilgili zel istemler;
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde belirtilmesi kaydyla kesiciler aada
belirtilen hususlara uygun olacaktr.
i) Kesiciler kapasitr banklarnn ve reaktrlerin ama ve kapamalar esnasnda oluabilecek

tekrar atlamalardan arnm ekilde dizayn edilecektir.
ii) Kesiciler bakm gerektirmeksizin kapasitr bank iin ok sayda ama-kapama

yapabilecektir.
iii) Kesicilerin kapasitr akm kesme deeri kapasitr banknn anma akmnn 1.5 mislinden az
olmayacaktr.
iv) Kesicilerin anma kapama akm, nt kapasitrlerin, limitleyici reaktr gznne alnmadan
maksimum inrush akmn belli bir toleransla kapsayacaktr. Ancak ayn baraya bal birden
fazla nt kapasitrler mevcutsa hesaplamalarda limitleyici reaktr gz nne alnacaktr.

v) Bir veya birden fazla nt kapasitrleri anahtarlayan kesiciler banklarn Inrush akmnn
genlik ve frekansna dayanabilecek ekilde dizayn edilecektir.
25.1.2.3. Garantilerin karlanmamas ve Sapmalar (Deviation)
Teknik artnamede belirtilen hususlar ile Garantili zellikler Listesinde verilen deerlerin
birebir karlanmas esastr. Karlanmamas durumunda teklif sahibi sapmalar Bu artnamenin
25.1.2.4.1. Kesici Tipi
Bu teknik artname SF6 gazl ve vakum tipi kesicileri kapsar. Garantili zelliklerinde
belirtilen kesici tipi iin teklif verilecektir.
i) SF6 gazl kesiciler
Kesicide kullanlan SF6 gaz IEC 60376'ya uygun olacak ve kesiciler SF6 gaz ile dolu
olarak teslim edilecektir. Kesicilerde IEC 62271-100'de belirtilen aadaki szdrmazlk
snflar kabul edilecektir.
Cihazn mr boyunca (20 yl) gaz takviyesi gerektirmeyen mhrl basn (sealed
pressure) sistemi veya,
Yllk gaz kaa oran % 1'den kk, yeniden doldurma sresi 2 yldan uzun olmak
kaydyla kapal basn (closed pressure) sistemi. Kapal basn sistemi kullanldnda
anahtarlama hcresi, basn gstergesi, gaz doldurma sistemi ve gaz basn rlesi (1.
kademe alarm, 2. kademe ama ve kapamann kilitlenmesi) ile tehiz edilecektir.
SF6 gazl kesicilerin kutuplar arza annda yksek basntan dolay oluabilecek
patlamalara kar can ve mal emniyetini tehdit etmeyecek ekilde dizayn edilecektir.
Satc teklifinde bu emniyetin nasl saland konusunda aklama yapacaktr.
i) Vakumlu Kesiciler
Vakum tpleri kesiciye takl olarak teslim edilecektir.
25.1.2.4.2. alma Mekanizmas
alma mekanizmas, bir yay dzeni zerinde ama ve kapama ilemleri iin gerekli
enerjiyi depo eden ve bu biriktirilmi enerji ile alan tipte olacaktr.
Kesiciler ama ncelikli (trip-free) olacaktr.
Kapama yay, elektrik motoru ile kurulacak, ayrca, acil durumlarda kullanlmak zere,
sklp taklabilen bir kol vastasyla elle yay kurma dzeni bulunacaktr.
Ama yay, kesici kapandnda otomatik olarak kurulacaktr.
alma mekanizmas, ayr bir ileme gerek duyulmadan, bir Ama-Kapama-Ama ilem
evrimi iin yeterli enerjiyi depo edebilecek ve kapama yaynn tam olarak kurulmam
olmas durumunda kesicinin kapatlmasn nleyecek bir kilitleme bulunacaktr.
alma mekanizmas dolab zerinde, yayn durumunu gsteren krmz zemin zerine
beyaz harflerle "YAY KURULU", yeil zemin zerine beyaz harflerle "YAY BO" yazl
mekanik olarak alan bir gsterge bulunacaktr.
Kesicilerde, motor arza v.s. gibi gerekli gvenlik ve alarm dzenleri bulunacaktr.
alma mekanizmas dolab zerinde, kesicinin ak konumunu gsteren yeil zemin
zerine beyaz harflerle (O), kesicinin kapal konumunu gsteren krmz zemin zerine
beyaz harflerle (I) yazl mekanik alan bir gsterge bulunacaktr.
Btn kesicilerde ama saysn kaydeden mekanik bir sayc bulunacaktr.
25.1.2.4.3. Ama Kapama Dzenleri
Ama ve kapama ilemleri, nt ama ve kapama bobinleri vastasyla uzaktan yaplacaktr.

Kesicilere ayrca acil durumlarda, kesici zerinden mekanik olarak kumanda edilebilecektir.
Kesici kumanda devrelerinde aadaki tehizat bulunacaktr.
i) Ama ve kapama bobinleri

Besleme gerilimi Garantili zellikler Listesinde belirtilen deerde olacak ve ama
kapama ilemleri, besleme geriliminin aada belirtilen snrlar arasnda emniyetle
yaplabilecektir.
DC Besleme
Ama bobini : % 70 ile % 110
Kapama bobini : % 85 ile % 110
AC Besleme
Ama ve kapama bobini : %85 ile %110
ii) Antipompaj rlesi ve devresi
iii) Yardmc kontaklar
Kesicilerde dorudan doruya alma mekanizmasna bal yardmc kontaklar

bulunacaktr. Kesicinin normal kumandas iin gerekenlere ek olarak en az 6 ak ve 6
kapal kontak Alcnn kullanmna sunulacaktr. Enversr kontaklar 1 ak + 1 kapal kontak
olarak kabul edilmeyecektir. Kontaklar galvanik gmle kapl bakrdan veya edeer baka
malzemeden yaplm olacak ve en az 10 A DC srekli akm tayacak kapasitede olacaktr.
10 A DC akm geerken kontaklarn scaklnn ortam scaklna gre art IECde
belirtilen snrlar amayacaktr.
iv) Kesiciyi ak durumda elektriksel ve mekanik olarak kilitleyen kilit sistemi bulunacaktr.
v) Mhrl basn (sealed pressure) sistemi olmayan SF6 gazl kesicilerde sndrme
hcresindeki SF6 gaznn basnc gvenli bir alma iin gerekli olan anma deerinin altna
dt zaman, uzaktan uyarma sinyalinin de verilmesi kaydyla, kesiciyi atran ve baka
manevra yaplmasn engelleyen bir kilitleme dzeni bulunacaktr.
vi) Yay kurma motoru

Besleme gerilimi Garantili zelliklerinde belirtilen deerde olacak ve motor, besleme
geriliminin %85 ile %110'u arasndaki gerilimlerde alabilecektir.
vii) Motor besleme devresinde koruyucu anahtarl otomatik sigortalar. Sigortann attnn tespiti
iin, anahtarl otomatik sigortalar 1 adet yardmc kontak (anahtarl otomatik sigorta ak
iken kapal) ile donatlacak ve bu kontak ular kesici terminal dizisindeki yedek
terminallerden ikisine balanacaktr.
viii) Kapama yaynn bota durumunda kapanan limit kontak (sinyal iin).
ix) Yklenici tarafndan, kumanda, motor, sinyalizasyon ve yardmc kontak devrelerinin

klemensleri, numara etiketleriyle numaralandrlacaktr.
x) Minimum Kapama-Ama sresi dardan herhangi bir geciktirme olmakszn kesicinin kendi
zat yapsyla salanacaktr.
25.1.2.4.4. Tekrar Kapama
Tekrar kapamal kesiciler fazl ikili tekrar kapamaya uygun olacaktr (Birinci tekrar
kapama 0.3 saniye, ikinci tekrar kapama 1 - 3 dakika).
kinci tekrar kapama sresi Alc tarafndan belirlenecektir.
25.1.2.4.5. Bina D (Harici) Kesiciler
Bina d kesiciler, kirli ortam artlarnda kullanlmaya uygun olacak, izolatrlerin nominal
spesifik yzeysel kaak yolu uzunluu 25 mm/kV (faz-faz)'dan az olmayacaktr.
zolatrler ve yaltkan itici kollar bina d tiplerde seramikten, bina ii tiplerde seramik
veya epoksi reineden yaplm olacaktr. Epoksi reine malzemesi yerine poliretan ve benzeri
malzeme ile imal edilmi olan izolatrler reddedilecektir. Seramik izolatrler IEC 60273 ve IEC
60168'e, epoksi reine izolatrler IEC 60660'a uygun olacaktr.
Bina d kesici yerine, Madde 1.3.'de belirtilen evre koullarna uygun olarak imal
edilmi metal hcreler ierisine monte edilmi dahili tip kesiciler, alcnn uygun grmesi artyla,
kabul edilebilir.
25.1.2.4.6. Orta Gerilim Balant Terminalleri
Kesicilerin O.G. Terminalleri, en az 5 mikron kalnlkta gmle kapl sertletirilmi

elektrolitik bakrdan ya da plak alminyumdan imal edilecektir.
Terminaller kesicinin arka tarafnda (kumanda dolabnn bulunmad taraf) yatay veya
dey durumda olacaktr.
a) Harici tip kesicilerde terminaller silindirik ubuk eklinde olacaktr. Terminal boyu 80 mm
olmak zere terminal ap, anma akm deerine gre, 30 mm veya 40 mm olarak imalat
tarafndan seilecektir.
b) Dahili tip kesiciler iin Teklif Sahipleri, aada belirtilen (i), (ii) durumlarn kapsar ekilde
teklif vereceklerdir. (ii) durumunu ieren bklgen para bedeli ayrca belirtilecektir.
i) Terminaller dikdrtgen kesitli olacak, terminal boyutlar ve civata balant delikleri, ekte
verilen TM84-G344 no.lu "Dahili Tip OG Kesicileri Terminal Boyut Resimleri"nde belirtilen
llere uygun olacaktr.
ii) OG terminalleri aadaki ekilde belirtildii gibi bklgen bir para ierecektir. Bklgen
para rgl bakrdan ya da alminyum folyodan (ETIAL-6, yar sert, 0.2 mm kalnlnda)
yaplacak titreim ve genlemeyi nleyecektir. Akm tama kapasiteleri Dahili tip OG Kesici
Terminal Boyut Resmi'ne gre olacaktr.
350 mm ya da 400 mm boyundaki bklgen parann her iki ucu ince bakr plaka ile
kaplanacak ve kalay ile tutturularak preslenecektir. Her bir kesici iin 6 adet flexible para
verilecektir.
ller mm
Bklgen para kalnl geecek akma gre seilecektir.
Geniliini ve kalnln azaltmak iin kesici terminalinde montajda problem
yaratmayacak ve istenen akm geirecek birden fazla paralel bklgen para
kullanlabilecektir.
25.1.2.4.7. Kumanda Dolab
Kesicinin alma mekanizmas, ama ve kapama bobinleri, rleler, yardmc kontaklar,

ama ve kapama butonlar veya kollar, pozisyon gstergeleri, sigorta ve otomatik alterler,
balant terminalleri ve dier ilgili donanm IEC 60439-1,2,3,4,5e uygun imal edilmi ve IEC
60529'a gre dahili tiplerde en az IP 20, harici tiplerde en az IP 54, koruma derecesine
sahip bir dolaba yerletirilecektir.
Kumanda dolab, OG terminallerinin bulunmad tarafta olacak, btn gstergeler,

kumanda butonlar ve kollar kolayca grlebilir ve kumanda edilebilir ekilde n yzde
bulunacaktr.
Kumanda dolab, en az 2 mm (kapaklar en az 1 mm) kalnlkta soukta ekilmi sacdan imal

edilecektir ve i yzeyleri kondenzasyona mani olacak bir malzeme ile astarlanacaktr.
Dahili tip kesicilerde kumanda dolab elektrostatik kaplama yntemi (toz boya) ile tercihen
gri (RAL 7032) renkte boyanacaktr. Harici tip kesicilerde ise kumanda dolab scak daldrma
galvaniz kaplanacaktr. Kumanda dolabnn kaps tercihen menteeli olacak ve bir kilitleme
tertibat bulunacaktr ya da kap allen bal civatalarla tutturulacaktr.
Kapan toprak balants, en az 16 mm2 kesitte bklebilir ok telli bir bakr iletkenle
yaplacaktr. Kapak zerinde bulunacak tehizata yaplacak btn balantlar bklebilir ok
telli kablolarla yaplacaktr.
Sekonder balantlarn yaplabilmesi iin yeterli miktarda rakor taklacaktr.
i) Terminal dizisi

Terminaller modler tipte, yanmaz veya kendiliinden snen malzemeden yaplm
olacak ve metal raylar zerine yayl ekilde tutturulacaktr. Metal raylar topraklanacaktr.
Bitiik terminal dizileri arasnda en az 15 cm aklk olacak ve terminal dizisinde en az %20
yedek terminal bulunacaktr. Her terminal dizisinde sklebilir iaretleme eridi bulunacaktr.
Terminaller, balantlarn kolayca yaplabilecei, kablo iaretlerinin kolayca

grlebilecei ekilde yerletirilecektir.
ii) Istclar
alma mekanizmas dolabnda, Madde 1.3.'te belirtilen alma koullarnda verimli
almann salanmas iin, 220 V AC gerilimle alan termostat kontroll stclar
bulunacaktr.
25.1.2.4.7. Topraklama
Kesicilerin tabannda topraklama iin en az 12 mm apnda paslanmaz elikten yaplm

bir topraklama cvatas bulunacaktr.
25.1.2.4.8. Montaj
Kesiciler, alt tarafnda tekerlekleri bulunan tayc bir asi (araba) zerine monte edilecek
ve tayc asi kesici ile birlikte verilecektir. asinin yere tespiti iin uygun balant delikleri
bulunacaktr. Tayc asi scak daldrma yntemiyle galvanizlenecektir.
Kesicilerde kaldrma iin gzl civata ya da kaldrma kancas bulunacaktr.
25.1.2.4.9. ller
Kesicilerde OG balant elemanlar eksenleri arasndaki asgari aklklar aadaki

tabloda belirtilen deerlere uygun olacaktr. Kesici kutuplar arasndaki aklklarn bu
deerlerden kk olmasna ramen kesiciler fazlar aras yaltm testlerinden gemi olsa bile,
cihazlar aras balantlarn verilen bu aklklarla yaplabilmesini temin etmek iin, imalat
uygun ekildeki gerekli balant paralarn kesicilerle birlikte verecektir. Kutuplar arasnda
herhangi bir amala izolasyon malzemesi kullanlmayacak, arada sadece hava yaltm
bulunacaktr.
Kesicinin kumanda dolab ile birlikte en byk lleri, 36 kVta 183 cm ve 15 kV ve aa

gerilimlerde 119 cm genilikte olan standart orta gerilim hcrelerine, dier cihazlarla birlikte
yerletirilebilecek ve burada altrlabilecek byklkte olacaktr.
Dahili ve Harici Tip Kesiciler in Balant Eksenleri Arasndaki Minimum Aklklar
OG Balant terminalleri arasndaki

Maksimum aklk (mm)
Snf
letme Gerilimi (kV) 1000 A'den
1000 Ae kadar
yukar
Dahili 210 250
7,2
Harici 400 veya daha yukar

Dahili 250 290
12
Dahili 300 340
17,5
Dahili 470 510
36
25.1.2.4.10. Etiket
Kesicinin kumanda dolab zerinde, n yzde, kolaylkla grlebilecek, paslanmaz elik

veya paslanmayan baka metalden yaplm bir etiket bulunacaktr. Bu etiket kesici zerine
salam bir biimde monte edilecek, zerindeki yazlar zamanla bozulmayacaktr. Tm yazlar
Trke olacak ve Alc'nn onayna sunulacaktr.
Alc sipari numaras,

malatnn ad,
Uygulanan standart,
Anma gerilimi (kV),
Anma yldrm darbe dayanm gerilimi (kV-tepe),
Anma frekans (Hz),
Anma normal akm (A),
Anma ksa devre sresi (s),
Anma ksa devre kesme akm (kA-etken),
Anma ksa devre kapama akm (kA-tepe),
lk aan kutup katsays,
Faz uyumazlnda anma kesme akm (A),
Bota kablo anma kesme akm (A),
Tek kapasitr bank anma kesme akm (A),
(nt kapasitr kesicileri iin verilecek),
Ardk kapasitr bank anma kesme akm (A),
(Rated back to back capacitor bank breaking current (A))
Kapasitr bank anma inrush akm (A),
SF6 gaz anma basnc (kg/cm2),
Anma kesme kapasitesinde en byk ve en kk gaz basnc limitleri (kg/cm2),
Beslenme gerilimleri (V),
Motor
Ama bobini
Kapama bobini
Motor gc (W),
Istc gc (W),
Anma alma evrimi,
Arlk,
Ortam scakl snf

25.1.2.4.11.1. Genel
Kesicilerin metal blmleri korozyona dayankl malzemeden yaplacak ve yzeyler

Btn yzeyler olabildiince su tutmaz ekilde dzenlenecek ve harici tip kesicilerde btn
mahfazalarn bcek girmesine kar korunmu drenaj delikleri bulunacaktr.
malat ve montajda kullanlacak malzemeler galvanik korozyona yol amayacak ekilde

Akm tayan ya da yap eleman olarak kullanlan alminyum alamdan paralar korozyona
dayankl olacaktr.
Demirden paralar scak daldrma usulyle galvanizlenecek veya bunun mmkn olmad
hallerde elektro galvaniz usulyle galvanizlenmeli ya da mmkn olmad yerlerde alcnn
onayyla dier korozyonu nleyici tedbirlerle korunmaldr.
Korozyondan korunacak yzeyler, dzgn, hasarsz, temiz ve kaplamann mrn azaltan

yabanc maddelerden arnm olacaktr.
25.1.2.4.11.2. Boyama

dayankl olmal ve tercihen gri (RAL 7032) renkte boyanmaldr.
retici uygulayaca boyama yntemini alcnn onayna sunacak, her bir boya katnn
kalnln bildirecektir.
Elektrostatik kaplama yntemi uygulandnda, polyester tipi toz boyalar kullanlacak,

kaplama kalnl ilgili Trk Standardna uygun olacaktr.
reticiler, yukarda belirtilenler dndaki boyama yntemlerini uygulamak istemeleri

halinde, bu yntemi tekliflerinde aka belirtecekler ve varsa ilgili belgeleri vereceklerdir. Boya
kalnl 9015 mikron olacaktr.
Boya kalnl rastgele seilmi be noktada Boya kontrol aygt araclyla llecektir.
Her katn ortalama kalnl imalatnn belirttii deerden dk olmayacaktr. Toplam boya
kalnl hibir noktada belirtilen deerden dk olmayacaktr.

Boya tabakalarnn birbirleriyle kaynamas, rastgele seilen be noktada ISO 2409'a
uygun olarak apraz-kazma yntemiyle kontrol edilecektir. Deney sonucu bu standartta yer
alan snf-1'den daha kt olmamaldr.

konusundaki TS 914 EN ISO 1461e uygun olarak yaplacaktr. Aksi belirtilmedike, galvaniz
kaplama kalnlklar kesicinin asisinde en az 80 mikron olacaktr.
daldrma ile galvanizlenmesi; ileme, eme, kesme, delme, puntolama, iaretleme ve kaynak
ilemleri tamamlandktan ve yzeyler zerindeki pas ve yalar kumlama, kimyasal temizleme vb
yntemlerle iyice temizlendikten sonra yaplmaldr. Galvanizlenen somunlarn klavuzlanp
dilerin temizlenmesi veya yeniden di almasndan sonra suya dayankl ve paslanmay
Boyanamayan ve scak galvaniz yaplamayan kk paralar, elektro galvaniz yaplacak

veya paslanmaz elikten olacaktr. Elektro galvaniz kalnl en az 12 mikron olacaktr.
25.1.3. Testler
Aadaki tip ve rutin testleri IEC ve TSE Standardlarna uygun olarak yaplm olacak
veya yaptrlacaktr. Kesicinin kullanlaca yer (Trafo fideri, hat fideri, reaktr fideri, kapasitr
fideri, transfer fideri, kuplaj fideri) ve alma artlar dikkate alnarak uygulanacak testler Alc
tarafndan belirlenecektir (trafo fideri ve kuplaj fideri dnda temin edilecek tm kesicilerin
aada 26.12.1. maddesi a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m bentlerinde belirtilen tip testlerinden
baar ile gemi olmas zorunludur) Testlerde kullanlacak btn cihazlar kabul edilen ve
onaylanan laboratuarlarda kalibre edilmi olacaktr. Test cihazlarnn kalibre edilmi olduu test
laboratuar tarafndan belgelenecektir. Madde no.lar IEC 62271-100 Edition 1.1 2003-05 ve IEC
62271-110 First Edition 2005-06 versiyonu dikkate alnarak yazlmtr.
25.1.3.1. Tip Testleri (Type Tests)
a) Dielektrik Testleri (Dielectric tests) (IEC 62271-100 madde 6.2)

i) Yldrm darbe gerilim testi (Lightning impulse voltage test)
ii) ebeke frekansl gerilim testi (Power frequency voltage test)
iii) Yardmc ve kontrol devrelerin dielektrik testleri (Dielectric tests on auxiliary and control
circuits)
Darbe gerilimi testi (mpulse voltage test)
ebeke frekansl gerilim testi (Power frequency voltage test)
iv) Ksmi boalma testleri (Partial discharge measurement)
b) Ana devre direncinin llmesi (Measurement of the resistance of the main circuit) (IEC
62271-100 madde 6.4)
c) Scaklk art testleri (Temperature-rise tests) (IEC 62271-100 madde 6.5),

i) Ana devrenin scaklk art testi (Temperature-rise tests of the main circuit),
ii) Yardmc ve kontrol ekipmanlarnn scaklk art testi (Temperature-rise tests of the
auxiliary and control equipment)
d) Ksa sreli dayanm ve tepe dayanm akm testleri (Short time withstand current and peak

withstand current tests) (IEC 62271-100 madde 6.6)
e) Koruma derecesinin dorulanmas (Verification of the degree of protection) (IEC 62271-100

madde 6.7)
i) IP kodunun dorulanmas (Verification of the IP coding)
ii) Mekanik arpma testi (Mechanical impact test)
f) Szdrmazlk testi (Tightness test) (IEC 62271-100 madde 6.8)
g) Elektromagnetik uyumluluk testi (Electromagnetic compatibility test) (IEC 62271-100 madde

6.9)
h) Mekanik ve evresel testler (Mechanical and environmental tests) (IEC 62271-100 madde
6.101)
i) evre scaklnda mekanik alma testi (Mechanical operation test at ambient air
temperature) (5000 ama-kapama)
evre scaklnda mekanik alma testi, tekrar kapamal ve tekrar kapamasz

kesicilerin, minimum (500), anma (3500) ve maksimum (500) kontrol gerilimlerinde, her
biri, K-ta-A olan 4500 alma dizisi ve
Otomatik tekrar kapamal kesicilerde anma kaynak geriliminde her biri A-1.3 sn-KA-
ta-KA olan alma dizisi;
Tekrar kapamasz kesicilerde, anma kaynak geriliminde her biri KA-ta-KA olan 500
alma dizisi olmak zere, toplam 5000 alma dizisinden ibarettir. ta zaman
aral, balang durumuna dnp dzelme ve/veya kesicinin paralarnn gereksiz
yere snmasn nlemek iin, birbirini izleyen ilemler arasnda gemesi gereken
zamandr.
Kondansatr gruplarn ama kapama ilemlerinde kullanlacak kesicilerde, bu test

minimum, anma ve maksimum kaynak gerilimlerinde, her biri K-ta-A olan 1500 alma
dizisi olmak zere, toplam 4500 alma dizisinden ibarettir.
ii) Dk ve yksek scaklk testleri (Low and high temperature tests)

iii) Ar buzlanma artlar altnda alma testi (Test to prove the operation under severe
ice conditions (Harici hareketli blmleri bulunan harici tip kesiciler iin istenecek)
i) Ksa devre akmnda kapama ve ama testleri (Short-circoit current making and breaking
tests) (IEC 62271-100 madde 6.106)
j) Kritik akm testleri (Kesicinin kritik akm varsa istenecek.) (Critical current tests) (IEC
62271-100 madde 6.107)
k) Tek fazl ksa devre testleri (Single-phase short-circuit tests) (IEC 62271-100 madde 6.108)
l) Faz uyumsuzluunda kapama ve ama testleri (Out-of-phase making and breaking tests)
(IEC 62271-100 madde 6.110)
m) Kapasitif akm anahtarlama testleri (Capacitive current switching tests) (IEC 62271-100
madde 6.111)
i) Bota hat akmn kesme testleri (Line-charging current switching tests) (Anma
gerilimleri 52 kVa eit veya daha kk olan kesiciler iin uygulanabildiinde
zorunludur.)
ii) Bota kablo akmn kesme testleri (Cable-charging current switching tests)
iii) Kapasitr bank akmn ama-kapama testleri (Capacitor bank current switching tests)
(nt kapasitr kesicileri iin istenecek)
n) Endktif akm kesme testleri (Inductive current switching tests) (IEC 62271-110)
i) Yksek gerilim motor akm anahtarlama testleri (High voltage motor switching tests)
(IEC 62271-110, madde 6.114)
ii) nt reaktr akm anahtarlama testleri (Shunt reactor current switching tests) (IEC
62271-110, madde 6.115)
Bu artname kapsamndaki btn kesicilere imalat tarafndan uygulanacak rutin testler

aadadr.
a) Ana devre zerinde kuruda ebeke frekansl gerilime dayanm testleri (Power frequency
voltage withstand dry test on the main circuit) (IEC 62271-100 madde 7.1)
b) Kontrol ve yardmc devreler zerinde ebeke frekansl gerilim testleri (Voltage withstand
tests on control and auxiliary circuits) (IEC 62271-100 madde 7.2)
c) Ana devre direncinin llmesi (Measurement of the resistance of the main circuit) (IEC
62271-100 madde 7.3)
d) Szdrmazlk testleri (Tightness tests) (IEC 62271-100 madde 7.4)

(Alcnn uygun grmesi halinde Szdrmazlk Testi Kabul Testi olarak, retimden
seilecek ayn zelliklerdeki komple kutuplar zerinde yaplabilecektir.)
e) Mekanik alma testleri (Mechanical operation test) (IEC 62271-100 madde 7.101)
f) Tasarm kontrol ve gzle muayene (IEC 62271-100 madde 7.5)
g) Boya, gm ve galvaniz kalnlklarnn kontrol,
h) Garantili zelliklerin ve fiziki boyutlarn kontrol,
Rutin Testler iin alnacak numuneler Alc temsilcileri tarafndan rastgele seilecek ve
aksi belirtilmedike numune says aadaki cetvelden tespit edilecektir.
Parti Bykl Numune says

0-5 Hepsi
6-35 5
35ten fazla 1/7si

25.2. 170 kV SF6 Gazl Kesici
25.2.1. Genel
Bu artname letim Sisteminde alt tesislerinde kullanlmak zere satn alnacak 170 kV
fazl, harici tip SF6 gazl (puffer-tek basnl) kesicilerin teknik zelliklerini kapsar.


IEC 62271-100
High-voltage alternating-current circuit-breakers-
IEC 1233
Alternatif Akm Yksek Gerilim Kesicileri (Genel
TS 3039
Koullar in)
IEC 60060-1
TS 914 EN ISO 1461
IEC 60060-2
systems
TS 3008
TS 3009
Yntemleri
TS 3010
Donanm
TS 3494
IEC 60071-1
and rules
TS 4238 Yaltm Koordinasyonu
IEC 60376 Specification and acceptance of new sulphur
hexafluoride
Guide to the checking of sulphur hexafluoride (SF6)

IEC 60480
TS 3438
Muayene Klavuzu
IEC 60694
TS 3033 EN 60529 Mahfazalarn Koruma Dereceleri (IP kodu)

Synthetic testing of high voltage alternating current
IEC 60427
circuit breakers
Yksek gerilim alternatif akm devre kesicilerinin
TS EN 60427
sentetik denemesi hakknda rapor
High-voltage alternating current circuit-breakers Guide
IEC 61166 for seismic qualification of high-voltage alternating current
circuit-breakers
Low-voltage switchgear and controlgear Part 1: General
IEC 60947-1
rules
Elektriksel aksesuarlar, bileenler ve dier yardmc donanmlar TSE ve IEC

standartlarna veya edeer ya da daha stn standartlara uygun olacaktr.
TSE ile IEC standartlar arasnda farkllklar olursa, farkllk arz eden konularda hangi

olacaktr.

Ykselti 1000 m

Ortam Scakl(*)
En az -40C
En fazla +45C
Yldrm dme olasl Var
yzeyde)
120 kg/m (dz
yzeyde)
Endstriyel kirlenmeye Evet, ar dzeyde
aklk
Yer Sarsnts(**)
Yatay ivme 0.5 g
Dey ivme 0.25 g
Sistem koullar
Anma gerilimi 154 kV

En yksek sistem gerilimi 170 kV
Anma ksa devre akm 31.5 kA
Frekans (***) 50 Hz
Topraklama Dorudan toprakl ntr
sistemi
edilen aralklar;

Kesiciler; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir

**) nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, kesicilerin alaca yerde
tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile kesicilerin Deprem dayanma testi veya
Kesiciler 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her giriinde ise en az

Kesicilerin tesis edilecekleri her mahalde aadaki yardmc g kaynaklar yer


47.5-52 Hz
birebir karlanmas esastr. Karlanmamas durumunda teklif sahibi sapmalar (deviation) Bu

25.2.2.1. Tip
Kesiciler kutuplu harici tip, SF6 gazl ve puffer tipte olacaktr.
Kesiciler, sfrdan anma ksa devre kesme akmna kadar btn akmlar kesebilecektir.
Kesiciler yeniden ateleme (restrike) yapmayacak ve aksi belirtilmedike yksz trafolarn,
reaktrlerin, hava hatlarnn ve kablolarn ama-kapamalarnda oluan ama-kapama ar
gerilimleri 2.5 p.ui amayacaktr. Kesicilerin zellikleri Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait
Listesi'nde aksi belirtilmedike, aada belirtildii gibi olacaktr.
Anma frekans (***) 50 Hz

Anma srekli alma akm (A) Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim
Fiyat Teklif Cetveline ve/veya Tek Hat emalarna
ve/veya Garantili zellikler Listesine gre
Anma ksa devre kesme akm 31.5 kA rms
Anma ksa devre sresi 3s
Anma ksa devre kapama akm 80 kA tepe
Yldrm darbe dayanm gerilimi 750 kV tepe

ebeke frekansl dayanm 325 kV rms
gerilimi 1 dakika sreli
lk aan kutup katsays IEC 62271-100
Faz uyumsuzluunda anma 8 kA rms
kesme kapasitesi
Maksimum kesme sresi 50 ms
Maksimum kapama sresi 120 ms
Tekrar kapama Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim
[Tekrar kapamal (1 Fazl Fiyat Teklif Cetveline ve/veya Tek Hat emalarna
ve/veya 3 fazl) / Tekrar ve/veya Garantili zellikler Listesine gre
kapamasz]
Anma ama-kapama ilemleri
dizisi
.Tekrar kapamasz KA-15 s-KA
.Hzl tekrar kapamal A-0.3 s-KA-
1j3 dak-KA
zolatrler iin minimum yzeysel 25 mm/kV
kaak yolu mesafesi
zellikler Listesinde belirtilmitir. Alc kesicinin kullanaca yeri ve alma artlarn
dikkate alarak Garantili zelikler Listesini hazrlayacaktr.

25.2.2.3.1. Genel
Bitiik kutuplarn eksenleri arasndaki aklk en az 3.00 m olacaktr.
Yksek gerilim terminalleri koronasz olacak, Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim
Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde
belirtildii gibi ya ekte verilen 170 kV Cihazlar in Lama Tipi Terminal Detaylar resmine
gre alminyumdan yaplm lama tipi, ya da bakr veya bakr alamndan yaplm silindirik
tip olacaktr. Silindirik tip terminaller en az 90 mm uzunluunda ve 50 mm apnda
boyutlandrlacak ve gmle kaplanacaktr.
Kesiciler, beton temellere sabit ekilde balanacak ve montaj kolayl salayacaktr. Kesici
izolatrlerinin en alt ile toprak seviyesi arasndaki aklk 2.30 m olacaktr. Teklifle birlikte
temel resimleri verilecektir.
Kesicilerin her bir kutbunda, kesicinin anma ksa devre akmn tayabilecek kapasitede,
sktrc vidasyla birlikte iki topraklama terminali bulunacak ve ak bir ekilde
"Topraklama" sembol ile iaretlenecektir.
Kesiciler ve zellikle bunlarn mesnet izolatrlerinin terminalleri ve elik konstrksiyonlar;

herhangi bir hasar grmeden veya yanl alma sz konusu olmakszn kendi durgun
arlklar, alma srasndaki tepkisel kuvvetler, rzgar ykleri, hatlardan gelen statik ve
dinamik kuvvetlere, gerilmelere ve yer sarsntlarna dayanacak biimde tasarlanacaktr.
Bakm ve onarm srasnda gevetilmesi ya da sklmesi gereken civata ve somunlara

uygun aletlerle kolayca eriilebilecek ve bunlar paslanma veya korozyona kar uygun
ekilde korunacaktr.
Kolayca kaldrlmas amacyla, komple monte edilmi bir kesiciyi / kesici kutbunu
tayabilecek kapasitede, kaldrma kancas, kaldrma yast ya da benzeri bir dzenek
salanacaktr.
Akta kalan tm yzeyler, asi, tank, alma mekanizmas vb. korozyona dayankl bir
biimde kaplanacaktr. Kesicilerin akta kalan tm paralar iklim koullarna dayankl
olacaktr.
Kesicilerde kullanlan izolatrler yksek kaliteli porselenden imal edilmi ve d yzeyleri

srlanm olacaktr. zolatrlerin mekanik dayanm iletme veya ksa devre srasnda
zolatrlerin flan, cvata yuvalar ve dier metal blmleri, scaklk deiimleri ve mekanik
zorlamalarda krlma veya geveme olmayacak ekilde izolatre tespit edilecektir. Tespit iin
kullanlacak malzeme yksek kalitede ve metal ksmlara kimyasal reaksiyona girmeyecek
zellikte olacaktr.
zolatrlerin minimum yzeysel kaak yolu uzunluu (faz-toprak) en az 25 mm/kV (faz/faz)

olacaktr.
Teklif sahibi alma (kapama ve ama) mekanizmasn tanmlayacaktr.
alma mekanizmas yayl olacak, tek ve faz otomatik tekrar kapama iin uygun
olacaktr.
Kesiciler ama ncelikli (trip-free) olacaktr. Baml almaya sadece bakm ve onarm
amacyla izin verilebilir.
alma mekanizmasnn enerji depolama kapasitesi, yenilenmeye gerek duymadan, anma

ama-kapama ilemleri dizisini gerekletirebilmeye yeterli olacaktr. Ama kapama
ilemleri dizisi aadaki ekilde olacaktr:
Tekrar kapamasz kesiciler: KA-15 s-KA .

Tekrar kapamal kesiciler: A-0.3 s-KA-1j.3 dak.-KA
Hat Kesicileri; bir ve fazl, tekli, hzl tekrar kapamaya uygun olacaktr.
l zaman 3 fazl tekrar kapama iin: 0.3 ile 1 s arasnda bir faz tekrar kapama iin 1 ile 4 s
arasnda ayarlanabilir olacaktr.
Transformatr kesicileri iin tekrar kapama zellii istenmemektedir.

alma mekanizmas tm kumanda ve emniyet tehizat ile birlikte verilecektir.
Kontrol gerilimi yokken, bir alarm sinyali ve ayn zamanda bir uzak sinyal bu arzay kumanda
dolab zerinde gsterecektir. Bir uygun KAPALI (Krmz)/AIK (Yeil) pozisyon gstergesi
bulunacaktr.
Bakm srasnda kullanlmak amacyla elle ama-kapama dzeni salanacaktr.
Mekanizmann imalatnda, paslanmay nlemek zere, gereken yerlerde paslanmaz elik,

pirin ya da silah metali benzeri malzeme kullanlacaktr. Genel tasarm, mekanik darbeleri
en aza indirecek ekilde ve arza akm gerilimleri, titreim ya da dier nedenlerle
istenmeyen almay nleyecek ekilde yaplacaktr.
Yalama iin uygun dzenekler salanacaktr.
alma srasnda gevemeyi nlemek amacyla, tm civata, somun ve ubuklar gvenli bir
ekilde sabitletirilecektir.
25.2.2.3.4. Kumanda Devreleri
Normal almada kesiciler elektrikle kumanda edilecek, uzaktan kumanda, istasyonun

kumanda panosundaki kumanda anahtaryla, yerel kumanda ise kesicinin kumanda dolabndan
yaplacaktr. Kesicinin kumanda dolabnda, bir kumanda anahtar ve "yakn / uzak / devre d"
konumlar olan bir seici anahtar bulunacaktr. Kesiciye seici anahtar "yakn" veya "devre d"
konumlarnda iken uzaktan kumanda edilemeyecek ve bu konumlarda kumanda panosuna
sinyal gndermek zere, seici anahtarda kapal ek bir kontak bulunacak ve kontak ular ana
kumanda dolabndaki terminal dizisine balanacak olup, ana kumanda merkezindeki arza
bildirim cihazndan sinyal almak amacyla kullanlacaktr.
Kesicilerde ayn zamanda, dorudan mekanik kumandal acil durum yerinden kumanda
dzenei bulunacaktr. Acil durum ama aygt etiketlenerek aka belirtilecek ve istenmeden
altrlmaya kar korunmu olacaktr.
Tm kesicilerde, balatma zaman ayarlanabilen ve otomatik tek-faz tekrar kapama

srasnda kilitlenebilen, faz uyumazl korumas bulunacak ve uzaktan ihbar iin kontaklara
sahip olacaktr.
Kumanda devresinde anti-pumping korumas olacaktr.
Aksi belirtilmedike ama ve kapama devreleri, Malzeme Listesi'nde ve/veya Garantili

zellikler Listesinde belirtilene gre 110 V veya 220 V DC sistemden beslenecektir. Ama
devresi, anma besleme geriliminin % 70 ile % 110'u arasndaki gerilimlerde doru olarak
alabilecektir. Kapama devresi iin bu deerler anma geriliminin % 85i ile % 110'u olacaktr.
Yay kurma motorlar 220/380 V, tek/ faz, 50 Hz'lik gerilimle beslenecek ve bu gerilimin
% 10luk deerleri arasnda alabilecek, motorlarn kendi termik korumas ve uzak ihbar iin
sinyal kontaklar olacaktr.
Kapama bobinine 50 ms sreli bir elektriki kapama darbesi uygulandnda kesici doru
kapanacaktr.
25.2.2.3.5. SF6 Gaz Sistemi
SF6 gaz IEC 60376'ya uygun olacaktr.
Kesiciler SF6 gaz ile dolu olarak teslim edilecektir.
Kesicilerin imalinde kullanlan malzemeler SF6 gazyla kullanlmaya uygun olacaktr.
SF6 gaz ierisinde ark sonucu ya da baka bir nedenle oluan nem, parack vb.
kirleticilerin temizlenmesi amacyla filtre sistemi salanacaktr.
SF6 gaz basnc scaklk kompanzasyonlu basn lerler araclyla srekli kontrol
edilecektir.
Basncn dmesi durumunda basn lerler ilk kademede alarm verecektir. kinci
kademede, kesici ak ise kapama ilemi yaplamayacak ekilde kesiciyi kilitleyecek, kesici
kapal ise tekrar kapamal kesicileri kapal konumda, tekrar kapamasz kesicileri atktan sonra
kilitleyecektir.
Gaz sznts her yl iin %1den az olacaktr; iki rektifiye arasndaki sre 4 yldan az
olmayacaktr.
Basnlarn izlenmesine ynelik cihaz, paslanmaz malzemeden yaplm olacak ve

ngrlen iletme koullarnda evre scaklnda alabilecektir. Cihaz, eer mmknse,
dolap iinde gz hizasna monte edilecek, kolayca okunabilecek ve her halkarda dardan
kolayca grlebilecektir.
Kontrol cihazna bal gaz borusu zerine bir tapa konulacaktr. Bu tapa, dolum iin
kullanlanla ayn olacak ve ana lerle basnc kontrol etmek iin veya gaz nemini kontrol etmek
iin kullanlacaktr.
Cihazlar scaklk dengelemeli olacaktr. Okunan deerler, evre scaklndaki deiimden

kaynaklanan basn deiikliklerinden etkilenmeyecektir.
Basn lerler snf III UNI 4656 olacaktr.
25.2.2.3.6. Ama-Kapama Sayclar
Tm kesicilerde ama-kapama sayclar olacaktr.
25.2.2.3.7. Konum Gstergesi ve Sinyali
Tm kesicilerde kolaylkla grlebilecek yerel konum gstergesi ve ayrca istasyonun

kumanda odasndaki konum sinyali iin sinyal kontaklar bulunacaktr. Gsterge ve kontaklar
tercihen, hareketli kontan tahrik ubuuna bal olacaktr.
25.2.2.3.8. Yardmc Kontaklar

Kesicilerde dorudan doruya alma mekanizmasna bal yardmc kontaklar olacaktr.
Kesicinin normal kumandas iin gerekenlere ek olarak kilitleme, pozisyon gstergesi vb.
iin 8 ak ve 8 kapal kontak bulunacaktr. Enversr kontaklar 1 ak + 1 kapal kontak olarak
kabul edilmeyecektir. Kontaklar en az 5 mikron galvanik gmle kaplanm bakrdan olacaktr.
Btn yardmc kontaklar en az 10 Alik DC srekli akm tama kapasitesine sahip olacak
ve IEC 62271-100de ngrlen scaklk artn amayacaktr.
Kesicinin alma mekanizmas, kumanda anahtarlar, yardmc anahtarlar ve ilgili rleleri,

kumanda kablosu balantlar ve dier yardmc donanm IP 54 (IEC 60529) koruma snfnda
bir kumanda dolabna yerletirilecektir. Kumanda dolab tercihen bamsz bir birim olarak,
nden ve arkadan eriilebilir ekilde yaplacaktr.
Kumanda dolab scak daldrma galvanizli en az 2 mm kalnlkta sacdan veya korozyona

dayankl demir d metalden yaplacak, salam bir kontrksiyona sahip olacak ve kesici
tayc asisi zerine veya beton temeller zerinde montaj iin gerekli destek elik yaplar
ierecektir. Tm blmelere, sklebilir kapaklar ya da sklp taklabilir menteeli kaplar
araclyla ulalabilecektir. Kapaklar ya da kaplar tutturmak iin civata kullanlmayacaktr.
Btn tutturucular kapak ya da kapnn bir paras olacak, ayrca kilit tertibat olacaktr.
Dolaplar youmay engelleyecek ekilde havalandrlacaktr. Dolap ierisine youmaya

kar termostat kontroll stc ve termostat devre d brakmak iin ayr bir anahtar
yerletirilecektir.
Kumanda dolab iinde kapya bal bir anahtar vastasyla kontrol edilen, cam emniyet
globlu aydnlatma lambas olacaktr.
Dolap ierisine sigortayla korunmu 220 V, 6 A'lik bir priz konulacaktr.
En az 2x6 mm'lik iletkenlerin balanabilecei, yangna dayankl ve tutumayan tipte

yeterli miktarda terminal salanacaktr. Tm d balantlar terminaller zerinden yaplacaktr.
Terminal bloklar metal raylar zerine yayl tutturma ekliyle monte edilecektir. Raylar
topraklanacaktr. Terminaller ve balant kablolar markalanm veya rumuzlu olacaktr. iltli
kablolarn iltlerini ve dolap iinde topraklanmas gereken dier tehizat balamak iin bir bakr
topraklama baras bulunacaktr. Her kutbun d balantlar ana kumanda dolabna getirilecek,
kesici ile dier tehizat arasndaki balantlar ana kumanda dolabndaki terminaller zerinden
yaplacaktr. Her terminal grubunda, gelecekte kullanmak zere en az % 10 orannda yedek
terminal bulunacaktr. Dolaplarda kablo ucu manonlaryla ve plastik tapalarla donatlm yeterli
sayda kablo giri delikleri bulunacaktr.
Dolabn kapsna, kesicideki ve dolabn iindeki eitli bileenleri gsteren onaylanm

kumanda devre emas ve montaj talimatlar konulacaktr. ema ve talimatlar belirlenen alma
koullarna uygun dayankl ve solmayan bir malzeme zerine yazlacaktr.
Dolap zerine topraklama iletkenine balanmak zere yeterli sayda topraklama terminali
konulacaktr.
Kesicinin btn d elektriksel balantlar mekanik zorlamalara, toza vb. kar uygun
ekilde korunacaktr.
Kablolarn yaltm seviyesi 3den (Topraa kar 2 kVda test edilmi), mahfaza kalitesi
R.2den az olmayacak ve kablolar atee dayankl tipte olacaktr.
Tehizata balantlar iin menteeli asiler zerinde ilave kablo esneme pay
braklacaktr. Harici elektrik balantlar kanallar iine yatrlacaktr.
Terminal bloklarna bal btn kablo ular, uygun ekilde seilebilmeleri iin
manonlarla tehiz edilecektir.
Kablolar, aadaki tabloya uygun olarak renklendirilecektir.
Krmz, sar, mavi AC faz balantlar

Siyah AC ntr balantlar
Yeil toprak balantlar
Gri DC devreleri
Devre izolasyonu aadaki gibi olacaktr:
G frekansl dayanm gerilimi : 2 kV rms

Darbe dayanm gerilimi : 5 kV tepe
25.2.2.3.10. Etiket
Kesiciler ve alma mekanizmas zerinde paslanmaz elikten ya da korozyona dayankl

baka bir malzemeden yaplm etiket bulunacaktr.
Etiket normal iletme ve montaj koullarnda kolaylkla grlebilir ekilde, paslanmaz

elikten vidalarla tutturulacaktr.
Yazlar zamanla bozulmayacaktr. Btn yazlar Trke olacak ya da Trke


malatnn ad,
malat tarihi,
Uygulanan standart,
Anma gerilimi (kV),
Anma yldrm darbe dayanm gerilimi (kV tepe),
Anma frekans (Hz),
Anma akm (A),
Anma ksa devre kesme akm (kA rms),
Anma ksa devre kapama akm (kA tepe),
Faz uyumsuzluunda anma kesme akm (A),
Hat arj anma kesme akm (A),
Kablo arj anma kesme akm (A),
Anma tek kondansatr bankn kesme akm (A),
Anma kademeli kondansatr bankn kesme akm (A),
Anma kondansatr bank demeraj kapama akm (kA),
Anma kademeli kondansatr bank demeraj kapama akm (kA),
SF6 gaz anma basnc (kg/cm),
Anma kesme kapasitesinde en byk ve en kk gaz basnc limitleri (kg/cm),
Anma alma evrimi,
Ortam scakl snf,
Besleme gerilimleri (V),
Motor
Ama bobini
Kapama bobini
Motor gc (W),
Istc gc (W),
Arlk (kg),
ller (mmxmmxmm).
25.2.2.3.11.1. Genel
Kesicilerin imalinde ve yzeylerin ilenmesinde kullanlan malzeme ve yntemler

korozyonun en aza indirilmesini salayacaktr.
Akm tayan paralar demir iermeyen metallerden yaplacaktr.
Btn yzeyler olabildiince su tutmaz ekilde dzenlenecek ve btn dolap ve kutularn

bcek girmesine kar korunmu drenaj delikleri bulunacaktr.

dzenlenecektir.
olacaktr.
25.2.2.3.11.2. Boyama
Boyanacak yzeyin hazrlanmasndan hemen sonra boyama ilemine geilecektir. D

yzeylere paslanmay nleyici astar boyann ardndan ara kat ve son kat boya srlecektir.
Boya kuruduktan sonra gzeneksiz olacaktr. Son kat boyas hava koullarna ve yaa kar
dayankl olacak ve gri renkte (RAL 7032) boyanacaktr.
Boya kalnl 9015 mikron olacaktr.
kaplama kalnl ilgili standartlara uygun olacaktr.

halinde, bu yntemi tekliflerinde aka belirtecekler ve varsa ilgili belgeleri vereceklerdir.

alan snf-1'den daha kt olmayacaktr.

yntemlerle iyice temizlendikten sonra yaplacaktr. Galvanizlenen somunlarn klavuzlanp

25.2.3. Testler
Aadaki tip ve rutin testleri IEC 62271-100 standardna uygun olarak yaplm olacak
veya yaptrlacaktr. Kesicinin kullanlaca yer (Trafo fideri, hat fideri, reaktr fideri, transfer
fideri, kuplaj fideri) ve alma artlar dikkate alnarak uygulanacak testler Alc tarafndan
belirlenecektir. Testlerde kullanlacak btn cihazlar kabul edilen ve onaylanan laboratuarlarda
kalibre edilmi olacaktr. Test cihazlarnn kalibre edilmi olduu test laboratuar tarafndan
belgelenecektir. Testlerde yer alan madde no.lar IEC 62271-100 Edition 1.1 2003-05 versiyonu
dikkate alnarak yazlmtr.
25.2.3.1.1. Zorunlu Tip Testleri
Dielektrik Testleri (Dielectric tests) (IEC 62271-100 madde 6.2)

Yldrm darbe gerilim testi (Lightning impulse voltage test)
Yardmc ve kontrol devrelerin dielektrik testleri (Dielectric tests on auxiliary and control
circuits)
Ksmi boalma testleri (Partial discharge measurement)
Radyo giriim testi (RIV) (IEC 62271-100 madde 6.3),
Ana devre direncinin llmesi (Measurement of the resistance of the main circuit) (IEC
62271-100 madde 6.4)
Scaklk art testleri (Temperature-rise tests) (IEC 62271-100 madde 6.5),

Ana devrenin scaklk art testi (Temperature-rise tests of the main circuit),
Yardmc ve kontrol ekipmanlarnn scaklk art testi (Temperature-rise tests of the
Ksa sreli dayanm akm ve tepe dayanm akm testleri (Short time withstand current and
peak withstand current tests) (IEC 62271-100 madde 6.6)
Szdrmazlk testi (Tightness test) (IEC 62271-100 madde 6.8)
Elektromagnetik uyumluluk testi (Electromagnetic compatibility test) (IEC 62271-100 madde

6.9)
Mekanik ve evresel testler (Mechanical and environmental tests) (IEC 62271-100 madde
6.101)
evre scaklnda mekanik alma testi (Mechanical operation test at ambient air

ta-KA olan 500 alma dizisi;
zamandr.
Ksa devre akmnda kapama ve ama testleri (Short-circuit current making and breaking
tests) (IEC 62271-100 madde 6.106)
Kapasitif akm anahtarlama testleri (Capacitive current switching tests) (IEC 62271-100
madde 6.111)
Hat arj akm kesme testleri (Line-charging current switching tests)
Kablo arj akm kesme testleri (Cable-charging current switching tests)

Depreme dayanma testi (Eartquake qualification, high voltage alternating current circuit
breakers Guide for seismic qualification of high voltage alternating current circuit-breakers)
(IEC 61166)
25.2.3.1.2. Uygulanabildiinde Zorunlu Tip Testleri
Koruma derecesinin dorulanmas (Verification of the degree of protection) (IEC 62271-100

madde 6.7)
IP kodunun dorulanmas (Verification of the IP coding)
Mekanik arpma testi (Mechanical impact test)
6.101)
Dk ve yksek scaklk testleri (Low and high temperature tests)
Ar buzlanma artlar altnda alma testi (Test to prove the operation under severe
ice conditions) (Harici hareketli blmleri bulunan harici tip kesiciler iin istenecek)
Balant ucu statik yk testi (Static terminal load tests)
zel iletme artlar iin kesicinin arttrlm mekanik dayanm testleri (Extended
mechanical endurance tests on circuit-breakers for special service conditions)
Kritik akm testleri (Kesicinin kritik akm varsa istenecek.) (Critical current tests) (IEC 62271-
100 madde 6.107)
Tek faz ve iki faz toprak arzas testleri (Single-phase and double earth fault tests) (IEC
62271-100 madde 6.108)
Ksa hat arza testleri (Short-line fault tests) (IEC 62271-100 madde 6.109)
Faz uyumsuzluunda kapama ve ama testleri (Out-of-phase making and breaking tests)
(IEC 62271-100 madde 6.110)
madde 6.111)
Tek kondansatr bank anahtarlama testleri (Single capacitor bank switching tests)
Kademeli kondansatr bank anahtarlama testleri (Back-to-back capacitor bank
switching tests)
Endktif akm kesme testleri (Inductive current switching tests) (IEC 1233)
Transformatr mknatslama akm (Transformer magnetizing current)
nt reaktr akm anahtarlama testleri (Shunt reactor current switching tests) (IEC
1233, blm 4)

aada belirtilmitir.
Ana devre zerinde kuruda ebeke frekansl gerilime dayanm testleri (Power frequency
Kontrol ve yardmc devreler zerinde ebeke frekansl gerilim testleri (Voltage withstand
62271-100 madde 7.3)
Szdrmazlk testleri (Tightness tests) (IEC 62271-100 madde 7.4)
Mekanik alma testleri (Mechanical operation test) (IEC 62271-100 madde 7.101)
Tasarm kontrol ve gzle muayene (Design and visual checks) (IEC 62271-100 madde 7.5)
Yukarda belirtilen testlere ilave olarak;

Boya, gm ve galvaniz kalnlklarnn ve Garantili zellikler Listesinin ve fiziki boyutlarn
kontrol yaplacaktr.
Kesici montajnn Yklenici tarafndan yaplmas halinde, tamamen monte edilmi kesici
zerinde aada belirtilen testler Alc temsilcilerinin huzurunda yaplacaktr. Yaplacak testlerle
ilgili ayrntlarn tamam Yklenici tarafndan sunulacak ve testler iin gerekli test techizat
Yklenici tarafndan salanacaktr. Uygulanacak testler;
Kapama/Ama almas ve zamanlama testleri,

zolasyon testleri (Kayp as+izolasyon direnci),
Ana kontak gei direnlerinin llmesi,
Akm snrlandrma kapasitrlerinin g faktrnn ve kapasitans deerinin llmesi.
Rutin testler iin alnacak numuneler Alc temsilcileri tarafndan rastgele seilecek ve aksi
belirtilmedike numune says aadaki cetvelden tesbit edilecektir.

