Professional Documents
Culture Documents
;drld oHdj
Fundemental Astronomy
2017 iema;en
msgqjeiq ksuejqu (-
uqKh (-
fmrjok
;drld oHdj ksia ukfia wm; l=yqf,ka cks; jQ wisu;a m%;M s ,hls' th
f,dj merKs;u fukau wdlYkSh;u lafIa;% w;r w.%ia:dkh fydnjkafkahhs
mejiSu w;sfYdala;shla o fkdf' tjka oHdjla ms<sn|j uQ,sl isoaOdka; ia;r
flfrk mos jk l=vd fmd;a msxpla f,i Wiia fm< flaj, jHdmD;sh id:lj
ksu lsug yels u ms<sn|j fm!oa.,slj ud w;sYhskau ;Dma;su;a h'
fuu lD;sh ms<sn|j mdGl Tnf.a ksudKYS,S fpk b;d w.h fldg i,l'
1 mfoh
;drld oHdj hkq l=ulao @
(What is Astronomy. ?)
(7)
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
;drld fN!;sl oHdj - Yaj kHdh oHdfjka bosm;a jk ixl,am
fN!;sl oHdj" ridhk oHdj hk oHd
Ihka oa;ajfha ixl,kfhka wOHhkh lsu
fuysos isf fndfyda ixlSK uQ,Ou fukau ir, uQ,Ou Tiafiao Yaj
hdka;%Kh jrKh lrhs ;drld oHdf tk .Kkh ls ish,a, fuu
fldgig wh;a f imQKfhkau .Ks;uh mokula u; msysgd uQ,Ou
jrKh flf Wiia .Ks;ho nyq,j fhdod .efka
(8)
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
2 mfoh
;drld yd ;dh .=K
(Stars & Stellar properties)
;drldjla hkq"
wdf,dalh yd ;dmh fudapkh lrkakdjQ kHIal
m%;sl%shd ;=<ska Yla;sh WmokakdjQ jdhq f.da<hls
( 11 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
.Kka n,d ;sf' tfy;a fuh jduk ;re ms<sn|j
ie,lSfoS tajdfha bkaOk mudf wvq nj fyj;a
tu ;re j, l=vd nj ksid tajdfha Yla;s ksIamdok
YS>%;djh fyj;a laIu;djh wvq h' ^fuys wdhqld,h hehs
i,ld we;af;a ;ref uq wdhq ld,h fkdj th m%Odk wkql%
uKfhys mj;sk ld,iSudj nj i,lkak& tuksid ialkaOh
iShia ;rejwvq ;re je ld,hla wdhq j<|hs' fuf,iska ;rejla
ish ; ld,fha m%Odk wjh miqlrhs' ? wyfia wmg
fmfkfk fndfyda ;re mj;skafka fuu wjfha h'
( 12 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
wju ialkaOh 1.5 M jkakd fiau Wmu iSudjla o mj;S' fuh ;SrKh
jkqfha .=re;aj-mSvk iu;=,s;;djh (Gravity-pressure equilibrium)
u;h' 4 msgqf i|yka l< mos ;rejl wNHka;rfha isjk m%;sl%shd
fya;=fjka ndysrhg yg.kakd mSvkh iukh lsug ;rej ;=,g .=re;aj
n,h l%shd lrhs' fuu n, oa;ajh iudk jQ g ;rej ia:djrj mj;S'
kuq;a ;rej wiS;j Yd, jk g tys m%;sl%shd u.ska yg.kakd mSvkh
w;s uy;a f' tfy;a fuh iukh lsug .=re;ajhg fkdyels jk
g ;rejg ;jrg;a mej;aula ke;' tk tys mod:hka wjldYhg
f.fhka .id f.k f.dia is hkq we;' tneka .=re;aj-mSvk
iu;=,s;;dj fkdf|k mos mej;sh yels Wmu ialkaOh" ;rejlg
mej;sh yels Wmu m%d:l ialkaOh ie,fla' ffioaOdka;sl .Kkh ls
j,g wkqj fuu w.h 100 M -150M w;r w.hla f' kuq;a fuu w.h
ms<sn|j O u;fNao ;ju;a mj;S' ukao fuu w.hg jvd fndfyda
ialkaOh je ;re oekgu;a kslaIKh fldg we;' oekg kslaIKh
fldg we;s )jeu ialkaOhla ork ;rej jkafka R136a1 k w;s
iqms ;rejhs' fuys ialkaOh 265 M muK f hehs .Kkh fldg we;'
tk wm iQhd fuka 265 .=Khl ialkaOhla orhs'
fuu j.fha ;re j, Yla;sh ksmojkqfha uQ,slj ldnka-khsg%cka-
Tlaiscka pl%h (CNO cycle) k kHIal m%;sl%shd oduh u.sks' fuu m%;l
s %
shd weru i|yd wju f,i fl,aka ,shk 18 l muK WIaK;ajhla
wjYH f' tfyhska fuu WIaK;ajh ,nd osh yels wju ialkaOhla
ork ;re j, ialkaOh fuu j.fha ;re j, my< ialkaO iSudj fia
ie,fla' fuh 1.5 M f' fjdfha isjk uQ,slu kHIal m%;sl%shdj jk
CNO pl%h u.ska idfmalaIj iqi,a Yla;shla uqod yhs' fuu Yla;h s
yrfha isg msg; ia:r j,g f.k taug lsrKh muKla m%udKj;a
fkdfjhs' f fya;=fjka fuu ;rej, yrfha ixjyk Odrd yg.kS' f
fya;=fjka yrfha uQ,jH ish,a, tlsfkl uqiq f' f wkqj fuu
j.fha ;re j, jHqyh lower main sequence ;re j, f,dauh f' ta
wkqj fjdfha yrh ixjykuh jk w;r ndysr ia:r lsrKuh f'
) fuu .%y ksydldjla m<uqj kslaIKh lrk ,oafoa ,sh yfI,a keue;s oHd{hd isk's fuu u~,dldr
jHqyh .%yf,dalhla msmsulska yg.;a;la hehs Tyq Yajdi l< neka Bg tu kduh ,enqko miqj th tfia
ys fkdjk nj wkdjrKh h' wo;a fjd tu kdufhkau ye|skaf'
( 15 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
