ÁNXEL HUETE. Unha Revisión Crítica

Texto curatorial + cronoloxa
GALEGO
NXEL HUETE
Unha revisin crtica
28 abril 17 setembro 2017
Salas de exposicin da planta baixa
Martes a sbados (festivos includos), de 11.00 a 14.30 e de 17.00 a 21.00 / Domingos, de
11.00 a 14.30
Comisaria: Agar Ledo
Producin: MARCO, Museo de Arte Contempornea de Vigo
DOCUMENTACIN SALAS
Texto curatorial + Cronoloxa
1
GALEGO
2
GALEGO
nxel Huete. Detrs da pintura

Por Agar Ledo Arias
Seremos sempre sinais que constiten

indicios dun tempo concreto,
marcas dunha poca cultural,
signos do pasado1.
Na imaxe que introduce este texto2 vemos un grupo de manifestantes retratado en Berln durante
as protestas, convocadas en decembro de 1970 en varias capitais europeas, para denunciar os
Xuzos de Burgos, un proceso xudicial sumarsimo contra dezaseis militantes de ETA acusados de
asasinato e de rebelin xeral continuada. Durante o proceso, que tivo lugar na cidade espaola,
ditouse pena de morte para seis dos axuzados, o que provocou fortes mobilizacins e unha
oposicin internacional ao rxime de Franco que forzou ao ditador a indultar os condenados.
A foto mostra ao grupo sostendo os retratos dos presos xulgados, pintados para encabezar a
manifestacin por nxel Huete (Ourense, 1944), quen comezara a colaborar co Partido
Comunista pouco despois da sa chegada a Berln, en 1969. Compaxinaba a militancia poltica en
mbitos marxistas cos estudos na Hochschule fr bildende Knste, onde foi alumno do profesor
Hann Trier, un artista alemn que coas sas investigacins acerca do movemento e a abstraccin
participara en edicins recentes da documenta de Kassel e que sera unha da clave dos cambios
que, nese momento, an producirse na obra de Huete.
Trier foi unha das figuras mis influentes na sa formacin, e foi tamn quen o introduciu na
abstraccin. nxel Huete chega a Alemaa despois de estudar en Barcelona entre 1965 e 1968,
onde abandonara o ruralismo expresionista das sas primeiras obras e onde comezara a pintar,
despois dunha viaxe a Londres, os personaxes caricaturizados da sa serie pop; curas e strapas
retratados con deliberada torpeza e atados a referentes reais, tamn no seu significado. A
xenealoga pop na que se inscribe a primeira obra de Huete a do compromiso poltico, unha
especie de agit prop afastado dese pop simulacral, de superficie, que denunciaban Roland Barthes
ou Jean Baudrillard, e prximo mordacidade de George Grosz e brutalidade de Otto Dix, dous
1
nxel Huete, Dentro ou fra do cadro, en Mara Luisa Sobrino e Almudena Fernndez Faria (eds.), Arte + pintura, Consello da
Cultura Galega, Santiago de Compostela, 2015, p. 75.
2
A fotografa, cuxo p de foto Os opoentes de Franco en Berln, foi tomada polo fotgrafo Uwe Reuter para ilustrar a noticia
publicada nas pxinas 60 e 61 do semanario alemn Der Spiegel, n. 1-2, xaneiro de 1971.
3
GALEGO
dos artistas alemns que, desde a ala esquerda da nova obxectividade, mis satirizaron sobre os
desastres da guerra e o cinismo dos poderosos.
Arte e ideoloxa
As obras da serie pop son o antecedente dos retratos pintados por Huete para a manifestacin de
Berln, traballos que debemos entender en relacin coa militancia antifranquista que defende
desde o Partido Comunista, onde poda compatibilizar comodamente a prctica pictrica coa
ideoloxa: recoece a dimensin crtica da arte e traballa desde unha posicin comprometida pero
afastada da propaganda do realismo socialista. Xustamente, debido a esa conexin co discurso
ideolxico da poca, na Alemaa Occidental de 1968 e 1969 sera realmente estrao que Huete
insistise en continuar explorando a va da figuracin pop. No Berln da poca eran habituais os
debates sobre arte abstracta que se estaban producindo nos crculos comunistas desde que nos
anos corenta xurdiran as disputas entre os defensores da figuracin e o realismo, e os que
apoiaban a abstraccin. E esta tensin, que se dar de xeito continuado ao longo do sculo XX e
que tan ben representa a confrontacin protagonizada por Roger Garaudy e Louis Aragon ante a
adopcin da esttica realista por parte do Partido Comunista3, un debate que Huete incorpora
s sas preocupacins4. Por exemplo, en D'un ralisme sans rivages (1963), unha das obras mis
traducidas de Garaudy, este introducira o termo realismo abstracto para referirse a unha
prctica artstica de carcter marxista que xorde como crtica ao realismo sovitico stalinista e que
defende a abstraccin tanto a obxectiva como a subxectiva como unha forma de realismo.
Huete, que se apoiar no termo para xustificar os cambios que se producen na sa pintura
durante a seguinte dcada, entenderao como unha maneira de manter a influencia ideolxica do
mtodo de anlise marxista sen asumir o reducionismo formalista do comunismo mis
dogmtico.
O afn de transcendencia ideolxica, matiza Huete, vn da comprensin da arte como

elemento significante, discursivo e acaso transformador, que s acada valor comunicativo e
pertinente cando asume con rigor terico e crtico unha formulacin en consonancia co seu
tempo e tamn co medio cultural onde se produce 5. A producin de imaxes , obviamente, unha
prctica ideolxica relacionada con factores sociais, econmicos e culturais, e para estudar a arte
debemos situala no seu contexto social. Se na nosa anlise temos en conta a posicin poltica e
ideolxica do artista, tal e como diciamos lias atrs non nos sorprende que o Huete mozo decida
dar un xiro na sa obra cara abstraccin cando se incorpora clase de Trier: por unha banda, a
Guerra Fra recollera os debates entre realismo e abstraccin e politizara os estilos que
representaban ambos os dous bloques, o expresionismo abstracto, no bloque occidental, e o
realismo socialista, nos pases do Leste; pola outra, na Repblica Federal Alem onde a arte
informal se institucionalizara na posguerra exista unha vinculacin entre a sarta de horrores
3
A decisin celebrada por Aragon, que entende o realismo socialista como forma definitiva da arte, e denunciada por Garaudy, que
consideraba indefendible a intolerancia do comunismo cara abstraccin.
4
Mara Jos Ruiz Vzquez, Galicia como novo escenario da abstraccin (1970-1979), en M Luisa Sobrino Manzanares, Juan de
Nieves Lamas, M Jos Ruiz Vzquez, O proceso asbtracto. Artistas galegos 1950-1979 (catlogo de exposicin), Auditorio de Galicia,
Santiago de Compostela, 1993, pp. 104-105.
5
nxel Huete en conversa con Agar Ledo, vern de 2016.
4
GALEGO
dos sistemas totalitarios, como o nazismo e o stalinismo, e a arte figurativa6. Para Huete, a
abstraccin faca posible unha arte militante pero, asemade, afastada da propaganda.
O debate sobre a abstraccin
Cando nxel Huete comeza a pintar, na metade da dcada de 1960, as convencins da

representacin na pintura xa foran abandonadas. Dcadas atrs o cubismo rompera coa tradicin
que entenda o cadro como unha fiestra a travs da que observar o mundo desde un nico punto
de vista. Tamn Malevich e Rodchenko chegaran fin non haber mis representacin, dica
este ltimo e Duchamp puxera en dbida a pintura puramente retiniana. Estas cuestins,
presentes desde as primeras dcadas do sculo XX, foran retomadas despois da Segunda Guerra
Mundial, durante esa ruptura coas convencins da contemplacin que a obrigar aos espectadores
a interromper o seu coecemento da historia da arte e do signo pictrico, e a asumir unhas novas
regras semiticas de achegamento pintura.
A primeira obra de Huete enmrcase, pois, nun momento no que a pintura superara todas as
limitacins da modernidade, un momento no que mesmo os termos utilizados durante sculos
para referirse a ela deixaran de ter sentido: a pintura xa non era ilusionista, senn plana, sen
profundidade, polo que a oposicin complementaria entre fondo e figura non funcionaba como
recurso. A pintura xa non era autnoma, senn chea de impurezas, vinculada a contextos sociais e
histricos concretos, en contraposicin ao mito da arte abstracta como algo puro e independente.
Nos anos sesenta, xa na posmodernidade, o espazo entndese fragmentado, non unitario, nin
autoritario, nin homoxneo; os significados son abertos e inestables, e os cdigos visuais e
lingsticos son froito de convencins establecidas. A abstraccin, ademais, provoca un
desprazamento da producin de sentido desde a posicin do artista recepcin ou conclusin da
obra por parte de quen a observa, unha concepcin da obra de arte como elemento discursivo que
esixe unha inversin das categoras tradicionais e a aparicin dunha nova concepcin dese texto
como creador de vnculos sociais7.
Malia a clara adscricin de Huete arte abstracta, e o seu abandono temper da pintura
representativa, non podemos obviar os matices que se agochan tras esta afirmacin. O propio
termo implica unha complexidade a sa extensin semntica amplsima que desde finais do
sculo XIX e ao longo do sculo XX non deixou de alimentar os debates arredor da pintura. Na
obra de Huete superpense rexistros que van desde o pop ao xeometrismo e a sa aproximacin
mis complexa c da abstraccin formalista e moderna. O achegamento de Huete
abstraccin semitico, e esixe unha aproximacin semntica, na que a idea de signo plstico
6
A pintura figurativa asocibase inevitablemente a un ou outro dos horrores totalitarios; co cal, inevitablemente, sendo como a
natureza humana, todo pintor que persistise na figuracin quedaba desacreditado por moi loable que fose a sa conduta poltica.
Arthur C. Danto, Lo puro, lo impuro y lo no puro: la pintura tras la modernidad, en Nuevas abstracciones, Museo Nacional Centro
de Arte Reina Sofa, Madrid, e Museu d'Art Contemporani, Barcelona, 1996, p. 16. Para afondar no debate que se d previamente, nos
anos 30 e 40, arredor da arte e a ideoloxa, ver Serge Guilbaut, De cmo Nueva York rob la idea de arte moderno, Tirant lo Blanch,
Valencia, 2007.
7
Conceptos como a morte do autor ou os vnculos sociais do texto, extrados de obras de Roland Barthes, son fundamentais para
entender o acto creativo desde os anos sesenta. Ensaios como Le degr zro de lcriture (1953), La mort de lauteur (1967), De
loeuvre au texte (1971) e, sobre todo, A cmara clara (1980), forman parte da biblioteca de nxel Huete e son unha ferramenta
fundamental para entender ese achegamento pintura desde a semitica que defende o artista.
5
GALEGO
adquire toda a sa importancia8. De feito, o artista non ve contradicin entre signo e abstraccin e
o dilogo coa figura unha presenza constante na sa obra: pintar unha e outra vez os mesmos
signos, non denotativos, senn exemplificativos9. A dialctica vai acompaar sempre a sa
pintura, onde nunca se recoece de inmediato o que se ve, onde o dilogo se produce dentro da
amplitude da abstraccin. Relacin dialctica onde, malia seren borradas, as formas anda son
visibles. Estarn mesmo por defecto, presentes por mor da sa ausencia, como dira Rosalind
Krauss, unha das autoras mis citadas por Huete. Asumir a abstraccin como unha linguaxe non
verbal levar o artista a concibir a arte como unha codificacin e a entendela como un sistema de
signos froito de convencins que deben ser aprehendidas na sa especificidade e historicidade10.
As discusins sobre arte e ideoloxa e a reflexin que o artista fai sobre a necesidade de abandonar
o concepto que comprende a pintura como un instrumento referencial e mimtico entre realidade
exterior e producin pictrica como recurso de representacin son fundamentais, non s
durante a poca de formacin de Huete os anos setenta, nos que os seus traballos anda
abstraen o motivo a partir da realidade exterior, senn tamn en traballos recentes. Ao longo
dos cincuenta anos que abrangue a sa carreira, nxel Huete non deixou de pensar en como pode
funcionar a arte dun modo crtico sen que o significante tea que someterse ao referente. Durante
cinco dcadas, a sa obra nunca deixou de manifestar esa obsesin por reducir e sintetizar as
iconas ao seu valor simblico, pola forma e a sa ocultacin, tanto nos esquemas de cor
monocromtica e nas distribucins reticulares como na elaboracin mecnica fronte ao xesto
expresivo.
Dialctica da orixe
nxel Huete medrou en Ourense, onde un grupo de pintores e escultores, apoiados por Vicente
Risco e os intelectuais da Xeracin Ns, fundaran nos anos sesenta un ncleo antifranquista que
se reuna no caf Volter. Tanto os artistias, as chamados por Risco, como o pintor Conde
Corbal11, foron a primeira referencia de Huete nunha cidade que, como escriba Blanco Amor en
alusin aos novos artistas, se afastara do pintoresquismo e do pesado enxebrismo da pintura
galega12. A relacin con Xaime Quessada, Acisclo Manzano e Xos Luis de Dios transcende o
mbito poltico milita con Quessada e Manzano nunha clula do Partido Comunista ourensn
ao seu regreso de Berln e proxctase cara ao mbito da prctica artstica, onde se produce un
intercambio que se reflicte nas diferentes aproximacins dos autores ourensns arte abstracta
durante os anos setenta. Durante esa dcada, Huete achgase abstraccin en series como
Ensaios sobre a violencia pintada tras a morte do seu pai en 1971 ou os Azuis
xeomtricos (1972-1975), nas que avanza desde o movemento ata o rigor xeomtrico a fin de
explorar o amplo campo de representacin visual marxe da representacin figurativa. A sa
8
Georges Roque, Qu'est-ce que l'art abstrait? Une histoire de l'abstraction en peinture, 1860-1960, Gallimard, Pars, 2003 (2012), p. 22.
9
Cuxa funcin non a de representar ou denotar un obxecto, e implica a abstraccin. Nelson Goodman, Los lenguajes del arte.
Aproximacin a la teora de los smbolos, Paids Ibrica, Barcelona, 2010, pp. 59-62.
10
A obra de arte considerada como ben simblico (e non como ben econmico, anda que sempre o sexa) s existe como tal para
aquel que est en posesin dos medios de apropiarse dela mediante o desciframento, dicir, para o que pose o cdigo historicamente
constitudo, que se recoece socialmente como a condicin da apropiacin simblica das obras de arte ofrecidas a unha sociedade
determinada nun momento determinado no tempo. Pierre Bourdieu, Disposicin esttica y competencia artstica, en Lpiz. Revista
internacional de arte, n. 166, outubro de 2000, p. 37.
11
Os aspectos biogrficos do autor estn recollidos na cronoloxa que se incle nesta publicacin. Agar Ledo, nxel Huete. Lia de
vida, en nxel Huete (catlogo de exposicin), MARCO, Museo de Arte Contempornea de Vigo, Vigo, 2017.
12
Eduardo Blanco Amor, Huete. 17 ensayos sobre la violencia (catlogo de exposicin), Jofer. Galera de Arte, Pontevedra, 1972.
6
GALEGO
aproximacin ao realismo abstracto, vinculada a lecturas da poca berlinesa e militancia no PC,