10a kadar 2
11-15 3
16-25 4
26-50 6
51-100 8
25.3. 420 kV SF6 Gazl Kesici
25.3.1. Genel

Bu artname letim Sisteminde alt tesislerinde kullanlmak zere satn alnacak 420 kV
fazl, harici tip SF6 gazl (puffer-tek basnl) kesicilerin teknik zelliklerini kapsar.



IEC 62271-100
High-voltage alternating-current circuit-breakers-
IEC 1233
Alternatif Akm Yksek Gerilim Kesicileri (Genel
TS 3039
Koullar in)
IEC 60060-1
TS 914 EN ISO 1461
IEC 60060-2
systems
TS 3008
TS 3009
Yntemleri
TS 3010
Donanm
TS 3494
IEC 60071-1
and rules
TS 4238 Yaltm Koordinasyonu

IEC 60376
hexafluoride
IEC 60480 Guide to the checking of sulphur hexafluoride (SF6)


TS 3438
Muayene Klavuzu
IEC 60694
Synthetic testing of high voltage alternating current
IEC 60427
circuit breakers
Yksek gerilim alternatif akm devre kesicilerinin
TS EN 60427
sentetik denemesi hakknda rapor
High-voltage alternating current circuit-breakers Guide
IEC 61166 for seismic qualification of high-voltage alternating current
circuit-breakers
Low-voltage switchgear and controlgear Part 1: General
IEC 60947-1
rules
Elektriksel aksesuarlar, bileenler ve dier yardmc donanmlar TSE ve IEC

standartlarna veya edeer ya da daha stn standartlara uygun olacaktr.

TSE ile IEC standartlar arasnda farkllklar olursa, farkllk arz eden konularda hangi

olacaktr.


Ykselti 1000 m
Ortam Scakl(*)
En az -40C
En fazla +45C

Yldrm dme olasl Var
yzeyde)
Yer Sarsnts(**)
Yatay ivme 0.5 g
Dey ivme 0.25 g
Sistem koullar

Anma ksa devre akm 50 kA
Frekans (***) 50 Hz
Topraklama Dorudan toprakl ntr
sistemi
edilen aralklar;

Kesiciler; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir

**) nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, kesicilerin alaca yerde
tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile kesicilerin Deprem dayanma testi veya
Kesiciler 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her giriinde ise en az
Kesicilerin tesis edilecekleri her mahalde aadaki yardmc g kaynaklar yer


47.5-52 Hz
birebir karlanmas esastr. Karlanmamas durumunda teklif sahibi sapmalar (deviation) Bu
25.3.2.1. Tip
Kesiciler kutuplu harici tip, SF6 gazl ve puffer tipte olacaktr.
Kesiciler;
Ark sndrme/kesme performans, hat/kablo arj akmlarndan tam ksa devre akmlarna
kadar btn alma rejimi boyunca tutarl olacaktr.
Transformatr fiderlerinin anahtarlanmas iin kullanlacak kesiciler 25 MVar ile 75 MVar

aras anma deerlerine sahip hava ekirdekli tersiyer reaktrler tarafndan yklenmi olsun
veya olmasn 150-250 MVA ve 2x150-2x250 MVA anma deerlerinde ototransformatrlerin
bota akmn kesme kapasitesine sahip olacaktr.
Hat kesicileri, botaki bir hattn 650 A efektife kadar arj akmn kesme kapasitesine sahip
olacaktr.
nt reaktr kesicileri, 380 kVta 50-180 MVar arasnda anma deerine sahip nt
reaktrlerin akmlarn anahtarlama kapasitesine sahip olacaktr.
Yukardaki endktif ve kapasitif akmlarn anahtarlanmas sonucu oluan anahtarlama ar

gerilimleri 2.3 p.ui amayacaktr.
Garanti edilmi Karakteristiklerde ngrlen durum iin yeniden tutumasz (restrike-free)

anahtarlama garanti edilecektir.
Kesicilerin zellikleri Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde
ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike,
aada belirtildii gibi olacaktr.
Anma frekans (***) 50 Hz


Anma srekli Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat
alma akm (A) Teklif Cetveline ve/veya Tek Hat emalarna ve/veya
Garantili zellikler Listesine gre
Anma ksa devre 50 kA etken
kesme akm
Anma ksa devre 3s
sresi
Anma ksa devre 125 kA tepe
kapama akm
Yldrm darbe
dayanm
gerilimi (1.2/50 sn)
Hattan topraa 1550 kV tepe
Kontaklar zerinden 1550 (+ 300) kV
tepe
Ama-kapama
darbe dayanm gerilimi
(250/2500 sn),
yata ve kuruda
Hattan topraa 1175 kV tepe
Kontaklar zerinden
Kesici tipi: L1, L2/A, 900 (+430) kV tepe
L3, L4, SR/A iin
Kesici tipi: L2/B iin -
ebeke frekansl
dayanm gerilimi
(1 dakika sreli)
Topraa gre 620 kV rms
Kesici ular 760 kV rms
arasnda
lk aan kutup 1.3
katsays
Faz 12.5 kA rms
uyumsuzluunda anma
kesme akm
Maksimum kesme 50 ms
sresi
Maksimum kapama 120 ms
sresi
Tekrar kapama Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat
[Tekrar kapamal (1 Teklif Cetveline ve/veya Tek Hat emalarna ve/veya
Fazl ve/veya 3 fazl) / Garantili zellikler Listesine gre
Tekrar kapamasz]
Anma ama-
kapama ilemleri dizisi

Tekrar kapamasz KA-15 s-KA
Hzl tekrar A-0.3 s-KA-1j3
kapamal dak-KA
zolatrler iin 25 mm/kV

minimum yzeysel kaak
yolu mesafesi
zellikler Listesinde belirtilmitir. Alc kesicinin kullanaca yeri ve alma artlarn
dikkate alarak Garantili zelikler Listesini hazrlayacaktr.
25.3.2.3.1. Genel
Bitiik kutuplarn eksenleri arasndaki aklk en az 5.5 m olacaktr.
Yksek gerilim terminalleri koronasz olacak, Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim
Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde
belirtildii gibi ya ekte verilen 170 kV Cihazlar in Lama Tipi Terminal Detaylar resmine
gre alminyumdan yaplm lama tipi, ya da bakr veya bakr alamndan yaplm silindirik
tip olacaktr. Silindirik tip terminaller en az 90 mm uzunluunda ve 50 mm apnda
boyutlandrlacak ve gmle kaplanacaktr.
Kesiciler, beton temellere sabit ekilde balanacak ve montaj kolayl salayacaktr. Kesici
izolatrlerinin en alt ile toprak seviyesi arasndaki aklk 2.30 m olacaktr. Teklifle birlikte
temel resimleri verilecektir.
Kesicilerin her bir kutbunda, kesicinin anma ksa devre akmn tayabilecek kapasitede,
sktrc vidasyla birlikte iki topraklama terminali bulunacak ve ak bir ekilde
"Topraklama" sembol ile iaretlenecektir.
Kesiciler ve zellikle bunlarn mesnet izolatrlerinin terminalleri ve elik konstrksiyonlar;

herhangi bir hasar grmeden veya yanl alma sz konusu olmakszn kendi durgun
arlklar, alma srasndaki tepkisel kuvvetler, rzgar ykleri, hatlardan gelen statik ve
dinamik kuvvetlere, gerilmelere ve yer sarsntlarna dayanacak biimde tasarlanacaktr.
Bakm ve onarm srasnda gevetilmesi ya da sklmesi gereken civata ve somunlara

uygun aletlerle kolayca eriilebilecek ve bunlar paslanma veya korozyona kar uygun
ekilde korunacaktr.
Kolayca kaldrlmas amacyla, komple monte edilmi bir kesiciyi / kesici kutbunu
tayabilecek kapasitede, kaldrma kancas, kaldrma yast ya da benzeri bir dzenek
salanacaktr.
Akta kalan tm yzeyler, asi, tank, alma mekanizmas vb. korozyona dayankl bir
biimde kaplanacaktr. Kesicilerin akta kalan tm paralar iklim koullarna dayankl
olacaktr.
Kesicilerde kullanlan izolatrler yksek kaliteli porselenden imal edilmi ve d yzeyleri
srlanm olacaktr. zolatrlerin mekanik dayanm iletme veya ksa devre srasnda
oluabilecek titreimlere ve atmosferik dearjlara ve deprem koullarna uygun olarak seilmi
olacaktr.
zolatrlerin flan, cvata yuvalar ve dier metal blmleri, scaklk deiimleri ve mekanik
zorlamalarda krlma veya geveme olmayacak ekilde izolatre tespit edilecektir. Tespit iin
kullanlacak malzeme yksek kalitede ve metal ksmlarla kimyasal reaksiyona girmeyecek
zellikte olacaktr.
zolatrlerin minimum yzeysel kaak yolu uzunluu (faz-toprak) en az 25 mm/kV (faz/faz)

olacaktr.
Teklif sahibi alma (kapama ve ama) mekanizmasn tanmlayacaktr.
alma mekanizmas yayl olacak, tek ve faz otomatik tekrar kapama iin uygun
olacaktr.
Kesiciler ama ncelikli (trip-free) olacaktr. Baml almaya sadece bakm ve onarm
amacyla izin verilebilir.
alma mekanizmasnn enerji depolama kapasitesi, yenilenmeye gerek duymadan, anma

ama-kapama ilemleri dizisini gerekletirebilmeye yeterli olacaktr. Ama kapama
ilemleri dizisi aadaki ekilde olacaktr:
Tekrar kapamasz kesiciler : KA-15 s-KA

Tekrar kapamal kesiciler : A-0.3 s-KA-1j.3 dak.-KA
Hat Kesicileri; bir ve fazl, tekli, hzl tekrar kapamaya uygun olacaktr.
l zaman 3 fazl tekrar kapama iin: 0.3 ile 1 s arasnda bir faz tekrar kapama iin 1 ile 4 s
arasnda ayarlanabilir olacaktr.
Transformatr kesicileri iin tekrar kapama zellii istenmemektedir.
alma mekanizmas tm kumanda ve emniyet tehizat ile birlikte verilecektir.
Kontrol gerilimi yokken, bir alarm sinyali ve ayn zamanda bir uzak sinyal bu arzay kumanda
dolab zerinde gsterecektir. Bir uygun KAPALI (Krmz)/AIK (Yeil) pozisyon gstergesi
bulunacaktr.
Bakm srasnda kullanlmak amacyla elle ama-kapama dzeni salanacaktr.
Mekanizmann imalatnda, paslanmay nlemek zere, gereken yerlerde paslanmaz elik,

pirin ya da silah metali benzeri malzeme kullanlacaktr. Genel tasarm, mekanik darbeleri
en aza indirecek ekilde ve arza akm gerilimleri, titreim ya da dier nedenlerle
istenmeyen almay nleyecek ekilde yaplacaktr.
Yalama iin uygun dzenekler salanacaktr.
alma srasnda gevemeyi nlemek amacyla, tm civata, somun ve ubuklar gvenli bir
ekilde sabitletirilecektir.
25.3.2.3.4. Kumanda Devreleri
Normal almada kesiciler elektrikle kumanda edilecek, uzaktan kumanda, istasyonun

kumanda panosundaki kumanda anahtaryla, yerel kumanda ise kesicinin kumanda dolabndan
yaplacaktr. Kesicinin kumanda dolabnda, bir kumanda anahtar ve "yakn / uzak / devre d"
konumlar olan bir seici anahtar bulunacaktr. Kesiciye seici anahtar "yakn" veya "devre d"
konumlarnda iken uzaktan kumanda edilemeyecek ve bu konumlarda kumanda panosuna
sinyal gndermek zere, seici anahtarda kapal ek bir kontak bulunacak ve kontak ular ana
kumanda dolabndaki terminal dizisine balanacak olup, ana kumanda merkezindeki arza
bildirim cihazndan sinyal almak amacyla kullanlacaktr.
Kesicilerde ayn zamanda, dorudan mekanik kumandal acil durum yerinden kumanda
dzenei bulunacaktr. Acil durum ama aygt etiketlenerek aka belirtilecek ve istenmeden
altrlmaya kar korunmu olacaktr.
Tm kesicilerde, balatma zaman ayarlanabilen ve otomatik tek-faz tekrar kapama

srasnda kilitlenebilen, faz uyumazl korumas bulunacak ve uzaktan ihbar iin kontaklara
sahip olacaktr.
Kumanda devresinde anti-pumping korumas olacaktr.
Aksi belirtilmedike ama ve kapama devreleri, Malzeme Listesi'nde ve/veya Garantili

zellikler Listesinde belirtilene gre 110 V veya 220 V DC sistemden beslenecektir. Ama
devresi, anma besleme geriliminin % 70 ile % 110'u arasndaki gerilimlerde doru olarak
alabilecektir. Kapama devresi iin bu deerler anma geriliminin % 85i ile % 110'u olacaktr.
Yay kurma motorlar 220/380 V, tek/ faz, 50 Hz'lik gerilimle beslenecek ve bu gerilimin
% 10luk deerleri arasnda alabilecek, motorlarn kendi termik korumas ve uzak ihbar iin
sinyal kontaklar olacaktr.
Kapama bobinine 50 ms sreli bir elektriki kapama darbesi uygulandnda kesici doru
kapanacaktr.
25.3.2.3.5. SF6 Gaz Sistemi
SF6 gaz IEC 60376'ya uygun olacaktr.
Kesiciler SF6 gaz ile dolu olarak teslim edilecektir.
Kesicilerin imalinde kullanlan malzemeler SF6 gazyla kullanlmaya uygun olacaktr.
SF6 gaz ierisinde ark sonucu ya da baka bir nedenle oluan nem, parack vb.
kirleticilerin temizlenmesi amacyla filtre sistemi salanacaktr.

SF6 gaz basnc scaklk kompanzasyonlu basn lerler araclyla srekli kontrol
edilecektir.
Basncn dmesi durumunda basn lerler ilk kademede alarm verecektir. kinci
kademede, kesici ak ise kapama ilemi yaplamayacak ekilde kesiciyi kilitleyecek, kesici
kapal ise tekrar kapamal kesicileri kapal konumda, tekrar kapamasz kesicileri atktan sonra
kilitleyecektir.
Gaz sznts her yl iin %1den az olacaktr; iki rektifiye arasndaki sre 4 yldan az
olmayacaktr.
Basnlarn izlenmesine ynelik cihaz, paslanmaz malzemeden yaplm olacak ve

ngrlen iletme koullarnda evre scaklnda alabilecektir. Cihaz, eer mmknse,
dolap iinde gz hizasna monte edilecek, kolayca okunabilecek ve her halkarda dardan
kolayca grlebilecektir.
Kontrol cihazna bal gaz borusu zerine bir tapa konulacaktr. Bu tapa, dolum iin
kullanlanla ayn olacak ve ana lerle basnc kontrol etmek iin veya gaz nemini kontrol etmek
iin kullanlacaktr.
Cihazlar scaklk dengelemeli olacaktr. Okunan deerler, evre scaklndaki deiimden

kaynaklanan basn deiikliklerinden etkilenmeyecektir.
Basn lerler snf III UNI 4656 olacaktr.
25.3.2.3.6. Ama-Kapama Sayclar
Tm kesicilerde ama-kapama sayclar olacaktr.
25.3.2.3.7. Konum Gstergesi ve Sinyali
Tm kesicilerde kolaylkla grlebilecek yerel konum gstergesi ve ayrca istasyonun

kumanda odasndaki konum sinyali iin sinyal kontaklar bulunacaktr. Gsterge ve kontaklar
tercihen, hareketli kontan tahrik ubuuna bal olacaktr.
Kesicilerde dorudan doruya alma mekanizmasna bal yardmc kontaklar olacaktr.
Kesicinin normal kumandas iin gerekenlere ek olarak kilitleme, pozisyon gstergesi vb.
iin 8 ak ve 8 kapal kontak bulunacaktr. Enversr kontaklar 1 ak + 1 kapal kontak olarak
kabul edilmeyecektir. Kontaklar en az 5 mikron galvanik gmle kaplanm bakrdan olacaktr.
Btn yardmc kontaklar en az 10 Alik DC srekli akm tama kapasitesine sahip olacak
ve IEC 62271-100de ngrlen scaklk artn amayacaktr.
Kesicinin alma mekanizmas, kumanda anahtarlar, yardmc anahtarlar ve ilgili rleleri,

kumanda kablosu balantlar ve dier yardmc donanm IP 54 (IEC 60529) koruma snfnda
bir kumanda dolabna yerletirilecektir. Kumanda dolab tercihen bamsz bir birim olarak,
nden ve arkadan eriilebilir ekilde yaplacaktr.
Kumanda dolab scak daldrma galvanizli en az 2 mm kalnlkta sacdan veya korozyona

dayankl demir d metalden yaplacak, salam bir kontrksiyona sahip olacak ve kesici
tayc asisi zerine veya beton temeller zerinde montaj iin gerekli destek elik yaplar
ierecektir. Tm blmelere, sklebilir kapaklar ya da sklp taklabilir menteeli kaplar
araclyla ulalabilecektir. Kapaklar ya da kaplar tutturmak iin civata kullanlmayacaktr.
Btn tutturucular kapak ya da kapnn bir paras olacak, ayrca kilit tertibat olacaktr.
Dolaplar youmay engelleyecek ekilde havalandrlacaktr. Dolap ierisine youmaya

kar termostat kontroll stc ve termostat devre d brakmak iin ayr bir anahtar
yerletirilecektir.
Kumanda dolab iinde kapya bal bir anahtar vastasyla kontrol edilen, cam emniyet
globlu aydnlatma lambas olacaktr.
Dolap ierisine sigortayla korunmu 220 V, 6 A'lik bir priz konulacaktr.
En az 2x6 mm'lik iletkenlerin balanabilecei, yangna dayankl ve tutumayan tipte

yeterli miktarda terminal salanacaktr. Tm d balantlar terminaller zerinden yaplacaktr.
Terminal bloklar metal raylar zerine yayl tutturma ekliyle monte edilecektir. Raylar
topraklanacaktr. Terminaller ve balant kablolar markalanm veya rumuzlu olacaktr. iltli
kablolarn iltlerini ve dolap iinde topraklanmas gereken dier tehizat balamak iin bir bakr
topraklama baras bulunacaktr. Her kutbun d balantlar ana kumanda dolabna getirilecek,
kesici ile dier tehizat arasndaki balantlar ana kumanda dolabndaki terminaller zerinden
yaplacaktr. Her terminal grubunda, gelecekte kullanmak zere en az % 10 orannda yedek
terminal bulunacaktr. Dolaplarda kablo ucu manonlaryla ve plastik tapalarla donatlm yeterli
Dolabn kapsna, kesicideki ve dolabn iindeki eitli bileenleri gsteren onaylanm

kumanda devre emas ve montaj talimatlar konulacaktr. ema ve talimatlar belirlenen alma
koullarna uygun dayankl ve solmayan bir malzeme zerine yazlacaktr.
Dolap zerine topraklama iletkenine balanmak zere yeterli sayda topraklama terminali
konulacaktr.
Kesicinin btn d elektriksel balantlar mekanik zorlamalara, toza vb. kar uygun
ekilde korunacaktr.
Kablolarn yaltm seviyesi 3den (Topraa kar 2 kVda test edilmi), mahfaza kalitesi
R.2den az olmayacak ve kablolar atee dayankl tipte olacaktr.
Tehizata balantlar iin menteeli asiler zerinde ilave kablo esneme pay
braklacaktr. Harici elektrik balantlar kanallar iine yatrlacaktr.
Terminal bloklarna bal btn kablo ular, uygun ekilde seilebilmeleri iin
manonlarla tehiz edilecektir.
Kablolar, aadaki tabloya uygun olarak renklendirilecektir.

Krmz, sar, mavi AC faz balantlar
Siyah AC ntr balantlar
Yeil toprak balantlar
Gri DC devreleri
Devre izolasyonu aadaki gibi olacaktr:
G frekansl dayanm gerilimi : 2 kV rms

Darbe dayanm gerilimi : 5 kV tepe
25.3.2.3.10. Etiket
Kesiciler ve alma mekanizmas zerinde paslanmaz elikten ya da korozyona dayankl

baka bir malzemeden yaplm etiket bulunacaktr.
Etiket normal iletme ve montaj koullarnda kolaylkla grlebilir ekilde, paslanmaz
elikten vidalarla tutturulacaktr.
Yazlar zamanla bozulmayacaktr. Btn yazlar Trke olacak ya da Trke


malatnn ad,
malat tarihi,
Uygulanan standart,
Anma gerilimi (kV),
Anma frekans (Hz),
Anma akm (A),
Anma ksa devre kesme akm (kA rms),
Anma ksa devre kapama akm (kA tepe),
Faz uyumsuzluunda anma kesme akm (A),
Hat arj anma kesme akm (A),
Kablo arj anma kesme akm (A),
Anma tek kondansatr bankn kesme akm (A),
Anma kademeli kondansatr bankn kesme akm (A),
Anma kondansatr bank demeraj kapama akm (kA),
Anma kademeli kondansatr bank demeraj kapama akm (kA),
SF6 gaz anma basnc (kg/cm),
Anma kesme kapasitesinde en byk ve en kk gaz basnc limitleri (kg/cm),
Anma alma evrimi,
Ortam scakl snf,
Besleme gerilimleri (V),
Motor
Ama bobini
Kapama bobini
Motor gc (W),
Istc gc (W),

Arlk (kg),
ller (mmxmmxmm).
25.3.2.3.11.1. Genel
Kesicilerin imalinde ve yzeylerin ilenmesinde kullanlan malzeme ve yntemler

korozyonun en aza indirilmesini salayacaktr.
Akm tayan paralar demir iermeyen metallerden yaplacaktr.
Btn yzeyler olabildiince su tutmaz ekilde dzenlenecek ve btn dolap ve kutularn

bcek girmesine kar korunmu drenaj delikleri bulunacaktr.

dzenlenecektir.
olacaktr.
25.3.2.3.11.2. Boyama

dayankl olacak ve gri renkte (RAL 7032) boyanacaktr.

kaplama kalnl ilgili standartlara uygun olacaktr.

halinde, bu yntemi tekliflerinde aka belirtecekler ve varsa ilgili belgeleri vereceklerdir.


alan snf-1'den daha kt olmayacaktr.


25.3.3. Testler
Aadaki tip ve rutin testleri IEC 62271-100 standardna uygun olarak yaplm olacak
veya yaptrlacaktr. Kesicinin kullanlaca yer (Trafo fideri, hat fideri, reaktr fideri, kapasitr
fideri, transfer fideri, kuplaj fideri) ve alma artlar dikkate alnarak uygulanacak testler Alc
tarafndan belirlenecektir. Testlerde kullanlacak btn cihazlar kabul edilen ve onaylanan
laboratuarlarda kalibre edilmi olacaktr. Test cihazlarnn kalibre edilmi olduu test laboratuar
tarafndan belgelenecektir. Testlerde yer alan madde no.lar IEC 62271-100 Edition 1.1 2003-05
versiyonu dikkate alnarak yazlmtr.
25.3.3.1.1. Zorunlu Tip Testleri
Dielektrik Testleri (Dielectric tests) (IEC 62271-100 madde 6.2)

Yldrm darbe gerilim testi (Lightning impulse voltage test)
Ama-kapama darbe gerilim testleri (Switching impulse voltage tests)
Yardmc ve kontrol devrelerinin dielektrik testleri (Dielectric tests on auxiliary and
control circuits)
Ksmi boalma testleri (Partial discharge measurement)
Radyo giriim testi (RIV) (IEC 62271-100 madde 6.3),
62271-100 madde 6.4)
Scaklk art testleri (Temperature-rise tests) (IEC 62271-100 madde 6.5),
Ana devrenin scaklk art testi (Temperature-rise tests of the main circuit),
Yardmc ve kontrol ekipmanlarnn scaklk art testi (Temperature-rise tests of the
Ksa sreli dayanm akm ve tepe dayanm akm testleri (Short time withstand current and
Szdrmazlk testi (Tightness test) (IEC 62271-100 madde 6.8)
Elektromagnetik uyumluluk testi (Electromagnetic compatibility test) (IEC 62271-100 madde

6.9)
6.101)
evre scaklnda mekanik alma testi (Mechanical operation test at ambient air
ta-KA olan 500 alma dizisi;
zamandr.
Ksa devre akmnda kapama ve ama testleri (Short-circuit current making and breaking
tests) (IEC 62271-100 madde 6.106)
madde 6.111)
Hat arj akm kesme testleri (Line-charging current switching tests)
Kablo arj akm kesme testleri (Cable-charging current switching tests)
Depreme dayanma testi (Eartquake qualification, high voltage alternating current circuit
breakers Guide for seismic qualification of high voltage alternating current circuit-breakers)
(IEC 61166)
25.3.3.1.2. Uygulanabildiinde Zorunlu Tip Testleri
Koruma derecesinin dorulanmas (Verification of the degree of protection) (IEC 62271-100

madde 6.7)
IP kodunun dorulanmas (Verification of the IP coding)
Mekanik arpma testi (Mechanical impact test)
6.101)
Dk ve yksek scaklk testleri (Low and high temperature tests)
Ar buzlanma artlar altnda alma testi (Test to prove the operation under severe
ice conditions) (Harici hareketli blmleri bulunan harici tip kesiciler iin istenecek)
Balant ucu statik yk testi (Static terminal load tests)
zel iletme artlar iin kesicinin arttrlm mekanik dayanm testleri (Extended
mechanical endurance tests on circuit-breakers for special service conditions)
Kritik akm testleri (Kesicinin kritik akm varsa istenecek.) (Critical current tests) (IEC 62271-
100 madde 6.107)
Tek faz ve iki faz toprak arzas testleri (Single-phase and double earth fault tests) (IEC
62271-100 madde 6.108)
Ksa hat arza testleri (Short-line fault tests) (IEC 62271-100 madde 6.109)
Faz uyumsuzluunda kapama ve ama testleri (Out-of-phase making and breaking tests)
(IEC 62271-100 madde 6.110)
Kapasitif akm ama-kapama testleri (Capacitive current switching tests) (IEC 62271-100
madde 6.111)
Tek kondansatr bank ama-kapama testleri (Single capacitor bank switching tests)
Kademeli kondansatr bank ama-kapama testleri (Back-to-back capacitor bank
switching tests)
Endktif akm kesme testleri (Inductive current switching tests) (IEC 1233)
Transformatr mknatslama akm (Transformer magnetizing current)
nt reaktr akm anahtarlama testleri (Shunt reactor current switching tests) (IEC
1233, blm 4)

aada belirtilmitir.
Ana devre zerinde kuruda ebeke frekansl gerilime dayanm testleri (Power frequency
Kontrol ve yardmc devreler zerinde ebeke frekansl gerilim testleri (Voltage withstand
62271-100 madde 7.3)
Szdrmazlk testleri (Tightness tests) (IEC 62271-100 madde 7.4)
Mekanik alma testleri (Mechanical operation test) (IEC 62271-100 madde 7.101)
Tasarm kontrol ve gzle muayene (Design and visual checks) (IEC 62271-100 madde 7.5)

Yukarda belirtilen testlere ilave olarak;
Boya, gm ve galvaniz kalnlklarnn ve Garantili zellikler Listesinin ve fiziki boyutlarn
kontrol yaplacaktr.
Kesici montajnn Yklenici tarafndan yaplmas halinde, tamamen monte edilmi kesici
zerinde aada belirtilen testler Alc temsilcilerinin huzurunda yaplacaktr. Yaplacak testlerle
ilgili ayrntlarn tamam Yklenici tarafndan sunulacak ve testler iin gerekli test techizat
Yklenici tarafndan salanacaktr. Uygulanacak testler;
Kapama/Ama almas ve zamanlama testleri,

zolasyon testleri (Kayp as+zolasyon direnci),
Ana kontak gei direnlerinin llmesi,
Akm snrlandrma kapasitrlerinin g faktrnn ve kapasitans deerinin llmesi.
Rutin testler iin alnacak numuneler Alc temsilcileri tarafndan rastgele seilecek ve aksi
belirtilmedike numune says aadaki cetvelden tesbit edilecektir.

1-10 Adet 2 Adet
11-15 Adet 3 Adet
16-25 Adet 4 Adet
26-50 Adet 6 Adet
25.3.4. 420 kV SF6 Gazl Kesici in zel Teknik Koullar
25.3.4.1. htiya Duyulan Kesici Tipleri
Bu artnamenin kapsamndaki SF6 gazl kesiciler, 380 kV trafo merkezlerinde

kullanlacaktr.
Kesiciler; hatlar, nt reaktrler ve ototransformatrler iin, transfer kesicisi ve kublaj

kesicisi olarak kullanlacaktr.
Ama-kapama darbesi izolasyon seviyesi (SSIL) dikkate alndnda, korumas yaplan

hatlar iki gruba ayrlmaktadr; srasyla 2,5 p.u ve 3 p.u, ( 1 p.u = u x2/3) Birinci gruptaki
kesiciler; enerji verme ve tekrar-enerji vermede oluan ar gerilimleri snrlamak amacyla,
kapama direnleri ile donatlacaktr. Ayrca, ok az hat seri olarak kompanzasyon yaplaca iin
ilgili kesici, ya belirtilen seri kapasitrler zerinden arzalarn temizlenmesi srasnda oluan,
ykselen geici toparlanma gerilimlerine (TRV deerlerine) dayanabilecek veya sorun olan TRV
deerlerini kabul edilebilir dzeye indirmek amacyla, kontaklarla paralel olarak srekli bal
varistrler (dorusal olmayan direnler) konulacaktr.

nt reaktrlerin, yksz veya reaktr-ykl ototransformatrlerin kapatlmasnda ar
gerilimlerin 2,3 p.u deerini amamas gerekmektedir.
Yukarda zetlenen ihtiyalara gre, aada belirtilen kesici tipleri teklif edilecektir:
L1 tip:
Kapama direnleri: stenmiyor
Ama varistrleri : stenmiyor
Uygulama : Ama-kapama darbesi izolasyon seviyesi (SSIL) 3 p.u olan,
seri kompanse edilmemi hatlar iin kesiciler; kuplaj
kesicileri
ve transfer kesicileri.
L2 tip:
Seri kapasitrler zerinden, simetrik ksa devre akm 12,5 kA'e kadar olan arzalarn
temizlenmesi srasnda oluan, RRRV deeri 1 kV/s olan (IEC standardnn gerekliliklerine
ilave olarak), geici toparlanma gerilimi (TRV) dayanm kapasitesi
L2/A tip : 1085 kV-tepe
L2/B tip : 1350 kV-tepe
Uygulama : Ama - kapama darbesi izolasyon seviyesi ( SSIL ) 3 p.u
olan, seri kompanse edilmi hatlar iin kesiciler; transfer
kesicileri.
L3 tip:
Seri kapasitrler zerinden, simetrik ksa devre akm 12,5 kA'e kadar olan arzalarn
temizlenmesi srasnda oluan, RRRV deeri 1 kV/s olan (IEC standardnn gerekliliklerine
ilave olarak), geici toparlanma gerilimi (TRV) dayanm kapasitesi : 1085 kV-tepe
Ama varistrleri : steniyor, par. 2'de belirtilen zelliklerde.
Uygulama : Ama-kapama darbesi izolasyon seviyesi ( SSIL ) 3 p.u olan,
seri kompanse edilmi hatlar iin kesiciler; transfer kesicileri.
L4 tip:
Kapama direnleri: Kutup bana 400 ohm, bir kademe ( one step)
Uygulama : Ama-kapama darbesi izolasyon seviyesi ( SSIL ) 2,5 p.u
olan, seri kompanse edilmemi hatlar iin kesiciler;
transfer
kesicileri.
SR/A tip:
Kk endktif akm kesme
ar gerilimi : 2,3 p.u
Uygulama : 420 kV nt reaktrler ve ototransformatrler iin kesiciler.

Not: Teklif verecek firmalar, tekliflerinde teklif edilen L1, L2, L3 ve L4 tipi kesicilerin, SR/A
tipi kesiciler iin belirtilen kk endktif akm kesme zelliini salayp, salayamadn
belirtecektir.
420 kV'da ihtiya duyulan simetrik ksa devre akm kesme kapasitesi 50 kA-rms'dir.
stenen anma akmlar 2000 A ve 3150 A'dir. 3150 A kuplaj kesicileri iin verilmitir.
25.3.4.2. Yksz Hatlarn Kesilmesi
L1, L2, L3 ve L4 tip kesiciler, yksz hatlar, bir veya daha ok fazda hem toprak arzalar
ile hem de toprak arzalar olmadan, aada ngrlen hat uzunluu ve gerilim deerleriyle
bota hat akmlarn kesme kapasitesine sahip olacaktr.
Kesme ncesi faz-faz gerilim : 500 kV-rms

Kesmeden sonra besleme tarafnn faz-faz gerilimi : 400 kV-rms
l demetli iletken hattn uzunluu : Yaklak 500 km
Kapasitif kesme akm kapasitesi : 650 A-rms
Saha testleri, IEC 56-4e gre yaplacaktr, fakat faz-faz n-ama-kapama gerilimi 480 kV
rms'den, kesme akm 650 A rms'den az olmayacaktr.
Eer laboratuvar testleri, kapasitrl tek-faz devrede yaplrsa, koullar IEC 56-4e gre
olacak, fakat n-ama-kapama gerilimi 333 kV-rms, kesme akm 650 A-rms'den az
olmayacaktr. Testler srasnda hibir yeniden ateleme (restrike) kabul edilmeyecektir.
Teklif verecek firmalar, tekliflerinde ayn zamanda SR/A tipi iin teklif edilen kesicilerin,
yukarda istenilen, IEC koullarndan daha ar olan zellikleri salayp salamadn
belirtecektir. Teklif edilen btn kesiciler restrike-free olacaktr.
25.3.4.3. Endktif Akmlarn Kesilmesi
Bu artnamede SR/A tipi olarak belirtilen kesiciler, yksz ototransformatrleri, 420 kV

nt reaktrleri veya reaktr bal ototransformatrleri keserken, 2,3 p.u deerini amayan ar
gerilimler oluturacaktr (1 p.u= ux2/3, u = n-ama-kapama gerilimi). Bu koul, 3-faz anma
gc 50 MVar'dan 200 MVar'a kadar olan herhangi bir 420 kV nt reaktr, 3-faz anma gc
25 MVar'dan 75 MVar'a kadar olan haval tip sargl reaktr ile ykl ototransformatr ve
herhangi bir yksz ototransformatr keserken salanacaktr.
Tip testi bir fazda yaplacaktr. SF6 gaz basnc, anma ksa devre akm kapasitesine gre
en yksek deerde olacaktr.
Teklif edilen kesiciler, Temmuz 1994 tarihli, 1233 numaral IEC teknik raporuna gre tip
testini gemi olacak veya imalat kesiciyi test etmeyi kabul edecektir.
Testler, endktr, kapasitr ve direnlerden oluan uygun bir devre kesilerek yaplabilir.
Devre, ilgili parametreler ve kaynan endktans, Alcnn onaylayaca kriterlerle
hesaplanacaktr. Testler, iki kesme dizisinden oluacaktr, bir tanesi ototransformatrn
mknatslanma akmlar, dieri nt reaktr akmlar. Her bir test dizisi, bir dzine 30 'lik eit
aralklarla senkronize edilmi faza sahip bir dzine amadan veya en az iki dzine rastgele
ama-kapama ileminden oluacaktr.

ihaleyi alan frma, nerilen test devresi ve prosedrnn, yukarda belirtilen zelliklerdeki
reaktrleri ve ototransformatrleri kesmede oluan en ar koullar kapsadn kantlayan bir
teknik raporu Alcya verecektir.
Alc, garanti edilen performansn salandn teyit etmek iin saha testlerini yapma
hakkna sahiptir.
25.3.4.4. Seri Kapasitrler zerinden Arzalarn Temizlenmesi, Geici Toparlanma

Gerilimleri
Seri kompanse edilmi hatlarn bittii yerlerdeki merkezlere konacak hat kesicilerinin, seri
kapasitrler zerinden akan arza akmlarn kesmek iin kullanlabilir. TNA ve bilgisayar
almalar gstermitir ki; arzalarn en kritik tip ve pozisyonlarna bal olarak, geici toparlama
gerilimi (TRV) tepe deeri IEC standardnda belirtilen u deerinin ok zerindedir. Burada ele
alnan koullarda kesilmesi gereken maksimum simetrik ksa devre akm aadaki paragrafda
belirtildii gibi olacaktr.
Geici toparlanma gerilimi (TRV) iin IEC standardnn koullarna ek olarak, bu

artnamede L2 ve L3 olarak belirtilen kesici tiplerinin, seri kapasitrler zerinden akan 12,5 kA -
rms' e kadar olan, bu teknik koullarn 1. ksmnda belirtilen, art oran (RRRV) 1 kV/S olan,
TR V deerli, hat ksa devre akmlarn kesebilmesi gerekmektedir.
Anma kesme kapasitesinin % 100 ile terminal ksa devre testi iin geici toparlanma
geriliminin art oran (RRRV) 1,8 kV/s'den az olmayacaktr. Bunlar IEC standartlarnda
belirtilen art oranlarndan daha yksektir. Bu koul, temin edilecek btn kesiciler iin
geerlidir.
Teklif verecek firmalar ayn zamanda tekliflerinde, teklif ettikleri kesicilerin, TRV deerleri
dikkate alndnda Amerikan standard ANSI'ye uygun seriye dahil olup olmadn belirtecektir.
25.3.4.5. Mekanik Dayanm Testi
IEC standardnda belirtilen mekanik dayanm tip testi, standardda belirtilen saynn yerine
5000 A-K evrimini ierecektir. Tercihen test -faz monte edilmi kesici zerinde, yani
kutupta ayn anda yaplacaktr. Test srasnda sadece yalamaya izin verilecektir. Hibir
parann mekanik ayarna ve/veya deitirilmesine izin verilmeyecektir.
Test srasnda, 200 evrimden daha fazla olmayan aralklarla, en azndan aadaki
lmler ve kaytlar yaplacaktr. Kapama ve ama sreleri, her kutupta kapama ve ama
dizisinde kontaklar arasnda zaman uyumazl
Ayrca, test, ilk 2000 K-A alma evriminden sonra, kapama ve ama almasnda
kutuplar arasndaki zamann maksimum 5 ms ve 3 mslik garanti edilmi sreyi amayacan
da kantlayacaktr.
Eer her kutup zerinde bamsz olarak mekanik dayanm testi gerekletirilirse,
maksimum ve minimum llen kapama sreleri 5 msden fazla farkllk gstermeyecektir.
Ayrca, maksimum ve minimum llen ama sreleri de 3 msden fazla farkllk
gstermeyecektir.

Kapama ve amada, ayn kutbun kontaklar arasndaki garanti edilen maksimum zaman
uyumazl 2 msyi amayacaktr.
Dier btn test koullar ve testlerden sonraki incelemeler IEC standartlarna gre
olacaktr.
BLM 26
AYIRICI
26.1. 7.2-36 kV' Luk Normal ve Toprak Bakl Tip Ayrclar ve Topraklama Ba
Bu blm anma gerilimi 36 kV'a, anma akm 4000 A'e kadar olan dahili ve harici tip ve
tek fazl ayrclarn teknik zelliklerini kapsar. OG Metal mahfazal hcrelerde kullanlan
ayrclar iin de yol gsterici olmas bakmndan ksmen kullanlabilir.
artname ve eklerinde aksi belirtilmedike, bu artname kapsamndaki ayrclar kumanda

mekanizmalar ve dier tm yardmc donanm ve malzeme ile birlikte komple nite olarak teslim
edilecektir.Temini istenen ayrclarn tipleri, teknik zellikleri Garantili zellikler Listesinde
belirtilmitir.
26.1.1.1. malatlarn Yapmakla Ykml Olduu ler
malatlar aada sral ileri yapmakla ykmldr.

Ayrclarn dizayn ve imalat,
Ayrclara ait mesnet izolatrlerinin temini
Ayrc kutuplarna ait asiler (izolatrlerin yataklar monte edilmi olarak),
Kumanda iletimini salayacak mekanizmaya ait hareket aktarma paralar (kumanda kutusu
ile ayrc arasndaki hareket iletimini salayacak ara mil, ubuk ve borular ayrcnn montaj
yksekliine gre temini) ara mil, ubuk veya borular mesnetleyecek tm mesnetleme
klavuzlar, kelepeler veya benzeri balant paralar,
Ayrclarn montaj ve bakm ile ilgili zel ara ve gereler,
Ayrc komponentlerinin fabrika testleri,
TEA' n onayna sunulmak zere boyut resimleri, elektriki resimler, ayrclarn montaj ve
bakm ile ilgili dier resim ve dokmanlar,
Ana ve yardmc kontaklarn ve ilgili tm paralarn alma prensiplerinin tam ve detayl
olarak aklanmas,vs.
26.1.2. Standartlar
Bu artname kapsamndaki ayrclarn tasarm ve testleri aadaki standartlarn en son

STANDARDLAR KONUSU
TS 565/IEC 60129 Alternatif Akm Ayrclar ve Topraklama Ayrclar
IEC 62271-102
Yksek Gerilim alt ve Kumanda Tesis Standartlar in
IEC 60694
Ortak Hkmler
Anma Gerilimi 1000 Volt'tan Yksek ve D Tesisatta
TS 2042/IEC 60273
Kullanlan Mesnet zolatrlerinin zellikleri
Bina iinde ve bina dnda nominal gerilimi 1000 V'un
TS 556/IEC 60168 stndeki sistemlerde kullanlan seramik veya cam
malzemeden yaplm mesnet izolatrleri iin deney metodlar
TS 914 EN ISO 1461
Nominal gerilimi 1000 V'tan 300 kV'a kadar sistemlerde
TS 4237/IEC 60660 kullanlan organik malzemeden yaplm dahili mesnet
izolatrlerinin deneyleri
Mahfazalarn salad koruma derecelerinin
TS 3033/IEC 60529
snflandrlma kurallar
Elektriksel aksesuarlar, bileenler ve dier yardmc donanm da ayn ekilde IEC

Standartlarna uygun olacaktr.
Edeer ya da daha stn baka standartlar uygulanmsa bunlarn Trke ya da

ngilizce kopyalar teklifle birlikte verilecektir.
TS ile IEC Standartlar arasnda farkllklar olursa, farkllk arz eden konularda hangi
26.1.3. alma Koullar
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike sipari konusu ayrclar
ALIMA KOULLARI BNA (DAHL) BNA DII (HARC)
Ykselti : 1000 m 1000 m

Ortam scakl (*)
en az : - 25 C - 40 C
en fazla : + 40 C +45 C
24 saatlik ortalama : +35 C nin altnda +35 C'nin altnda
Ortam hava kirlilii :- Ar
Buzlanma :- Snf 10, 10 mm
Rzgar basnc :- 700 Pa (34 m/s rzgar hz)
En yksek gne nm : - 500 W/m
Yer sarsnts (**)
Yatay ivme : 0.5 g (harici ve dahili tipler iin ayn deer)
Dey ivme : 0.25 g (harici ve dahili tipler iin ayn deer)
Sistem koullar
Topraklama : Dorudan veya diren zerinden toprakl ntr
Sistemi
olabildii yerlerdeki tesisler iin, belirtilmesi gereken en dk, en yksek scakln tercih edilen
aralklar;
(**) Ayrclar; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir
nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, ayrclarn alaca yerde
tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile ayrclarn Deprem dayanma testi veya IEC ye
uygun olarak yaplacak Analitik metodlu deprem dayankllk hesaplar Yklenici tarafndan
verilecektir.
26.1.4. Yardmc G Kaynaklar
Ayrclarn tesis edilecekleri her mahalde aadaki yardmc g kaynaklar mevcut

olacaktr:

47.5-52 Hz
220 VDC kullanlacak ayrclar, szlemeden sonra ayrca belirtilecektir.

26.1.5.1. Tip

Bu artname dahili ve harici tip normal ayrclar, toprak bakl ayrclar, topraklama
ayrclarn kapsar.
Ayrclar, Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya
Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike, fazl ve
btn fazlarn baklar ortak bir kumanda mekanizmas ile kumanda edilen, yatay veya dey
bir dzleme monte edilebilecek yapda olacaktr.
Anma Gerilimi (En yksek sistem gerilimi) (kV) : 7,2 12 17,5 36

Nominal sistem gerilimi (kV) : 6.3 10.5 15.8 33
Anma Yaltm Dzeyleri
1 dakika sreli ebeke frekansl dayanm gerilimi, yata
Ayrma uzakl zerinde (kV-rms) : 23 32 45 80
Topraa gre ve fazlar Arasnda (kV-rms) : 20 28 38 70
Yldrm Darbe Dayanm Gerilimi
Ayrma uzakl zerinde (kV-tepe) : 70 85 110 195
Topraa gre ve fazlar arasnda (kV-tepe) : 60 75 95 170
Yardmc Donanm iin 1 dakika sreli ebeke
frekansl dayanm gerilimi (V) : 2000
Anma normal akm (A) : Garantili zellikler Listesine gre
Anma ksa sreli dayanm akm (kA) : 25
Anma ksa devre sresi (s) :1s
Anma frekans (***) (Hz) : 50
zolatr minimum spesifik yzeysel kaak yolu
Uzunluu mm/-kV : 12 (dahili tip iin)
mm/kV : 25 (harici tip iin)
(***) Ayrclar 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her giriinde ise en az 20 sn
alacak ekilde tasarlanmaldr
verecektir.
26.1.5.4.1. asi
asi dz bir yzeye intibak edecek ekilde imal edilecek ve zamanla deforme olmayacak
kuvvetli bir at tekil edecektir.
7,2-12 kV ve 630 A'e kadar olan ayrclarda en az NPU 65, daha yksek gerilim ve
akmlardaki ayrclarda ise en az NPU 80 demirden veya edeer mukavemet momentli en az 5
mm kalnlkta sac profilden yaplacak ve ek yerleri kaynakla dzgn bir ekilde birletirilecektir.

asinin alt parasnn n yznde asiye kaynakla tutturulmu en az 12 mm apnda bir
topraklama civatas bulunacak ve ar ortam koullarna dayankl olacak ekilde topraklama
sembol ile iaretlenecektir.
asi, en az 80 mikron scak daldrma galvanizli olacak, galvaniz kaplamas delme ve

kaynak ileri tamamlandktan sonra yaplacaktr.
Ayrcnn tespiti iin, ekteki TM80-G001 no.lu resme gre, asinin drt kesinde en az
18 mm apnda birer delik bulunacaktr. asiye balanan btn cvata ve somunlar paslanmaz
elikten veya scak daldrma galvanizle veya kadmiyum ya da kromla kaplanacaktr.
26.1.5.4.2. zolatrler ve Yaltkan tici Kollar
zolatrler ve yaltkan itici kollar, ayrclarn ama ve kapama kumandalar srasnda

zerlerine etki eden kuvvetlere, ksa devre akmlarna, deprem ve dier titreimlere ve atmosfer
koullarna dayanacak ekilde seilecektir.
zolatrler ve yaltkan itici kollar bina d tiplerde seramikten, bina ii tiplerde seramik
veya epoksi reineden yaplm olacaktr. Epoksi reine malzemesi yerine poliretan ve benzeri
malzeme ile imal edilmi olan izolatrler reddedilecektir. Seramik izolatrler IEC 60273 ve IEC
60168'e, epoksi reine izolatrler IEC 60660'a uygun olacaktr.
zolatrlerin iinde kabarck ve gzenek olmayacak yzeyleri przsz ve kusursuz

olacak, da ak btn yz d etkenlere dayankl ekilde imal edilmi olacaktr. zolatrler
yamur suyunun serbeste akmasn salayacak biimde dizayn edilecektir. zolatrlerde
simetri eksenine gre erilik (eilme) olmayacaktr. Pedigotlar simetrik ve dzgn olacaktr.
Radyo enterferansnn nlenmesi salanacaktr.
zolatrlere ait btn metal blmler scak daldrma galvanizli elik malzeme veya
korozyona dayankl metallerden yaplacaktr.
zolatrlerin, flan, civata, civata yuvalar ve dier metal ksmlar, scaklk deiimleri ve
mekanik zorlamalarda izolatrden ayrlmayacak ekilde tespit edilecek, tespit iin kullanlacak
malzeme yksek kalitede ve metal ksmlarla kimyasal reaksiyona girmeyecek, genlemelerde
krlmayacak zellikte olacaktr.
Ayrclardaki mesnet ve itici izolatrlerin minimum spesifik yzeysel kaak yolu uzunluu
dahili tiplerde 12mm/kV, harici tiplerde 25mm/kVdan az olmayacaktr.
Yaltkan itici kollarn faz baklarna ve tahrik miline balantlar, hareketin dzenli ve tam
olarak iletilmesini salayacak ekilde yaplacak, ubuklar veya balklarnn ama-kapama
hareketlerinden zamanla anmas nlenmi olacaktr.
26.1.5.4.3. Baklar ve Kontaklar
Ayrclarda, ana baklar ve toprak baklar sert elektrolitik bakrdan imal edilmi
olacaktr.
Toprak bakl ayrclarn toprak baklarnn anma ksa sreli dayanm akm, ayrcnn
ana baklar iin Garantili zellikler listesinde belirtilen deerle ayn olacaktr.

Ana baklar en az 60 derece, toprak baklar 90 derece alacaktr.
Baklar gerekli iletkenlie sahip olacak ve ksa devre annda yeterli bir kontak basnc
salayacak ve bu zelliini zamanla kaybetmeyecek yapda olacaktr.
Bak ve kontaklarn yzeyleri przsz olacak, ksa devre akmlarndan veya ama-
kapamalardan bozulmayacak ekilde olacak ve temas yzeyleri 15 20 mikron kalnlnda
galvanik gmle kaplanacaktr. Bunun dnda kalan yzeyleri en az 5 mikron kalnlnda
gmle kaplanacak veya sya dayankl 1 kat astar 2 kat boya ile boyanacaktr.
Baklar ve kontaklar zerindeki civata, somun, yay ve pullar paslanmaz elikten imal
edilecektir.
Sabit kontaklar (ayrcya nden bakldnda) ayrcnn st izolatrne, ana baklar

ayrcnn alt izolatrne tutturulacaktr.
Toprak bakl ayrclarda, toprak baklar, aksi belirtilmedike sabit kontaa ait
izolatrlerin tarafnda stten topraklamal olarak teslim edilecektir.
Topraklama baklarnn dner mili ile asi arasndaki toprak irtibat; en az 50 mm kesitli,
rgl, bklgen bakr iletkenlerle yaplacak ve bu bakr iletken gm veya kalay ile
kaplanacaktr.
Teklif sahibi kontaklarn yaps ve alma ekli ile ilgili ayrntl bilgiyi teklifinde verecektir.
26.1.5.4.4. Tahrik Mili ve Balantlar
Ayrc baklarnn tahrik mili en az 25 mm apnda, alt keli, ii dolu, scak daldrma
galvanizli veya paslanmaz elik ubuktan veya bunlara edeer burulma ve eilme mukavemetli
paslanmaz elik borudan olacaktr.
Tahrik mili, zamanla deformasyona urayarak kontaklarn iyi kapanmamasna, baklarn

alp kapanmasnda fazlar arasnda zaman farklarna yol amayacaktr.
Ayrc baklarnn ortak tahrik milinin boyutlar ekte verilen TM80-G 001 no.lu resme
uygun olacak ve tahrik milinin bir ucu asi zerinde yatakland yerden itibaren en az 10 cm
dar uzanacaktr. Tahrik milinin dier ucu ise, orta ban ekseninden itibaren dahili tiplerde,
17.5 kV ve daha aa gerilimli ayrclarda en az 57 cm, 36 kV'luk ayrclarda en az 89 cm,
harici tiplerde ise en az 250 cm uzunluunda olacaktr.
Tahrik milinin konumu kaydrlarak ayarlanabilir olacak, ancak ayarlanp sabitletirildikten

sonra zamanla geveyip kaymayacaktr. Tahrik mili boyunun ayarlanabilir olmas tercih
edilmekle birlikte, sabit olmas halinde, mil uzunluklar ayrcnn her iki yannda da, dahili tipteki
17.5 kV ve daha aa gerilimli ayrclar iin 57 cm, 36 kV'luk ayrclar iin 89 cm, harici tip
ayrclar iin 250 cm olacaktr.
Ayrc baklarnn irtibatland tahrik mili ile kumanda kolu arasndaki mekanik irtibat
salayan hareket iletim ubuklar, mesnetleme klavuzlar, dahili tiplerde hcre yan duvarlarna
paralel, yani asi dzlemine dik bir dzlem zerine, harici tiplerde asi dzlemine paralel veya
dik bir dzlem zerine monte edilecek tarzda olacaktr.