( 16 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
yhsv%cka $ yS,sh
yS,sh $ khsg%cka
22
yS,sh $ ldnka $ Ne iuia:dkslh
Tlaiscka $ ldnka
is,slka $ i,a*
( 17 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
by; wjfha miqjk ;rejla <g m;ajkafka fuu wjia:djg h' ;rej
Yd, msmsreulg ,lafjhs' fuh iqm fkdajd msmsreula (super nova ex-
plosion) fyj;a w;skj ;re msmsreula f,i ye|skaf' fuysoS w;s uy;a
f,i .eud lsrK fudapkh flf' fuh .eud lsrK msmsreula (Gamma
rays explosion) f,i ye|skafjk w;r Yajfha isjk m%n,;u msmsreu
fia ie,fla' kuq;a fjd u.ska ;rejla imQKfhkau kdY jkafka
flfiao hkak ms<sn|j meyeos,s woyila ;ju;a ;drld oHd{hka w;r
fkdue;' fuu msmsre ksid Yd, wjfYaIhka (remnants) yg.kS' fu-
jeks msmsreula l%s' j' 1572 oS ghsflda n%dfya (Tycho Brahe) k oHd{hd
iska leisfhdamshd rdYsh ;=<ska kslaIKh l< nj b;sydi jd;d j,
oelaf' fuys oDIH oSma;h s ^-4& l muK w.hla tk" isl=re .%yhdf.a oS-
ma;shg jvd je w.hla .;a nj i|yka f' o< jYfh-
ka ialkaOh 8 M < M jk ;re fuu msmsre
j,g ,laf' tfiau fujeksu wjfYaIhla Tmshqlia
rdYsfha oelsh yels w;r th flma,f.a iqmfkdajd
wjfYaIh (Keplers supernova remnant) f,i ye|skaf'
mDfha isg wdf,dal jI 13 000 la muK wE;ska
msysgd we;s w;r fuys IalNh wdf,dal jI 14 la
muK f' f yereKqfldg yhsm fkdajd msmsre k flma,f.a
ixl,amhlao mj;S' fuh oHd{hska iska iqmfkdajd wjfYaIh
( 18 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
b;d Yd, ialkaOhla iys; ;rejl isjk w;s m%n, fkdajd msmsreula
f,ig w: olajk kuq;a idudkH w;skj ;re msmsre lsysmhl tl;=jla
f,igo u;hla mj;S'
Wod (- we,aisfhdka
fc,a (Rigel / Orionis)
we,aisfhdka ;rej
( 21 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
Wod (- ,acqia ( Orionis)
bmaisf,dka lem%sfldaks ( Capriconi)
kshf
q g%dak ;re yd iamkao ;re (Neutron stars & Pulsars)
kshqfg%dak ;re hkq ialkaOh je ;rejla iqmfkdajd msmsrefuka miq
m;ah yels wjhls' ta yereKq fldg m%udKfhka Yd, ;re 2 la
tlg .efoSo kshqfg%dak ;re yg .kS' fjd oekg yuqj we;s l=vdu fu-
kau >k;ajfhka jeu ;re fYaIhhs' msh weig iq meyefhka osiajk
w;r wrh 10 km muK f' fjd yelsf,k g tajdfha
fldaKsl .uH;djh (angular momentum) l%ufhka wvqf' f ksid ta;a
iu.u ^fldaKl s .uH;d ixia;sh ksid& ;ref N%uK f.h jeug
mgka .kS' fjd ixfldapkh jk wjia:dfoS tajdfha bf,lafg%dak" fm%
dafgdak yd kshqfg%dak f,i folv f' fjd i;=j
w;sYhskau m%n, pqnl lafIa;%hla mj;sk neka
tajd ;rej u;=mska ;,a lr ykq ,ef' f
ksid ;rej u;=msg oSma;su;a ,mhla we;s lrhs'
hq.au ;re yd nyq ;drld moaO;s (Binary stars & Multiple star
systems)
hq.au ;re - fjdfha ;re w;r .=re;aj n, u.ska yg.kakd wka; l%shd
mj;S' fjd ;jrg;a fldgia 3 lg fnod olajhs' ^isxy,
mj;kfhaoS more;a jekish yels neka bx.%Sis fhu fuysoS
fhdod .ekSu jvd W; nj l;Df.a u;hhs&
Visual Binaries
Eclipsing Binaries
Spectroscopic Binaries
( 23 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
hq.au ;re
Visual Binaries
w;smsys; f
overlap
Eclipsing Binaries
w;smsys; f
overlap
Spectroscopic Binaries
iShia (Sirius) - F.W. fni,a iska 1834 oS ykd .kakd ,oS' tys Sirius
A ;rej b;d oSma;su;a jk w;r tys oDIH oSm;
a sh -1'44
muK f' Sirius B ;rej iq jdukfhla f'
jKdj,s ldKavfha F .khg jef'
( 24 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
Type I
Type II
( 26 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
Type III
Type IV
( 29 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
jgd mN%uKh jkakdla fuks' g fya;=j iQh ialkaOh idfmalaIj w;s
uy;a uhs' fi!r.%y u~f,a ishu .%yf,dal fuka 1000 .=Khl muK
ialkaOhla ysre i;=h' h jia;=jl ialkaOh jejk g th ialkaO
flakahg jvd;a wdikak f' tuksid iQhd ialkaO flakahg b;d wdi-
kak f' )ienkau th mj;skqfha ysre ;=,h' tuksid ysref.a p,s;h b;d
ishq f' th meyeos,sj oYkh fkdf'
