-LOKACIJA

1. ira lokacija

Industrijska djelatnost se moe klasificirati u etiri osnovne grupe.Ova opta podjela

industrije svrstava se pojedine industrijske grane prema karakteristikama koje su
znaajne za reavanje ire lokacije:

Sirovina i njene fiziko tehnoloke odlike,doturanje sirovina i pogonskog goriva,

kvantitet i kvalitet sirovine, koliina randmana materijala , uzajamna tehnoloka
povezanost pojedinih proizvodnji,tehnoloki procesi kao djelovi,potreba za radnom
snagom.

2.Za iru lokaciju jako je bitna podjela opte industrijske djelatnosti a dijeli se na;

Ekstraktivna industrija (ruda, flotacija, rafinerija), teka industrija (prerada elika gvoa
legura metala),laka industrija(ona koja polufabrikate obrauje do finalnog
proizvoda),energetska industrija (proizvodnja ee , hdro i termonuklearne toplane)

Za iru lokaciju presudna je ekonomina saobraajna povezanost sa jedne strane sa

ekstraktivnom industrijom od koje dobija osnovnu sirovinu ,preraenu rudu.U metalurgiji
se naprimer troe velike koliine goriva ili ee i zbog tehnolokih sagorijevanja te e
samim tim i njihova lokacija da bude predodreena i blizinom izvora pokretake energije
.

2.Ua lokacija

Industrija zbog tetnih emanacija tehnolokih procesa zbog velikih potreba za

transportom ,zbog velikog broja radnika, velikog terena ,zbog potrebe za velikom
pogonskom energijom zahtijeva paljivo reenje ue lokacije.Kada je u pitanju ua
lokacija industrije treba obezbijediti mjere zatite za neposrednu okolinu dok samom
kompleksu treba obezbijediti neometan ,pravilan i racionalano odvijan tehnoloki
proces.

Na uu lokaciju utiu potrebe zatite neposredne okoline i uklapanja u odreenu

prostornu cjelinu vodei rauna o obezbeenju normalnog funkcionisanja idn
postrojenja.Za uu lokaciju jako je bitno imati u vidu i stihijsko naseljavanje okolnog
prostora kao i mogunost proirenja kapaciteta.ispitujui uticaje koje industija ima na
okolinu industrijsku djelatnost svrstavamo u etiri grupe:

isti pogoni-sva postrojenja bez neistih i tetnih emanacija otpadnih voda bez irenja
neprijatnih mirisa bez radijacija.

Neisti i opasni pogoni-nepovoljan uticaj na oklinu irenje tetnih materija fiziko

hemijske emanacije sagorijevanje pare i gasova opasne i eksplozivne praine stvarane
otpadnih tenosti i materije .

Mirni pogoni-bez buke vibracija i potrsa industrija finih instrumenata i aparata

knjidoveznice kona galanterija farmaceutska industrija....
 Buni pogoni-procesi za razvijanjem neprijatnih zvunih uticaja iji radijus prostiranja
smeta okolini.prerada metala strugare tkanice brodogradnja...

U osnovi industrijska postrojenja se javljaju u dva vida kao:

-samostalni objekti(radionice,termoelektrane,tamparije manji konfekcijsk pogoni...)

-industrijski kompleksi(oni koji imaju sekundarne tehnoloke procese ili koji u svom teh.
procesu sadre i radionice razna skladita, energetske prostore.

INDUSTIJSKE ZONE

U sastavu industrijskih zona gradova pored proizvodnih djelatnosi vie tehnolokih

procesa nalaze se i skladini objekti namijenjeni trgovini ili neposredno
potroaima:veliki silosi itarica, deponije ogrijeva ,otvorena ili zatvorena skladita
graevinskih materijala i druge kabaste robe.