Hareketi iletecek 3/4 in'lik borularn tahrik mili zerine balanabilmesini salayacak
balant eleman, ekte verilen TM 86-F 108 no.lu resimdeki gibi olacaktr. Balant eleman iin
resim zerinde verilmeyen boyutlar imalat tarafndan tesbit edilecektir. Bu balant elemannn
altgen tahrik miline geen ksm onikigen olacak, bylece balant elemannn tahrik miline
tutturulmasnda 30 bir ayar imkan salanacaktr. Balant elemannn mile tutturulmasnda
zamanla geveme olmamas salanacaktr.
Balant eleman dkm veya uygun kalnlkta soukta ekilmi satan imal edilmi
olacak, hem kendisi ve hem de zerindeki btn civata, somun ve pullar scak daldrma
galvaniz edilmi olacak veya kadmiyum ya da kromla kaplanacaktr.
26.1.5.4.5. alma Mekanizmas ve Kilitleme
fazl ayrclarn, ana baklar ve topraklama baklarnn her faz, uzaktan bir
kumanda kolu ile birlikte hareket ettirilecektir.
Toprak bakl ayrclarda ana bak ve toprak baklarnn kumanda kollar ve alma
mekanizmalar ayr ayr olacak ve her iki bak arasnda mekanik kilitleme bulunacaktr.
Bu kilitleme yoluyla, ana baklar kapal iken toprak baklar veya toprak baklar kapal
iken ana baklar kapatlamayacaktr.
Btn ayrclarda bir elektromekanik kilitleme dzeni bulunacaktr. Bu dzen, ayrc ile
balantl olan kesici kapal konumda iken ayrcya kumanda edilmesini engelleyecektir.
Dahili veya harici tip ayrclarda kullanlacak kilitleme bobinlerinin altrma gerilimi 110
Volt DC olacaktr. Kilitleme bobini enerjilenmeden ayrcya ama, kapama kumandas
verilemeyecektir.
Kumanda kolu, ayrcy ama-kapatma iin dey dzlemde maksimum 150lk bir dn
yapacak ve kumanda kolu aa konumda iken baklar ak durumda, yukar konumda iken
baklar kapal durumda olacaktr.
alma mekanizmas dey ve yatay bir dzlem zerine monte edilmeye uygun olacak
ve elle rahatlkla kumanda edilebilecektir. Dahili tip ayrclarda alma mekanizmas, hcre n
kapsnn iki yanndaki "U" profiller iine monte edilecektir.' Bundan dolay, alma
mekanizmasnn eni 13 cmden boyu ise 29 cmden byk olmayacaktr. Mekanizmann hcre
ierisinde kendisine ayrlan blme yerleimi ve almasnn kontrol amacyla, daha nce
Alcya malzeme teslim etmemi olan Ykleniciler tarafndan bir prototip verilerek seri imalata
geilmeden nce Alcnn onay alnacaktr.
Ayrc baklarna gelecek kuvvetler ayarlanarak kumanda kolunun, ayrcnn ak

pozisyonu civarnda iken ak pozisyona gidii, kapal pozisyonu civarnda iken bu 'pozisyona
gidii kolaylatrlacaktr. Ayrc baklar kendi arl, darbe, rzgar kuvveti, titreimler vs. gibi
d etkenlerle konumundan ayrlmayacak, tasarmda baklarn ak durumda iken kendiliinden
kapanmas, kapal durumda iken kendiliinden almasna engel olunacaktr.
alma mekanizmasnn btn blmleri scak daldrma galvanizli olacaktr.
Ayrclar uzaktan kumanda uygulamasna geilen Trafo Merkezlerinde kullanlmak zere

satn alnacak olmas halinde, ayrclar alaca yerlere ve artnamenin hkmlerine uygun
ekilde hem motor tahrikli hem de el tahrikli olacak, el ile tahrik zorunluluunda ayrcnn (ana
ve/veya toprak baklar) almas ve kapatlmas ileminin gerekletirilmesi iin ayrcya
kumanda eden motor miline ka dn (tur) yaptrlmas gerektii belirtilecek ve bu dzen
Alcnn onayna sunulacaktr. Ayrcya ait konum bilgilerini (ayrc ak-ayrc kapal konum
bilgileri) uzaktan kumanda merkezine tamak zere ayrc uygun dzenek (techizat) ile
donatlacaktr.
26.1.5.4.6. Kumanda Kutusu
Dahili ve harici tip ayrclarda elektromekanik kilitleme mekanizmas, yardmc kontaklar,

kilitleme bobini vs. bir kutu (kumanda kutusu) ierisine monte edilecektir Kumanda kutusunda
darya yaplacak kablo balants, kumanda kutusu iine konacak terminal blokundan
yaplacak ve kutu iindeki btn cihazlar bu terminalle irtibatlandrlm olacaktr. Kumanda
kutusunda kullanlan terminal dizisi istenen zelliklere gre projelendirilecektir.
Kumanda kutusu toz, yamur, bcek vs. gibi yabanc maddelerin iine girmesine
msaade etmeyecek ekilde IEC 60529a gre dahilide en az IP 41, haricide en az IP 54
koruma derecesine sahip ve en az 2 mm kalnlnda DKP satan veya uygun kalnlkta
alminyumdan imal edilecektir. DKP satan imal edildiinde, kutunun ii ve d bir kat slyen
zerine iki kat yal boya ile boyanacaktr.
Kumanda kutusu kapann sktrma ve balant elemanlar paslanmaz malzemeden

(bakalit, plastik gibi malzemeler kabul edilmez) imal edilecektir. Kumanda kutusunun kapan
amadan operasyonu gerekletirebilmek iin, kilit zme butonu, hava artlarndan mteessir
olmayacak ekilde n kapan stne veya kutunun alt tarafna monte edilecektir. Kablo
balants iin kutunun alt tarafna alacak bir adet delik, 7x2.5 mm 2'lik YVMV kablonun
gemesine msait olacaktr.
Bu delik conta ve rakorlu olacak ve rakorlar sklebilir plastik tapalarla kapatlacaktr.
Kumanda kutusu zerinde paslanmaz elikten veya paslanmayan baka metalden

yaplm bir etiket bulunacaktr. Etiket zerinde malatnn ad, Tip areti ve Seri Numaras,
malat Tarihi (ay ve yl) ve Yardmc Devre Gerilimi yazlacaktr.
Terminaller ekteki TM80-G 002 no.lu resimde verilen boyutlara uygun olarak yass tipte
elektrolitik bakrdan imal edilecektir. Terminallerin zerindeki delikler bu resme uygun olarak
malat tarafndan alacaktr. Terminaller alminyum lama iletkenler ile irtibatlanaca iin,
terminallerin yzeyleri gmle en az 5 mikron kalnlkta kaplanacaktr.
Terminallerin kalnlklar imalat tarafndan tesbit edilecek, bu kalnlk 10 mmden az

olmayacaktr. Ancak, anma akm 630 Ae kadar olan (630 A dahil) ayrclarda ve topraklama
ayrclarnda 5 mm kalnlnda bakr terminal kullanlabilir. Terminal boyutlarnda, ancak gerekli
durumlarda Alcnn onay alnarak deiiklik yaplabilir.
Ayrclarda aada belirtilen ekilde ve sayda ak (A) ve kapal (K) yardmc kontak
bulunacaktr.
Ana baklar iin Toprak baklar iin
Normal ayrclar 4A+4K -
Toprak bakl ayrclar 4 A + 4 K 2A+2K
Topraklama ayrclar - 2A+2K
Yardmc kontaklar kumanda mekanizmasnn zerine monte edilecektir. Tahrik mili

zerine veya ayrc asisinin zerine monte edilmi yardmc kontaklar kabul edilmeyecektir.
Yardmc kontaklar 10 Alik doru akm ap kapayabilecek ve srekli olarak 10 A'lik doru
akm tayabilecektir. Srekli olarak 10 A'lik doru akm geerken kontaklarn scaklnn ortam
scaklna gre art IEC'de belirtilen snrlar amayacaktr.
Yardmc kontaklar yalnzca baklarn konumlarn deitirmesine bal olarak ani konum
deitirmelidir. Ayrc baklar hareketinin en az % 80ini tamamlamadka, yardmc kontaklar
konumunu deitirmeyecektir. Bu zellik topraklama baklar iin de geerlidir.
Yardmc kontaklarn temas yzeyleri gmle kaplanacaktr. Ayrca yardmc 'kontaklara

ait yaylar ve dier malzemeler iyi cinsten olacak, anmaya ve gevemeye msait olmayacaktr.
26.1.5.4.9. ller
Ayrclarda faz eksenleri arasndaki aklklar ekte verilen TM 80 G001 no.lu resimdeki
llerde olacaktr. Bu ller ancak zorunlu hallerde malatnn teklifi ve Alcnn onay ile
deitirilebilecektir.
Ayrc kapal iken ayrc asisinin altndan baklarn st kenarna kadar ykseklik, dahili
tiplerde; 7,2 kV'ta 300 mm, 17,5 kV'ta 400 mm, 36 kV'ta 550 mm'yi gemeyecektir. Ayrclarn
bir fazna ait izolatrlerinin eksenleri arasndaki aklk dahili tiplerde 7,2 kV, 12 kV ve 17,5
kV'larda 400 mm'den, 36 kV'da 650 mmden fazla olmayacaktr.
26.1.5.4.10. Etiket
Her ayrcnn asisi zerinde montaj durumuna gre kolaylkla grlebilecek, paslanmaz
elik veya paslanmayan baka metalden yaplm bir etiket bulunacaktr. Etiket, asiye elik
vidalarla tespit edilmi, yazlar okunakl ve zamanla bozulmaz ekilde olacaktr.
Tm yazlar Trke olacak ve Alcnn onayna sunulacaktr.

Alc sipari numaras,
malatnn ad,
Anma gerilimi (kV),
Anma normal akm (A),
Anma ksa sreli dayanm akm (kA, etken),
Yardmc devre gerilimi (V),
Anma mekanik terminal yk (N).
26.1.5.4.11.1. Genel

Ayrclarn metal blmleri korozyona dayankl malzemeden yaplacak ve yzeyler

Btn yzeyler olabildiince su tutmaz ekilde dzenlenecek ve btn mahfazalarn bcek
girmesine kar korunmu drenaj delikleri bulunacaktr.
dayankl olacaktr.
Demirden paralar scak daldrma usulyle galvanizlenecek ya da boyanacaktr.
26.1.5.4.11.2. Boyama


kaplama kalnl ilgili Trk Standardna uygun olacaktr.

halinde, bu yntemi tekliflerinde aka belirtecekler ve varsa ilgili belgeleri vereceklerdir. Boya
kalnl 9015 mikron olacaktr.

uygun olarak apraz-kazma yntemiyle kontrol edilecektir. Deney sonucu bu standardda yer
alan snf-1'den daha kt olmamaldr.

konusundaki ISO 1459, 1460, 1461 ve TS 914'e uygun olarak yaplacaktr. Aksi belirtilmedike,
galvaniz kaplama kalnlklar ayrcnn asisinde en az 80 mikron olacaktr.

yntemlerle iyice temizlendikten sonra yaplmaldr. Galvanizlenen somunlarn klavuzlanp

26.1.6. Tek Kutuplu Ayrclar in zel Hususlar
26.1.6.1. Tip
Tek kutuplu ayrclar normal tipte bina dnda kullanlmaya uygun olacaktr.
26.1.6.2. asi
Tek kutuplu ayrclarn tesbiti iin gereken delikler, ayrc asisinin drt kesinde birer
adet olmak zere toplam 4 adet ve 18 mm apnda olacaktr. asi boyutlar imalat tarafndan
belirlenecek ancak tespit delikleri aras aklklar dar kenar tarafnda (ek TM80-G 001 No.lu
resimde A akl) 210 mm, geni kenar tarafnda (ek TM80-G 001 No.lu resimde B akl),
700 mm olacaktr.
26.1.6.3. Tahrik Mili
Tek kutuplu ayrcnn tahrik mili, kaydrlabilir tipte ve ancak istenen boya ayarlanp
sabitletirildikten sonra zamanla kendiliinden geveyip, kaymayacak, yapda olacaktr. Tahrik
milinin bir ucu asi zerinde yatakland yerden en az 10 cm dar uzanacak, dier ucu ise
ayrc ba ekseninden itibaren 450 mm olacaktr. Boyu ayarlanabilir mil tercih edilmekle
birlikte, kumanda milinin sabit ve kaydrlmaz ekilde olmas halinde, mil uzunluklar ayrcnn
her iki tarafnda da 450 mm olacaktr.
26.1.6.4. alma Mekanizmas
alma mekanizmasnda, 27.1.5.4.5. maddede sz edilen elektromekanik kilit sistemi

ve yardmc kontaklar bulunmayacaktr. Ayrc kumanda kolu gerektiinde ayrcnn ak ve
kapal konumlarnda asma kilitle kilitlemeye uygun olacaktr.
26.1.7. Testler
Aadaki tip, rutin ve kabul testleri IEC ve TS standartlarna gre uygun olarak
yaplacaktr. Aadaki tip testlerine ait raporlar sipari edilmek istenen tipteki malzeme iin
verilecektir.
26.1.7.1 Tip Testleri (Type Tests)
a) Dielektrik testleri (Dielectric Tests) (IEC 62271-102, madde 6.2)

Ayrc zerinde yldrm darbe gerilimine dayanm testi (Lightning impulse voltage
withstand tests)
Ayrc zerinde ebeke frekansl gerilime dayanm testi (Power-frequency voltage
withstand test)
Yardmc donanm zerinde, ebeke frekansl gerilim dayanm testi (Power-frequency
voltage test on auxiliary and control circuits)
b) Ayrc ana devresinin scaklk art testi (Temperature Rise Test of main circuit of the
Disconnecting Switch) (IEC 62271-102, madde 6.5)
c) Ksa-sreli anma akmna ve ksa devre tepe akmna dayanm testleri (short time withstand
current and peak withstand current tests) (IEC 62271-102, madde 6.6)
d) alma ve mekanik dayanm testleri (Operation and mechanical endurance tests) (5000
Ama-kapama) (IEC 62271-102, madde 6.102)
e) Ana devre direncinin llmesi (Measurement of the resistance of the main circuit) (IEC
62271-102, madde 6.4)
f) Ar buzlanma artlar altnda alma testi (Harici tip ayrclar iin istenecektir.) (Operation
under severe ice conditions) (IEC 62271-102, madde 6.103)
Harici tiplerde,10 mm'yi gemeyen buz tabakas olumas artlarnda altrma Testleri
(Operation test under ice conditions-for outdoor units with an ice formation thicknees of less
than 10 mm)
g) Kumanda kutusunun koruma derecesinin dorulanmas testleri (IEC 62271-102, madde 6.7)
h) Topraklama ayrclarnn ksa devre kapama performansnn dorulanmas (Toprak

baklarna ve toprak bakl ayrclarn toprak bana uygulanacaktr.) (Test to prove the
short-circuit making performance of earthing switches) (IEC 62271-102, madde 6.101)
5000 ama-kapama tip testinin yeniden yaplmasnn gerekmesi durumunda, bu teste tabi
tutulan ve testten geen test numunesi imalatda kalacak ve Alcya teslim edilmeyecektir.
26.1.7.2. Ayrc Rutin Testler
Komple monte edilmi olan ayrclarda, aadaki rutin testler ilgili IEC ve TS
standartlarna uygun olarak yaplacaktr.
a) Tasarm kontrol ve gzle yaplacak muayeneler (Design and visual checks),

b) Ana devrenin, kuruda ebeke frekansl gerilim testi (The dry power frequency voltage
withstand test on the main circuit) (62271-102, madde 7.1),
c) Kontrol ve yardmc devrelerin gerilim testleri (Voltage tests on the control and auxiliary
circuits.) (IEC 62271-102, madde 7.2),
d) Ana devre direncinin llmesi (Measurement of the resistance of the main circuit) (IEC
62271-102, madde 7.3),
e) Mekanik alma testleri (Mechanical operating test) (IEC 62271-102, madde 7.101),
f) Boya, gm ve galvaniz kalnlklarnn kontrol,
g) Garantili zelliklerin ve fiziki boyutlarn kontrol,
26.1.7.3. zolatrlerin Tip ve Rutin Testleri
Ayrclarda kullanlacak izolatrlerle ilgili aada verilen tip ve rutin test raporlar, izolatr
imalatsnca ayrc imalats araclyla Alcya verilecektir.
26.1.7.3.1 Cam ve porselen izolatrler iin tip testleri

a) Boyutlarn dorulanmas (Verification of dimensions) (IEC 60168 madde 5.1),
b) Kuruda yldrm gerilimine dayanma testi (Dry Lightning impulse withstand voltage tests)
(IEC 60168 madde 4.5),
c) Kuruda ebeke frekansl gerilime dayanm testi (dahili tip izolatrlere uygulanacaktr) (Dry
power-frequency withstand voltage test) (IEC 60168 madde 4.7),
d) Yata ebeke frekansl gerilime dayanma testi (harici tip izolatrlere uygulanacaktr) (Wet
power-frequency withstand voltage test) (IEC 60168 madde 4.8),
e) Mekanik krlma yk testi (Mechanical failing load test) (IEC 60168 madde 5.2),
f) letme yk altnda eilme testi
26.1.7.3.2 Epoksi reine izolatrler iin tip testleri
a) Boyutlarn dorulanmas (Verification of dimensions) (IEC 60660 madde 4.2),

b) Kuruda yldrm darbe gerilimine dayanma testi (Dry Lightning impulse withstand voltage
tests) (IEC 60660 madde 3.3),
c) Kuruda ebeke frekansl gerilime dayanm testi (Dry power-frequency withstand voltage
test) (IEC 60660 madde 3.4),
d) Ksmi boalma snm gerilimi testi (Partial discharge extinction voltage test) (IEC 60660
madde 3.5),
e) Mekanik dayankllk testi (Mechanical failing load test) (IEC 60660 madde 3.7),
f) Normal ortam scaklnda yk altnda eilme testi (Test for deflection under load at normal
ambient temperature conditions) (IEC 60660 madde 3.8),
g) Mekanik eilme dayanmnn scakla bamlla testi (Test for mechanical bending
strength as a function of temperature) (IEC 60660 madde 3.9),
h) Su emme testi (Water absorption test) (IEC 60660 madde 3.10),
i) Tutuma testi (Flammability test) (IEC 60660 madde 3.12),
j) Scaklk evrim testi (Temperature cycle test)
zolatrlerde yaplacak tip testleri her izolatr tipinden alnacak numuneler zerinde tip
test raporlar verilse dahi aada belirtilen tip testleri Yklenici tarafndan Alc temsilcileri
gzetiminde yaplacaktr.
a) Mekanik dayanm testleri (Eme, burulma, ekme, basma testleri) (Mechanical failing load
test) (IEC 60660 madde 3.7),
b) Ksmi boalma snme gerilim testi (Partial discharge extinction voltage test) (IEC 60660
madde 3.5), (Epoksi reine izolatrler iin)
Yklenici Alc temsilcileri tarafndan seilecek mesnet izolatr zerinde Tg (Transition

glass temperature-camlama scakl) deeri Alc gzetiminde test edilmek suretiyle kontrol
edilecektir. Test sonucunda elde edilen Tg (Transition glass temperature-camlama scakl)
deerinin Garantili zellikler Listesinde garanti edilen deeri salamas gerekmektedir.
Her tipteki yardmc kontaklardan says 2den az olmamak zere %3 orannda gelii
gzel seilecek numune zerinde 1000 defa ama-kapama ilemi yaplacak, ilem sonunda
kontaklarn ve dier mekanik ksmlarn durumu kontrol edilecektir. Ayrca yardmc kontaklarn
10 A lik doru akmda scaklk art testi yaplacaktr.
Kabul testlerinde ayrc numuneleri, Alc temsilcileri tarafndan rastgele seilecek ve aksi
belirtilmedike numune saylar aadaki izelgeye uygun olacaktr. Rutin testler, seilen btn
numuneler zerinde yaplacaktr.

1-10 3
11-25 5
26-50 7
51-100 9
lave her 50 adet iin Bir ilave numune
26.2. 170 kV Ayrclar
26.2.1. Genel
Bu artname letim Sisteminde ak hava tipi alt tesislerinde kullanlmak zere satn
alnacak 170 kV ayrclarn teknik zelliklerini kapsar.
Bu artnamede belirlenen hususlar aksi belirtilmedike 3 kutuplu niteler iin geerlidir.

mekanizmalar ve dier tm yardmc donanm ve malzemeleri ile birlikte komple nite olarak
teslim edilecektir.
Temini istenen ayrclarn tipleri, teknik zellikleri artname ekinde verilen Garantili
zellikler Listesinde belirtilmitir.


IEC 62271-102
Common clauses for high-voltage switchgear and
IEC 60694
TS 2042/IEC 60273
TS 914 EN ISO 1461

TS 3033/IEC 60529


TS ve IEC standartlarnn bulunmad zel paralarla ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alcnn
Ayrclarn imalatnda kullanlan malzemelerin tm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

olacaktr.
aada belirtilen alma koullarnda (bina d) kullanlmaya elverili olacaktr.

Ortam Scakl(*)
En Yksek +45C
En Dk -40C
Rzgar Basnc 70 kg/m (yuvarlak yzeyde)
120 kg/ m 2 (dz yzeyde)
Yldrm darbesine aklk Evet
Endstriyel kirlenmeye aklk Evet, ar dzeyde
Yer Sarsnts(**)
Dey ivme 0.25 g

Sistem koullar

Nominal sistem gerilimi 154 kV
Frekans (***) 50 Hz
Sistem topraklamas Dorudan toprakl ntr
sistemi
edilen aralklar;

Ayrclar; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir

**) nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, ayrclarn alaca yerde
tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile ayrclarn Deprem dayanma testi veya

olacaktr:
faz AC sistem (ntrl) : 380 volt %10, 47.5-52 Hz

220 V DC kullanlacak ayrclar, szlemeden sonra ayrca belirtilecektir.
26.2.2.1. Tip
Ayrclar (topraklama baklar olan veya olmayan, ya da yalnzca topraklama ayrclar)

Garantili zellikler Listesinde belirtildii ekilde aadaki yapsal tiplerde ve bina d kullanma
uygun olacaktr.
Dey kesmeli tip, iki-kolonlu ortadan kesmeli (iki dner kolonlu) veya -kolonlu ift
kesmeli (bir dner kolonlu) tip ayrclar; kutup birlikte el ve motor kumandal.
Pantograf veya yar pantograf tip ayrclar; her bir kutup ayr el ve motor kumandal.
Topraklama ayrclar; geme tip bakl, ubuk irtibatl, kutup birlikte elle kumandal,
dey dzlemde 90 dner bakl.

Anma Frekans (***) 50 Hz

Anma akm Garantili zellikler
Listesinde belirtildii gibi
Anma ksa sreli dayanm akm (1 31.5 kA rms
saniye iin)
Anma tepe dayanm akm 80 kA
1 Dakika sreli ebeke frekansl
dayanm gerilimi (yata)
Ayrma aralnda 375 kV rms
Topraa gre ve kutuplar 325 kV rms
Anma yldrm darbe dayanm
gerilimi
Ayrma aralnda 860 kV tepe
Topraa gre ve kutuplar 750 kV tepe
Yardmc devrelerin test gerilimi 2000 V rms
Radyo giriim gerilimi (RIV) Un/3 2500 mikrovolt (Maks.)
geriliminde ve 0.5-2 MHz frekans
bandnda)
Minimum yzeysel kaak yolu 25 mm/kV
uzunluu
Ayrclar 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her giriinde ise en az

***) 20 sn alacak ekilde tasarlanmaldr
verecektir.
Aada belirtilen tm malzemeler ilgili IEC veya muadili standartlara uygun olacak ve
tekliflerde hangi malzemenin hangi standartlara uygun olduu aka belirtilecektir.
Ayrclarn imalinde kullanlacak tm malzemeler, dayankllk, salamlk ve dier fiziki ve

elektriki zellikleri ynnden kullanma amalarna en uygun ekilde seilecektir. Kullanlacak
malzemeler, hi kullanlmam, birinci snf kalitede, kusursuz ve eksiksiz olacaktr.

26.2.2.4.1. asi
Ayrclarn her bir kutbu salam, ayr bir elik asi zerine monte edilecektir. Dner
izolatr kolon yataklar ve sabit izolatr kolonlar asi zerine monte edilecektir. alma
kuvvetleri altndaki sapmalar veya anma ksa devre koullar altnda srekli deformasyonlar
ayrcnn baarl ekilde almasn engellemeyecektir. elik asi scak daldrmayla
galvanizlenmi olacaktr. Her bir asinin n ksmnda civatal balantya uygun en az 12 mm
apnda bir topraklama terminali bulunacak ve koruyucu topraklama sembol ile
iaretlenecektir.
26.2.2.4.2. Ana Kontaklar ve Kontak Kollar
Ayrclarn hareketli ve sabit kontaklar bakrdan yaplacak ve dzgn yzeyli olacaktr.

Ksa devre akmlarndan veya ama-kapamalardan bozulmayacak ve temas yzeyleri 1520
mikron kalnlnda galvanik gmle kaplanacaktr.
Kontaklar ve kontak kollar yksek iletkenlie sahip olacak ve gvenilirliklerini veya akm
tama kapasitelerini kaybetmeksizin elektromekanik kuvvetlere dayanabilecek yapda olacaktr.
Kontak kollar bakrdan veya alminyum alamndan imal edilecektir.
Ayrclarn, gerektiinde, korona halkalar bulunacaktr. 170 kV uygulanan gerilim iin,

hem ak hem de kapal konumlarda, ayrcnn herhangi bir yerinde grnr korona
olmayacaktr.
Ayrclarn ama-kapama ilemlerinin yapld blmler kendisini temizleyecek ekilde

dizayn ve imal edilecektir. Kontaklar ve ilgili ama-kapama ksmlar ayarlanabilir ve kolayca
deitirilebilir zellikte olacaktr. Mekanik ilevi olan yay ve menteelere akm tama grevi
yklenmeyecektir.
Kontaklarda ve kontak kollarnda kullanlan civata, vida, somun ve rondelalar antimanyetik

ve paslanmaz metalden yaplacaktr.
Kontaklardaki ark minimuma indirmek iin gerekli nlemler alnacaktr.
Ayrcnn herhangi bir yerindeki scaklk art lEC 60694'te belirtilen, scaklk art
snrlarn gemeyecektir.
Pantograf ayrclarn asl tip sabit konta ask takmlaryla birlikte teslim edilecektir. Bu
kontaklar yerden eksene kadar ykseklii 8.5 m olan alminyum boru veya rgl alminyum
iletken baralara aslacak ekilde tespite uygun tipte olacaktr.
Asl tip sabit kontaklar dey dzlemde art ve eksi ynde 15 cm ayarlanabilir olacaktr.
Teklif sahipleri, sabit (asl) kontan izin verilen yatay ve dey ayar uzunluklarn tekliflerinde
belirteceklerdir.
Ayrclarn tm bak ve/veya kontak kollar, kumanda mekanizmalaryla birlikte, ak

veya kapal konumlarnda otomatik olarak kilitlenecektir. Bu kilitleme, bunlarn elektromanyetik
kuvvetler, yer ekimi, rzgar basnc, titreim, deprem ve buz yk sebepleriyle bulunduklar
konumdan ayrlmalarn ya da gevemelerini nleyecek ekilde olacaktr. Teklif sahipleri konum
gvenlii ile ilgili alnan nlemleri tekliflerinde ayrntl biimde tarif edeceklerdir.

Ana terminaller Ekte verilen 170 kV Cihazlar in lama Tipi Terminal Detaylar resmine
uygun lama biiminde olacak ve yatay olarak konumlandrlacaktr. Silindir biimli terminallerin
nasl konumlandrlaca Alc tarafndan Garantili zellikler Listesinde belirtilecektir.
Silindir biimli terminaller sertletirilmi elektrolitik bakrdan veya edeer bir bakr
alamndan yaplacak ve aadaki boyutlarda olacaktr;
1600 Ae kadar (1600 A dahil) nominal akmlar iin

ap 40 mm
Balant iin minimum uzunluk 80 mm
1600 A'den byk nominal akmlar iin
ap 50 mm
Lama tipi terminaller alminyumdan yaplacaktr. Toprak bakl ayrc ile topraklama
ayrcsnn toprak ba lama tipinde olacak ve belirtilen ksa sreli dayanm akmn tayacak
kapasitede ve 95 ile 120 mm 2lik rgl bakr topraklama iletkenin balantsna uygun olacaktr.
Teklif Sahipleri, terminallerin irtibatlandrlaca iletkenin konumuna gre aada belirtilen

mekanik yklenebilme kapasitelerini tekliflerinde belirteceklerdir.
a) Boylamasna (Yatay, terminal merkez hattna paralel ynde)

b) Enlemesine (Yatay, terminal merkez hattna dik ynde)
c) Dey
Anma terminal ykleri, aada ngrlen deerlerden az olmayacaktr:
ii) Dey balantlar iin
2000 Ae kadar anma akmlar iin Newton (N) birimiyle

a. Boylamasna : 2000 N
b. Enlemesine : 800 N
c. Dey : 500 N
2000 Ain zerindeki anma akmlar iin Newton (N) birimiyle

a. ekme : 4000 N
c. Dey : 1000 N
iii) Yatay balantlar iin

c. Dey : 400 N

a. ekme : 2000 N
c. Dey : 500 N
26.2.2.4.4. Kumanda Mekanizmas
Ayrclar, Garantili zellikler Listesinde belirtildii ekilde el ve motor kumandal olacaktr.
Btn topraklama ayrclar el kumandal olacaktr.
Ayrca kumanda mekanizmasnn tasarm, kumanda iin en az enerji gerektirecek ve

alma evriminin bandan sonuna kadar titreimsiz ve kontroll, dzgn bir alma
salayacak biimde olacaktr.
letme srasnda kontaklar ar buzla kapl iken ayrc alp kapansa bile izolatr
stununda meydana gelen burulmalar (torsionlar), tasarm (emniyet) gerilmelerinin olduka
altnda kalacaktr.
Yataklar, dililer ve helezon dililer paslanmaya kar dayankl ve herhangi bir bakm ve
yalamay gerektirmeyecek tipte olacaktr. Teklif Sahipleri kullanacaklar yatak tipini
belirtecektir. Kumanda mekanizmasna ait paralar pim, kamal irtibatlarla birletirilecek ve
kilitlenecektir. Kumanda mekanizmasnn her parasna dier ksmlar sklmeden kolaylkla
ulalacaktr.
Tm motorlu ayrclarn kumanda devresinde AC gerilim yok iken kumanda almasn

kumandann kendisini kilitlemesi nedeni ile veya kumanda verilmi bir ayrcnn (ama ya da
kapama) hareketini tamamlamadan herhangi bir nedenle AC besleme kesilmesi durumunda
(alter atma), tekrar AC besleme verilmesi halinde ayrcnn yarm kalan pozisyonunu, (tekrar
ama kapama butonuna basmadan) devam ettirerek ayrcnn pozisyon deitirmesi
engellenecektir.
26.2.2.4.4.1. Motorlu Kumanda Mekanizmas
Pantograf ve yar pantograf tip ayrclar tek-kutup kumandal olacak ve her faz iin ayr bir
motorlu tahrik mekanizmas bulunacaktr. Kumanda devreleri, hem tek-kutuplu hem de -
kutuplu kumanday mmkn klacak ekilde dzenlenecektir. -kutuplu kumanda anahtar d
taraftaki kutuplardan birinin zerine monte edilmi olan ana kumanda dolabnda bulunacaktr.
Gerektiinde elle kumanda etmek zere, sipari kapsamndaki her bir nitenin her kutbu iin bir
adet yerinden karlabilir yerden kumanda edilebilecek ekilde kumanda kolu verilecektir.
Dier tip ayrclar ubuk irtibatl, -kutup birlikte, motor kumandal tipte olacak ve bir
adet tahrik mekanizmasna sahip olacaktr. Her bir ayrc ve topraklama ayrcsnn birer adet
yerinden karlabilir elle kumanda kolu bulunacaktr.
Tahrik motorlar fazl, 380 V, 50 Hz olacak ve sinyal kontaklarna sahip termik ve

manyetik ve minyatr kesicilerle (MCB) korunacaktr. Motor tahrik mekanizmas ve kumanda
devreleri, balatma kumandasnn sresine bal olmakszn, motorlarn ama ve kapama

ileminin tamamlanmas iin gerekli zaman boyunca dnmesini salayacaktr. Motor, ama ve
kapama ileminin tamamlanmasndan sonra, nihayet alterleri ve motor kontaktrleri vastasyla
otomatik olarak durdurulacaktr.
Motor besleme devresindeki herhangi bir arza, kumanda dolabndaki bir sinyal lambas
vastasyla gsterilecek ve ayrca arza sinyalinin kumanda odasndaki panoya tanarak
uzaktan grlmesi iin gerekli sinyal konta bulunacaktr.
Motorun almas yakndan ve uzaktan balatlabilecektir. Kumanda gerilimi 110 V DC

veya 220 V DC olacaktr. Kumanda dolabnda yakndan kumanda iin butonlar ve "uzak-bota-
yakn" konumlu bir seici anahtar bulunacaktr.
26.2.2.4.4.2. Elle Kumanda Mekanizmas
Elle kumanda mekanizmas olan ayrclarda kumanda kollar yer seviyesinden yaklak
100 cm yukarda, iletilmesi srasnda 16 kgdan fazla kuvvet uygulanmasn gerektirmeyecek
ve uzunluu 40 cmyi amayacak ekilde konumlandrlacaktr. Ama ve kapama ynleri aka
belirtilmi olacak ve kumanda kolu ak ve kapal konumlarda asma kilit vastasyla kilitlemeye
uygun olacaktr.
Her bir nite veya faz iin bir adet kumanda kolu ve kumanda dolabnda uygun bir ask
salanacaktr. Elle kumanda durumunda ayrcnn almas-kapatlmas iin kumanda kolunun
ka tur dndrlecei ve ama/kapama sresi belirtilecek ve bu deer ayrcnn etiketine
yazlacaktr.
26.2.2.4.5. Kumandalarn Aktarlmas
Ayrclarn aktif ksmlarnn kumandas dner izolatrlerle salanacaktr. Kumanda

mekanizmasnn, tahrik milleri, iletim ubuklar, borular, balk ve klavuzlar dahil, tm paralar
Yklenici tarafndan verilecektir.
26.2.2.4.6. Kilitleme
i) Ayrclarda, motorla tahrik ve elle tahrik dzenekleri arasnda uygun bir kilitleme
salanacaktr. Kumanda kolu, ayrcnn kumandas iin mekanizmaya takldnda, motor
kumandas ile ilgili kesicinin kapama kumandas almas bu kilitleme ile nlenmi olacaktr.
ii) Btn ayrclarda ve topraklama ayrclarnda elektromekanik bir kilitleme dzeni

bulunacaktr. Bylece ilgili kesici kapal konumda iken, ayrcnn yakndan elle kumanda
edilmesi nlenmi olacaktr. Bobinin alma gerilimi 110 V DC veya 220 V DC olacak ve
besleme devresi zerinde normalde ak kontakl uygun bir buton bulunacaktr.
iii) Topraklama ayrclaryla donatlm ayrclarda ilave olarak mekanik bir kilitleme dzeni
bulunacaktr. Bylece ana ayrc tamamen almadan topraklama ayrcsnn kapatlmas,
topraklama ayrcs tamamen almadan da ana ayrcnn kapatlmas mmkn
olmayacaktr.
Ayrclarda, dorudan kumanda mekanizmas milinden hareket alan yardmc kontak

dzeni bulunacaktr.

Kapal kontaklar, ana baklar ak pozisyonlarn terk ettii anda alacak ve ana baklar
ak pozisyona geldiinde kapanacaktr.
Ak kontaklar, yalnzca ana baklar kapal pozisyona geldiinde kapanacak ve ana

baklar kapal pozisyonu terk ettii anda alacaktr.
Ayrcnn kumandas iin gerekli yardmc kontaklardan baka, Alc tarafndan

kullanlmak zere ana ayrc iin 8 kapal + 8 ak bo kontak, topraklama ayrcs iin 4 kapal
+ 4 ak bo kontak salanacaktr. Aktarmal kontak tertibi (1 ak + 1 kapal) ift kontak takm
olarak kabul edilmeyecektir.
Kontaklar srekli olarak en az 10 A'i tayacak kapasitede olacak ve 220 V veya 110 V
doru akmda 40 mslik bir zaman sabitesiyle endktif devrede 7.5 A'i, 220 V alternatif akmda
0.4'lk g faktryle 10 A'i kesme ve kapamaya yeterli olacaktr.
Teklif sahibi, teklifinde yardmc kontaklarn ve karakteristiklerinin ayrntl aklamasn

verecektir.
26.2.2.4.8. Konum Gstergeleri ve Sinyalizasyon
Ayrclarn konum sinyal kontaklar bulunacaktr. Ak ve kapal konum sinyalleri, ayrc

ilgili konuma tam olarak ulatnda alnabilecektir.
Ayrca, btnyle metalden yaplm olan bir konum gstergesi de kolayca grlebilir
ekilde tespit edilecektir. Pantograf ve yar pantograf tiplerinin her bir faz ayr bir konum
gstergesi ile donatlacaktr. Konum gstergesi zerindeki yazlar Trke olacak ve Alcnn
onayna sunulacaktr.
Her bir ayrc ve topraklama ayrcs ayr bir kumanda dolab ile tehiz edilecektir.
Btn pantograf tip ayrclarn her bir kutbu iin ayr bir kumanda dolab bulunacaktr. Her
kutba ait d irtibatlar ayrcnn dtaki kutuplarndan biri zerine monte edilen ana kumanda
dolabndaki terminal bloklarna getirilecek ve ayrc ile dier alt tehizat arasndaki kablaj ana
terminal bloklar zerinden yaplacaktr.
Cihazlar ve tehizat (motor, dililer, kontaktrler, nihayet kontaklar bobinler. rleler,

yardmc kontaklar, stclar, terminal bloklar v.s.) kapsayan komple kumanda mekanizmas
kumanda dolab ierisine yerletirilecektir. Kumanda dolab salam yapda ve en az 3 mm DKP
sactan veya edeer mukavemeti salayacak uygun kalnlkta alminyumdan olacak, scak
daldrma galvanizli elikten veya demir olmayan bir metalden imal edilecek ve IEC 60529'da
belirtilen IP 54 koruma artlarna uygun olacaktr. Nem olumasn nlemek zere doal
havalandrma ve termostatl bir stc salanacaktr.
Dolaplarda, menteeli dolap kapann hareketiyle kumanda edilen bir butona bal,
renksiz cam gloplu bir aydnlatma lambas bulunacaktr.
Kablaj iin kullanlan terminal bloklar ait olduklar devrelere gre blmler halinde tertip
edilecek ve porselen veya yanmaz ve/veya kendiliinden sner zellikte baka malzemeden
imal edilecektir. Terminal bloklar metal raylar zerine yayl montaja uygun olacaktr. Komu
terminal dizileri birbirinden en az 15 cm aralklarla yerletirilecektir. Her terminal dizisi d
irtibatlarn yaplmas iin kolaylkla ulalabilir ekilde dzenlenecektir. Her bir terminal grubu
gerektiinde kullanlmak zere %10 yedek terminali kapsayacaktr. Terminaller ve kablolar
zerinde sklr taklr tipte bir iaretleme eridi bulunacaktr. Terminaller en az 2x4 mm
iletkenlerin balantsna uygun yapda olacaktr.
Kumanda dolaplarnda kablo ucu manonlaryla ve plastik tapalarla donatlm yeterli

Her bir kumanda mekanizmasnda elle kumanda kolu bitiiinde dey kumanda ana mili
zerinde uygun bir topraklama dzeni bulunacaktr.
Kumanda dolaplarnn kafes tipi elik yap zerine tespiti iin gerekli paslanmaz zel
malzeme (varsa) Yklenici tarafndan temin edilecektir.
Kumanda dolab zerinde paslanmaz elikten veya paslanmayan baka metalden

yaplm bir etiket bulunacaktr. Etiket zerine malatnn ad, Tip areti ve Seri Numaras,
zolatr kolonlar salam yapda, birbiri yerine kullanlabilir, tercihan iki paradan oluan
silindirik (solid core tipi) stun izolatr nitelerinden oluacaktr. zolatrler, ayrclara kumanda
srasndaki mekanik gerilmelere ve ksa devre akmlar, titreim, d hava artlar ve deprem
sebebiyle meydana gelen kuvvetlere dayanacak yapda olacaktr. zolatrler porselen veya
sertletirilmi camdan imal edilecek ve hibir prz, kabarck ve benzeri kusurlar
bulunmayacak, da ak yzeyleri srlanacaktr.
zolasyon malzemesi sert metal ile dorudan temas halinde olmayacaktr. zolatrlerde
kullanlacak btn tespit malzemeleri iyi kaliteli olacaktr. Bu malzemenin metal ksmlarla
kimyasal reaksiyona girmeyecek veya iletme ortamndaki genlemelerden
dolay krlmalara sebep olmayacak zellikte olduu denenmi olmaldr. zolatrn taban
ve tepe flanlarnn tespitinde her bir ayr parann dzgnce yerletirilmesine ve ekseninde
olmalarna zen gsterilecektir.
zolatr kolonlarnn minumum yzeysel kaak yolu uzunluu 25 mm/kV olacaktr.
26.2.2.4.11. Etiket
Her bir faz ve nite halindeki ayrclarn zerinde ve bunlara ait kumanda dzeninde
paslanmaz elikten veya paslanmayan dier metallerden yaplm birer etiket bulunacaktr.
Etiket; kolaylkla grlebilir ekilde asiye paslanmaz elik vidalarla tespit edilecek,
yazlar okunakl ve zamanla bozulmaz ekilde olacaktr.

Alc sipari numaras,
malatnn ad,
Anma gerilimi (kV),
Anma akm (A),
Anma ksa sreli dayanm akm (kA rms),
Anma mekanik terminal yk (N),
Arl (kg),
Ayrcnn elle kumandas halinde tur says,
ller (cm).
26.2.2.4.12. Montaj ve ller
Normal ayrc, toprak bakl ayrc ve topraklama ayrcs elik bir konstrksiyonun kafes
tipi kirii zerine veya elik veya beton tayc bir mesnet zerine monte edilecektir.
Pantograf tipi ayrclarn her bir kutbu ayr bir kafes tipi elik tayc ayak veya beton tayc
ayak zerine monte edilecektir.
Teklif edilen ayrcnn, montajl alr vaziyetteki konumunu gsteren lleri ve resmi
verilecektir.
26.2.2.4.13.1. Genel

Korozyana kar aadaki nlemler alnacaktr:
Akm tayan paralar demir d metalden yaplacaktr.

Btn yzeyler olabildiince su birikimini nleyecek ekilde dzenlenecek ve kumanda
dolaplarnda bcek girmesine kar korunmu drenaj delikleri bulunacaktr.
malatta kullanlacak malzemeler galvanik korozyona yol amayacak ekilde seilecek ve
dzenlenecektir.
Akm tama ya da yap eleman olarak kullanlacak alminyum alamlar korozyana
dayankl olacaktr.
Dorudan d hava etkilerine ak demir paralar scak daldrma yntemiyle
galvanizlenecektir.

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yaplacaktr. Aksi belirtilmedike galvaniz
kaplama kalnlklar, demir ve elik dkm ve dme malzemeler iin ortalama 85 mikron,
civata, somun ve rondelalar iin ortalama 54 mikron olacaktr.

Aada belirtilen ayrc ksmlar, paslanmaz elikten imal edilmemise
galvanizlenecektir.
asiler
Akm tayan blmler dnda izolatrler zerindeki paralar
Kumanda aktarma paralar, (borular, balant ubuklar, koruyucu kapaklar, manon ve
balklar v.s.)
Kumanda dolaplar, elle kumanda kollar ve dier mekanik paralar
zolatrlerin tepe ve taban flanlar
Ayrc bileenlerinin montajnda kullanlacak btn civata, somun ve pullar
Tespit iin kullanlan paralar
26.2.3. Testler
Aadaki tip ve rutin testleri lEC 62271-102 ve lEC 60694 standartlarna gre
yaplacaktr.
zerinde yaplacaktr.
Dielektrik testleri (Dielectric Tests) (IEC 62271-102 madde 6.2)

Yldrm darbe gerilimi dayanm testleri (Lightning impulse voltage withstand tests)
ebeke frekansl gerilim dayanm testleri (Kuruda ve yata) (Power-frequency voltage
withstand tests)
Kumanda ve yardmc devrelerin gerilim testleri (Voltage tests on the control and
auxiliary circuits.)
Ana devrede scaklk art testi (Temperature Rise Test of main circuit of the Disconnecting
Switch) (IEC 62271-102 madde 6.5)
Devrelerin direncinin llmesi (Measurement of the resistance of circuits) (IEC 62271-102
madde 6.4)
Ana devre (Main circuit)
Yardmc devreler (Auxiliary circuits)
Ksa-sreli dayanm akm ve tepe dayanm akm testleri (short time withstand current and
Topraklama ayrclarnn ksa devre kapama performansn dorulamak iin testleri (Test to
prove the short-circuit making performance of earthing switches) (IEC 62271-102 madde
6.101)
alma ve mekanik dayankllk testi (Operation and mechanical endurance tests) (5000
Ama-kapama) (IEC 62271-102 madde 6.102)
Ar buzlanma artlar altnda alma testi (Operation under severe ice conditions) (IEC
62271-102 madde 6.103)
Radyo giriim gerilimi testi (test her faz iin olmak zere 3 defa yaplacaktr.) (Radio
interference voltage (RIV) test (test shall be conducted on 3 single phases) (IEC 62271-102
madde 6.3)

Kabul esnasnda ayrclara uygulanacak rutin testler aada belirtilmitir.
Ana devrede, kuruda ebeke frekansl gerilim dayanm testi (The dry power frequency
voltage withstand test on the main circuit) (IEC 62271-102 madde 7.1),
Kumanda ve yardmc devrelerin gerilim dayanm testi (Voltage tests on the control and
auxiliary circuits.) (IEC 62271-102 madde 7.2),
62271-102 madde 7.3)
Mekanik alma testleri (Mechanical operating test) (IEC 62271-102 madde 7.101)
Tasarm kontrol ve gzle yaplacak muayeneler (Design and visual checks), (IEC 62271-
102 madde 7.5),
Gm ve galvaniz kalnlklarnn kontrol,
Garantili zelliklerin ve fiziki boyutlarn kontrol,
Ayrclarda kullanlacak izolatrlerle ilgili tip test raporlar, izolatr imalatsnca ayrc
belirtilmedike numune saylar aadaki izelgeye uygun olacaktr. Rutin testler, seilen

10a kadar 2
11-15 3
16-25 4
26-50 6
51-100 8
26.3. 420 kV Ayrclar
26.3.1. Genel

Bu artname letim Sisteminde ak hava tipi alt tesislerinde kullanlmak zere satn
alnacak 420 kV ayrclarn teknik zelliklerini kapsar.
Bu artnamede belirlenen hususlar aksi belirtilmedike 3 kutuplu niteler iin geerlidir.

mekanizmalar ve dier tm yardmc donanm ve malzemeleri ile birlikte komple nite olarak
teslim edilecektir.
Temini istenen ayrclarn tipleri, teknik zellikleri artname ekinde verilen Garantili
zellikler Listesinde belirtilmitir.


IEC 62271-102
Common clauses for high-voltage switchgear and
IEC 60694
TS 2042/IEC 60273
TS 914 EN ISO 1461
TS 3033/IEC 60529


TS ve IEC standartlarnn bulunmad zel paralarla ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alcnn

Ayrclarn imalatnda kullanlan malzemelerin tm kimyasal, fiziksel ve dielektrik
olacaktr.
aada belirtilen alma koullarnda (bina d) kullanlmaya elverili olacaktr.

Ortam Scakl(*)
En Yksek +45C
En Dk -40C
Rzgar Basnc 70 kg/m (yuvarlak yzeyde)
Yldrm darbesine aklk Evet
Endstriyel kirlenmeye aklk Evet, ar dzeyde
Yer Sarsnts(**)
Dey ivme 0.25 g
Sistem koullar

Nominal sistem gerilimi 380 kV
Frekans (***) 50 Hz
Sistem topraklamas Dorudan toprakl ntr
sistemi
edilen aralklar;


Ayrclar; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir
**) nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, ayrclarn alaca yerde
tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile ayrclarn Deprem dayanma testi veya

olacaktr:
faz AC sistem (ntrl) : 380 volt %10 : 47.5-52 Hz

220 V DC kullanlacak ayrclar, szlemeden sonra ayrca belirtilecektir.
26.3.2.1. Tip
Ayrclar (topraklama baklar olan veya olmayan, ya da yalnzca topraklama ayrclar)

Garantili zellikler Listesinde belirtildii ekilde aadaki yapsal tiplerde ve bina d kullanma
uygun olacaktr.
Dey kesmeli tip veya ift kesmeli tip ayrclar; her kutup ayr motor kumandal,
Pantograf veya yar pantograf tip ayrclar; her kutup ayr motor kumandal.
Topraklama ayrclar; geme tip bakl, tek kutup elle kumandal, dey dzlemde 90
dner bakl.

Anma Frekans (***) 50 Hz
Anma akm Garantili zellikler

Listesinde belirtildii gibi
Anma ksa sreli dayanm akm (1 50 kA rms
saniye iin)
Anma tepe dayanm akm 125 kA
1 Dakika sreli ebeke frekansl
dayanm gerilimi (yata)
Ayrma aralnda 760 kV rms
Topraa gre 620 kV rms
Anma yldrm darbe dayanm

gerilimi
Ayrma aralnda 1550 (+300) veya
1780 (+0) kV tepe
Topraa gre 1550 kV tepe
Anma ama-kapama darbe
dayanm gerilimi
Ayrma aralnda 900 (+430) veya 1250
(+0) kV tepe
Topraa gre 1175 kV tepe
Yardmc devreler test gerilimi 2000 V rms
Radyo giriim gerilimi (RIV) Un/3 2500 mikrovolt (Maks.)
geriliminde ve 0.5-2 MHz frekans
bandnda)
Minimum yzeysel kaak yolu 25 mm/kV
uzunluu
Ayrclar 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her giriinde ise en az 20 sn

***) alacak ekilde tasarlanmaldr
26.3.2.3. Garantilerin karlanmamas ve toleranslar
verecektir.
Aada belirtilen tm malzemeler ilgili IEC veya muadili standartlara uygun olacak ve
tekliflerde hangi malzemenin hangi standartlara uygun olduu aka belirtilecektir.
Ayrclarn imalinde kullanlacak tm malzemeler, dayankllk, salamlk ve dier fiziki ve

elektriki zellikleri ynnden kullanma amalarna en uygun ekilde seilecektir. Kullanlacak
malzemeler, hi kullanlmam, birinci snf kalitede, kusursuz ve eksiksiz olacaktr.
26.3.2.4.1. asi
Ayrclarn her bir kutbu salam, ayr bir elik asi zerine monte edilecektir. Dner
izolatr kolon yataklar ve sabit izolatr kolonlar asi zerine monte edilecektir. alma
kuvvetleri altndaki sapmalar veya anma ksa devre koullar altnda srekli deformasyonlar
ayrcnn baarl ekilde almasn engellemeyecektir. elik asi scak daldrmayla
galvanizlenmi olacaktr. Her bir asinin n ksmnda civatal balantya uygun en az 12 mm
apnda bir topraklama terminali bulunacak ve koruyucu topraklama sembol ile
iaretlenecektir.
26.3.2.4.2. Ana Kontaklar ve Kontak Kollar

Ayrclarn hareketli ve sabit kontaklar bakrdan yaplacak ve dzgn yzeyli olacaktr.
Ksa devre akmlarndan veya ama-kapamalardan bozulmayacak ekilde olacak ve temas
yzeyleri 1520 mikron kalnlnda galvanik gmle kaplanacaktr.
Kontaklar ve kontak kollar yksek iletkenlie sahip olacak ve gvenilirliklerini veya akm
tama kapasitelerini kaybetmeksizin elektromekanik kuvvetlere dayanabilecek yapda olacaktr.
Kontak kollar bakrdan veya alminyum alamndan imal edilecektir.
Ayrclarn, gerektiinde, korona halkalar bulunacaktr. 420 kV uygulanan gerilim iin,

hem ak hem de kapal konumlarda, ayrcnn herhangi bir yerinde grnr korona
olmayacaktr.
Ayrclarn ama-kapama ilemlerinin yapld blmler kendisini temizleyecek ekilde

dizayn ve imal edilecektir. Kontaklar ve ilgili ama-kapama ksmlar ayarlanabilir ve kolayca
deitirilebilir zellikte olacaktr. Mekanik ilevi olan yay ve menteelere ayn zamanda akm
tama grevi de yklenmeyecektir.
Kontaklarda ve kontak kollarnda kullanlan civata, vida, somun ve rondelalar antimanyetik

ve paslanmaz metalden yaplacaktr.
Kontaklardaki ark minimuma indirmek iin gerekli nlemler alnacaktr.
Ayrcnn herhangi bir yerindeki scaklk art lEC 60694'te belirtilen, scaklk art
snrlarn gemeyecektir.
Pantograf ayrclarn asl tip sabit konta ask takmlaryla birlikte teslim edilecektir. Bu
kontaklar yerden eksene kadar ykseklii 12.5 m olan alminyum boru veya rgl alminyum
iletken baralara aslacak ekilde tespite uygun tipte olacaktr.
Asl tip sabit kontaklar dey dzlemde art ve eksi ynde 20 cm ayarlanabilir olacaktr.
Teklif sahipleri, sabit (asl) kontan izin verilen yatay ve dey ayar uzunluklarn tekliflerinde
belirteceklerdir.
Ayrclarn tm bak ve/veya kontak kollar, kumanda mekanizmalaryla birlikte, ak

veya kapal konumlarnda otomatik olarak kilitlenecektir. Bu kilitleme, bunlarn elektromanyetik
kuvvetler, yer ekimi, rzgar basnc, titreim, deprem ve buz yk sebepleriyle bulunduklar
konumdan serbest kalarak ayrlmalarn ya da gevemelerini nleyecek ekilde olacaktr. Teklif
sahipleri konum gvenlii ile ilgili alnan zel nlemleri tekliflerinde ayrntl biimde tarif
edeceklerdir.
Ana terminaller Ekte verilen 420 kV Cihazlar in lama Tipi Terminal Detaylar resmine
uygun lama biiminde olacak ve yatay olarak konumlandrlacaktr. Silindir biimli terminallerin
nasl konumlandrlaca Alc tarafndan Garantili zellikler Listesinde belirtilecektir.
Silindir biimli terminaller sertletirilmi elektrolitik bakrdan veya edeer bir bakr
alamndan yaplacak ve aadaki boyutlarda olacaktr;
1600 Ae kadar (1600 A dahil) nominal akmlar iin

ap 40 mm
1600 A'den byk nominal akmlar iin
ap 50 mm
Lama tipi terminaller alminyumdan yaplacaktr. Toprak bakl ayrc ile topraklama
ayrcsnn toprak ba lama tipinde olacak ve belirtilen ksa sreli dayanm akmn tayacak
kapasitede ve 95 ile 120 mm 2lik rgl bakr topraklama iletkenin balantsna uygun olacaktr.
Teklif Sahipleri, terminallerin irtibatlandrlaca iletkenin konumuna gre aada belirtilen

mekanik yklenebilme kapasitelerini tekliflerinde belirteceklerdir.
a) Boylamasna (Yatay, terminal merkez hattna paralel ynde)

b) Enlemesine (Yatay, terminal merkez hattna dik ynde)
c) Dey
Anma terminal ykleri, aada ngrlen deerlerden az olmayacaktr:
i) Dey balantlar iin

c. Dey : 500 N

a. ekme : 4000 N
c. Dey : 1000 N
ii) Yatay balantlar iin

c. Dey : 400 N

a. ekme : 2000 N
c. Dey : 500 N
26.3.2.4.4. Kumanda Mekanizmas
Ayrclar, Garantili zellikler Listesinde belirtildii ekilde el ve motor kumandal olacaktr.
Btn topraklama ayrclar el kumandal olacaktr.

