Zadaci iz fizike.

FIZIKA TENOSTI I GASOVA - I DEO

Sila potiska
1. Gvozdeni splav mase m=8t, ima spoljanju zapreminu V=40m3. Koliko ljudi prosene mase od m1=60kg moe da
primi ovaj splav, pod uslovom da je dozvoljeno potapanje do 1/2 njegove zapremine? Gustina vode je V =1103kg/m3 .

2. Kuglica od materijala gustine k=0,92g/cm3 slobodno pada sa visine h=1m na povrinu vode (0=1g/cm3).
Zanemarujui otpor vazduha i otpor pri kretanju kroz vodu, odrediti dubinu (H=?) na kojoj e se kuglica zaustaviti. Smatrati
da je prenik kuglice mnogo manji od h i H.

3. Na dubini od H=4m u vodi, dri se komad plute. Kada se on pusti, izlee iz vode i dostie maksimalnu visinu od
h=16m. Odrediti:
a) gustinu plute (p=?) ,
b) zapreminu komada plute, ako pluta lebdi u vodi kada e o nju okai elini teg mase mT=1kg.
Gustina vode je 0 =1103kg/m3 , a gustina tega T =7,85103kg/m3. Zanemariti otpor vazduha i otpor pri kretanju kroz vodu.

vakuum
Hidrostatiki pritisak pumpa
4. Na slici je prikazan ureaj koji slui za odreivanje gustine tenosti (hidrometar). Poto se u
cevi pomou vakuum pumpe ostvari neki potpritisak, nivo tenosti u kracima se podie sve dok se ne
uspostavi ravnotea pritisaka. Neka se u desnom kraku hidrometra nalazi voda (0=1103kg/m3 ). Ako je
izmereno da visina stuba vode iznosi h0=12cm, a visina stuba nepoznate tenosti u levom kraku h h0
h=15,2cm, odrediti gustinu nepoznate tenosti (=?).

s2 s1
5. U vertikalnoj U-cevi, povrina unutranjeg poprenog preseka jednog kraka je S1 , a drugog
S2=3S1. U takvu cev je nasuta iva i nivo njene slobodne povrine se nalazi na rastojanju l=30cm ispod vrha l
cevi. Za koliko e se podii nivo ive u irem delu cevi, ako se u ui deo cevi nalije voda do vrha? Gustina
ive iznosi =13.6 103 kg/m3, a vode V= 1103kg/m3.

6. Cev prenika d=1m i jedna ua cev, u kojoj se efekti povrinskog napona mogu
zanemariti, spojene su kao na slici. Na kraju ire cevi se nalazi jedan cilindar, mase m=1103kg, koji h
zatvara cev. Ako se donja povrina epa nalazi pri samom vrhu cevi i ako se trenje izmeu epa i m
cevi moe zanemariti, odrediti kolika je maksimalna visina stuba vode u levoj cevi (h=?) pri kojoj
voda nee poeti da istie iz zaepljene cevi. Gustina vode iznosi = 1103kg/m3. d

7. U uskoj uspravnoj cevi, koja je na donjem kraju zatvorena, nalazi se vazduni stub visine h0 h1
h=18.5cm, a iznad njega ivin stub visine h0=2.2cm. Ako se cev okrene za 180o, onda se stub vazduha
povea na h1=19.6 cm. Izraunati koliko iznosi atmosferski pritisak, pa=? Gustina ive iznosi
h
=13.6 103 kg/m3. Pretpostaviti da je temperatura gasa konstantna i da je cev dovoljno duga, tako da ne h0
dolazi do izlaska ive iz cevi kada okrenemo cev.
( A) (B)

8. irok stakleni sud je povezan sa vertikalnom cevi koja je na svom gornjem kraju
zatvorena. Duina cevi je h=80cm. U sud se lagano (izotermski) sipa voda, sve dok se nivo u cevi ne h
popne do visine h1=5cm. Atmosferski pritisak je pa=1105 Pa, a gustina vode =1000 kg/m3. H
a) Koliki je pritisak vazduha u cevi (p1=?) posle sipanja vode u sud? h1
b) Polazei od jednaine ravnotee pritisaka u sistemu, odrediti visinu vode (H=?) u irem
sudu, pri kojoj je visina vode u cevi h1.
 neobavezan primer
Ronilako zvono cilindrinog oblika visine H=4m i unutranje povrine bazisa S=2m2
ima masu od M=12t. Zvono se sputa (sa otvorom nanie) na dubinu od h=17.2m. Kolika je
rezultantna sila (T=?) u uetu kojim je zvono prikaeno za brod, nakon sputanja zvona? r h
Smatrati da se temperatura vazduha u zvonu ne menja pri sputanju zvona. Gustina T
vode je V= 1103kg/m3, a gustina zvona Z=8103kg/ m3. Atmosferski pritisak je pa=105Pa.
H