INDUSTRIJSKI KOMPLEKSI

Savremena industrijska proizvodnja obrauje materijal kroz vie radnih operacija da bi

se od polufabrikata ili sirovine samom preradom dobio eljeni proizvod ,materijal na
putu od skladita sirovina preko pripreme i obrade do finalne dorade prolazi kroz vise
faza operacije iz toga proistie sam tehnoloki proces za koji je potrebno izgraditi
industrijski komleks.industrijski kompleksi su planski organizovane skupine vie
objekata i instalacionih jedinica u kompozicionu prostorno-funkcionalnu cjelinu.

ZONIRANJE IND. KOMPLEKSA

Zoniranje ind. kompleksa je neminovno ne samo da bi se obezbijedio normalan tok

proizvodnje dobrom organizacijom prostora nego to se obaveznim izdvajanjem
odreene grupacije postie dobra izolacija da bi se sprijeili uzajamni neposredni uticaji
ili prenoenje opasnosti.

Svaki industrijski kompleks bez obzira na tehnologiju ili kapacitet ima etiri osnovne
zone:

-proizvodna zona je najjaa grupacija po izgraenoj povrini i zapremini i

zaposjednutosti terena. To su radioniki prostori osnovnog proizvodnog ciklusa sa
primarnim i sekundarnim tehnolokim tokovima proizvodnje

-uskladitavajua zona je grupa objekata i otvorenih terena namijenjenih

uskladitavanju materijala svake vrste

-energetska zona sa objektima u kojima se proizvodi ili prerauje pokretaka pogonska

energija namijeenjena preradi materijala osnovnog tehnolokog procesa kao i prostorija
za proizvodnju toplotne energije

-zona pratee slube je grupa svih ostalih objekata koji na pripadaju osnovnoj
proizvodnji sa slubama odravanja upravljanja zatite radnika njihov odmor
rekreaciju....
Sve zone industrijskog kompleksa se jasno izdvajaju naroito zona prateih slubi dok
ostale mogu da su u kontaktu ali bez mijeanja i preklapanja.Proizvodna radna zona se
naslanja na skladinu zbog dotura materijala ,energetska se po pravilu nadovezuje na
skladinu esto se moe nai u njenom sastavu.

PROSTORNO UOBLIAVANJE KOMLEKSA

Prostorno uobliavanje kompleksa vri se na osnovu dejstva vie inilaca :

Raspoloiva veliina terena,sistem postavljenog toka teh. proc. konstruktivne

mogunosti uobliavanja radionikih i drugih prostora, karakter proizvodnog ciklusa,
proizvodni kapacitet, srodnost ili raznolikost pojedinih radnih cjelina,stepen tetnosti i
emanacija tetnih gasova,ferkvencije transporta , statiko dinamiki uticaji mainskog
parka, konf. karakteristike terena , klimatske prilike , stepen automatizacije ,
investiciona mo.

Postoje tri osnovna naina izgradnje idn. kompleksa a to su :

PAVILJONSKI SISTEM

BLOK SISTEM

MJEOVITI SISTEM

Paviljonski sistem karakterie to da svako radioniko odeljenje svako skladite i sve

ostale zgrade en. Ili pratee zone su izdojeni kao posebni objekti.Svrstavanje objekata
se vri prema funkcionalnoj emi koja prati redosled proizvodnje Kod ovog sistema
izgradnje komleksa omoguena su relativno laka perspektivna irenja kapaciteta i to
svakog objekta ponaosob i to ne ometajui proizvodnju u samom kompleksu.Ovaj
sistem je prihvatljiv i sto se tie vremenskih uslova jer se lako otklanjaju snjeni
nanosi.Mana je to to zauzima velike povrine terena to moe predstavljati problem
kod samih instalacija doboda energije i slino.