vai desaparecendo progresivamente en coincidencia coa crtica ao partido, que abandonar en
1977.
Nese tempo, a escaseza bibliogrfica suplase coas viaxes e o contacto con algns intelectuais cos
que Huete estableca relacin grazas ao pai, un coecido xornalista que contaba entre os amigos
con escritores como lvaro Cunqueiro. Foi este quen lle prestou a Huete o libro de Gillo Dorfles
titulado ltimas tendencias del arte de hoy (Labor, Barcelona, 1966), que lle servira de gua ao
artista mozo polas novas correntes internacionais. Unha ferramenta importante para a sa
formacin, xunto coas exposicins nas que periodicamente a amosando as sas pinturas.
interesante reconstrur a traxectoria de Huete revisando as presentacins que fixo da sa obra na
sala Velzquez de Vigo, na Jofer de Pontevedra, na galera Toisn rexentada por Modesto
Sueiro e espazo de referencia dos galegos en Madrid, nos museos provinciais e, sobre todo, nas
salas de exposicins das caixas de aforros, onde de maneira puntual as propostas convencionais
deixaban oco a outras manifestacins que, daquela, non tian un espazo de visibilidade. nxel
Huete foi testemua de como as salas de exhibicin an abrindo novos espazos para visibilizar
propostas e actitudes contemporneas, nun momento previo institucionalizacin da dcada de
1980, e no que a espontaneidade e o asociacionismo promoveron proxectos fundamentais como a
Exposicin de Escultura ao Aire Libre do Parque Municipal do Castro (Vigo, 1974) organizada
por Silverio Rivas e Huete, co escultor Paco Barn e as mostras ao aire libre da Praza da
Princesa (Vigo, 1968-1977), onde, segundo lembra o artista, latexa[ba] a vella ambicin de sacar
a arte ra e de xerar un espazo para disolver as tradicionais barreiras entre arte e destinatario13.
Foi a Princesa un dos lugares nos que se manifestou a autoxestin propia da dcada, que como
resposta ao abandono institucional fundamentou unha relacin de independencia e de
desvinculacin co marco poltico-administrativo que entn semellaba de absoluta normalidade14.
Simplificacin das formas
A resposta crtica ao realismo abstracto que Huete via practicando desde a sa chegada a Berln,
coincide cunha poca de militancia mis activa, formativa e arriscada. Xa en Vigo, onde trasladara
a residencia desde Ourense en 1973, proxecta a metodoloxa aprendida durante a militancia
poltica na organizacin de eventos fundamentais para a renovacin da arte galega e os seus
modos de organizacin, primeiro na Exposicin de Escultura ao Aire Libre do Parque Municipal
do Castro e nas mostras da Praza da Princesa (nas que participa activamente entre 1973 e 1975), e
nas seguintes dcadas en Atlntica (1980-1983), na Asociacin Galega de Artistas Visuais (creada
en 1997) ou no Foro da Cultura Galega (1999-2001)15. Comeza tamn un proceso progresivo de
desintoxicacin da excesiva politizacin da teora e prctica pictrica, un proceso de dcalage
significativo de todos os movementos de vangarda da arte moderna, como achega o terico
francs Marcelin Pleynet, un dos intelectuais que crearon as bases tericas nas que se apoian os
artistas da poca16. Entre 1975 e 1979, en series como as Caixas, as Xanelas, as Chaves e os
13
nxel Huete, Municipio e apoio creacin plstica: unha visin desde os creadores, en Hctor M. Pose e Manuel P. Ra (coords.),
Polticas culturais e creacin artstica a nivel local, Cadernos temticos para a accin cultural local n. 4, Interea, Deputacin da Corua
e Universidade de Santiago de Compostela, 2007, p. 39.
14
Ibd. pp. 39-40.
15
O labor activista do autor reclleo detalladamente Rosala Pazo Maside no texto O activista cultural nxel Huete, en nxel Huete
(catlogo de exposicin), op. cit.
16
Marcelin Pleynet, La enseanza de la pintura, Gustavo Gili, Barcelona, 1978.
7
GALEGO
Recortes do espazo, percibimos un reducionismo das formas, onde o referente figurativo ou