Dinamika idealnih fluida (protok i primena Bernulijeve jednaine)

h
9. Voda struji kroz horizontalnu cev oblika kao na slici. Povrina poprenog
preseka ireg dela cevi je S1, a ueg dela S2, Razlika pritisaka vode izmeu ireg i ueg
dela cevi je p=gh, gde je gustina vode. Odrediti zapreminski protok vode kroz ovu
cev? S1 S2

S2 r
v2
10. Voda ( =1103kg/m3) struji stalnim intenzitetom kroz cev na slici. Povrina
poprenog preseka cevi na donjem kraju je S1=8cm2, a na gornjem S2=5cm2. Razlika pritisaka
vode na tim presecima je p=3.5kPa, a visinska razlika njihovih nivoa je h=30cm. Ako se
viskoznost vode zanemari, odrediti:
a) brzinu proticanja vode kroz presek S2 strujne cevi, r h
v1
b) koliko litara vode protie u minuti kroz tu cev (koliki je zapreminski protok Q=?)?
c) kako bi izgledali konani izrazi pod a) i b) u sluaju da voda struji kroz horizontalnu cev
konusnog oblika, sa poprenim presecima S1 i S2 (vai S1>S2 ) ?
S1

11. Na dnu otvorenog cilindrinog suda iji je prenik D nalazi se kruni otvor prenika d. D
Ako se viskoznost vode zanemari, odrediti:
a) kolika je brzina opadanja nivoa tenosti u sudu (v1=?) u momentu kada visina tenosti nad otvorom r
iznosi h; h v1
b) na ta bi se sveo konani izraz za brzinu v1 (traenu pod a)) u sluaju da je D>>d ?
c) Koristei jednainu kontinuiteta i konani izraz dobijen za brzinu v1 pod b) , zakljuite kako bi d
izgledao izraz za brzinu v2 u sluaju da je D>>d.
r
v2
D
12*. Metalni otvoreni cilindrini kontejner unutranjeg prenika D=0.6m i mase
M=50kg postavljen je na horizontalnu podlogu. U kontejner je naliveno mainsko ulje do visine
H=1.5m. Gustina ulja je =900kg/m3. Na visini h=0.5m od dna napravljen je otvor povrine S0
H
S0=0,01m2 iz kojeg istie ulje (S0<<D).
Koliki treba da bude minimalni koeficijent trenja izmeu kontejnera i podloge (=?), da hh
kontejner ne bi poeo da se kree po podlozi kada mlaz ulja pone da istie? Viskoznost ulja
zanemariti.

13*. Na kolicima se nalazi cilindrini sud napunjen vodom ( =1103kg/m3) do visine

h=1m. Na suprotnim stranama suda nalaze se dva otvora na visinama h1=0.25m i h2=0.5m.
Povrina svakog od otvora iznosi S=0.01m2. Kolika sila i u kom smeru treba da deluje na h2
kolica da bi ona ostala u mirovanju pri isticanju vode? h1
Smatrati da je brzina sputanja slobodne povrine tenosti u sudu zanemarljivo mala,
kao i da nema viskoznosti ni kontrakcije mlaza.

neobavezan primer:
Iz otvorenog cilindrinog suda visine h=1m i poprenog preseka povrine S1 istie voda kroz kruni otvor na dnu.
Povrina poprenog preseka otvora je S2=S1/400. Ako je sud u poetnom trenutku bio napunjen vodom do vrha, izraunati za
koje vreme t=? e voda istei iz suda. Kontrakciju mlaza i viskoznost ne uzimati u obzir.
 REENJA ZADATAKA (FIZIKA TENOSTI I GASOVA - I DEO):
1. zadatak
Masa splava sa N ljudi je: M = Nm1 + m . Intenzitet gravitacione sile koja deluje na splav sa ljudima je: Fg = Mg .
V
Intenzitet sile potiska koja deluje vertikalno navie je: F p = v g (splav je potopljen do polovine svoje zapremine, pa je masa istisnute
2
V
V r r v m
vode v ). Prema uslovu ravnotee vai F g + F p = 0 , odnosno ( m + Nm1 )g v
V
g = 0 . Odatle sledi: N = 2 = 200
2 2 m1