Blok sistem izgradnje zdruuje sve proizvodne skladine pratee objekte u jednu
kompaktnu cjelinu tanije u blok sistem.Arhitektonski posmatraano to su veliki prizemni
ili spratni objekti sa pruanjem u oba pravca.Ovaj sistem trai ravne terene.Transport
materijala i njegova duina odvijanja svedena su na minimum , maksimalno iskoristenje
izgraene povrine doprinosi i racionalnijem koritenju raspoloivog sistema.Sama
zbijenost omoguava racionalnije postavljanje instalacija.Transport se odvija unutar
objekta.Mana ovog sistem je ta to je onemogueno proirnje kapaciteta i to je znanto
tee ienje pokrivnih povrina.

Mjeoviti sistem predstavlja kompromisno rjeenje koje treba da ublai nedostatke

predhodna dva sistema tojest treba da koristi prednosti i jednog i drugog.Kod
mjeovitog sistema organizacije obino se svi radioniki prostori objedinjuju blokom dok
se ostali objekti organizuju po paviljonskom sistemu.Ovaj sistem izgradnje je jedino
moguc kod onih proizvodnji ije se zgrade iz funkcionalnih razloga odlikuju svojom
struktturalnom i koncepcijskom osobenou.

TOK TEHNOLOKOG PROCESA

Kretanje toka tehnolokog procesa proizvodnje u veem dijelu industrije se odvija po
horizontali sa djeliminim odstupanjem .Meutim kod nekih postrojenja tokovi se
odvijaju slobodno u samom prostoru to sa deava kod procesa gdje se koristi
gravitacija u prenosu materijala tokom njegove prerade (hemijska industrija mlinarska
prerada itarica .Postoje tri vrste toka tehnolokog procesa :gravitaciono
kretanje,rasprostranjena toka po horizontali ,slobodno prostorno kretanje toka .U
prostorno organizacionom smislu postoje dva tipa;

OTVORENI TOK TEH. PROCESA kod ovog tipa poetak i kraj proizvodnje nalaze se
na suprotnim krajevima samog komleksa ,odlika sistema je jednoredno pravolinijsko
kretanje i to se obino odvija kod manjih kapaciteta.

ZATVORENI TOK TEH. PROCESA proizvodnje namee saetu kompoziciju kompleksa

.Zatvoreni sistem kod njega je poetak i kraj proizvodnje zdruen i takoe je
racionalniji.Skladite sirovina i finalnih proizvoda su zdrueni te na taj nain zatvaraju
proizvodnju u prsten svode spoljnu saobraajnu mreu na minimum i skrauju kretanje
materijala i ljudi.

Sloeni tehnoloki procesi sastoje se iz:poetka proizvodnje ,glavnog toka prerade

materijala, sekundarni tok prerade materijala, zavrsetak proizvodnje.

RADONIKI PROSTORI

Pod radionikim prostorima podrazumijevaju se sve one izgraene sredine koje slue
za odvijanje odreenih proizvodnih procesa kako u industrijskim kompleksima tako i kod
usamljenih samostalnih industrija.

Radioniki prostori u zavisnosti od radnih karakteristika tokova tehnolokog procesa

proizvodnje stepena automatizacije u preradi vrsti materijala koji se obrauje i
klimatskih prilika mogu biti graeni na tri naina:

OTVORENE RADIONICE

POLUOTVORENE RADIONICE

POTPUNO ZATVORENE

Otvoreni radioniki prostori se javljaju obino kod grubr industrijske prerade u

ekstrktivnoj ili petrohemijskoj indusriji gdje su sva postrojenja na ootvorenom prostoru
ali gdje je stepen automatizacije vrlo visok.Automatizacija u proizvodnji ne iziskuje
prisustvo ovjeka na svim mjestima proizvodnje a dirigovanje se vri sa jednog mjesta.

Poluotvorene radionice mogu biti dvojake ili da djelovi proizvodnog procesa budu
otvoreni ,da vidne instalacije i ureaji povezuju pojedine radionice u kompozicionu
cjelinu ili da se radioniki prostori samo pokrivaju kako bi se mainski park i radnitvo
zatitilo od padavina .

Potpuno zatvorene ove radionice se javljaju kod lake industrije i kod usluno zanatskih i
ind. djelatnosti.