) fuu ,laIh ieu gu iQhd ;=,u fkdmsysghs' th fi!r.%y u~f,a .%yjia;k + af.a msysug wkql+,j p,kh
f' tfy;a tys msysu iQhdg b;d wdikak fyda th ;=< f' 2016 jifoS tys msysu iQhdf.ka msg;g
meKsfha h'
( 30 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
f yereKq fldg ;j;a fYaIs; hq.au ;re fYaIhla mj;S' ta ms<snoj o
flfhka wOHkh lruq'
ndyHh p,H ;re hkq ;rej bosmska jdhq j,djla .uka lsu" .%
yf,dalhla .uka lsu wdoS ndysr n,mE u; tys wdf,dalh p,kh
jk ;drld f' ksi p,H ;re hkq ;ref wNHka;r l%shdj,Ska
fya;=fjka oSma;sh p,kh jk ;drld f' fuu ksi p,H ;re fldgia
lSmhlg fnod olajhs'
( 32 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
fuu ldKav j,g p,Hh ;drld fnod we;af;a tajdfha wdj; ld,h" oS-
ma;sh wdoS lreKq mok lrf.kh'
Cepheid Variables
fi*S p,Hh ;re k jk fjd m%Odk ldKav 3 lg fnod olajhs'
fjdg fuu kduh fhdod we;af;a tu j.hg wh;a jk fv,agd fi*S (
Cephei) ;rej ykd.ekSfuka wk;=rej h'
Type I
Wod (- Delta Cephei
Type II
) fuu wdf,dal jl% j, m%ia;drfha ksk (crest) folla fyda YSI (through) folla w;r ld,fhka ;ref
wdf,dal p,kfha wdj; ld,h fidhd .; yel'
( 33 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
Type III
RR Lyrae Stars
Cepheids - Type II
( 34 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
( 35 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
( 36 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
40,000 K isg
O5 - O9 25,000 K
ks,a - ks,a iq
25,000 K isg
B0 - B9 11,000K
ks,a - ks,a iq
11,000 K isg
A0 - A9 7,500 K
iq
7500 K isg
F0 - F9 6,000 K
iq - ly iq
6,000 K isg
G0 - G9 5,000 K
ly iq - ly
5,100 K isg
K0 - K9 3,500 K
;o ly - ;e,s
3,600 K isg
M0 -M5 3,000 K
r;=
uQ,dY%h (- An Introduction to Astrophysics - Prof. Baidyanath Basu
( 37 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
A class - Sirius F class - Alrakis
Deneb Canopus
Altair Polaris
Vega ( Lyrae) Procyon
Fomalhaut Wezen
oSma;u
s ;a iqms fhdaO ;re
Ia
(Bright Supergiants)
iqms fhdaO ;re
Ib
(Supergiants)
oSma;u
s ;a fhdaO ;re
II
(Bright giants)
fhdaO ;re
III
(Giants)
Wm fhdaO ;re
IV
(Subgiants)
jduk fyda m%Odk wkql%uK ;re
V
(Dwarfs or main sequence)
Wm jduk ;re
VI
(Subdwarfs)
)iq jduk ;re
VII
(White dwarfs)
uQ,dY%h (- An Introduction to modern Astrophysics - Bradly W.Carroll / Dale A. Ostlie
( 39 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
.ekSug by; wm ie,l+ hlaia j.SlrKfha iyh me;Sug isf'
j;udkfhaoS jvd .=Kd;aul j.SlrKhla is lsu i|yd by; bosm;a
lrk ,o j.SlrKhka oa;ajh ixl,kh fldg j. lsu isf' th
jvd;a ia;rd;aul j.SlrKhla f'
Class I - ks,a yd iq meyefhka hq;a ;re g wh;a f' m<,a ;Sj% yhsv%-
cka fLd oelsh yels f' jKdj,S mx;shg wkqj A, F ldKav
j, ;re fuu mx;shg iudkl olajhs' f.d (Vega),
we,afghd (Altair) fuu j.hg ksoiqka f'
( 40 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
Class II - ;rula m%n, yhsv%cka fLd oelsh yel' tfy;a m%n, f,i
f,dayuh jKdj,S fLd oelsh yel' ysre " lefm,d yd
wdlagqria g ksoiqka f'
Class III - ;e,s meyefha isg r;= meyehg yqreh' jKdj,S mx;shg
wkqj M .Khg jefgk ;re g wh;a f' ,acQia yd
wekagdria g ksoiqka f'
( 42 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
- Phi - Phi
- Rho - Chi
- Sigma - Psi
- Tau - Omega
- Upsilon
)fuys olajd we;af;a .%Sl fydafha ism,a wlaIr muKla nj i,lkak
fuu kdulrKhg fhdod .kqfha .%Sl fydafha ism,a wl=re f' .%Sl
fydah wjika jQ miq ,;ska fydah (Latin alphabet) fhdod .kq ,ef'
fuysoS oSma;sfha ms<sfj< wkqj wod, .%Sl wl=r;a miqj rdYsfha
ku;a ,shkq ,ef' kuq;a rdYsfha kf w.g ism%;Hh fhdod WpdrKh
lsu idudkH is; f' kuq;a tfia fkdjk wjia:djkao kE ;r mj;S'
^ienkau fuysoS Nd; jkqfha inkaO Nla;s (Genitive)mohhs&
Orion rdYsfha fojk oSma;su;au ;rej jkqfha fc,a ;rej h' tawkqj
tys fh kdulrKh Orionis f'
