Professional Documents
Culture Documents
Chuỗi Thời Gian Trong Kinh Tế Lượng
Chuỗi Thời Gian Trong Kinh Tế Lượng
_________________
Phn V
_________________
C c d liu ca chui thi gian v ang c s dng mt cch thng xuyn v su rng,
Trong Chng 21, u tin chng ta xc nh chui thi gian dng v sau pht trin
cc kim nh tm ra xem mt chui thi gian c l dng hay khng. V vn ny chng ta
lm quen vi mt s khi nim lin quan, th d nh nghim n v, bc ngu nhin v chui
thi gian kt hp. Sau chng ta s phn bit s khc nhau gia chui thi gian vi xu hng
dng (TS) v chui dng vi sai phn (DS) v ch ra cc ng dng thc t ca chng. Mt vn
thng gp trong lnh vc hi qui lin quan ti cc d liu ca chui thi gian l hin thng
Hi qui khng xc thc v chng ta s bn v cc ngha thc tin ca n. Tip theo, chng ta
s lm quen vi khi nim ng kt hp v ch ra tm quan trng ca n i vi nghin cu
thc nghim. Tt c nhng khi nim ny s c minh ha mt cch r rng.
CHNG
21
Nh nu Chng 1, mt trong hai d liu quan trng s dng trong nghin cu thc nghim
l d liu ca chui thi gian. chng ny v chng tip theo chng ta s xem xt k hn
nhng d liu v chng t ra mt lot cc thch thc i vi cc nh kinh t lng v cc
nh thc nghim.
Th nht, cng tc thc nghim da vo d liu chui (thi gian) gi nh rng chui thi
gian c cp ti phi l dng. Mc d Chng I chng ta lm quen vi quan im trc
gic ca tnh dng, chng ny chng ta s xem xt mt cch k lng hn. C th hn l
chng ta s c gng xc nh tnh dng c ngha l g v ti sao ta li phi bi ri khi mt
chui thi gian khng phi l chui dng.
Th hai, khi hi qui mt bin ca mt chui thi gian i vi mt bin ca chui thi
gian khc, ta thng thu c gi tr R2 rt cao, mc d khng h c mi lin h c ngha no
gia chng. Tnh hung ny l th d cho vn Hi qui khng xc thc (Hy xem mc 8.2).
Vn ny xut hin bi v nu nh c hai chui thi gian c xt n u th hin cc xu
hng mnh (xu hng ln hoc xung lin tc), th R2 c gi tr cao l do s hin din ca xu
hng loi ny, ch khng phi do mi quan h thc ca hai chui thi gian . Do , iu
quan trng l tm ra c mi quan h gia cc bin s kinh t l thc hay gi. Chng ta s thy
chng ny Hi qui khng xc thc c th xy ra nh th no nu cc chui thi gian khng
phi l dng.
Th ba, cc m hnh hi qui c cha cc d liu ca chui thi gian thng c dng
cho cng tc d bo. T nhng lun im trn, ta cn phi bit xem liu vic d bo nh th c
ng tin cy hay khng khi m cc chui thi gian c s dng khng phi l chui dng.
khi u, chng ta hy xem xt cc d liu ca chui thi gian nu trong Bng 21.1, cc
d liu v 05 chui thi gian ca nn kinh t Hoa k c trnh by cho tng Qu ca cc nm
1970 n 1991. C 88 quan st c ghi nhn cho mi chui thi gian. Cc chui ny l Tng
Sn phm X hi (GDP), Thu nhp Kh dng C nhn (PDI), Chi ph Tiu dng C nhn (PCE),
Li nhun v C tc.
Ni chung, mt qu trnh ngu nhin c coi l dng nu nh trung bnh v phng sai ca n
khng i theo thi gian v gi tr ca ng phng sai gia hai thi on ch ph thuc vo
khong cch v tr v thi gian gia hai thi on ny ch khng ph thuc vo thi im
thc t m ng phng sai c tnh.1
1
Trong cc ti liu v chui thi gian, mt qu trnh ngu nhin nh vt c coi l mt qu trnh ngu nhin dng
yu. i vi mc ch ca Chng ny, v trong hu ht cc tnh hung thc tin quan trng, dng dng ny s p
ng.
Bng 21.1
S liu Kinh t V m Hoa K, Qu I/1970 IV/1991
Ghi ch: GDP (Tng sn phm x hi), t la thi gi 1987, trang A-96.