LOKCIJA RADIONICA
Sve radionike zgrade osnovnog tehnolokog procesa grupisane su u proizvodnoj zoni
.Znai da su objekti strogo svrstani po svojoj funkciji u opti proizvodni lanac sa jedne
strane su naslonjeni lokaciono na skladinu zonu zbog dopremaanja sirovina ,dok su im
sa druge strane neposredno priklonjeni prostori prateih objekata namijenjenih
radnicima.

ORJENTACIJA

Orjentacija radionkih prostora posmatra se iz dva razloga zbog pravilne aeracije

radne sredine i da bi se radnom prostoru pruilo kvalitetno dnevno osvjetljenje a da se
pri tome zatiti od pretjeranog heliotermikog dejstva.Naime izdueni traktovi radionica
okreu se zabatnim zidovima dominantnim vjetrovima kako bi se smanjio pritisak a isto
tako da bi se sprovela uspjena aeracija radne sredine.Svaka radionica treba da se
zatiti od svakog direktnog upada sunevih zraka na radno mjesto .Neposredan upad
dnevnog sunca izaziva nepovoljnu pojavu bljeska na glatkim metalnim povrinama.

RADNO MJESTO

Pod radnim mjestom podrazumijevamo osnovnu proizvodnu jedinicu tehnolokog

procesa na kojoj se vri odreeni rad .

Radno mjesto je teritorijalno ogranieni prostor na kome se nalazi radni sto ili maina
radilica kao i potrebne povrine za ovjekovo kretanje tokom rada i povrine za smjetaj
pripremljenog materijala za obradu i odlaganje obraenog.

U posmatranju dimenzijonisanja radnog mjesta razlikujemo sledee pojmove:

-isti gabarit

-radni gabarit

-radna ravan

-remontni gabarit

Pod istim gabaritom radnog stola , pulta, ili maine podrazumijeva se pravilno
geometrijsko uproeno opisano tijelo a ako se posmatra samo dimenzionisanje
radionike podne povrine onda je tto uproena projekcija na pod.

Pod radnim gabaritom podrazumijevamo ist gabarit uvean potrebnim prostorom za

rad i kretanje maine i ovjeka koji radi ili rukuje mainom kao i prostorom potrebnim za
usklaivanjem dopremljenog materijala prije obrade i prostorom za njegovo odlaganje
po zavretku rada.

Pod radnom ravni podrazumijevamo nivo povrine na kojoj se odvija rad .radno mjesto
ne o

Mora da ima jednu radnu ravan kao to je sluaj kod lake industrije

Remontni gabarit odreuje dimenzije slobodnog prostora kod radnih mjesta kojima je
potrebno da se zbog popravki pregleda ili sklapanja ureaja obezbijedi neophodna
manipulacija.
 Unutrani transport opte karakteristika un. transporta u radionicama je da vri vrlo
dinamian snan po kapacitetu da se esto primjenjuju vie vrsta prenosnih ureaja u
istoj manipulaciji te da zbog svega toga predstavlja izvor vrlo velike opasnosti po
radnike .

Kod teh. procesa koji se odvijaju po horizontali nailazimo na sleder prenosne ureaje
:

-lake platforme sa jednim , dva, tri ili etiri toka za prenos lakih predmeta vrlo
pokretne sa mailm radijusom promjene pravca

-vagoneti ili platforme na leeim ili viseim kolosjecima sa radijusom promjene pravca
od 5m

-elektro kari sa pokretakom elektro energijom iz sopstvenih akumulatora poluprenika

skretanja od 2,2 do 4,7m

-viljukari elektrokari dopunjeni viljukom za prihvatanje palete ili kabastog predmeta

-valjasti transporteri

-konvoajeri za prenos sitnih predmeta

-ploasti transporter za prenos sitnozrnog materijala

-puasti potpuno zatvoreni transporter

-skreper za prenos grube sirovine

Za prenos materijala po kosini primjenjuju se :