( 43 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
( 44 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
f wkqj tlu ;drldj l%u lSmhlg jqj k l< yels w;r tu.ska
wod< ;rejg k lSmhla jqj ,eh yel' kuq;a bka ksfhdackh jkafka
tlu ;rej f' Tng kduhka lSmhla we;' kuq;a ta ish,af,ka
ye|skafjkafka Tnju fkdfo ???? fuh;a tjeksu ixisoahls'
r (Distance)
r hkq wmg fndfyda yqre mqre rdYshls' mDh u; fndfyda jia;+ka w;r
r uekSu wms ks;r is lruq' Tn bosfha we;s .ia folla .ek is;kak' ta
w;r r kSug Tng wjYH k Tn tla .il isg wfkla .ig .uka
lrka g fldajla wdOdrfhka r ukskq we;' fuf,iskau Tng iQhhd
yereKq g wmg wdikaku ;rej jk fm%dlaisud fikapQ ;rejg r uek-
Sug wjYH jQf hehs is;uq' oeka Tng fmr mosu tu r ksh yelso @@@
fkdyelshs fkao @ Bg fya;=j mDh isg ;rej,g mj;sk w;s Yd, rhs'
oekg ykdf.k we;s Yd,u f.h jk wdf,dalfha f.fhka .sho
Wla; ;rejg hdug jir 4 lg jvd .; jkq we;' tneka f i|yd
fjkia oshqKq l%ufohla Nd; lsug isjk nj wmg fmfka'
D
a
E/
g Wmfhda.S lr.kafka mD mN%uKh u.ska yg.kakd wdprKhls'
by; rEmfha E hkq i,lkq ,nk kEu oskhloS mD msysgquhs' ^lv bfr-
/
ka olajd we;af;a mD llaIhhs& E hkq bka udi 6 lg miqj mD msysgquhs'
fuf,i mDfha wdj;Sh mN%uKh ksid ;re j, wyfia oDIH msysgqu
fjkia jk nj Tng jegfyao @@@ fuh miq msfgys rEmh yd ii|d
wjfndaO lr.kak' fuf,i ;ref msys tlsfkl iumd; fkdu
fyj;a wiumd;h u.ska r b;d myiqfjka ueksh yel' ta i|yd ir,
( 46 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
fuys j mi rEmfhka
ckjd ui wod, ;rej^ly
meye;s& fmfkk whqreo
ol=Kq mi rEmfha Bg udi 6
g miq tk cQ,s ui
tu ;reju wyfia osiajk
whqreo fmkajd we;' miqf
wp, ;re j,g id-
fmalaIj ;ref msysf
p,kh kslaIKh lrkak
kuq;a fuu wiumd; fldaK b;d l=vd f' tys Wmu w.h l,d 1 fkd-
blaujhs' tneka .Ks;fha tk my; inkaO;djh weiqka by; iQ;%-h
h,s fufia ,shuq ^my; inkaOh i;H jkafka fldaKh wxYl 14 g l=vd goS h&
ta wkqj
f
( 47 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
fhkh idfmalaIj Yd, tallhla jk w;r wiumd; fldaK b;d l=vd
f' tu ksid fhk fldaKh l,d j,g mj;kh lr .ekSu jvd
iqiq f'
wxYl (degree) yd fhka (radian) w;r inkaOh my; mos f'
ta wkqj by; wm ,nd .;a ilrKh fufia h<s fm< .eiah yel'
ta wkqj oeka by; ilrKh b;d ir, wdldrhla .kshs' tk tys iu;
ilrKh my; mos f'
D = r ^mdfila - pc)
p = iQh flakasl wiumd; fldaKh ^l,d&
( 48 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
1 AU = 1.496 1011 m
1 pc = 206,265 AU
1 pc = 3.086 1016 m
1 pc = 3.261 ly
* miq msfgys we;s iu; ilrKfha ksrjoH;dj udk Yaf,aIKh u.ska ;yjqre lsfoS tys jHq;am;a;h
s
ie,ls,a,g .; hq;=h' tys 1 hkq mdfila 1 hk r m%udKh i yqfola ksh;hla fkdjk nj wjOdrKh
l< hq;h= '
( 49 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
***<g by; iQ;%fha fhoS wjfndaO lr.ekSug ta wdY%s; ksoiqka
lSmhla i,luq'
ksoiqk 1
;rejl ;%sfldaK;sl wiumd;h l,d 0'04 f,i uksk ,oafoa k ;rejg we;s
r mdfila j,ska jkqfha @ For a star, the trigonometric parallax was measured to be
0.04 arc seconds. What is the distance to the star in parsecs ? (Sri Lankan Astronomy &
Astrophysics Olympiad - 2008)
a) 20 pc b) 25 pc c) 30 pc d) 35 pc
ksoiqk 2
mdfila 100 la ka msysgd we;s ;rejl msysf fjki mD mN%uKh
wdOdrfhka kslaIKh lsug kslaIlhl= iu;a h' Tyqg kslaIKh l< yels
fldaKsl fjkia f wju w.h l,d lSho @ An observer was able to measure the
difference in the directions, due to the Earths motion around the Sun, to the star as
distance as 100 parsecs away. What was the minimum angular difference in arc seconds
this observer could measure ? (International Olympiad on Astronomy & Astrophysics - 2007 -
Thailand)
m<uqj iQ;h
% wdOdrfhka ;%sfldaK;sl wiumd; fldaKh fidhuq'
( 50 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
oSma;;dj (Luminosity)
;dh .=K ms<sn| idlPdfoS wu;l l< fkdyels .=Kdx.hls oSma;;dj'