icnico aparatos de castigo, cadeiras elctricas, cepos introduce esa dialctica figura-
abstraccin que ser unha constante na pintura de Huete e que cuestiona que os referentes
figurativos reduzan o carcter abstracto da obra. Posiblemente dimine o sentido abstracto
explica o autor, pero s nesa comprensin convencional, tradicional e ahistrica da
abstraccin. Teo a seguridade de estar a traballar sempre no estrito campo da abstraccin, nunca
pensara na posibilidade de ser entendido doutra maneira17. Estamos a falar dun deses artistas,
como sinala a historiadora da arte Gloria Moure, que entenden que Giotto ou Piero della
Francesca eran xa pintores abstractos en termos contemporneos, pois a figuracin naquel
tempo era pictogramtica e o pictograma foi sempre un vehculo de abstraccin18. Ou acaso
non son pictogramticos os recursos simblico-pictricos de nxel Huete?
En 1978 pinta A lousa de Franco, unha nova ancoraxe co real19. Os ttulos estn sempre
incorporados, a carn do ano e o lugar de realizacin, no reverso das pezas, vinculndoas co
exterior. Sern, ao longo da sa traxectoria, un elemento fundamental que condiciona a lectura
das obras e desdobra o seu significado situndoas nun tempo. A escritura xera unha marca visible,
a signatura da que fala Foucault en Les mots et les choses (As palabras e as cousas). Os ttulos
funcionan como suplementos, que nos axudan a marcar similitudes ou diferenzas, distanciando,
por exemplo, pezas como A lousa de Franco das formas e o cromatismo das Chaves, formas
secuenciais que repiten un motivo variando a composicin e a cor. O sentido, motivo ou acaso
xustificacin de que aparezan elementos figurativos, mesmo de carcter sinttico, pode explicarse
tamn en relacin co tempo histrico, pois desde os anos sesenta reafirmrase o carcter
heteroxneo da arte e esvaecranse as fronteiras entre categoras, disciplinas e xneros artsticos.
Nese momento, coa distancia entre o intelectual e o ptico, a dicotoma entre abstraccin e figura
xa non funcionaba como recurso de anlise.
Aparecen, nestes traballos, certas influencias da abstraccin postpictrica, a pintura dos campos
de cor e dos artistas do movemento Supports/Surfaces. Huete recoece esas abstraccins como un
vehculo universal que lle permite manifestarse pero, insiste, universalidade chgase polas
races dun mesmo20, lembrando que a nosa memoria comenza antes de ter nacido, no berce
cultural. Reivindica a herdanza de Arturo Souto, Cndido Fernndez Mazas ou Carlos Maside, e
rexeita a perpetuidade da esttica galega asociada aos Renovadores que historiadores como Antn
Castro sinalan, mis tarde, como un dos motivos polos que o proceso de modernizacin da arte
galega tardou en producirse21. Lus Seoane e, sobre todo, Lodeiro polo seu legado de
17
nxel Huete en conversa con Agar Ledo, vern de 2016. Xa na invitacin sa exposicin na Sala Jacobo de Valladolid (1972),
nxel Huete escribe que non cre na anttese entre contido e forma e contina: en canto pretendida anttese realismo-abstraccin,
diremos que unha idea non ten sentido nin valor senn por referencia ao real, se non revela ningn vnculo interno da realidade, se
non ten relacin algunha coa realidade, non propiamente unha idea. Este texto, ampliado e adaptado, utilizarao o autor durante
catro anos nas invitacins e catlogos das sas exposicins.
18
Gloria Moure, en nxel Huete. Man de cal / Albanelera fina (catlogo de exposicin), Centro Galego de Arte Contempornea
(CGAC), Xunta de Galicia, Santiago de Compostela, 1997, p. 9.
19
Esa ancoraxe da que fala Roland Barthes ao referirse ao p de foto que vincula as imaxes, ou a ausencia delas, co real. Aborda a
cuestin en varios ensaios nos que estuda a relacin entre texto e imaxe e como a mensaxe lingstica condiciona a interpretacin.
Vxase, por exemplo, Roland Barthes, Lo obvio y lo obtuso: imgenes, gestos, voces, Paids, Barcelona, 1982, pp. 21-23.
20
Jos A. Perozo, nxel Huete. Sin trampa ni cartn, en El Pueblo Gallego, 14/2/79, p. 14.
21
Antn Castro, Unha ollada ao pasado, en Antn Castro (ed.), Expresin Atlntica. Arte galega dos 80, Follas Novas, Santiago de
Compostela, 1985, p. 15.
8
GALEGO
combate22 converteranse, quizis mis pola sa posicin ideolxica que pola prctica artstica,
nos referentes mis directos do pintor.
O xesto e a presenza do autor
A pintura cerebral de Huete, que lle esixe a quen a contempla un esforzo para identificarse co seu
contido23, empeza a incorporar o xesto como pegada persoal. Os Surtidores, unha serie de
bombas de gasolina que pinta entre 1979 e 1980, e que presentar por primeira vez na exposicin
Atlntica. ltimas tendencias das artes plsticas en Galicia (Casa da Cultura, Baiona, 1980),
amosan anda esa obsesin polo plano que, segundo autores como Manolo Figueiras, unha das
caractersticas mis notorias da obra de Huete deste perodo24. o inicio dun tempo no que Huete
ampla a escala da obra para aproximarse proporcin humana e comeza a darlle importancia
xestualidade como programa de indicialidade. Ser un longo traxecto que se desenvolver en
diferentes series ata os anos noventa, onde se producir un xiro no seu traballo ao desprenderse
de calquera pegada fsica persoal.
Atlntica (1980-1983), proxecto colectivo do que Huete foi impulsor, foi unha manifestacin
xenuna da posmodernidade, que sucedeu, probablemente, sen anda ter conciencia dela. Retoma
o impulso de exposicins como Arte joven de Galicia 1973, organizada na Corua por Lus Seoane
e o Museo Carlos Maside, e Vinte artistas galegos (1977) no Museo Municipal de Santiago de
Compostela. Tamn supn unha remuda respecto de iniciativas como o Laboratorio de Formas, a
institucin ideada por Isaac Daz Pardo e Lus Seoane durante os seus encontros no exilio
republicano nos anos sesenta que condensa as lias de pensamento sobre as que se conformou
o grupo Sargadelos. Atlntica prodcese nun tempo en que se vive, na pintura europea, un
retorno s convencins perceptivas da representacin mimtica, das relacins xerrquicas entre
fondo e figura. Unha nova volta orde, segundo a interpretacin dalgns crticos marxistas25.
Haba en determinados crculos de Galicia un interese pola nova pintura expresionista alem e
italiana26, que Huete se aproxima en aspectos formais relativos xestualidade e pincelada
ampla e longa. Admirou a Markus Lpertz, Anselm Kiefer e Gerhard Richter, pero no tocante
utilizacin de marcas icnicas nesa dcada dos oitenta, reivindica outros artistas. Artistas que, ao
longo das sas carreiras profesionais e fra dese neo-retorno orde, se foron escorando cara a
rupturas de cdigo, introducindo ou eliminando o referente nos seus traballos: Richard
Diebenkorn, Willem de Kooning, Xos Lodeiro, Tino Grando ou Juan Navarro Baldeweg.
Malia que nos anos oitenta anda non lera a Pierre Bourdieu, Huete xa interpretaba que o artista
era debedor do campo de producin artstica e que a producin da arte era un feito coral, onde
o individual dialoga co social e onde a accin creativa dilese coas compoentes terica e crtica,
ademais de coa recepcin que se fai do produto artstico nun mbito cultural definido27. Esta
22
nxel Huete, Esencial e paradoxal Lodeiro, en Lodeiro (catlogo de exposicin), Centro Galego de Arte Contempornea (CGAC),
Xunta de Galicia, Santiago de Compostela, 2007, p. 37.
23
Pablos, Pintura de ngel Huete, en Faro de Vigo, 13/2/79.
24
Manolo Figueiras, Muros de pintura. O lugar da espera, en nxel Huete. Man de cal / Albanelera fina, op. cit., pp. 13-34.
25
Para Douglas Crimp, Craig Owens ou Benjamin Buchloch, tres crticos de ideoloxa marxista vinculados revista October, a retrica
que acompaa ese rexurdimento reaccionaria.
26
Os textos de Antn Castro e de Achille Bonito Oliva tiveron una ampla difusin en Galicia, o que incrementou o coecemento dos
neoexpresionismos europeos, que eles teorizaban.
27
Pierre Bourdieu, Y quin cre a los creadores?, en Sociologa y Cultura, Grijalbo, Mxico DF, 1990, p. 225.
9
GALEGO
posicin reafrmase no texto sobre Atlntica publicado no catlogo da revisin que organizou o
MARCO de Vigo (2002): Latexa na creacin de Atlntica a intuicin sobre un novo estndar na
producin e nas relacins da arte que se acomete como proxecto colectivo na consideracin de
que a cultura xustamente iso: un proxecto colectivo orientado a un proceso que non s ten en
conta a reflexin sobre a propia arte, senn o modo no que se encarna o seu propio contexto e os
seus destinatarios, nun exercicio que considera os problemas da recepcin e mesmo da
significacin da obra artstica. tempo, Atlntica percibe a transcendencia terica da
posmodernidade e albisca que vai mis al do simple eclecticismo do que as sas propias
exposicins fan gala, e mis al da vivacidade e enerxa propiciadas polo retorno pintura, e
postula no propio proceso da sa dobre concepcin: dun lado, os contidos que citan as relacins
entre factores sociais determinantes e factores de producin, mis a reflexin sobre a linguaxe, e
doutra banda, unha metodoloxa de autoxestin emancipadora e crtica coa institucin 28. Foi as
como Atlntica se transformou nun feito de alcance sociolxico, porque se deu unha relacin de
emparellamento entre producin, anlise crtica e recepcin. Tamn unha sincrona co que estaba
ocorrendo en Madrid coa poltica expositiva da UCD, tanto coa apertura de exposicins como
1980 e Madrid D.F. como con proxectos tan simblicos para a Transicin como Cien aos de
cultura catalana (1880-1980), exemplo da poltica cultural de Xavier Tusell e da Direccin
General de Patrimonio Artstico, Archivos y Museos do Ministerio de Cultura. Galicia smase a
esa euforia de recuperacin de identidades de lugar nunha atmosfera internacionalista, cunha arte
que busca refuxio, como di Antn Castro, nunha identidade que defina os sinais da sa cultura29,
unha campaa de homologacin con estratexias similares s da transvangarda italiana e o
neoexpresionismo alemn que desbordou a propia experiencia de Atlntica. A palabra
homologacin, que Huete rexeita pola dimensin colonizadora que pose, descobre problemas
profundos relativos autoestima e natureza da arte, como se a este non lle influsen outras
diversas circunstancias de carcter sociolxico, ideolxico e comunicativo absolutamente
asociadas sa ideacin e producin30. Nada mis afastado do pensamento de Atlntica que esa
intencin de ser homologada, insiste o autor, unha perversin no sistema propio da arte31.
Durante a dcada dos oitenta xorden series como Amigo, dedicada ao pintor Guillermo
Monroy, finado en 1982 namentres Huete regresaba da sa segunda viaxe a Nova York. O traballo
en series, metodoloxa que manter ao longo da sa carreira e que acenta o carcter procesual e
concatenado da sa obra, permtenos apreciar o progresivo aumento da xestualidade, que vai
caracterizar os seguintes traballos. Desde o abandono dos Recortes do espazo, e comezada a
serie dos Surtidores, aparecen os trazos xestuais dispostos a rebaixar a harmona das formas e o
cromatismo excesivamente amable32 da composicin. Posiblemente para loitar contra esa
docilidade cromtica, ou mis ben para equilibrar o conxunto, o recurso xestual realizado case
sempre con carbn ou creta vai adoptando certa independencia en relacin coa cor. Tanto nos
caligramas dedicados s sas fillas, Irene e ngela (1982-1984), coma nas series Windsurf,
Andarns-Gulliver, Conde-Duque, Argonautas, Benvido Gnter, Cabalieri ou Fellini
(1983-1987) emprega marcas icnicas, tamn texto nun cadro, as palabras son da mesma
28
nxel Huete, A perplexidade de Stanley, en Atlntica. Vigo 1980-1986 (catlogo de exposicin), MARCO, Museo de Arte
Contempornea de Vigo, Vigo, 2002, p. 242.
29
Antn Castro, A nova imaxe dos oitenta: a arte como expresin da identidade, en Antn Castro (ed.), Expresin Atlntica. Arte
galega dos 80, op. cit., p. 18.
30
31
Ibd.
32
Ibd.
10
GALEGO
natureza que as imaxes, advirte Huete parafraseando a Magritte e insistindo na relacin entre
obxecto referencial, mbito pictrico e palabra, xunto aos que asoma o branco do soporte, unha
infiltracin do real na superficie do lenzo ou do papel. Os fondos teen cada vez mis
protagonismo, o que anticipa a obra futura, pero mantense no mesmo plano de superficie c
forma. Presenta as obras regularmente en exposicins como a Bienal de Pontevedra, en
institucins como o Museo do Pobo Galego, a Casa da Parra ou o Kiosco Alfonso da Corua, e
tamn en galeras como Gruporzn, Abel Lepina ou Trinta, un sntoma dos cambios que se tian
producido nestes ltimos anos nos modos e lugares de exposicin, nun ambiente de progresiva
institucionalizacin que nos oitenta senta as bases da estrutura da arte en Galicia.
En Baiona, onde cada vern Romn Pereiro organizaba encontros entre artistas e escritores na sa
finca dO Toutizal (Baiona Horizonte Atlntico, 1988), presenta Huete un conxunto de esculturas
mbiles, exercicios que nos remiten s primeiras experimentacins coa escultura en Berln, en
1970, e que retomar en distintos momentos da sa traxectoria. Constiten estas pezas unha
prctica transversal pintura e cunha continuidade ao longo das dcadas. Os grandes mbiles
presentados en Baiona non son mis que dilogos coa paisaxe que asoma xunto ao seu estudo,
agora en Domaio, na ra viguesa, situado fronte aos estaleiros e guindastres do porto de
mercadoras vigus. Son sobrias e monocromas, xa totalmente afastadas do expresionismo dos
traballos anteriores. A orixe do progresivo desprendemento de Huete da xestualidade podemos
situala neste momento, pois na exposicin de Baiona, ademais das esculturas, amosou pinturas
case monocromas que avanzaban problemas como a repeticin, a serialidade ou a escala,
calidades da sa ltima obra. Os traballos de finais dos oitenta e principios dos noventa, os
bodegns civs e msticos (1988-1989) ou a serie Fenicia (1990-1991), mostran esa renuncia ao
xesto, que vai desaparecendo completamente do cadro. Un proceso de sntese que coincide coa
esquematizacin dos elementos simblicos, co reducionismo cromtico como indicio de
austeridade, e con esa aproximacin ao monocromo que sita estes traballos como o precedente
inmediato da pintura de albanel.
Pintura de albanel
Os anos oitenta clausraos, en Europa, unha documenta de Kassel a nmero 8, en 1987 que se
centra na integracin funcional da arte e sita a autonoma esttica e a pintura nun lugar non
hexemnico. Un enfoque posmodernista que coincide co desprazamento dos expresionismos e a
aparicin dunha nova abstraccin relacional que retoma o referente para recuperar a ideoloxa e o
contido ou significado das obras pintadas33. Comezaba Huete, neste momento, a centrarse nos
aspectos mis esenciais da pintura, tomando como unha das sas referencias o traballo dos
albaneis e dos pintores de paredes, anda que sen entrar dentro diso que se chamou arte
matrica34, un proceso de sntese que a desembocar na desaparicin, na reducin da pintura ao
grao cero35, sen xenio nin subxectividade. O proceso, lembra Huete, comezou posiblemente coa
serie das resinas de polister, cadros que pinta no vern de 1991 no taller do artista Xurxo Oro
33
Demetrio Paparoni, La abstraccin redefinida, en Nuevas abstracciones, op. cit., pp. 25-26.
34
Manolo Figueiras sobre nxel Huete, texto indito. Cortesa de Manolo Figueiras e Pepe Cccamo.
35
Termo empregado por Huete e por algns autores que escribiron sobre a sa obra para referirse aos traballos realizados desde os
anos noventa. O termo provn dos intentos de reducir a pintura e a escultura ao mnimo por parte de Malevich, Tatlin e dos
suprematistas na dcada de 1910, do seu empeo en determinar o mnimo esencial da pintura ou da escultura. Hal Foster, Rosalind E.
Krauss, Yve-Alain Bois, Benjamin H. D. Buchloh, Arte desde 1900. Modernidad, antimodernidad, posmodernidad (2004), Akal,
Madrid, 2006, pp. 131-133.
11
GALEGO
Claro, en Allariz. Utiliza como soporte unha tea de seda de distintas cores sobre a que estende un
s pigmento, entendendo a pintura como aquilo que ocorre na superficie do cadro: Deste xeito
comecei a pensar que os elementos visuais aparecidos xa estaban al, sendo descubertos pola
aplicacin doutra cor diferente do fondo. Anda sendo un tpico este pensamento, infire a
existencia de algo oculto, agochado, trasposto s superficies visibles36. A sa obra Ulrike, Ulrike
Meinhof (1991), unha homenaxe ao Berln da RAF (Rote Armee Fraktion - Fraccin do Exrcito
Vermello) e turbia morte da sa fundadora, Ulrike Meinhof, converte os baleiros na evocacin
da sa ausencia. O ttulo, novamente, supn un inciso no real, un comentario marxe,
amplificado.
O proceso de sntese na obra de nxel Huete discorre pola monocroma, o oposto do xestual.
Basendose nas substitucins e modificacins realizadas sobre unha mesma estrutura que se
mantn, busca frmulas para citar a existencia que subxace, a perda de memoria pblica, a
manipulacin e o esquecemento. Tapa, cobre, censura, oculta, disimula, enterra, sepulta, agocha,
invisibiliza. Un proceso que se prolongar durante das dcadas, nas que produce as series
Ocano, Bosnia, Retculas, Albanelera fina, Ocultacins, Estrutura da memoria,
Invisible e Realdade subxacente (1993-2017), traballos que debuxan un longo camio cara
ausencia total de iconicidade. Comeza a empregar elementos como a monocroma ou a
continxencia, intervindo na tea pero deixando que sexa o proceso o que achegue a solucin
pictrica. Non hai guin nin planificacin previa, pero si unha decidida vontade de ocultar a man
do autor. Huete agarda pacientemente a que transparente a ortogonalidade, producida polo
esvarar da substancia pictrica lquida sobre a superficie do lenzo procedementos tamn
indxicos, coma os que usaba Morris Louis nos anos sesenta, vertendo a cor sobre a tea enrolada
para deixar caer a pintura polos bordos, e xerando redes, retculas ou tramas que empurran a
superficie do soporte a un segundo plano. As Retculas, que expn por primeira vez na galera
Clrigos (Lugo, 1996), son os primeiros traballos destinados a evidenciar a desaparicin de
calquera rastro de referente recoecible; unha afirmacin materialista da pintura que funciona
como representacin do propio lenzo. Mapas da superficie do soporte que se estenden aln das
marxes, non cara a dentro, como ocorra naquelas primeiras xanelas, senn cara ao exterior.
Huete chega cuadrcula eliminando todas as capas de representacin, partindo da renuncia,