-klizaljke za slobodno sputanje predmeta ili spakovanog materijala u jednom pravcu

-kose beskrajne trake do nagiba

-kose nagnute beskrajne trake

-koso postavljeni beskrajni transporteri sa kukama za kaenje

-pokretne isovarno utovarne trake simpleks

U spratnoj i viespratnoj radionikoj izgradnji gdje tokovi prizvodnje prelaze sa etae na

etau za vertikalno komuniciranje predviaju se :

Teretne dizalice raznih nosivosti i brzine kretanja

Dizalina skip korpa za izdizanje rasutog materijala na gorrnje nivoe

Elevatori za rasuti teret sitnozrnog sastava

Bilo da su skladita potpuno otvorena ili zatvorena najee se primjenjuju:

-hidraulini prenos cevima pod pritiskom vode za trensport sitnijeg rasutog materijala
-pneumatini prenos cijevima raznih profila od 5 do 30 cm za transport rastresitog i
sitnozrnog materijala funkcionie stvaranjem vakuma u sistemu

Od prenosnih ureaja poslednje vrste najznaajniji su mosni i konzolni kranovi koji slue
za manipulaciju sirovinom , transporteri primijenjeni neposredno u tehnolokom procesu
proizvodnje

CILJ SISTEMA TRANSPORTA unutar radionica je da bude to ekonominiji i laki

.Postoji vie tipova sistema transporta u industrijskim radionicama a to su :

-manipulacija elektrokarima ili kolicima sa spoljnom isovarno utovarnom rampom

-ista manipulacija ali sa uvedenom saobraajnicom

-primjena mosnog krana takoe sa saobraajnicom

-primjena mosnog krana sa dopunjenom rampom konzolnom

U organizaciji transporta unutar objekta postoje tri sistema organizacije :

-sistem obinih relacija

-sistem ciklinih relacija

-sistem prstenastih relacija

Kod sistema obinih relacija primjenjuju se posebni ureaji nieg reda sa ljudskom ili
mehanikom pokretnom snagom.Sutina ovakve organizacije svojstvena je za
paviljonski sistem toka proizvodnje .

Kd sistema ciklinih i prstenastih relacija unutranjeg transporta u radionikim

prostorima su karakteristini za tehnoloke procese zatborene u prsten najee kod
blok sistema sa jasnim odraavanjem u kompaktnom reavanju cijele radionike
proizvodne zone.

Iz ovih razmatranja proistie zakljuak za racionalno organizovani transport u

zgradama:

Da je jednosmjeran i bez vraanja prenosnih ureaja da je prazan hod sveden na

najmanju moguu mjeru, da je ukupan zbir preenih puteva minimalan, da je mrea
odvijanja kretanja to prostija i da je kroz itav proizvodni ciklus saobraaj unificiran.

OBLICI I SKLOPOVI PROIZVODNIH HALA

Kod industrijskih hala dosta komplikovani funkcionalni zahtjevi tehnolokog procesa

odraavaju se gotovo uvijek u vrlo sloenim oblicima te je strukturalni sklop radionikih
prostora u poreenju sa ostalim objektima svojstven neobinog je sastava i volumena .

U oblikovanju arhitektoonskih prostora industrije zbog konstruktivnog sistema i njegova

primjena zavisi od:

Funkcionalnih zahtjeva teh. procesa od uticaja same proizvodnje na zgradu, od

standarnih zahtjeva mikroklimata,od klime, od poloaja i prirode terena,sastava tla, od
veliine kapaciteta, od investicijonih moi, od potrebnog amortizacionog perioda same
zgrade, od mogunosti graevinskih materijala.

