O Invernadeiro

Descricin
Zona montaosa na parte sur do denominado Macizo Central Ourensn, conformada polos vales dos ros
Ribeira Grande e Ribeira Pequena, afluentes do Camba e pertencentes conca do Sil, e encadrada polo
circo de cumios que debuxan as serras de Queixa e Fial das Corzas e os montes do Invernadeiro. rea
de elevado interese botnico e faunstico e excepcional valor xeomorfolxico e paisaxstico.
O territorio que
actualmente ocupa o
parque natural unha
excepcin histrica
dentro da dinmica
seguida polo sistema de
propiedade agraria en
Galicia. O seu
mantemento como
propiedade privada, as
como a sa
permanencia en mans
laicas, sen padecer
divisins territoriais
desde a Idade Media,
provocou que o nivel do estado de conservacin do medio natural fose superior ao que a evolucin
antropxena produciu noutras serras de Ourense. Na documentacin histrica aparece co nome actual
dende o sculo XV. Estas terras pertenceron durante cinco sculos familia nobre dos Cadrniga ligada
Casa da Mezquita. Dende a Idade Media, os pobos do val do Conso, en rxime de arrendamento ou
foro, fixeron aproveitamentos de pastos, cultivaron centeo en searas, recolleron leas e practicaron a
caza e a pesca. Mis recentemente, no ano 1949, pasan a ser propiedade de Papelera Espaola SA, que
inicia as primeiras repoboacins forestais. No vern de 1979 un impresionante incendio reduciu a cinzas o
predio. En 1984 este foi adquirido pola Xunta de Galicia, que o declarou refuxio de caza, para pasar mis
recentemente a ser parque natural. Na actualidade non existen ncleos habitados dentro do parque e a
poboacin mis prxima dista varios quilmetros.
Limita polo norte cos montes comunais de Camba (Laza) e Vilario de Conso e coa serra de Queixa
(Chandrexa de Queixa), ao sur co encoro das Portas e o monte comunal de Campobecerros (Castrelo do
Val), ao leste coa divisoria dos ros Ribeira Grande e Conso, e ao oeste coa serra do Fial das Corzas
(Camba, Laza). O rango altitudinal vai dos aproximadamente 880 aos 1.613 m sobre o nivel do mar, no
cumio do monte Castrelo Grande. Outras elevacins destacables son Cabezo de Bergancios (1.594 m),
Cenzo (1.555 m), Cabeza da Veiga do Fial (1.552 m), As Pozas (1.544 m) e Cabeza do Cernado (1.518
m). Ademais dos ros principais citados antes, a ladeiras e vagoadas do parque estn sucadas por un
gran nmero de pequenos cursos de auga aos que se incorporan numerosos regatos ou corgas, como as
de Cenzo, O Lobo, O Bidueiral ou Teixeiro. Todos estes leitos discorren encaixados, para caer
frecuentemente en fervenzas (como a dos Arcos, no barranco de Guasenza), entre elevacins e cumios
redondeados pero de abruptas abas, froito da accin erosiva fluvial e do glaciarismo wurmiense que
modelou estas alturas, e entre cuxas mis importantes pegadas se contan morrenas e circos glaciares
como o do Figueiro. Tamn aparecen algunhas zonas chs illadas arredor dos 1.000 m de altitude,
rexuvenecidas pola rede fluvial. Desde o punto de vista litolxico, predominan as lousas grises azuladas,
seguindo en importancia a alternancia de cuarcitas, areniscas e lousas do Silrico Devnico. Ocupando
menor superficie existen depsitos superficiais periglaciares formados por derrubios de vertente,
pedregais e aluviais.
Pertence rexin eurosiberiana, provincia atlntica-europea, subprovincia cntabro-atlntica e sector
galaico-portugus, anda que en situacin limtrofe co sector lusitano-duriense da subprovincia carpetano-
leonesa, correspondente rexin Mediterrnea. O seu dominio climtico o ocenico de montaa, anda
con trazos de clima continental, e o seu complexo relevo proporcinalle ao clima unha notable variedade,
polo que se d a existencia de microclimas en reas reducidas. Os verns son calorosos e secos,
denotando o seu carcter parcialmente mediterrneo, con mximas de ata 34 C, e os invernos bastantes
fros, con mnimas que poden chegar aos -12 C. A pluviometra moi abundante (media anual superior a
2000 mm), con parte das precipitacins en forma de neve.