PDI (Thu nhp kh dng c nhn), t la thi gi 1987, trang A-112
minh gii cho lun im trn. Hy coi Yt l mt chui thi gian ngu nhin c cc tnh
cht sau:
Nu mt chui thi gian khng phi l dng nh theo cch hiu va xc nh trn, th
n c gi l chui thi gian khng dng (xin lu l rng, chng ta ang trnh by v tnh
dng yu); i khi tnh khng dng c c l do s dch chuyn ca trung bnh.
th hin tt c iu ny, hy xem Hnh 21.3. Hnh 21.3a cho thy t sut sinh li thc
ca ch s c phiu S&P 500 i vi cc quan st hng nm t nm 1972 n 1986, v Hnh
21.3b cho thy khong bin thin li sut Ngn hng ti Anh quc (s chnh lch gia li sut
ngn hn v di hn) hng qu ca giai on 1952-1988. Hnh u tin l mt th d v chui
thi gian dng v hnh th 2 - chui thi gian khng dng.
Khi xt n cc chui thi gian ca nn kinh t Hoa k trong cc Hnh 21.1 v 21.2,
chng ta c cm tng rng cc chui thi gian ny l khng dng v b ngoi, t nht trung
bnh, phng sai v cc t ng phng sai ca tng chui ring bit dng nh khng phi l
bt bin theo thi gian. Lm sao m chng ta c th chc chn l Hnh 21.3a th hin mt chui
thi gian dng v cc Hnh 21.3b, 21.1 v 21.2 li th hin cc chui thi gian khng dng?
Chng ta s tho lun v cu hi ny phn tip theo.
Mt cch kim nh n gin tnh dng l dng hm t tng quan (ACF). ACF vi tr k,
k hiu bng k, c xc nh nh sau:
k
k
0
(21.3.1)
ong phng sai o tre k
phng sai
k
(Y t Y )(Y t k Y )
n (21.3.2)
0
(Y t Y ) 2
(21.3.3)
n
Do hm t tng quan mu ti tr k s l:
k
k (21.3.4)
0
2
Ni mt cch cht ch, chng ta phi chia ng phng sai mu tr k cho (n-k) v phng sai mu cho (n-1)
hn l chia cho n (ti sao?). Nhng cc mu ln iu ny khng gy ra khc bit my.
HNH 21.3
Cc th d v chui thi gian tnh ti v khng tnh ti:
(a) Ch s S&P 500 (t sut sinh li thc 1872-1986): l mt chui thi gian tnh ti.
(b) Bin thin li sut ngn hng ti Anh quc (theo qu: I/1952IV/1988): mt chui
thi gian khng tnh ti.
(Ngun: Terence C. Mills. M hnh ho Kinh t lng ca cc Chui thi gian Ti chnh,
NXB DHTH Cambridge, New York, 1993, trang 25 v 27.)
Hnh 21.4 th hin biu tng quan mu ca chui thi gian GDP cho trong Bng
21.1, c c t chng trnh MICRO TSP phin bn 7.0. Chng ta trnh by biu tng
quan ny vi 25 tr.3 Liu biu tng quan mu Hnh 21.4 c ch cho ta thy chui thi
gian GDP l dng hay khng? Mt c tnh ni bt ca biu tng quan mu ny l n c
bt u vi gi tr rt cao (khong 0,97 tr) v gim xung mt cch rt u n. Ngay c
3
Mc d c cc kim nh v di ti a ca tr c s dng trong cc tnh ton, trong thc t cc tr ti
1/3 ln ca mu thng c s dng. Tuy nhin, vn ny rt thng xuyn l ch quan.
tr 14 (tc l tng quan gia cc GDP cch nhau 14 qu) h s t tng quan vn cn ln -
0,5. Dng tng quan kiu ny thng l mt du hiu cho thy rng chui thi gian l khng
dng, ngc li nu nh mt qu trnh l hon ton ngu nhin th t tng quan ca n s bng
khng (zero) bt k tr ln hn khng no.