Upravajui klasifikaciju industrijske zgrade javljaju se tri osnovna vida samih ind.
zgrada:

NISKE HALE

VISOKE HALE

VIESPRATNE ZGRADE

NISKE HALE se postavljaju kod teh. procesa lake industrije i one se odlikuju sa svojim
slobodnim razvijanjem i rasprostanjenjem po velikim povrinama.Radionike niske hale
su relativno male visine najvie do sedam metara korisnog prostora .Veliina podne
povrine uslovljena je brojnou mainskog parka i drugih proizvodnih potreba a kree
se od 1000m2 pa na vie.Kod niskih hala dnevno osvjetljenje se uvodi preko krovnih
povrina.

ED HALE

ed hale su male visine a osvjetljenje se vri preko krova tojest prko ed konstrukcije
testerastog krova koji je uvijek strogo orjentisan prema sjeveru.Sjeverna svjetlosna
povrina je ravna a moe biti i nagnuta ne vie od 70 stepeni a moe se odstupiti od
stroge strane sjevera 12 stepeni.

ed hale se javljaju u etiri osnovna oblika:

-testeraste sa ravnom nagnutom ploom

-testeraste sa kosim vitoperenim kvadratima hiperbolinog paraboloida

-cilindrine sa koso postavljenim segmentima

-konoidne sa pokrivnim povrinama konoida

Hale sa lanternama najee se primjenjuju u naim prilikama , ove hale predstavljaju u

statiko konst. smislu jednostavnija i ekonominija rjeenja .Ove vrste hala predstavljaju
mnogo ekonominiji sistem odvodnjavanja i ienja krova.Hale sa lanternama
pokrivaju se ravnim ploama , ljuskama naborima pa ak i kupolama .Nezavisni od
orjentacije prema stranama svijeta kod lanternih osvjetljenja nemogue je izbjei
neeljena osvjetljenja.Kod ovih hala nepovoljno je i to to su veliki gubici toplote.Vano
je pomenuti da se lanterne kod istoimenih hala postavljaju po kraem rasponu.

Slijepe hale orjentisane su totalno na vjetako osvjetljenje.Vjetakim putem tojest

osvjetljenjem provjetravanjem i klimatizacijom ureaja mogue je postii i najotrije
zahtjeve higijensko tehnike i tehnoloke.Ove hale su neto vee do 12m veliki razmaci
stubova sa velikim razmacima stubova.

VISOKE HALE
 Prostori obuhvaeni visokim halama odlikuju se dimenzijama u sva tri pravca.To su
jedinstveni objekti velikih raspona bez srednjih noseih oslonaca sa visinom iznad 7 m.

Visoke hale mogu biti zdruene iz vie jednakih ili razliitih paralelnih raspona , iz vie
brodova ali u takvim sluajevima svaki trakt za sebe prlazi obino istu rasponsku irinu
do 12m.Ova vrasta hale javlja se u tekim industrijama gdje je potrebno smjestiti velike
livene pei velike energetske moi.

Osvjetljenje visokih hala vri se na vie naina:

Lanterno i bilateralno, bazilikalno, putem lanterni, prepusna na sljemenu,

denivelisanjem tavanice, djeliminim ustakljivanjem pokrivaa.

Najnepovoljniji tip je trouglasta lanterna poduno postavljena u sljemenu, pogodnom

kombinacijom i dispozicijom otvora na podunim fasadnim platnima popravlja se i
smiruje linija raspodjele svjetlosnog dnevnog inioca u poprenom pravcu trakta te se
osvjetljaj ujednaava.

Bazilikalni oblik primijenjen je kod ind. hala koje imaju vie brodova pa je jedan uzvien
u odnosu na druga dva , njegova pojava se tumai i kod nekih proizvodnji teh.
organizacionom razvijanju proizvodnje.

Denivelisanjem tavanice se prave razlike na mjestima pokrivnih nivoa i na tim mjestima

se dobijaju vertikalni svjetlosni izvori.

Osnovna masa visokih hala javlja se u dva oblika

-pravougaone, asimetrine, trapezne

-lune

Za visoke hale najznaajnija je Emonova kupola koja se oslanja na 4 oslonca

pokrivajui kvadratne ili pravougaone prostore, sa sve 4 strane je zasjeena zbog
upada dnevne svjetlosti.