oSma;;dj hkq yqfola ;drld i|ydu wkkH jQ ,laIKhla fkdjk w;r
th ishu oSma; jia;= tk" Yla;sh fudapkh lrk ish jia;= i|yd
w: oelah yels ,laIKhls' oSma;;dj hkq h jia;=jl tall ld,hloS
tk" ;;amrhloS fudapkh lrkq ,nk uq Yla;s m%udKhhs' fuys SI
(system international) tallh ;;amrhg cQ,a (J s-1) fyj;a fjdghhs (W)'
fuu.ska wod< ;ref laIu;dj fyj;a Yla;sh W;amdokh lrk YS>%;djh
ykd.; yel'
by; 5 msgqfos by< ialkaO ork ;re wvq wdhq ld,hl=;a wvq ialkaO
ork ;re je wdhq ld,hl=;a j<|k nj i|yka lf<uq' tfiau Bg
fya;=j ;ref Yla;s W;amdok CIu;dj fyj;a oSma;;dj nj;a tk"
oSma;;dj wl fuka je YS>%;dfjka Yla;sh jeh u ksid blaukska
m%;sl%shl wjika u;a nj i|yka lf<uq' f weiqfrka .Kkhka lsu
i|yd my; ir, iQ;%h fhdod .efka'* ^fuh m%Odk wkql%uKfha mj;sk ;re
i|yd muKla j,x.= nj i,lkak&
* 5 jk msgqf i|yka mos by< ialkaO ork ;re wvq wdhq ld,hla orkafka wehso hkak fuu.ska ikd:
f
( 51 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
L = ;ref oSma;;dj ^iQhh osma;;d tall L)
M = ;ref ialkaOh ^iQhh ialkaO tall M)
*ienkau mmQK lDIaK jia;=jla hkak ys;jla jk w;r ;drld hkq mmQK lDIaK jia;= fkdf'
tfy;a wdikak jYfhka mmQK yeisu olaj;ehs i,lka by; kshuhka fhdok nj wjOdrKh
flf'
***fuu .Kkhka imQKfhka fN!;sl oHd;aul mokulska hq;a uq;a oekqf ika;H;dj Wfoid
we;=,;a fldg we;s nj i,lkak
( 52 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
whski
a aghskaf.a Yla;h
s ms<sn| ilrKh
( 54 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
L = oSma;;dj (W / J s-1)
d = jia;=f isg r (m)
F = ;Sj%;dj (W m-2)
*;Sj%;dj hkak bx.%Sis niska Intensity f,io ye|skafjk neka by; ilrKh my; mos o ,shd olajhs'
( 55 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
v - visible ^oDIH&
B - blue ^ks,a&
V - violet ^o&
R - r ed ^r;=&
( 57 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
by<h' kuq;a tajdg we;s ro iQhhdg idfmalaIj b;du;a by<h'
wm ,nd.;a ilrKhg wkqj oSma;;djo b;d by< jqj r je jk
g ;Sj%;dj YS>%fhka wvq jk neka tajdfha ;Sj%;dj w;sYhskau l=vd f'
bosfhaoS wm is lrk .Kkhs ls j,oS tys ixLHd;aul w.hka fl;r
l=vd o hkak Tng wjfndaO lr .; yel' ta wkqj fuf;la fj,d wm
idlPd l< lreKq j, ixlaIsma; woyi jkafka h jia;=jla oSma;u s ;a
k tys ;Sj%;dj by< h' ^fuh wdldY jia;= i|yd muKla fkdj kEu jia;=jla
i|yd i;H jk fN!;sl uQ,Ouhls&
*by; j.=f h h .%y jia;= i|yd Wmu yd wju f,i oSma;s w.hka 2 ls' Bg fya;=j tajd mDfha isg
mj;sk r" tajdfha l,dj (phase) wdoS lreKq u; tajdhska ksl=;a jk wdf,dalh fjkia u yd Bg
wkqrEmj ;Sj%;dj fjkia uhs'
( 59 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
( 60 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
/ :-
D = 10 neka (-
fyda
( 61 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
fyda
( 62 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
.eg
u;=msg WIaK;ajh 4000 K jk ;rejlska fudapkh jk
jeu ;Sj%;djlska hq;a lsrKfha ;rx. wdhduh l=ulao @ At what wave-
length does a star with the surface temperature of 4000 K emit most intense-
ly ? (IOAA - 2007)
iafg*dka-fnda,aiaudka kshufhka
;re j, oDIH oSma;s w.hka Rjcqju wdl,kh l< fkdyels jqj oSma;;d
(luminosity) fyda oSma;s >%dj (Flux) w.hka wdl,kh l< yel' tkhska
fyda
( 64 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
( 65 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
When the sun nears the end of its life it will burn helium in its core
for a further 100 million years and become a red giant star. When it
has depleted the Helium in its core it is estimated that its surface tem-
perature will fall from its present value of 5780 K to 3160 K and its
radius from 6.96 108 m to 1.26 1011 m. Show that the luminosity of
the Sun will increase by a factor of about 3000 due to these changes.