4
M.S. Barlett, V vic xc nh l thuyt cc tnh cht ca mu thuc chui thi gian t tng quan, Tp ch ca
Hi Thng k Hong gia, lot B, Quyn 27, 1946, trang 27-41 (on the theoretical Specification of Sampling
properties of Autocorrelated Time Series, Journal of the Royal Statistical Society, series B, Vol.27, 1946, trang 27-
41.
chng ta: n = 88, cng c ngha l l phng sai = 1/88 hoc sai s chun = 1/88 = 0,1066. Nh
vy, theo cc tnh cht ca mt phn b chun ha th khong tin cy 95% i vi k bt k s
bng 1,96 (0,1066) = 0,2089 - gi tr hai pha ca 0 (zero). Do vy, nu gi tr c tnh ca
k nm trong khong (-0,2089; 0,2089), chng ta s khng loi tr gi thuyt rng gi tr tht ca
k = 0. Tuy nhin, nu gi tr c tnh ny nm ngoi khong ni trn, chng ta c th loi tr gi
thuyt cho rng gi tr tht ca k = 0. Kong tin cy 95% ny c th hin bng hai ng
thng lin tc trong Hnh 21.4.
m
Q n k2 (21.3.5)
k 1
y, n = ln ca mu
m = thi lng ca tr
Tr thng k Q c phn b gn ging nh phn b khi bnh phng vi mdf. Trong khi p
dng, nu nh gi tr tnh c ca Q vt qu gi tr gng/ti hn ca Q theo bng khi bnh
phng mt mc chn, ta c th loi tr gi thuyt khng - theo tt c k = 0; t nht phi
c mt vi k 0.
m
k2
LB n (n 2) ~ m2
(21.3.6)
k 1 n k
5
G.M. Ljung v G.P.E.Box, V mt cch o lng khng thch hp trong cc m hnh chui thi gian,
Biometrika, Quyn 66, 1978, trang 66-72.
Theo biu tng quan ny, chng ta i n kt lun tng th rng chui thi gian GDP
nu Bng 21.1 khng phi l chui dng.
Yt = Yt-1 + ut (21.4.1)
Yt = Yt-1 + ut (21.4.2)
Yt = ( - 1) Yt-1 + ut
= Yt-1 + ut (21.4.3)
6
Hy nh rng nu Ut khng ch l khng t tng quan m cn l c lp, th s hng sai s nh th c gi l
(strictly white noise). Xin cng lu rng nu s hng sai s l t tng quan, nh chng ta s ch ra sau y trong
phn trnh by v Kim nh Dickey-Fuller gia tng (ADF), th chng ta c th d dng chp nhn c trng hp
bt ng ny.
7
Mt quan im k thut: Ta c th vit (21.4.1) thnh Y t - Yt-1 = Ut. Tip n s dng ton t trn L sao cho
LYt = Yt-1. L2Yt = Yt-2 v tng t, ta c th vit (21.4.1) thnh (1-L) Yt = Ut. Thut ng nghim n v l ni ti
nghim ca a thc trong ton t tr.
8
Bc ngu nhin thng c so snh vi bc i ca k say ru khi ra khi qun ru, ngi say bc mt
khong cch ngu nhin Ut vo thi im t, v nu ngi ny c tip tc bc i mi, th k cui cng s cng
dt ra xa hn khi qun ru. iu tng t cng c dng ni v gi c phiu. Gi c phiu hm nay bng
gi c phiu hm qua cng vi mt c sc ngu nhin.
bit c liu chui thi gian Yt (chng hn nh GDP) c phi l chui khng dng
hay khng, hy thc hin hi qui (21.4.2) v kim tra xem c bng 1 v mt thng k khng,
hoc tng ng nh vy, hy c lng (21.4.3) v kim tra xem liu c phi =0 hay khng
trn c s tr thng k t. Tht khng may l gi tr t c c bng cch ny li khng tun theo
phn b students t ngay c i vi cc mu ln.
9
D.A. Dickey v W.A. Fuller, Phn b ca cc hm c lng i vi cc chui thi gian t hi qui vi nghim
n v, Tp ch ca Hip hi Thng k Hoa K, Quyn 74, 1979, trang 427-431. Hy xem thm Nhp mn v
chui thi gian thng k ca W.A. Fuller, NXB John Wiley v cc con, New York, 1976.
Mackinnon thng qua cc m phng Monte Carlo.10 Trong s cc chng trnh phn mm thng
k, ET, MICRO TSP v SHAZAM cho ra cc gi tr ti hn Dickey-Fuller v mackinnon ca
tr thng k DF.