Ayrca kumanda mekanizmasnn tasarm, kumanda iin en az enerji gerektirecek ve
alma evriminin bandan sonuna kadar titreimsiz ve kontroll, dzgn bir alma
salayacak biimde olacaktr.
letme srasnda kontaklar ar buzla kapl iken ayrc alp kapansa bile izolatr
stununda meydana gelen burulmalar (torsionlar), tasarm (emniyet) gerilmelerinin olduka
altnda kalacaktr.
Yataklar, dililer ve helezon dililer paslanmaya kar dayankl ve herhangi bir bakm ve
yalamay gerektirmeyecek tipte olacaktr. Teklif Sahipleri kullanacaklar yatak tipini
belirtecektir. Kumanda mekanizmasna ait paralar pim, kamal irtibatlarla birletirilecek ve
kilitlenecektir. Kumanda mekanizmasnn her parasna dier ksmlar sklmeden kolaylkla
ulalacaktr.
26.3.2.4.4.1. Motorla Kumanda Mekanizmas
Btn ayrclar tek-kutup kumandal olacak ve her kutup iin ayr bir motor tahrik
mekanizmas bulunacaktr. Kumanda devreleri, hem tek-kutuplu hem de -kutuplu kumanday
mmkn klacak ekilde dzenlenecektir. -kutuplu kumanda anahtar, d taraftaki
kutuplardan birinin zerine monte edilmi olan ana kumanda dolabnda bulunacaktr.
Gerektiinde elle kumanda etmek zere, sipari kapsamndaki her bir nitenin her kutbu iin bir
adet yerinden karlabilir yerden kumanda edilebilecek ekilde kumanda kolu verilecektir.
Tahrik motorlar fazl, 380 V, 50 Hz olacak ve sinyal kontaklarna sahip termik ve

manyetik minyatr kesicilerle (MCB) korunacaktr. Motor tahrik mekanizmas ve kumanda
devreleri, balatma kumandasnn sresine bal olmakszn, motorlarn ama ve kapama
ileminin tamamlanmas iin gerekli zaman boyunca dnmesini salayacaktr. Motor, ama ve
kapama ileminin tamamlanmasndan sonra, nihayet alterleri ve motor kontaktrleri vastasyla
otomatik olarak durdurulacaktr.
Motor besleme devresindeki herhangi bir arza, kumanda dolabndaki bir sinyal lambas
vastasyla gsterilecek ve ayrca arza sinyalinin kumanda odasndaki panoya tanarak
uzaktan grlmesi iin gerekli sinyal konta bulunacaktr.
Motorun almas yakndan ve uzaktan balatlabilecektir. Kumanda gerilimi 110 veya

220 V DC olacaktr. Kumanda dolabnda yakndan kumanda iin butonlar ve "uzak-bota-yakn"
konumlu bir seici anahtar bulunacaktr.
Tm motorlu ayrclarn kumanda devresinde AC gerilim yok iken kumanda almasn

kumandann kendisini kilitlemesi nedeni ile veya kumanda verilmi bir ayrcnn (ama ya da
kapama) hareketini tamamlamadan herhangi bir nedenle AC besleme kesilmesi durumunda
(alter atma), tekrar AC besleme verilmesi halinde ayrcnn yarm kalan pozisyonunu, (tekrar
ama kapama butonuna basmadan) devam ettirerek ayrcnn pozisyon deitirmesi
engellenecektir.
26.3.2.4.4.2. Elle Kumanda Mekanizmas
Btn topraklama ayrclar elle tek-kutuplu olarak kumanda edilecektir.

Kumanda mekanizmas, ayrcy ak ve kapal konumlarda asma kilit vastasyla
kilitlemeye uygun olacaktr.
Ayrclarn ve topraklama ayrclarnn elle kumanda kollar yer seviyesinden yaklak

100 cm yukarda, ve iletilmesi srasnda 16 kgdan fazla kuvvet uygulanmasn
gerektirmeyecek ve uzunluu 40 cmyi amayacak ekilde konumlandrlacaktr. Ama ve
kapama ynleri aka belirtilmi olacaktr. Her bir kutup iin bir adet kumanda kolu ve kumanda
dolabnda uygun bir ask salanacaktr. Elle kumanda durumunda ayrcnn almas-
kapatlmas iin kumanda kolunun ka tur dndrlecei ve ama/kapama sresi belirtilecek ve
bu deer ayrcnn etiketine yazlacaktr.
26.3.2.4.5. Kumandalarn Aktarlmas
Ayrclarn aktif ksmlarnn kumandas dner izolatrlerle salanacaktr. Kumanda

mekanizmasnn, tahrik milleri, iletim ubuklar, borular, balk ve klavuzlar dahil, tm paralar
Yklenici tarafndan verilecektir.
26.3.2.4.6. Kilitleme
i) Motor kumandal ayrclarda, motorla tahrik ve elle tahrik dzenekleri arasnda uygun bir
kilitleme salanacaktr. Kumanda kolu, ayrcnn kumandas iin mekanizmaya takldnda,
motor kumandas ile ilgili kesicinin kapama kumandas almas bu kilitleme ile nlenmi
olacaktr.
ii) Btn ayrclar ve topraklama ayrclarnda elektromekanik bir kilitleme dzeni

bulunacaktr. Bylece ilgili kesici kapal konumda iken, ayrcnn yakndan elle kumanda
edilmesi nlenmi olacaktr. Bobinin alma gerilimi 110 veya 220 V DC olacak ve besleme
devresi zerinde normalde ak kontakl uygun bir buton bulunacaktr.
iii) Topraklama ayrclaryla donatlm ayrclarda ilave olarak mekanik bir kilitleme dzeni
bulunacaktr. Bylece ana ayrc tamamen almadan topraklama ayrcsnn kapatlmas,
topraklama ayrcs tamamen almadan da ana ayrcnn kapatlmas mmkn
olmayacaktr.
Ayrclarda, dorudan kumanda mekanizmas milinden hareket alan yardmc kontak

dzeni bulunacaktr.
Kapal kontaklar ana baklar ak pozisyonlarn terkettii anda alacak ve baklar ak

pozisyona geldiinde kapanacaktr.
Ak kontaklar yalnzca ana baklar kapal pozisyona geldiinde kapanacak ve baklar

kapal pozisyonu terk ettii anda alacaktr.
Ayrcnn kumandas iin gerekli yardmc kontaklardan baka, Alc tarafndan

kullanlmak zere ana ayrc iin 8 kapal + 8 ak bo kontak, topraklama ayrcs iin 4 kapal
+ 4 ak kontak salanacaktr. Aktarmal kontak tertibi (1 ak + 1 kapal) ift kontak takm
olarak kabul edilmeyecektir.

Kontaklar srekli olarak en az 10 A'i tayacak kapasitede olacak ve 220 V veya 110 V
doru akmda 40 mslik bir zaman sabitesiyle endktif devrede 7.5 A'i, 220 V alternatif akmda
0.4'lk g faktryle 10 A'i kesme ve kapamaya yeterli olacaktr.
Teklif sahibi, teklifinde yardmc kontaklarn ve karakteristiklerinin ayrntl aklamasn

verecektir.
26.3.2.4.8. Konum Gstergeleri ve Sinyalizasyon
Ayrclarn konum sinyal kontaklar bulunacaktr. Ak ve kapal konum sinyalleri, ayrc

ilgili konuma tam olarak ulatnda alnabilecektir.
Ayrca, her bir kutup iin btnyle metalden yaplm olan bir konum gstergesi de
kolayca grlebilir ekilde tespit edilecektir. Pantograf tiplerinin her bir faz ayr bir konum
gstergesi ile donatlacaktr. Konum gstergesi zerindeki yazlar Trke olacak ve Alcnn
onayna sunulacaktr.
Ayrc ve topraklama ayrclarnn her bir kutbu ayr kumanda dolaplar ile tehiz
edilecektir.
Btn pantograf tip ayrclarn her bir kutbu iin ayr bir kumanda dolab bulunacaktr. Her
kutba ait d irtibatlar ayrcnn dtaki kutuplarndan biri zerine monte edilen ana kumanda
dolabndaki terminal bloklarna getirilecek ve ayrc ile dier alt tehizat arasndaki kablaj ana
terminal bloklar zerinden yaplacaktr.
Cihazlar ve tehizat (motor, dililer, kontaktrler, nihayet kontaklar bobinler. rleler,

yardmc kontaklar, stclar, terminal bloklar v.s.) kapsayan komple kumanda mekanizmas
kumanda dolab ierisine yerletirilecektir. Kumanda dolab salam yapda en az 3 mm DKP
sactan veya edeer mukavemeti salayacak uygun kalnlkta alminyumdan olacak, scak
daldrma galvanizli elikten veya demir olmayan bir metalden imal edilecek ve IEC 60529'da
belirtilen IP 54 koruma artlarna uygun olacaktr. Nem olumasn nlemek zere doal
havalandrma ve termostatl bir stc salanacaktr.
Dolaplarda, menteeli dolap kapann hareketiyle kumanda edilen bir butona bal,
renksiz cam gloplu bir aydnlatma lambas bulunacaktr.
Kablaj iin kullanlan terminal bloklar ait olduklar devrelere gre blmler halinde tertip
edilecek ve porselen veya yanmaz ve/veya kendiliinden sner zellikte baka malzemeden
imal edilecektir. Terminal bloklar metal raylar zerine yayl montaja uygun olacaktr. Komu
terminal dizileri birbirinden en az 15 cm aralklarla yerletirilecektir. Her terminal dizisi d
irtibatlarn yaplmas iin kolaylkla ulalabilir ekilde dzenlenecektir. Her bir terminal grubu
gerektiinde kullanlmak zere %10 yedek terminali kapsayacaktr. Terminaller ve kablolar
zerinde sklr taklr tipte bir iaretleme eridi bulunacaktr. Terminaller en az 2x4 mm
iletkenlerin balantsna uygun yapda olacaktr.
Dolaplarda kablo ucu manonlaryla ve plastik tapalarla donatlm yeterli sayda kablo
giri delikleri bulunacaktr.
Her bir kumanda dolabnda, kablolarn siperlerini balamak iin bir toprak baras
bulunacaktr.
Her bir kumanda mekanizmasnda elle kumanda kolu bitiiinde dey kumanda ana mili
zerinde uygun bir topraklama dzeni bulunacaktr.
Kumanda dolaplarnn kafes tipi elik yap zerine tespiti iin gerekli paslanmaz zel
malzeme (varsa) Yklenici tarafndan temin edilecektir.
Kumanda dolab zerinde paslanmaz elikten veya paslanmayan baka metalden

yaplm bir etiket bulunacaktr. Etiket zerine malatnn ad, Tip areti ve Seri Numaras,
zolatr kolonlar salam yapda, birbiri yerine kullanlabilir, tercihen paradan oluan
silindirik (solid core tipi) stun izolatr nitelerinden oluacaktr. zolatrler, ayrclarn
kumandalar srasndaki mekanik gerilmelere ve ksa devre akmlar, titreim, d hava artlar
ve deprem sebebiyle meydana gelen kuvvetlere dayanacak yapda olacaktr. zolatrler
porselen veya sertletirilmi camdan imal edilecek ve hibir prz, kabarck ve benzeri kusurlar
bulunmayacak, da ak yzeyleri srlanacaktr.
zolasyon malzemesi sert metal ile dorudan temas halinde olmayacaktr. zolatrlerde
kullanlacak btn tespit malzemeleri iyi kaliteli olacaktr. Bu malzemenin metal ksmlarla
kimyasal reaksiyona girmeyecek veya servisteki genlemelerden dolay krlmalara sebep
olmayacak zellikte olduu denenmi olmaldr. zolatrn taban ve tepe flanlarnn tespitinde
her bir ayr parann dzgnce yerletirilmesine ve ekseninde olmalarna zen gsterilecektir.
zolatr kolonlarnn en ksa yzeysel kaak yolu uzunluu 25 mm/kV olacaktr.
26.3.2.4.11. Etiket
Ayrclarn herbir kutbunda, topraklama ayrclar zerinde ve bunlara ait kumanda

dzeninde paslanmaz elikten veya paslanmayan dier metallerden yaplm birer etiket
bulunacaktr.
Etiket; kolaylkla grlebilir ekilde asiye paslanmaz elik vidalarla tespit edilecek,
yazlar okunakl ve zamanla bozulmaz ekilde olacaktr.


Alc sipari numaras,
malatnn ad,
Anma gerilimi (kV),
Anma akm (A),
Anma ksa sreli dayanm akm (kA, rms),

Anma mekanik terminal yk (N),
Ayrcnn elle kumandas halinde tur says ve ama/kapama sresi (s),
Arl (kg),
ller (cm).
26.3.2.4.12. Montaj ve ller
Ayrclarn her bir kutbu ayr bir tayc elik ayak zerine monte edilecektir. Montaj
detaylar, kumanda dolabnn konumu ve aklklar, szlemenin imzalanmasndan sonra
verilecektir.
Teklif edilen ayrcnn, montajl alr vaziyetteki konumunu gsteren lleri ve resmi
verilecektir.

26.3.2.4.13.1. Genel

Akm tayan paralar demir d metalden yaplacaktr.

Btn yzeyler olabildiince su birikimini nleyecek ekilde dzenlenecek ve kumanda
dolaplarnda bcek girmesine kar korunmu drenaj delikleri bulunacaktr.
malatta kullanlacak malzemeler galvanik korozyona yol amayacak ekilde seilecek ve
dzenlenecektir.
Akm tama ya da yap eleman olarak kullanlacak alminyum alamlar korozyona
dayankl olacaktr.
Dorudan d hava etkilerine ak demir paralar scak daldrma yntemiyle
galvanizlenecektir.

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yaplacaktr. Aksi belirtilmedike galvaniz
kaplama kalnlklar, demir ve elik dkm ve dme malzemeler iin ortalama 85 mikron,
civata, somun ve rondelalar iin ortalama 54 mikron olacaktr.
Aada belirtilen ayrc ksmlar, paslanmaz elikten imal edilmemise

galvanizlenecektir.
asiler,

Akm tayan blmler dnda izolatrler zerindeki paralar,
Kumanda aktarma paralar, (borular, balant ubuklar, koruyucu kapaklar, manon ve
balklar v.s.),
Kumanda dolaplar, elle kumanda kollar ve dier mekanik paralar,
zolatrlerin tepe ve taban flanlar,
Ayrc bileenlerinin montajnda kullanlacak btn civata, somun ve pullar,
Tespit iin kullanlan paralar.
26.3.3. Testler
Aadaki tip ve rutin testleri lEC 62271-102 ve lEC 60694 standartlarna gre
yaplacaktr.
zerinde yaplacaktr.
Dielektrik testleri (Dielectric Tests) (IEC 62271-102 madde 6.2)

Yldrm darbe gerilimi dayanm testleri (Lightning impulse voltage withstand tests)
Ama- kapama darbe gerilimi dayanm testleri (Switcing impulse withstand voltage
tests)
ebeke frekansl gerilim dayanm testleri (Power-frequency voltage withstand test)
Kumanda ve yardmc devrelerin gerilim testleri (Voltage tests on the control and
auxiliary circuits.)
Ana devrede scaklk art testi (Temperature Rise Test of main circuit of the Disconnecting
Switch) (IEC 62271-102 madde 6.5)
62271-102 madde 6.4)
Ksa-sreli dayanm akm ve tepe dayanm akm testleri (short time withstand current and
Topraklama ayrclarnn ksa devre kapama performansn dorulamak iin testleri (Test to
prove the short-circuit making performance of earthing switches) (IEC 62271-102 madde
6.101)
alma ve mekanik dayankllk testi (Operation and mechanical endurance tests) (5000
Ama-kapama) (IEC 62271-102 madde 6.102)
Ar buzlanma artlar altnda alma testi (Operation under severe ice conditions) (IEC
62271-102 madde 6.103)
Radyo giriim gerilimi testi (test her faz iin olmak zere 3 defa yaplacaktr.) (Radio
interference voltage (RIV) test (test shall be conducted on 3 single phases) (IEC 62271-102
madde 6.3)
Kabul esnasnda ayrclara uygulanacak rutin testler aada belirtilmitir.
Ana devrede, kuruda ebeke frekansl gerilim dayanm testi (The dry power frequency
voltage withstand test on the main circuit) (IEC 62271-102 madde 7.1),
Kumanda ve yardmc devrelerin gerilim dayanm testi (Voltage tests on the control and
auxiliary circuits.) (IEC 62271-102 madde 7.2),
62271-102 madde 7.3)
Mekanik alma testleri (Mechanical operating test) (IEC 62271-102 madde 7.101),
Tasarm kontrol ve gzle yaplacak muayeneler (Design and visual checks), (IEC 62271-
102 madde 7.5),
Gm ve galvaniz kalnlklarnn kontrol,
Ayrclarda kullanlacak izolatrlerle ilgili tip test raporlar, izolatr imalatsnca ayrc
belirtilmedike numune saylar aadaki izelgeye uygun olacaktr. Rutin testler, seilen

10a kadar 2
11-15 3
16-25 4
26-50 6
51-100 8

BLM 27
27. AKMLATR ARJ CHAZI (REDRESR) LE LGL TEKNK HUSUSLARI
Bu blm yklenici tarafndan temin edilecek olan (bu husus birim fiyat listelerinde
belirtilmitir) ve merkezlerin DC enerji ihtiyacn karlayan aklerin arjl tutulmas iin gerekli
olan arj cihaz (redresr) ve aksesuarlarn da kapsayan komple cihazn teknik hususlarn
iermektedir.
Redresrlerin imalat ve deneyleri;
Genel kapsamyla IEC 60146-Semiconductor converters standardna uygun olacak,

Bu standardn belirlememi olduu konularda PE 5-1997 (R2003) Utility Type Battery
Chargers standard uygulanacaktr.
Edeer baka standartlar uygulanmsa, bu standartlarn birer kopyas teklifle birlikte

verilecektir.
Redresr iinde kullanlan btn yardmc cihaz ve devre elemanlar da IEC ya da

edeer standartlara uygun olacaktr.
27.1. Tanmlar
1. Normal arj (Tampon arj/Floating Charge) Rejimi

Redresrn, akmlatr ve yke paralel olarak almasdr. Bu rejimde, redresr
akmlatr tam arjl durumda tutmaya tam yeter bir akm ekecek biimde sabit bir gerilimde
(tampon gerilimi) alr.
2. Hzl arj (Equalizing Charge) Rejimi
Redresrn; akmlatrn ilk arj, periyodik hzl (equalizing) arj ya da a.a. kaynak
gerilimi arzasndan dolay akmlatrn boalmasndan sonra yeniden hzl arj srasnda
daha yksek bir gerilimde (boost voltage) almasdr.
27.2.1. Anma Deerleri
Anma k gerilimi (d.a.) 48 veya 110 V DC

En az 60A'lik olmak zere merkezin
nihai durumuna gre tm cihazlar
Anma k akm (d.a.)(In)
besleyebilecek amperajda olacak ve %20
yedek kapasite braklacaktr.
Normal arj rejimi gerilim ayar aral aksi belirtilmedike anma geriliminin
%94-%106's arasnda
aksi belirtilmedike anma geriliminin
Hzl arj rejimi gerilim ayar aral
%102.5- %115' i arasnda
Akm snrlama %110 In
Gerilim dalgalanmas (ripple) %1
Dielektrik dayanm gerilimi 2 kV
Verimlilik % 80
Kaynak gerilimi (AC)
Gerilim 380 kV % 10
Frekans 50 Hz % 5
Faz says ve balant 3 faz, 4 telli
Yk g faktr 0.8 - 1 endktif
Redresrn anma akm, normal ve hzl arj rejimlerinde ve aada belirtilen gerilim
reglasyonu koullarnda srekli olarak ekilebilecektir.
27.3. Tasarm ve Yapsal zellikler
27.3.1. Genel
arj cihazlar dahili kullanm iin metal bir kabin iinde olacak ve duvara dayal olarak
yere monte edilecek, sadece nden ak olacaktr. D balantlar kabin altndan yaplacaktr.
Cihazlar;
Mahfaza
yar iletken dorultucu elemanlar
transformatr (iki sargl, arj edilen akmlatrn a.a. kaynandan elektriksel olarak
yaltmn salayacaktr)
k gerilim ayar cihaz (normal arj ve hzl arj k gerilimlerini bamsz olarak
ayarlayabilen potansiyometreler)
hzl arj otomatik zamanlama cihaz (timer), ayarlanabilecektir
termik ve manyetik ama devreli ve alarm kontakl a.a. kaynak gerilimi devre kesicisi
minimum gecikme zaman 2 sn. olan ve nominal gerilimin %85 ile %105'ine ayarlanabilir
d.a. dk gerilim alarm rlesi
d.a. kaak gstergesi
doruluk snf 1 olan d.a. voltmetre
doruluk snf 1 olan d.a. ampermetre
A.A. VAR ON pilot lambas
AMA-KAPAMA anahtar
OTOMATK-ELLE seici anahtar
NORMAL-HIZLI ARJ seici anahtar
Seici konumlarn gsteren pilot lambalar
ihtiva edecektir.
Yklenici teklifi ile birlikte;

Garantili karakteristikler listesini,
Tarafsz bir laboratuvarda yaplm tip test raporlarn
Kalite Sistem ve TSE Trk Standartlarna Uygunluk Belgeleri
Btn boyutlar gsteren d grn resimlerini,
Etiket resimlerini
arj cihaz kullanm kitabn
verecektir.
arj cihaz el kitab en az aadaki bilgileri ierecektir.

alma koullar,
arj cihaznn alma ilkeleri,
devre yapsnn tarifi
giri ve k gerilim ve akm anma deerleri,
gerilim dalgalanmas,
k gerilim reglasyonu,
giri ve k korumalar,
kumandalar,
rle, sigorta, kesici, lme aletleri v.b. yardmc elemanlarla ilgili ayrntl bilgiler,
transformatrn tipi, anma deerleri, ayar zellikleri
montaj talimatlar,
darbeye kar koruma yntemi
iletme talimatlar,
arza giderme klavuzu,
deitirilebilecek paralarn listesi
27.3.2. Transformatr (Convertor Transformer)
Transformatrler IEC 146' nn ilgili blmndeki artlara uygun olacak ve ayn blmde
ngrlen deneylerden geirilmi olacaktr.
Transformatrn primer ve sekonder sarglar elektriksel olarak birbirinden yaltlm

olacaktr.
27.3.3. Hzl arj Sistemi

arj cihazlar, akmlatrlerin ilk arjn ve yeniden arjn ykseltilmi bir gerilim altnda
hzl arj sistemiyle yapacak donanma sahip olmaldr.
Otomatik hzl arj sistemi, seilmise, a.a. kaynann kesilip yeniden devreye
girmesinden sonra, arj cihaz otomatik olarak hzl arj rejimine geecek biimde tasarlanm
olmaldr. Akmlatr arj olduktan sonra, arj cihaz otomatik olarak normal arj rejimine
dnmeli, bu dn elle de yaplabilmelidir.
27.3.4. Gerilim Reglasyonu
Redresrn k gerilimi, k akmnn bota almadan %100 yke kadar deimesi,

kaynak a.a. geriliminin %10 ve frekansn %2 deimesi koullar altnda, gerilim ayar
deerinin normal arj rejiminde % 0.5, hzl arj rejiminde %1 snrlar iinde otomatik ve
srekli olarak sabit kalacaktr.
27.3.5. Akm Snrlayc
arj cihazlar, alma Koullar bal altnda ve balanan akmlatrn gerilimi %85-
%120'si arasnda iken, d.a. k akmn anma deerine snrlayacaktr.
Akm snrlaycnn almas, normal ve hzl arj rejimlerinde herhangi bir koruma
sisteminin almasna ya da redresrn tahribine neden olmayacaktr.
arj cihaz k devresi, ksa devre, ar yk ve ters akmlatr balantsna kar isel
olarak korunmu olacaktr.
27.3.6. Isnma
arj cihaz anma alma koullarnn en elverisiz olannda altrldnda, yaltm

malzemeleri, balant noktalar ve mahfazann snma dereceleri aada belirtilen deerleri
gemeyecektir.
Yaltkan malzemeler
(IEC 85)
Scaklk
Yaltkan snf Maks.Scaklk(oC)
Ykselmesi(oC)
Y 90 50
A 100 60
E 120 80
B 130 90
F 155 115
H 180 140
Mahfaza, kontaklar ve Scaklk
Maksimum Scaklk(oC)
balantlar Ykselmesi(oC)
Baralar ve balantlar
plak, civatal bakr-bakr
55 105
balant elemanlar
Gm kaplama ya da
55 105
edeeri balantlar
Yaltlm kablolarla
balantlar
Bakr-bakr balant
20 70
elemanlar
Gm kaplama ya da
35 85
edeeri balant elemanlar
Mahfaza 25 75
27.3.7. Darbe Gerilimlerinden Koruma
arj cihazlar, a.a. ve d.a. taraflarn i ve d kaynakl geici rejim darbe gerilimlerine
kar korumak amacyla, darbe sndrc devrelerle tehiz edilecektir.
27.3.8. Ayarlar
Normal ve hzl arj gerilimleri birbirinden bamsz olarak ayarlanabilecektir.
27.3.9. Mahfaza
arj cihazlar, deme zerine yerletirilmeye uygun dahili kullanm amal elik bir
mahfaza iinde olmaldr. Mahfaza, giri ve k kablolar hari tm akm tayan blmleri iine
alacak, giri k kablolar ise mahfazann taban yzeyinden girecektir.
Yaltlmam enerjili blmlere ulalmasn salayacak kap ya da kapak yerine salamca

oturacak, kilitlenme imkan bulunan bir kolu bulunacaktr. Ar akm koruma cihazlar ya da
normal fonksiyonu gerei deitirilmesi ya da yenilenmesi gereken dier paralara ulalmasn
salayan kapak ya da kapnn mentee ya da benzer bir mekanizmayla tutturularak kolayca
almas engellenmi olacaktr. Kapak ya da kap zel bir alet kullanlarak kaldrlabilecek ya da
alabilecektir.
Mahfaza, yetkili olmayan personelin cihaz zerinde ayar ya da deiiklik yapmasn

engelleyecek ekilde yaplm olmaldr.
Havalandrma delikleri; bcek, kat paralar v.b. girmesini engelleyecek biimde kafes tel,
delikli kapak v.b. ile korunmu olmaldr.
27.3.10. Mahfaza Topraklamas
Mahfazann; a.a. giri topraklama kablosunun balanmas iin ayr ve kolaylkla

farkedilebilir bir topraklama terminali bulunacaktr. Bu terminal mahfazann i yzeyiyle temasta
olacak ve akm tamayan btn metal blmler bu terminalle ya da mahfaza ile balantlanarak
toprak sreklilii salanacaktr.
27.3.11. Terminaller ve Balantlar

Kullancnn yararlanaca terminaller (a.a. giri, d.a. k, uzaktan kumanda v.b.),
standart kablo boyutlarna uygun olacak; yapmc, balant iin kullanlacak kablonun cinsi ve
boyutunu belirtecektir.
Giri ve k kablolar ve kablo balant ular zerinde verilmeyen arj cihazlarnn,

(veriliyorsa) kablolar ve giri-k terminalleri; Cihazn hatasz olarak iletmeye alnabilmesini
salayacak ekilde, yeterli ve kalc bir biimde iaretlenmi olacaktr.
Bask devre tahtalar zerindeki bask balantlar dndaki ara balantlar, iletme ve
bakm-tamiratta kolaylk salanmas iin, her bir balantnn her iki ucunda kalc ve okunabilir
biimde numaralanm ya da baka biimde belirlenmi olacaktr. Kullancnn yararlanaca
terminaller ya da terminal bloklar (uzaktan kumanda terminalleri v.b.) balantlarn doru
yaplmasn salayacak biimde iaretlenmi ve adlandrlm olacaktr.
27.4. Testler
arj cihazlarna uygulanacak tip testleri aada belirtilmitir. Bunlarla ilgili tip test
raporlarnn olmamas, uygun bulunmamas, eksik bulunmas durumunda bu testler yaplacaktr.
a) Yaltkanlk Deneyi
arj cihaz, normal almada ulaaca en byk scaklk derecesinde iken 50 Hz

sinsoidal deney gerilimine (standartta belirtilen) 1 dakika sre ile dayanacaktr. Gerekli akm
elde etmek iin arj cihaznn kna diren yk ile batarya paralel olarak balanm olacaktr.
Bu deneyler srasnda btn yar iletkenler, kapasitrler ve duyarl kontrol elemanlar ksa
devre edilmi olacaktr; bask devre tahtalar karlacak ve toprak arza alarm devreleri
alacaktr. Kontaktrler ve rleler alr konumda olacaktr.
Deney gerilimi aadaki noktalar arasna uygulanacaktr;
a.a. giri terminalleri ile enerji altnda olmayan metal blmler arasna,
a.a. giri terminalleri ile d.a. k terminalleri arasna,
d.a. k terminalleri ile enerji altnda olmayan metal blmler arasna.
b) Gerilim Ayar Deneyi
a.a. giri gerilimi anma deerinde ve k akm anma deerinin yars iken, hzl ve
normal arj gerilim ayar deerlerinin artnamede ngrld gibi elde edilebildii
dorulanacaktr.
c) Isnma Deneyi
arj cihaz, anma alma rejiminin ngrd en ar koullar altnda, hi bir elemann
scaklk derecesi artk ykselmeyinceye kadar altrlacaktr. Bu ekilde ulalan scaklk
ykselmesi snma ile ilgili maddede ngrlen deerleri amamaldr.
stenen akm elde etmek iin bataryann paralel baland diren yk kullanlacaktr.

Scaklk ykselmesinin sabit kaldna, 15 dakika arayla yaplan st ste lmenin ayn
sonucu vermesiyle karar verilir. Scaklk ykselmesi, llen scaklk derecesi ile (soutma
ortamnn) scakl arasndaki farktr.
d) Akm Snrlama Deneyi
arj cihaz, direnle yklenerek Akm Snrlayc maddesinde ngrlen akm snrlama
ilevi dorulanacaktr.
e) Ksa Devre Deneyi
arj cihaznn k terminalleri arasna bir ksa devre uygulanacaktr.
arj cihaz, ya akm snrlama zellii ya da k devresine konulan bir devre kesici veya
sigorta araclyla bu ksa devreye dayanabilmelidir. Ksa devrenin kaldrlmas ve kesicinin
kapatlmas ya da sigortann deitirilmesinden sonra k gerilimi normale dnmeli ve arj
cihaznn almasnda ani ya da daha sonra ortaya kan bir bozulma olmamaldr. Bu deney
srasnda cihazn kna batarya bal olmamaldr.
f) Gerilim Reglasyonu Deneyi
Bu deney hzl ve normal arj anma gerilimlerinin minimum ve maksimum deerlerinde

yaplacaktr. arj cihaz giri geriliminin Gerilim Reglasyonu maddesinde ngrlen minimum
ve maksimum deerlerinde altrlarak yk, bota altrmadan tam yke kadar en az be
kademede deitirilecektir. k d.a. gerilimi batarya ularnda llecektir.
k geriliminin llen minimum ve maksimum deerlerinden, aadaki formlle,

maksimum gerilim sapmas yzde deeri hesaplanacaktr:
E max E max
Yzdesapma ( reglasyon ) = x100
E max + E min
g) Verimlilik lmesi
arj cihaznn verimlilii; anma k gerilimi ve akmnda, a.a. giri terminallerindeki

toplam g watmetre ile llerek ve maksimum anma k gerilimi, anma k akm ve anma
giri geriliminde k terminallerindeki d.a. gerilim ve akm llerek aadaki formle gre
hesaplanr:
d .a.Volt Amper ( k )
Yzdeverimlilik = x100
Watt ( giri )
Aksi belirtilmedike, giri gc fanlar v.b. yardmc cihazlarn g harcamalarn

kapsayacaktr.
h) G Faktr lmesi

G faktr, tek fazl arj cihazlar iin Madde 1.7.'deki koullar altnda llerek
aadaki formle gre hesaplanacaktr;
Watt( giri)
Gfaktr, yzde = x100
rms giri VoltAmper
Tek fazl arj cihazlar iin, giri gc uygun bir watmetre ile llecek ve Volt-amper
deeri, rms len cihazlarla llen gerek rms giri gerilim ve akm deerlerinden
hesaplanacaktr.
G faktr, dengeli fazl kaynak ve yk iin, yukardaki 1.7.maddesindeki verimlilik

hesabndaki artlar altnda yaplan lmeler ve aadaki formlle hesaplanr:
Watt ( giri)
Gfaktr, yzde = x100
3 xVoltLLxAkA L
Buradaki fazlar aras gerilim ve faz akm etkin (rms) deerlerdir.
i) Gerilim Dalgalanmas (Ripple) lmesi
Gerilim dalgalanmas tam olarak doldurulmu batarya ularnda llecektir. arj

cihaznn anma g deerine ulamak iin, deney bataryas ya da edeer diren-kapasitr
devresi ularna deiken bir diren yk balanacaktr. Dalgalanma gerilimi, etkin deer (rms)
cinsinden ya da arj cihaznn llen d.a. k geriliminin yzdesi olarak ya da her ikisi
cinsinden ifade edilecektir.
Deney hzl ve normal arj gerilimlerinin minimum ve maksimum deerlerinde yaplacaktr.

Giri geriliminin alma koullarnda ngrlen snrlar iinde ve arj cihaznn anma gc
iinde elde edilen en kt dalgalanma gerilim deeri gz nne alnacaktr.
j) Duyulabilir Grlt Deneyi
arj cihaz kaynak gerilimi, k gerilimi ve yk akmnn eitli kombinezonlar

denenerek, en yksek duyulabilir grlt dzeyini veren koullar tespit edilecektir. lmeler
ANSI S12.51 ve ANSI S12.53 standartlarna gre yaplacaktr. Bu deney, batarya bal
durumdayken yaplacaktr. lmeler, arj cihaznn drt kenarnn her birine 1.50 m uzaklktan
yaplacaktr.
k) Dinamik Tepke Deneyi
i) Yk Deiimi
arj cihaz kna, bir deney bataryas (arj cihaznn anma k akmnn drt kat
byklkte amper-saat kapasitesi olan tam olarak doldurulmu bir batarya) ya da edeer bir
diren -kapasitr devresi balandnda; tam yk akmnn %20' den %100' e ya da %100' den
%20' ye ani deimeleri, k geriliminde, gerilim ayar deerinin %94-%106' s tesinde bir
deiiklie neden olmayacaktr. Gerilim deerindeki deimeler, ar gerilim amasna neden
olmayacaktr. Gerilim, 2 sn.'den ksa bir sre iinde, Gerilim Reglasyonu maddesinde belirtilen
gerilim sapma snrlar iine dnecek ve bu snrlar iinde kalacaktr.

ii) Giri Gerilimi Deiimi
arj cihaz kna, bir deney bataryas ya da edeer bir diren-kapasitr devresi
balandnda; anma giri geriliminin %10' una kadar ani deiimler, Gerilim Reglasyonu
maddesinde belirtilen snrlar dnda bir geici deiiklie neden olmayacaktr.
iii) Balatma Rejimi
arj cihaz k, bir deney bataryas ya da edeer bir diren-kapasitr devresi

balanarak anma k deerinin %10' u byklnde bir ykle enerjilendiinde; k gerilimi,
gerilim ayar deerinin %110' undan daha byk bir deere kmayacak, ar gerilim amasna
neden olmayacak, 15 sn iinde Gerilim Reglasyonu maddesinde belirtilen gerilim sapma
snrlar iinde kararl kalacaktr.
l) Giri ve k Devreleri Darbe Gerilimi Dayanm Deneyi
Bu deney;
IEC 60255-22-1 (1988-05) Electrical disturbance tests for measuring relays and
protection equipment - Part 1: 1 MHz burst disturbance tests standardnda tanmlanan deney
devresi ve deney gerilimi (III snf) kullanlarak yaplacaktr.
Bu deneyde, arj cihaz 40 oC scaklkta tam ykte bir deney bataryas ya da edeer bir
diren-kapasitr devresi bal olarak altrlacaktr. Yukarda belirtilen darbe gerilimi, 2 sn
sreyle aadaki gibi uygulanacaktr;
btn a.a. giri fazlar arasna,

her bir a.a. giri fazyla toprak arasna
d.a. k u lar arasna
her bir d.a. k ucuyla toprak arasna
Deney sonucunda, arj cihaznn hi bir devre eleman tahrip olmayacak ve cihazn
performansnda (belirlenmi toleranslarn) tesinde bir deiiklik grlmeyecektir.
m) Mekanik Darbe Dayanm Testi
arj cihazlar, tama ambalaj iinde iken;
bir ambalajn kenar yere dayal iken tam kar kenar 15 cm ykseklikten drldnde,
ambalaj herhangi bir yzeyi zerine 5 cm ykseklikten drldnde oluacak darbelere,

fiziksel hasar grmeksizin ve elektrik performansnda herhangi bir bozulma olmakszn,
dayanabilmelidir.
mal edilen btn arj cihazlarna uygulanacak rutin testler aada verilmitir.

a) Yaltkanlk testi,
b) Gerilim ayar testi,
c) Akm snrlama testi,
d) Gerilim dalgalanmas testi.
27.4.3. Kabul Testleri
Kuruluumuza ilave mali klfet yklemeksizin Kuruluumuz elemanlar nezaretinde kabul

testleri, bir adet numune zerinde yukarda belirtilen rutin testler yaplacaktr. Tip test
raporlarnn olmamas, uygun bulunmamas veya eksik bulunmas halinde ilgili tip testleri kabul
testi olarak yaplacaktr.
BLM 28
28. Orta Gerilim Akm Transformatrleri
28.1. Genel
Bu artname, orta gerilim sisteminde kullanlmak zere satn alnacak anma gerilimi 36 kV ve
daha aadaki akm transformatrlerinin teknik zelliklerini kapsar.
artname ve eklerinde aksi belirtilmedike, bu artname kapsamndaki akm transformatrleri

tek fazl niteler halinde, tm yardmc donanm ve malzeme ile birlikte komple olarak temin
edilecektir.
Temini istenen akm transformatrlerinin tipleri ve teknik zellikleri artname ekinde verilen
28.1.2. Standartlar ve Dokmanlar
Aksi belirtilmedike, akm transformatrlerinin retimi ve testleri aada belirtilen standartlarn

Standart Ad Standart Numaras

High-Voltage, Low. current dry Arc resistance of solid
ASTM D 495
electrical insulation
conditions
IEC 61006
IEC 60455 1
IEC 60455-1A compounds used for electrical insulation-Part 1: Definitions
and general requirements
IEC 60455-2 Resin based reactive compounds used for electrical insulation
-Part 2: Methods of test
IEC 60455-2-2 IEC 60455-2-2
compounds used for electrical insulation-Part 2: Methods of
Coorr.
test-Test methods for coating powders for electrical purposes
Resin based reactive compounds used for electrical insulation
IEC 60455-3-2
-Part 3: Specifications for individual materials
Edeer ya da daha stn baka standartlar uygulanmsa, bunlarn ngilizce ve Trke

l transformatrlerinin imalatnda kullanlacak olan malzemeler (Elektriksel aksesuarlar,

bileenler ve dier yardmc donanmlar) TSE ve IEC standartlarna uygun olacaktr. Bu
Akm transformatrlerinin dizayn ve imalat; yrrlkte olan Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri
Ynetmelii ve Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmeliine uygun olacaktr.
Akm transformatrleri, 17/10/2008 tarih 27027 sayl Resmi Gazetede yaynlanan l ve l

Aletleri Tip Onay Ynetmelii hkmleri erevesinde, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlndan
alnm Tip Onay Belgesine haiz olacaktr.
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike sipari konusu akm

Ykselti : 1000 m
Ortam Scakl
En Yksek : +40C +45C

En Dk : -25C -40C
24 Saatlik Ortalama : - +35Cnin altnda
Rzgar Basnc : - 700 Pa(34 m/s rzgar hzna
karlk gelen)
En yksek gne nm : - 500 W/m 2
Ortam Kirlilii : Az miktarda (Hafif) Ar (Ar)
Yer Sarsnts(**)
Yatay : 0.5 g 0.5 g
Dey : 0.25 g 0.25 g
Sistem Topraklamas : Dorudan veya diren zerinden toprakl ntr sistemi
olabildii yerlerdeki tesisler iin, belirtilmesi gereken en dk, en yksek scakln tercih
edilen aralklar;

(**) Akm transformatrleri; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi
bir nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, akm transformatrlerinin
alaca yerde tesisi iin gereken proje, resim ve malzemeler ile akm
transformatrlerinin Deprem dayanma testi veya IEC ye uygun olarak yaplacak Analitik
metodlu deprem dayankllk hesaplar Yklenici tarafndan verilecektir.
28.1.4. Garantilerin Karlanmamas ve Toleranslar
verecektir.
28.2.1. Akm Transformatr Tipleri
Bu artname kapsamndaki akm transformatrleri, Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait

Listesi'nde belirtildii ekilde bina ii (dahili) veya bina d (harici), l ve/veya koruma amal,
kaide tipi veya geit tipi olacaktr.
Bina ii akm transformatrleri kuru tip, bina d akm transformatrleri ise yal olacaktr.
28.2.2. Elektriksel zellikler
Akm transformatrlerinin zellikleri Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif
Sistemin en yksek gerilimleri, Um (kV) : 7,2 12 17,5 36

Sistemin anma gerilimleri (kV) : 6,3 10,5 15,8 33
Anma frekans(***) (Hz) 50

Anma yaltm dzeyleri
Primer sarglar (kV)
- 1 dakika sreli ebeke frekansl : 20 28 38 70
dayanm gerilimi (kV-etken)
- Darbe dayanm gerilimi (kV-tepe) : 60 75 95 170
Sekonder sarglar
- 1 dakika sreli ebeke frekansl : 3
- Ayn sargnn blmleri arasnda
. 1 dakika sreli ebeke frekansl : 3
dayanm gerilimi(kV-etken)
- Sarmlararas ar gerilime : 4,5
dayanm (1 dakika)(kV-tepe)
Dntrme oranlar (Amper/Amper) Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait

Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek
Hat emalarnda ve/veya Garantili
Akm transformatr l sargs
Anma gc (VA) : 30
Doruluk snf : 0,2s
l emniyet katsays (Fs) : 5
Akm transformatr koruma sargs
Anma gc(VA) : 15 (Metal Clad fideri iin),

30 (Klasik fider iin)
Doruluk snf : 5P
Doruluk snr katsays : 20
Srekli termik anma akm (snma akm) 1.2 x In, (In: anma akm)
Ksa sre termik anma akm-1 sn(Ith) : 25 kA
Dinamik anma akm (Idyn) : 2,5 x Ith
Scaklk Art : IEC 60044-1,
Madde: 4.6, Tablo:2
Ksm boalma test gerilimi ve izin : IEC 60044-1, Madde:8.2 Tablo:6
verilebilir seviye
Anma gc, doruluk snf ve ksa sreli termik anma akm ile ilgili olarak yukarda belirtilenler
ve/veya bunlarn haricinde bir deer istenmesi halinde bunlar Elektrik, Malzeme ve Montaj
lerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili
zellikler Listesi'nde belirtilecektir.
Doruluk snflar, VA olarak sarg gleri, termik ve dinamik ksa devre dayanm gleri btn
dntrme oranlar iin salanacaktr.
(***) Akm transformatrleri 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her giriinde ise
en az 20 sn alacak ekilde tasarlanmaldr
28.2.3.1. Buingler

Harici tip akm transformatrlerinin buingleri yksek kaliteli porselenden yaplacaktr.
Buinglerin nominal spesifik yzeysel kaak yolu uzunluu en az 25 mm/kV olarak seilecek ve
toplam minimum yzeysel kaak yolu uzunluu, ark atlama uzunluunun en ok 4 kat olacaktr.
Buinglerin tespiti metal ksmlarla dorudan temas etmeyecek ekilde yaplacak ve tespit
amacyla kullanlan malzeme metal ksmlarla kimyasal reaksiyona girmeyen ve genlemelerde
krlmayan zellikte olacaktr.
28.2.3.2. Yaltm Malzemesi
28.2.3.2.1. YaI Tip (Harici) Akm Transformatrleri
Harici tip akm transformatrleri ya izolasyonlu olacaktr.
Ya izolasyonlu akm transformatrleri hava geirmez ekilde (hermetik) imal ve termik ya

genlemesine kar gaz yast veya paslanmaz metal diyaframla tehiz edilecektir. Btn akm
transformatrleri yalar doldurulmu olarak Alcya teslim edilecektir. Yal tip akm
transformatrlerinin alt blmne numune ya almak ve bozulan ya deitirmek iin
szdrmazl salayacak ekilde bir vana tertibat konulacak ve vana az bir tapa ile
kapatlacaktr. Akm Transformatrleri ya seviye gstergesi ile tehiz edilecektir. Akm
transformatrlerine doldurulacak yan artnamesi (TEA Yeni zolasyon Ya Satnalma
artnamesi) Ek' te verilmekte olup, kullanlacak ya bu artnameye uygun olacaktr. ASKAREL,
izolasyon yaltm ve soutma iin kullanlmayacaktr.
28.2.3.2.2. Kuru Tip (Dahili) Akm Transformatrleri
Dahili tip akm transformatrleri kuru tip olacaktr. Kuru tip akm transformatrlerinin imalinde,
d ana yaltm malzemesi olarak yalnz epoksi reine kullanlacak olup baka tip yaltm
malzemelerinin kullanlmasna izin verilmeyecektir. Epoksi reine yaltm malzemesinin
kalplama ilemleri vakum altnda yaplacak ve bu ilemler Alc tarafndan imalat srasnda
herhangi bir zamanda denetlenebilecektir.
malatta kullanlan/kullanlacak epoksi reine ile ilgili imalat firma ad ve ticari kodu teklif ile
birlikte verilecektir.
Primer terminalleri en az 5 mikron kalnlkta galvanik gmle kapl elektrolitik bakrdan imal
edilecek, primer sarglar ile terminallerin balants uygun gei direnci ve mekaniki
mukavemeti salayacak ekilde yaplacaktr. Bu balant ekli teklif ile birlikte verilecektir.
Primer terminaller anma akmlarna gre Ekte verilen Akm Trafolar Terminal Balant
Resminde belirtilen artlara uygun olacaktr.
Akm transformatrne gelecek titreimleri, mekanik ve dinamik zorlamalar, genlemeyi

nlemek zere, terminallerin (aplar 0,05 mm-0,30 mm arasnda bakr iletkenlerden
oluturulan) rgl flexible bakrdan veya alminyum folyodan (ETAL 6, yar sert, 0,2 mm
kalnlnda) yaplm, 300-350 mm uzunluunda bklgen bir paras bulunacaktr.
Bklgen parann her iki ucu kalaylanm plaka bakrdan oluan balklar iine geirilecek,
balklar kalay ile tutturularak preslenecektir. Bklgen paralar, Ekte verilen Akm Trafolar
Terminal Balant Resmindeki tabloda belirtilen akm deerleri dikkate alnarak Ekte verilen
Akm Trafolar Bklgen Para Resmine gre imal edilecektir.
Sekonder terminaller; d devre balantlarnn kolayca yaplmasna uygun aralklarda

dzenlenmi, dili-somunlu tipte olacaktr.
28.2.3.4. Sekonder Terminal Kutusu

Terminal kutusunun koruma derecesi harici tiplerde IEC 60529'a gre en az IP 53, dahili
tiplerde en az IP 30 olacaktr.
Dahili ve harici tip akm transformatrlerinde sekonder terminal kutusundaki l devresi

kapa mhrlenebilir olacaktr.
Harici tip akm transformatrlerinin sekonder terminal kutusu ve bu kutunun kapa, kapak
sktrma elemanlar, menteeleri paslanmaz malzemeden imal edilecek veya scak
daldrma galvaniz yaplacaktr.
Dahili tip akm transformatrlerinin terminal kutusu kapa ve iindeki terminal bloku kendi
kendine snen (Self-Extinguishing) ve ANSI/UL-94 standardna gre UV-0 yanma
snfna sahip malzemeden olacak ve ayrca terminal kutusu kapa effaf olacaktr.
Terminal kutusuna girecek kablolar iin kutuda akm transformatrnn sekonder sarg
says kadar delik alacak bu deliklere en az 2x6 mm kesitinde bakr siperli kablonun
geebilecei yumuak plastik conta rakorlar taklacaktr. Rakorlar sklebilir plastik
tapalarla kapatlacaktr.
28.2.3.5. Topraklama Terminali
Enerji altnda bulunmayan alt flan, kaide veya kazan zerinde en az M12 lsnde
paslanmaz elikten imal edilmi bir topraklama civatas bulunacaktr. Topraklama civatas
zerinde 2 (iki) adet somun ve 2 (iki) adet yayl rondela olacak, topraklama terminali topraklama
sembol ile iaretlenecektir.
28.2.3.6. Terminallerin aretlenmesi
Btn primer ve sekonder terminaller IEC 60044-1, Tablo:10a uygun olarak

iaretlenecektir. aretler zamanla silinmeyecek ve d etkilerle bozulmayacaktr.
Primer ve/veya sekonder terminalleri ok kademeli olan akm transformatrlerinde,

balant ekillerini belirten plakalar bulunacaktr.
Kuru tip akm transformatrlerinin gvdesine, silinmez bir yntemle dntrme oranlar
yazlacaktr.
28.2.3.7. Montaj
Kaide tipi akm transformatrlerinin dahili tipleri herhangi bir konumda, harici tipleri elik
konstrksiyon zerine dey olarak monte edilebilir olacaktr.
Geit tipi akm transformatrleri hcre duvarlar zerine yatay olarak monte edilmeye uygun
olacaktr.
28.2.3.8 Etiket
Dahili tip akm transformatrlerinde yapmal plastik veya paslanmaz metalden, harici tip akm
transformatrlerinde ise paslanmaz metalden yaplm bir etiket bulunacaktr. Etiket; zamanla
bozulmayacak, yazlar okunakl olacak ve silinmeyecek, normal montaj ve iletme konumunda
kolayca grlebilecek uygun bir yere (sekonder terminal kutusu kapa hari) salam bir
yntemle (metal etiketler perin veya paslanmaz elik vidalarla) tespit edilecektir.


mal tarihi,
Primer ve sekonder anma akmlar,
Anma frekans,
En yksek sistem gerilimi (Um),
Ksa sreli termik anma akm (Ith) ve dinamik anma akm (Idyn),
Yaltm snf,
ve terminalleri,
Srekli termik anma akm (1.2xIn),
Arl.
28.2.3.9. Korozyona Kar nlemler
28.2.3.9.1. Genel
Akm transformatrlerinin metal blmleri korozyona dayankl malzemeden yaplacak ve

Akm transformatrlerinde kullanlacak tm civata ve somunlar paslanmaz elik, bakr-nikel
alam vb. gibi paslanmaz malzemeden imal edilecektir.
Btn yzeyler olabildiince su tutmaz ekilde dzenlenecektir. (Harici tipler iin)
dayankl olacaktr.

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yaplacaktr. Aksi belirtilmedike, akm
trafosunun scak daldrma galvaniz ile kaplanan yzeylerinde galvaniz kalnl en az 80 mikron
olacaktr.
Scak daldrma galvaniz yaplamayan kk paralar, elektro galvaniz yaplacak veya

paslanmaz elikten olacaktr. Elektro galvaniz kalnl en az 12 mikron olacaktr.
28.3. Testler
28.3.1. Tip Testleri (Type Tests)
Ksa sreli akm testleri (Short-time current tests) (IEC 60044-1: Madde 7.1), (Ith ve Idyn
testi)
Scaklk art testi (Temperature-rise test) (IEC 60044-1: Madde 7.2),
Yldrm darbe testi (Lightning impulse test) (IEC 60044-1: Madde 7.3.2),
Yata gerilim testi (Wet test for outdoor type transformers) (IEC 60044-1: Madde 7.4),
(Harici tip akm transformatrleri iin)
Hata miktarlarnn tespiti (Determination of errors) (IEC 60044-1: Madde11.4 ve/veya madde

Szleme kapsamnda temin edilecek OG akm trafosu ile ayn imalat tipinde (bu husus
imalatsnca da teyid edilecektir) ve ayn ksa devre dayanmnda olan ancak farkl dntrme
oranna sahip olan bir akm trafosuna ait ksa sreli akm tip test raporu zde kabul ile
szleme kapsamnda temin edilecek olan OG akm trafosu iin de geerli kabul edilecektir.
28.3.2. Rutin Testler (Routine tests)
Her bir akm transformatrne imalat tarafndan uygulanacak rutin testler aadadr.
Terminallerin iaretlenmesinin kontrol (Verification of terminal markings) (IEC 60044-1:

Madde 8.1),
on secondary windings) (IEC 60044-1: Madde 8.3 veya 14.4.4),
between section) (IEC 60044-1: Madde 8.3 veya 14.4.4),
Sarmlar aras ar gerilime dayanm testi (nter-turn overvoltage test) (IEC 60044-1: Madde
8.4 veya 14.4.5)
on primary windings) (IEC 60044-1: Madde 8.2.1),
Ksmi boalma testi (Partial discharge measurement (IEC 60044-1: Madde 8.2.2.),
Hata miktarlarnn tesbiti (Determination of errors) (IEC 60044-1: Madde11.5 ve/veya madde
Kayp as (tg) veya kayp faktr (%pf) llmesi testi (Measurement of Loss angle or
loss factor)
Galvaniz ve gm kalnlklarnn kontrol,
28.3.3. Yaltm Malzemesi Testleri
Akm transformatrlerinde kullanlacak ya ve epoksi reine yaltm malzemelerine uygulanacak

testler aada belirtilmitir.
Akm trafolarnda kullanlacak yan nceden Ekte verilen TEA Yeni zolasyon Ya Satnalma
yaptrlacaktr.
Kabul esnasnda her bir partideki akm trafolarndan alnacak ya numunesine ise aada
belirtilen testler, yaptrlacaktr. (Bir seferde farkl gerilim seviyelerinde ve farkl dntrme
oranlarnda akm ve gerilim trafolarnn kabulnn yapld hallerde, imalatta ayn tip yan
kullanldnn belgelendirilmesi halinde, testler kabul yaplan l trafolarndan herhangi
birinden alnan numune zerinde yaplacaktr.) Test sonular Ekte verilen TEA Yeni
zolasyon Ya le Doldurulmu Yeni Transformatre Ait Ya artnamesi ndeki deerleri
salamaldr.