(SLAAO - 2012)
( 66 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
billion years
( 67 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
f.j;aj N%uKh jk wrh R jQ yd mDIal mrdj;l oYudka;rh a
jk .%yf,dalhla oSma;;dj L jk ;rejla jgd lCI.;j mj;S' lCISh
wrh D f' iu;=,s;;djfha mj;S hehs Wml,amkh fldg we;s w;r
wjfYdaIKh lr.kakd uq Yla;sh .%yf,dalh lDIaK jia;=jla fia
yeisfrka h<s fudapkh lrk nj i,lkak' A fast rotating planet of
radius R with surface albedo a is orbiting a star of luminosity L. The orbital
radius is D. It is assumed here that, at equilibrium , all of the energy absorbed
by the planet is re-emitted as a blackbody radiation. (IOAA -2007)
( 68 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
4& .%y jia;=f mDIaGh u;=msg uOHhk lDIaK jia;= WIaK;ajh .Kkh
lrkak' What is the average blackbody temperature of the planets surface ?
jia;=j mQK lDIaK jia;=jla f,i yeisfrk ksid
5& fuu .%y jia;=f tla me;a;la muKla ;rejg uqyqK,d mj;S k tu
me;af;a WIaK;ajh fidhkak'
If we were to assume that one side of the planet is always facing the star, what
would be the average surface temperature of that side ?
kj ;ref mrd;Ska L/ yd t/ k
( 70 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
by; ilrKh u.ska m,airfha ksi oSma;sh .Kkh l< yel' kuq;a Bg
m,airfha Yla;s lafIa;%h wjYH f' m,airfhka Yla;h
s fudapkh jkafka oa
fla;=l yevhl wjldYlg neka iqmr q e ilrKh fuu wjia:djg
j,x.= fkdf'
R
D
40
( 72 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
wNHdih - 1
1& fikafgda A ;ref iQh flakasl wiumd;h l,d 0'76 la f' fuu ;rejg
we;s r wdf,dal jI j,ska jkqfha" (SLAAO-2012)
4& There a two stars A & B with apparent magnitudes 1 and 3, respectively.
The correct expression about their apparent brightness is, (SLAAO-2007)
5& A star gives a parallax of 0.29// when observed from the Earth with a time
gap of 6 months. The distance to the star in light years is, (SLAAO-2007)
6& ish RR Lyrae ;re 0.75m l ksi oSma;shla fmkajhs' tjeks ;rejl oDIH
oSma;sh 16m k Bg mj;sk r lsf,damdfila j,ska (1000 pc=1 kpc)
USAAO-2016
a) A ;rej
b) B ;rej
c) ;re folu mDfha isg iu ka msysghs'
d) o;a; m%udKj;a ke;
10& A ;ref wrh B ys wrh fuka fo.=Khla Yd, f' A ys mDIal WIaK;ajh
B ys w.hg jvd fo.=Khla wvq h' tuksid A ;rej" (USAAO-2015)
11& ish RR Lyrae ;re 0.75m l ksi oSma;shla fmkajhs' tjeks ;rejl oDIH
oSma;sh 16m k Bg mj;sk r lsf,damdfila j,ska (1000 pc=1 kpc)
(USAAO-2016)
)fuu .eg ioSug wjYH h o;a;hla fjf;d;a th miqmsgl olajd we;s o;a; igykska Wmqgd .; yel'
( 74 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
wNHdih - 2
1& ;rejla .%y ixl%dka;shla fya;=fjka oSma;sfha wdj;sh p,khla fmkakq lrhs'
ixl%dka;sfhaoS wju Yla;s lafIa;%h (Flux)" ixl%dka;s fkdjk wjia:dfoS tu
w.h fuka 98.2% k .%y jia;=f wrh" ;ref wrh fuka fldmuKlao @ ^.%
y jia;=j u.ska lsis lsrK fudapkhla ke;s nj i,lkak& (USAAO-2016)
2& pkahdf.a we,afnfvdaj ^mrdj;l oYudka;rh& 1 g iudk jk g tys oDIH
oSma;sh .Kkh lrkak' (IOAA-2012)
3& oSma;su;a ks,a p,H ;re (Luminous Blue Variable - LBV) tajdfha oDIH oSma;sh
(visual brightness) Yd, jYfhka fjkia lr.kS' kuq;a fndaf,da;sl oSma;s
Yd,kh ksh;j mj;S' tjeks ;rejl Wmu oSma;sfhaoS lDIaK jia;= WIaK;ajh
5000 K o" wju oSma;sfhaoS 30 000 K k fuu wjia:d foflysoS ;ref wrhka
w;r wkqmd;h fidhkak' (IOAA-2012)
4& ;re fmdl=rl ;re 10 000 la mj;S' bka 100 l ksi oSma;sh (Mv) = 0.0m o b;s
tajdfha (Mv)= +5.0m o f k tys taldnoaO ksi oSma;sh .Kkh lrkak'
^bsh :- ;rej, oSma;;d Wmfhda.S lr.kak&
5& jDYal rdYshg wh;a Dschubba ( Sco) hkq jDYalhdf.a ysi ksrEmKh
lrk ;rejhs' fuu ;rej mDIal WIaK;ajh 28,000 K ka yd 5.16109 m
wrfhka hq;a f.da,Sh lDIaK jia;=jla fia Wml,amkh fldg my; mrd;Ska
ksKh lrkak' ;rej mDhg mdfila 123 la ka mj;S'
a) oSma;;dj
b) ksi fndaf,da;sl oSm; a s Yd,kh
c) oDIH fndaf,da;sl oSma;s Yd,kh
d) ;ref mDIaGh u;=msgoS Yla;s lafIa;%h
e) Wmu ;Sj%;dfjka hq;a ;rx. wdhduh (max)
7& iShia A ;ref oDIH oSma;s Yd,kh mv = -1.47m jk w;r RA = 1.7R f'
fuys wfkla ;rej jk iShia B yd iShia A tlu jKdj,S mx;shg wh;a
hehs Wml,amkh fldg iShia B ys wrh fidhkak' iShia B "iShia A g jvd
10m m%NdySk (faint) nj .kak' (m=10m) (IOAA-2013)