Yt = Yt-1 + ut (21.4.3)
Yt = 1 + Yt-1 + ut (21.4.5)
Yt = 1 + 2t +Yt-1 + ut (21.4.6)
y, t l bin xu hng hoc bin thi gian. Trong mi trng hp gi thuyt khng s l =
0, tc l c nghim n v. S khc bit gia (21.4.3) v hai hi qui khc l ch c s bao
gm c hng s (giao im vi trc ta ) v s hng xu hng.
m
Y t 1 2t Y t 1 i Y t i t (21.4.7)
i 1
Ta hy minh ha kim nh DF bng cch s dng cc d liu trong Bng 21.1. Theo phng
php MICRO TSP 7.0, cc hi qui tng ng vi (21.4.5) v (21.4.6) cho ra cc kt qu sau:
10
J.G. Mackinnon, Cc gi tr ti hn ca cc kim nh ng kt hp, trong R.F. Engle v C.W.J. Granger, Cc
mi quan h kinh t di hn: Cc tho lun v ng kt hp, Chng 13, NXB Oxford University, New York
1991.
11
Nu hi qui c thc hin dng (21.4.3), th tr thng k T c c lng thng s mang du m (-). Do
vy, mt gi tr m ln ca T thng l mt du hiu ca tnh dng.
bao gm c kh nng tng quan chui trong ut, chng ta c th s dng m hnh
(21.4.7) v sau p dng kim nh ADF; xin nh rng tr thng k Durbin-Watson d, cho
trong (21.4.8) v 21.4.9), m ch n mt kh nng nh th. Vi mt gi tr tr ca cc sai
phn bc 1 ca GDP, chng ta c c cc kt qu hi qui sau y:12
Do Durbin Watson d tng ln, c kh nng y c tng quan chui. Tuy vy, hy lu
rng = 2,2153 vn thp hn cc gi tr ti hn ADF : 4,0673 (1%); 3,4620 (5%); v
3,1570 (10%), iu ny ni ln rng chui thi gian GDP l khng dng.
12
Vic b sung hai gi tr tr ca GDP khng lm cc kt qu thay i my
D t = 15,5313 0,6748Dt-1
t = (3,4830) (6,4956) (21.4.11)
r2= 0,3436
ng thi, Do DF hoc ADF ch cho ta thy mt chui thi gian c l kt hp hay khng,
nn chng cn c bit n nh l kim nh s kt hp.
21.5 QU TRNH NGU NHIN C XU HNG DNG (TS) V SAI PHN DNG
(DS).
Trong cc hi qui lin quan ti d liu chui thi gian, bin thi gian hoc xu hng t thng
c dng nh mt trong cc bin hi qui c lp loi b vn tng quan khng xc thc
(hy xem Chng 8). D liu thuc cc chui thi gian kinh t thng c xu hng chuyn dch
theo cng mt hng bi v mt xu hng thng l chung cho chng. Th d nh, trong hi qui
ca PCE i vi PDI, nu nh chng ta quan st c R2 c gi tr rt cao, trng hp ny
thng xy ra, th iu c th phn nh khng phi mc thc ca mi lin h gia hai bin
, m n gin ch l xu hng chung hin hu gia chng.
13
Mt quan im k thut. C mt s tranh lun v vic liu ta c th p dng kim nh DF mt cch tun t, u
trn l vi d liu dng mc v sau l dng sai phn bc 1 hay khng. V vn ny, Hy tham kho D.A.
Dickey v S.S. Pantula, Xc nh bc ca sai phn trong cc qu trnh t hi qui, Tp ch Thng mi v Thng
k, Quyn 5, 1987, trang 455-461.
trnh nhng mi lin h khng xc thc nh vy, thng thng phi thc hin hi qui
PCE i vi PDI v t, bin xu hng. H s ca PDI c c t php hi qui ny s th hin
nh hng tnh ln PCE, sau khi loi b tc ng ca xu hng. Ni mt cch khc, vic th
hin bin xu hng trong hi qui c tc dng san bng xu hng (tc l loi b nh hng ca
xu hng ra khi) i vi c PCE v PDI.
14
Hy tham kho hai bi bit hp dn v qu gi: Charles R. Nelson v Charler I. Plosser, Cc xu hng v bc
ngu nhin trong chui thi gian kinh t v m: Mt s minh chng v cc ngha, Tp ch Kinh t Tin t, Quyn
10, 1982, trang 139-162; James H. Stock v Mark W. Watson, Cc xu hng bin thin trong cc chui thi gian
kinh t, Tp ch cc trin vng kinh t, Quyn 2, No.3, Ma h 1988, trang 147-174.