nunca feita de todo, aos elementos icnicos da pintura, e cunha velocidade tremenda de
reducin37. As alteracins que ocorren na superficie do lenzo van transformando as lias ata
fundilas co fondo, eliminando a duplicacin de planos e dialogando co que subxace. Son cambios
procesuais que modifican tamn a dimensin conceptual do acto pictrico. Domina agora o
distanciamento o afastamento da intencionalidade expresiva, en palabras do autor38, tanto na
serie Albanelera fina (1995-1997) como na intervencin Man de cal / Albanelera fina (1997)
no Dobre Espazo do CGAC, un punto de inflexin na obra de Huete e unha accin de ocultacin
no senso literal e terico, como explica o artista. A sa proposta, unha reflexin sobre o mesmo
acto de pintar, reslvese con cores case planas, en sectores cromticos divididos en catro partes
por dous eixos ortogonais, formalizando no espazo a idea de pintura de parede e de pintura de
36
37
nxel Huete (en conversa con Alberto Ruiz de Samaniego), O proceso Huete, en Revista das Letras, O Correo Galego, 22/5/97, p. 2.
38
Ibd., p. 2. Refermonos ao concepto de distanciamento que utiliza Bertolt Brecht no seu teatro, ao que Manolo Figueiras recorre
para facer un paralelismo co traballo de Huete. Manolo Figueiras, Muros de pintura. O lugar da espera, en nxel Huete. Man de cal /
Albanelera fina, op. cit., p. 22.
12
GALEGO
albanel, unha expresin que Huete toma dun poema de Joan Salvat-Papasseit que se refire
pintura do pintor de parede e ao uso de ferramentas e tcnicas dos pintores de brocha gorda.
Comisariada polo artista e escritor Manolo Figueiras un dos autores que mellor souberon
interpretar os cambios no cromatismo (a cor como signo estrutural, como pura materialidade)
que marcaron as distintas etapas na pintura de nxel Huete, a intervencin reivindica a
pintura como cdigo e a parede como lugar da pintura39, como fondo no que conviven aspectos
orgnicos e mecnicos, o xesto e a factura, unha relacin dialctica na que asoman os signos
indiciarios que funcionan como un comentario e volven alertar da presenza do autor,
discordancias no proceso de despersonalizacin do acto creativo: asoman os rastros do proceso
pictrico, esa lxica do ndice, a dialctica entre a materia e o xesto, entre a superficie do muro e o
espazo que envolve.
Materia e ausencia de forma
O impacto que esta intervencin tivo na obra posterior de Huete manifstase de inmediato nunha
serie de monocromos de gran formato que cobren, baixo a mancha de pintura, o obxecto
representado. Huete comeza a cuestionar, neste momento, conceptos relativos desaparicin da
imaxe ou ausencia de representacin, pois entende que a representacin un campo amplo e
polismico e a imaxe calquera outra formulacin non retiniana: Representacin significa estar
en lugar de, insiste o artista, o que non reduce o seu sentido representacin mimtica40. As o
conta no artigo O rastro da luz, publicado no catlogo do Outono fotogrfico (Ourense) de 2003,
onde escribe sobre iconicidade e fotografa e onde xa manifesta o interese que desenvolveu nas
das ltimas dcadas polo estudo da imaxe fotogrfica e a sa transcendencia na sociedade
contempornea.
Desde a anlise que leva a cabo da fotografa, e que nos traslada en textos como O rastro da luz
ou Autntico ADN (2010), Huete empeza a considerar abusivo o uso da imaxe e comeza a tapar
na sa pintura calquera indicio de realidade: o obxecto real o cadro. Na serie Ocultacins
(1999-2000) anula calquera sentido representativo coa pintura sobreimposta presunta
representacin mimtica. Outra vez o ttulo xera un mbito complementario, un desprazamento
do significado: a serie trata sobre a destrucin da memoria e funciona como unha crtica perda
de memoria que leva destrucin da identidade41. A partir desa informacin podemos ler as
pezas como un comentario sobre a cultura meditica e a ocultacin programada da memoria
pblica, sobre a anulacin do propio polo imposto. Cada obra un fragmento dunha serie maior,
indefinida, que funciona non como finalidade, senn como proceso. unha secuencia serial e a
comprensin de cada imaxe aparece prescrita, como escriba Walter Benjamin acerca das imaxes
do cinema, pola serie de todas as imaxes precedentes42. Unha sucesin que transforma a
percepcin en experiencia performativa, un despregamento durante o cal, xunto s afinidades
ese fondo monocromo verde ou amarelo, chmannos a atencin as diferenzas, os accidentes, as
reas escuras que Huete denomina lagoas de sombra. Procesos de desuniformizacin da
regularidade.
39
Manolo Figueiras, Muros de pintura. O lugar da espera, en nxel Huete. Man de cal / Albanelera fina, op. cit., p. 13.
40
41
Rosala Pazo Maside, nxel Huete. A estructura da memoria (catlogo de exposicin), Centro Cultural da Deputacin de Ourense,
Ourense, 2002 (s. p.).
42
Walter Benjamin, La obra de arte en la poca de su reproductibilidad tcnica, en Discursos interrumpidos 1, Taurus, Madrid, 1973,
pp. 31-32.
13
GALEGO
Huete nunca deixou de pintar, pero hai xa tempo que, nese afn reducionista, deixou de usar o
pincel na sa obra, recorrendo a ferramentas como esponxas ou fumigadores para conseguir as
superficies neutras e planas que tamn eliminan todo rastro de autora. En ns a morte do autor
traducirase nun nacemento do lector-espectador 43 recae a tarefa de entrar na obra, de producir
o significado neses intervalos que se xeran no espazo da recepcin, de ler entre os estratos que
desoculta a serie Estrutura da memoria (2000-2002), cadros de gran formato cuxa vontade anti-
icnica suxire unha denuncia dos mecanismos invisibles que manexan as estruturas de poder. A
ideoloxa que subxace nesta serie vn reforzada, de novo, polos ttulos, o fo condutor entre
emisor-obra-receptor: Memoria de Ruanda, Memoria de Dubrovnik, Memoria de Sierra Leona.
Palabras que nos sitan, pero tamn a obra e o autor, nun espazo relacional, de disolucin entre o
persoal e o poltico ou entre o ntimo e o pblico. Un espazo, como escribiu Huete, no que xorde
un sistema simblico non autnomo, no que o artista consciente do soporte do poder e da
cultura onde se sita el, onde sita a sa obra e onde sita a sa linguaxe como espello do seu
pensamento nunha operacin complexa, plena de actitude crtica, non especulativa, dende unha
posicin negociadora e poltica, civil, civilizada44. Un contexto no que a experiencia esttica se
confunde coa experiencia real.
Da nosa actitude mental dependen tamn series mis recentes como Invisible, Causa subxace
ou as homenaxes a Pierre Bonnard (2002-en proceso), nas que, de novo, se anula calquera nivel
expresivo. As obras falan da existencia de algo oculto, situado baixo a superficie, detrs da pintura.
Son frmulas, como di Huete, chamadas a citar a existencia subxacente, de algo, de algun, de
discursos, de chamadas insurxencia, de proclamas, de melancola ou de causa45. Huete revisa a
tradicin da abstraccin nestas ltimas pezas, nas que o xesto iconoclasta reafirma a sa posicin
crtica. Desaparece o referente icnico, pero non os aspectos discursivos. No discurso da
ocultacin radica o carcter ideolxico dos seus ltimos traballos, porque no proceso de tapado
est o proceso da sociedade global, onde todo o que non visible non existe46. As resume Huete
o achegamento ao real a travs da abstraccin e dun proceso de autoafirmacin e decodificacin
que apela ao intelecto. Imaxes do pensamento, as as chamaba Figueiras47. Como vehculo da
idea descrbeas Carme Vidal48. Unha obra aberta que xera valiosas fisuras para un exercicio de
pensamento e crtica.
Revisin crtica
nxel Huete. Unha revisin crtica a primeira presentacin que fai un museo da traxectoria de
nxel Huete, artista indispensable para comprender o transcorrer da producin artstica en
Galicia nas ltimas dcadas. unha aproximacin na que se xuxtapoen a anlise da arte, a
historia e a sociedade, e que nos axuda a entender a obra do artista en base non s a presenzas,
senn tamn a ausencias: malia a gran cantidade de obra sobre papel que produciu, decidimos
centrarnos nas sas teas e as sas esculturas pouco coecidas, deixando marxe un valioso
43
O nacemento do lector pgase coa morte do autor , escribe Barthes na parte final do seu ensaio A morte do autor (1967).
44
nxel Huete, Civilidade artstica, en Sinal, n. 0, AGAV, Asociacin Galega de Artistas Visuais, Santiago de Compostela e Vigo,
2000, p. 40.
45
46
nxel Huete (en conversa con scar Iglesias), nxel Huete. Pintor, en Luces, El Pas, 30/5/08, p. 10.
47
Manolo Figueiras, Muros de pintura. O lugar da espera, en nxel Huete. Man de cal / Albanelera fina, op. cit., p. 26.
48
Carme Vidal, nxel Huete, en Voces de Atlntica, Galaxia e MARCO, Museo de Arte Contempornea de Vigo, Vigo, 2005, p. 99.
14
GALEGO
material que agardamos se recupere en futuras aproximacins ao artista. Tamn reducimos a

presenza de pezas pintadas nos anos oitenta e descartamos series como Bosnia (1994) ou
Realdade subxacente (2004-2006), baseadas en traballos serigrficos.
Tivemos moi presente, tanto durante a investigacin como na montaxe, que toda exposicin
unha ficcin. Entendmola como unha construcin que xera mltiples narrativas en funcin dos
vnculos afectivos que se establecen entre as obras e cos visitantes: se altersemos a orde das pezas,
alterariamos a producin de sentido, tal e como nos demostran as teoras sobre a montaxe
dialctica que popularizou o cinema ruso hai cen anos. Esta exposicin , por tanto, un espazo no
que conflen mltiples voces, que funcionan a varios niveis de correspondencia, e unha posta en
escena. unha posibilidade entre tantas outras e unha chamada consciente apertura
interpretativa, como dira Umberto Eco. De feito, a mostra desprgase ao longo da arquitectura
panptica do MARCO de Vigo, unha tipoloxa moi popular na arquitectura carceraria desde finais
do sculo XVIII que se convertera nun dispositivo ao servizo da sociedade disciplinaria. Esta
funcin de control do panptico, onde tan claramente se deixaban entrever as relacins de poder,
adquire no seu uso museogrfico unha dimensin oposta. Grazas estrutura radial que rodea o
espazo circular central, o percorrido expositivo non ten principio nin fin. A proposta adquire, as,
un carcter aberto que permite abordala desde calquera ngulo, desxerarquizando o relato, que xa
non nico, senn mltiple.
A exposicin propn percorrer os momentos e lugares que caracterizan cinco dcadas de

producin artstica, nas que a obra de nxel Huete camia cara a esa progresiva sintetizacin da
imaxe pictrica. unha boa oportunidade para observar as cadeiras elctricas, as homenaxes a
Ulrike Meinhof, as ocultacins da memoria, os conflitos blicos e demais signos da sociedade
global proxectados nesa ausencia de representacin das ltimas series que pinta o autor. Foi,
tamn, un exercicio de ordenamento que contou coa complicidade e xenerosidade do artista
durante os dous anos que durou a investigacin. A travs dun centenar de pezas dun s autor,
tentamos xerar un relato diferente da nosa prctica artstica, desde o presente, para estudar como
as narrativas persoais afectan as narracins do colectivo, e non s inversa. Quizais a figura de
Huete deba ocupar nese relato a posicin de artista bisagra, que sirva de ponte entre xeracins.
Sera, desde logo, unha peza inevitable se trazsemos unha xenealoxa da arte galega das ltimas
dcadas. E digo xenealoxa entendndoa como finalidade, no sentido foucaltiano do termo, como
mtodo para percorrer de novo ese camio no cal unhas interpretacins foron desprazando
outras. No canto de tentar entender a obra de Huete adaptndoa historia da arte que nos
contaban, ampliemos os lmites e percorramos, a partir de Huete, dos seus encontros e da sa
obra, o esprito dunha poca.
Agar Ledo Arias