( 75 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
8& uq oDIH oSma;s Yd,kh 0.0m jk ;%s;aj ;re moaO;shl ;re 2 l oDIH oSma;s
Yd,k 1m yd 2m f' f;jk ;ref oDIH oSma;sh .Kkh lrkak'
9& 690 kpc ka msysgd we;s wekafv%dvd ukaodlsksfha mj;sk ;rejl ksrfmalaI
oSma;s Yd,kh (M) = 5m jk w;r th iqmsfkdajd ;drldjla njg m;ajk g
tys osma;sh 109 .=Khlska jef' fuu wjia:dfoS tys oDIH oSm;
a sh fidhkak'
12& 2015 ud;= 20 osk tlai;a rdcOdkshg osiajQ iQh.%yKfhaoS Sheffield k.rfh
isg kslaIKh l< g iQh ;efha Wmu msjeiau (coverage) 90% la jk
nj olakd ,oS' iQhhdf.a oDIH oSma;s Yd,kh (m) = -26.74m k iQhh .%
yKfha Wp;u wjia:dfoS iQhdf.a oDIH oSma;sh .Kkh lrkak'
^iQh ;eh mqrd taldldrj Yla;sh fudapkh jk nj i,lkak& (BAAO-
2015
13& iQhhdf.a isg mDh u;g mefKk lsrK mDIaGhg m;kh ug fmr
mD jdhqf.da<h kso wd hq;h= ' mDh u.ska mirhg uqod yk lsrK o
wjldYhg hdug fmr jdhqf.da<h kso hd hq;=h' idudkHfhka iQhhdf.a isg
mefKk lsrKfha ifm%aI;dj (transmittance)- t1 " mD lsrK ifm%
aI;djg - (t2) jvd by< f' iQhhdf.a iM, WIaK;ajh Teff o" iQhh wrh R
o" mD wrh R o" iQhhd yd mD ^flaka w;r& r x o f' mDfha
mDIal WIaK;ajh (T) (IOAA-2008 weiqrsk)s
nj fmkajkak'
( 77 )
;drld yd ;dh .=K (stars & stellar properties)
C b
a sin a.sin B = sin b.sin A
A+B+C
( 78 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
wNHdih - 1 ^ms<s;=re&
1) c 6) a 11) a
2) a 7) d
3) a 8) c
4) c 9) b
5) d 10) c
a) -1.661031 W
5 b) -6.44m
c) -1.00m
d) 3.4851010 W m-2
e) 0.1 m
6 245.5 K / -27 0C
7 1.1832104 km
8 0.88m
( 79 )
;drld oHd T,smshd ;r (Astro Olympiads)
3 mfoh
;drld oHd T,smshd ;r
(Astronomy Olympiads)
;drld oHdj hkq w;sYhskau wdldYkSh lafIa;%hls' f,dj mqr fjfik
ck;dj th fkdaodxYhla f,io fm< isu ;drld oHdj wOHkfh-
ka ,efnk iauhdjy wdkkaoh ms<sn|j ukd idCIshls' ta flfia
jqj ;ju;a Y%S ,xldf ;drld oHd lafIa;%fha oshqKqj ms<sn| lsisfia;au
iEySulg m;a h fkdyel' ukao" f jk g;a Y%S ,xldj ;=< ;drld
oHdj u;aj yeoEug lsis l%uhla imdokh ke;' wju jYfhka
YajoHd, moaO;sh ;=< jqj tjeks u;a l%ufohla wog;a fkdmj;S'
oHd wOHdmkh rgl u;= oshqKqj i|yd w;sYhskau jeo.;a lreKla jqj Bg
w;aj we;s brKu fokSh f'
;r jHqyh (SLAAO)''''''
cd;sl ugf ;rfhaoS oekg mj;sk l%ufohg wkqj ;r.lrejkaf.a
kHdhd;aul oekqu (theory knowledge) uQ,slj mslafik mos m%Yk
a m;%
hlg ksh; ld,hla ;=,oS ms<s;=re iemhSug isf' oekg mj;sk m%Yak
m;%fha jHqyh my; mos f' kuq;a tu wdlD;sh fjkia lSug mQK n,h
mlaIljreka i;=h'
( 81 )
;drld oHd T,smshd ;r (Astro Olympiads)
A part
nyqjrK m%Yak 20 ls' idudkHfhka jrK 4 la fyda 5 la ,nd foa' ^fndfyda
g jrK 5 la mj;S& fjdg ksje/os ms<s;=r f;dard ,nd fok ms<s;=re m;%
fha ,l=Kq l< hq;=h' m%Yak j, iajNdjh ms<sn|j ie,lSfuoS mq,a
mrdihl yso hk mos m%Yak ieliS we;' nyq;rhla m%Yak j,g .Kkh
lsulska ms<s;=r fidhd .; hq;= f' h m%Yak uQ,sl ;drld oHdf
ixl,am mlaId lsf wruqKska hq;= f' h m%Yak m%dfhda.sl ;drld
oHdf tk WmlrK Nd;h wdosh weiqka ieliqk tajdh' rEm igyka
yd m%ia:dl ksrEmK weiqkao m%Yak bosm;a fldg we;' h wjia:dj,
etlu m%Yakh wjqre lSmhloS wik ,o wjia:do mj;S' tfiau whlrejd
ishqj mlaId lsf wruqKska tlu m%Yk a h b;d ishq fjkial j,g
nka fldg h<s wik ,o wjia:do ke;=jd fkdf' ^Wod (- 2011 SLAAO
mcq-16 & 2014 SLAAO mcq-2)
B part
idudkHfhka rpkd m%Yak 5 la mj;sk w;r ishu m%Yak j,g ms<s;=r
iemhsh hq;=h' tu m%Yk
a fldgia jYfhka fNaokh fldg ,nd fok w;r
l%ufhka m%Yka fha w. fldgia j,g hk g tys ixlSK nj jef'
tkuq;a h wjia:d j, imQK m%Yk a fhkau n,dfmdfrd;a;= jkafka tla
ms<s;=rla muKla jk w;r tg if mshjrg ,l=Kq m%odkh lrhs' (Wod
(- 2015 SLAAO, 2nd essay question) ;drld fN!;sl oHdj ms<sn|j
wfmalaIlhdf.a oekqu mq,aj fuysoS uid n,hs' fgloS ;re
is;sh" ;drld oHdj wdY%s; WmlrK Nd;h wdY%s;jo .eg ilid we;'
fuh oekg mj;sk m%Yak m;% wdlD;sh f' kuq;a kEu wjia:djl m%Yk
a
m;% wdlD;sh fjkia lsf whs;sh mlaIkljreka i;= nj h<s;a wjOd-
rKh lr'
m%Yak m;%h i|yd ta ta jifoS jeu ,l=Kq ,dNshdg ,l=Kq 100 la ,efnk
fia ,l=Kq tl;= lrk w;r tu ,l=Kq m%udKh ishu
wfmalaIlhkaf.a ,l=Kg tla fldg wjika ,l=Kq .Kkh flf'
wka;cd;sl ;rfhaoS mjd is lrk fuh idudkHlrKh
(normalization) k f'
( 82 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
cd;sl ugf ;rfhka by< olaI;d fmkajk isiqkag my; mos ;Hd.
