Beteja me Egjiptin

Kur Aleksandri i madh pushtoi Tirin, shumica e qyteteve pran Egjiptit kapitulluan
menjher. Sidoqoft Aleksandri u prball me resistence ne Gaza. Kalaja ishte e fortifikikuar
shum dhe e ndrtuar mbi nj kodr, gj q krkonte nj rrethim t fort dhe t mirorganizuar
nga Aleksandri i madh. Kur inxhiniert e ushtris s tij i than se kjo gj ishte e pamundur, kjo
nuk bri gj tjetr vetm sa e bri at t donte m shum pushtimin e ksaj kalaje. Pas tri
tentimeve jo t suksesshme, fortesa ra. N Tir burra t ushtris iu pre koka ndrsa grat dhe
fmijt u shitn pr skllavri.

Aleksandri prparoi n Egjipt m von n vitin 332 pes, ku u konsiderua si lirues. Ai u

nderua me titullin Djali i Amunit n Oracle t Sia Oasis n shkrettirn Libiane. Duke u nisur
nga kjo Aleksandri i referohej Zeusit-Amunit si babai i tij dhe kjo gj nuk ndryshoi deri pas
vdekjes s tij ku monedha e prshkruante at t zbukuruar me bri e deshve si simbol i hyjnis s
tij. Gjat qndrimit t tij n Egjipt, ai themeloi Aleksandri nga Egjipti, q do t bhej kryeqyteti i
begat i Mbretris Tolemaike pas vdekjes s tij.

Emri i Aleksandrit t madh nhieroglife

Persia

Nga Babilonia, Aleksandri shkoi n Suz, nj nga kryeqytetet Akaneid, dhe e kapi thesarin e
vet. Ai drgoi pjesn m t madhe t ushtris s tij n kryeqytetin ceremonial Persik t Persepolis
nprmjet rrugs mbretrore persiane. Vet Aleksandri mori trupa t zgjedhur n rrugn drejt
qytetit. Vet Aleksandri mori trupa t zgjedhur n rrugn drejt qytetit. Ai pastaj sulmoi kalimin e
Portave Persiane (n Malet Moderne Zagros) e cila ishte bllokuar nga nj ushtri persiane nn
Ariobarzanes dhe m pas nxitoi n Persepolis para se garnizoni i saj t mundte thesarin. Me t
hyr n Persepolis, Aleksandri urdhrpoi trupat e tij t plakitin qytetin pr disa dit. Aleksandri
qndroi n Persepolis pr pes muaj. Gjat qndrimit t tij nj zjarr shprtheu n pallatin lindor
t Xerxes I dhe u prhap n pjesn tjetr t qytetit. Shkaqet e mundshme
prfshijn nj aksident t dehur ose hakmarrje t qllimshme pr djegien e Akropolit t Athins
gjat Lufts s Dyt Persiane nga Xerxes. Vite m von, pas rishqyrtimit t qytetit q kishte
djegur, Aleksandri i vjen keq pr djegien e Persepolis. Plutarku rrfen nj anekdot n t ciln
Aleksandri pushon dhe bisedon me nj statuj t rn t Xerxes sikur t ishte nj person i gjall:

A duhet t kaloj dhe t t l aty t shtrir aty sepse pr shkak t ekspeditave qe bt kundr
Greqis apo t t ngrij prsri n kmb pr shkak t madheshtis dhe respektit q gzon?"

Beteja e ports persiane

Beteja e ports persiane ishte nj konflikt ushtarak mes ushtris persiane t Amejmenit, t
urdhruar nga satrapt e Persis, Ariobarzanes dhe ushtris pushtuese maqedonase, t urdhruar
nga Aleksandri i Madh. N dimrin e vitit 330 para Krishtit, Ariobarzanes udhhoqi nj qndrim
t fundit t forcave t numruara t Persis n portat persiane pran Persepolis, duke mbajtur
ushtrin maqedonase pr nj muaj. Aleksandri prfundimisht gjeti nj rrug pr pjesn e prapme
t persve nga robrit e kapur t lufts ose nj bari lokal, duke kapur Persepolisin.

Sfondi i ngjarjes

Perandoria Persiane psoi nj sr humbjesh kundr forcave maqedonase n Granicus (334 pes),
Issus (333 pes) dhe Gaugamela (331 pes), dhe deri n fund t 331 pes Aleksandri kishte
prparuar n Babiloni dhe Suz.