Tr li cc hi qui (21.4.9) v (21.4.10), chng ta kt lun rng chui thi gian GDP
ca Hoa K thuc giai on I/1970-IV/1991 l khng dng. Do , chui thi gian nh vy th
hin xu hng ngu nhin. Nh mt h qu, nu nh ta thc hin hi qui ny:
Tip theo chng ta gii htiu v hai khi nim c bn trong phn tch chui thi gian, c
th l qu trnh xu hng dng (TSP) v qu trnh sai phn dng (DSP). Nu trong hi qui:
Yt = 1 + 2t + ut (21.5.3)
ut thc ra l dng vi trung bnh bng 0, v phng sai 2, th (21.5.3) th hin mt TSP; nu ta
loi tr xu hng (tc l 1 + 2t) khi (21.5.3), th kt qu s l mt qu trnh dng. Tuy nhin,
nu Yt c pht sinh t
Yt - Yt-1 = + ut (21.5.4)
Quay li chui thi gian GDP ca chng ta, ta thy rng mc GDP khng phi l TSP,
trong khi nh thy hi qui (21.4.11), GDP l mt DSP.
Chng ta kt thc phn ny bng cch nu ra cu hi: Tm quan trng thc tin ca TSP v SDP
l g? Theo quan im d bo di hn, cc d bo c rt ra t TSP s l ng tin cy hn,
trong khi nhng d bo rt ra t DST s l khng ng tin cy v i khi l rt nguy him. Nh
Nathan Balke nhn xt; s hin hu ca mt xu hng ngu nhin c ngha l cc bin ng
trong mt chui thi gian l kt qu ca cc c sc khng ch i vi thnh phn mang tnh nht
thi hay chu k m cn i vi thnh phn mang tnh xu hng. 16 Tc l, nhng xo trn hoc
c sc i vi chui thi gian nh th s thay i hn mc ca chng mt cch vnh vin.
Cc hi qui lin quan ti cc d liu ca chui thi gian c cha kh nng thu c cc kt qu
khng xc thc hoc khng ng tin cy d rng b ngoi cc kt qu c v l tt nhng khi
xem xt k lng hn th chng tr nn ng ng. D thy tht r vn ny, chng ta hy cng
quay tr li cc d liu PCE v PDI ca Ho K c nu Bng 21.1. Gi s chng ta thc
hin hi qui PCE i vi PDI tm mi quan h gia chng. Bng cch s dng cc d liu
cho trong Bng 21.1, ta c c cc kt qu sau:
15
K.Holden, D.A.Peel v J.L. Thompson, Nhp mn v D bo Kinh t, NXB HTH Cambridge, New York,
1990, trang 81.
16
Nathan S. Balke, Cc xu hng m hnh ha trong cc chui thi gian kinh t vi m, Tp ch Ph bnh v Kinh
t (Economic Review), Ngn hng D tr Lin bang ti Dallas, 05.1991, trang 21. y l mt bi bo rt ng c
c v cc qu trnh TS v DS.
17
C.W.J. Granger v P. Newbild, Cc hi qui khng xc thc trong kinh t lng, Tp ch Kinh t lng, Quyn
2, 1974, trang 111-120.
V th, khi tnh hi qui PCE i vi PDI trong (21.6.1), ta c th thc hin hi qui mt
chui thi gian khng dng i vi mt chui thi gian khng dng khc. Trong trng hp nh
vy, cc phng thc kim nh chun t v F khng c gi tr.18 V mt ny, hi qui (21.6.1) l
khng xc thc. kt thc, hy nh rng trong (21.6.3) nu ta ly gi tr t = 2,5751 ca PDIt-1
trn c s kim nh t thng thng, th n s l ng k v mt thng k mc 2%. Nhng trn
c s kim nh T th n li khng ng k ngay c mc 10%, iu ny mt ln na cho thy
ti sao trong trng hp chui thi gian khng dng, ta khng c da vo cc gi tr c
c lng t.
V PCE v PDI l dng, ti sao li khng hi qui chui trc i vi chui sau v loi
b vn v tnh khng dng, xu hng ngu nhin v cc vn c lin quan? Cu tr li l,
gii quyt vn v tnh khng dng theo kiu ny c th cng ging nh tr nh i cng vi
nc tm, bi v khi ly sai phn bc 1 (hoc bc cao hn) ta c th nh mt mi quan h di
hn qu gi gia PCE v PDI c cho trc bi cc mc (cng nh i vi sai phn bc 1) ca
hai bin ny. L thuyt kinh t hu nh c th hin nh mt mi quan h di hn gia cc bin
dng mc ca cc bin ch khng phi dng sai phn bc 1 ca chng. V th, gi thuyt thu
nhp c nh Milton Friedman mc nhin cng nhn rng mc tiu dng c nh l mt hm ca
mc thu nhp c nh; mi quan h khng c th hin theo sai phn bc 1 ca cc bin ny.