m%odkh lrhs'
;rh oskfhaoS''''''
;r.hg iyNd.S foS Tnf.a wkkH;dj iy;sl l< yels cd;sl
yekqm;" foaY .uka n,m;%h wdoS kEu ,sh,a,la /f.k hdu
w;HjYH f' ;r.h i|yd Tnf.a m%fY m;%h ;eme,a ud.fhka
Tng ,efnk w;r th m%udo hhs ye=fkda;ska uid oek .eksu W;h'
Tn w;g m;ajQ m%fY m;%h (admission card) ksis f,i mqrjd tho Nd.
Yd,djg /f.k hdug lsisg;a wu;l fkdlrkak' Tf mekai,a"
mEka" .Kl hka;%h wdoS ms<s;r
= e iemhSug w;HjYH jH muKla Nd.
Yd,djg f.k hdug bv ,ef' ^*hs,a ljr f.k hdug bv fkdfoa&
Nd.h i|yd .Kl hka;% Nd;hg bv ,nd foa' ^oHd;aul .Klhla
Nd; lrkak& Nd. oskfhaos ksh; f,djg ;rula f,dikska Nd.
uOHia:dkh fj; .uka lsu Nd.h i|yd ukd ksrjq,a ukila
idod .ekSug Tng Wmld f' Nd. uOHia:dkfhaoS Tng fokq ,nk
ksfok j,g fyd|ska ijka fokak' h lreKla ms<sn|j .egjla
we;ak ta ms<sn|j ;r. ixOdhlfhl=f.ka uikak'
m%Yak m;%h Tn w;g m;ajQ jydu Tf ku" Nd. wxlh wdoS ia;r by<
ysia fldgqfjys mqrjkak' Nd.fhaoS m<uq fldgig ms<s;=re iemhSug
ms<s;=re m;%hla m%Yk
a m;%h iu. wuqkd tu idudkHfhka isf' tys
m<uq fldgig ms<s;=re iemhsh hq;=h' fojk fldgig ms<s;=re iemhSug m%
Yak m;%h iu. ysia lvodis wuqkd tjkq ,ef' fuu lvodis ta i|yd
Nd; l< hq;=h' Tng ;j;a lvodis wjYH k ixOdhlhl=f.ka
b,a,d .kakg ue,s fkdjkak' m%Yak wxlh iEu gu b;d meyeos,sj ,sug
j. n,d .kak' lgq jev i|yd we;e g lvodis imhkq ,nk w;r tfia
fkdue;s g wuqkd we;s jemqr ysia lvodis Bg Nd; l< yel'
wjidkfha Tn isl< lgqjev ;ks brlska lmd oukak'
( 84 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
wka;cd;sl ;rh''''''
fmr jif cd;sl ugf ;rfhka by< olaI;d oelajQ isiq lKavdhula
lKavdh kdhl f,i uydpdhjrhdo iu. tla tla jIfhaoS
meje;afjk ;rh g iyNd.s jkq we;' fuysoS ;rlrejkaf.a oekqu b;d
mq,a mrdihl mlaId flf'
( 85 )
;drld oHd T,smshd ;r (Astro Olympiads)
my; oelafjkafka f olajd tla tla jI j,oS wka;cd;sl ;drld oHd
yd ;drld fN!;sl oHdj ms<sn| T,smshd ;rfhaoS Y%S ,xldj
ksfhdackh l< isiqka h' u f lS;sh Wfoid ish Okh" Y%uh" ld,h
leml< Tjqkg wm ks;e;skau ia;+;sjka; h hq;h
= ia;+;shs Tng
( 86 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
( 87 )
;drld oHd T,smshd ;r (Astro Olympiads)
trx. ;s<sK - wdkkao oHd,h" fld<U
Okq, iqrejka - Ourdc oHd,h" uykqjr
ixL ,laIdka - wdkkao oHd,h" fld<U
osks;a l=udr - kd,kaod oHd,h" fld<U
fka liqka - Ydka; is,afjiag oHd,h" uykqjr
( 88 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
( 89 )
;drld oHd T,smshd ;r (Astro Olympiads)
wka;cd;sl ;drld oHd yd ;drld fN!;sl oHd T,smshd ;rh
2014 - Suceava, Romania
( 90 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
( 91 )
;drld oHd T,smshd ;r (Astro Olympiads)
wka;cd;sl T,smshd ;r b;sydifha fidre
u;lhkaf.ka |la''''
( 92 )
uQ,sl ;drld oHdj (Fundamental Astronomy)
9) www.ipsl.lk
10) www.ioaa2016.com
( 94 )