Comisaria da exposicin
[Texto curatorial para o catlogo da exposicin nxel Huete. Unha revisin crtica. MARCO,
2017]
15
GALEGO
nxel Huete. Lia de vida

Por Agar Ledo Arias
1944. Nace en Ourense, no mes de outubro, fillo de Mercedes Vales e do xornalista ngel Huete.
1958. Ingresa na Universidad Laboral de Crdoba, onde ten como profesor de debuxo a Felipe
Criado e onde realiza caricaturas para a revista mural escolar.
1960. De volta en Ourense recibe o impacto dunha exposicin de obra abstracta de Virxilio
(1925-2011), e da conferencia que sobre a mostra dita no Liceo de Ourense Vicente Risco (1884-
1963). Colabora con Virxilio na realizacin dun mural no que retrata mulleres labregas. Por
mediacin do seu pai coece a Xaime Quessada, a Acisclo Manzano, a Xos Lus de Dios e a Xos
Conde Corbal, de quen recibe formacin.
1961. Con Xos Lus de Dios, Queno e Jaime Parada funda en Ourense unha axencia de
publicidade, Spacio, con oficina tamn en Pontevedra. A axencia dura dous anos.
1963. Remata o bacharelato e acude, con Xos Lus de Dios, Escola de Artes e Oficios de
Ourense, onde preparan o ingreso na Escola de Belas Artes.
1964. Colabora con Conde Corbal nun encargo da delegacin do Ministerio de Informacin e
Turismo, un mural sobre o camio portugus a Compostela. Coas 14.000 pesetas que recibe
marcha a estudar a Barcelona.
1965. En xaneiro chega a Barcelona e contacta con Xavier Costa Clavell, tamn amigo do seu pai,
con quen visita a exposicin Man 65, no antigo Hospital de la Santa Creu. A exposicin provoca
nel un forte impacto. Permanece tres anos en Barcelona, onde asiste Escola Massana, Escola
Sant Jordi e traballa como axudante do pintor Joan Serra. Cos ingresos que obtn duns traballos
publicitarios e da venda de debuxos viaxa a Pars, Xenebra, Lausana, Berna e Zric, onde coece o
Louvre, aos abstractos franceses, a Tingueli, ao Grupo Cobra e a Paul Klee.
1966. Presenta a primeira exposicin individual na Sala Velzquez de Vigo, mentres realiza o
servizo militar en Madrid e contina os estudos de Belas Artes por libre. A mostra componse de
29 leos e gravados anda nun estilo expresionista e ruralista. O folleto da exposicin incle un
breve texto asinado por Fileno (Nria Clar, compaeira de Costa Clavell). Coece ao pintor
Lodeiro, con quen inicia unha longa amizade, e ao mdico Romn Pereiro, que lle merca un
cadro.
1967. Expn as mesmas obras presentadas en Vigo no Ateneo de Pontevedra, nunha exposicin
acompaada dun texto de lvaro Cunqueiro, e o Museo de Pontevedra adquire unha peza. O
profesor Basilio Losada encrgalle un mural para o Centro Galego de Barcelona, realizado nos
mesmos tpicos do ruralismo expresionista, e dende o outono asiste ao taller de gravado da
Escola Llotja.
16
GALEGO
1968. Na primavera viaxa a Londres, onde permanece dous meses, ocasin que aproveita para
coecer o construtivismo ruso, a Barbara Hepworth e mis a arte pop britnica. Ao regreso
establcese en Masnou xunto ao artista Manuel Facal. En maio fai a primeira de moitas viaxes a
Berln, e visita de novo Holanda e Pars. Expn na Galera Toisn de Madrid, rexentada por
Modesto Sueiro, e que daquela era a referencia dos artistas galegos en Madrid. Al coece a Celso
Emilio, Ben-Cho-Shey, Reimundo Patio e Borob. Nesta exposicin xa amosaba a influencia da
arte pop britnica, obras nas que rompe coa representacin expresionista que via facendo. No
folleto da mostra o crtico Francisco Pablos fai unha reflexin sobre os curas e strapas de Huete,
figuras que describe como testimoniais e escasamente humanas: Hai nelas moito de monstros,
de smbolos, de ideas que berran, que buscan ferir sensibilidades durmidas.
Presenta a mesma coleccin de pezas no Museo Arqueolxico de Ourense, que publicou un
folleto con textos de Faraldo, Castro Arines e Fileno: Huete chega a mido caricatura acre e
feroz, irona quevedesca, cruel, ourizada de cripticismo fronte realidade histrica, escribe esta
ltima. Eduardo Blanco Amor comntao favorablemente (Faro de Vigo, 06.XI.68) e Luis Trabazo
comprao con Georges Grosz (La Regin, 30.X.68).
Mostra esas obras na sala da Caixa de Aforros de Vigo no ano seguinte, desta vez xunto ao pintor
Eladio Collazo. No folleto da exposicin Francisco Pablos d conta do carcter crtico das pezas:
Non creades nos pintores sen ideas. Pintar por pintar ben pouca cousa. Seu pai, xornalista,
favoreceu a aparicin na prensa de reseas das exposicins e o presenta na tertulia do Caf Mio,
xunto a Eduardo Blanco Amor, o fotgrafo Xos Surez, Augusto Valencia, Julio Losada e o
pintor Xess Vzquez.
1969. Ingresa na Hochschule fr bildende Knste (HFBK) de Berln, onde estuda ata 1972 co
profesor Hann Trier, que o introduce na linguaxe da abstraccin. Vinclase ao Partido
Comunista no exilio e opta polo realismo abstracto, termo referido a unha prctica artstica de
carcter marxista que xorde como crtica ao realismo sovitico estalinista. Ser unha maneira de
manter a influencia ideolxica do mtodo de anlise marxista nun momento onde o pulo da arte
europea-americana abre o camio da arte.
1970. En Berln, para encabezar as manifestacins de denuncia do famoso Xuzo de Burgos, pinta
en grandes soportes os retratos dos presos xulgados. Presenta as primeiras obras abstractas en
exposicins colectivas de estudantes da HFBK e comeza a trasladar da pintura escultura o seu
interese polo movemento. Neste ano produce as primeiras esculturas mbiles, exercicio que vai
retomar en distintos momentos da sa traxectoria, e participa por vez primeira, xa con obra
abstracta, na exposicin de arte ao aire libre da praza da Princesa en Vigo (ese ano 1970 celbrase
a III edicin). Nas exposicins da Princesa latexa a vella ambicin de popularizar a arte, de
disolver a barreira entre arte e pblico activando a participacin da xente no acto expositivo. O
proxecto era xestionado polos propios artistas, co impulso de ngel Ilarri e o apoio do Concello,
nunha certa relacin de independencia do marco poltico e administrativo.
1971. Contina a traballar en Berln, acompaado durante meses por Vidal Souto. Expn no
Museo Arqueolxico de Ourense 28 obras, entre elas as primeiras abstractas e as que pinta logo da
morte do pai, lenzos de cores escuras e ttulos como Home cado ou Ensaio sobre a violencia. A
17
GALEGO
Vidal Souto, que comparta espazo con Huete no museo ourensn, a polica retralle da exposicin
unha das obras pintadas en Berln.
1972. Expn na Caixa de Aforros de Vigo, con Vidal Souto, as pezas que mostraran meses antes
no Museo Arqueolxico. Blanco Amor percibe na obra de Huete case todos os compromisos da
figuracin cancelados. En Berln contina a traballar coa abstraccin e a experimentar co
movemento das formas, como se aprecia nas obras que presenta no vern na Sala Jofer de
Pontevedra baixo o ttulo 17 ensaios sobre a violencia, na colectiva Pintores Gallegos da madrilea
Toisn, e na Sala Jacobo de Valladolid. Para esta ltima escribe un texto no que sublia que a
creacin artstica est directamente vinculada ao desenvolvemento humano.
De novo en Ourense, entra no Partido Comunista, con compaeiros como Xaime Quessada e
Acisclo Manzano, e d por rematada a serie Ensaios sobre a violencia. Dende estas sas
primeiras exposicins organiza as pezas en series, dinmica que contina ata hoxe. Comeza a serie
Azuis xeomtricos, proseguindo a investigacin sobre o movemento e a xeometra. Intersase
por transcender a posicin ideolxica, e atopa no realismo abstracto a posibilidade de eludir a
banalidade, distancindose dos compaeiros de Ourense. Nese tempo inicia a relacin co escultor
Silverio Rivas, compaeiro de militancia e cunha mesma percepcin da posicin perifrica de
Galicia e da compracencia de institucins e artistas en seguir ligados a sinais de identidade
pasados.
1973. Mantn unha continuada militancia antifranquista adscrito a unha clula do Partido
Comunista en Vigo, xa chamado PCG, para incidir no mbito cultural. O traballo na clula foi
esencial para a comprensin da problemtica cultural de Galicia, as como para a anlise de
situacins concretas. Participa no I Saln Independente de Vigo (mostra promovida polo PCG,
que instrumentalizaba estes eventos, e que coincide no tempo coa exposicin de artistas galegos
que Lus Seoane promove na Corua), na I Mostra de Arte da Galera Grido en Compostela, e en
individuais na Galera Al-Kara de Murcia e da Caja de Ahorros de Oviedo (con Silverio Rivas).
Nestas exposicins, e nas individuais nas salas da Caixa de Aforros de Santiago e Vigo, expn
obras que reflicten o interese polo movemento, un pouso que trae de Berln e que desemboca na
serie Azul. No folleto da exposicin de Vigo publica un texto infludo polas lecturas da poca no
que manifesta a necesidade de integrar contido e forma, e rexeita a anttese entre realismo e
abstraccin. Tamn nese ano inicia unha grande amizade con Guillermo Monroy, quen o
introduce en crculos de xente mis nova.
1974. Participa na exposicin de homenaxe a Castelao en Madrid. Expn a serie Azuis