Cc mi quan h, chng hn, gia chi tiu ca chnh ph v cc khon thu v thu; cung ng tin
mt v gi c (Hy nh li l thuyt s lng v Tin); li sut tri phiu kho bc 3 thng v 6
thng; v.v... cng c th hin tt nht dng mc.
18
Vn ny c ghi nhn bi Dickey v Fuller, op.cit. v gn y hn bi P.C.B. Phillips trong Cc hi qui
chui thi gian vi nghim n v, Econometrica, Quyn 55, 1987, trang 277-302, v Hng ti mt l thuyt
tim cn hp nht v t hi qui, Biometrica, Quyn 74, 1987, trang 535-547. i vi cc tho lun thuc cc sch
gio khao c th tip cn c v mt ny v cc phng din khc ca chui thi gian, Hy c Terence C. Mills,
Cc Phng php k thut v chui thi gian dnh cho cc nh kinh t, NXB HTH Cambridge, New York,
1990.
21.7 NG KT HP
v tm ra rng ut [tc l kt hp tuyt tnh (PCEt - 1 - 2PDIt)] l I(0) hoc dng, th ta ni rng
cc bin PCE v PDI l ng kt hp; Ni mt cch nm na, chng thuc cng mt bin song.
V trc gic, ta thy rng khi ut trong (21.7.1) l I(0), th cc xu hng trong PCE v PDI tr
nn cn bng vi nhau.20 V chng s c cng mt bc sng nu chng c kt hp vi nhau
cng mt bc. Nh vy, nu chui Y l I(1) v mt chui khc X cng l I(1), th chng c th
l ng kt hp. Ni rng ra, nu Y l I(d) v X cng l I(d) m d c cng gi tr, th hai chui
ny c th l ng kt hp. Nu ng l nh th, th hi qui i vi cc mc ca hai bin ,
ging nh trong (21.6.1), s l c ngha (tc l khng phi l khng xc thc); v chng ta s
khng mt bt k thng tin di hn qu gi no, ci m c th b mt i nu thay vo ta s
dng cc sai phn bc 1 ca chng.
19
C.W.J. Granger, Cc pht trin trong nghin cu v cc bin kinh t ng kt hp, Bn tin Kinh t v Thng k
ca HTH Oxford, Quyn 48, 1986, trang 226.
20
Cch xem xt ng kt hp bng trc gic ny c nu ra trong Tri thc v thc hnh kinh t lng ca
William E. Griffiths, R. Carter Hill, v George G. Judge, NXB John Wiley v cc con, New York, 1993, trang 700-
702.
21
Khi nim ng kp hp c th c m rng i vi m hnh hi qui c cha k kbin hi qui c lp. Trong
trng hp ny, ta s c k thng s ng kt hp. tho lun chung v iu ny, hy tham kho cc tham chiu
nu trong cc ch thch khc nhau.
22
S khc bit ny tn ti gia cc kim nh nghim n v v cc kim nh ng kt hp: Nh David A. Dickey,
Dennis W. Jansen, v Daniel I. Thornton quan st thy, Cc kim nh nghim n v c thc hin i vi cc
chui thi gian n bin (Univariate) [tc l duy nht]. Ngc li, ng kt hp li x l mi quan h gia mt
nhm cc bin, m (mt cch v iu kin) mi bin c nghim n v. Hy c cc bi vit ca h,
Chng ta bit cch p dng kim nh nghim n v DF hoc ADF. Tt c nhng g ta phi
lm l c lng mt hi qui nh (21.6.1), thu nhn cc s d, v s dng kim nh DF hoc
ADF.23 Tuy nhin, c mt iu cn phi phng khi thc hin. Do U c c lng theo
thng s ng kt hp 2 c c lng, nn cc gi tr ti hn quan trng DF hoc ADF s
khng tht thch hp. Engle v Granger tnh ton cc gi tr ny, vic ny c th tm thy
trong cc sch tham kho.24 Do vy, kim nh DF hoc ADF trong bi cnh ny c gi l
kim nh Engle-Granger (EG) v kim nh EG gia tng (AEG). Tuy nhin, hin nay TSP,
SHAZAM v cc phn mm khc li a ra cc gi tr ti hn ny cng vi cc thng tin khc.25
Chng ta hy cng quay li vi hi qui PCE PDI (21.6.1) v thc hin kim nh
nghim n v DF i vi cc s d c c lng theo hi qui ny.