2. zadatak
sila = E kC E kA
AC
Prema teoremi o promeni kinetike energije, vai: Asvih (1)
A
Prema uslovu zadatka je: E kC = E kA = 0 i A AC = AgAC + AFp
BC
.
r
mg
Sledi: 0 = AgAC + BC
AFp (2) h
B
C r r h+ H h+ H r
AgAC = Fg dy = mgdy =mg dy =mg( h + H ) (3) Fp
A 0 0
H
C r H H H C
r r
BC
AFp = FP dy = FP dy = 0Vgdy = 0Vg dy = 0VgH (4) mg
B 0 0 0
y osa
Zamenom (3) i (4) u (2) sledi: 0 = 0VgH + mg ( H + h ) , odnosno:

mh k Vh kh
H = = = = 11 . 5 m
0V m 0V k V 0 k

3. zadatak
a) Posmatramo komad plute u poetnom ploaju pod vodom (poloaj 1) i u poloaju u kojem dostie pluta
maksimalnu visinu iznad vode (poloaj 2). Primenom teoreme o promeni kinetike energije, dobijamo:
r
E k = Asvih
12
sila (1) mP g
h
sila = AFp + Ag
12
Iz uslova zadatka sledi: E k = E k 2 E k 1 = 0 0 = 0 i Asvih
Sledi: 0 = AFp + AFg (2) r y osa
H Fp
0 r r H H
Vai: AFp = FP dy = FP dy = 0 V P g dy = 0 V P gH (3)
1 0 0
r
mP g
2 r r 2 r r H +h H +h
Ag = Fg dy = m P g dy = m P gdy = PV P g dy = PV P g( H + h ) (4)
1 1 0 0
H kg
Zamenom (4) i (5) u (3) sledi: 0V P gH = PV P g( H + h ) , odnosno: P = 0 = 0.2 103 3
h+H m
r
b) Posmatramo sistem koji ine pluta i teg. Sistem e lebdeti u vodi ukoliko je ukupna sila Fp
potiska na sistem jednaka (po intenzitetu) ukupnoj gravitacionoj sili kojom Zemlja deluje na sistem:
F p + F pt = m P g + mt g pluta r
(5) r mP g
FzP
r r
Vai: F p = 0V P g , F pt = 0Vt g = 0
mt
g. Fzt F pt y osa
t teg r
mt g
mt ( 1 0 )
t
Nakon zamene prethodnih izraza u (5), sledi: VP = = 1.09 dm 3
( 0 P )
 4. zadatak
vakuum

Nakon stvaranja podpritiska, tenost se u svakom od krakova podie, sve do trenutka kada se spoljni pumpa
atmosferski pritisak p a (koji deluje na tenosti u oba suda) izjednai sa zbirom pritiska u cevi iznad
povrine tenosti (p) i hidrostatikog pritiska stuba tenosti.
U desnom kraku se jednaina ravnotee pritisaka svodi na: p a = p + 0 gh0 (1)
U levom kraku se jednaina ravnotee pritisaka svodi na: p a = p + gh (2) h h0
h0 kg kg
Iz (1) i (2) sledi: p + 0 gh0 = p + gh , odnosno: = 0 790 3 = 0,79 103 3
h m m

5. zadatak s1
s2 s2
Usled sipanja vode u ui krak cevi, nivo ive se u tom kraku cevi spusti za h1, s1
dok se u irem kraku popne za h2. Razlika nivoa ive u kracima je onda: h1+h2
(pogledati sliku).
l
h2
h1 + h 2
Poto je tenost nestiljiva, sledi da promena zapremine ive u uoj cevi mora h1
biti jednaka promeni zapremine ive u iroj cevi: O O
s1h1 = s 2 h2 (1)
Iz uslova zadatka sledi: s 2 = 3s1 . Onda iz (1) sledi: h1 = 3h2 (2)