Dielektrik dayanm,
Asidite,
Yzey Gerilme,
Younluk,
Viskozite,
Anilin Noktas,
Renk Says

28.3.3.2. Epoksi Reine Testleri
Teklif Sahipleri, epoksi reine yaltm malzemesinin, akm transformatrleri imalatnda kullanlan
malzeme olduunu yaltm malzemesini satn aldklar firmadan teyit ettirecekler ve garantili
zellikler listelerinde belirtilen oranlara gre firmalarnca hazrlanm numune izolasyon
malzemesi zerinde aada ad geen testlerin raporlarn teklifleri ile birlikte vereceklerdir.
Tracking Resistance Test (IEC 60112),

Arc Resistance Test (ASTM D 495),
Breakdown Strenght (IEC 60243-1)
28.3.3.3. Kuru tip akm transformatrlerinde Camlamaya Gei Scaklnn (Tg)

llmesi:
Seri imalata balanmadan nce Alc elemanlar nezaretinde kat yaltm malzemesinden
alnacak numune zerinde IEC 61006 standardna veya edeer standarda gre Camlamaya
Gei Scakl llecektir. llen deer; aadaki formle gre transformatrn en yksek
ortam scaklnda ulaabilecei scaklk deerinin en az 10 C stnde olmaldr.
Forml : (En Yksek Ortam Scakl + Scaklk Art) (Tg - 10);

En Yksek Ortam Scakl : 40 C (Teknik artnameye gre)
Scaklk Art : Scaklk Art Testi srasnda elde edilen deer.
Tg : Camlamaya Gei Scakl lmnde elde edilen deer.
28.3.4.Numune Alma
Her teslimatta numuneler Alc temsilcileri tarafndan rastgele seilecek ve aksi belirtilmedike
numune says aadaki izelgeden tespit edilecektir.
Parti Bykl
Numune Says (Adet)
(Adet)
1 50 2
51 - 100 4
101 - 500 8
501 - 1000 16

BLM 29
29. Orta Gerilim Gerilim Transformatrleri
29.1. Genel
Bu artname, orta gerilim sisteminde kullanlmak zere satn alnacak anma gerilimi 36 kV ve
daha aadaki gerilim transformatrlerinin teknik zelliklerini kapsar
artname ve eklerinde aksi belirtilmedike, bu artname kapsamndaki gerilim transformatrleri

tek fazl niteler halinde, tm yardmc donanm ve malzeme ile birlikte komple olarak temin
edilecektir.
Temini istenen gerilim transformatrlerinin tipleri ve teknik zellikleri artname ekinde verilen
29.1.2. Standartlar ve Dokmanlar
Aksi belirtilmedike, gerilim transformatrlerinin retimi ve testleri aada belirtilen standartlarn


l Transformatrleri-Blm 2: Endktif Gerilim
TS 718 EN 60044-2
transformatrleri
High-Voltage, Low. current dry Arc resistance of solid
ASTM D 495
electrical insulation

conditions
IEC 61006
IEC 60455 1
IEC 60455-1A compounds used for electrical insulation-Part 1: Definitions
and general requirements
IEC 60455-2 Resin based reactive compounds used for electrical insulation
-Part 2: Methods of test
IEC 60455-2-2
compounds used for electrical insulation-Part 2: Methods of
IEC 60455-2-2 Coorr.
test-Test methods for coating powders for electrical purposes
Resin based reactive compounds used for electrical insulation
IEC 60455-3-2
-Part 3: Specifications for individual materials
Edeer ya da daha stn baka standartlar uygulanmsa, bunlarn ngilizce ve Trke

l transformatrlerinin imalatnda kullanlacak olan malzemeler (Elektriksel aksesuarlar,

bileenler ve dier yardmc donanmlar) TSE ve IEC standartlarna uygun olacaktr. Bu
Gerilim transformatrlerinin dizayn ve imalat; yrrlkte olan Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri
Ynetmelii ve Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmeliine uygun olacaktr.
Gerilim transformatrleri, 17/10/2008 tarih 27027 sayl Resmi Gazetede yaynlanan l ve

l Aletleri Tip Onay Ynetmelii hkmleri erevesinde, T.C. Sanayi ve Ticaret
Bakanlndan alnm Tip Onay Belgesine haiz olacaktr.
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike sipari konusu gerilim
Ykselti : 1000 m
Ortam Scakl
En Yksek : +40C +45C
En Dk : -25C -40C
24 Saatlik Ortalama : - +35Cnin altnda
Rzgar Basnc : - 700 Pa(34 m/s rzgar hzna

karlk gelen)
Ortam Kirlilii : Az miktarda (Hafif) Ar (Ar)
Yer Sarsnts(**)
Yatay : 0.5 g 0.5 g
Dey : 0.25 g 0.25 g
Sistem Topraklamas : Dorudan veya diren zerinden toprakl ntr sistemi
edilen aralklar;

(**) Gerilim transformatrleri; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve

herhangi bir nitesinin zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, akm
akm transformatrlerinin Deprem dayanma testi veya IEC ye uygun olarak yaplacak
Analitik metodlu deprem dayankllk hesaplar Yklenici tarafndan verilecektir.
29.1.4. Garantilerin Karlanmamas ve Toleranslar
verecektir.
29.2.1. Gerilim Transformatr Tipleri
Gerilim transformatrleri Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif Cetvelinde
ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde belirtildii ekilde; dahili
veya harici tipte, topraklanm veya topraklanmam, l ve/veya koruma amal olacaktr.
Dahili tip gerilim transformatrleri kuru tip, harici tip gerilim transformatrleri yal tip olacaktr.
Gerilim transformatrlerinin zellikleri Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine Ait Birim Fiyat Teklif
belirtilmedike, aada belirtildii gibi olacaktr.
Sistemin en yksek gerilimleri (kV) : 7,2 12 17,5 36

Sistemin anma gerilimleri (kV) : 6,3 10,5 15,8 33
Anma frekans(***) (Hz) 50
Anma yaltm dzeyleri
Primer sarglar :
- Sistem en yksek gerilimi (kV) : 7,2 12 17,5 36

- 1 dakika sreli ebeke frekansl : 20 28 38 70
- Darbe dayanm gerilimi (kV-tepe) : 60 75 95 170
Sekonder sarglar
- 1 dakika sreli ebeke frekansl : 3
- Ayn sargnn blmleri arasnda
. 1 dakika sreli ebeke frekansl : 3
dayanm gerilimi(kV-etken)
Anma Gerilimleri
Anma Gerilimleri (kV)

Topraklanmam
En yksek sistem gerilimi Topraklanm Gerilim
Gerilim
(kV) Transformatr.
Transformatr
7.2 6,3/3 6,3
12 10,5/3 10,5
Primer Sarg 17.5 15,8/3 15,8
36 30/3 30
36 31,5/3 31,5
36 33/3 33
36 34,5/3 34,5
Sekonder l ve/veya koruma sargs 0,1/3 0,1
Sarg Ak gen sargs 0,1/3 -
Anma gerilimi ykseltme katsays

Her hangi bir ebekede faz-faz balant : 1,2 (srekli)
Ntr toprakl (dorudan veya diren : 1,2 (srekli)

zerinden) ve toprak arzasnda atrma 1,9 (30 saniye)
dzenli ebekede faz-toprak arasna bal
Anma gc
l sargs : 5 VA, 30 VA
Koruma sargs : 10 VA
Doruluk snf
l sargs : 0.5
Koruma sargs : 3P
Scaklk art snrlar ile gerilim yanlgs ve faz kaymas snrlar, standartlarda belirtilen
snrlar iinde kalmaldr.
Ksmi boalma test gerilimi ve izin verilebilir seviye: IEC 60044-2, Madde:9.2.4 ve
Tablo:7ye gre olacaktr.
Gerilim transformatrleri, anma geriliminde enerjili iken, sekonder devrede meydana

gelecek ksa devrelerin mekanik ve termik etkilerine, 1 saniye sreyle hasar grmeden
dayanacak ekilde tasarmlanacak ve imal edilecektir.

Yukarda belirtilen deerler ve/veya bunlarn haricinde bir deer istenmesi halinde bunlar
Malzeme Listesinde belirtilecektir.
(***) Gerilim transformatrleri 47.5-52 Hz aralnda srekli, 47-47.5 Hz aralna her giriinde
ise en az 20 sn alacak ekilde tasarlanmaldr
29.2.3.1. Buingler
Harici tip gerilim transformatrlerinin buingleri yksek kaliteli porselenden yaplacaktr.

Buinglerin nominal spesifik yzeysel kaak yolu uzunluu en az 25 mm/kV olarak seilecek ve
toplam minimum yzeysel kaak yolu uzunluu, ark atlama uzunluunun en ok 4 kat olacaktr.
Buinglerin tespiti metal ksmlarla dorudan temas etmeyecek ekilde yaplacak ve tespit
amacyla kullanlan malzeme metal ksmlarla kimyasal reaksiyona girmeyen ve genlemelerde
krlmayan zellikte olacaktr.
29.2.3.2. Yaltm Malzemesi
29.2.3.2.1. YaI Tip (Harici) Gerilim Transformatrleri
Harici tip gerilim transformatrleri ya izolasyonlu olacaktr.
Ya izolasyonlu gerilim transformatrleri hava geirmez ekilde (hermetik) imal ve termik ya

genlemesine kar gaz yast veya paslanmaz metal diyaframla tehiz edilecektir. Btn
gerilim transformatrleri yalar doldurulmu olarak Alcya teslim edilecektir. Yal tip gerilim
transformatrlerinin alt blmne numune ya almak ve bozulan ya deitirmek iin
szdrmazl salayacak ekilde bir vana tertibat konulacak ve vana az bir tapa ile
kapatlacaktr. Gerilim transformatrleri ya seviye gstergesi ile tehiz edilecektir. Gerilim
transformatrlerine doldurulacak yan artnamesi (TEA Yeni zolasyon Ya Satnalma
artnamesi) Ek' te verilmekte olup, kullanlacak ya bu artnameye uygun olacaktr. ASKAREL,
izolasyon yaltm ve soutma iin kullanlmayacaktr.
29.2.3.2.2 Kuru Tip (Dahili) Gerilim Transformatrleri
Dahili tip gerilim transformatrleri kuru tip olacaktr. Kuru tip gerilim transformatrlerinin
imalinde, d ana yaltm malzemesi olarak epoksi reine veya porselen kullanlacak olup baka
tip yaltm malzemelerinin kullanlmasna izin verilmeyecektir. Epoksi reine yaltm
malzemesinin kalplama ilemleri vakum altnda yaplacak ve bu ilemler Alc tarafndan imalat
srasnda herhangi bir zamanda denetlenebilecektir.
malatta kullanlan/kullanlacak epoksi reine ile ilgili imalat firma ad ve ticari kodu teklif ile
birlikte verilecektir.
Gerilim transformatrlerinin primer ve sekonder terminalleri dili-somunlu tipte olacaktr.
Sekonder terminaller d devre balantlarnn kolayca yaplmasna uygun aralklarla

dzenlenmi olacaktr.
29.2.3.4. Sekonder Terminal Kutusu
Terminal kutusunun koruma derecesi harici tiplerde IEC 60529'a gre en az IP 53, dahili
tiplerde en az IP 30 olacaktr.

Dahili ve harici tip gerilim transformatrlerinde sekonder terminal kutusundaki l devresi
kapa mhrlenebilir olacaktr.
Harici tip gerilim transformatrlerinin sekonder terminal kutusu ve bu kutunun kapa, kapak
sktrma elemanlar, menteeleri paslanmaz malzemeden imal edilecek veya scak
daldrma galvaniz yaplacaktr.
Dahili tip gerilim transformatrlerinin terminal kutusu kapa ve iindeki terminal bloku kendi
kendine snen (Self-Extinguishing) ve ANSI/UL-94 standardna gre UV-0 yanma snfna
sahip malzemeden olacak ve ayrca terminal kutusu kapa effaf olacaktr.
Terminal kutusuna girecek kablolar iin kutuda gerilim transformatrnn sekonder sarg
says kadar delik alacak bu deliklere en az 2x6 mm kesitinde bakr siperli kablonun
geebilecei yumuak plastik conta rakorlar taklacaktr. Rakorlar sklebilir plastik tapalarla
kapatlacaktr.
29.2.3.5. Topraklama Terminali
Enerji altnda bulunmayan alt flan, kaide veya kazan zerinde en az M12 lsnde
paslanmaz elikten imal edilmi bir topraklama civatas bulunacaktr. Topraklama civatas
zerinde 2 (iki) adet somun ve 2 (iki) adet yayl rondela bulunacaktr. Topraklama terminali
topraklama sembol ile iaretlenecektir.
29.2.3.6. Terminallerin aretlenmesi
Sekonder sarglar ok kademeli olan gerilim transformatrlerinde, balant ekillerini belirten

plakalar bulunacaktr.
Kuru tip gerilim transformatrlerinin gvdesine, silinmez bir yntemle dntrme oranlar
yazlacaktr.
29.2.3.7. Montaj
Gerilim transformatrleri kaide tipinde, elik konstrksiyon stne veya hcrenin zeminine dik
olarak monte edilebilir yapda olacaktr.
29.2.3.8. Etiket
Dahili tip gerilim transformatrlerinde yapmal plastik veya paslanmaz metalden, harici tip
gerilim transformatrnde ise paslanmaz metalden yaplm bir etiket bulunacaktr. Etiket;
zamanla bozulmayacak, yazlar okunakl olacak ve silinmeyecek, normal montaj ve iletme
konumunda kolayca grlebilecek uygun bir yere (sekonder terminal kutusu kapa hari)
salam bir yntemle (metal etiketler perin veya paslanmaz elik vidalarla) tespit edilecektir.
Alc sipari numaras,

malat tarihi,
Primer ve sekonder anma gerilimleri,
Anma frekans,

En yksek sistem gerilimi (Um),
Anma gerilimi ykseltme katsays ve buna karlk olan sre,
Yaltm snf,
ve terminalleri,
Arl.
29.2.3.9.1. Genel
Gerilim transformatrlerinin metal blmleri korozyona dayankl malzemeden yaplacak ve

Gerilim transformatrlerinde kullanlacak tm civata ve somunlar paslanmaz elik, bakr-

nikel alam vb. gibi paslanmaz malzemeden imal edilecektir.
Btn yzeyler olabildiince su tutmaz ekilde dzenlenecektir. (Harici tipler iin)
dayankl olacaktr.
Metalik ksmlar paslanmaz malzemeden imal edilecek veya scak daldrma galvaniz
olacaktr.

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yaplacaktr. Aksi belirtilmedike, gerilim
trafosunun scak daldrma galvaniz ile kaplanan yzeylerinde galvaniz kalnl en az 80 mikron
olacaktr.
Scak daldrma galvaniz yaplamayan kk paralar, elektro galvaniz yaplacak veya

paslanmaz elikten olacaktr. Elektro galvaniz kalnl en az 12 mikron olacaktr.
29.3. Testler
29.3.1. Tip Testleri (Type Tests)
Scaklk art testi (Temperature-rise test) (IEC 60044-2 madde: 8.1),

Yldrm darbe testi (Lightning impulse test) (IEC 60044-2 madde: 8.3),
Yata gerilim testi (Wet test for outdoor type transformers) (IEC 60044-2 madde: 8.4),
(Harici tip gerilim transformatrleri iin)
Ksa devreye dayanm testi, (Short-circuit withstand capability test) (IEC 60044-2 madde:
8.2)
Hata miktarlarnn tespiti (Determination of errors) (IEC 60044-2 Madde: 12.3 ve 13.6.2)
29.3.2. Rutin Testler (Routine Tests)

Her bir gerilim transformatrne imalat tarafndan uygulanacak rutin testler aadadr.

madde: 9.1),
on secondary windings) (IEC 60044-2 madde: 9.3),
between section (IEC 60044-2 madde: 9.3),
on primary windings) (IEC 60044-2 madde: 9.2),
Ksmi boalma testi (Partial discharge measurement (IEC 60044-2 madde: 9.2.4.),
Hata miktarlarnn tespiti (Determination of errors) (IEC 60044-2 madde: 12.4 ve 13.7),
Kayp as (tg) veya kayp faktr (%pf) llmesi testi (Measurement of Loss angle or
power factor)
Galvaniz kalnlklarnn kontrol,
29.3.3. Yaltm Malzemesi Testleri
Gerilim transformatrlerinde kullanlacak ya ve epoksi reine yaltm malzemelerine

uygulanacak testler aada belirtilmitir.
Gerilim trafolarnda kullanlacak yan nceden Ekte verilen TEA Yeni zolasyon Ya
Satnalma artnamesi ne uygun olduu test raporlar ile belgelenecektir. Belgelenemedii
takdirde yan Ekte verilen TEA Yeni zolasyon Ya Satnalma artnamesi ne uygun olarak
komple testleri yaptrlacaktr.
Kabul esnasnda her bir partideki gerilim trafolarndan alnacak ya numunesine ise aada
belirtilen testler, yaptrlacaktr. (Bir seferde farkl gerilim seviyelerinde ve farkl dntrme
oranlarnda akm ve gerilim trafolarnn kabulnn yapld hallerde, imalatta ayn tip yan
kullanldnn belgelendirilmesi halinde, testler kabul yaplan l trafolarndan herhangi
birinden alnan numune zerinde yaplacaktr.) Test sonular Ekte verilen TEA Yeni
zolasyon Ya le Doldurulmu Yeni Transformatre Ait Ya artnamesi ndeki deerleri
salamaldr.

Dielektrik dayanm,
Asidite,
Yzey Gerilme,
Younluk,
Viskozite,
Anilin Noktas,
Renk Says
29.3.3.2. Epoksi Reine Testleri
Teklif Sahipleri, epoksi reine yaltm malzemesinin, gerilim transformatrleri imalatnda

kullanlan malzeme olduunu yaltm malzemesini satn aldklar firmadan teyit ettirecekler ve
garantili zellikler listelerinde belirtilen oranlara gre firmalarnca hazrlanm numune izolasyon
malzemesi zerinde aada ad geen testlerin raporlarn teklifleri ile birlikte vereceklerdir.
Tracking Resistance Test (IEC 60112),

Arc Resistance Test (ASTM D 495),
Breakdown Strenght (IEC 60243-1)

29.3.3.3. Kuru tip gerilim transformatrlerinde Camlamaya Gei Scaklnn (Tg)
llmesi:
Seri imalata balanmadan nce Alc elemanlar nezaretinde kat yaltm malzemesinden
alnacak numune zerinde IEC 61006 standardna veya edeer standarda gre Camlamaya
Gei Scakl llecektir. llen deer; aadaki formle gre transformatrn en yksek
ortam scaklnda ulaabilecei scaklk deerinin en az 10 C stnde olmaldr.
Forml : (En Yksek Ortam Scakl + Scaklk Art) (Tg 10);

En Yksek Ortam Scakl : 40 C (Teknik artnameye gre)
Scaklk Art : Scaklk Art Testi srasnda elde edilen deer.
Tg : Camlamaya Gei Scakl lmnde elde edilen deer.
29.3.4. Numune Alma
Her teslimatta numuneler Alc temsilcileri tarafndan rastgele seilecek ve aksi belirtilmedike
numune says aadaki izelgeden tespit edilecektir.
Parti Bykl
Numune Says (Adet)
(Adet)
1 50 2
51 - 100 4
101 - 500 8
501 - 1000 16

BLM 30
30. OG. Metal Oksit Parafudrlar
30.1. Genel
Bu blm, 36 kV'a kadar olan O.G. sistemlerinde gerilim ykselmelerini snrlamak amacyla
tasarmlanm atlama aralksz, deiken metal oksit direnli seramik ya da polymer mahfazal
faz-toprak aras parafudrlarn teknik zelliklerini kapsamaktadr.

edilecektir.
Temini istenen parafudrlarn tipleri ve teknik zellikleri artname ekinde verilen Malzeme
Listesinde ve/veya Garantili zellikler Listesinde belirtilmitir.
30.1.2. Standartlar
Parafudrlarn tasarm, yapm ve deneyleri aadaki standartlara uygun olarak yaplacaktr;
STANDARDLAR KONUSU
Surge arresters - Part 4: Metal-oxide surge arresters without
IEC 60099-4
gaps for a.c. systems
Surge arresters - Part 5: Selection and application
IEC 60099-5
recommendations
High-voltage test techniques. Part 1: General definitions and
IEC 60060-1
test requirements
IEC 60060-2 High voltage test techniques - Part 2: Measuring systems
IEC 60270
measurements

Guide for the selection of insulators in respect of polluted
IEC 60815
conditions
Elektriksel aksesuarlar, bileenler ve dier yardmc donanmlar da ayn ekilde IEC

standartlarna uygun olacaklardr.
Edeer ya da daha stn baka standartlar uygulanmsa, bunlarn Trke ya da ngilizce

Parafudrlarn imalatnda kullanlan malzemelerin tm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

olacaktr.
Aksi belirtilmedike sipari konusu parafudrlar, aada belirtilen alma koullarnda bina d
tesisatta kullanlacaktr.
- Ykselti : 1000 mnin altnda

- Ortam scakl (*)
. En yksek : +45C
. En dk : -40C
. 24 saat ortalamas : +35Cnin altnda
- Rzgar basnc : 70 kg/m (yuvarlak yzeyde)
: 120 kg/m2 (dz yzeyde)
- En yksek gne nm : 1000 W/m2
- Buzlanma : Snf 10, 10 mm,
- Ortam hava kirlilii : Ar
- Yer sarsnts
. Yatay ivme : 0.5 g (yer seviyesinde)
.Dey ivme : 0.25 g
edilen aralklar;
- ok souk iklimler iin : -50C ve +40C

- ok scak iklimler iin : -5C ve +50C
30.1.4 Garantilerin Karlanmamas ve Sapmalar (Deviation)
karlanmas esastr. Karlanmamas durumunda teklif sahibi sapmalar (deviation) EK-IIIdeki
listede akca belirtecektir. Teklif sahibi tarafndan doldurulan Sapmalar (Deviation) Listesi, Alc

30.2.1. Metal Oksitli Parafudr Tipleri
Temin edilecek parafudrlar bina d, deiken metal oksit direnli tipte ve atlama aralksz
porselen ya da silikon mahfazal olacaktr.
Aksi belirtilmedike, parafudrlar aada belirtilen zelliklerde sahip olacaktr.
Anma gerilimi (Ur)
En Yksek Direkt Toprakl Sistem Diren zerinden Toprakl

Sistem Gerilimi Sistem
(kV- rms) Ur(kV- rms) Ur(kV- rms)
7.2 6 7
12 10 12
17.5 15 18
36 30 36

- Anma boalma akm (8/20 s) (kA-tepe): 2.5 - 5 - 10 (hat boalma snf 1)
(Alc tarafndan belirlenecektir.)
- Basn snrlama akm
(Porselen mahfazal parafudr iin)
10 kA parafudrlar iin : 20 kA-rms
5 kA parafudrlar iin : 16 kA-rms
- Sistem topraklamas : Direk toprakl / Diren zerinden toprakl
- Toprak arza faktr : 1.4
- Toprak arzalarnn temizlenme sresi : Azami 3 sn
- Anma sistem gerilimi (kV-rms) : 6.3 10,5 15,8 33,6
- Korunacak techizatn yldrmdarbe dayanm
gerilimi (kV-tepe) : 60 75 95 170
(**) ebeke frekansnn srekli olarak 47.5-52 Hz aralnda bulunmas, 20 sn sre ile 47-
47.5 Hz arasnda bulunmas halinde herhangi bir bozulma olmakszn parafudr normal
fonksiyonunu yerine getirecek ekilde tasarlanacaktr.
Parafudrlarn yapmnda kullanlacak btn malzemeler, dayankllk, salamlk ve dier fiziksel,

kimyasal ve elektriksel zellikleri ynnden kullanlma amalarna en uygun ekilde seilecektir.
30.2.3.1. Yaltkan Mahfaza ve Parafudr Birimleri
30.2.3.1.1. Yaltkan Mahfaza
30.2.3.1.1.1. Genel
Mahfaza, Malzeme Listesinde ve/veya Garantili zellikler Listesinde belirtildii ekilde, porselen
ya da silikon kauuk malzemeden olacaktr.


Malzeme Listesinde ve/veya Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike mahfazann

minimum yzeysel kaak yolu uzunluu en az 25 mm/kV olacak, hesaplamada en yksek
sistem geriliminin fazlar aras deeri kullanlacaktr.
30.2.4. Seramik mahfazal parafudrlar
Parafudr aktif blmleri ve birimleri rutubet alc bir maddeyle siperlenmi, atmosfer basncnda
kapatlm seramik bir mahfaza iine yerletirilecektir. Aktif blmlerin rutubete ve kirlenmeye
Seramik mahfazalar yksek vasfl ve homojen bir yapda olacak, atmosfere ak yzeyleri
madde, atlak, kabuklanma, hava kabarc, izik, apak, prz, benek, leke vb kusurlar
bulunmayacaktr.

Parafudrun i basncn snrlamak ve uzun sreli bir izleme akmnn ya da parafudr ii bir
yzeysel atlamann mahfazay patlatmasn nlemek iin, anma boalma akm 5 kA ve 10 kA
olan seramik mahfazal parafudrlar, basn snrlayc bir dzenle donatlacaktr.
30.2.5. Polimer mahfazal parafudrlar
Mahfaza, IEC 60099-4te belirtilen, iletme gerilimi altnda evre koullarnn simle edildii
5000 saatlik hzl eskitme deneyinden geirildiinde olumlu sonu alnmaldr.
malatnn bu artname kapsam, benzeri veya daha yksek gerilimi iletim sistemleri iin imal
yllk tecrbeye sahip olduu hususu Alc tarafndan gz nnde bulundurulacaktr.
30.2.6. Parafudr Ayrcs
Malzeme Listesinde ve/veya Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike tm

parafudrlarda, parafudrun arzalanmas durumunda, toprak ucunda bulunan ve parafudrun
sistemden ayrlmasn salayan (faz ile toprak arasndaki balanty kesen) bir dzenek
bulunacaktr. Bu dzenein almas ile arzal parafudr yer seviyesinden gzle aka
grlebilecektir. Parafudr ayrcsnn almas iin geecek zaman gecikmesi ile ilgili alma
zaman/akm erisi teklifle birlikte verilecektir.
30.2.7. Montaj
Parafudrlar, Malzeme Listesine ve/veya Garantili zellikler Listesine gre montaj ekli
ynnden mesnet tipi ya da konsol tipi olacaktr. Mesnet tipi parafudrlar, yatay bir yzey zerine
dey olarak civatalarla tespit edilecektir. Konsol tipi parafudrlar ise, kelepelerle
tutturulacaktr.
30.2.8. Balant Terminalleri
Parafudrlarn balant terminalleri bakr veya alminyum iletkenlerle balantda elektro-kuplaj

etkisi yaratmayacak malzemeden imal edilecektir.
Hat terminalleri, Malzeme Listesinde ve/veya Garantili zellikler Listesinde aksi belirtilmedike
alma akmn tayacak uygun malzemeden yaplm 21 mm apnda 80 mm uzunlukta
silindirik ubuk terminal veya 25-240 mm2 kesitli rgl iletken balantsna uygun civatayla
sktrlan klemens tipinde olacaktr.
Toprak terminalleri de aksi belirtilmedike 30x3 mm2 kesitte bakr lama balantsna uygun
olacak ve balant M12 civatalarla yaplacaktr.
Terminal malzemeleri ile balantda kullanlacak klemens, cvata, somun, rondela vb. dier tm
paralar paslanmaz malzemeden olacaktr.
30.2.9. Montaj Malzemesi
Kelepe ile monte edilen tiplerde montaj kelepeleri, balant civata, somun ve rondelalar
parafudrlarla birlikte verilecektir.
Montaj malzemesi olarak, scak-daldrma galvanizli elik malzeme veya korozyona ve mekanik
zorlamalara dayankl metaller kullanlacaktr.
30.2.10. Etiket
Her parafudrun zerinde paslanmaz elikten veya paslanmayan baka bir metalden yaplm ve
parafudr zerine salam bir biimde tutturulmu bir etiketi olacak veya etiket zerinde yer
alacak bilgiler parafudrun metal bal ya da kapa zerine yazlacaktr. Etiket-ya da-parafudr
zerindeki yazlar zamanla bozulmayacaktr. Tm yazlar Trke olacaktr.
Parafudrlarn tanmlanmas iin en azndan aadaki bilgiler etiket zerinde belirtilecektir.
malatnn ad veya markas

Parafudrun tipi
malat tarihi
Alcnn sipari numaras
Seri numaras
Anma gerilimi
Srekli iletme gerilimi
Anma frekans
Anma boalma akm
Hat boalma snf
Basn snrlama akm (seramik mahfazal parafudrlarda)
Ksa devre akm (polymer mahfazal parafudrlarda)
30.3. Korozyona Kar nlemler
30.3.1. Genel
Parafudrlar metal blmleri korozyona dayankl malzemeden yaplacak ve yzeyler korozyonu

en aza indirecek biimde ilenecektir.
Akm tayan ya da yap eleman olarak kullanlan paralar korozyona dayankl

malzemeden imal edilecek ya da korozyona kar korunmu olacaktr.
Demirden paralar scak daldrma yntemiyle galvanizlenecek ya da boyanacaktr.
30.3.2. Galvanizleme

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yaplacaktr. Aksi belirtilmedike, parafudrun
scak daldrma galvaniz ile kaplanan yzeylerinde galvaniz kalnl en az 80 mikron olacaktr.
30.4. Testler
Tersi belirtilmedike, tm deneyler ayn parafudrlar, parafudr blmleri ya da parafudr birimleri

zerinde yaplacaktr. Deneyleri yaplan parafudrlar yeni, temiz ve iletme koullarna en yakn
ekilde montaj yaplm olacaktr.
Deneyler parafudr blmleri zerinde yapldnda, o blmlerin, ilgili deneylerde komple

parafudrla, imalat toleranslar iinde ayn davran gstermesi gereklidir.
Aadaki tip, rutin ve kabul testleri IEC 60099-4'n en son basksna gre yaplacaktr.
Testlerde yer alan madde No.lar IEC 60099-4 second edition 2004-05 versiyonu dikkate
alnarak yazlmtr.
30.4.1. Tip Testleri (Tasarm Testleri)
Aada belirtilen tip testleri porselen mahfazal ve silikon kauuk mahfazal parafudrlara
uygulanacaktr.
a) Parafudr mahfazasnda yaltm dayanm testleri (Insulation withstand tests on the arrester
i) Yldrm darbe gerilim testi (Lightning impulse voltage test),
ii) ebeke frekansl gerilim testi, yata (Wet power-frequency voltage test).
b) Artk gerilim testleri (Residual voltage tests) (IEC 60099-4 madde 8.3.)
i) Dik akm darbesi artk gerilim testi (Step current impulse residual voltage test) (IEC 60099-4
madde 8.3.1),
madde 8.3.2),
iii) Ama-kapama darbesi artk gerilim testi (10 kA ve 20 kA parafudrlara uygulanr.) (Switching
impulse residual voltage test) (IEC 60099-4 madde 8.3.3).
(IEC 60099-4 madde 8.4.2., madde 8.4.3.),
i) Yksek akm darbesi alma rejimi testi (20 kAlik parafudrlara uygulanmaz.) (High current
impulse operating duty test) (IEC 60099-4 madde 8.5.4),
ii) Ama-kapama darbesi alma rejimi testi. (10 kAlik ve 20 kAlik parafudrlara uygulanr.)
(Switching surge operating duty test) (IEC 60099-4 madde 8.5.5).
e) Ksa devre testleri (Short-circuit tests)(IEC 60099-4 madde 8.7. Annex-N)

i) Yksek akm ksa devre testleri (High short-circuit current tests),
Anma ksa devre akmnda (Rated short-circuit current test),
Azaltlm ksa devre akmnda (Two reduced short-circuit current test).
ii) Dk akm ksa devre testi (Low short-circuit current test).

f) Parafudrun ebeke frekansl gerilim / zaman karakteristii (Power-frequency voltage versus
time characteristics of an arrester) (IEC 60099-4 madde 6.10.)
g) Parafudr ayrclar / arza gstergeleri testleri (Tests of arrester disconnectors / fault

indicators) (IEC 60099-4 madde 8.6.)
h) ksmi boalma testi (Internal partial discharge tests) (IEC 60099-4 madde 8.8)
i) Eilme Momenti Testi (Mesnet tipi parafudrlara uygulanr.) (Test of the bending moment)
(IEC 60099-4 madde 8.9.)

i) Scaklk evrim testi (Porselen mahfazal parafudrlara uygulanr.) (Temperature cycling test)
(IEC 60099-4 madde 8.10.3.1.),
ii) Slfr dioksit testi (Sulphur dioxide test) (IEC 60099-4 madde 8.10.3.2.),
iii Tuzlu sis testi (Salt mist test) (IEC 60099-4 madde 8.10.3.3.).
Porselen Mahfazal Parafudrlara yukarda yer alan testlere ilave olarak aadaki testler de
uygulanacaktr.
a) Mahfaza kirlenmesi testi (ok kolonlu parafudrlara uygulanr) (Polluted housing test for multi-
unit surge arresters) (IEC 60099-4 Annex: F),
b) Szdrmazlk testi (Seal leak rate test) (IEC 60099-4 madde 8.11.),
Silikon Kauuk Mahfazal Parafudrlara yukarda yer alan testlere ilave olarak aadaki testler
de uygulanacaktr.
a) Nem kapma testi (Moisture ingress test) (IEC 60099-4 madde 10.8.13.),
i) Termomekanik test (Thermomechanical test),
ii) Suya daldrma testi (Water immersion test).
b) Yalandrma testi (Dahili tipler iin gerekli deildir.) (Weather ageing test) (IEC 60099-4
madde 10.8.14.),
i) Test Serisi B, (5000 saatlik test) (Test series B) (5000 h test).
30.4.2. Rutin ve Kabul Testleri
Parafudr, btnn zelliklerini tmyle tayan birimlerden oluuyorsa, deneyler birimler

zerinde yaplabilir.
Btn parafudrlara imalat tarafndan en azndan aada belirtilen rutin ve kabul testleri
uygulanacaktr:
a) Rutin Testler
i) Referans gerilimin llmesi
ii) Artk gerilim testi
iii) Dahili ksmi boalma testi
iv) Mahfaza kaak deneyi (szdrmaz muhafazal parafudr birimleri iin)
v) ok stunlu parafudrlar iin akm datm testi
b) Kabul Testleri
i) Parafudrun tabannda llen referans akmnda, komple parafudrun ebeke frekansl

geriliminin lm
ii) Yldrm darbesi artk geriliminin llmesi
iii) Dahili ksmi boalma testi
c) zel sl kararllk testi (Szlemede istenmesi halinde parafudr montajna balamadan nce
d) Yukarda belirtilen testlere ilave olarak

Yukarda belirtilen kabul testleri standardn nerdii kabul testleridir.
Alc, kabul testleri olarak yukarda nerilen testlerin tamamn veya bir ksmn isteyebilecei
gibi bunlara ilave olarak tip testleri ve/veya rutin testleri de isteyebilir.
30.5. Numune Alma
alnacaktr.
30.6. Garanti
Yalnzca polimer tip parafudrlar, bu szlemenin Garantiler balkl maddesinde ilgili hususlara
bal olmakszn iletmeye alnmalarndan balamak zere 3 yl sreyle garanti altna
alnacaktr. Dier hususlar, bahsi geen maddede yer ald gibidir.
BLM 31
31. NTR TOPRAKLAMA DRENC
31.1. GENEL
Bu artname; letim Sistemindeki g trafolarnda orta gerilim taraf ntr noktasn topraklamak
ve toprak arza akmlarn 1000 A'e snrlamak amacyla kullanlacak dahili ve harici tipte tek
fazl metalik direnlerin teknik zelliklerini kapsar.
Bu direnler YG/OG ya da OG/OG g transformatrlerinin, OG taraf ntr (yldz) noktasna

balanacaktr.
Bu artname kapsamndaki direnler aksi belirtilmedike tm aksesuarlar ve yardmc

tehizatyla birlikte komple birimler halinde temin edilecektir.
31.1.2. Standartlar
Aksi belirtilmedike bu artname kapsamndaki direnlerin tasarm, yapm ve testleri aadaki

standartlarn en son basklarna uygun olarak yaplacaktr;
STANDARDLAR KONUSU
Yaltkan geit izolatrleri 1 kVun zerindeki alternatif gerilimler
TS EN 60137
iin
STANDARDLAR KONUSU
IEC 60137 Insulated bushings for alternating voltages above 1000 V

Anma gerilimi 1000 Volttan yksek bina iinde ve bina dnda
TS 556 EN 60168 kullanlan seramik malzeme veya camdan yaplm mesnet
izolatrlerinin testleri
Tests on indoor and outdoor post insulators of ceramic material
IEC 60168
or glass for systems with nominal voltages greater than 1000 V
TS 565 EN 60129 Alternatif Akm Ayrclar ve Topraklama Ayrclar
High-voltage switchgear and controlgear - Part 102: Alternating
IEC 62271-102
current disconnectors and earthing switches
TS 718 EN 60044-2 l Transformatrleri-Blm 2: Endktif Gerilim
transformatrleri
IEEE Standard Requirements, Terminology, and Test
ANSI 32
Procedures for Neutral Grounding Devices
Hot dip galvanized coatings on fabricated iron and steel articles -
ISO 1461
- Specifications and test methods
Demir ve elikten yaplm malzemeler zerine scak daldrlm
TS 914 EN ISO 1461
galvaniz kaplamalar-zellikler ve test metotlar
Elektriksel aksesuarlar, bileenler ve dier yardmc donanmlar TSE ve IEC standartlarna veya

TSE ve IEC standartlarnda tanmlanmayan paralarla ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alcnn da
onaynn alnmas artyla uygun standartlar nerecektir.
TSE ile IEC standartlar arasnda farkllklar olursa, farkllk arz eden konularda hangi standardn
Direnlerin imalatnda kullanlan malzemelerin tm kimyasal, fiziksel ve dielektrik

olacaktr.
emalarnda ve/veya Garantili zellikler Listesi'nde aksi belirtilmedike ntr direnleri aada
belirtilen alma koullarnda kullanlmaya elverili olacaktr.
alma Koullar Bina d (harici) Bina ii (dahili)

Ykselti : 1000 m 1000 m
Ortam Scakl(*)
En az : -25C -40C
En fazla : +45C +45C
24 Saatlik Ortalama : +35Cnin altnda +35Cnin altnda

alma Koullar Bina d (harici) Bina ii (dahili)
Bir Yllk Ortalama : +25Cnin altnda +25Cnin altnda
Ortam Hava Kirlilii : - Ar
Maksimum nispi nem : - %95
Yldrm dme olasl : - Var
Rzgar Basnc : - 70 kg/m (yuvarlak yzeyde)
Yer Sarsnts(**)
Yatay ivme : 0.5 g 0.5 g
Dey ivme : 0.25 g 0.25 g
Sistem koullar
En yksek sistem gerilimi : 12 kVrms 36 kVrms 12 kVrms 36 kVrms
Anma ksa devre akm : 10.5 kVrms 34.5 kVrms 10.5 kVrms 34.5 kVrms
Frekans (***) : 50 Hz 50 Hz
edilen aralklar;
(**) Direnler; yatay ve dey deprem ivmesi deerlerine dayanacak ve herhangi bir nitesinin
zarar grmesi engellenecek ekilde dizayn edilecek, direnlerin alaca yerde tesisi iin
gereken proje, resim ve malzemeler ile direnlerin Deprem dayanma testi veya IEC ye
uygun olarak yaplacak Analitik metodlu deprem dayankllk hesaplar Yklenici tarafndan
verilecektir.
(***) ebeke frekansnn 47.5-52 Hz aralnda bulunmas halinde srekli olarak, 47-47.5 Hz
aralnda bulunmas halinde ise en az 20 sn sre ile herhangi bir bozulma olmakszn
direnler normal fonksiyonunu yerine getirecek ekilde tasarlanacaktr.
31.1.4. Garantilerin Karlanmamas ve Sapmalar (Deviation)
karlanmas esastr. Karlanmamas durumunda teklif sahibi sapmalar (deviation) EK-IIIdeki
listede akca belirtecektir. Teklif sahibi tarafndan doldurulan Sapmalar (Deviation) Listesi, Alc
31.2.1. alma Biimi
Normal alma koullarnda g transformatrnn ntr noktas pratik olarak toprak

potansiyelinde olur. Ntr topraklama direncinin srekli geirecei akm, 3. harmonik akmlar (ve
katlar) ile fazlar arasndaki hafif bir dengesizlikten kaynaklanabilecek, bir ka amper
deerindeki rezidel akmdr.
Ancak, yksek direnli toprak arzalarnda bu akmlar daha yksek deerlere ulaabilir ve

korumalarn almamas durumunda da olduka uzun sreler geebilir.
Trafo merkezi yaknndaki bir toprak arzasnda diren, korumalar alncaya kadar ok daha
yksek bir akm geirecek ve bu srede direncin ular arasnda ebeke faz-toprak gerilimi
grlecektir. Bu arza akmlar, diren tarafndan 1000 A'e snrlanacaktr. Direncin teknik
zelliklerinin belirlenmesinde, bu iletme koullar gznne alnacaktr.
31.2.2. Anma Deerleri
Anma gerilimi : 12/3 kV rms 36/3 kV rms

Anma akm, In : 1000 A rms 1000 A rms
Anma direnci, Rn : 6.93 ohm 20 ohm
Yaltm snf : 7.2 kV 24 kV
OG taraf 6.3 kV-15.8 kV olan g trafolarnda kullanlacak ntr direnleri iin anma deerleri
Alc tarafndan belirlenecektir.
Direncin, 20 C'ta doru akmla llen deeri, Rn deerinin %5 tolerans ierisinde olacaktr.
Tip testi iin ayrlan direnlerin deeri ise Rn'den byk olmayacaktr.
50 Hz alternatif akmla llen empedans deeri ise, d.a. diren deerinden % 2'den byk bir
deiiklik gstermeyecektir.
Madde 31.2.3.'e gre uygulanacak olan anma alma evrimi sonunda, diren deerindeki
deiiklik, R, direncin anma deerinin % 50'sini gemeyecektir.
31.2.3. Anma alma evrimi
Aksi belirtilmedike direnler ekonomik mr sresince, aada belirtilen ardk 3 aamay

ieren anma alma evrimine 40C ortam scaklnda hasar grmeksizin dayanabilecektir.
1. Aama : 5 A rms byklnde bir akm, kararl scakla eriinceye kadar, diren
zerinden
geirilecektir.
2. Aama : 20 A rms byklnde bir akm 10 dakika sreyle diren zerinden geirilecektir.
3. Aama : Anma gerilimi 5 sn sreyle dirence uygulanacaktr.
ki evrim arasnda, direncin tam olarak soumasna izin verecek bir zaman aral bulunacaktr.
Bu sre mmkn olduunca ksa olacak ve imalat tarafndan belirtilecektir.
Msaade edilen kararl scakla eriinceye kadar 3. aama test her souma sresi sonunda
tekrarlanarak scaklk deiim erisi karlacaktr. Bu kararl scaklk, diren elemanlarnn
btn iin diren fonksiyonunu yerine getirebilecek scaklk deerini amayacaktr.
31.2.4. Yaltkanlk
Bu artname kapsamndaki direnler aadaki yaltkanlk gerilimlerine dayanacaktr:
50 Hz ebeke frekansl dayanm gerilimi : 50 kV rms (36/3 kV rms diren iin)

: 20 kV rms (12/3 kV rms diren iin)
1.2/50 sn yldrm darbe dayanm gerilimi : 125 kV tepe (36/3 kV rms diren iin)
: 60 kV tepe (12/3 kV rms diren iin)
6.3/3 kV rms, 15.8/3 kV rms direnler kullanlmas halinde deerler Alc tarafndan
belirlenecektir.
31.2.5. Isnma (Scaklk Art)

40C'yi amayan bir ortam scaklnda, Madde 31.2.3.'te belirtilen anma alma evriminin
uygulanmasndan sonra, 3. aamann souma sresi kadar aralklarla ardk olarak
tekrarlanmas, direncin eitli yapsal paralarnda aadaki tabloda verilenleri aan scaklk
artlarna yol amayacaktr.
Ancak, alma evrim sresinin ksal gz nne alndnda; bir numune zerinde test
yaparak direncin srekli olarak ilev grmesine zarar vermediini kantlamak kaydyla, malat
daha yksek snma deerleri nerebilir.
malat, nerdii scaklk art deerlerini teklifinde belirtecektir. Direncin yapmnda kullanlan
metalin scaklk katsays da test numunesi zerinde tespit edilecektir.
Scaklk Art Snrlar
(Bu snrlar + 35 C ortam scaklna gredir.)
Malzeme tipi Scaklk art snrlar,

Parann tanm hava iinde doal soutma (C)
Yay grevi yapan metal paralar :
Bakr 40
Pirin ve fosforlu bronz 70
elik 115
Kalay-lehimli yerlerdeki metal paralar : 65
(bu lehimin, ilgili parann ana mekanik
balantsn oluturmas durumunda)
Yaltkan malzemelerle temas halindeki : (a)
metal paralar
Hava ile temas halindeki metal ve alamlar :
Dkme demir, elik, vb. 305
Demir, bakr 215
Korunmu (kaplanm, klflanm) metaller (b)
zel alamlar ve nikel-krom elii (c)
Harici balant terminalleri (****) :
plak iletkenlerle yada refrakter malzeme : 215
ile yaltlm iletkenlerle yaplacak balantlar
iin
Refrakter olmayan malzeme ile yaltlm : 70
iletkenlerle yaplacak balantlar iin
Mahfazalar : (d)
Yalnzca, yaltkan malzemeye hasar vermeyi nlemek amacyla snrlandrlacak ve deeri

belirtilecektir.
Kullanlan malzemenin karakteristiklerine ve nihai koruma ekline gre snrlandrlacak ve

deeri belirtilecektir.
Kullanlan malzemenin karakteristiklerine ve zelliklerine gre deerleri belirtilecektir.
Bu deer, mahfazalarn montajndan sonra rastgele dokunmaya kar korunmayaca gz

nne alnarak belirlenecek ve belirtilecektir.
Teklif sahipleri Scaklk Art Snrlar izelgesinde verilen deerler iin Garantili zellikler

Listesinde kendi nerdikleri deerleri belirteceklerdir.
(****) Cihaza yaplacak dahili balantlarn baka biimleri, hava ile temas halindeki metal ve
alamlar iin konulan genel kurallara uygun olacaktr.
Ntr topraklama direncinin hangi akma ne kadar sre ile dayanabileceini (rnein: I1 akmna
t1 saniye, I2 akmna t2 saniye jj.) gsteren karakteristik eri imalat tarafndan verilecektir.
Ntr topraklama direncinin teknik zellikleri bilgi vermek bakmndan Garantili zellikler
Listesinde verilmitir. Alc ntr topraklama direncinin kullanlaca yeri ve alma artlarn
dikkate alarak Garantili zellikler Listesini hazrlayacaktr.
31.2.6.1. Mahfaza (Kabin)
Direnler, havayla yaltlm doal soutmal tipte olacaktr. Enerji altndaki blm en az 2 mm
kalnlnda elik bir mahfaza iine yerletirilecektir. Bu mahfaza dahili tiplerde korozyona ve
yksek scakla dayankl boya ile boyanacak, harici tiplerde scak daldrma galvaniz
yaplacaktr.
Mahfazann btn yzeyleri olabildiince su tutmaz ekilde dzenlenecek, mahfazann

zerinde, iinde veya alt tablann zerinde su birikmesini nlemek iin gerekli nlemler
alnacaktr. Mahfazann, bceklerin girmesini engelleyen bir drenaj delii bulunacaktr.
Mahfaza tabannn zemine direkt olarak oturup rmesini nlemek iin mahfaza tabanna
uygun ykseklikte ve zellikte enine veya boyuna ynde ayaklar konulacaktr.
Mahfaza IEC 60529'a gre harici tiplerde IP23, dahili tiplerde IP20 koruma derecesine sahip
olacaktr.
Direncin kabininde (mahfazasnda) ve iinde kullanlacak civata, somun, pul inox (paslanmaz
elik) malzemeden olacaktr.
Herhangi bir arza halinde veya periyodik bakm, test esnasnda kabin iinde gerekli kontrolleri
yapmak iin basite alan menteeli-kilitli bir kabin kaps olacaktr.
31.2.6.2. Balant ve Terminaller
a) Transformatr Ntr Noktasna Balant
Bu balant, 12/3 kV'luk direnler iin 12 kV'luk, 36/3 kV'luk direnler iin 36 kV'luk porselen
bir buingle veya alttan XLPE kablo ile yaplacaktr. 15.8/3 kV'luk, 6.3/3 kV'luk direnlerin
kullanlmas halinde ise 15.8 kV'luk, 6.3 kV'luk porselen buinglerle balant yaplacaktr.
Buingin terminali kalay kapl elektrolitik bakrdan yaplacaktr. Trafonun ntr noktasna
balantnn XLPE kablo veya bakr bara veya elik-alminyum iletkenle mi yaplaca Alc
tarafndan belirtilecektir. Bu husus dikkate alnarak terminalin ekli ve boyutlar teklif sahibi
tarafndan teklifte belirtilecektir.
Aksi belirtilmedike balant iin en az 240 mm 2 XLPE kablo (Anma diren geriliminde) ve 185
mm2 bakr bara kullanlacaktr.
b) Toprak Balants
Bu balant bir alak gerilim buingi ile salanacaktr. Yaltkanlk testlerinin yaplabilmesi iin,
buing terminali ile diren arasndaki balant sklebilir tipte olacaktr.
Buing, 2x120 mm bakr iletken balantsna uygun olacak, balant elemanlar malat
31.2.6.3. Mahfazann Topraklanmas
Metal mahfazann, iki noktadan 120 mm bakr iletkenin balanmasna elverili toprak
terminalleri bulunacaktr. Balant elemanlar malat tarafndan verilecektir.
31.2.6.4. Buingler ve zolatrler
Buing ve izolatrlerde yabanc madde, krk, atlak veya baka kusurlar bulunmayacaktr.
Yaltkan blmler, sanayi kirlilii, yamur, sis vb. atmosferik koullara kar dayanacak biimde
ilenmi olacaktr. Buingler ve mesnet izolatrleri porselen olacaktr.
Buing ve izolatrlerin yzeysel kaak yolu uzunluu harici tipler iin en az 25 mm/kV, dahili
tipler iin en az 16 mm/kV olacaktr.
zolatr ve buinglerin yapmnda kullanlan taban ve tepe tutucu elemanlar ve aksesuarlar

varsa, korozyona uramayan metalden yaplm olacak ya da scak daldrma ile galvanizlenmi
olacaktr. Metal ve yaltkan ksmlarn balants, scaklk deiimlerinden kaynaklanan
genleme ve mekanik zorlanmalara dayanacak zellikte olacaktr.
mal edilen ntr direnlerinde kullanlan gerek buingler gerekse mesnet izolatrleri ilgili
standardna gre test edilmi ve uygunluu test raporlaryla belgelendirilmi olacaktr.
31.2.6.5. Dier Tehizat ve Mahfazas
Alcnn istemesi halinde; teklif sahipleri ntr direncinin Madde 2.6.1.de tarif edilen
mahfazasnn yanna yerletirilerek bu mahfaza ile birletirilebilen ilave bir mahfaza ve bu ilave
mahfazann ierisine sra ile aada belirtilen gerilim transformatr, monofaze ayrc, akm
transformatr teklif edecekler ve ilave mahfazann boyutlarn ve tehizatn yerleimini
gsteren resimleri teklifle birlikte vereceklerdir.
Yukarda belirtilen ilave tehizatlardan (Gerilim trafosu, monofaza ayrc j.) hangilerinin
istenecei Alc tarafndan belirlenecektir.
Aksi belirtilmedike tehizatlarn karakteristikleri aadaki gibi olacaktr.