Ta c c cc kt qu sau:
ut = -0,2716 ut-1
t = (-3,6725) (21.7.2)
r2 = 0,1422
Mt cch khc, nhanh hn, tm ra liu PCE v PDI c l ng kt hp hay khng l kim nh
CRDW, m cc gi tr ti hn ca n u tin c cung cp bi Sargan v Bhargava. 27 Trong
CRDW chng ta s dng gi tr d Durbin-Watson c c t hi qui ng kt hp, chng hn d
= 0,5316 cho trong (21.6.1). Nhng n y gi thuyt khng s l d = 0 hn l d chun = 2.
Da vo 10.000 m phng hnh thnh t 100 quan st cho mi m phng, cc gi tr ti hn 1%,
5% v 10% kim nh gi thuyt khng vi gi tr tht ca d = 0 l 0,511; 0,386 v 0,322
tng ng. Nh vy, nu gi tr d tnh c nh hn 0,511, th chng ta bc b gi thuyt ng
kt hp o83 mc 1%. Trong th d ca chng ta, gi tr ca d = 0,5316 l cao hn mc ti hn
ny, iu c th ng rng PCE v PDI l ng kt hp - mt kt lun tng t nh kt lun
t c trn c s kim nh EG.28
27
J.D. Sargan v A.S. Bhargava, Kim nh cc s d t hi qui bnh phng nh nht i vi bc ngu nhin
c Gaussian to ra, Econometrica, Quyn 51, 1983, trang 153-174.
28
C s tranh lun ng quan tm v tnh u vit ca CRDW so vi DF, iu ny c th tm thy trong sch ca
Engle-Granger, op.cit. S tranh lun xoay quanh sc mnh ca hai tr thng k, tc l xc sut khng phm phi sai
s Loi II (type II error), (c ngha l chp nhn gi thuyt khng trong khi iu l khng ng/sa).
29
Cc kim nh EG v CRDW hin c b sung bi cc kim nh u vit hn do Johansen pht trin. Nhng
tho lun v phng php Johansen l nm ngoi phm vi cun sch ny. Hy tham kho S.Johansen v K.Juseliu
c lng v suy lun vi xc sut ti a v ng kt hp - vi cc ng dng i vi Nhu cu v Tin t, Bn tin
Kinh t v Thng k ca HTH Oxford, Quyn 52, 1990, trang 169-210.
30
Thut ng ny l do Griffiths v cc tc gi khc, op.cit., trang 701.
31
J.D. Sargan, Tin cng v gi c Vng Quc Anh: Mt nghin cu v h phng php lun Kinh t lng,
Xut bn ln u 1964 v c sao li trong cun Kinh t nh lng v phn tch kinh t lng ca K.F. Wallis
v D.F. Hendry, NXB Basil Blackwell, Oxford, 1984.
Hi qui (21.8.1) lin h s thay i PCE vi s thay i PDI v sai s cn bng thi
on trc . Trong hi qui ny PDI th hin cc xo trn ngn hn ca PDI, trong khi s
hng hiu chnh sai s ut-1 th hin s iu chnh hng ti cn bng di hn. Nu nh 2 l ng
k v mt thng k, th n cho ta thy t l mt cn i no trong PCE mt thi on c hiu
chnh trong thi on tip theo. S dng cc d liu cho trong Bng 21.1, ta c cc kt qu
sau:
Trong khi khi nim ng kt hp r rng l mt s cng c vng chc quan trng v l thuyt
ca m hnh hiu chnh sai s, vn cn c mt lot cc vn xung quanh vic ng dng thc t
ca n; cc gi tr ti hn v vic thc hin nhiu kim nh vi mu nh vn cn xa l i vi
cc m hnh a dng; vic kim tra mt cch chuyn su i vi biu tng quan c th vn l
mt cng c quan trng.34
32
Cc s hng sai phn tr b sung ca PDI cng c th c cp ti.