Jednaina ravnotee pritisaka na nivou O-O/ , nakon sipanja vode je: p a + g( h1 + h2 ) = p a + v g( h1 +l)
To se svodi na ravnoteu hidrostatikih pritisaka stuba vode (visine: h1 + l ) i stuba ive (visine: h1 + h2):
v g (l + h1 ) = g (h1 + h2 ) (3)
vl
Nakon zamene (2) u (3) sledi: v g (l + 3h2 ) = g (3h2 + h2 ) h2 = 6mm
4 3 v

6. zadatak
I nain reavanja: Zatvara (ep) moe da klizi du zidova suda.
Ukoliko vrednost pritiska u tenosti na nivou OO' obeleimo sa p, onda na zatvara od strane
d 2
tenosti deluje (vertikalno navie) sila intenziteta F1 = pS , gde je S = .
h 4
r r
m Na zatvara vertikalno nanie deluje sila Zemljine tee: FG = mg .
O O/
Usled postojanja atmosferskog pritiska, na zatvara odgore deluje i sila intenziteta F2 = p a S .
d Sila potiska na zatvara je jednaka nuli, jer zatvara po uslovu zadatka nije ni malo uronjen u
tenost.

r r r r r r r
Sledi: ma = F1 + F2 + FG . Uslov da ep miruje (uslov ravnotee sila) je: F1 + F2 + FG = 0
projekcija na smer navie, du vertikalnog pravca, je: 0 = pS p a S mg
( p p a ) S = mg , pri emu se sa slike (posmatranjem ue cevi) vidi da je: p = p a + gh .
4m
Iz poslednje dve relacije sledi: h = = 1.273 m
d 2
II nain reavanja - skraena varijanta, raena na asu:
mg d 2
Jednaina ravnotee pritisaka na nivou OO/ je: p a + gh = p a + , gde je S =
S 4
4m
Sledi: h = = 1.273m
d 2
7. zadatak
Zapremina vazduha u cevi u poloaju (A) je V = S h (S je povrina poprenog preseka cevi).
Vazduh u cevi je tada pod pritiskom p = pa + gh0
Kada se cev okrene, onda je u poloaju (B) zapremina vazduha V1 = S h1 , a pritisak u vazduhu u
cevi je p1 = pa gh0 h0 h1
Poto je T=const, moe se primeniti Bojl-Mariotov zakon: pV = p1V1
Sledi: ( pa + gh0 )Sh = ( pa gh0 )Sh1 pa ( h1 h ) = gh0 ( h + h1 ) h h0

gh0 ( h + h1 )
Konano se za atmosferski pritisak dobija: p a = 1,02 10 5 Pa
( h1 h ) ( A) (B)

8. zadatak
a) Lagano podizanje nivoa vode u uzanoj cevi dovodi do izotermskog sabijanja vazduha u njoj, od zapremine V = Sh do

zapremine V1 = S ( h h1 ) , pa se moe primeniti Bojl-Mariotov zakon:

h
paV = p1V1 p a Sh = p1 S ( h h1 ) p1 = pa = 1,067 105 Pa (1)
h h h1
H
b) Jednaina ravnotee pritisaka na nivou A-B (obeleeno na slici) je:
h1
A B pa + gH = p1 + gh1
1
Odatle sledi: H = h1 + ( p1 pa ) (2)
g
pa
Ubacivanjem relacije (1) za pritisak p1 u relaciju (2) i sreivanjem, dobija se: H = h1 1 + 0,73m = 73cm
g ( h h1 )