Gerilim transformatr
36/3 kVluk direnler iin : 34.5/ 3/0.1/3 kV, 30 VA, S:3, dahili tip, 1 adet
12/3 kVluk direnler iin : 10.5/ 3/0.1/ 3 kV, 30 VA, S:3, dahili tip, 1 adet
Tek kutuplu ayrc

36/3 kVluk direnler iin : 36 kV, 1250 A, dahili tip, 1 adet
12/3 kVluk direnler iin : 12 kV, 1250 A dahili tip, 1 adet
Akm transformatr
36/3 kVluk direnler iin : 36 kV, 1000/5 A, 30 VA, S: 3, dahili tip, 1 adet
12/3 kVluk direnler iin : 12 kV, 1000/5 A, 30 VA, S: 3, dahili tip, 1 adet
15.8/3 kVluk, 6.3/3 kVluk direnlerin kullanlmas halinde gerekli olan tehizata ait
karakteristikler Alc tarafndan ayrca verilecektir.
Tm tehizat TSE ve IEC standartlarna uygun olacaktr. Tehizatlarn teknik artnameleri Alc
tarafndan temin edilecektir.
G transformatrnn ntr noktas tehizat mahfazasnn buingine balanacak,
Tehizat mahfazas iindeki akm transformatrnn dier terminali ntr direncine dorudan

balanacak,
ekilde tasarmlanacak ve imal edilecektir.
Aksi belirtilmedike her tehizatn (gerilim trafosu, ayrc ve akm trafosu) fiziki yerleimleri
yukarda belirtildii ekilde olacaktr. Gerekli grlmesi halinde bu maddede aklanmayan ilave
dier ayrntlar ALICI tarafndan belirlenecektir.
31.2.6.6. Etiket
Direnlerin zerinde paslanmaz elikten ya da korozyona dayankl baka bir malzemeden

yaplm etiket bulunacaktr.
Etiket normal iletme ve montaj koullarnda kolaylkla grlebilir ekilde, paslanmaz elikten
vidalarla tutturulacaktr.
Etiketteki yazlar zamanla bozulmayacak ekilde olacaktr. Btn yazlar Trke olacak ve

malatnn ad,
malat tarihi,
Uygulanan standart,
Anma gerilimi (kV),
Anma frekans (Hz),
Anma akm (A),
Anma direnci (ohm),
Anma akm termik dayanm sresi (s),
;_
Arlk (kg),
ller (mmxmmxmm).
31.2.6.7.1. Genel
Ntr topraklama direnlerinde, diren eleman dndaki metal blmler korozyona dayankl
malzemeden yaplacak ve yzeyler korozyonu en aza indirecek ekilde ilenecektir.
Btn yzeyler olabildiince su tutmaz ekilde dzenlenecek ve btn mahfazalarn bcek

girmesine kar korunmu drenaj delikleri bulunacaktr.

dayankl olacaktr.

31.2.6.7.2. Boyama
dayankl olacak ve tercihen gri renkte (RAL 7032) boyanacaktr.
bildirecektir.
kalnl ilgili standartlara uygun olacaktr.
olarak apraz-kazma yntemiyle kontrol edilecektir. Test sonucu bu standartta yer alan snf-
1'den daha kt olmayacaktr.

konusundaki TS 914 EN ISO 1461'e uygun olarak yaplacaktr. Aksi belirtilmedike, ntr
topraklama direncinin mahfazasnda scak daldrma galvaniz ile kaplanan yzeylerinde galvaniz
Tm metal paralarn scak daldrma ile galvanizlenmesi; ileme, eme, kesme, delme,
puntolama, iaretleme ve kaynak ilemleri tamamlandktan ve yzeyler zerindeki pas ve yalar
kumlama, kimyasal temizleme vb yntemlerle iyice temizlendikten sonra yaplacaktr.
31.3. Testler
Aadaki tip ve rutin testleri aksi belirtilmedike bu artnameye ve ilgili standartlara gre
yaplacaktr.
Ntr topraklama direncinin karakteristikleri (ve kullanlan tehizatlar) dikkate alnarak hangi
testlerin uygulanaca Alc tarafndan belirlenecektir.
Testlerde kullanlacak btn cihazlar kabul edilen ve onaylanan laboratuarlarda kalibre edilmi
olacaktr. Test cihazlarnn kalibre edilmi olduu test laboratuar tarafndan belgelenecektir.
Aadaki tip testleri her tipten seilen diren numunesi (numuneleri) zerinde yaplacaktr;
31.3.1.1. Koruma Derecesinin Dorulanmas
Mahfazann ngrlen koruma derecesi IEC 60529/TS 3033 EN 60529 standardna gre
dorulanacaktr.
31.3.1.2. d.a. Direncinin ve 50 Hz Empedansn llmesi

d.a. direnci 10C ile 40C arasnda bir ortam scaklnda llecektir. Diren bir kpryle ya
da voltmetre-ampermetre yntemiyle, anma akm rms deerinin % 1'ini gemeyen bir doru
akmla llecektir.
Direncin 20 C'taki deeri, lme sonucuna gre ve malzemenin firmaca Garantili zellikler
Listesinde beyan edilen scaklk/diren dzeltme erisi kullanlarak hesaplanacaktr.
a.a. empedansnn rms deeri ise, anma akm rms deerinin % 1'ini gemeyen 50 Hz
frekansl bir alternatif akmla llecektir.
31.3.1.3. Dielektrik Testleri
31.3.1.3.1. Yldrm Darbe Gerilimine Dayanm Testi
Madde 2.4.te belirtilen darbe gerilimi uygulanacaktr.
31.3.1.3.2. ebeke Frekansl Gerilime Dayanm Testi
Madde 2.4.te belirtilen 50 Hz frekansl dayanm gerilimi, direncin aktif blm ile topraklanm
mahfaza arasna 1 dakika sreyle uygulanacaktr. Deneye balamadan nce toprak tarafndaki
k ucu ile aktif blm arasndaki balant sklecektir.
Her bir diren paketinin kendi asesine gre a.a. dayanm testi, ilgili maddede belirtilen anma
gerilimi temel alnarak ANSI 32-1972 standardna uygun ekilde yaplacaktr. ANSI 32-1972 de
belirtildii zere Ur: aseye ilikin blmn anma gerilimi olmak zere herbir birleimin
terminallerinden kendi aselerine gre uygulanan test gerilimi
2.25xUr + 2000 V Ur > 600 V ise

2xUr + 1000 V Ur < 600 V ise
eklinde olacaktr. rnek olarak 10 diren elemanl bir ntr direnci iin test gerilimi,
Ur = 363 kV :10 = 2 kV, test gerilimi = 2.25 x 2 + 2 = 6.5 = 7 kV alnacaktr.
31.3.1.4. Isnma Testi (Scaklk Art Testi)
a) Test Koullar
Bu test, diren, mahfazasndan ayrlmakszn toprak stne yerletirilerek yaplacaktr.

Ortam-scakl 10C ile 40C arasnda olacak ve olabildiince 20C'a yakn olacaktr.
b) alma evriminin 1. ve 2. Aamalarn Temsil Eden Testler
nce 5 A byklnde bir akm, diren kararl scakla eriinceye kadar geirilecektir (1.
aama).
Sonra 20 A byklnde bir akm 10 dakika sreyle geirilecektir (2. aama).
Direncin deiimi, R1, ortam scaklndaki deeri ile test sonucundaki deeri arasndaki
farktan hesaplanacaktr.
Direncin bu iki deney aamas sonundaki ortalama scaklk art, R1 ve malzemeye ilikin
beyan edilen scaklk katsays kullanlarak hesaplanacaktr.
Diren malzemesinin deiik blmlerindeki scaklklar termometre ya da termokupllar

araclyla llerek, buradan bulunacak scaklk artlar kullanlarak beyan edilen scaklk
katsaysnn doruluu kontrol edilecektir.

c) 3. Aamay Temsil Eden Test
Diren anma gerilimi altna alnacaktr. 5 snden ok daha ksa sreli bir test uygulanarak,
direncin, 1. ve 2. aamalarn ardndan, 40 C ortam scaklnda ulaaca ortalama scakla
erimesi iin gerekli t sresi tespit edilecektir. Diren tamamiyle souduktan sonra, t+5 sn sreli
asl test yaplacaktr. Mteakiben madde 2.3.de tanmlanan souma sresi zarfnda diren
elemannn souma erisinin karlmas ve dier ksmlardaki scaklk artlarnn tespiti
amacyla gerekli lmler yaplacaktr.
Direncin deiimi, R2, t an ile t+5 sn (test sonu) an arasndaki deer farkndan
hesaplanacaktr. Burada 3. aama sonundaki R2ye karlk olan scaklk art, ya bu arala
uygun scaklk katsays kullanlarak hesaplama yoluyla veya dorudan lmeyle bulunacaktr.
Direncin, Madde 2.2.'de tanmlanan toplam diren deiimi R aadaki gibi hesaplanacaktr;
R= R1+ R2
d) Scaklk Katsaylar
Alc, karar tamamen kendisine ait olmak zere scaklk art hesabnda kullanlan katsaylarn
onayl bir laboratuvarda yaplacak testlerle dorulanmasn isteyebilir.
e) Scaklk Art Test Sonular le lgili Hususlar
R diren deiimi, diren anma deerinin %50 sini gemeyecektir.

Diren elemannda R deiimine tekabl eden scaklk art garanti edilen deeri
gemeyecektir.
Diren eleman haricindeki dier ksmlarn scaklk artlar garanti edilen deerleri
gemeyecektir.
Diren eleman madde 31.2.3.de tanmlanan souma sresi ierisinde tamamen
soumu olacaktr.
mal edilen btn direnlere malat tarafndan uygulanacak rutin testler aada verilmitir.
31.3.2.1. d.a. Direncinin llmesi
Bu lme Madde 31.3.1.2.'de belirtildii gibi yaplacaktr.
31.3.2.2. ebeke Frekansl Gerilime Dayanm Testi
Madde 2.4.'te belirtilen 50 Hz frekansl a.a. dayanm gerilimi, direncin aktif blm ile toprak
arasna 1 dakika sreyle uygulanacaktr. Teste balamadan nce toprak tarafndaki k ucu ile
aktif blm arasndaki balant sklecektir.
31.3.2.3. Fiziki Boyutlarn, Garantili zellikler Listesinin, Etiketin, Boya-Galvaniz Kalnlnn

Kontrol
Onayl proje ve Teknik artnameye gre gerekli kontroller yaplacaktr.
31.3.2.4. l Trafolar ve Ayrcya Uygulanacak Testler
Sipari edilen dirente l trafolar (Akm trafosu, gerilim trafosu) ve ayrc bulunmas halinde
bu techizata ilgili TSE, IEC standartlarna ve TEA Tip Teknik artnamelerine gre hangi tip ve
rutin testlerin uygulanaca ALICI tarafndan belirtilecektir.

Trafo merkezine direncin montaj Yklenici tarafndan yaplacaksa aadaki testler Yklenici
tarafndan aada belirtilen sraya gre yaplacaktr.
a) Her bir diren paketinin kendi asesine gre orjinal test geriliminin % 75inde a.a. dayanm
testi
b) Birletirilmi diren elemanlarnn topraklanm mahfazaya gre 5 kVta d.a. yaltkanlk
direncinin llmesi
c) Her diren elemannn d.a. diren deerinin llerek, toplam diren deerinin kontrol
31.3.4. Numune Alma
aadaki cetvelden tespit edilecektir.
Partideki diren says (Adet) Numune says (Adet)

5'e kadar hepsi
6 - 35 5
35'ten fazla 1/7'si
Yukardaki izelgede hesaplama sonucu tam say kmadnda bir st

tam say numune says olarak alnacaktr.
BLM 32
32. RTU (veya Gateway) VE MODEM

Bu blmdeki hususlar RTU veya Gateway'den hangisi tesis edilmise geerli olacaktr.
32.1. Giri
Bu teknik artname TEA Trafo Merkezleri iin temin edilecek ve montaj yaplacak RTUlar iin
teknik gereklilikler ile bu RTUlarn testi ve servise alnmasna ilikin prosedrleri tanmlamaktadr.
Bu RTUlar TEAn SCADA/EMS Sisteminde yer alan ilgili Blgesel Kontrol Merkezine farkl fiziksel
gzergah ve/veya ortamlardan yedekli iletiim linkleri zerinden balanacaktr.
32.2. TEA SCADA/EMS Sisteminin Genel Grnm

Trkiye Elektrik letim irketinin (TEA) Milli Yk Tevzi Sistemi hiyerarik bir yapya sahiptir. Milli
Kontrol Merkezi (MKM) Ankaradadr ve hiyerarik sistemin en stnde yer almaktadr. Dokuz Blgesel
Kontrol Merkezi (BKM) Adapazar, Samsun, Glba, kitelli, zmir, Elaz, Seyhan, Erzurum ve
Kepezde kurulmutur. lave olarak, TEA, Milli Kontrol Merkezinin yedei olan bir Acil Durum Milli
Kontrol Merkezine (ADKM) sahiptir. Her BKM, MKMye yedekli iletiim kanallar ile ADKMye tek
iletiim kanal ile baldr. Trafo merkezlerinde ve santrallarda bulunan Uzak Terminal Birimleri (RTU)
ilgili Blgesel Kontrol Merkezlerine yedekli iletiim kanallar ile baldr. TEA Milli Yk Tevzi
Sisteminin genel bir grnm aada verilmitir:

Tm Kontrol Merkezlerinde bulunan Gzetimsel Kontrol ve Veri Toplama (SCADA)
fonksiyonlarna ilave olarak, Milli Kontrol Merkezi ve Acil Durum Kontrol Merkezinde (ADKM) Enerji
Ynetim Sistemi (EMS) fonksiyonlar vardr.
TEA SCADA/EMS Sisteminde RTUlar ile blgesel kontrol merkezleri arasnda IEC60870-5-101
iletiim protokol kullanlmaktadr. TEA SCADA/EMS Sisteminde kullanlan opsiyonlarn da ieren
Interoperability List Ek.13te verilmektedir.
TEAn ilgili Blgesel Kontrol Merkezi ile veri alveriinin salanmas amacyla trafo merkezine tesis
edilecek RTUda yaplmas gereken tanmlamalarn ekte verilen IEC 608705-101 iletiim protokol
dokmannda (Interoperability List) belirtilen parametrelere tamamen uygun olmas gerekmektedir.
TEA Milli Yk Tevzi Sisteminin upgrade edilmesiyle bu sisteme ilave edilmesi ngrlen ve TEA
tarafndan belirlenecek RTUlar iin kullanlacak IEC60870-5-104 protokolnn Interoperability List
dokman TEA tarafndan daha sonra Ykleniciye verilecektir.
TEA tarafndan belirlenecek RTUlarn bu protokole tam uyumlu olarak ilgili BKMlere balanmas
Yklenicinin sorumluluunda olacaktr.
Trafo merkezine tesis edilecek RTUda, iftli Sinyaller ve Tekli Sinyallerin iletimi iin ift letim
yerine zaman-etiketli Tek iletim kullanlabilecektir.
32.3. Trafo Merkezine Tesis Edilecek Uzak Terminal Birimi (RTU)
Bu szleme kapsamnda tesis edilen trafo merkezine konulacak RTU TEAn mevcut SCADA Sistemi
kapsamnda yer alan ilgili Blgesel Kontrol Merkezine (BKM) balanacaktr.
TEA trafo merkezlerine tesis edilecek RTUlar uzaktan kumanda (tekli, iftli ve analog komutlar)
yapabilecek zellikte olacak ancakkontrol kartlar taklmayacaktr.
RTU ile ilgili olarak Yklenicinin salayaca ana sistem ve hizmetler aada sralanmtr:
Uzak Terminal Birimleri (RTU) ile RTU taraf ve kontrol merkezi taraf iin modemler,
RTUnun konulaca trafo merkezinde istenenleri yerine getirecek ekilde montaj ve devreye
alnmas,
RTU ile trafo merkezi tehizat arasndaki balantlar,
Kablolarn ilgili tehizata (RTU, modem, MDF, yardmc rle v.b.) balantlar,
Teleinformasyon plannda yer alan bilgilerin Bilgi Toplama Panosu zerinden veya Akll Elektronik
Cihazlar kullanlarak TEA tarafndan uygun bulunacak ekilde RTUya balanmas, Klasik trafo
merkezlerinde RTU'ya BTP'de bulunan ve teleinformasyon plannda istenen sinyaller tanacaktr. IEC
61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde ise teleinformasyon planlarndaki bilgilerin yannda
artnamede istenen dier bilgiler ve trafo merkezinin uzaktan kumanda edilmesi, izlenmesi ve cihazlara
(BCU, koruma rlesi, trafo izleme sistemi vs.) eriilmesi amacyla gerekli tm bilgiler tanacaktr.
RTU bakm ve parametrelendirme yazlm (standart PC zerinde alabilir olacaktr),
RTU ve modemlerin testleri ve lokal devreye alnmalar,
RTU-BKM linklerinin test ve devreye alnmalar (trafo merkezi ve TEAn ilgili Blgesel Kontrol
Merkezi arasndaki veri iletiim linkleri TEAn sorumluluunda olacaktr) ve RTU-BKM veri iletim
sisteminin devreye alnmas ve altrlmas,

Trafo merkezi ile ilgili kontrol merkezi arasnda RTU point-to-point testleri.
Trafo Merkezine tesis edilecek RTU ile RTU taraf ve TEAn ilgili Blgesel Kontrol Merkezi
tarafndaki gerekli modemlerin montaj, servise alnmas ve testleri ile ilgili tm iler Yklenicinin
sorumluluunda olacaktr.
32.3.1. RTUlarn salamas gereken zellikler
32.3.1.1. Genel
RTU, bir ana raf ve gerekirse ilave edilebilecek modllerin konulabilecei geniletme raflarndan oluan
esnek ve genileyebilir bir yapda olacaktr. Ana ilemci, gelecekte yaplabilecek genilemelerin ilk
mimarinin tmyle deitirilmesini gerektirmeden yaplabilmesini salayacak zellikte olmaldr.
Yklenici, Trafo Merkezine tesis edecei RTUda bulunacak raf, g kayna, kartlar (her tip kart iin),
geniletme modlleri, terminal bloklar, balant kablolar, dntrcler, modemler, bo I/O noktalar,
bo slot, vb. gibi her tip modln saylarn gsteren bir zet tablo hazrlayacak ve onaylanacak
dokmanlarla beraber TEAa sunacaktr. Yklenici, bu tablonun, kullanlacak olan tm tehizat
iermesinden sorumlu olacaktr. Klasik tip trafo merkezlerinde RTU'lar kumanda panosu llerinde ayr
bir pano halinde temin edilecek, IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde ise TM otomasyon
panosuna konulacaktr.
RTU aadaki ilevleri yerine getirir:
Temin ve tesis edilecek RTU IEC60870-5-101 ve IEC60870-5-104 protokollerinin her ikisini de
destekleme kabiliyetine sahip olacaktr.
Trafo merkezine temin ve tesis edilecek RTUlar ilgili blgesel kontrol merkezlerine IEC60870-5-101
veya IEC60870-5-104 iletiim protokol kullanlarak balanacaktr. Bu protokollerden hangisinin
kullanlaca TEA tarafndan belirlenecektir.
RTUnun TEAn ilgili blgesel kontrol merkezine balantsnn, TEA SCADA/EMS Sisteminde
kullanlan veri iletiim protokol ile tam uyumlu olarak yaplmas tamamen Yklenicinin sorumluluunda
olacaktr. Bu amala yaplmas gerekebilecek tm adaptasyon ileri Yklenici tarafndan RTU tarafnda
yaplacaktr.
Uygulama TEAn SCADA/EMS Sisteminde uygulanan protokole tam uyumlu olacaktr.
- RTU aadakileri iler ve iletir:
durum deiiklikleri,
SOE verileri,
analog lmleri,
saysal lmler,
- BKMlerden gnderilen saysal veya analog kumanda bilgilerini iler ve RTUnun bulunduu tesisteki
ilgili tehizata iletir.
dier akll istasyon tehizatna balanabilme,
uydu RTUlara balanabilme.
Bir yazcya kayt yapabilme,
Bir bilgisayar veya konsol vastasyla bulunduu merkezin mahallinden izlenmesi ve kumandas ,
Kontrol Merkezinden gnderilen uzaktan kumanda sinyallerini ileyerek Trafo Merkezindeki ilgili
tehizata iletme (uzaktan kumanda fonksiyonu).
Bir kesinti veya kopukluktan sonra, RTU ile BKM arasndaki iletiimin tekrar salanmasn takiben, RTU
tm veritabann otomatik olarak (ya da BKMnin istei zerine) BKMye gnderebilmelidir. Normal
iletme koullarnda bu ilem BKMnin talebi ile de yaplabilmelidir.

32.3.1.2 RTU Giri-k Devrelerinin zellikleri
32.3.1.2.1. Genel
Yklenici sadece mevcut fiderleri deil, ayn zamanda teleinformasyon plannda verilen genilemeleri de
kapsayacak tm gerekli donanm salayacaktr. RTU teleinformasyon planndaki bilgiler (mevcut ve
gelecek) dikkate alndktan sonra en az %30 tehiz edilmi I/O yedek kapasitesine sahip olacaktr. lave
olarak, I/O kart veya modlleri eklenerek bu kapasitenin yeni kart/modl ilave edilerek %30 daha
geniletilmesi mmkn olmaldr. Uzaktan kumanda yaplmayacak trafo merkezlerindeki RTUlarn
kontrol modlleri bulunmayacak, ancak bu modller veya kartlarn vb. basit olarak taklmalar ile
eklenmeleri mmkn olacaktr. I/O modlleri ile ilgili hususlar klasik tip trafo merkezlerinde istenecek,
61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde zorunlu olmayacaktr.
Giri-k (I/O) alt sistemi en azndan aadakileri kapsayacaktr:
Saysal giriler (durum ve SOE, tek ya da ift ulu),
Analog giriler,
Saysal klar,
Analog klar,
Seri iletiim I/O portlar,
RTU Giri/k kartlarndaki tm giri ve klar, balanacaklar tm bilgi ve kontrol cihaz ve
sistemlerinden yaltlacaklardr. Bu yaltm minyatr rlelerle yaplabilir. Ancak durum bilgileri girileri
iin istenen izolasyon seviyesinin salanmas artyla optokuplrler de kabul edilir. Tm giriler d
enterferansa kar korunacaktr (tranzient yutucu v.b. ile). Her durum giriinde bir LED bulunmas arzu
edilir.
Tm bilgiler RTU I/O kartlarna/modllerine balanmadan nce, RTU panosuna yerletirilecek olan
bakl terminal bloklarda sonlandrlacak ve bu terminal bloklardan RTU I/O kartlarna/modllerine
balanacaklardr.
32.3.1.2.2. Saysal Girilerden Beklenen zellikler
Tipik giriler aada belirtilmitir:

- Tekli bilgi sinyali (SS):
SS sinyalleri genellikle alarmlar iin kullanlr. Bu tip sinyallerde giri tek bitlik bir bilgi alr. Fiziksel
olarak bu bilgi ak veya kapal durumda olabilen gerilimsiz bir rle kontann durumunu belirtir.
Genellikle bu tip bilgi normalde kapal kontaktan alnr, ancak tersi de olabilir. Uygulama TEA
tarafndan onaylanacak ekilde yaplacaktr.
Dng Durumlar letilen durum rnei
Open Normal C1 (open, code 0 )
Ak (ak, kod 0)
Closed Normal C2 (closed, code 1)
Kapal (Kapal, kod 1)

ya da tersi
- ift Bilgi Sinyali (DS):

Bu tip giri, iki kalc konumdan birinde bulunabilen bir tehizatn (rnein, kapal veya ak durumda
olabilen bir yksek gerilim kesici) durumunu yanstan bir ift bilgi alr. Fiziksel olarak, bir DS ile ilgili
giri, gerilimsiz bir kontak iftidir ve bu bilgi eleniktir. (kontaklardan biri ak iken dieri kapaldr)
rnek olarak, ak/kapal konumu, bir kesicinin ak olma durumuna; kapal/ak konumu kapal
durumuna tekabl eder.
Kontak iftinin durumu normal olarak eleniktir. Ancak, tehizat manevrasnn devam esnasnda veya
herhangi bir anormal durumda kontaklarn durumu elenik olmayabilir.
RTU, iftli sinyallerin gei durumu (00) ve hata durumunun (11) iletilmesini izleme ve bastrma
zelliine sahip olacaktr. Bu izleme ve bastrma sresi seilebilir olacaktr.
letilen durumlara rnekler
C1
Device No.1 (open, code 01)
01
Tehizat 1 (ak- kod 01)
Tehizat 2 (kapal, kod 10)
C2
Device No.2 (closed,code 10)
02
veya tersi
C7
Device 7 (complementary fault)
07
Tehizat 7,8 (eleniklik hatas)
C8
Device 8 (complementary fault)
08
Durum bilgisi devresi elektriksel zellikleri:

Durum bilgisi devresindeki dngnn boyu birka yz metre mertebesinde olabilir. Dng direnci
kontak direnci dahil olmak zere 100 ohmdan kktr.
Ak durumdaki kontaklar arasndaki gerilim mmkn olduunca besleme gerilimine eit olmaldr.

32.3.1.2.3. Analog bilgi giri zellikleri
Analog bilgi iaretleri RTU giri/k modllerine ekranlanm, burulu (twisted) iftli kablolarla
balanacaktr. Farkl analog lm bilgilerine ait devreler farkl DC sistemlerce besleniyorlarsa, l
devrelerinin arasnda ortak balant olmayacaktr.
RTUlarn kabul edecekleri tipik giriler aada belirtilmitir:
- Dntrc klar: 20, 0-20, 4-20, 10, 0-10, 5 mA DC.
- YKD (ykte kademe deitirici) pozisyonlar: akm, gerilim, BCD veya saysal bilgi.
- Akll Elektronik Cihazlarn (IED) baland IEC 61850 standardna uyumlu ethernet switchlere
balant
32.3.1.2.4.Kontrol kumandalar (Noktasal kontrol)
RTU, aadaki istasyon tehizatna kontrol emirleri iletecektir:

- saysal tek nokta kontrol (SC):
kademe deitiricilerine alalt-ykselt kontrol v.b.
- Saysal ift nokta kontrol (DC):
Tehizata a-kapa emirleri.
32.3.1.2.5 letiim Portlar
RTUlar aadaki iletiim portlaryla tehiz edilecektir:

Blgesel Kontrol Merkezleriyle (veya bir Master RTU ile) iletiim iin portlar:
RTUnun ilgili Blgesel Kontrol Merkezi (ya da Master RTU) ile veri iletiimi iin iki adet iletiim
portu olacaktr. Bu klar:
RTU modemleri vastasyla analog PLC kanallarna,
PCM oklayclar gibi dijital iletiim tehizatna balanabileceklerdir.
IEC60870-5-104 iletiim protokol kullanlacaksa, Ethernet portu.
Master RTUlarda kendisine balanacak her bir uydu RTUnun balanmas iin iki adet iletiim portu
olacaktr. Bu klar:
RTU modemleri vastasyla analog PLC kanallarna,
PCM oklayclar gibi dijital iletiim tehizatna balanabileceklerdir.
Bakm ve lokal iletme PCsine balanma iin seri I/O portu.

Klasik trafo merkezlerinde Enerji analizrlerinin balanabilmesi iin gerekli port salanacaktr. IEC
61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde RTU'larda enerji analizrleri balants iin port
istenmeyecektir.
Seri portlarn ve iletiim portlarnn says, ilave seri ve/veya Ethernet portlar/modlleri ile artrlabilir
olacaktr.
32.3.1.3 RTU levsel zellikleri

32.3.1.3.1.Giri
RTU, BKM ile aadaki esaslara uygun olarak veri alverii yapacaktr:
. Durum bilgileri deiiklik olduunda iletilecektir.
. lm bilgileri: Sinyaller tanmlanm aralklarla okunacak ve belirlenmi eik seviyeleri aldnda
BKMye iletilecektir.

. Kontrol Merkezinden gnderilen uzaktan kumanda emirleri RTU tarafndan birer birer alnarak ayr
ayr uygulanacaktr.
. SOE verileri hassas zaman etiketleriyle birlikte gnderilecektir.
32.3.1.3.2.Giri Sinyali ileme esaslar
a) Durum bilgileri ileme:

RTU zaman etiketleme zelliine sahip olacaktr.
Veri tabannda zaman etiketi olaca belirtilen durum bilgileri, BKMye gnderilmek zere en fazla
1ms hassasiyetle etiketlenecektir.
eitli bilgilerin durumlarnn herbiri birka milisaniye ile birka gn arasnda deiebilir. Enterferans
ve kontak sekmesi olaylarnn etkilerinden kanmak iin RTU giriinde filtre bulunmaldr. Filtreleme
zaman parametreleri ayarlanabilir olacaktr.
RTUya ayn anda yn halinde bilginin gelmesi, bilgilerin toplanmas ve zamana gre sralanmasna
engel olmamaldr. Bu durumda hibir bilgi kayb olmamaldr.
- iftli bilgi sinyallerini ileme:
Bir tehizatn durumuna ait bilgi, normal olarak elenik olan iki sinyalin konumuna baldr.
Sinyallerin birinde deiiklik olduunda, gerek durumu tespit iin dier sinyale de baklmaldr. Eer
bir tehizat durum deitirirse, bilgiyi oluturan sinyallerin her ikisi de konum deitirir. Bu elenik
deiimi tam olarak ayn anda olmayabilir. Ancak bu geici durum bir hata anlamna gelmez. lem
asndan bu olay filtrelemek gerekir. Dolaysyla geici elenik olmama durumlar filtrelenmelidir.
- Salnan girileri ileme:
Herhangi bir nedenle srekli olarak salnan giri bilgilerinin, kayt ve iletim ilem kuyruklarnn
dolmasna ve doymasna neden olma riski vardr. Yklenici bu sorunun stesinden gelmek iin
nerilerini TEAa sunacaktr.
- Gruplanm tek bilgi sinyallerini (SS) ileme:
Tekli sinyallerin gruplandrlmas RTUda mmkn olmaldr.
Gruplandrma, grubu tekil eden birimlerin VEYA kaps oluturacak ekilde balanmalaryla oluur
ve birimlerden herhangi bir tekindeki durum deiiklii zerine ilem grr. Herhangi bir birim
alarmda ise grup alarmda; tm birimleri normal ise grup normal saylr. Herhangi bir birimi geersiz
ise grup geersiz olarak etiketlenir.
b) Analog giri ileme:
llen byklklerin kodlanmas:
Analog/ Saysal evirici (A/D) 12 bit art iaret znrlkte olacaktr. l giri sisteminin doruluu
tam skalann % 0.1inden iyi olmaldr.
Bir analog bilgi giriinin snrlar (sahas) ve sapma (offset) miktarlar kullanc tarafndan ayarlanabilir
olmaldr.
- Bilgileri toplama ve iletme:
Analog deerler, ancak llen deer belirlenmi olan eik deerini atnda iletilir.
Baz nemli analoglar iin eik deeri sfra ayarlanacaktr.
Bir analog iin o analogun tam skalasnn %0.1i gibi kk eik deerleri kullanmak mmkn
olacaktr. Analoglar iin eik deeri tam skalann %0.1i admlarla ayarlanabilir olacaktr.
Her lm iin, llen deerin hangi artlarda iletileceinin tespiti mmkn olmaldr. Bu artlar
aadakilerden oluur:
RTU veritabannda belirtilmi olan bir eik deerinden byk bir deiim olmas. Her analog deer
iin ayr ayr tanmlanacak bu eik deeri, mutlak bir deer olabilecei gibi tam skalann veya
bulunduu deerin belirli bir yzdesi olabilir,
RTU veritabannda her analog iin ayr ayr belirlenen bir parametreye gre periyodik olarak (2
saniyede bir, 10 saniyede bir, vb. gibi),
llen deerin geersiz olduu durumdan geerli olduu deere dnmesi.

Analog giri baznda RTU veritabanna girilecek periyod ve eik parametrelerine gre, periyodik
olarak eik am durumunda lmleri gnderme en uygun yntem olacaktr.
c) Kademe Deitirici Pozisyonu:
Ykte kademe deitirici sinyallerini ileme:
TEA, saysal, BCD ve analog kademe deitirici pozisyon gstergelerine sahiptir. RTU girileri
gerilim, akm veya kontak pozisyonu olabilir. Yklenici bunlardan hangisinin kullanlacan tespit
edecek ve balantlar iin gerekli arabirimleri salayacaktr. RTU bu bilgileri uygun bir biimde
ileyerek kontrol merkezine iletecektir.
32.3.1.3.3.Standart k bilgileri ileme
- Kontrol emirleri ileme:

ki tr kontrol emri olabilir:
tek kumanda,
Kontrol Merkezinden oklu kumanda (tek kumandalarn nceden tanmlanm bir dizisi).
Kontrol Merkezinden gelen bir kumandann yerine getirilmesi iin gerekli artlar:
Eer RTU uzak otomatik konumunda deilse BKMden gelecek herhangi bir kumanda reddedilecektir.
RTU daha sonra anlatlacak lemden nce Se srasna gre, d tehizata ilettii her bir kumanday
izleyecek ve kontrol merkezine raporlayacaktr.
Aadaki durumlarn tespitinden sonra RTU tarafndan Kontrol Merkezine bir olumlu onay bilgisi
gnderilecektir:
o anda baka bir kontrol ileminin olmamas,
kontrol emrinin yerine getirilmesini engelleyebilecek hibir yazlm ya da donanm probleminin
olmamas.
Yukardaki problemlerin herhangi birinin bulunmas halinde, ilgili zaman sresinin amndan sonra
Kontrol Merkezine olumsuz onay mesaj gnderilecektir. Ayrca, RTU yazlm, kontrol merkezi
veya istasyondaki operatrlerin, ebekedeki tehizata zarar verici manevralarn engelleyecek
kilitleme ilevine sahip olacaktr.
Yklenici, RTUnun kilitlemelere ilikin olarak yetenekleri ve snrllklar ile kilitlemelerin RTUda
nasl tanmland konusunda TEAa detayl bilgi verecektir. lave olarak, Yklenici tarafndan
kilitlemelerin RTUda tanmlanmas iin kullanlacak ara konusunda da TEAa gnderilecek
dokmanlarda bilgi verilecektir.
lemden nce Se (SBO) ilem dizisi:
Her dizi 3 admdan oluur:
- lk adm: Kontrol Merkezi tarafndan kumanda edilecek tehizatn seimi:
RTUnun ilgili k rlesi seilebilirse olumlu onay mesaj.
- kinci adm: kontrol emrinin iletilmesi:
BKM, RTUya emri iletir.
- nc adm: emrin ilem grmesi:
RTU emri yerine getirir ve ilgili durum deiiklii bilgisini, olmasn mteakip kontrol merkezine
bildirir.
Aadaki ekil RTU ile st seviye arasndaki anlama srasn gstermektedir.

Tekli Kumanda (SC), iftli Kumanda (DC) ve Analog Ayar Deeri (ASV) kontrol sinyallerinin
ilenmesi durumu:
SC/DC kontrol sinyallerinin d devrelere iletimi: Bu kontrol sinyalleri geici sreli deiim tipindedir.
k darbe sresi seilebilir olacaktr. nceden ayarlanm deeri 1 sn. olacaktr.
ASV sinyalinin d devrelere iletimi: Analog kontrol k DC akm olacak ve takip eden kontrol
emrine kadar sabit kalacaktr. Bu klar aadaki zelliklere uygun olacaktr:
0-10 veya 4-20 mA DC k
12 bit hassasiyet
en az tam sapmann % 0.25i doruluk.
32.3.1.3.4. Zaman ileme ve Senkronizasyon
RTUnun i saat devrelerinin hassasiyeti 1 msden kk olacaktr.

RTU i saat sistemi aadaki yntemden herhangi biri vastasyla ayarlanabilir olacaktr:
- BKMden gnderilen tarih ve saat ayar mesajlar,
- d bir terminal tarafndan ayarlanabilme,
- bir zaman referans sisteminden gnderilen tarih ve saat ayar mesajlar.
RTU i saat devrelerinin doruluu 10-5 s olacaktr.
Temin edilecek ve trafo merkezine tesis edilecek RTU, GPS anteni ve ilgili sistemlere sahip olacak ve
RTUnun saati GPS anteni vastasyla hassas bir ekilde senkronize edilecektir.
GPS Sistemi ilgili uluslararas standartlara uygun olacaktr.
RTU ile birlikte temin edilecek GPSten alnacak uygun k ile istasyonda bulunan dier tehizatn
da senkronize edilebilmesi imkannn olmas gerekmektedir. Bu kabiliyet, Yklenici tarafndan onay
iin TEAa gnderilecek dokmanlarda detayl olarak anlatlacaktr.
GPS Sisteminin arzalanmas veya hatal almas halinde, bu durum RTU tarafndan uygun alarm
mesajlar ile ilgili blgesel kontrol merkezine bildirilecektir.
32.3.1.3.5. letim
32.3.1.3.5.1. Genel
Ana/Uydu iletim modunda BKM belirli zaman aralklarnda RTUyu sorgulayarak bilgileri toplar. Bir
k mesaj (rnein RTUya gnderilen bir kumanda) geici olarak bu dngy bozarak araya girer.

Ana/Ana iletim modunda ise RTU bir bilgiyi mevcut olduu zaman gnderir.
RTU, kontrol merkezine tip bilgi gnderir:
1. Kontrol emir onaylar,
2. Durum deiiklikleri,
3. Genel Kontrol (GC), lm ve saya deerleri.
Birinci tip bilgilerin iletimi dierlerinden, ikinci tip ise ncsnden daha nceliklidir. (SOE verileri
en dk ncelikte).
BKM RTUya aadaki mesajlar gnderir:
- Genel Kontrol istekleri,
- tarih ve zaman ayar mesajlar,
- kumandalar,
- bilgi sorma mesajlar,
- Sral Olaylar Dizisi (SOE) talepleri.
32.3.1.3.5.2.letim Biimi
letiim kanallar ifttir. letim ana ve yedek kanallardan daha iyi olan seilerek yaplmaktadr.
32.3.1.3.5.3. Gnderilen bilginin sralanmas

Olay kaydetme ilevinde olduu gibi, durum deiikliklerinin iletilmesinde de olma sras dikkate
alnacaktr.
32.3.1.3.5.4. RTUnun durumuna bal olarak iletim ilemleri

stasyon EL / YEREL OTOMATK / UZAK OTOMATK kontrol durumlarnn birinde bulunabilir.
RTUnun EL / YEREL OTOMATK / UZAK OTOMATK anahtarnn durumuna bal olan bu bilgi,
iletim ilemlerini aadaki tabloda gsterildii biimde ynetir:
MANUAL LOCAL REMOTE

AUTOMATIC AUTOMATIC
Durum bilgileri, lm ve saya BKMye gnderilir BKMye gnderilir BKMye gnderilir
deerleri
Kontrol kumandalar engellenir sadece lokal iletme normal olarak d
iin hazr tutulur tehizata iletilir
Sral olaylar dizisi her zaman her zaman her zaman hazr
hazr hazr
Bu anahtar EL konumunda ise, RTUnun iindeki kumanda k rlelerinin beslemesi kesilir.
32.3.1.3.5.5. Genel Kontrol (GC)
RTU, st seviyelerin GC bilgi taleplerine cevap verecektir.
32.3.1.3.6. RTUnun yapsal zellikleri

32.3.1.3.6.1. Genel talepler
RTUyu istasyona monte ederken aadaki bakmlardan dzenlemek gereklidir:

- donanm bakmndan: giri-k saylar, modem hz ve frekans v.b.
- yazlm bakmndan: miktar, veri tipleri, saylar; bu bilgileri alma ve ileme usulleri, bu ilemlere ait
parametreler, v.b.
Bu tr ihtiyaca gre dzenleme RTUnun hem ilk devreye almnda, hem de yaplan deiiklikler esnasnda
gerekli olacaktr.

Genel olarak bu adaptasyon RTUnun biimlendirilmesi (konfigrasyonu) olarak adlandrlacaktr.
RTUnun yerel olarak tanabilir bir bakm bilgisayar vastasyla konfigre edilmesine/
parametrelendirilmesine ilave olarak, RTU veritaban/konfigrasyonuna web-tabanl uygulamalar
vastasyla standart bir web taraycs (Microsoft Internet Explorer) kullanarak bir internet balants
zerinden (ADSL, vb.) uzaktan erime imkan ve uzaktan RTU veritabann/ konfigrasyonunu gzlemek
ve ihtiya duyulacak herhangi bir trdeki deiiklik ve ilaveleri yapma kabiliyeti istenecektir. RTU
veritabann/konfigrasyonunu bu yolla internet balants zerinden bir PCye uzaktan ykleme kabiliyeti
de istenecektir.
Yklenici, bu amala RTUnun bu konudaki kabiliyetlerinin tm detaylarn ve bu konuda sahada
yapacaklar uygulamann detaylarn TEAa sunacaklar dokmanlarda aklayacaktr.
Trafo merkezlerinde ihtiya duyulacak ADSL linklerinin salanmas TEAn sorumluluu olacaktr.
32.3.1.3.6.2. RTUnun konfigrasyonu
RTU iin teleinformasyon plan hale Dokmanlar iinde verilmitir. RTU; klasik trafo merkezlerinde
teleinformasyon planlarn, IEC 61850tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde ise teleinformasyon
planlarndaki verilere ilave olarak trafo merkezinin uzaktan kumanda edilmesi, izlenmesi ve cihazlara
(BCU, koruma rlesi, trafo izleme sistemi vs.) eriilmesi amacyla gerekli tm bilgileri kapsayacak ekilde
giri/k modlleri ve ilgili tehizatla (terminal bloklar, vs.) donatlacaktr. Bu teleinformasyon
planlarnda belirtilmi gereksinimlere ilave olarak, RTU donanmnn genileme kapasitesi %30 (tehiz
edilmemi) ve veri tabannn (yazlmnn) da %30 hazr yedek kapasitesi olacaktr.
Master-Uydu RTU balants erevesinde Master RTUnun Uydu RTU balanabilme kapasitesi, btn
alardan en az 10 Uydu RTUnun balanabilecei ve tm verilerinin ilenebilecei ekilde genileyebilir
olmaldr.
32.3.1.3.6.3. Veri Yaps

RTUnun konfigrasyonunun RTU iletiim linkleri zerinden uzaktan yaplabilmesi imkan tercih
edilecektir.
32.3.1.3.7. RTUnun almasnn izlenmesi

Ne tr d etkiler ve arzalar oluursa olusun, RTU yanl kumanda ve durum bilgisi iletmeyecek ekilde
tasarmlanm olmaldr.
Cihaz, donanm ve yazlm ynnden, herhangi bir arzann tespit edilmesini mmkn klacak ve bunlarn
ksa srede giderilebilmesi iin gerekli yapsal dzenlemelere sahip olacak ekilde tasarmlanm olacaktr.
Herhangi bir arza mmkn olduunca lokalize edilecek ve bu arzann tanm hafzaya kaydedilecektir (bu
kayt, seri ka balanacak tanabilir bakm bilgisayar ile de okunabilecektir). Ayrca BKMye arza
bilgisi iletilecektir.
- Donanm arzalar
Donanm arzalar, yazlm ve donanm otomatik izleme yntemleriyle tespit edilecektir.
- Yazlm arzalar
Yazlmda, programlarn doru olarak ileyip ilemediini gzlemeye ynelik imkanlar bulunacaktr.
32.3.1.3.8. Veri Kaydetme (Opsiyonel)
RTU, bir bilgisayar kullanlarak bir veri kaydedicisi gibi alabilmelidir. Bakm bilgisayar ekrannda
gerek zaman bilgileri oluumlar esnasnda grlebilmelidir.
Kaydedilebilecek olaylar:
- durum deiiklikleri,
- lmler,
- kontol kumandalar ve ayar deerleri,
- kademe pozisyonlar.
Bu fonksiyon opsiyoneldir. TEA tarafndan ihtiya duyulduunda bu fonksiyon talep edilebilecektir.

32.3.1.3.9. Raporlar
RTU, bakm bilgisayarnda raporlar gsterebilecektir. Raporlar RTUnun, sinyallerin ve lmlerin o
andaki durumunu belirtecektir.
32.3.1.3.10. Olay Kaydetme Fonksiyonu (Opsiyonel)
Olay kaydetme fonksiyonu, gruplar oluturan tm olay bilgilerini ayr olay kaydediciye kaydetmek yerine,
tm bilgileri yeterli hafza kapasitesi olan bir RTUda toplama ve bu verileri iletiim veri kanallarn
mmkn olduu kadar yklemeden istenen iletme merkezlerine iletme ve buralarda ileme fonksiyonudur.
rnek olarak, gruplandrlm veriler iletiim linkleri zerinden BKMye gnderilirken, bu veriler talep
zerine, RTUnun ayr bir kapsndan (port), bir dial-up modem kullanlarak ve telekontrol linklerini
yklemeden genel iletiim ebekesi yoluyla iletilebilir. Bu durumda bu verilerin uzaktaki bir PC'de
toplanmas ve raporlanmas iin ayr yazlmlar da gerekebilir. Verilerin RTU giriinde gruplandrlmas da
(yaklak grup bana 10-20 sinyal) mmkn olmaldr.
Bu opsiyonel zellik TEA tarafndan talep edildiinde, her sinyalin, olduu anda istasyonda bu ie tahsis
edilmi bir yazcda kaydedilme zelliinin olup olmadnn ve varsa bunun salanabilmesi iin gerekli
ilem ve tehizatn TEAa bildirilmesi gerekmektedir. Kaytta olay ve zaman bulunacaktr.
Yklenici, TEA tarafndan talep edildiinde bu amala nerecei zmlerin detaylarn verecektir.
32.3.1.3.11. Zaman Etiketlenmesi (Sral Olay Verileri)
Olay dizisi kaydetme ilevi sadece durum bilgileri iin geerlidir. Bu sinyaller tekli bilgi (SS) olabilecei
gibi ikili bilgi (DS) sinyalleri de olabilir.
Giri sinyallerinin (SS veya DS) sral olay dizisine dahil olup olmayacaklar programlama yoluyla
dzenlenebilecektir.
SOE verileri zel bir hafzada depolanacak ve zaman bilgisiyle birlikte zel bir mesajla BKMye
gnderilecektir.
SOE kayt hafza bykl en az 2000 olay kaydedebilecek byklkte olacaktr. TEAa onay iin
sunulacak dokmanlarda, en byk kapasite ve RTU SOE kayt hafzasnn genileme limiti belirtilecektir.
RTU, BKMye verdii her cevap mesajnda, bayrak set ederek SOE verisinin olduunu belirtir bir bilgi
gnderecektir.
SOE verileri, kontrol merkezi tarafndan istenmedike silinmeyecektir. Hafza dolduu zaman, en eski veri
silinerek zerine yazlacaktr (ilk giren - ilk kar).
Bakm bilgisayar zerinden kaydedilmi olaylarn izlenmesi mmkn olacaktr.
Aadakiler gibi sralama kriterleri verilecektir:
- olayn veya arzann olu zaman,
- ad,
- ncelik sras.
Bu tr bilgiler istek zerine BKMde bulunacaktr.
Tm girilerin x msde tarand varsaylrsa, aadaki kurallar uygulanacaktr:
- 2x msden daha uzun sreli her deiim kaydedilecektir,
- x msden daha ksa sreli deiiklikler dikkate alnmayacaktr.
RTUda, SOE bilgilerinin olu zamanlarn kaydetmek zere dahili bir zaman sayac bulunacaktr.
RTU zaman etiket bilgilerini BKMye IEC 60870-5-101 ve/veya IEC 60870-5-104 protokollerinin at
yapsna uygun olarak gnderecektir.
32.3.1.3.12. Yerel letme (Opsiyonel)
Trafo merkezindeki kumanda edilen tehizat RTUya taklan bir PC kullanlarak mahallinde kontrol
edilebilecektir. Ayrca RTUya bal mahalli bir kumanda konsolu kullanlarak da kontrol yaplabilecektir.
Mahalli iletme aadaki ilevleri yerine getirecektir:

istasyon tehizatn kumanda etmek,
yazc vastasyla veri kaytlarn yapmak,
alarm listesini oluturmak,
tarihsel verileri oluturmak.
Bu fonksiyon opsiyoneldir. TEA tarafndan ihtiya duyulduunda bu fonksiyon talep edilebilecektir.
32.3.1.3.13. Bakm
32.3.1.3.13.1. Bakm ve Arza Tespiti
Belirli zaman aralklarnda otomatik olarak alan kendi kendini kontrol yazlm salanacaktr.
Ayrca RTU, aka tanmlanm kl diyotlar (LED), gstergeler, giri-k simlatrleri gibi ilk kademe
arza tespitini kolaylatracak imkanlara sahip olacaktr.
Tespiti kolay olmayan ikinci kademe arzalar iin, Yklenici aadaki ilemleri yapabilecek bakm
ekipmann (cihazn bir paras olarak veya bamsz) salayacaktr:
- Merkezi lem Biriminin testi,
- Hafza testi,
- Giri- k kartlarnn testi,
- letiim linklerinin testi.
Bakm paketinin kapsam aadaki ilemleri yapabilmeye uygun olmaldr:
- hafza ieriinin dkm,
- hafza modifikasyonu,
- ksmi program icras,
- adm-adm program icras.
letiimle ilgili arza tespiti asndan, iletiimi izlemek ve hata aramak iin kullanlan cihazlarn iletiim
zincirine girmesini salamak zere RTU modem arabiriminde ilave bir V24 kaps bulunacaktr. Bu cihazlar
veri iletiim analizleri yapacaktr.
Yazlm, bakm mhendisinin, normal sistem almasn bozmadan, alnan ve gnderilen mesaj bitlerini tek
tek inceleyebilmesini temin edecek bir gzlem imkan salayacaktr.
Uzaktan arza tespiti mmkn olmaldr. Bu amala RTU alarmlar BKMye iletilecektir. Yklenici
TEAa onay iin sunaca dokmanlarda, bu amala hangi RTU alarmlarnn BKMlere gnderilecei
konusunda bilgi verecektir.
32.3.1.3.13.2. Operatr bilgisayarna ve server bilgisayarlarna yklenecek yazlmn ana
ilevleri
Veri kayd,
Raporlama,
SOE verileri kayt ve sralanmas,
Veritaban bakm (ykleme, depolama),
Arza bulma/ yazlm bakm / veri analizi/ test.
RTU bakm ve parametrelendirme/ konfigrasyon ilemleri iin gerekli yazlm Yklenici tarafndan
salanacaktr.
Bakm yazlm aadaki zellikleri de destekleyecektir:
Bu bakm aracn, RTUnun hem lokal hem de uzaktan arza bulma ilemlerinde kullanma ve
komponentler iin ak metin olarak detayl arza bulma sonular salama imkan.
Telegramlar okuyarak ve gndererek RTUnun tm iletiim arayzlerinin test edilmesi imkan.
Standart IEC 60870-5 arayzleri ieriini ak metin olarak (tekli bitler olarak deil) gsterme imkan.
RTUnun veritabanlarn, RTUdan RTU konfigrasyon aracna geri ykleme imkan tercih edilecektir.
32.3.1.3.13.3. Teknik Dokmantasyon
Aadaki dokmanlar salanacaktr:
1. RTU ile birlikte bir montaj dokman verilecektir. Bu dokman aadakileri ierecektir:

. RTU konfigrasyonu,
. her tip giri/k kartlarnn says,
. kabinin yaps ve dzenleni biimi,
. teleinformasyon listeleri.
. RTU Sinyal Listeleri.
Bu dokmanlar TEAn onayna tabi olacaktr.
Yklenici, bu dokmann dorudan RTU iinde saklanmasn salayacak olanaklar temin edecektir.
Merkezde, BKMde ve Bakm Ekibinde kullanlmak zere bu dokmanlarn nihai kopyalar da verilecektir.
2. RTU hakknda teknik bilgileri ieren Genel El kitab. Bu kitapta en azndan aadaki konular yer
almaldr:
. RTUnun montaj klavuzu,
. RTU'nun kullanm klavuzu,
. koruyucu ve dzeltici bakm yntemlerini ieren bakm klavuzu,
. ilave edilebilecek yazlmlarn (veritaban reteci, simlatrler v.b.) yklenme talimat,
. ilave yazlmlarn (veritaban reteci, simlatrler v.b. ) kullanma klavuzu,
. blok diyagram,
. kart devre emalar,
. kart eleman yerleim emalar,
. kart ve para listeleri,
. arza bulma yntemleri,
. zellikleri ve doruluk snflaryla birlikte gerekli bakm ve l aletlerinin listesi,
. RTU konfigrasyonu iin kullanc klavuzu,
. imalat adresi, teknik destek hatt telefon ve faks numaralar ile elektronik posta adresi.
Merkezde, BKMde ve Bakm Ekibinde kullanlmak zere bu dokmanlarn kopyalar da Yklenici
32.3.1.4. RTU teknolojik zellikleri
32.3.1.4.1. Besleme kayna zellikleri
Genel alma koullar aadaki tabloda verilmitir:
KAYNAK TPNN ZELLKLER UZAKTAN KUMANDA VE HABERLEME EKPMANI
(SOURCE TYPE CHARACTERISTICS) TELECONTROL AND COMMUNICATION EQUIPMENT
Ur anma gerilimi 48 V
(Ur rated voltage)
Topraklama Pozitif terminal topraa balanacak
(Earthing) (The positive terminal shall be connected to the earth)
Gerilim anma aral:
-yerleik iletim artlarnda 42 to 58 V
-1snden byk olmayan sreli geici - 12.5 % to + 21 %
iletim artlar
(Rated range of voltage :
-in established
operating conditions
-in transient operating conditions of
duration not greater than 1 s)
Frekans 100Hz AC bileen Tepe-tepe (Peak to peak): 3%
(AC component with a frequency 100 Hz)
Elektriki etkiler
(Electrical disturbances)

ncekiler (redresr tepkisinin zellikleri)Maksimum genlik: 20 V
zerine bindirilebilir kazaen deiimler (Maximum amplitude)
(Accidental variations super-imposable Maksimum sre: 10 ms
upon previous ones (characteristics of (Maximum duration)
rectifier response)) Maksimum eim: 100 V/ms
(Maximum slope)
Besleme geriliminin geici iptali (Harici 20 msn boyunca gerilim yok
ksa devre) (No voltage during 20 ms)
(Transitory cancellation of supply voltage
(external short-circuit))
- DC Besleme
Gerilim nominal snrlar iinde olmad zaman RTU herhangi bir hatal kumanda vermeyecek, veya hatal
durum deiiklii bilgisi gndermeyecektir. Buna ilaveten RTU oluabilecek ar gerilimlerden zarar
grmeyecek ekilde tranzient yutucular ile korunacaktr.
RTU - DC sistemi balants yanllkla ters polaritede yaplrsa, muhtemel bir sigorta atmas dnda hibir
devre eleman hasar grmeyecektir.
32.3.1.4.2. Elektriksel bozulmalar
Yklenici, elektriksel karklklardan dolay oluan hatalarda sistemin doru biimde almas iin gerekli
tm tedbirleri alacaktr.
32.3.1.4.3. Elektromanyetik alan etkileri
RTU, aadaki alanlarn etkisinde kalsa dahi artnamesine uygun olarak almasna devam edecektir:
- Srekli ve 1-3 sn aras geici 50 Hzlik manyetik alan (IEC 77B, ksm 38). Deerler: srekli = 30 A/m,
geici = 150 A/m.
- IEC 801-3te tanmlanan ve 27 ila 500 MHz arasnda ve deeri 10 V/m olan sinzoidal elektrik alan.
32.3.1.4.4. klim Koullar
RTU en azndan IEC 359da tanmlanan kategori 1in koullarna (anma alma aral ve maksimum
alma limitleri hari) dayanacaktr. Anma alma Aral ve Maksimum alma Limitleri -10C ve
+55C arasnda olacaktr.
RTU ve modemlerin tabi olabilecei evre scaklklar ve bal nem oranlar aadaki tabloda
gsterilmektedir.
Anma alma aral T1: T2:

(Rated operation range) -10C +55C
Maksimum alma limitleri T3: T4:
(Maximum operation limits ) -10C +55C
+ 23Cde Bal nem 80 %
(Relative humidity at + 23C)
Depolama ve Nakliye artlar -40C +70C
(Storage and transport
conditions )
alma yeri rnei Kumanda binas
(Operation location example)
32.3.1.4.5. Mekanik kstlar

RTU alma ve tama esnasnda arpmalara, vibrasyona, vs maruz kalabilir. Temel olarak cihazn
mekaniki salamln test etmek zere IEC 60068-2-6da tarif edilen test uygulanacaktr.