xeomtricos na Galera Besaya de Santander e na VII exposicin na praza da Princesa. Coincide a
mostra da Princesa coa Exposicin de escultura ao aire libre do Parque municipal do Castro,
organizada por Silverio Rivas e Huete, co escultor Paco Barn, coa intencin de exhibir o estado
da escultura espaola mis relevante naquel momento trasladando ao ecosistema cultural propio
unha idea tomada dunha exposicin de escultura ao aire libre que visitaran en Madrid. A posicin
de ngel Ilarri, quen dende o departamento de cultura do Concello de Vigo impulsou con
entusiasmo esta e outras actividades da cidade, foi fundamental para xuntar no Castro obras de
Chillida, Alfaro, Martn Chirino, Venancio Blanco ou Elena Colmeiro. A pesar da fraqueza
econmica, a presenza de significativos escultores espaois contribuu a facer deste encontro unha
mostra referencial.
18
GALEGO
1975. Nas exposicins individuais na Galera Ceibe da Corua, na Galera Arco da Vella en Lugo
e na Sala Provincia de Len contina a mostrar as xeometras azuis, serie que abandona ese
mesmo ano. Antonio Gamoneda escribe un texto para a mostra en Len no que fala do trance
dialctico entre unhas primeiras formas, pechadas e inmbiles, e estas segundas, tensas e dinmicas,
suxerentes de musculatura e de accin dentro da sa formulacin bidimensional. E engade: Estas
obras de Huete transportan con asombrosa eficacia a representacin do dinmico dentro do
inmobilizado, do vivo pugnando entre os muros e a normativa. E aqu onde a sa pintura trnase
significativa, rigorosamente referente a unha realidade historicamente valorada. A loita do
dinmico e o inmbil unha constante ata que chega serie Recortes do espazo.
1976. No vern participa, con Silverio Rivas, nunha das experiencias estivais de Sargadelos,
encontros fundamentais para a formacin dos artistas que traballaron nos anos setenta en Galicia.
Na planta de Cervo realizou, seguindo os mtodos do deseo industrial, seriacins engarzables a
xeito de mosaicos a partir dunha soa forma, e participou nos actos culturais e reivindicativos que
acompaaban a formacin. As experiencias estivais de Tecnoloxa e Escola Libre de Sargadelos,
pensadas para investigar en torno cermica, organizbanse cada ano en Cervo no recentemente
fundado Seminario de Estudios Cermicos (1972).
Huete expn na sala da Caixa de Aforros de Vigo unha nova serie na que experimenta coa
repeticin dunha arquitectura interior (caixas) pechada por planos que rotan. Estas caixas tratan a
xeometra con certa similitude coa serie anterior dos Azuis xeomtricos. Nunha dinmica
sintetizadora, nas novas series reduce os elementos xeometra mis elemental. As caixas e as
xanelas, consideradas polo autor series menores, mostran o camio para chegar serie dos
Recortes do espazo, pinturas onde asoman os brancos do lenzo e xa aparecen os extensos
campos de cor lisa nos que podemos percibir certa influencia da abstraccin postpictrica e a
pintura de campos de cor, afastada da xestualidade doutras modalidades do expresionismo
abstracto e citada ciclicamente na pintura de Huete. Nesta serie non trata de insinuar espazos,
senn formas, nunha primeira fase experimentando rigorosamente coa composicin e o
cromatismo, e nunha segunda (conxunto que titula Instrumentos de tortura) introducindo un
referente figurativo ou simblico: aparellos de castigo, cadeiras elctricas e de gas, cepos, etc. Esta
serie introduce esa dialctica figuracin-abstraccin, constante na pintura de Huete, que
cuestiona que os referentes figurativos diminan o sentido abstracto da obra.
1977. Nos Recortes do espazo perviven as formas anteriores: o branco romboidal que evoca a
tapa abatida dunha caixa, convrtese agora en elemento principal, oco ordenador do espazo.
Huete expn estes traballos nas galeras Arco da Vella de Lugo e Trazos-Dos de Santander, e na
sala da Caixa de Aforros en Compostela. Participa en colectivas como a Homenaxe a Miguel
Hernndez da Galera Yerba de Murcia, a Mostra da Imaxe do Centro Cultural de Cambados, e na
colectiva Museo Internacional de la Resistencia Salvador Allende en Madrid e Zaragoza. Neste ano
abandona a militancia no PC.
1978. Pinta A lousa de Franco, unha peza coa que Huete inicia unha curta serie de obras que
toman como referencia o xogo popular da chave. Lembra os recortes do espazo na composicin, e
acenta a sobriedade e simetra. Finaliza a carreira de Belas Artes en Barcelona, examinndose por
libre na Escola Superior de Belas Artes Sant Jordi. Coece a Manel Lleds, con quen vivir en
Nova York entre 1981 e 1982 e con quen comparte a admiracin por poetas e pintores como Josep
19
GALEGO
Vicen Foix, Joan Salvat-Papasseit, Salvador Espriu, Rfols-Casamada, Antoni Tpies, Josep
Guinovart ou Joan Hernndez Pijun.
1979. Mostra na sala de Caixavigo os Recortes do espazo, os cepos, as cadeiras e, por vez
primeira, A lousa de Franco. As pezas das cadeiras e cepos intgranse nunha serie chamada
Instrumentos de tortura inspirada nas cadeiras de dentista e nas de execucin, cunha
composicin que mantn elementos xa presentes nos primeiros recortes e nas chaves, onde un
elemento central asume a estrutura expositiva. Xos Lois Mndez Ferrn e Antn Reixa asinan os
textos da publicacin. Participa na colectiva de artistas galegos que inaugura a sala de arte da
delegacin de Pontevedra do Ministerio de Cultura, e nunha homenaxe a Leopoldo Nvoa na
Galera Kandinsky de Madrid. Neste ano comeza a serie dos surtidores, que vai mostrar na
exposicin Atlntica en Baiona.
1980. Con Romn Pereiro, Guillermo Monroy, Antn Patio e Menchu Lamas via falando da
necesaria reflexin sobre unha transicin que tia que transcender a poltica, unha transicin que
tamn xera mudanzas sociais. Tomando como referencia exposicins como Cen anos de cultura
catalana, que tivera lugar en Madrid, formulan un ideario que vai desembocar en Atlntica.
ltimas tendencias das artes plsticas en Galicia, inaugurada na nova Casa da Cultura (antigo
Hospital da Caridade) de Baiona. Foi a primeira de cinco exposicins que, cunha vontade
renovadora, se sucederan entre 1980 e 1983. En paralelo exposicin, desean a primeira
revisin da obra de Laxeiro, artista que consideraban fundamental para trazar unha xenealoxa da
arte dende a poca dos Renovadores. No catlogo da exposicin escribe Romn Pereiro, un
estmulo fundamental no proceso de xurdimento de Atlntica.
Huete expn en Baiona a serie Surtidores; as bombas de gasolina pintadas antes da viaxe a Nova
York realizada ese ano. Surtidores est no trnsito dos recortes serie Amigo. Consta duns
elementos verticais que se repiten ao longo do lenzo e inciden na planitude da pintura. Esta
obsesin polo plano manterase nas series Sesin Vermouth (1980) e Poetas catalns (1981),
na que utiliza o spray e incorpora palabras en alusin ao graffiti. A planitude , segundo
destacaron autores como Manuel Figueiras, unha das caractersticas mis notorias da obra de
Huete deste perodo, no que se identifica cos artistas do Supports/Surfaces movemento
coetneo, apoiado por presupostos marxistas, que aborda as relacins entre a pintura e o
soporte, e coa abstraccin da pintura dos campos de cor, que xa superara a tensin entre fondo-
figura e os lmites impostos polo bastidor, presupostos dos que tamn tia prescindido a pintura
de Huete.
1981. este o inicio dun tempo no que Huete d predominio xestualidade como rastro persoal,
como programa de indicialidade, para sinalar a presenza do autor, denotar o seu peso vital.
unha constante que manter en diferentes series ata que, nos primeiros anos noventa, elimine
radicalmente o xesto das sas pinturas, no proceso de eliminacin de toda presenza subxectiva do
autor. Coincidindo co golpe de Estado do 23F, expn individualmente en Estudio 34, Ourense,
unha serie de debuxos da serie Andarns. Mostra as bombas de gasolina en O feito plstico, no
Centro Cultural de Vigo, e en Atlntica, no Centro Cultural de la Villa de Madrid. Nova York e a
pintura norteamericana eran, naquel tempo, un referente importante. Huete fai unha nova viaxe a
Nova York entre novembro de 1981 e abril de 1982, onde vive con Miguel Saco e Manuel Lleds
na 19 Street, traballando como albanel. Durante esa viaxe pinta Crnica de Nova York, unha
serie de 20 pasteis de pequeno formato que contan a sa experiencia na cidade.
20
GALEGO
1982. Regresa de Nova York a Vigo coincidindo coa morte de Guillermo Monroy. A Monroy
dedcalle a serie Amigo, que comeza a pintar no estudio do artista Amando Gonzlez,
empregando variacins dunha pirmide que, por mediacin do ttulo, asociamos cun A. Aparecen
algns riscos do que Huete denominar mis adiante pintura de albanel, expresin extrada dun
poema de Joan Salvat-Papasseit referida pintura do pintor de paredes, ao gris cementoso, con
mestura de cal, ridos e terras. A evocacin do graffiti, iniciada en series anteriores, permanece na
serie Amigo, e tamn na serie Irene, dedicada sa segunda filla, na que incorpora as letras
como organizadoras do espazo. Ampla os tamaos na serie Andarns-Gulliver, na que emprega
unha sinttica marca icnica que, xunto coa xestualidade, fainos pensar na expresividade dos
novos pintores alemns e italianos e o uso que fan dos signos con referencias ao pasado para crear
unha identidade nacional. Nesa altura, na pintura europea vvese un retorno s convencins
perceptivas da representacin mimtica, relacin xerrquica entre fondo e figura, unha nova
volta orde (segundo a interpretacin dalgns crticos marxistas) da que Huete tia noticia pola
admiracin cara algn dos integrantes da Neue Wilden como Markus Lpertz ou Anselm Kiefer.
Participa nas colectivas Panorama del Arte Moderno na sala do Banco de Bilbao, en Madrid, e
nunha colectiva con Lamas, Monroy e Patio na Casa da Cultura de Vigo. No catlogo desta
exposicin asinan textos Romn Pereiro e Antonio Bonet, quen fala dunha pintura fondamente
galega, e ao tempo proxectada cara ao universal e afirma que se pode establecer unha relacin
entre algns dos participantes en Atlntica e a renovacin pictrica que se est a producir no
Estado espaol. Ese ano Huete forma parte da V Bienal Internacional de Pontevedra e novamente
en Atlntica, no Castelo de Salvaterra. Tamn comeza a impartir clase no Colexio Panxn, e a
partir deste momento combinar sempre a docencia coa creacin.
1983. Expn a serie Amigo na mostra Atlntica no Pazo de Xelmrez. Na publicacin escribe
Mara Luisa Sobrino, profesora que acompaou o devir da xeracin de Huete, e tamn colabora
Antonio Bonet, cun texto no que define Atlntica como o renacer da arte galega. Paralelamente
exposicin organizronse conferencias e mesas redondas sobre o mercado, sobre a relacin entre
Atlntica e a nova pintura espaola e sobre a arte galega contempornea.
Ofrcenlle un posto de interino na Escola Mestre Mateo en Santiago, e posteriormente oposita
sacando praza para a Escola de Artes Aplicadas de Lugo. Nese mesmo ano traslada o seu estudio a
Teis, onde ampla formatos, e onde permanece ata 1986. Participa na Bienal de Arte de
Pontevedra no apartado titulado Pintura espaola dos 80. Nos anos 1983 e 1984 traballa nas series
Windsurf-Nacemento de Venus, na que representa mulleres de xeito sinttico, e Andarn-
Gulliver.
1984. Expn na Galera Abel Lepina de Vigo e participa en colectivas como Terres de Nantes et de
Galice, no Centre Culturel Nantes; Vexo Vigo: unha visin da pintura actual, na Casa da Cultura
de Vigo (con obras da serie Windsurf-Nacemento de Venus), e en Imaxes dos 80, no Museo do
Pobo Galego. No texto deste catlogo Antn Castro insiste no carcter galego da xeracin de
Atlntica, e no desexo de recuperar a identidade. Comeza a impartir clase na Escola de Artes
Aplicadas de Lugo, mentres traballa nos Argonautas, serie na que se aprecia a pincelada longa e
continuada que utilizar ms adiante nas pinturas de albanel. No estudio de Teis traballa nas
series Conde-Duque e Benvido Gnter.
21
GALEGO
1985. Antn Castro publica o libro Expresin Atlntica: Arte galega dos 80, onde describe o
proceso abstracto de Huete como heroico, por loitar dende a sa pintura co costumismo e
figuracin imperantes que recebramos sen cuestionar. Na mesma lia, ao ano seguinte, Romn
Pereiro describe a Huete como un pioneiro da arte abstracta galega no artigo "A permanencia da
abstraccin", no n5 da revista Galicia Moda. Expn a serie Argonautas na Galera Gruporzn
da Corua, e participa en colectivas como as itinerantes A Toda Tela, na que mostra os primeiros
bodegns msticos, e Tempos de Pintura. Traballa nas series Conde Duque, figuras ecuestres
baseadas no recordo da obra de Velzquez, Argonautas, Benvido Gnter, Cabalieri, e
outras. esta unha fase que resolve a base da xestualidade, obras nas que asoma o branco do
lenzo, da tboa ou do papel.
1986. Trasldase a Ourense para impartir docencia na Escola de Artes Aplicadas, onde coece aos
artistas Xurxo Oro Claro, Manuel Figueiras e a quen ser a sa segunda muller, Cot Ruiz. En
Ourense comeza a traballar na serie Fellini, unha reflexin sobre a realidade e o seu reflexo e
sobre o relato dentro do relato. As cmaras cinematogrficas son unha alusin a Roma, de Fellini,
filme no que o equipo realizador improvisa tomas sobre eles mesmos durante un atasco na
autoestrada ao regresar dunha xornada de rodaxe da propia pelcula. Huete contina a traballar
con certo automatismo xestual. Expn na Galera Trinta os Andarns e os Argonautas, e de
novo estes ltimos na Galera S.M. de Lugo (co pintor Garca Gesto). Participa, no Kiosco Alfonso
da Corua e a Casa da Parra de Santiago, na exposicin cos fondos que a Xunta de Galicia est
reunindo por medio de bolsas e adquisicins para un futuro e hipottico museo galego de arte
contempornea. Realiza o mural interior da Escola de E.X.B. de Armenteira.
1987. Presenta na 9 Bienal Nacional de Arte de Pontevedra o dptico Fellini due volte, onde
ampla as pinceladas longas que percorren os cadros en toda a sa extensin. Dende o vern de
1987, cando traslada a sa residencia a Domaio, traballa en das series que citan o lugar: Mar de
Domaio e Faro de Domaio. Esta ltima fai referencia a un faro que, segundo a memoria
popular, existira haba moito tempo. A forma vertical que asoma, que lembran as bombas de
gasolina de anos atrs, potencia o significado cando a asociamos ao ttulo. Participa en colectivas
como Antropologia e memria: viso actual da arte galega na Fundacin Gulbenkian.
1988. Na finca dO Toutizal, na exposicin Baiona Horizonte Atlntico, presenta unha serie de
esculturas mbiles producidas entre Allariz, no estudio de Oro Claro, e Vigo, en Industrias
Ferri nas que retoma os presupostos das primeiras esculturas con movemento de 1970. Na finca
dO Toutizal, propiedade de Romn Pereiro, promotor de mltiples actividades na poca,
reunanse cada vern un artista e un escritor nunha xornada performativa ao aire libre. Huete
presentou un cartafol de cinco gravados en dilogo cun texto de Xess Ron titulado A man
esquerda. Na exposicin, ademais das esculturas e dun conxunto de lenzos da serie dos bodegns
civs e msticos, mostrou os primeiros monocromos. Os formatos agrndanse e os fondos grises,
cementosos, comezan a ocupar a prctica totalidade da superficie do lenzo, en dilogo cuns
elementos simblicos que se repiten: moletes de pan e clices, que se mostran dun xeito
esquemtico, centrado na significacin. Son marcas sintticas de iconismo en clave simblica que
xa aparecan nas aceiteiras e cadeiras dos anos 70 e que constiten un frecuente recurso na
obra de Huete. Estas series presntanse na sala de Caixa Galicia na Corua, con obras que
prolongan a xestualidade anterior, como Eneas en Allariz. Os textos do catlogo da exposicin
22
GALEGO
asnanos Mndez Ferrn e Bernardo Pinto de Almeida, quen define a Huete como pintor
clasicizante, opondoo convulsin dos expresionistas.
1989. Presenta na Galera Abel Lepina de Vigo unha serie de traballos que agrupa baixo o nome
de serie Fenicia, antecedente inmediato pintura de albanel. Hai xa unha clara renuncia
xestualidade, que ser progresiva, ata que o artista, a sa presenza, desapareza completamente do
cadro, o que ocorrer a comezos dos anos noventa. Os amplos espazos van aproximndose cara
ao monocromo, mantendo anda unha dialctica entre a realidade e o seu dobre nas formas que
recordan obxectos malia que non representan nada. A austeridade cromtica vaise acentuando,
as como a das formas, de carcter simblico, froito de procesos de sntese.
1990. Pinta o mural da Alameda de Chapela e participa en colectivas como Revisin dunha
dcada e Ocano Atlntico, ambas no Auditorio de Galicia, inaugurado meses antes e que nos
primeiros anos mantivo un programa ben armado e prolongado no tempo, con mostras
fundamentais como O proceso abstracto: artistas galegos 1950-1979 (1993), na que participar
Huete.
1991. No final do vern traballa en Allariz, no taller de Xurxo Oro Claro, nunha serie de dez
cadros con resina de polister sobre tea de seda sinttica. Nestes traballos xa se perciben dous dos
aspectos fundamentais na sa obra: a contemplacin do pintado como algo que ocorre na
superficie do soporte, e a vontade de potenciar o efecto de albanelera, cunha execucin que
semella espontnea, utilizando s unha cor sobre a tea, que serve de fondo. Ao aplicar a resina de
polister na superficie, consguese un acabado con efecto espello, unha pintura en superficie
situada no exterior do lenzo e sen alusins profundidade do espazo real. Son recursos
recoecibles na serie Fenicia, na que continuar traballando de xeito paralelo s resinas, e na
que tamn persegue o efecto da pintura de albanel. Mostra as resinas na Galera Drsena da
Corua e unha obra fenicia na colectiva O rostro do tempo, comisariada por Mara Falagan na
Casa das Artes de Vigo. Presenta a Escultura ao ar libre no Laboratorio de Metais Preciosos e
Medio Ambiente do Polgono da Grela e neste ano comeza a traballar na Facultade de Belas Artes
de Pontevedra, onde contina o labor docente iniciado anos atrs.
Pinta Ulrike. Ulrike Meinhof, unha obra que volve sobre o seu pasado como estudante no Berln
da RAF (Rote Armee Fraktion-Fraccin do Exrcito Roxo) e, ao tempo, homenaxea ao poema que
Mndez Ferrn dedica a Ulrike en Con plvora e magnolias. A obra trae memoria a escura morte
de Meinhof, por medio das luces e os baleiros do negro, que evocan unha cela, pero, sobre todo,
por medio do ttulo. Os ttulos funcionan ao longo da traxectoria de Huete como recursos que
sitan a imaxe no mbito do real e provocan unha lectura crtica do proceso creativo, sempre
relacionado con acontecementos e feitos sociais.
1992. Huete presenta na Casa das Artes de Vigo o cadro Ulrike. Ulrike Meinhof, xunto a pezas da
serie Fenicia, as resinas e a escultura Cereixas, unha peza que funciona como ampliacin
escultrica dunha das resinas pintadas en Allariz, e que abala con igual cinetismo cs esculturas
anteriores. Presenta a homenaxe a Meinhof e as resinas nunha individual na Galera Trinta de
Santiago e, no vern de 1992 participa na exposicin Urxencias III, un espazo de experimentacin
na Nave La Gua de Meira-Moaa no que presentou a obra colectiva O ro inferior. Proxecto para
unha fosa comn, realizada xunto a Pepe Cccamo, Bea Garca Ramos e Cot Ruiz baixo o nome
23
GALEGO
colectivo P.N.LAS&FILLOS, un colectivo interdisciplinar, mis que nada potico, segundo eles
mesmos escribiron.
1993. Presenta no Museo Municipal de Ourense unha serie de obras practicamente monocromas,
fondos planos nos que se debuxan obxectos xeomtricos e trazos mnimos. A serie Aura de
Chirico convive coas referencias marieiras das primeiras pezas da serie Ocano, traballos nos
que a continxencia empeza a ocupar un lugar relevante, as como a depuracin que anuncia a
futura desaparicin da icona. A influencia destes traballos tamn est presente no mural que pinta
no nudo de Isaac Peral de Vigo, obra concibida para apreciar no trnsito rpido en autombil
pola autoestrada. Participa nas exposicins O proceso abstracto: artistas galegos 1950-1979, no
Auditorio de Galicia, e Trazos e camios. Tamn colabora na colectiva Repblica. Un sentir, unha
memoria, un futuro, na Casa das Artes de Vigo, organizada pola Asociacin cultural de Amigos
da Repblica de Pontevedra.
1994. A Organizacin das Nacins Unidas programa unha exposicin de nxel Huete no Palais
des Nations en Xenebra, encargo que coincide coa guerra en Bosnia. Malia a inicial oposicin da
organizacin cando percibiu o contido crtico da proposta, Huete consegue expor 26 serigrafas
sobre lenzo nas que retrata unha e outra vez o rostro dunha nena, vtima do xenocidio, sobre
fondos de cor plana e acompaado de signos mnimos, obras de clara filiacin coas bicromas
anteriores, pero tamn coa esttica pop, repeticins nas que subxace a alusin prensa como
espazo de consumo de imaxes. Neste sentido, a serie Bosnia sitase como antecedente de series
como Censura ou Ocultacins e entndese como unha aposta por un compromiso, un inciso
no real, que fai visible a posicin dun artista que significa a denuncia pintando, como algunha vez
dixo, co xornal na man, porque toda a sa obra contina no mundo. Participa na colectiva 31
artistas por Ruanda, na Casa das Artes de Vigo, e na exposicin A carn do mar, na Casa da
Cultura de Cangas, con Berta Cccamo e Francisco Mantecn, entre outros.
1995. O Centro Galego de Arte Contempornea (CGAC) inaugurado en 1993 adquire, a