Neobavezan primer
Na zvono (sa vazduhom u njemu) deluju gravitaciona sila, sila potiska i sila zatezanja ueta koje dri zvono.
r r r r
Po II Njutnovom zakonu je: ma = Fg + T + F p , tj ma = Mg T F p .
M
Za silu potiska vai: F p = v g (Vvaz + V zv ) = v g ( Sx + ).
z
M M (1)
Sledi: ma = Mg T v g ( Sx + )=0 T = g M v ( Sx + )
z z
r Da bi se odredilo T, treba prethodno odrediti x=?
T FP h
Ako je visina vazdunog stuba u zvonu x, onda je pritisak vazduha u stubu: p = pa + v g (h + x)
x Iz uslova zadatka da je promena temperature pri sputanju zvona zanemarljiva sledi da imamo
H
izotermsko sabijanje vazduha u zvonu, pa vai: pV = p aV0 .
Fg Iz poslednje dve relacije sledi: [ p a + v g (h + x )]Sx = p a SH , odakle se dobija:
pa h pa x
2 +( + ) = 0 , gde je uvedena oznaka: =
v gH H v gH H
Reenje ove kvadratne jednaine koje ima fizikog smisla je: = 0.35 , odakle sledi x = 1.4m
M
Konano se dobija: T = g M v ( Sx + ) = 77 103 N
z
9. zadatak
1 2 1
Bernulijeva jednaina je: v1 + p1 = v22 + p2 (1)
2 2
1 h
Sledi: p1 p2 = ( v22 v12 ) (2)
2
Takoe je (videti sliku): p1 p 2 = gh (3)
1
Iz (2) i (3) sledi: ( v22 v12 ) = gh (4) S1
2 S2
Vai v1 S1 = v 2 S 2 v1 = v2 S 2 (5)
S1
1 S2 2
1 2 S1 S 2
2
2 gh
Iz (4) i (5) sledi: ( v22 v22 22 ) = gh v2 ( ) = gh v2 = S1
2 S1 2 S12 ( S12 S 22 )

2 gh
Konano se za protok tenosti dobija: Q = v 2 S 2 = S 2 S1
( S12 S 22 )

10. zadatak
r 1 2 1
S2 v2 a) Bernulijeva jednaina je: v1 + p1 = v 22 + gh + p 2 (1)
2 2
Vai: h > 0 i v 2 > v1 (zbog S 2 < S1 ), to znai da je: p1 > p 2
1
Poto je: p = p1 p 2 , sledi: p = ( v 22 v12 ) + gh (2)
2
r h Prema jednaini kontinuiteta je: S1v1 = S 2 v 2
v S
v1 = 2 2 (3)
v1 S1
1 S2
Iz (2) i (3), eliminacijom v1 , sledi: p = ( v 22 v 22 2 ) + gh .
2 S12
S1

S 22 2( p gh ) 2( p gh ) m
2
Sledi: 2p = v 2 ( 1 ) + 2 gh v2 = = S1 1,35
S12 S 22 ( S12 S 22 ) s
(1 )
S12
2( p gh ) m3
b) Q = S 2 v 2 = S 2 S1 6,75 10 4
( S12 S 22 ) s

2 p 2p
c) h = 0 v 2 = S1 i Q = S 2 v 2 = S 2 S1
( S12 S 22 ) ( S12 S 22 )

pa

11. zadatak
1 2 1 1 D
a) Bernulijeva jednaina: v1 + gh + p a = v 22 + p a gh = ( v 22 v12 ) (1)
2 2 2
S1 r
Jednaina kontinuiteta: S1v1 = S 2 v 2 v 2 = v1 (2) h v1
S2
2 gh D 2 d 2 d
Zamenom v 2 iz (2) u (1), sledi: v1 = S 2 , gde je: S1 = i S2 =
S12 S22 4 4
r
pa v2
 2 2 gh
Sledi: v1 = d (3)
D d4
4

2 gh d2
b) Za D >> d sledi: v1 = d
2
4
= 2 gh (4)
D D2

S1 S1 d 2
c) Iz jednaine kontinuiteta sledi: v 2 = v1 , pa se, uzimajui u obzir (4) dobija: v 2 = 2 gh = 2 gh
S2 S2 D2

*
12 . zadatak Isticanje fluida kroz otvor na sudu prouzrokuje pojavu reaktivne sile koja deluje na ostatak sistema.
Masa fluida koja istekne za infinitezimalno mali vremenski interval dt, kroz otvor
povrine S0 , je jednaka: dm i = dV = S 0 vdt , gde je v brzina isticanja.
D
Prema uslovu zadatka je S0 << D , pa se moe smatrati da je brzina sputanja nivoa
tenosti u sudu zanemarljivo mala u odnosu na brzinu isticanja, odnosno moe se
smatrati da fluid koji istie kree iz stanja mirovanja i da pri isticanju tokom malog
S0 2
H vremenskog intervala dt stie koliinu kretanja vdmi = vdV = S 0 v dt .