VIESPRATNE RADIONICE

Za razliku od visokih i niskih hala spratna izgradnja se manje javlja u industriji ali je
svojstvenaza izvjesne preraivake djelatnosti a naroito za neka privredna skladita.To
su teh. procesi koji koriste gravitaciju u svom odvijanju i rad. lake idnustrije
neoptereene un. transportom.Ove hale javljaju se na mjestima gdje su manji tereni .Na
osnovu dosadanjih iskustava viespratne radionice ne treba da imaju vie od 3 etae
jer jer transport otean a radnici se tee evakuiu.

Bzbijednost radne sredine se postie dobrom organizaciom prostora gdje su

predviene zatitne mjere koje posledice nesrea treba da svedu na najmanju moguu
mjeru.Pored graevinskih mjera spratnom organizaciom prostora i primijenjenim
konstruktivnim sistemima ind. prostori se opremaju i ureajima i signalizaciom za borbu
i suzbijanje nesrea.

Evakuacija se postie pravilinim dimenzonisanjem prometnih povrina ,obiljeavanjem

komunikativnih prostora utom ili bijelom bojom .Komunikaciona mrea treba da je lako
dostupna sa svih radnih mjesta.Najvee udaljenje radnog mjesta od komunikacije ne
smije da je vee od 3m.

SKLADINI OBJEKTI

U skladine objekte spadaju :skladite sirovina,skladite finalnih proizvoda, goriva,

hemikalija,rezervnih djelova, otpadnih produkata, ambalae i produkata.

Po pravilu sva se ova skladita zdruuju organizujui jed. grupacijsku cjelinu bez obzira
na njihovu namjenu.Njihovo objedinjavanje se vri zbog racionalnog povezivanja sa
saobraajnicama.

Skladita u industrijskim kompleksima mogu da budu:otvorena, zatvorena,

poluotvorena i ukopana.

Otvorena skl. slue za grubu sirovinu i gorivo zauzimaju velike terene i opremljena su
raznim transportnim ureajima.

Poluzatvorena skladita se primjenjuju kod uskladitavanja materijala koji je otporan na

temperature ali ga treba tititi od atmosferlija.

Zatvorena skladita idnustrijskih kompleksa grade se prizemno kao niske i visoke hale
a nekad kao viespratna podna skladita.

Podzemna ukopana skladita slue za smjetanje lako zapaljivih materijala i otrovnih

materijala.Ova skladita se nalaze van samog komleksa zbog opasnosti od poara.

ENERGETSKI PROSTORI

Za svaki industrijsku komleks potreban je dovod energije u bilo kom vidu najee
toplotne u vidu vodene pare pod visokim ili niskim pritiskom .

U grupu energetskih objekata industriijskog kompleksa spadaju u kojima se proizodi

prerauje neka vrsta primarne energije a to su:kotlarnice, manje termoelektrane,
gasnogeneratorske hale, stanice komprimovanog vazduha, pumpne stanice za vodu,
vodotornjevi, transformatorski ureaji, kotlovnice, razne stanice klimatskih ureaja.

PRATEI PROSTORI

Pored zgrada namijenjenih osnovnoj proizvodnji u samom kompleksu se moraju nai i

prostori bez kojih kopleks ne bi mogao da funkcionie a to su pratei prostori koji se
mogu nai neposredno uz proizvodni proces ili izdvojeni u odnosu na njih .U pratee
prostore spadaju:vratarnice, upravne zgrade i laboratorije, garderobe, ambulante,
garae, vatogasnice, remontne radionice i parking prostori.