proposta de Gloria Moure, das pezas da serie Recortes do espazo, que incle na exposicin
colectiva Inicio dunha coleccin. Fondos do CGAC. Expn unha das primeiras obras da serie
Albanelera fina, xunto aos naufraxios, na colectiva itinerante Espello do interior.
1996. Contina a participar en exposicins solidarias, como Construr a paz. Cultura para a paz
(A Corua) ou Artistas ourensns coa cruz vermella (Museo Municipal e Arqueolxico de
Ourense), e expn as primeiras pezas da serie Retculas na Galera Clrigos de Lugo. Poucos
meses antes da exposicin iniciara Huete un traballo de depuracin que via anunciado pola
ausencia practicamente total da forma nos naufraxios da serie Ocano ou nas homenaxes a De
Chirico. As retculas, unha afirmacin materialista da pintura, funcionan como unha
representacin do mesmo lenzo, eliminando toda relacin entre figura e fondo ou calquera
indicio de ilusionismo. Coinciden cunha vontade radical de abandonar a xestualidade, e son o
resultado da renuncia aos elementos icnicos na busca dun punto cero sen referentes que traslade
ao espectador a responsabilidade de mirar a pintura a travs do que agocha. Huete asume, nesta
altura, a continxencia como un elemento mis no proceso de traballo.
24
GALEGO
1997. Presenta Man de cal/Albanelera fina no Dobre Espazo do CGAC, un lugar que funcionou
como sinal de identidade do museo galego durante os primeiros tempos. Huete formaliza no
espazo a idea de pintura de parede e de pintura de albanel e intervn por vez primeira o cubo
branco con pintura. Reivindica o muro como o soporte convencional da pintura, aceptando a
parede como parede, tal como o interpreta Xos Carlos Barros na entrevista includa no catlogo
da mostra. Esta intervencin, comisariada por Manuel Figueiras, parte da serie de traballos
Albanelera fina, caracterizada, segundo Figueiras, pola concentracin cromtica e por certo
esquematismo ortogonal que enfatiza a planitude da obra e o carcter intelectual destas autnticas
imaxes do pensamento. Son pezas nas que Huete traslada a unha superficie bidimensional e
reducida a intencionalidade da intervencin no Dobre Espazo, e que expn na Galera SCQ de
Compostela pouco despois da intervencin do CGAC.
Constitese a Asociacin Galega de Artistas Visuais (AGAV), unha asociacin interxeracional e
multidisciplinar federada, dende a asemblea constitunte, na Unin de Asociaciones de Artistas
Visuales do Estado espaol (UAAV), que nace para dar resposta s polticas culturais ineficaces e
practicamente inexistentes. Huete asume a presidencia, acompaado por Rosala Pazo Maside na
vicepresidencia, Isaac Prez Vicente na vogala viguesa, e Tono Carbajo como representante da
Asociacin na UAAV, para tentar construr unha esfera pblica da arte. O traballo feito desde
Vigo, rea da que procedan a maior parte dos membros do equipo de Huete, promoveu a
expansin da asociacin por todo o territorio, un labor de divulgacin que incluu a organizacin
de conferencias e o posicionamento ante o cese de Gloria Moure.
1999. Asiste, como representante de AGAV, ao primeiro congreso da Unin de Asociaciones de