Flora e vexetacin
O carcter fronteirizo do clima d un grande interese e proporciona singularidade vexetacin, por
encontrarse case no lmite entre as rexins bioxeogrficas Eurosiberiana e Mediterrnea. Este carcter
manifstase claramente na concorrencia de especies arbreas atlnticas ou atlntico-continentais, como
o carballo comn (Quercus robur), e submediterrneas, como o carballo cerquio ou negral (Quercus
pyrenaica) as como pola ausencia de especies de afinidade atlntica, anda presentes nas vertentes
occidentais do Macizo Central, como o caso de Daboecia cantabrica. As peculiares condicins
bioclimticas, xuntamente coa abrupta orografa, o gradiente altitudinal, a natureza xeolxica e a
actividade humana, modelaron a paisaxe
e determinaron a estrutura da vexetacin
tal e como a coecemos. En particular, o
secular uso para pastoreo, o tradicional
costume das queimas para pastos e as
cortas, as como, mis recentemente, as
repoboacins forestais de pieiros foron
factores decisivos na rea, na que
actualmente se observa un predominio
claro das matogueiras nas abas das
montaas e extensins menores de
diferentes tipos de formacins arbreas
autctonas, en fase de recuperacin, en
fondos de vales e ladeiras medias-baixas,
vexetacin herbcea nos cumes e restos
das antigas plantacins forestais de
pieiros rubios (Pinus sylvestris) que
ocuparon unha gran parte do actual
parque ata comezos da dcada de 1980.
Entre os diferentes tipos de bosques
atpase a carballeira acidfila montana
(asociacin Vaccinio myrtilli-Quercetum
roboris), de filiacin atlntica,
caracterizada polo carballo comn
(Quercus robur), e a arandeira (Vaccinium myrtillus) que ocupa ladeiras orientadas ao norte en vagoadas
e vales angostos, frescos e hmidos, cun bo exemplo no barranco de Guasenza. No cortexo arbreo non
escasea o carballo albar (Quercus petraea) (que alcanza aqu a sa localizacin mis sudoccidental en
Europa) e, sobre todo, o seu hbrido co carballo (Quercus x rosacea). Propia da zona tamn a
carballeira de cerquio ou negral (Quercus pyrenaica), transicional entre as rexins eurosiberiana e
mediterrnea (asociacin Holco molli-Quercetum pyrenaicae). O bidueiral montano orocantbrico,
dominado polo bidueiro, Betula celtiberica, (asociacin Luzulo henriquesi-Betuletum celtibericae) e as
formacins de acivros (Ilex aquifolium) con composicin florstica similar, ocupan pisos mis altos nas
abas, mentres que as abeleiras, caracterizadas por Corylus avellana, predominan no fondo das corgas,
nas inmediacins de cursos de auga de forte pendente. En zonas mis baixas encntrase o bosque de
ribeira, no que o ameneiro (Alnus glutinosa) e o sanguio (Frangula alnus) entre outros, son rbores
destacadas. Outras especies arbreas ou arbustivas de especial interese, presentes nestes bosques, son
o teixo (Taxus baccata), o cancereixo (Sorbus aucuparia), o salgueiro cabuxo (Salix caprea), o abrueiro
(Prunus spinosa), e o pradairo (Acer pseudoplatanus). Un importante nmero de fieitos (ata 14 taxons
estn inventariados no parque), as como interesantes especies de hepticas (algunhas moi raras en
Espaa, como Aphanolejaeunea microscopica), e certo nmero de plantas vasculares endmicas
ibricas, raras ou pouco comns, como Anemone trifolia subsp. albida, Silene foetida, Veronica micrantha
ou o ameazado Eryngium duriaei subsp. juresianum refxianse tamn nestas reas arboradas e os seus
clareiros.