33
Hy nh rng Hi qui ECM m ta s dng l rt n gin. Cc bin th khc ca hi qui ny c th c tm
thy trong cc ti liu tham kho. Cng xin lu rng chng ta khng cp thm cc bin tu khc thng qua
vic cp cc sai phn tr bc cao hn ca PDI ln PCE.
34
S.G. Hall, Mt ng dng ca phng php c lng hai bc Granger v Engle i vi cc d liu tng tin
cng (Aggregate Wage) ca Vng Quc Anh, Bn tin kinh t v thng k ca HTH Oxford, Quyn 48, s 3,
08.1986, trang 238. Hy c John Y. Campbell v Pierre Perron, Cm by v c hi: Nhng g cc nh kinh t v
m phi bit v nghim n v, NBER (National, 1991, trang 141-219. Theo quan i ca ti, bi vit ny l loi
phi c i vi cc nh kinh t ng dng.
21.9 TM TT V CC KT LUN
1. Phn tch hi qui da trn cc d liu chui thi gian ngm gi nh rng chui thi gian
i tng l dng. Cc kim nh t v F c in u da vo gi nh ny.
5. mc chnh thc, tnh dng c th c thm nh bng cch tm xem liu chui thi
gian c cha nghim n v hay khng. Cc kim nh Dickey-Fuller (DF) v kim nh
DF gia tng (ADF) c th c dng cho mc ch ny.
6. Mt chui thi gian kinh t c th l xu hng - dng (TS) hoc sai phn - dng (DS).
Mt chui thi gian TS c mt xu hng xc nh, trong khi chui thi gian DS li c mt
xu hng bin thin hoc ngu nhin. Thc tin chung v vic a cc bin thi gian hoc
xu hng v mt m hnh hi qui san bng xu hng cc d liu ch thch hp i vi
chui thi gian TS. Cc kim nh DF v ADF c th c s dng xc nh liu mt
chui thi gian l TS v DS.
7. Hi qui mt bin ca chui thi gian i vi mt hoc nhiu bin khc ca chui thi gian
thng c th cho ra cc kt qu khng c ngha hoc khng xc thc. Hin tng ny
c gi l hi qui khng xc thc. Mt cch trnh khi n l tm xem liu chui thi
gian c phi l ng kt hp hay khng.
10. C ch hiu chnh sai s (ECM), c Engle v Granger pht trin, l mt phng tin
iu ha ng thi ngn hn ca mt bin kinh t vi ng thi di hn ca n.
11. Lnh vc kinh t lng chui thi gian vn ang tin trin. Cc kt qu v cc kim nh
c thit lp vn cn l, trong mt s trng hp, s b v cn nhiu cng vic phi lm.
CC BI TP
Cu hi:
21.4 Nu mt chui thi gian l I(3), th ta phi ly sai phn bao nhiu ln n tr thnh
dng?
21.7 ngha ca ng kt hp l g?
21.12 Qu trnh xu hng - dng (TSP) v qu trnh sai phn - dng (DSP) c ngha l g?
Bi tp
21.16 S dng d liu cho trong Bng 21.1. Hy lp cc biu tng quan mu ti 25
tr i vi cc chui thi gian PCE, PDI, li nhun v c tc. Bn thy c trng thi
chung g? V trc gic, nhng chui thi gian no trong s ny c v l dng?
C tc t = 1 + 2 Li nhun + ut
(a) Bn c cho rng hi qui ny s chu hu qu ca hin tng hi qui khng xc thc?
V sao?
*
(e) Gi s C tc v Li nhun l ng kt hp. Sau thay v ly hi qui C tc theo
Li nhun, bn hy ly hi qui Li nhun theo C tc. Liu mt hi qui nh th c
gi tr hay khng?
*
-Khng bt buc
(a) Trn c s cc kt qu ny, chui thi gian khu dn c mi l dng hay khng dng?
Hoc, c nghim n v trong chui thi gian ny khng? Lm th no m bn bit
c?
*
Terence C. Mills, op. cit., trang 127. Cc k hiu c hi khc i.
PH LC 21A
Yt = Yt-1 + ut (1)
Y1 = u1
Y2 = Y1 + u2 = u1 + u2
Y3 = Y2 + u3 = u1 + u2 + u3
v ni chung
Yt = ut
Do ,
Nh (2) v (3) cho thy, do c trung bnh ln phng sai ca Yt thay i theo thi gian t
(thc ra l tng ln trong trng hp ny), nn qu trnh l khng dng
Tuy nhin
Yt - Yt-1 = ut (4)