Artistas Visuales (UAAV) celebrado en Bilbao baixo o ttulo Posiciones. Las condiciones de las
artes visuales en el Estado Espaol a debate, ao que concorran as diversas asociacins federadas e
onde se analizou a relacin arte-poltica-sociedade. Xa en Moaa, onde trasladara o seu taller o
ano anterior (e onde segue hoxe) comeza a traballar na serie Ocultacins, sobre a destrucin da
memoria e da identidade, que complementa os traballos de Albanelera fina, cos que convive no
tempo: o albanel cubre o que antecede, e oculta o que est detrs. Do mesmo xeito, as obras de
Huete non descobren, tamn cobren. A serie, da que podemos sinalar como precedentes pezas
como as Ubermalungen as pinturas monocromas de Rainer que ocultan e negan a
representacin, contn unha crtica cultura meditica e ocultacin programada do que non
interesa dar a coecer; unha crtica anulacin do propio polo imposto. Na superficie case
monocroma aparecen accidentes, reas escuras s que o artista chama lagoas de sombra,
rupturas na superficie que, segundo Huete, acontecen pola suplantacin da memoria propia por
estereotipos do imperialismo cultural. O negro funciona como anulacin, unha ocultacin que
leva ao esquecemento, ao baleiro e ausencia, recursos cos que denuncia o nivel privilexiado do
iconismo na comunicacin.
2000. O labor activista de Huete adquire visibilidade cos debates pblicos propostos pola AGAV
para contribur a unha maior democratizacin do sistema da arte en Galicia. Organiza, como
presidente da asociacin e en colaboracin con compaeiros como Prez Vicente ou Pazo Maside,
a primeira experiencia pblica baixo o nome Sinais, mesas de traballo, conferencias e debates coa
intencin de activar a discusin no eido da arte, e promove as xornadas de debate Vigo, un espazo
para a arte e a cultura contempornea co fin de discutir sobre o modelo de centro de arte que
mellor convia cidade, cunhas conclusins que non foron atendidas polo goberno local. Como
apunta Huete no libro Voces de Atlntica, a AGAV rexeitaba a idea dun museo concibido como
25
GALEGO
polo de atraccin turstica, e defenda un modelo que entendese o museo como instituto de artes
orientado a repensar o pas e o mbito cultural, servindo de estmulo e relacin co mundo.
Constitese tamn, promovido polo Auditorio de Galicia, o Foro da Cultura, do que nxel Huete
membro fundador e membro da comisin tcnica (2000-2001). Pretende erixirse en marco de
debate para a anlise do estado da cultura en Galicia coa intencin de formular propostas para o
futuro.
Presenta traballos da serie Ocultacins na Galera VGO, en Vigo, e comeza a traballar na serie
Estrutura da memoria, cadros de grande complexidade nos que contina as investigacins sobre
a ausencia de imaxe e sobre o soporte como espazo poltico no que subxace unha denuncia dos
mecanismos invisibles que manexan as estruturas de poder. A vontade antiicnica destes traballos
responde mesma intencin cs series anteriores, agora mostrando os estratos da memoria que o
autor evidencia nesas bandas horizontais que censuran a imaxe. O nivel simblico no que traballa
o artista o que lle permite ampliar as lecturas, aqu centradas na perda de referencias propias no
mundo globalizado. A composicin tranquila e equilibrada, consecuencia da horizontalidade,
trata de suxerir almacenamento por amoreamento, organizacin en moreas da lembranza,
sometida a esvaecemento cromtico, e a interferencias de continuidade e recoecemento. Mantn
unha alusin a o ordenamento da escritura encapsulada no tempo alcanzado pola memoria.
2001. Presenta A estrutura da memoria no Centro Cultural da Deputacin de Ourense,

exposicin na que incle algunhas pezas de Albanelera fina (1997) e da serie Ocultacins
(2000), ademais da propia serie Estrutura da memoria. Os textos da publicacin que acompaa
a exposicin son de Rosala Pazo Maside e Manuel Figueiras. Dende o ano 2000 integra o consello
editorial da revista Sinal, promovida pola AGAV, e da que se publicaron dous nmeros
coordinados por Huete con Rosala Pazo Maside, Carme Nogueira, Manuel Figueiras e Isaac
Prez Vicente, entre outros. Este ncleo vigus tia unha visin ao respecto da asociacin e dos
obxectivos afastada da do ncleo composteln, tensins que provocan a desaparicin da revista e
o cambio na executiva da Asociacin, que vai esmorecer paulatinamente debido a un progresivo
distanciamento entre os ncleos e a definitiva desvinculacin do grupo de Vigo da Asociacin.
2002. Inaugrase o MARCO, Museo de Arte Contempornea de Vigo, coa exposicin Atlntica.
Vigo 1980-1986, comisariada por Antn Castro, e cuestionada polo discurso curatorial e polo
xeito de interpretar e presentar o feito cultural. O que podera ter sido unha oportunidade para
situar e estudar un acontecemento social, poltico, cultural e referencial da arte galega xerou
confrontacin e desencontros pola ausencia dunha investigacin que axudase a situar esa mostra
crucial dos anos oitenta dende a perspectiva do presente. As protestas fixronse pblicas nun
manifesto asinado por varios dos participantes, e o MARCO organizou en 2003 as Mesas de
debate sobre Atlntica e o seu contexto sociocultural. Co apoio da Editorial Galaxia publcase o
libro Voces de Atlntica (2004), coordinado por David Barro e Carme Vidal, para recoller a voz e
opinin dos artistas e contribur a construr a memoria daquel tempo furtada na exposicin
previa. Neste ano, Huete presenta na Galera Trinta un conxunto de pezas da serie Invisible, nas
que reivindica a ausencia e evoca a desaparicin da identidade, renunciando a aspectos da
representacin e da cor e calquera elemento superfluo.
2003. Parte dos membros do ncleo vigus da AGAV (nxel Huete, Manuel Figueiras, Isaac
Prez Vicente, Rosala Pazo Maside, Mar Caldas, e ao principio ngel Cervio) conforman o
26
GALEGO
colectivo Trans, coa intencin de reconstrur un espazo que recuperase os fundamentos crticos
da Asociacin e dende o que colectivamente exercer a crtica. Como colectivo, Trans participou
con das obras na exposicin de denuncia sobre o desastre do Prestige Botella ao mar, organizada
pola AGAV no Auditorio de Galicia e na Casa das Artes de Vigo, co apoio da Unin de
Asociaciones de Artistas Visuales e en colaboracin coa Plataforma contra a Burla Negra e a
plataforma Nunca Mis. Outras actividades nas que participou o colectivo foi un grande mural
contra a guerra de Iraq na Praza do Rei en Vigo, acompaados de asociacins veciais e
estudantes de Belas Artes, e a edicin dun par de adhesivos contra a guerra.
2004. Os integrantes de Trans comezan a entrevistar a axentes culturais de Galicia coa intencin
de divulgar e manter viva a sa memoria. O proxecto, despois chamado Rexistro de ns,
integrarase en 2007 na Universidade de Vigo coa paralela constitucin do grupo de investigacin
PE4 Fondo Audiovisual de Cultura Contempornea FACC. Tamn publican periodicamente no
Faro da Cultura, de Faro de Vigo, reflexins cunha perspectiva crtica e de denuncia.
Huete inicia a serie Realdade subxacente, serigrafas que reproducen un retrato da raa de
Espaa tomado da prensa diaria, que permanecer agochado baixo capas de pintura. A serie pode
considerarse unha variacin das Ocultacins, en canto cita o que subxace ao aparente visible,
non por ter sido tapado ou cuberto, senn por ter sido substitudo. A serie vaise prolongar ata o
ano 2013, con polpticos de catro unidades realizados coa mesma tcnica de producin, pero con
obxectivos diferentes. Estas ltimas son pezas nas que o vertido da pintura sobre o lenzo deixa
rastros, pegadas.
2005. Participa na exposicin O lado da sombra. Sedicin grfica e iniciativas ignoradas, raras ou
desacreditadas entre 1971 e 1989 un proxecto de Anxo Rabual para a Fundacin Lus Seoane
da Corua, cunha accin durante a inauguracin. Escribiu con plvora, sobre o chan, a frase
Somos metforas de ns mesmos?, que arde e fai visible unha pregunta sobre como percibimos e
construmos o mundo e sobre como nos percibimos a ns mesmos no mundo social. Tamn usou
plvora Huete nunha accin que fixo un ano mis tarde (2006) en Carral para homenaxear aos
mrtires. Al debuxou no chan, coa arma coa que foran asasinados, as siluetas e os nomes dos
sublevados axustizados, agora desocultados e celebrados no proceso da queima: outra vez a
referencia ao compromiso poltico do poemario Con plvora e magnolias, de Mndez Ferrn, a
quen o Centro Cultural da Deputacin Provincial de Ourense lle dedica unha mostra este mesmo
ano, na que colabora Huete.
2006. Participa nunha colectiva no Caf De Catro a Catro, en Vigo, coa que se celebra o 25
aniversario do lugar.
2008. Presenta na Galera Trinta a exposicin Causa subxace, traballos nos que o referente
icnico aparece negado coa intencin de suxerir ou alertar respecto do que non se ve, da
existencia doutras versins diverxentes coa realidade aparente. O ttulo funcionaba como unha
declaracin de principios no que respecta sa visin da arte, porque na obra do artista da ltima
dcada latexa unha aposta por unha pintura antiicnica, na que o xogo de tapar dota de sentido a
toda unha serie de obras nas que tamn subxace a admiracin do artista polas nadas de Tino
Grando, as sobrepinturas de Arnulf Rainer, os debuxos borrados de Rauschenberg e pola
redutividade monocroma de Piero Manzoni, Ad Reinhardt ou Robert Ryman, entendida xa como
27
GALEGO
unha prctica independente na historia da abstraccin. Nesa loita por evadir a imaxe, os ttulos
sern, novamente, un elemento que xera un mbito complementario, s veces diverxente, esa
ancoraxe da que fala Roland Barthes ao referirse ao p de foto que vincula as imaxes, ou a
ausencia delas, co real.
2013. Participa, na SALA X, Sala de Exposicins do Campus de Pontevedra da Facultade de Belas

Artes, na exposicin Ex profeso 3, un proxecto para dar visibilidade aos docentes e investigadores
da facultade, onde contina a impartir clases ata a xubilacin, no ano 2015. Dende o centro de
ensino, organzanse exposicins nas que Huete participa con compaeiros da facultade, ao longo
da sa carreira docente, como varias edicins de En plenas facultades, no Museo de Pontevedra,
ou Afinidades selectivas 7 (2014) na Casa Galega da Cultura de Vigo. No mbito docente podemos
enmarcar tamn a colaboracin no libro Arte, dicionario ilustrado, editado pola Universidade de
Vigo, para o que Huete fai a intervencin textual Quintana dos mortos, unha relacin de nomes de
artistas galegos situados par dos nomes de artistas de sona internacional. Novamente, unha
reivindicacin do propio ante a ameaza do imperialismo, tanto o iconogrfico como o cultural.
2017. O MARCO de Vigo organiza unha revisin crtica da traxectoria artstica de nxel Huete.
28

ÁNXEL HUETE. Unha Revisión Crítica

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ÁNXEL HUETE. Unha Revisión Crítica

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Texto curatorial + cronoloxa

nxel Huete. Detrs da pintura

Seremos sempre sinais que constiten

O afn de transcendencia ideolxica, matiza Huete, vn da comprensin da arte como

O debate sobre a abstraccin

Cando nxel Huete comeza a pintar, na metade da dcada de 1960, as convencins da

aproximacin ao realismo abstracto, vinculada a lecturas da poca berlinesa e militancia no PC,

Simplificacin das formas

Recortes do espazo, percibimos un reducionismo das formas, onde o referente figurativo ou

O xesto e a presenza do autor

Huete chega cuadrcula eliminando todas as capas de representacin, partindo da renuncia,

Materia e ausencia de forma

material que agardamos se recupere en futuras aproximacins ao artista. Tamn reducimos a

A exposicin propn percorrer os momentos e lugares que caracterizan cinco dcadas de

Agar Ledo Arias

nxel Huete. Lia de vida

1974. Participa na exposicin de homenaxe a Castelao en Madrid. Expn a serie Azuis

1995. O Centro Galego de Arte Contempornea (CGAC) inaugurado en 1993 adquire, a

1999. Asiste, como representante de AGAV, ao primeiro congreso da Unin de Asociaciones de

2001. Presenta A estrutura da memoria no Centro Cultural da Deputacin de Ourense,

2013. Participa, na SALA X, Sala de Exposicins do Campus de Pontevedra da Facultade de Belas

You might also like