32.3.1.4.6. Emreamadelik performans
RTU aadaki MTBF deerlerini haiz olmaldr:
Merkezi nite ve g kayna iin MTBF > 50 000 saat,
Giri - k kartlar iin MTBF > 80 000 saat.
Yklenici TEAa onay iin gnderecei dokmanlarda, en az % 99.8 emreamadelik deerinin
salandn gsterecek MTBF ve MTTR deerlerini ve hesaplarn sunacaktr.
32.3.1.4.7. Yapsal Dzen
- Klasik trafo merkezlerinde RTU'nun konulaca Kabin
RTU toza kar ve haerata kar korumal, dahili artlarda alacak kabin iinde olacaktr. Kabinin
koruma derecesi en az IP41 olacaktr.
Hava akm ancak bir filtreden geirilerek mmkn olacaktr.
Kablo girii alt ve/veya stten olacaktr. Test panelleri ve g kaynaklar dahil olmak zere tm RTU
paralar kabin iinde olacaktr. Mekanik olarak, RTU kabini 19 inlik raf yapsna uygun olacaktr.
RTU kabininin kaps 180ye kadar alacaktr.
Balantlar terminal dizileri zerinden yaplacaktr. Kabin duvara dayal olarak monte edilebilecektir.
Cihazn tm blmlerine hibir parann sklmesi gerekmeden ulalabilecektir.
Kabinin tm metalik paralar ana atya esnek bakr teller vastasyla balanacaktr.
Cihazda bir mekanik toprak terminali bulunacak ve bu terminal ak olarak markalanacaktr. Cihazn
mekanik topra cihazn 0V barasndan yaltlm olacak, ancak kullancnn bu balanty yapabilmesini
teminen iki terminal aras bir balant parasyla balanabilir olacaktr.
IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde RTU, TM otomasyon panosuna konulacaktr.
- G kayna
RTU yedekli g kayna modllerine sahip olacaktr. Bunlardan birisinin arzalanmas durumunda dieri
RTU ve modemleri kesintisiz olarak beslemeye devam edecektir. Bu g kaynaklarnn her birinin
kapasitesi RTU (gelecek iin ngrlen genilemeler dahil) ve modemleri beslemek iin yeterli olacaktr.
Bu g kayna modllerinin birinin arzalanmas durumunda, bir alarm retilecektir. Bu alarm RTUda
gsterilecek ve TEAn SCADA Sistemi kontrol merkezine gnderilecektir.
- Merkezi ilem birimi ve hafza
RTU mikroilemci denetimli olacaktr. Mikroilemci yaygn olarak kullanlan ve endstri standardnda
olacaktr. Kartlarn yuvalarndan karlmas veya 48 V besleme kesilmesi sonucunda, RTUnun yeni batan
yklenmesi ve/veya konfigrasyonunun yenilenmesi gerekmemelidir ve bunu teminen CPU ve RAM ile
ilgili gerekli koruyucu nlemler alnmaldr.
RTU yedekli merkezi ilem modllerine sahip olacaktr. Bu merkezi ilem birimlerinden birinin
arzalanmas durumunda, RTU tm fonksiyonlar ve ayn performansla almaya devam edecektir.
Bu merkezi ilem modllerinin birinin arzalanmas durumunda, bir alarm retilecektir. Bu alarm RTUda
gsterilecek ve TEAn SCADA Sistemi kontrol merkezine gnderilecektir.
- Giri/k devreleri
RTU tm giri-k ve evre birimleri ilevleri asndan modler bir yapda olacaktr. Yapmc her sinyal
tipi iin esneklik miktarn bildirecektir.
- FSK Modemler
RTU, kontrol merkeziyle iletiimi salamak zere kabin iine monte edilmi iki adet dahili FSK modem ile
Yklenici tarafndan tehiz edilecektir. Bu modemler bir sonraki blmde verilmi olan ilevsel artlara
uygun olacaktr.
Yklenici tarafndan temin edilecek ve trafo merkezine tesis edilecek RTU iin BKM tarafnda kullanlacak
FSK modemler ile ynlendirici vs. gibi ihtiya duyulan dier tehizat ve bunlarn konulaca kabinler
Yklenici tarafndan temin ve tesis edilecektir.

32.4. FSK Modem Teknik artnamesi
BKMdeki FSK modemler (harici tip, raf yapsnda olabilir) ve RTU tarafndaki FSK modemler
(RTU kabininde tehiz edilmi) iin aadaki artname geerli olacaktr.
32.4.1. RTU- BKM iletiimi iin modem
RTU link modemleri, RTU ile kontrol merkezindeki iletiim sistemi arasnda veri iletiimi iin
kullanlacaktr.
Mevcut modemlerin ana zellikleri aadaki tabloda verilmitir:
Modlasyon FSK
alma modlar tam dubleks
alma hz 2400 bauda kadar
alma frekanslar ITU-T R.36, R.37, R.38A, R.38B, 601 (1320 200 Hz),
602 (2760 200 Hz), 1201 (1140 400 Hz) ve 1202
(2850 400 Hz)
letiim k:
- Empedans yksek empedansl veya 600 ohm, trafo yaltml
- Verici sinyal seviyesi maks: 0 dBm min: -32 dBm
- Alc seviyesi 0 dBm - -36 dBm
Kullanc taraf (DTE arayzler) Digital input/output iin 1 RS232 terminal ve analog input/output iin 1
RS232 terminal.
letiim hz en azndan 0,2 kb/s ila 2,4 kb/s arasnda programlanabilir ve/veya ayarlanabilir olacaktr. Daha
yksek hzlar ve TCP/IP zerinden balant (IEC60870-5-104 protokol kullanm durumunda) iin
ynlendiriciler, vb. gibi gerekli tm tehizat da Yklenici tarafndan salanacaktr.
Yklenici, nerdii modemlerin etkilenmeden alabilecekleri iletiim hatt bozulmalarnn (seviye, grup
gecikmesi, distorsiyon, jitter, vs) seviyelerini, TEAa onay iin sunaca dokmanlarda belirtecektir.
Modem, effaf olarak karakter tipi veri iletiimini salayacaktr. Ular arasnda (RTU ve BKM) aadaki
iletim yntemi uygulanacaktr:
a) letim usul: asenkron, tam dubleks.
b) letiim protokol: IEC 60870-5 standardna uygun.
32.4.2. levler
Modem deiik hat karakteristiklerine gre seilebilir dengeleme (equalisation) imkan ve uyumlamal
dengeleyiciye sahip olmaldr.
Modemin frekans, band genilii ve hz programlanabilir/ayarlanabilir olacaktr.
Modem ITU-T V54 tavsiyesine uygun olarak dng 2 ve 4 (bu dnglerin uzaktan veya mahalli kontrol
ile birlikte), ve dng 3 (mahalli kontrol) gibi bakm kolaylatrc imkanlara sahip olacaktr.
Modemin n blmnde, en azndan cihazn bakmna yardm edecek LED gstergeler bulunacaktr. Bu
LED gstergeler:
- V24 arayznn iaretleme faaliyetiyle ilgili gzlemleri (TXD, RXD,...) yapabilecek,
- arzalar gzleyebilecektir.
Cihazn her alnda, kendi kendini otomatik olarak analog dng durumunda test edebilecek programa
sahip olacaktr
- letiim hz asgari olarak: 200 bps (360 Hz ve 480 Hz band genilii ITU-T R38 A ve B), 300 bps, 600
bps, 1200 bps, 2400 bps.
- Yaltm ve koruma: Verici Tx ve Alc Rx ular trafo ile yaltlm.
- Hat devresi: yksek empedansl veya 600 ohm.
- Rx ve Tx seviye ayar: kademeli olarak ayarlanabilir.
Not: PLC kanallar iin nominal Tx ve Rx seviyeleri, 200 bps iin -9 dBm olacaktr.
- Kullanc arabirimi: ITU-T V24 ve V28 tavsiyelerine uygun.
- Test noktalar: Rx ve Tx hat.
- G Kayna: RTU tarafndaki modemler iin 48 V DC, BKMdeki modemler iin 220 %15 V, 50 Hz.
Dk hzlar iin, birok data kanal bir analog PLC ve Telefon kanalndan frekans oklama yntemiyle
(FDM) bir arada iletileceinden, her modem kendi iletim kalitesini bozmayacak ekilde komu kanallarn
bastrlmasn salayacak seicilie sahip olmak zere verici ve alc filtrelerle tehiz edilecektir.
Kanal oklamas nedeniyle, modem alcsnn girii nominal giri deerinin 5 katna kabilen giri iaret
seviyelerine maruz kalabilir. Dolaysyla, modem n giri devreleri, bu seviyenin, alcnn hatal almasna
ya da intermodlasyon bozulmasna uramasna engel olacak yapda olacaktr.
32.5. Eitim
Yklenici, bu kapsamda temin edilecek RTU ve modemlerin iletilmesi, bakmnn yaplmas ve
geniletilmesi iin gerekli olan eitimi verecektir.
Eitim dokmanlar Trke veya ngilizce olacaktr. Bununla beraber, eitimler Trke olacaktr.
Yklenici, TEA personelini iyi bir ekilde eitmek iin gerekli dokman ve gereleri salamaktan
sorumlu olacaktr. Eitim fiyat, Komple 380 kV ve 154 kV merkezler iin, birim fiyat teklif cetvelinde "sekonder
eitim" i kalemi iinde olacak ve RTU eitimi sekonder eitimlerle beraber verilecektir. Ancak, Tevsiat 380 kV ve
154 kV merkezler iin RTU Eitimi merkezin birim fiyat teklif cetvelinde ayr bir i kalemi olarak belirtilecektir.
Eitim, temin edilen tm tehizatn baarl bir ekilde bakm ve iletilmesi iin gerek duyulan detayl
bilginin TEA personeline temini iin gereklidir.
Eitim program en azndan aadaki konular kapsayacaktr:

- Bu kapsamda temin ve tesis edilecek RTU, RTU modlleri ve modemler hakknda detayl bilgi.
- RTUda arzay bulma, bulunan arzal kartlar tamir etme, yedek kartlarla deitirme.
- RTU ve modemlerin montaj ve servise alnmas.
- RTUya gerekli modllerin ilave edilmesi ve gerekli parametrelendirme yaplarak geniletilmesi.
- RTU bakm ve parametre aracnn kullanm
32.6. RTU Saha ve Point-to-Point Testleri

32.6.1. RTU Montaj/Kablaj Kontrol ve Servise Alma Testleri
RTU montajnn tamamlanmasndan sonra, TEA ve Yklenicinin katlmyla RTU donanm, yazlm ve
montaj/kablaj kontrol ile servise alma ve fonksiyon testleri yaplacaktr. Gerekli btn test tehizat
Yklenici tarafndan salanacaktr.
32.6.2. RTU Point-to-Point Testleri
Aadaki aktivitelerin tamamlanmasndan sonra, trafo merkezi ile ilgili kontrol merkezleri (ilgili BKM,
MKM/ADKM) arasndaki veri iletiiminin doruluunun test edilmesi amacyla RTU point-to-point testleri
yaplacaktr:
- Nihai RTU Sinyal listesinin Yklenici tarafndan TEAa sunulmas ve bunun TEA tarafndan
onaylanmas.
- Yklenici tarafndan trafo merkezi tesis ilerinin tamamlanmas.
- RTUnun Yklenici tarafndan trafo merkezinde montaj ve servise alma testlerinin tamamlanmas.
- Yklenici tarafndan modemlerin RTU ve ilgili blgesel kontrol merkezi tarafnda monte edilerek
servise alnmas.
- TEA SCADA Sisteminde trafo merkezinin veritaban ve emalarnn TEA tarafndan hazrlanmas.
- Trafo merkezindeki RTU ile ilgili blgesel kontrol merkezi arasndaki veri iletiim linklerinin TEA
tarafndan tamamlanmas ve servise alnmas.
RTU Point-to-Point testlerinin amac trafo merkezi ile kontrol merkezleri arasnda veri iletiiminin
doruluunu kontrol etmek ve hatal verileri ve problemleri belirlemektir. Hatal veriler ve problemler
dzeltildikten sonra tekrar test edilecektir. Bu testler srasnda gerek verilerin kontrol edilmesine ilave
olarak, simlasyon testleri de yaplacaktr. Durum ve alarm bilgilerinin olas tm durumlarnn (iftli
bilgiler iin 01, 10, 00 ve 11 ile tekli bilgiler iin 1 ve 0 durumlar) RTUda simle edilerek kontrol
merkezine doru gittii ve zaman etiketlerinin doru olduu kontrol edilecektir. Analog bilgiler iin, eitli
deerler (tam skalann eitli yzdeleri, ters ynde deer) simle edilecek ve bunlarn kontrol merkezlerine
doru gittii kontrol edilecektir. Test sonular, trafo merkezi iin hazrlanacak RTU Point-to-Point Test
fyne ilenecektir. Kalan hatal bilgiler ve problemler de kaydedilecektir. Gerekli tm simlatrler (saysal
giri, analog giri, analog k, vb.) Yklenici tarafndan salanacaktr.
Trafo merkezi iin RTU point-to-point testleri, Yklenicinin ve TEAn mhendisleri tarafndan
yaplacaktr. Bu amala, Yklenicinin ve TEAn mhendisleri trafo merkezinde bulunacaktr. Buna
ilaveten, bir TEA mhendisi BKMde ve bir TEA mhendisi de MKMde bulunacaktr. Gerekli
grlmesi durumunda bir TEA mhendisi de ADKMde bulunacaktr.
32.7. Malzeme ve Hizmetlerin Listesi
Yklenici, sistemin tmnn hizmetlerin kapsamna ve teknik artnameye uygun olarak tam ve doru
almasn garanti edecektir. Dolaysyla, yukardakilere ilaveten, yukarda bahsedilmeyen, ancak
RTUdan beklenen fonksiyonlar iin gereken tm ilave tehizat da temin edilecektir.
BLM 33
33. KLTLEME VE KLT DZENLER
33.1. Kilitleme
33.1.1. Genel
Btn ayrclar ve topraklama aletleri, mekaniki ve takiben elektriki kilitlemeye sahip

olacak ve bu kilitleme dzenekleri TEA n onayndan geecek, normalde elektriki olarak
alan tehizatn elle alma sistemini de ierecektir.
Mekaniki kilit, el gcnn tatbik edilecei noktalarda tatbik edilecek olup, bu nokta
uzandaki yerlere kuvvet etki etmeyecektir.
ayet anahtarl kilitleme sistemi kullanlyorsa, mekanizmada kalan anahtar kartma

esnasnda kesici amas olmamaldr. Mahalli acil ama dzenekleri bu anahtarl kilitlemeden
ayr ve farkl olacaktr.
Btn elektriki kilitlemeler, iletme gerilimini kesme esasna gre alacaktr.

Kilitlemedeki besleme inkta veya balant kopukluu yanl alma yaratmyacak veya
msaade etmeyecektir.
Toprak ayrcs ilgili ayrclarla o ekilde kilitlenecektir ki, ilgili ayrc almadan toprak
ayrcs kapatlamayacaktr.
33.1.2. in Kapsam
Yklenici; TEA tatmin edecek ekilde kilitleme dzeninin tasarm, temini ve servise
alnmasndan sorumlu olacaktr. Tasarm, merkezdeki tersiyer ykleri, AC yardmc servis, DC
yardmc servis gibi tm fiderlerle yklenici tarafndan temin edilen ve TEA tarafndan lzum
grlen btn aletleri kapsayacaktr.
33.1.3. Trafo Merkezi Fiderleri

Yklenici, Merkezin bara dzenine bal olarak ve ilerde iki ana bara + transfer bara
dzenine geebilmek iin gerekli dzenekleri de ihtiva eden bir kilitleme sistemi tasarlyacaktr.
a) Bara ayrcs; sadece aada belirtilen artlarla alp kapanabilir (hat fideri, trafo fideri ve
transfer fideri iin uygulanacaktr).
I. (i) lgili bara toprak ayrcs ak

(ii) Dier bara ayrcs ve ilgili kesici ak
II. (i) lgili bara toprak ayrcs ak

(ii) Bar balayc serviste. Dier bara ayrcs kapal.
b) Hat ayrcs; sadece ilgili kesicisi ve hat toprak ayrcs aksa, alp kapatlabilir.
c) Hat transfer ayrcs; sadece btn geri kalan hat transfer ayrclar, transfer bara toprak
ayrcs, hat ayrcsna ait toprak ba ve transfer kesicisi aksa, alp kapatlabilir.
d) Hat toprak ba; sadece ilgili hat transfer ayrcs, kesicisi ve hat ayrcs aksa ve hat
tarafnda gerilim yoksa kapatlabilir.
e) Bara toprak ayrcs; sadece btn ilgili bara ayrclar aksa kapatlabilir.
f) Transfer fideri transfer bara ayrcs; transfer fider kesicisi ve transfer bara toprak ayrcs
aksa, alp kapatlabilir.
g) Transfer bara toprak ayrcs; btn hat transfer ayrclar ve transfer fideri kesicisi ve
ayrclar aksa kapatlabilir.
h) Bar balayc fideri ayrclar; ilgili bara toprak ayrcs ve bar balayc kesicisi aksa
alp kapatlabilir.
i) Hat fideri, trafo fideri ve bara balayc fiderde, ilgili ayrclarn kontaklarnda faz
uyumazl olduunda, kesicinin kapatlmasn nleyici kilitleme olacaktr. Transfer fideri
iin, ilgili ayrclar ve geri kalan fiderlerin transfer ayrclarnda faz uyumazl olduunda,
kesicinin kapatlmasna msaade edilmeyecektir.
j) 380kV ve 154 kV ayrclarn yakndan elle kumandasnda (kurma kolu takl olduunda
veya ayrc mekanizma kutusu zerinden ayrc yakn konuma alndnda), kesicinin
kapamasn engelleyecek bir kilitleme konacaktr.
k) Tm motor kumandal ayrclarda, ayrc ama ve kapama ilemi tamamlanmadan kesicinin

kapanmasn engelleyen bir kilitleme dzeni tesis edilecektir.
l) Metal clad trafo fiderlerindeki toprak ba ile bu fideri besleyen 154 kV trafo fideri kesicisi
arasnda karlkl kilitleme dzeni tesis edilecektir. Metal clad fiderlerle ilgili dier kilitlemeler
ilgili artnamesinde detayl olarak verilmitir.
m) 33kV metal clad kuplaj fiderine tek hat emasnda belirtilen zelliklerde bir akm trafosu
konulacaktr. Trafo fiderlerinin paralel almasn engellemek amacyla elektriki kilitleme
yaplacak, klasik tip trafo merkezlerinde 33kV trafo ve kuplaj fiderlerine ait kumanda
panosuna, IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde ise 154kV trafo fiderlerinden
birinin koruma ve kumanda panosuna en az 5 kontakl kilitli (senkron anahtar gibi) bir
anahtar konulacak, bu anahtar yardmyla manevra srasnda kuplaj ile trafo fiderlerinin ve
varsa kuplaj ile otoprodktr/retim fiderlerinin karlkl kilitlemeleri iptal edilecektir. Ayrca
kilidin iptal edildiine dair kumanda panosuna sinyal karlacaktr. Anahtar eski konumuna
getirilene kadar kilitleme zlm olacaktr. Paralel alma srasnda meydana gelebilecek
bir ksa devre arzasnda oluabilecek riski azaltabilmek iin 33kV metal clad kuplaj fiderine
konulan akm trafosu sekonderinden beslenen ar akm + toprak koruma rlesi tesis
edilecektir. Bu ar akm koruma rlesi kuplaj fiderine ait metal clad panoya konulacak olup
ksa devre arzasnda paralele alnan trafolarn kuplaj kesicisini ani olarak atrmak amacyla
kullanlacaktr. Yalnzca 1 trafo ve kuplaj kesicisinin ayn anda almas durumunda yanl
amalar engellemek amacyla kuplaj fiderindeki bu koruma kilit zme anahtar
evrildiinde aktif olacak, anahtar off konumunda devre d olacaktr.
n) 380kV ve 154kV kesicilerin mekanizma kutusu zerindeki yakn/uzak/devre d konumlu

anahtar ile ilgili kilitlemeler "KONTROL, SNYALZASYON, ALARM, ARIZA HBAR,
ANNONSYATR VE LME" blmnde yer almaktadr.
IEC 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde yukarda bahsedilen kilitlemeler

kablaj ile yaplacak olup ayrca bu kilitlemeler TM Otomasyon sisteminde dijital olarak da
(GOOSE ile) yaplacaktr. TM otomasyon ekranndan yaplan bir kumanda herhangi bir kilitleme
nedeniyle yaplamyorsa nedenleri ile birlikte ekranda grlebilecektir.
33.1.4. Tersiyer Ykler
Tersiyer sisteme bal her aletin bakm gereksinimi iin ferdi kilitleme yaplacaktr.
Tersiyer sargl birka ototrafonun paralel almas uygun kilitleme dzeni ile
nlenecektir.
Oto-trafo Tersiyer Baralar Kilitleme Sras :
Her durumda, iki veya daha fazla ototrafonun tersiyer sargsn ayn reaktr veya yardmc
servis trafosu zerinden paralel altrmak mmkn olmayacaktr.
Her ototrafo, normal iletmede kendi reaktr ve/veya yardmc servis trafosunu
besleyecektir. Genelde, istisnai durumlarda, ototrafonun kendi besledii reaktr veya yardmc
servis trafosu at veya bakm iin aldnda, ototrafonun tersiyer sargs dier reaktr veya
yardmc servis trafosunu beslemeye msaade edecektir.
Teklif sahipleri, yukarda belirtilen gereksinimler dorultusunda komple emniyet sistemini

tasarlayacaktr.
33.1.5. Yardmc Servis
Birim fiyat listesinde yardmc besleme amacyla dizel generatr temini istenmise,
Yklenici, istasyon yardmc servis trafosunun dizel generatrle paralel balanmamasn temin
etmek zere gerekli uygun kilitleme dzenini tesis edecektir
.

Trafo Merkezi dndan beslemenin olduu istasyonlarda, TEA ile tersi iin
anlalmamsa, paralel almay nleyici kilitleme konulacaktr.
AC yardmc gerilim jeneratr
Klasik, GIS ya da 61850 tabanl otomasyonlu trafo merkezlerinde i kapsam veya fiyat
formlarnda belirtilmise 154kV merkezler iin en az 60kVA, 380kV merkezler iin en az 100kVA
gcnde, harici tip, kabinli, AC yardmc servis trafolarnn devre d olmas durumunda
otomatik olarak devreye girebilen 1 adet dizel motorlu jeneratr temin edilecektir.
Yardmc servis trafolarnn herhangi biri ile bu jeneratr paralel altrlmayacaktr.
Jeneratr, uzaktan kumanda odasndan ve yakndan jeneratr zerindeki butonlar

araclyla kumanda edilebilecektir. IEC 61850 tabanl dijital otomasyon sistemine sahip trafo
merkezlerinde TM otomasyon sistemi zerinden jeneratr kumanda etmek mmkn olacaktr.
Jeneratrn etraf gvenlik amacyla demirli tel it ile kapatlacaktr. Jeneratre ulam iin
tel itli kap yaplacaktr. Bu kap ak iken AC panoya sinyal karlacaktr. Demirli tel it
ierisinde jeneratr hareket etmeyecek ekilde sabitlenecek ve jeneratrn montaj
Bu artname kapsamndaki jeneratrler Elektrik, Malzeme ve Montaj lerine ait Birim

Fiyat Teklif Cetvelinde ve/veya Tek Hat emalarnda ve/veya Garantili Karakteristik
Listesinde aksi belirtilmedike aada belirtilen teknik zelliklerde oacaktr.Harici tip
olacaktr.
Manuel altrlacak veya otomatik devreye girebilecektir.
Doalgaz ile alan jeneratrler kabul edilmeyecektir.
3 fazl olacaktr.
Anma gerilimi 0.4kV, anma frekans 50 Hz olacaktr.
AC panoya balants 60kVA iin en az 1kV, 4x25 mm2; 100kVA iin ise en az 1kV, 4x50
mm2 lik kablo ile yaplacaktr.
Alternatr g faktr tam ykte en az 0.8 olacaktr.
Start ekli elektriki olmaldr. lk hareket akler araclyla yaplacaktr. Bu akler bakm
gerektirmeyecektir. Aklerin tam arjl tutulmas iin motor tahrikli arj alternatr
bulunacaktr. Akler, bu alternatr tarafndan beslenecektir. pli (mekanik) start
zmleri kabul edilmeyecektir.
Kabin dna monte edilmi acil durdurma butonu bulunacaktr.
Yakt deposu elik sacdan imal edilecektir. Yakt deposu zerinde dolum kapa, seviye
gstergesi, hava boaltma borusu ve boaltma tapas bulunacaktr.
En az saat bir depo yakt ile sorunsuz tam ykte alabilmelidir. Deiken ykler
altnda srekli almaya elverili olmaldr.
Emilen havann toz ve pisliklerden arnmasn salayan hava filtresine sahip olacaktr.
Tm ya, yakt ve hava filtreleri deitirilebilir tipte olacaktr.
Ar akm ekildiinde devreyi kesen jeneratr koruyan alter ierecektir. Bu durumda
veya jeneratre ait dier korumalarn almas durumunda AC panoya sinyal
karlacaktr.
A.C. k voltajn ve akmn gsteren kadrana sahip olacaktr. Jeneratr iin AC panoda
l aleti veya saya vs. kullanlmayacaktr.
lk altrmada veya souk havalarda kolay altrma amal, zengin yakt karm
salayan sisteme sahip olmaldr.
Motor yasz kaldnda almasn nleyerek motoru koruyan alarm sistemine sahip
olacaktr.
Aksi belirtilmedike sipari konusu jeneratrler -25C ile +50 C ortam scaklnda ve
%90 bal nem ortamnda kullanlmaya uygun olacaktr.

Soutma sistemi fanl veya su soutmal olabilecektir. Soutma sistemleri termostatlar ile
Dnen ve scak paralara dokunmay engelleyen kafese sahip olacaktr. Bu kafes elik
sacdan veya elik profilden imal edilecek ve ya, su veya yakt ikmallerinin rahata
yaplmasna olanak salayacaktr.
Jeneratrn alt ksm tamamen kapal olacaktr. Alt ksmdan jenaratr aksamna eriim
mmkn olmayacaktr.
Tekerlekli tip jeneratrler kabul edilmemektedir.
Jeneratr topraklamas mevzuata uygun olarak yaplacaktr.
Jeneratr zerinde kolaylkla grlebilen paslanmaz elik veya paslanmayan baka
metalden yaplm jeneratre ait karakteristik bilgilerin bulunduu bir iaret plakas
olacaktr.
Jeneratr kablo terminal kutusu balantlar rekor ile yaplacaktr. Terminal kutusunda
sacnda yrtk alarak yaplm olan k delikleri kabul edilmeyecektir. 3 faz, ntr ve
toprak hatt terminal kutusuna uygun ve gvenli bir ekilde balanacaktr.
TS-ISO 8528'e uyumlu olacaktr.
Bu artname kapsamndaki jeneratrler aksi belirtilmedike ilgili Trk Standartlar (TSE),

Uluslar aras Elektroteknik Komisyonu (IEC) ve CENELEC standartlarnn en son basklarna
uygun olarak imal edilecek ve ngrlen tip ve rutin testlerden geirilecektir. Her halkarda bu
testlerin baar olduuna dair detayl test raporlar Alcnn deerlendirmesi iin yklenici
Tip testleri ve rutin testler aksi TEAca istenmedike TEA temsilcileri huzurunda
yaplacaktr.
Fabrikadaki testler iin gerekli olan tehizat, donanm ve lme devreleri malzemeyi veren
tarafndan hazr bulundurulacaktr.
Herhangi bir test fabrikada yaplamyor ise, bu husus testlerin balamasndan en az 3 ay

nce malzemeyi veren TEAa bildirecek ve bu test karlkl mutabakatla seilen tannm bir
laboratuvarda yaplacak ve masraflar imalat tarafndan karlanacaktr.
artnamesinde aksi belirtilmedike yukarda belirtilen standartlara uygun olarak, saha

testleri, komple monte edilmi gerekli olan yakt, ya, antifriz vs. tedarik edilmi jeneratr
zerinde yklenici tarafndan yaplacaktr. Testlerin ardndan gerekli olan tm yakt, ya, antifriz
vs. doldurulmu komple nite halinde temin edilecektir.
Jeneratrn btn aksamlarna ait bakm, onarm ve iletmesinde kullanlacak btn

zellikleri ieren yedek para katalou, iletme bakm tarifnamesi, elektrik devre emas ve
kullanc kullanm klavuzu temin edilecektir.
Yklenici; jeneratr ile beraberindeki teknik donanm tehizatlarna ait iletme, bakm ve
onarm almalarnn, en iyi ekilde yaplabilmesi iin sahada yklenici tarafndan eitim
verilecektir. Bu eitim en az aadaki konular kapsayacaktr.
Filtrelerin, yan ve antifrizin deiimi ile antifriz lm

Ya kaaklarnn giderilmesi
Gvde ve dier aksamlarm temizlii
Periyodik bakmlarda ve arza hallerinde yaplmas gereken tm almalar
33.1.6. DC Yardmc Servis

ki ayr DC yardmc servis bulunan merkezlerde; bir ak sisteminde meydana gelen
arzann dier sistemi tehlikeye atmasn nleyici kilitleme yaplacaktr. Kilitleme sistemi, iki ak
grubunun paralele girmesini nleyecektir.
33.1.7. eitli Kilitlemeler
34.5 kV klasik tip (metal clad olmayan) fiderleri bulunan merkezlerde; hcre kaplar, ilgili
ayrclar almadan ve hat fiderlerinde toprak ba kapanmadan almayacak ekilde mekanik
kilitle donatlacak olup, ayrclarn operasyonu ise sadece ilgili kesicisi akken mmkn
olacaktr.
Yklenici, tasarlad devre veya temin ettii malzemeden operatrlere, bakm personeline veya
sistemin kendisine gelebilecek tehlikeler hakknda TEA' uyaracak ve bu tehlikeleri nlemek
iin gerekli kilitlemeleri yaparak TEA' n onayn alacaktr.
BLM 34
34. SAHA DAITIM KUTULARI, TERMNALLER, RLE BNASI VE PANO
34.1. Saha Datm Kutular (SDK)
Harici tesislerde fiderlerin gerekli AC-DC datmnn temini iin uygun yerlere saha
datm kutular konacaktr. Saha datm kutular TEA' ca verilen resimlere uygun su
szdrmaz ekilde en az 2 mm kalnlnda IP53 koruma snfnda alminyumdan dizayn
edilecektir.
Saha datm kutularnn yeri, en az kablo sarfiyatn gerektirecek ekilde seilecektir.

Birim fiyat listelerinde yer alan saha datm kutularna ait montaj bedeli saha datm
kutularnn donanml (terminal, stc, alter, kroeler, kablo giri contalar vs.) montaj fiyatn
kapsamaktadr. 380kV ve 154kV merkezlerde tm SDK larn boyutlar aksi belirtilmedike
60x80x120 cm olacaktr. 380kV hat fiderleri iin 2'er adet, dier tm 380kV ve 154kV fiderler
iin 1'er adet SDK yaplacaktr. 380kV hat fiderine balanabilen reaktr fideri yaplacaksa,
reaktr fideri iin de ayrca 1 adet SDK yaplacaktr.
34.2. Terminaller
Kumanda panosu, rle panosu, saha datm kutular vs. de kullanlacak terminaller
kullanlmas gereken kablolara uygun ve en az 2x2.5 mm 2 kabloyu alabilecek kapasitede
olacaktr. Terminaller zerinde terminal no. sunu gsterir etiketler bulunacaktr. Yklenici
panolarda ve saha datm kutularnda projelerinde dolu olarak gsterilen miktarn %10' u kadar
yedek terminal koyacaktr. Terminal bedeli pano ve datm kutular malzeme ve montaj bedeli
ierisinde olup, ayrca bir bedel denmeyecektir.
Tm akm ve gerilim terminalleri srgl ve her iki tarafna vidasz test probu girebilir
yapda olmaldr. Tm ama, kapama, blokaj terminalleri srgsz ve bir tarafna test probu
girebilir yapda olacaktr.
34.3. Rle Binas
kapsamnda, ihaleye esas prensip genel yerleim resminde veya birim fiyat listelerinde
belirtilmise 380 kV merkezlerde kablo boylarn drmek amacyla 380kV ve 154 kV altta
rle binalar yaplacaktr. Rle binalar, hat fiderlerine ait rle panolar iin kullanlacaktr. 380 kV
sistemde her iki hat fideri, 154 kV sistemde ise her 4 hat fideri iin bir rle odas kullanlacaktr.
Rle binalar 5 pano yerletirilebilecek ekilde dizayn edilecektir.
Oda scakln dzenlemek zere termostat kontrollu, soutma kapasitesi 9000 Btu/h dan az
olmayan klima kullanlacaktr. Nem ve toz iin nlem alnacaktr. Kumanda odas ile iletiimi
salamak zere telefon yerletirilecektir. Rle binalarna 6 kg lk seyyar yangn sndrme
cihaz konulacaktr. Kaps otomatik olarak kapanabilecektir(yayl olacaktr). Rle binalarnda
panolarn her iki taraftan da kontrolu ve bakm iin koridor braklacaktr. Taban demesi karo
mozaik, duvar ve tavan renkli sva olacaktr.
BLM 35
35. IEC 61850 TABANLI TRAFO MERKEZ OTOMASYONU (KORUMA ve KUMANDA)

ARTNAMES
35.1. GENEL ZELLKLER
Bu ar
tnamede yer almayan hususlarda TEA GTMde (Genel Teknik ve Montaj
artnamesinde) belirtilen hkmler uygulanr.
Bu artname ile tesis edilecek trafo merkezlerinin insansz, uzaktan yk tevzi

merkezlerinden IEC-101 veya IEC-104 protokolleri kullanlarak altrlabilecek ekilde gerekli
altyap ile tasarlanmas, tesis edilmesi ve iletilmesi amalanmaktadr.
Trafo Merkezi (TM) rle ve kumanda panolar birleik yapda olup, her fider iin 1 adet
birleik koruma ve kumanda panosu tesis edilecektir. rnek pano tasarm artname
ekinde verilmitir.
Koruma ve kumanda panolarnda esas olarak ilgili fidere ait bay kontrol nitesi (BCU),
koruma rleleri ve mimik diyagram bulunacaktr.
380kV ve 154kV kademeleri iin her panoda (her fiderde) 1 adet BCU cihaz bulunacaktr.
BCU cihazlar fiderine ait tm kumanda fonksiyonlarn eksiksiz yapabilecektir. 380kV ve
154kV transfer ve kuplaj fiderleri iin toplamda 1 adet kumanda ve koruma panosu
yaplacak olup bu panoda gerekmesi durumunda 2 adet BCU cihaz kullanlabilecektir.
BCU 380kV bir fideri ynetmeye yetecek kadar dijital giri ve k kartlarna sahip
olacaktr. 380kV ve 154kV kuplaj fideri, transfer fideri ya da kuplaj+ transfer fiderleri iin
senkroek zellii BCU ierisinde de gerekletirilebilir.
Fider kumandalar hem TM Otomasyon ekran zerinden hem de koruma ve kumanda
panolar zerindeki mimik diyagramlarda bulunan anahtarlar vastas ile
gerekletirilecektir. Pano mimik diyagram zerindeki ama kapama ve konum gsterge
anahtarlar bas evir tipinde (zt pozisyonlu yayl geri dnl) olacaktr.
Panolar zerinde bulunan 2 konumlu Yakn/Uzak seici anahtar vastas ile tm
kumandalar farkl yerlerden gerekletirilebilecektir. Pano zerindeki Yakn/Uzak
anahtar yakn konumda iken pano zerindeki mimik kumanda, uzak konumda iken
yalnzca TM Otomasyon ekran zerindeki kumanda sistemi aktif olacaktr. Ayrca TM
Otomasyon ekran zerinde TM Otomasyon/Yk Tevzii seimi yaplabilecektir. TM
Otomasyon ekranndaki bu fonksiyon TM Otomasyon konumunda iken yalnzca trafo
merkezi ierisindeki TM Otomasyon sistemi aktif olacak, yk tevzii konumunda ise hem
yk tevzii hem de TM Otomasyon sistemi aktif olacaktr.
OG fiderler iin ayr bir kumanda panosu tesis edilmeyecek olup tm OG fider izleme ve
kumandalar stasyon Otomasyon sistemindeki operatr bilgisayar ekranlar ve sistemi
zerinden yaplacaktr.
TM Otomasyon ile kumanda sisteminde fider dahilindeki ve fiderler aras kilitlemeler
IEC61850 GOOSE protokol vastasyla gerekletirilecektir. Mimik diyagram ile yaplan
kumanda sisteminde ise gerekli kilitlemeler BCUdan bamsz, kablaj ve yardmc
rleler vs ile yaplacaktr. TM otomasyon ekranndan yaplan bir kumanda herhangi bir
kilitleme nedeniyle yaplamyorsa nedenleri ile birlikte ekranda grlebilecektir.
OG fiderlerinde kullanlan rleler IEC61850 protokolne sahip fider ynetim zelliklerine
sahip olacaktr.
Tm rleler ve BCUlar IEC61850 protokolne uygun olacak ve TM Otomasyon
sisteminde IEC61850 protokol kullanlacaktr. YG koruma rleleri, RTU (veya Gateway)
BCU, OG koruma rleleri ve ethernet switchler IEC61850 standardn destekleyecek ve
bu standardn srm asndan birbirleriyle uyumlu olacaklardr.
BCU ve koruma rleleri 110Vdc ile beslenecektir.
Koruma ve kumanda panolar arkadan eriime izin verecek, arkada tek kap nde ise
sabit kapak olacaktr.
artname ekinde prensip resmi verilen otomasyon panosunun i yerleimi, pano
ierisindeki tm cihazlar dardan grlebilecek biimde tasarlanmal ve glendirilmi
effaf cam kap kullanlmaldr.
35.2. STANDARTLAR
Tm trafo merkezi otomasyon ekipmanlar, rnein bay kontrol nitesi (BCU), koruma
rleleri, endstriyel a anahtar (Industrial Ethernet switch), bilgisayarlar, zaman sunucular,
RTU (veya Gateway) lar, yksek gerilim merkezlerinde uzun seneler sorunsuz hizmet vermek
zere tasarlanm olmaldrlar. stasyon otomasyonunda kullanlacak aada belirtilen tm ana
bileenler TEA onayna sunulacaktr. TEA onay verilmeyen hibir bileenin trafo merkezi
otomasyonunda kullanlmasna izin verilmeyecektir. Tm cihazlar minimum aadaki
standartlar veya stn desteklemelidir:
IEC 60255-25:2000 Emissions:Electromagnetic Compatibility Immunity

EC 60255-22-6:2001 Conducted RF Immunity
IEC 61000-4-6:2008
IEC 60255-22-2:2008 Electrostatic Discharge Immunity
IEC 61000-4-2:2008
IEC 60255-22-4:2008 Fast Transient/Burst Immunity
IEC 61000-4-4:2011
IEC 61000-4-8:2009 Magnetic Field Immunity
IEC 61000-4-9:2001 Power Supply Immunity
IEC 60255-22-3:2007 Radiated Radio Frequency Immunity

IEC 60255-22-3:2007
IEC 60255-22-5:2008 Surge Immunity
IEC 61000-4-5:2005
IEC 60255-22-1:2007 Surge Withstand Capability Immunity
Environmental
IEC 60068-2-1:2007 Cold
EC 60068-2-30:2005 Damp Heat, Cyclic
IEC 60068-2-2:2007 Dry Heat
IEC 60255-21-1:1988 Vibration
IEC 60255-21-2:1988 Shock
IEC 60255-21-3:1993 Seismic(Quake Response)
Safety
IEC 60255-5:2000 Dielectric Strength
IEC 60255-5:2000 Impulse
IEC 60529:2001 Communications
IEC61850 Communication networks and systems in S/S
35.3. STASYON OTOMASYONU ANA BLEENLER
stasyon otomasyonu sistemi aadaki temel bileenlerden oluur ve bu teknik

artnamede bu bileenler aklanmaktadr.
Bay kontrol nitesi (BCU)

Endstriyel A anahtar (Industrial Ethernet switch)
RTU (Remote Terminal Unit) veya Gateway
Dayankl TM Otomasyon Sunucular (Server bilgisayarlar)
Operator/Mhendislik bilgisayarlar
Zaman sunucular (Time servers)
Endstriyel Gvenlik Duvar(Industrial firewall)
TM Otomasyon/HMI yazlm
Haberleme kablolar (fiber optik, ethernet, seri, v.s.)
Yazclar
Router
UPS sistemi
35.4. TM ARAYZLER - BALANTILARI
TM otomasyon sistemi, yaps itibar ile dier sistemler ile entegre olmas gereken bir
sistemdir. Bu temel balantlar, ara yz (interface) olarak anlr. TM otomasyon sisteminin bal
olaca dier sistemler ile ilgili ara yzler aadaki balklarla verilmitir.
Ara yz ve balant: Primer cihazlara ( kesici, ayrc, trafolar v.s.)

Ara yz ve balant: Koruma rleleri
Ara yz ve balant: Durum zleme Sistemlerine (trafo online izleme sistemi gibi)
Ara yz ve balant: Blge yk tevzi merkezlerine / Milli yk tevzi merkezlerine
Ara yz ve balant: Uzak operatr/mhendislik eriim istasyonlarna (bilgisayarlarna)
Ara yz ve balant: AC/DC sistem

35.5. TM OTOMASYONU FONKSYONLARI
TM otomasyon sistemi konvansiyonel sistemlerde bulunmakta olan mevcut fonksiyonlar

yerine getirdii gibi, yeni ve ileri baka fonksiyonlar da barndrmaktadr. Bu fonksiyonlar ve
trafo merkezi otomasyon sisteminden beklenen balca zellikler bu blmde tanmlanmtr.
A. KUMANDA
1. Yakn kumanda
Yakn kumanda dorudan sahada bulunan primer tehizatlarn kumanda dolaplar
zerinden yaplan kumandalar tanmlar. rnein kesici ve ayrc kumanda dolaplar
zerindeki kumandalar, trafo fan ve kademe kumanda dolaplar zerindeki kumandalar,
metal clad panolarnn AG blmeleri zerindeki kumandalar v.b. gibi.
2. Mimik kumanda
Bu kumanda fiderlerin, kumanda binas ierisindeki koruma ve kumanda panolar
zerindeki mimik diyagram zerinden yaplan kumandalar tanmlar.
3.TM Otomasyon kumandas

Trafo merkezindeki tm fiderlerin tek bir noktadan kontrol edilebildii kumandalar
tanmlar ve kumanda binasndaki operatr bilgisayar ekranndan yaplan kumanday
ifade eder.
Tm trafo merkezi, TM Otomasyon ekran zerinden kumanda edilebilir ve

denetlenebilir olmaldr. Haberleme balantsnn kmesi durumunda, koruma ve
kumanda panolar zerinden mimik kumanda mmkn olmaldr.
4.Yk tevzi merkezinden kumanda

Trafo merkezindeki tm fiderlerin blgesel ya da milli yk tevzi merkezinden
kontrol edilebildii kumandalar tanmlar.
nternet eriimi yoluyla hibir ekilde kumandaya izin verilmeyecektir.
B. Gerek Zamanl zleme

TM otomasyon sistemi, kumanda ve koruma panolar, l aletleri ve alarm
cihazlar ile salanan iletme bilgilerini bir bilgisayar ekran ile operatre sunacaktr. Bu
ekranlarda grnecek bilgiler gerek zamanl izleme ekranlardr.
Temel olarak trafo merkezinin gerek zamanl ekranlar genelden zele oalan
bir detayllkla tasarlanacaktr. rnein tm trafo merkezinin genel ve zet bir grnts
en temel ekran olacaktr. Daha sonra bu trafo merkezindeki gerilim seviyeleri, fiderler ve
fider ii ekipmanlara yaklatka ya da tklama ile artan detaylar ortaya kacaktr. Bu
anlamda oalan pencereler olabilecei gibi akll yaknlatrma ve detayda
zenginletirme zellikleri salanacaktr. rnein 154kV fidere odaklandnda o fiderle
ilgili daha detay gsteren ekranlara ve pencerelere ulalacaktr. Her fider iin en az
aadaki bilgiler grntlenebilecektir:
- Tm kesici, ayrc, toprak ba konum bilgileri ve konum hatalar,
- Tm fider durum/konum sinyalleri
- Tm fider ihbar sinyalleri
- Tm fider ama sinyalleri
- Baralara ait faz-ntr ve varsa 3 faz gerilim bilgileri (kuplaj, transfer veya kuplaj/transfer
fiderine konulacak olan BCU araclyla llecektir.)
- Fider lm bilgileri

o I1, I2, I3, Io akmlar (faz akmlar + dengesizlik akm, gerilime gre alar ile
birlikte)
o U1N, U2N, U3N, U12, U23, U31, Uo (ait faz-ntr, faz-faz gerilimleri ve
dengesizlik gerilimi)
o Frekans,
o MW, Aktif g deeri (3 fazl tek deer)
o MVAR, Reaktif G deeri (3 fazl tek deer)
o MVA, Grnr g deeri (3 fazl tek deer)
o Cos (g faktr-3 fazl tek deer)
o Maksimum demand akm (15 dakikalk deer)
- Fiderin canl dinamik bara/hat renklendirme animasyonlar
BCU lardaki lm akm ve gerilim deeri snf (Class) 0.5 veya daha hassas olacaktr.
C. Zaman sral olay kaytlar (Olay kaydedici fonksiyonu)
Trafo merkezi otomasyon sistemi etkileimde olduu tm cihazlardan en az 1 ms

hassasiyetinde zaman senkronizasyonu salayacaktr. Bylece trafo merkezi
ierisindeki tm olaylar otomasyon sistemine zaman etiketleri ile akacaktr. stasyon
otomasyon sistemi ise bu bilgileri otomatik olarak sralayarak arza analizine olanak
salayacak bir olay kaydedici grevini ierecektir. Olay kaydedici sayfalar tarihsel ve
kronolojik sra ile 1 ms znrlnde listeleme, filtreleme, gruplandrma zelliklerini
ierecektir. Olay kaydedici ekranlarnda aadaki bilgiler kolaylkla elde edilebilecektir:
- Sinyalin ismi
- lgili olduu mantksal grup veya fider veya gerilim seviyesi
- Sinyali tanmlayc benzersiz kimlik numaras (tag no)
- Sinyalin yeni durumu (On, off gibi)
- Tarih ( ay, yl, gn)
- Saat (saat, dakika, saniye, milisaniye)
Olay olarak tanml sinyallerin konumlarnda bir deiiklik olduunda hafzadaki

nceki konumlarla birlikte grlebilecektir.
Olay kaytlar en az bir yl geriye dnk olarak saklanabilmeli ve incelenebilmelidir.
BCUlar en az 200 adet olay kayd depolayabilme ve bu kaytlar TM otomasyonu

sistemine aktarabilme yeteneine sahip olmaldr.
Kaydedilen olaylarn gn, saat, dakika, saniyesi ve milisaniye bilgileri de

ekranlarda yer alacaktr. Olaylar kronolojik sraya gre dizilecek, hep-veya hi prensibini
takip eden kontak kapanmasyla sinyallendirilecektir.
Ayr bir olay kaydedici panosu tesis edilmeyecektir.
D. Dijital Arza Kaytlar (Osilografik arza kaytlar)
Otomasyon sistemine entegre edilecek koruma rleleri balants ile trafo merkezi
otomasyon sistemi kendi ierisinde bir dijital arza kayt ve deerlendirme sistemi
barndracaktr. Sisteme bal olan tm rleler 1 ms znrlnde zaman
senkronizasyon sistemine entegre olacaktr. Bu vesile ile rlelerde gerekleen arza
kaytlar otomatik olarak merkezi otomasyon sisteminde ilgili yazlm bileeni tarafndan
okunacak ve arivlenecektir. Tm arza kaytlar merkezi bir arza kayt ktnde

tarihsel bir sralama ve ksa arza zet bilgisi ile liste halinde grntlenecektir. Bu
listedeki kaytlar rlelerden sunucu bilgisayarna yklenmi ve operatr ya da baka bir
bilgisayar zerinden bir komutla dorudan alabilir/incelenebilir olmaldr. Kaytlar yine
sistem ierisinde entegre bir arza inceleme/deerlendirme yazlm tarafndan
alabilmelidir. Arza kaytlar Comtrade dosya biiminde koruma rleleri ierisinde
kaydedilecek ve arza kayt sistemine aktarlacaktr.
Arza kaytlarndan aadaki bilgiler alnabilmelidir:

Balama zaman ve tarihi (gn, ay, yl, saat, dakika, saniye, 1/1000 saniye)
Merkez ad ve fider numaras
Olay no
Analog sinyallerin tepe deerleri
Arzann Simetrili bileenleri (Pozitif, Negatif ve Sfr Bileenleri)
Genlik skalas
Zaman skalas
Olay kanal isimleri
Analog kanal isimleri
Olay annda oluan tm dijital sinyallere ait durum bilgileri
E. Alarm ynetimi
Trafo merkezi otomasyon sistemi alarm izleme ve ynetimini entegre edecek ve
bnyesinde barndracaktr. Bu amala, alarm ynetim ve ileme ekranlar olmaldr.
Sistemde olay ve alarm listeleri olacaktr. Tm oluan olaylar ve alarmlar Olay

sayfasna girecek, oluan alarmlar ise Alarm sayfasna girecektir. Olay ve alarm
sayfalar birden fazla olabilir.
Alarm sayfalar;
- Durum bilgileri alarmlar

- Analog deer am alarmlar gibi ayrlabilir.
Anlam ve nemine gre durum deimeleri ve ihbarlar sistem ierisinde

kullancya deiik renk ve seslerde gsterilebilmelidir. Durum deimesi, kullanc
tarafndan teyit edilip grlene kadar alarm sayfasnda grntlenir, teyit edildikten
sonra alarm arivinde saklanmak zere alarm listesinden kaybolur.
Deiiklikler sesli ve grsel gstergeleri tetikleyecektir. Kullanc kumandas ile

alarm listeleri ve grafik resimlerde detayl gsterim seilebilir ve teyit edilebilir. Bir ihbarn
alarm verme tarz veri ynetim sisteminde zellikli olarak tanmlanabilmelidir.
TM Otomasyon ekranndaki sesli ve grsel alarmlarn dnda ayrca AC ve DC

panolarn iinde olmak zere sesli ikaz sistemi de tesis edilecektir.
Her alarm bir alarm ncelii ile ilikilendirilmelidir.
Tek tek her bir alarm, parametrelenebilir olarak, deiik alarm listeleri (zet
sayfas, test zeti v.b.) ve dier listelere kayt edilebilmelidir.
Alarmlar gerektiinde ekranda gsterilebilmelidir.