As matogueiras predominantes no parque pola sa extensin son as uceiras da asociacin Genistello
tridentatae-Ericetum aragonensis, caracterizadas pola uz Erica australis subsp. aragonensis e a carqueixa
(Pterospartum tridentatum). En solos mis profundos e hmidos aparecen Erica arborea e as xesteiras de
Genista florida subsp. polygaliphylla e Cytisus multiflorus. Anda que ocupan unha rea moito menor, son
tamn de elevado interese e de importancia comunitaria, ao abeiro da Directiva Hbitats, os pastos
pioneiros de rochedos, os diferentes tipos de herbais, como os da asociacin Agrostio duriaei-Sedetum
pyrenaici, os prados terofticos ibricos, propios de solos silceos, da asociacin Teesdaliopsio confertae-
Festucetum summilusitanae e as depresins hmidas con herba das malladas (Nardus stricta) que se
sitan en cotas por encima dos 1.500 m. Todos estes hbitats albergan un gran nmero de plantas
endmicas e infrecuentes en Galicia, entre as que cabera citar a Allium victorialis, Festuca elegans,
Festuca graniticola (exclusiva do Macizo Central ourensn), Festuca summilusitanica, Hieracium
rupicolum, Jasione laevis subsp. carpetana, Narcisus asturiensis, Serratula legionensis, entre outras
moitas.

Fauna
Especies de invertebrados forestais includas no anexo II da Directiva Hbitats son a lesma (Geomalacus
maculosus) e a vacaloura (Lucanus cervus). Entre os vertebrados cocense das especies de peixes
autctonos ameazados no mbito do parque, o cacho (Squalius carolitertii), e a boga do Douro ou escalo
(Chondrostoma duriense). A vbora fociuda (Vipera latastei), de distribucin restrinxida a moi poucos
puntos da provincia de Ourense, , xunto co moito mis comn pero endmico lagarto das silveiras
(Lacerta schreiberi) o rptil de maior significacin.
A avifauna forestal e a propia de reas de matogueira e rochedos, e en particular as aves rapaces,
confrenlle un notable interese zona. Un nmero indeterminado de aguias reais (Aquila chrysaetos), do
ncleo reprodutor existente noutros puntos do Macizo Central, utilizan este espazo como zona para
campar (a especie nidificou hai uns anos na zona). Outras rapaces dirnas reprodutoras seguras ou
probables son a aguia cobreira (Circaetus gallicus), a tartaraas cincenta (Circus pygargus), a gatafornela
(Circus cyaneus), o azor (Accipiter gentilis), o gabin (Accipiter nisus), o falcn peregrino (Falco
peregrinus), e o lagarteiro (Falco tinnunculus), tamn se citou, entre as nocturnas, o bufo real (Bubo
bubo). As picas campestre (Anthus campestris), e alpina (Anthus spinoletta), o merlo rubio (Monticola
saxatilis), a andoria dos penedos (Ptyonoprogne rupestris) e, sobre todo, a rara e ameazada charrela
ibrica (Perdix perdix subsp. Hispaniensis) son outros elementos avifaunsticos de relevancia.
A fauna de mamferos pose un relevo excepcional no marco de Galicia e un dos maiores valores do
parque natural. Entre os pequenos mamferos de maior interese, o leirn (Glis glis) propio de bosques
climcicos, encntrase aqu ao bordo do seu lmite meridional de distribucin, ao igual que a trilladeira
nival (Chyonomis nivalis) acantoada a mis de 1.200 m de altitude, mentres que o ameazado desmn
ibrico (Galemys pyrenaicus) ten nos numerosos regatos un hbitat ptimo. O catlogo de carnvoros
moi importante, e incle o lobo (Canis lupus) do que se coece unha poboacin estable, as como ao gato
bravo (Felis sylvestris), a marta (Martes martes), o armio (Mustela erminea), o tourn (Mustela putorius),
e a lontra (Lutra lutra) entre os de maior relevo. Por outra parte, as poboacins de ungulados son moi
notables, con altas densidades de xabaril (Sus scrofa), corzo (Capreolus capreolus), e cervo (Cervus
elaphus) (reintroducido hai aos, e presenza de cabra brava (Capra pyrenaica) e rebezo (Rupicapra
rupicapra) todos estes procedentes de soltas. Notable poboacin de lebre ibrica (Lepus granatensis).