Vratarnice se postavljaju na isturenom mjestu prema pristupnoj saobraajnici ija je

funkcija stogr kontrole ulaza i izlaza kao i spona u obavjetenjima izmeu stranaka i
uprave preduzea.Vratarnica sadri: vratarevu lou, ostavu paketa, ekaonica za
stranke, prostorije za nono deurstvo, prostorije za ureaj za kontrolni pregled, parking
mjesta , ureaj za registrovanje dolaska i odlaska radnika.
Uprave i laboratorije su isto administrativnog karaktera sa poslovima koji nisu najue
vezani za odvijanje tehnolokog ciklusa i zato se izdvajaju ispred samog ulaza, takoe
se postavljaju tu iz razloga da se strankama onemogui pristup proizvodnom procesu.

Garderobe su prostorije koje slue ne samo za presvlaenje radnika nego i za ostale

njegove potrebe.Svaki radioniki prostor bez obzira na broj uposlenih mora da ima
pratee djelove namijenjene radnicima za njihovo presvlaenje higijenu, odvijanje
fiziolokih potreba, obedovanje, pruanje prve pomoi pa ak i rekreaciju.

Prostori za obedovanje ne mora uvijek da su vezani za garderobu.Veliki broj radnika ili ti

ljudsva namee potrebu za organizaciom breg komuniciranja bez nepotrebnog
zadravanja u prostoriji.

Svlaionice i sanitarni vorovi

Postoje u industriji radovi pri kojim se manje ili vie prljaju ili vlae odijela ljudi, ima
potpuno istih radnih sredina, zatim ima proizvodnih poslova gdje je ovjek izloen
tekom fizikom radu .....Sa druge strane teh. procesi neki trae izvjestan poseban
reim higijene, zbog ovoga se ove grupe prateihh prostorija dijele na :

-obine iste pogone

-neiste i vlane pogone

-specijalne pogone

Pod obinim pogonima podrazumijevaju se one radne sredine gdje nema znatnog
prljanja radnih odijela i ljudi , to su isti i suvi procesi karakteristini za lake preraivake
industrije .

Radne sredine sa neistim i vlanim pogonima zahtijevaju drugaije opremanje

svlaionica i bogatije dimenzionisanje sanitarnih ureaja za odravanje higijene
radnika.U specijalnim sluajevima gdje su u pitanju prerada koe i vune gdje su radnici
u neposrednom kontaktu sa otrovnim materijama vri se potpuno izdvajanje garderoba
graanskog odijela od radnog odijela.

Specijalni pogoni se postavljaju kod onih proizvodnji koje zahtijevaju nariiti higijenski
reim kako bi se proizvodi zatitili od neeljenih uticaja.Kod prehrabene industrije prije
poetka rada mora da proe detaljno pranje svoga tijela.Tu se radna odijela izvajaju od
granskih.

Ambulante se uvijek postavljaju u industrijskim komleksima zbog povreda na radu i to

iskljuivo u cilju pruanja prve pomoi radniku.Ovdje je ukljuena i zdravstvena zatitna
ustanova vieg reda koje posjeduju izvjesne specijalistike slube.Ambulatne se esto
izdvajaju od proizvodnih procesa i postavljaju se uz zlaznu prtiju jer tu ambulantu koriste
i porodice zaposlenih.

Garae i vatrogasnice se javljaju kao zdruena cjelina i lociraju se u zoni prateih

objekata industrijskog komleksa neposredno uz saobraajnicu.Samo grupisanje
prostorija kod mjeovitog i paviljonskog sistema ima za cilj da smanji broj zasebinih to
jest rasutih objekata i liniju komunikacije svede na minimum.

Remontne radionice slue za odravanje mainskog parka osnovnog proizvodnog toka ,

razvijenih instalacionih mrea.Remontne radionice kompleksa su ustvari sjedinjene
centralizovane zbog naina rada i funkcionisanja .Usastav ramontnih radionica ulaze :
elektroradionica, mehaniarska radionica, bravarska radionica, kovanica, limarnica,
zavarivaka radionica.

U zavisnosti od prirode poslova pojedinih proizvodnji mogu da se jave i druge specifine

radionice:stolarska, koarska, farbarska i radionica ambalae.