El Filibusterismo nailathala sa Ghent
Chapter 19
Oktubre 1887 sinimulan nya ang pagsusulat
sa El Fili.
1888 Sa London gumawa sya ng ilang
pagbabago sa El Fili.
Paris and Madrid Sumulat pa sya ng
karagdagang kabanata.
Noong Marso 29, 1891 sa Biarritx nataos nya
yung kanyang Manuskrito.
Sa Kabuuan inabot sya ng 3 taon sa pagsulat sa
kanyang ikalawang nobela.
July 5, 1891 Umalis na sa Brussels si Rizal
patungo sa Ghent.
2 Reasons in moving to Ghent
1. Cost of printing in Ghent was cheaper than
Brussesls
2. To Escape from the enticing attraction of
Petite Suzzane
2 Compatriots he met in Ghent
1. Jose Aljandro (FROM PAMPANGA)
2. Edilberto Evangelista
Ang pagpapalimbag sa El Fili.
- F Meyer- Van Loo Press. Blg. 66 kalye
Viaanderen
Nakatanggap sya ng salapi ula kay Basa at
mula kay Rodriguez mula sa sipi ng Sicesor ni
Morgan na binenta sa Manila.
Hulyo 1891 sumulat sya kay Basa:
Naisanla ko na ang lahat ng aking mga alahas
naninirahan na ako sa mumurahing kwarto,
kumakain na lamang ako sa mumurahing
estawran, para lamang makatipid nang
mailathala ko ang aking aklat; malapit nang
mahinto ang paglalathala nito kapag walang
pearng dumating
Noong Agosto 6 1891 Itinigil ang
pagpapalimbag ng kanyang aklat.
Sumulat kay Basa na nasa Hong Kong:
Gaya ng makikita mo sa kalakip na sipi, ang
paglilimbag ng ikalawang bahagi (katugtung ng
Noli --- Z.) ay mabilis naman at ako ay nasa
pahina 112. Dahil walan perang dumating at
inutangan ko na ang lahat at baon na ako sa
utang ipinatigil ko na ang pagpapalimbag at
hinayaang kalahati lamang ng aklat ang
natapos/
Ventura, Tagapagligtas ng El Fili.
Nailhalintulad ni Rizal ang pangyayaring
karanasan sa Berlin noong taglamig ng 1886.
Di inaasahang tulong mula kay Valentin
Ventura.
Noong Setyembre 18, 1891 nailabas na sa
imprenta ang El Fili.
Dalawang kopya sa Hong Kong.
Para kay Basa at kay Sixto Lopez.
Ibinigay nya yung orihinal na manuskrito kay
Valentin Ventura
Ipinadala niya ang ilang komplimentaryong
kopya kina:
Blumentritt, Mariano Ponce, G. Lopez Jaena,
Parde de Tavera, Antonio at Juan Luna at ibang
kaibigan
Papuring natanggap
Ang kolonyang Pilipino sa Barcelona ay
naglathala ng papuri sa La Publicidad isang
pahayag na nagsasabi na ang estilong orihinal
ng nobela ay maitutuald lamang kay
Alexander Dumas.
Isinerye naman ng El Nuevo Regimen isang
pahayagan sa Madrid ang nobela sa mga isyu
nito noong Oktubre 1891.
Inihandog sa Gom-Bur-Za
Sa alaala ng mga paring sina Don Mariano
Gomez (85 taong gulang), Don Jose Burgos (30
taong gulang), at Don Jacinto Zamora (35 taon
guang). Binitay sa Bagumbayan noong ika 28
ng Pebrero , 1872.
Ang Manuskrito at ang Aklat
Original na mauskrito ng El Fili na nasa sulat
kamay ni Rizal ay nasa Filipiniana Division ng
Bereau of Public Libraries sa Maynila.
Binili ito ng Pamahalaag Pilipino kay Valentin
Ventura sa halagang PHP 10, 000.
Binubuo ito ng 279 pahina.
May dalawang bahagi ng Manuskrito ang hindi
makikita sa inilimbag and PAUNANG SALITA at
BABALA.
Pangunahing Tauhan ng El Fili.
Simoun Crisostomo Ibarra Isang mayamang
alahero.
- Dalawang dakilang mithiin:
1. Maitakas si Maria Clara sa kumbento ng
Santa Clara.
2. Mapasimulan ang isang rebolusyon laban sa
mga Espanyol.
Dona Victorina Katawa tawang katutubong
babaing maka espanyol.
Don Tiburcio de Espadana Sunod sunurang
asawa ni Dona Victorina.
Paulita Gomez Pamngkin ni Don Tiburcio.
Ben Zayb Mamamahayag na Espanyol.
Padre Sibyla Pangalawang rector ng UST
Padre Camorra Kura paroko ng bayan ng
Tiani.
 Don Custudio Pilipinong maka-espanyol na
may posisyon sa pamahalaan.
Padre Salvi Payat na pransiskanong prayle
dating kura paroko ng San Diego.
Padre Irene mabuting prayle kaibigan ng mga
pilipinong estudyante
Padre Florentino retiradong isklar at
makabayang paring Pilipino.
Isagani makatang pamangkin ni Padre
Florentino at kasintahan ni Paulita
Basilio Anak ni Sisa na nagaral ng medisina.
Kapitan Tiyago Sya yung tumulong sa pag
aaral ni Basilio.
Juanito Pelaez Ang napakasalan ni Paulita.
Kabesang Tales Inalisan ng mga prayle ng
kanyang lupa. (Matanglawin)
Huli Anak ni Kabesang Tales.
Macaraig mayamang estudyante lider ng
mga studyanteng Pilipino.
Padre Millon Panatikong prayle, prepesor na
dominiko.
Placido Penitente Taga Batangas na di
nasisiyahan sa di mainam na pagtuturo ni
Millon
Senyor Pasta Abogadong tumagging tuluhan
ang mga pilipinong estudyante.
Tandang Selo Lolo ni Huli.
G. Amerikanong may ari ng perya sa Quiapo
na nagpalabas ng isang ehiptong mummy.
Sandoval espanyol na estudyante na
sumuporta sa mga estudyanteng Pilipino.
Pecson Studyanteng Pilipino na kumikilos
para sa pagtutuo ng Espanyol.
Kabesang Andang Ina ni Placido Penitente.
Pepay Magandag mananayaw kalaguyo ni
Don Custodio.
Padre Fernandez mabuting prayle.
Don Timoteo Ama ni Juanito.
Tano Anak ni kabesang takes
Chichay Platerong gumawa ng hikaw na
pangkasal ni paulita.