Nj rrug mbretrore e lidhi Sushn (kryeqytetin e par iranian n Elam) me kryeqytetet m

lindore t Persepolis dhe Pasargadae n Persi dhe ishte vendi i natyrshm pr fushatn e
vazhdueshme t Aleksandrit. Ndrkoh, mbreti Darius III po ndrtonte nj ushtri t re n
Ecbatana (provinca perndimore e Hamadanit n Iranin e sotm). Ariobarzanes u akuzua pr
parandalimin e avancimit t Maqedonis n Persi, dhe pr kt qllim ai u mbshtet fuqimisht n
terrenin q Aleksandri duhej t kalonte. Kishte vetm disa rrug t mundshme prmes Maleve t
Zagros, t gjitha t cilat u bn m t rrezikshme nga fillimi i dimrit.

Pas pushtimit t Suzs, Aleksandri ndau ushtrin maqedonase n dy pjes. Gjenerali i

Aleksandrit, Parmenion, mori nj gjysm prgjat rrugs mbretrore, dhe vet Aleksandri mori
rrugn drejt Persisit. Kalimi n persis krkoi t kalonte portat persiane, nj kalim i ngusht malor
q iu kushtua lehtsisht prit.

Lugina para Porta Persiane, e quajtur Tang'e Meyran, fillimisht ishte shum e gjer, duke i lejuar
ushtris maqedonase t hyj n male n marshim t plot. Ariobarzanes pushtoi nj pozicion
pran fshatit modern Cheshmeh Chenar. Rruga kthesa n juglindje (pr t'u prballur me diellin
n rritje) dhe ngushton n mnyr t konsiderueshme n at pik, duke e br terrenin
veanrisht t pabes. (Dhe kshtu i prshtatshm pr qllimet e Ariobarzanes.) Sipas historianit
Arrian, Ariobarzanes kishte nj forc prej 40,000 kmbsorsh dhe 700 kalorsish q u prballn
me nj forc maqedonase prej mbi 10,000. Encyclopdia Iranica sugjeron nj numr mbrojtsish
t vetm 700 burrave (ose 2000 diku tjetr), por pranon se historiant modern ndjekin pa
rezerva Arrian Curtius dhe Diodorus.

Betejat

Porta Persiane ishte vetm ca metra e gjer n pikn e prit. Sapo ushtria maqedonase kishte
avancuar mjaftueshm n kalimin e ngusht, perst rrzuan gurt mbi ta nga shpatet veriore. Nga
shpat jugore, harktart persian nisn predhat e tyre. Ushtria e Aleksandrit fillimisht vuajti
viktima t rnda, duke humbur plota t tra n nj koh. Maqedonasit u prpoqn t trhiqeshin,
por terreni dhe roja e pasme e prparimit t tyre bnin nj trheqje t rregullt t pamundur.
Aleksandri u detyrua t largohej nga t vdekurit e tij pr t shptuar pjesn tjetr t ushtris s tij
- nj shenj e madhe turpi pr grekt dhe maqedonasit t cilt vlersonin shum shrimin dhe
varrimin e duhur t rn t tyre.

Ariobarzanes kishte disa arsye pr t besuar se suksesi ktu mund t ndryshonte rrjedhn e lufts.
Parandalimi i kalimit t Aleksandrit npr portat persiane do t detyronte ushtrin maqedonase t
prdorte rrug t tjera pr t pushtuar Persin, t gjitha kto q do t lejonin Dariun q m shum
koh t fuste nj ushtri tjetr dhe ndoshta t ndalonte plotsisht pushtimin maqedonas.

Persiant... Luajtn nj luft t paharrueshme ... T paarmatosur si ishin, ata i kapn njerzit e
armatosur n prqafimin e tyre dhe i zvarritn n tok ... I thern shumicn prej tyre me armt e
tyre.

Youtab, motra e Ariobarzanes, luftoi s bashku me vllain e saj n betej.Sipas disa tregimeve,
Ariobarzanes dhe shokt e tij t mbijetuar ishin bllokuar, por n vend se t dorzoheshin, ata
akuzoheshin drejt n linjat maqedonase. Nj llogari thot se Ariobarzanes u vra n akuzn e
fundit ndrsa nj version tjetr nga Arrian raporton se Ariobarzanes u arratis n veri ku m n
fund iu dorzua Aleksandrit me shokt e tij. Historiani Modern J. Prevas pohon se Ariobarzanes
dhe forcat e tij u trhoqn n Persepolis, ku gjetn portat e qytetit t mbyllura nga Tiridates, nj
fisnik persian dhe kujdestar i thesarit mbretror nn Dari III, i cili kishte qen n kontakt t
fsheht me Aleksandrin e Madh. 9] Tiridates e kuptoi kotsin e prpjekjes pr t'i rezistuar
forcave t Aleksandrit, dhe kshtu lejoi Aleksandrin t masakronte Ariobarzanes dhe trupat e tij.
 harta e ports persiane

porta persiane sot