Bir alarm, bir ihbarn gelii ve/veya gidiinde tretilebilmelidir. Alarmlar, alarm
listelerinde geli ve gidiine bal olarak listelerde farkl renklerle renklendirilebilmelidir.
Renk ayn zamanda teyit durumuna gre de ayarlanabilir olmaldr.
Alarmlar gecikmeli olarak da altrlabilmelidir. Yani alarm, bu alarm oluturan

durum iin parametrelenebilir bir zaman getikten sonra verilecektir. Eer alarm
oluturan durum bu sre iinde dzelirse, hi bir alarm verilmeyecektir.
F. Tarihsel veri ynetimi / Raporlamalar ve Trend Grafikleri

Trafo merkezi otomasyon sistemi, llen elektriksel deerlerin kaytlarn
otomatik olarak tutacak, bylece yk profili, iletme lm kaytlar sistemde otomatik
olarak oluacaktr.
Bu sayede trafo merkezindeki lm kaytlar geriye dnk olarak izlenmi ve

arivlenmi olacaktr.
En ksa lm aral 5 saniye olacaktr. Bu ekilde istasyondaki tm OG ve YG

fiderler iin; 35.5.B maddesindeki artlar da salayacak biimde, en az 1000 lm
deeri, 5 saniyelik znrlkte, geriye dnk olarak en az 3 ay boyunca kayt altnda
tutulabilecektir.
Bunun yannda aadaki raporlar sistemde oluturulacaktr:
- Her fiderin MW ve MVAR lmleri (Ortalama/Min/maksimum) (154/33kV Trafo

fiderlerinin 154kV taraflar hari)
- 3 fazn ayr ayr bara gerilimleri, barada tek gerilim trafosu varsa tek fazn gerilimi
(Ortalama/Min/Maksimum),
- G ve otorafolarn ya ve sarg scaklklar (Ortalama/Min/Maksimum) (Trafo zleme
Sisteminden alnacaktr ve sadece trend grafikleri oluturulacaktr),
- D ortam hava scakl (Ortalama/Min/Maksimum) (Trafo zleme Sisteminden
alnacaktr ve sadece trend grafikleri oluturulacaktr),
lm raporlar:
- Saatlik lm raporlar znrlk= 3 dk.
- Gnlk lm raporlar znrlk= 1 saat.
- Haftalk lm raporlar znrlk= 1 gn.
- Aylk lm raporlar znrlk= 1 gn.
- Yllk lm raporlar znrlk= 1 ay
lm deerleri ilenerek TM Otomasyon yazlm altnda trend grafikleri (erisel

grafikler) oluturulacaktr. Hem anlk hem de arivlenmi deerlerin grafik bir yapda
gsterilebilmeleri gerekir. Trend penceresinde en az 3 eri gsterilebilmelidir. Trend
penceresinde gsterilecek deerlerin, zaman sahas asndan dzenlenmesi, kullanc
tarafndan basit bir ekilde tanmlanabilmelidir. Bir defa tanmlanan trend penceresi
sistemde kaydedilmeli ve her zaman basite tekrar arlabilmelidir. Anlk l deerleri
ve ariv deerlerinin, zamana bal erilerinin renkli yazcdan kts alnabilmelidir.
Gnlk, haftalk, aylk ve yllk lm raporlar geriye dnk olarak yl boyunca

saklanacak ve incelenebilecektir.
TM Otomasyon sistemi lm raporlarn; istenmesi durumunda, otomatik olarak

oluturabilecek ve e-mail ile istenilen adrese gnderebilecektir.
G. Sistem i izleme bilgileri
Trafo merkezi otomasyon sistemi yaps itibari ile dijital alt bileenlerden
olumaktadr. Tm bu cihazlarn salkl alma ve salkl haberleme durumlarnn
izlenildii ekranlar bulunacaktr. Sistemdeki cihazlarda oluabilecek donanm, yazlm
veya iletiim arzalar bir bakta bu ekranda izlenebilmelidir.
Bunun yannda tam yedekli haberleme yaps burada grlebilmelidir. Cihazlarn

balant durumlar bu ekranda izlenecektir. Her bir cihazn hangi haberleme
portlarndan haberletii, port ve kablo arzalar bu ekranda grlebilecektir. Bu amala
zellikle BCUlar (bay kontrol cihazlar), koruma rleleri ve Ethernet switchler bu ekranda
grnebilmelidir. Sahadan toplanan bu sinyaller alarm ynetim sisteminin ekrannda
gsterilecek ve gemie dnk olarak arivlenecektir.
H. Mhendislik Eriimi
Trafo merkezi otomasyon sistemi bnyesinde mhendislik eriimi, konfigrasyon,
programlama ve arza analiz ilevlerine olanak veren yazlm ve donanm bileenleri
sunucu bilgisayarnda bulunacaktr. Bu sayede aadaki ilevler yerine getirilebilecektir:
- Trafo merkezi otomasyon ekranlarnda deiiklik ve ilave yapmak

- Rle, bay kontrol cihazlarnn ayar ve konfigrasyonlarna erimek ve deitirmek
- Ethernet an yneten yazlmlar altrmak,
- Haberleme sistemini ynetmek, cihaz eklemek ve kartmak,
- Uzak eriim ayarlarna erimek,
- Arza ve olay kaytlarna erimek
- Durum izleme sistemi cihazlarnn mhendislik seviyesi yazlmlarn altrmak
- Yedekleme yapmak, yedeklemeleri geri yklemek
35.6. SSTEM TASARIMI VE MMARS
Sistem Ethernet teknolojisi tabanl olmaldr. Yardmc sistemlere ait sinyaller (AC,
DC, redresr, trafo kademe deitirme v.s.) TM Otomasyon sistemine IEC61850 yi
destekleyen cihazlar ile dhil edilecektir. TM lokal TM Otomasyon sistemi zerinden g
trafolar ve ototrafolarn kademe deitiricileri ile fanlar kumanda edilebilecektir.
Trafo merkezi otomasyonu sistemi IEC 61850 tabanl olmaldr. Haberleme

mimarisi tek bir arza noktasndan etkilenmeyecek ekilde tasarlanmaldr. Tm fider
seviyesi cihaz ve iletiim balantlar ift fiber optik porta sahip olmal ve haberleme
sistemi yedekli yapda olmaldr. Balantlardan birinde oluacak bir sorun zaman
gecikmesi olmadan (0 msde) tm gerilim seviyeleri iin PRP yapda sistemin yeniden
kendini konfigre etmesi ile zlmelidir. TM Otomasyon sisteminde yer alan tm
cihazlar iin ykleniciler bu konuda TEAa gerekli aklamalar sunacaklardr.
OG metal clad fiderlere ait switchler metal clad holne bir pano iine konulacaktr.

TEA tarafndan istenmekte olan sistem mimarisi aadaki emada verilmitir.
PRP
GPSAnten
Otomasyon Panosu MNTR
FIREWALL Koruma ve Kumanda
Odas
EKMECEL 7
Lazer Yazc
KLAVYE+ARETLEYC
ROUTER
8
ZAMAN/GPS SERVER SERVER-1 SERVER-2

RTU& Lazer Yazc
GATEWAY
Operatr/Mhendislik
Bilgisayar
TM OTOMASYON TM OTOMASYON
SWICH 1 SWICH 2
380 KV SWITCH-1
380 KV SWITCH-2 154 KV SWITCH-1 154 KV SWITCH-2
34,5 kV KORUMA VE KUMANDA

(METAL CLAD BNASI)
OG SWITCH-1 OG SWITCH-2
380 kV KORUMA VE 154 kV KORUMA VE OG HCRES OG HCRES OG HCRES

KUMANDA PANOLARI KUMANDA PANOLARI
A BARASI
IEC-61850 Fiber
Optik Balants
OG HCRES OG HCRES OG HCRES
Panolar
B BARASI
Koruma ve
Kumanda Odas
Devam Eden Pano
ve Hcreler
Ethernet
Balant
34,5 Metal Clad
Binas
iec-61850 TM STASYON SSTEM

MMARS

Sistem mimarisinde 3 aamal iletiim seviyesine gre tasarm yaplacaktr:
Fider Seviyesi a (Bay Level LAN bus): Bu iletiim a fider seviyesi cihazlar
arasndaki haberleme seviyesidir, BCU cihazlar, koruma rleleri bu aa baldr. Bu
seviyede IEC61850 GOOSE haberleme zellii kullanlabilecektir. Bu katman ile alt
ve st katmanlar aras yapsal ve sanal balant, ayrma, ynetilebilir trafo merkezi
otomasyonu endstriyel a anahtarlar (Industrial Ethernet switch) ile yaplacaktr.
Trafo merkezi seviyesi a (Station Level LAN bus): Bu iletiim a trafo merkezi seviyesi
cihazlar arasndaki haberleme seviyesidir, Dayankl trafo merkezi otomasyon
sunucular (server bilgisayarlar), Dayankl Operatr/Mhendislik bilgisayarlar, RTU
(VEYA GATEWAY) lar, yazclar bu katmanda bulunacaktr. Bu katman ile alt ve st
katmanlar aras yapsal ve sanal balant, ayrma, ynetilebilir trafo merkezi
otomasyonu endstriyel a anahtarlar (Industrial Ethernet switch) ile yaplacaktr.
Trafo merkezi d seviyesi a (Outstation Level LAN bus): Bu iletiim a trafo merkezi
seviyesi cihazlara uzak noktalardan eriimi ierdii gibi, RTU (VEYA GATEWAY)
balants gibi noktadan noktaya balantlar da tanmlayan haberleme seviyesidir.
Uzak bilgisayarlar, web istemcileri, yk tevzi bilgisayar balantlar, donanmsal ve
yazlmsal endstriyel gvenlik a geidi (Industrial firewall), router bu seviyede
baldr. Bu seviyedeki tm balantlar uzak iletiim iin gerekli router ve endstriyel
gvenlik a geidi (firewall) sistemleri ile siber gvenlik esaslar ile yaplacaktr.
Koruma Sistemi
Fidere ait BCUnun arzalanmas veya haberleme sisteminde herhangi bir arza olmas
durumunda koruma rlelerinin koruma fonksiyonlar eksiksiz yerine getirilecektir. Sahadan
akm ve gerilim bilgileri ayr ayr olacak ekilde hem BCUlara hem de ilgili rlelere
tanacaktr.
154 kV ve 380 kV fiderler iin kullanlacak koruma ve kumanda panolarnda yer alan
BCU, koruma rleleri vb. cihazlar gsteren taslak izimler bilgi amal olarak artname ekinde
verilmitir. Hibir ekilde bu izimlerde verilen koruma rleleri ve BCU'lar iin daha az sayda
cihaz kullanm nerilemeyecektir.
Koruma ve kumanda panolarnn boyutlar 80x80x215 cm x cm x cm olacaktr.
35.7. ANA BLEENLERN ZELLKLER
Trafo merkezi otomasyonunda kullanlacak olan tm koruma rleleri, OG fider ynetim

rleleri, RTU (VEYA GATEWAY) lar ve BCUlar IEC61850 protokolne sahip olacak ve trafo
merkezi sistemi haberlemesi IEC61850 MMS ve GOOSE kullanlarak gerekletirilecektir.
A. Bay kontrol nitesi (BCU):
Bay kontrol niteleri IED tasarmnda olmaldr.
Mikroilemci tabanl BCUlar kumanda, otomasyon ve izleme fonksiyonlarna

sahip olacaktr. Ayrca kendi kendini izleme zellii olacaktr.
Bunlara ek olarak aada belirtilen zellikleri bulunacaktr.

BCUlarda n panelde LCD ekran bulunacaktr.

Kullanc tarafndan tasarlanabilen gelimi programlanabilir lojik kapasitesine
sahip olacaktr. Lojik parametrelemeler IEC 61131-3de tanmlanan lojik bloklara
gre standart biimde gerekletirilecektir.
Hat fiderlerinde tekrar kapama fonksiyonu TM Otomasyon ekranlar zerinden de
yaplacak olup koruma ve kumanda panolarnda ayrca bir tekrar kapama
anahtar konulacaktr.
BCUda n yzde programlanabilir LED k tablosu bulunacaktr. Korumalarla ilgili
sinyaller rlelerin LEDlerine atanacak, dier sinyaller BCU LEDlerine
tanacaktr. Koruma rlelerinin ve BCUnun LEDleri yeterli olmazsa anonsiyatr
kullanlabilecektir. BCU da bulunan LED ler GTM artnamesinde belirtilen
anonsiyatr fonksiyon zelliklerini salayacaktr (onay, alarm silme, flash etme
(yanp snme) v.s.). BCU daki LED ler ihbar ve ama sinyallerini ayrt etmek
amac ile en az farkl 2 renkte olacaktr.
BCU n yznde istee gre tanmlanabilen ve deitirilebilen etiketler olacaktr.
Bu etiketlere butonlar iin atanm grevler yazlacaktr (rnein uzak/yakn,
kumanda kilitli, v.s.).
BCUda haberleme iin 2 adet ethernet (Fiber) port ile birlikte bilgisayar vastas
ile IEDye balant kurmaya yarayan arayz portu bulunacaktr. Balant iin
gerekli kablo yklenici tarafndan temin edilecektir. Balant universal arayz
zerinden yaplacak, balant iin ilave bir ekipman kullanlmayacaktr.
BCU'larn kabul aamasnda en az aada verilen listedeki testler
o Indication Processing
o Measured value processing
o Metered Value Processing
o Circuit breaker synchronisation
o Switchgear Interlocking
o Setting group changeover
B. Ethernet A Anahtar (Ethernet switch)

Trafo merkezi otomasyonu sisteminde haberleme sistemi ethernet tabanl
olacaktr. Bu amala dayankl, ynetilebilir ve gvenilir ethernet a anahtar (switch)
cihazlar kullanlacaktr.
Kullanlacak olan Endstriyel Ethernet Switchler IEC61850-3,IEEE1613

standardnda belirtilen zelliklerde ynetilebilir yapda olacaktr.
Sz konusu a anahtar aadaki zellikleri desteklemelidir:
Protokol
- IEC 62439 standardnda PRP (Parallel Redundancy Protocol)
- BCU veya koruma rleleri iin RedBox kullanm kabul edilmeyecektir.
- PRPyi desteklemeyen saha cihazlarn PRPye entegre edebilmek iin RedBox
(Redundancy Box) tipi switchler de kullanlacak, bu switchler PRPde gereken frame
oaltmay yapabilecektir.
Konfigrasyon
- Telnet, SNMP, v24 web interface, SSHv2, HTTP, HTTPS, TFTP, SFTP, SSH Client ile
konfigrasyon
Gvenlik
- Enhanced encryption (>56 bit)
- MAC tabanl port gvenlii
- Authentication (IEEE 802.1x)
- Lokal kullanc ifreleme
Filtreleme
- Virtual Local Area Networks (VLANs). 802.1Q VLANs.
- QoS (8 aamada)
- Traffic Prioritization. 802.1p CoS traffic prioritization.
Fiziksel zellikler
- alma scakl -40 ... +70C olacaktr
- alma nem aral %10 ... %95 olacaktr.
- Cihazda fan (veya herhangi mekanik hareketli bir para) olmayacak, soutma kendi
bnyesi ile olacaktr.
- Switch zerinde her port iin status LED'leri bulunmaldr.
- Anahtarn yedekli (ki adet) g besleme zellii olacaktr.
- Cihazlarla birlikte her cihaz iin bir set olmak zere, Otomatik Konfigrasyon Adaptr
verilecektir. Adaptr cihaza USB portundan veya SD kart ile balanacak, son iki
yazlm versiyonunu ve son iki konfigrasyonu zerinde tutabilecektir.
- Cihazda, alma durumu ile ilgili rle k bulunacak, bu rle kndan yanl
besleme gerilimi, belirlenen scaklk deerinin zerine klmas, Otomatik
Konfigrasyon Adaptrnn karlmas, ring topolojinin kesilmesi gibi bilgiler
alnabilecektir.
Sertifikasyon
- Cihaz, cUL508, NEMA TS2 ve IEC 61850 standartlarn desteklemelidir.
Ethernet anahtarlarnda nihai duruma gre kullanlacak Ethernet portlarnn

haricinde, yzde 20 yedek port braklacaktr.
Ethernet a anahtar (switch) en az 100 Megabit standardn desteklemelidir.
A anahtar iki adet tam yedekli besleme kartna sahip olmaldr. Her bir a
anahtar, bamsz besleme kartlarndan, bamsz iki ayr kaynaktan beslenecektir.
C. RTU (VEYA GATEWAY)
Trafo merkezi otomasyonuna tesis edilecek olan RTU (VEYA GATEWAY) ve

haberleme sistemi (router) TEA artnamelerinde ve letiim Gerekliliklerinde
belirtilen tm fonksiyonel zelliklere sahip olacaktr. TMde bilgi toplama panosu
kullanlmayacak olup, RTU veya Gateway zerinden artnamede belirtilen tm bilgiler
IEC 60870-5-101 veya IEC 60870-5-104 haberleme protokol ile yk tevzi sistemine
aktarlmaya uygun olacaktr.
D. Dayankl Trafo Merkezi Otomasyon Sunucular (Server Bilgisayarlar)
Trafo merkezi otomasyonu iin kullanlacak olan Dayankl Trafo Merkezi

Otomasyon Sunucular; geniletilebilir zellikte, zerinde en az 8 Gb DDR3-1600
RAM, Intel Core i7 3470 chipsette 2,2 GHz hznda 4 ekirdekli ilemci, paylamsz
(anakarttan ayr) yksek grafiksel ilem yetenekli ekran kart, ift RAID-1 500Gb
(SATA3) sabit disk, DVD-Writer, yedekli ift g beslemesi (220V AC), arka yznde 4
adet USB giri ve 2 adet Ethernet port donanm bulunacaktr.

Dayankl Trafo Merkezi Otomasyon Sunucular iletim sistemi Windows 8,
Windows 7, Windows 2008 server gibi reticisince teknik destek verilen iletim
sistemlerinden biri olacaktr.
E. Dayankl Operatr Bilgisayar

TM Otomasyonunda operatr istasyonu olarak kullanlacak bilgisayarlar da
yine bir nceki maddede tanml Dayankl TM Otomasyon Sunucular ile ayn
zelliklerde bulunacaklardr.
F. Zaman sunucular (Time servers), GPS Server

TM otomasyonundaki tm zaman senkronizasyonu iin gereken cihazlar ve TM
Otomasyon yazlm TMye konulacak GPS zaman senkronizasyon serverlar vastas
ile salanacaktr
G. Endstriyel Gvenlik a geidi (Industrial firewall)
TEA TM otomasyon sisteminin d dnyadaki tm balantlar donanm ve

yazlm tabanl Endstriyel Gvenlik a geidi (Industrial firewall) cihazlar zerinden
olacaktr. Bu amala dayankl ve gvenilir Endstriyel Gvenlik a geidi (Industrial
firewall) cihazlar kullanlacaktr. Bu cihazlar hem seri, hem de Ethernet tabanl a
trafiini kontrol edecektir. Yksek gvenilirlikli kriptolama ve ifreleme yapacak, yetkisiz
kiilerin eriimini engelleyecek, belli periyotlarla ifre yenileme grevlerini
stleneceklerdir. Ayrca TMye olan tm uzak balantlar kayt altna alacak ve
gerektiinde detayl eriim kaytlar sunacaklardr.
Bu cihazlar TM 110VDC sisteminden beslenecektir.
Gvenlik a geidi (firewall) cihazlar, zellikle trafo merkezleri ve yksek gerilim

merkezleri iin zel tasarlanm bir rn olmaldr, ofis ve ev tasarmnda bir rn
olmamaldr. rnn IEC 61850-3 ve IEC 60255 ve IEEE 1613 Class 2,
standartlarnda imal edildii belgelerle kantlanmaldr.
Cihazlarn balca sahip olmas gereken zellikler aadaki gibidir:

- IPsec Uyumluluu: IPsec protokollerini desteklemelidir.
- Site-to-Site ifreleme: Cihaz TMden dar tm veri trafiini kriptolamaldr.
- Peer Authentication: Dardan eriecek tm cihazlar yetkilendirebilmelidir.
- Firewall: Cihaz salam bir deny-by-default firewall zellii barndrmal ve yetkisini
kantlayamayan tm d balantlar reddetmelidir.
- User-Based Accounts: Uzaktan merkezi yetkilendirme sunucular ve roller
desteklemelidir.
- Virtual Local Area Network (VLAN) Management. Cihaz sanal VLAN a
yaplanmasn ve 802.1Q VLAN etiketleme destei sunmaldr.
- Password Management: Cihaz kendisine bal tm IED ve rlelerin ifrelerini
deitirmek ve ynetmek iin gerekli mekanizmalar ve ilevleri barndrmaldr.
H. TM Otomasyon/HMI yazlm
Tesis edilecek TM Otomasyon yazlm; modern, geniletilebilir, emniyetli ve

gelecekte de kalc olabilecek bir yapda olmaldr. Bylece deien artlara ve
ihtiyalara gre yenilenebilen bir iletme mmkn olacaktr.
TM Otomasyon sistem yazlm ile veri taban 380/154 kV Merkezler iin 5000
adet, 380/33 kV ve 154/33 kV Merkezler iin 2500 adet pozisyon ve kumanda noktalar

(tag), analog giri noktalar, metin noktalar, iletiim hatlar, RTU (VEYA GATEWAY)
lar, IEDler, raporlar, grafik sembolleri barndrabilme ve kullanabilme yeteneine sahip
olacaktr. Yukarda ad geen veri taban nokta saylarnn arttrlmas iin hibir yazlm
gncellemesi veya ek lisans gerekmemelidir.
TM otomasyon sisteminin almas iin gerekecek tm lisanslar temin ve teslim

edilecektir.
Dier sistemlerle standart protokoller (OPC, ODBC, v.b.) zerinden

haberleebilme yetenei olmaldr.
Sistem sahip olduu geniletilebilme yetenei sayesinde, bu i kapsamna dahil

edilmeyen ilevler, sonradan problemsiz olarak ve daha nce verilen veriler korunarak
sisteme entegre edilebilmelidir.
TM Otomasyon yazlm Windows 8, Windows 7 veya Windows 2008 server gibi

reticisince teknik destek verilen iletim sistemlerinden herhangi biri ile sorunsuz
almaldr.
Sistemin emniyeti periyodik olarak ve srekli salanmaldr. Sistemin komple

devre d kald durumlarda yeniden alma esnasnda en son veriler korunmu
olmaldr.
Resim izme konseptini serbeste dzenleyebilmek zere, yazlm, herhangi bir

resim bilgisini (statik ve/veya dinamik tarzda) ekranda grntleyebilmeli ve ekrandan
kaldrabilmelidir. TM Otomasyon yazlm topolojik renklendirme yeteneine sahip
olmaldr. Hat ve baralarn enerjili olma ve olmama durumunu gzeterek TM
Otomasyon ekranlarnda dinamik renk deiimi salanmaldr. Tek hat renklendirmesi,
Genel Teknik ve Montaj artnamesinde tanmlanm bulunan renklendirme
standardna gre tasarlanacaktr.
TM Otomasyon yazlmnda, TMde bulunan tm gerilim dzeylerinde bulunan

fiderler dhilindeki ve fiderler aras tm kilitlemeler tanmlanacaktr.
Yazlm, kumanda odas operatrlerine tm sahalara etkin kumanda edebilmeleri

iin olanak tannmasn salayacaktr, ancak uzaktan kumanda risklerini ortadan
kaldrmak iin operatrn ifresiz giri yapmas engellenecektir.
Trafo merkezinde ileride yaplabilecek tevsiat ilerinin ve cihaz deiimlerinin TM

Otomasyon sistemlerine adapte edilebilmesine imkan verecek ekilde TM Otomasyon
yazlmnn zerinde deiiklik yaplabilir versiyonu ve yazlmn nihai durumunun imaj
yklenici tarafndan verilecektir.
TM Otomasyon yazlmnn nihai haline dardan izinsiz bir ekilde herhangi bir
program yklenemeyecektir.
TM Otomasyon yazlmn yapacak firma daha nce en az 5 adet benzer bir

proje bitirmi olmaldr.
I. Haberleme kablolar (fiber optik, ethernet, seri v.s.)

TM ierisinde, cihazlar arasnda multimode fiber optik kablolar kullanlacaktr.
Cihazlara balantlar korumal ve korumasz, alevi iletmeyen fiber kablolar ile
yaplacaktr.
Ekstra Korumal Fiber optik patchcord kablolar:

Bir panonun veya kabinetin iinde kalmayan ve baka bir panoya/kabinete
geen tm fiber optik kablolar ekstra bir d korumaya sahip olmaldr. Bu koruma hem
mekanik hem de anmaya dayankl olmaldr.
Fiber optik patchcord kablolar:

Sadece bir panonun/kabinetin ierisinde kalan fiber optik kablolardr. Pano
ierisinde gerekli gvenlik alan olmas, kullanm srasnda krlma, ezilme olmayacak
ekilde kablo organizasyonu dnlmelidir.
Cat6 ethernet kablolar:

Cihaz-cihaz aras balantlarda ok istisnai durumlarda bakr Ethernet kablolama
kullanlabilir. rnein printer, router, sunucu v.s. gibi. Bu balantlarda TEA onay
alnmak sureti ile ekranl, alevi iletmeyen ve metal soketli Ethernet kablolar
kullanlabilir.
J. UPS Sistemi
Trafo Merkezi otomasyon sisteminde yalnzca AC ile beslenen cihazlar

herhangi bir kesinti olmas durumunda en az 2 saat sre ile besleyecek kapasitede
online UPS sistemi tesis edilecektir. UPS sisteminin datm alterleri otomasyon
panosu iine konulacaktr.
K. Monitrler, klavye ve iaretleyici cihazlar
TM'de kullanlacak monitrler aadaki gibi olacaktr:

-Operatr Bilgisayar iin 23 LCD ekran ( iki adet)
-Trafo Merkezi Otomasyon Panosunda olmak zere klavye ve iaretleyici ile
birlikte sunucu bilgisayara bal 17 dokunmatik LCD ekran.
L. Yazclar
-2 adet Renkli A4 yazc (laser)
M. Router
Yalnzca Yk Tevzi merkezleri ve bunun dnda tanml kiiler tarafndan eriim
iin kullanlacak routerlar:
- VPN zellikli olacaktr.
- Router k ncelikle Gvenlik a geidi (firewall) cihazna balanacaktr.
- Merkeze uzaktan eriim IP tanmlama ile gerekletirilecektir.
- Yk Tevzi merkezleri zerinden izleme, veri ekme ve kontrol mmkn olacaktr.
- Yk Tevzi Merkezleri dnda router zerinden IP'si tanmlanarak eriim izni verilen
kiilere hibir ekilde merkeze uzaktan kumanda etme imkan tannmayacaktr.
- Trafo merkezinin dndan hibir ekilde rle ayar deerlerinin deitirilmesi, TM
otomasyon sistemine herhangi bir veri ykleme mmkn olmayacak ve bu husus
kabul esnasnda test edilecektir.

35.8. KULLANICI ARAYZ
A. Fider seviyesi kullanc arayz
Mimik kumanda sistemi

Mimik kumanda TEA klasik kumanda sisteminde olduu gibi tamamen BCU
cihazlarndan bamsz, sahadan kablaj yaplarak ve kesici, ayrc, toprak ba
anahtarlar kullanlarak yaplacaktr. Pano mimik diyagram zerindeki pozisyon
gstergeleri bas evir tipinde (zt pozisyonlu yayl geri dnl) ama kapama ve
konum gsterge anahtarlar ile yaplacaktr.
B. TM seviyesi kullanc arayz

TM Otomasyon sistemi zerinden kesici ve ayrclara kumanda emirleri
gnderilebilecektir. Kumanda emirleri aada tanmlanan admlardan sonra
Operatr tek kutuplu prensip ema zerinden ilgili kesiciyi seecektir.
Kesici seildikten sonra ekranda bir pencere belirecek ve bu pencerede A ve

Kapa butonlar olacaktr. Kesicinin o andaki konumuna gre sadece bir buton aktif
olacak dierinin seilme imkn olmayacaktr.
Operatr ilgili kumanda emrini setikten sonra baka bir pencere belirecek ve
operatrn onay vermesi istenecektir.
Yukarda tanmlanan prosedrlerin ardndan ilgili kumanda emri haberleme

protokol zerinden BCU' ya aktarlacak ve ilgili emir yerine getirilecektir.
1. Dinamik Tek Hat emas Gsterimi
Genel diyagram basitletirilmi bir tek hat emas eklinde olacaktr. Bu genel
grn stnde kesiciler, ayrclar ve bunlarn konumlar grntlenecektir. Genel
diyagram ayrca;
Hangi hattn hangi baraya bal olduunu,

Baralarn birbirlerine balant durumlarn,
Bara gerilimleri ve enerjili baralarn renklendirilmesini,
Hat zerindeki kesici ve ayrc konumlarn gsterecektir,
Bunun dnda oluturulacak detay diyagramlarda ise;
o Blgesel olarak ekipman pozisyonlar,
o Alarmlar,
o Elektriksel lm deerleri,
o Transformatr kademeleri ve durum bilgileri (trafo ya ve sarg scaklklar vs.)
izlenebilecektir.
Ayn ekilde hangi saha cihazna ait lm bilgileri alnmak isteniyorsa, ekranda
o cihazn seilmesiyle BCU'dan TM Otomasyon sistemine aktarlan tm bilgiler
ekranda annda grntlenebilecektir.
TM Otomasyon yazlmnn grafik arabirimi sayesinde tm alt tesisi, TM

Otomasyon sisteminin ekrannda grntlenen bir tek kutuplu prensip ema zerinden
izlenebilecek ve kumanda edilebilecektir.

Tek kutuplu prensip emada, ilgili ekipmanlarn durum bilgileri gzlenebilecek ve
ilgili ekipmanlara kumanda edilebilecektir. Operatrlerin dikkatini ve ekran tazeleme
srelerinin ksa tutulabilmesi iin analog deerlerden sadece gerilim, akm ve g
deerleri tek kutuplu prensip emada ilgili olduklar fiderlerin yannda gsterilecek,
dier tm analog byklkler ilgili fiderin yannda gsterilecek BCU veya rle
seildiinde ayr bir pencere alarak bu pencere ierisinde operatre sunulacaktr.
Bir lm deerinin limit deerine ulamas veya herhangi bir alarmdan kaynakl
durum deiiklii gibi nemli olaylarn, tek-hat emas zerinde operatr uyarmas
amacyla, durum deiiklikleri fla yaparak gsterilecektir. Operatrn alarm
onaylamas ile yanp snen ekipman veya deer sabite dnecek ve dier
ekipmanlardan veya deerlerden farkl bir renk ile gsterilecektir. Onaylanm bir
alarmn ortadan kalkmas durumunda ilgili ekipman veya deerler normal renklerine
geri dneceklerdir.
TM otomasyon sisteminde yer alan tm cihazlarla haberleme esnasnda,

haberlemenin salkl bir ekilde yapldnn belirlenmesine ilikin bir ekran
tasarlanacaktr. Bu ekranda, sistemde kullanlan cihazlarn o andaki haberleme
durumlar operatre gsterilecektir. Herhangi bir ekilde bir cihazla haberleme
salanamadnda bu bilgi hem alarm sayfasna girecek hem de bu ekranda
gsterilecektir. TM otomasyon sisteminde yer alan ethernet zerinden haberleen tm
cihazlar ve TM Otomasyon sistemi SNMPyi desteklemelidir.
Alarm Ynetimi Ekran
Alarm Monitr
Zaman Sral olaylar ekran
Sistem i izleme/denetleme Ekran
Tarihsel Trend Erileri ve verileri Ekranlar
Rapor Ekranlar ve Rapor Yazdrma
letme/Bakm Etiketleme
Mhendislik Eriimi fonksiyonlar
stasyon Ortak ve Yardmc Sistemler ekranlar
35.9. PERFORMANS
TM Otomasyon sistemi gncelleme sreleri aadaki gibi olmaldr:
Fonksiyon Tipik
Deerler
Ekran Deiimi (ilk reaksiyon) <1s
lem ekrannda ikili deiiklii sunulmas < 0,5 s
lem ekrannda analog deiikliin sunulmas <1s
Komut verilmesinden ilem kna < 0,5 s
Komut verilmesinden ekran gncellemesine < 1,5 s
35.10. SBER GVENLK
Siber gvenlik asndan BCU larn NERC-CIP ile tanmlanan balanma ifrelemesi
yntemini kullanmas gerekmektedir
1. rn ve Sistem Glendirme
Sistemin tm bileenleri, iyi bilinen aralar ve en iyi uygulama ynergelerine gre

salamlatrlmaldr. rnein, kullanlmayan hizmetler ve kullanlmayan portlar
kapatlmaldr. rnler, son teknoloji rn ticari ve ak kaynak gvenlik dayankllk
test aralar kullanlarak test edilmelidir.
Bunun tesinde, en yeni gvenlik yamalar ve hizmet paketleri sistemin

devredilmesi zerine yklenmelidir. Gereksiz kullanc hesaplar, varsaylan
kullanclar, programlar, a protokolleri ve hizmetleri kaldrlmaldr.
2. Elektronik evre koruma ve tam savunma
TM otomasyon sistem evresi Gvenlik Duvarlar ile korunmaldr. Gvenlik

duvarlar ebeke snrlarna yerletirilmelidir (Trafiin TM otomasyon ebekesine girip
kt yerler).
3. Sistem mimarisi
Bir blgenin riske dmesi nedeniyle herhangi bir olumsuz etkiyi minimum
dzeye indirmek amacyla, trafo merkezi otomasyon sistemi ebeke blmlendirmeye
veya eitli blgelerin oluturulmasna izin vermelidir.
4. Kayt ve alarm
4.1. Gvenlik olay kayd

Trafo merkezi otomasyon ortamndaki rnler kullanc oturum ama, oturum
kapatma, parametre deiiklii veya yaplandrmalar ve yazlm gncellemeleri gibi
gvenlikle ilgili tm kullanc etkinliini kaydetme olanana sahip olmaldr. Her bir
olay, tarih ve saat iin, kullanc, kullanc ad, olayn sonucu ve kayna
kaydedilecektir. Sisteme eriim sadece yetkili kullanclar tarafndan eriilebilecektir.
4.2. Gvenlik ile lgili Olay Kayd Tutma

Gvenlikle ilgili olaylar, IEC 61850 standart mekanizmas veya SYSlog gibi
standartlar kullanlarak toplanacaktr. Merkezi kumanda, gvenlikle ilgili olaylar analiz
etmek ve rapor oluturmak mmkn olmaldr.
5. Kt amal yazlm korumas
Anti virs veya dier kt amal yazlm nleme aralar (Application

Whitelisting gibi) kt amal yazlmlarn girii, maruz kalnmas ve yaylmasn tespit
edecek, nleyecek, engelleyecek ve hafifletecektir.
6. Gvenli Haberleme
Trafo merkezi otomasyon sistemi dndan haberleme, https veya VPN gibi
gvenli protokoller kullanlarak yaplacaktr.

7. Kimlik dorulama ve yetkilendirme (Kullanc hesap ynetimi)
Bu sistem, kullanc kimlik dorulama ve yetkilendirmeyi ayr bir kullanc

dzeyinde izin verir. Kullanc kimlik dorulama gerekli olacak ve yetkilendirme rnler
zerindeki tm etkileimli eriimler iin uygulanacaktr.
Kullanc hesaplar serbest bir ekilde ynetilecek ve bylece kullanc

hesaplarn oluturma, dzenleme ve silmeye, bunun yannda politikalara gre
kullanc ad ve ifreleri tanmlamaya olanak verecektir.
8. Yama Ynetim lemi
Yama Ynetim ilemi devrede olacak, bununla TM Otomasyon uygulamas ile

3.taraf yazlm iin yaynlanan gvenlik yamalar arasndaki uyumluluu
dorulayacaktr.
9. Yedekleme ve Kurtarma
En nemli dosyalarn yedekleme ve geri ykleme kopyalar, her zaman iin en

kt olasla hazrlkl olacak ekilde saklanmaldr. Yedekleme baka bir srcye,
DVDye veya aa saklanmaldr.
35.11. ETM
35.12. ETM
Sz konusu sistemin eitimine ilikin szlemenin szleme tasars blmnn

Montaj, iletmeye alma, eitim, bakm onarm, yedek para gibi destek hizmetlerine ait
artlar balkl 16. maddesinde yer alan hkmler geerlidir.
35.13. DKMANTASYON
Tesis srasnda sisteme ait aadaki dkmanlar idareye onay iin sunulacaktr
:
Haberleme mimarisi
TM Otomasyon yazlm ile ilgili i bitirme belgesi
TM Otomasyon renkli ekran grntleri
Kumanda odas dzeni
Tm panolarn n grn ve boyut resimleri
Koruma, kumanda ve kilitlemelerle ilgili temel tasarm (tek hat) emas
Detay sekonder projeleri
Fabrika Kabul Testleri ile ilgili dkmanlar
Mantk emas/Lojik kilitlemeler
TM Otomasyon iletme klavuzu
Tm cihazlara ait kataloglar
Tm sistem ve her trl ekipman ve fonksiyon iin teknik aklamalar ve teknik
veriler
Bakm klavuzu

35.14. KABUL
Her tipten her gerilim kademesinden birer fidere ait koruma ve kumanda
panosunun bulunduu ve fiderlerin simule edildii bir ortamda TM Otomasyon
sistemine ait fonksiyon testleri yaplacaktr.
TM otomasyon sisteminin kabul prosedr ile ilgili olarak rnek bir liste ekte
verilmektedir. Kabulde en az bu listede verilen testler gerekletirilecektir.
EKLER:
-Prensip pano n grn resimleri
-TM otomasyon sistemi kabul prosedr

EK.1
50
200
200
200
200
200
2150
100
210
130
130
130
200
100
100
320 80 80 320 320 80 80 320 320 80 80 320 320 80 80 320

50
200
200
200
200
200
2150
100
210
130
130
130
200
100
100
240 80 80 80 160 160 320 80 80 320 320 80 80 320

50
200
200
200
200
200
2150
100
210
130
130
130
200
100
100
320 80 80 320 320 80 80 320 320 80 80 320 320 80 80 320

50
200
200
200
200
200
2150
100
210
130
130
130
200
100
100
320 80 80 320 320 80 80 320 320 80 80 320

50
200
200
200
200
200
2150
100
210
130
130
130
200
100
100
320 80 80 320 320 80 80 320 320 80 80 320 320 80 80 320

50
200
200
200
200
200
2150
100
210
130
130
130
300
100
320 80 80 320 320 80 80 320

N KAPI N GRN N GRN
OTOMASYON PANOSU-1 OTOMASYON PANOSU-2
1. SNTP Server 9.TM Otomasyon A Anahtar-2

2.TM Otomasyon A Anahtar-1 (Industrial Ethernet Switch-2)
1 (Industrial Ethernet Switch-1) 10.380 kV A Anahtar-2
3.380 kV A Anahtar-1 (Industrial Ethernet Switch-2)
2 9
(Industrial Ethernet Switch-1) 11.154 kV A Anahtar-2
3 10
4.154 kV A Anahtar-1 (Industrial Ethernet Switch-2)
(Industrial Ethernet Switch-1) 12.Sunucu-2(Server-2)
4 11 5.Sunucu-1(Server-1) 13. RTU/Gateway
6.Monitr 14.FSK Modem asi
ekmeceli Klavye-aretleyici
5 12
7.Gvenli A Geidi
8.Router
13
14
2150
KLAVYE+ARETLEYC
800
OTOMASYON PANOSU-1-2

EK.2. TM OTOMASYON SISTEMI KABUL PROSEDR
EK.2 : SAS ACCEPTANCE PROCEDURE

I. System Configuration
Visual inspection
The purpose of this test is to verify that the system configuration complies with the defined
requirements.
Function test
The purpose of this test is to verify that the substation controller functions properly.
Communication interference
The purpose of this test is to verify the detection of a device failure on the substation controller.
Data exchange
The purpose of this test is to test the data exchange between substation controller and connected
devices (indications, measured values, commands, ...)
Description:
Generate indications, measured values in the connected devices.
Send commands to these devices.
Check the indications and measured values on the substation controller or HMI.
Check the commands in the connected devices.
Server redundancy
The purpose of this test is to test the redundancy functions of the servers.
Receiving process data
Purpose is to see
All spontaneous process messages are received on the server pairs
Command messages are sent to both Servers
Sending data
Purpose is to see
Process messages are only sent from the active Server
II. HMI Configuration
Visual inspection
The purpose of this test is to verify that the system configuration complies with the defined
requirements.
Connections
The purpose of this test is to verify the functionality of all connections.
745/754 Gen. Tek. ve Mon. art. (TM.166)

Changes of configuration data
The purpose of this test is to verify that configuration changes are automatically transmitted to the
standby server and the clients.
Standby server failure
The purpose of this test is to verify that the system can still be operated in the event of a standby
server failure.
Runtime server failure

The purpose of this test is to verify that the system can still be operated in the event of a runtime
server failure and that no data loss occurs.
Restarting the runtime server
The purpose of this test is to verify that the system can still be operated when restarting the
runtime server and that no data loss occurs.
Failure of the network connection to the process
The purpose of this test is to verify that in the event of a failure of the network connection to the
process, the system will respond appropriately.
Connection to single-user system servers.
Objective of the test: The display meets the requirements. Changes of process states are
displayed in the correct chronological order.
Connection to redundant servers
Objective of the test: The display meets the requirements. Changes of process states are
displayed in the correct chronological order. The client workstation automatically connects to the
currently active server.
Display of lists
Objective of the test: The display of lists meets the requirements, alarms are displayed in the
correct chronological order. Entries in the alarm and event list meet the requirements. Entries on
different workstations are synchronous.
Detailed tests for alarming and event logging are performed for the respective function variant.
Command output
Objective of the test: Command output is made according to the requirements. Commands are
logged on all HMIs.
Detailed tests for command output, user rights and event logging are performed for the respective
function variant.
Event logging
Test scenario 1 Visual inspection
Test scenario 2 Connections

The purpose of this test is to verify the functionality of all connections.

Printer output
The purpose of this test is to verify that the display of lists, the output on the printer and the
entries in the event list on the screen meet the requirements.
III. Communication
a) Control Center Connection
IEC 60870-5-101 (point-to-point) telecontrol protocol
b) Substation Connection
Check whether all elements are available and whether the wiring complies with the
documentation.
Testing the communication

This test checks whether the communication of all devices connected to the HMI with the
IEC 61850 protocol is error-free.
Communication with subcomponents
This test checks whether the communication of all subcomponents connected via the
components is error-free.
Data exchange in the monitoring direction
This test checks whether the data exchange in the monitoring direction (from the slave to
the master) between the HMI and the connected substations is error-free
Data exchange in the command direction
IV. Station Protocol
a) The protocol IEC 61850 for the station level
Objective of the test: This test checks whether the data exchange in the co
This test checks whether the communication of all devices connected to the substation
controller with the IEC 61850 protocol is error-free.
Testing the IEC 61850 client communication
This test checks whether the parameterized data points are available.
Testing the IEC 61850 server communication
This test checks whether the parameterized data points (indications, measured values) are
available in the transmit direction of the server.
Testing the IEC 61850 client general interrogation
This test checks whether the parameterized data points are sent to the client after cleared
communication failure.

Testing the IEC 61850 server general interrogation
This test checks whether the parameterized data points are sent to the client after cleared
communication failure.
Transmission blocking on the IEC 61850 server
This test checks whether spontaneous transmission (reporting) is disabled when the local
key switch is in the Test position.
Server-server data transmission with GOOSE
This test checks whether the data transmission between two bay controllers using the IEC
61850 protocol is error-free.
b) Connection of bay devices via the IEC 61850 protocol

Same requirements are applied with 4.1
Testing the IEC 61850 client communication
Testing the IEC 61850 server communication
Testing the IEC 61850 client general interrogation
Testing the IEC 61850 server general interrogation
Transmission blocking on the IEC 61850 server
Server-server data transmission with GOOSE

V. Operation and Monitoring
User administration settings
This test checks whether the user administration meets the requirements
Login and Logout
This test scenario checks the basic functioning of the user logon and logoff
Picture Configuration
These test scenarios check the basic screen layout.
System pictures and dialogs
This test checks whether the system pictures and dialogs meet the requirements.
Main menu
This test checks whether the main menu complies with the defined requirements.
Context menus
This test checks whether the context menus comply with the defined requirements
Detail Picture
These test scenarios verify the basic functioning of the detail pictures.
Checking the picture structure
This test checks whether the structure of the detail picture complies with the defined
requirements.

Checking the display of switching device states
This test checks whether the switching device states are correctly displayed and whether
they comply with the defined requirements.
Checking the display of measured values
This test checks whether the measured values are correctly displayed and whether they
comply with the defined requirements.
Checking the display of alarm and warning indications
This test checks whether the alarm and warning indications are correctly displayed and
whether they comply with the defined requirements.
Testing the functioning of the event and alarm list, the trend picture and the
Acknowledge flashing function
Help picture
These test scenarios verify the basic functioning of the help picture.
Administrator picture
These test scenarios verify the basic functioning of the administrator picture.
Chronological Event List

These test scenarios test the functioning of the event list
Alarm List
These test scenarios test the functioning of the alarm list.
Checking the time stamps
This test checks whether the time stamps of the alarms are entered correctly in the alarm
list.
Presentation of Switching Devices

Testing the display of the circuit breakers
Simulate the states of a circuit breaker.
Simulate the status information of a circuit breaker.
Check the display of the circuit breaker in the detail picture.
Testing the display of the disconnectors
Simulate the states of a disconnector.
Simulate the status information of a disconnector.
Check the display of the disconnector in the detail picture.
Presentation of Measured Values

These test scenarios check the basic measured-value representation.

Checking the representation
This test checks whether the measured-value representation complies with the
defined requirements.
Checking the representation of limit values and status
This test checks whether the representation of the limit values of the measured
values and their status complies with the defined requirements.
Topological Coloring
Testing the basic function
This test checks whether topological coloring was correctly parameterized and
whether the parameterization complies with the defined requirements.
Checking the representation of the "de-energized" state
This test checks whether topological coloring was correctly parameterized for the
de-energized state and whether the representation in the displays complies with the
Checking the representation of the "grounded" state
grounded state and whether the representation in the displays complies with the
Checking the representation of the "energized" state
energized state and whether the representation in the displays complies with the
VI. Alarm Management

Testing the picture alarming function
Testing the alarm line function
Testing the acknowledgement function
VII. Switching Sequences and Simulation
VIII. Acoustic
Acoustic Alarming
The purpose of this test is to verify that when alarms newly occur, an acoustic alarm
will be output according to their alarm classes.
Horn test, switching authority LOCAL - HMI
This test checks whether the horn outputs an acoustic alarm.
Horn test, switching authority REMOTE - control center
This test checks whether the acoustic alarm is suppressed.
IX. Printing

Direct Activation of an Event Printer
Testing the single-point indications
Testing the double-point indications
Printer failure
X. Control
Command handling with the IEC 61850 protocol
XI. Switching Authority
Authorization levels
XII. Interlocking of Switching Commands
Bay Interlocking
The purpose of this test is to verify the bay-related interlock check when outputting
commands on the bay device.
Bay and Substation Interlocking on Bay Level
The purpose of this test is to verify the interlock check when outputting commands on
the bay device.
Substation Interlocking on Station Level
Topological Interlocking
Voltage to ground (not unlockable)
This test checks whether topological interlocking prevents execution of a command.
The Voltage against earth indication is displayed
The Execute button is inactive
Disconnector under load (unlockable)
This test checks whether execution of a command locked by topological interlocking
can be unlocked.
The Disconnector on-load indication is displayed
The Execute button is inactive
The interlocking can be unlocked
XIII. Synchro-Check Function

Test scenario 1
Objective of the test: This test examines the phase difference and the behavior when the MCB has
tripped.
If the phase difference between busbar and feeder is negative, the circuit breaker will be
closed.
If the phase difference between busbar and feeder is positive, the circuit breaker will be closed.
If the MCB trip indication occurs, the circuit breaker will not be closed.

Test scenario 2
Objective of the test: Commands must be rejected if only one difference (voltage, phase,
frequency) is outside the synchro check limits.
After the maximum synchro check time has elapsed, the synchro check function is terminated
and the synchro check termination indication is sent.
If there is a voltage difference between busbar and feeder, the circuit breaker will not be closed.
If there is a phase difference between busbar and feeder, the circuit breaker will not be closed.
If there is a frequency difference between busbar and feeder, the circuit breaker will not be
closed,
the synchronizing window will not be reached within the maximum synchro check time.
Test scenario 3
Objective of the test: Examining the synchronizing window with frequency difference
The circuit breaker is closed within the maximum synchro check time.
Test scenario 4
Objective of the test: Examining the limits of the energized busbar
Busbar voltage slightly below the limit for energized: Circuit breaker is closed.
Busbar voltage slightly above the limit for energized: Circuit breaker is not closed.
Busbar voltage slightly below the permissible switch-in voltage limit: Circuit breaker is not
closed.
Busbar voltage slightly above the permissible switch-in voltage limit. (Voltage difference limit is
complied with): Circuit breaker is closed.
Test scenario 5
Objective of the test: Examining the limits of the energized feeder
Feeder voltage slightly below the limit for energized: Circuit breaker is closed.
Feeder voltage slightly above the limit for energized: Circuit breaker is not closed.
Feeder voltage slightly below the permissible switch-in voltage limit: Circuit breaker is not
closed.
Feeder voltage slightly above the permissible switch-in voltage limit: (Voltage difference limit is
complied with): Circuit breaker is closed.
XIV. Transformer Tap Control at the HMI
XV. Measurement

Measuring the primary voltage
Measuring the primary currents
Measuring the powers and the power factor
Measuring the frequency
XVI. Evaluation
Trend Display
The curve display is displayed according to the predefined settings.
All functions (zoom, Scan mode, start/stop, curve selection, tools, borders, user profile, print)
are available and can be operated.
The shown measured values are displayed in the correct colors and line types according to the
requirements.
The value and time axes of the shown measured values are displayed with the correct scaling,
labeling and color.
XVII. Fault-Record
The curve display is dilayed according to the predefined settings.
The program starts correctly and the displayed settings comply with the defined requirements.
The fault record was stored according to the defined requirements and stored in the predefined
directory
XVIII. Reports
XIX. Time Synchronization

a) Time synchronization using NTP time server
b) Time synchronization via GPS
c) Time synchronization via communication
Checking the distribution of the time information

Detecting a failure of the (NTP time server)/(GPS)/(Communication)
Detecting an NTP/GPS/Communication reception failure
XX. Storage/ Archiving
General archive settings
Archive export
Ekler:
Sapmalar (Deviation) Listesi
TEA Yeni zolasyon Ya Satnalma artnamesi
Trafo Kademe Deitirici Fyleri
TM80-G001, TM80-G002 ve TM 84-G 344, TM 86-F 108 nolu resimler
170 ve 420 kV Cihazlar in Lama Tipi Terminal Detaylar Resimleri

OG Akm Trafolar Terminal Balant Resmi ve OG Akm Trafolar Bklgen Para Resmi
Trafo Merkezlerinde Tesis Edilecek Ak Gruplar Yerleim Plan
OG nt Kapasitr Banklar Koruma, Kumanda lme Ve Sinyalizasyon Prensipleri
Garantili zellikler Listeleri

Sağmalcilar - Genelteknik Ve Montaj Sartnamesi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sağmalcilar - Genelteknik Ve Montaj Sartnamesi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GENEL TEKNK VE MONTAJ ARTNAMES

BLM 1 - 380 & 154 KV GAZ ZOLEL TRAFO MERKEZLER (GIS)

1/754 Gen. Tek. ve Mon. art.

2/754 Gen. Tek. ve Mon. art.

Bu artname, Trkiye Yksek Gerilim letim Sisteminde, bu artnamede aklanan btn

Yklenici, bu artnamenin aada belirtilen maddelerinde ngrlen btn ileri

Tesis ve tehizatn temini ve montaj projesi kapsamnda Yklenici tarafndan gerekletirilecek

Mhendislik ve tasarm hizmetleri,

Ancak, Yklenicinin szleme kapsamnda temin ettii malzemeleri, sadece dareden

3/754 Gen. Tek. ve Mon. art.

Yklenici tarafndan salanacak tehizat ve hizmetler aadakileri kapsayacak, fakat bunlarla

4/754 Gen. Tek. ve Mon. art.

Bu artnamelerde aka belirtilmeyen, fakat temin edilen Mallarn ve trafo merkezinin

1.1.2. zel Koullar

artnamelerdeki koullara ek olarak, bu projeye ilikin zel koullar aada belirtilmitir:

TEKLF SAHPLERNN, TEKLFLERN HAZIRLAMADAN NCE LGL TRAFO

1.1.3. Tasarm, Malzeme, Tehizat, Montaj ve ilik

VEREN TARAFINDAN PROJE RESMLER ONAYLANMADIKA ALIMA ZN

nceleme aamasndan balamak zere tesislerle ilgili tasarm almalar ve uygulama

Szlemenin imzalanmasndan sonra; Yklenici, teklifinin ekindeki tasarm ve resimleri temel

Hazrlanan ayrntl uygulama tasarmlar, resimleri ve btn gerekli dokmanlar i planna

Btn malzeme imalatlar aka belirtilecek ve bunlar veren tarafndan onaylanacaktr.

Yklenici, temin etmi olduu btn tehizatn tasarmndaki, kurulumundaki, montajndaki ve

Malzemelerin, garanti sresi ierisinde arzalanmalar halinde, bulunduklar mahalden,

7/754 Gen. Tek. ve Mon. art.

Deitirilen malzeme ve tehizat yklenicide kalr.

1.1.4. Standartlar, Kodlar, Kural ve Ynetmelikler

Tehizatn tasarmnda, yapmnda, imalatnda ve testinde (ayr ayr tehizatn teknik

Yukarda belirtilen normlardan ve standartlardan herhangi bir sapma olmas durumunda;

Teknik artnamede belirtilmeyen normlar ve standartlarla ilgili olarak, veren yukardaki

Yukarda sz edilen standartlara ve normlara ek olarak; Trkiye Cumhuriyeti yasalar gerei,

Trk Standartlar Enstits (TSE) tarafndan karlan Trk standartlar (TS)

8/754 Gen. Tek. ve Mon. art.

TS-EN ISO 9001:2008 Quality Management System Certificate

IEC Publication 60076-4 PowerTransformers-Part4 :Tappings and connection

Power Transformers-Part 5 : Ability to withstand short-

9/754 Gen. Tek. ve Mon. art.

Tests on oil-filled and gas-pressure cables and their

10/754 Gen. Tek. ve Mon. art.

AC metal-enclosed Switchgear and controlgear for rated

Insulators for overhead lines with a nominal voltage above

IEC Publication 60331 Fire resisting characteristics of electric cable

IEC 60354 Loading guide for oil-immersed power transformers

IEC Publication 60427 Report on synthetic testing of high voltage AC CB's

IEC 60437 High voltage insulators RIV test

IEC 60439-1&2&3&4&5 Low-voltage switchgear and controlgear assemblies

High voltage insulation-enclosed switchgear and

Test methods for insulation and sheaths of electric cables

IEC Publication 60551 Measurement of transformer and reactor sound levels

Guide for the sampling from oil-filled electrical equipment

Thermal-mechanical performance test and mechanical

TS 4237/IEC 60660 Post insulators

Guide for the lightning impulse and switching impulse

Residual strength of string insulator units of glass or

Guide for the selection of insulatorsin respect of polluted

Guide for the selection of insulatorsin respect of polluted

Tests for power cables with extruded insulation for rated

TS 9551 Post insulator

Conductors for overhead lines-round wire concentric lay

TS EN 50189 Zinc coated steel wires for overhead lines

12/754 Gen. Tek. ve Mon. art.

Isolier-und mantelmischungen fr kabel und isolierte

ASTM B 230, 232, 498