hh
Onda je promena koliine kretanja (pri isticanju) posmatrane mase fluida dm i :
dp = vdmi = vdV = S0v 2dt .
dp
Sila koja odgovara toj promeni koliine kretanja je: = S0v 2 . To je sila kojom ostatak tenosti deluje na deli
F=
dt
tenosti koji istie. Po III Njutnovom zakonu i deli tenosti koji istie deluje na ostatak tenosti u sudu silom istog intenziteta
i pravca, ali suprotnog smera (sila reakcije je usmerena suprotno od smera isticanja).

Sa druge strane, prema Torielijevoj teoremi, brzina isticanja fluida kroz mali boni otvor (prenik otvora je mnogo manji od
prenika suda) prikazan na slici je: v = 2 g ( H h) , gde je (H-h) rastojanje otvora od slobodne povrine tenosti. Onda za
2
reaktivnu silu vai: FR = S 0 v = 2 gS 0 ( H h ) .

Da ne bi dolo do kretanja kontejnera po podlozi usled isticanja fluida, reaktivna sila mora biti u ravnotei sa silom trenja koja
r r
deluje na kontejner, tj. mora biti ispunjeno: Ftr = FR . Sledi: 2 gS0 ( H h ) = N , gde je N = ( M + m) g i
2
D
m = V = H.
4
D 2
Konano se dobija: 2 gS 0 ( H h ) = ( M + H )g , odnosno: = 2 S 0 ( H h ) 0,042
4 D 2
M + H
4

*
13 . zadatak
Poto je povrina poprenog preseka svakog od otvora mnogo manja od povrine poprenog
preseka suda, onda je brzina na nivou slobodne povrine tenosti u sudu mnogo manja od brzine
isticanja v1 (kroz otvor 1) i od brzine v2 (kroz otvor 2).
Bernulijeva jednaina za nivo slobodne povrine tenosti i nivo otvora 1 je:
h 1 2 1 1
h2 v + gh + p a = v12 + gh1 + p a g ( h h1 ) = ( v12 v 2 )
2 2 2
h1 1 2
Poto je: v << v1 , onda aproksimativno vai: g ( h h1 ) = v , odnosno:
2 1
v1 = 2 g (h h1 ) (1)
Bernulijeva jednaina za nivo slobodne povrine tenosti i nivo otvora 2 je:
1 2 1 1
v + gh + p a = v 22 + gh2 + p a g ( h h 2 ) = ( v 22 v 2 )
2 2 2
1 2
Poto je: v << v 2 , onda aproksimativno vai: g( h h1 ) = v , odnosno: v 2 = 2 g (h h2 ) (2)
2 2
r r r
Na sud sa vodom deluju sile reakcije, F1 i F2 , usled isticanja vode kroz otvore 1 i 2 (pogledati zadatak 11). Sila F1 je usmerena na levu
r 2
stranu (suprotno od smera isticanja kroz otvor 1), a sila F2 na desnu stranu. Vai: F1 = Sv12 i F2 = Sv2 . Poto je v1 > v 2 , onda
2 2

je F1 > F2 . Zato je rezultujua sila usmerena na levu stranu. Vai:

F = F1 F2 = S ( v12 v 22 ) = 2 gS ( h2 h1 ) 5 N

Da bi kolica mirovala, treba silom istog intenziteta delovati na desno.

Neobavezan primer
D
1 2 1
Bernulijeva jednaina: v1 + gh + p a = v 22 + p a (1)
2 2
r Vai: S 2 < S1 i v 2 > v1
v1
h Jednaina kontinuiteta: S1v1 = S 2 v 2 (2)

d 2 gh
Zamenom v1 iz (2) u (1), sledi: v 2 = S1 (3)
S12 S 22
dV S1 dh dh S 2 v 2
r Po definiciji zapreminskog protoka je: Q = = = S1 v1 = S 2 v 2 = (4)
v2 dt dt dt S1
dh 2 gh t h
dh 1 S12 S 22
Iz (3) i (4) sledi: = S2 dt = k , gde je k =
dt S1 S 22
2
0 0 h S2 2g

1 2h( S12 S 22 )
t = k2 h = 181s
S2 g