Ya Analizinden kan Sonular

Ya analizi, tpk bir kan tahlili gibi, makine ve motorlarn iinde neler
olduunu grmenin en hzl, en kesin ve en gvenilir yoludur. Bylece
byk arzalar olumadan erken uyar yaplabilmektedir.

Anma Elementleri Analizi: SOS programnn ayrlmaz bir paras olan

anma elementleri analizi ile motor ve dier bileenlerden dzenli
aralklarla alnan ya numunelerinde, anma sonucu oluan ok ufak
metal paracklar tespit edilir. Paracklarn eit ve miktarlarndaki
deiimin belirlenmesi sayesinde byk arzalar olumadan erken uyar
yaplabilmektedir. Ya ile alan her sistemde (motor, hidrolik, anzman
vb.), normal alma sonucu anma elementleri meydana gelir. Anmann
hzlanmas yani anma elementleri konsantrasyonunun artmas, bir
problemin iaretidir. Anma elementleri analizi ile nite arzalanmadan
nce problem bulunmu olur. Anma elementleri analizi ile yaklak 10
byklndeki paracklar tespit edilebilir. SOS ya analizlerinde 8
element deerlendirilmektedir. Bunlar; bakr (Cu), demir (Fe), krom (Cr),
kurun (Pb), alminyum (Al), molibden (Mo), silikon (Si) ve sodyum (Na).
Silikon (toz girii) ve sodyum (su girii) dndaki tm elementler,
motorlarnn yapsnda bulunmaktadr. Numune iindeki baz elementler
de, sistem iindeki anmadan ziyade ya katk maddelerinden de
kaynaklanabilir.

Ayn alma artlar altndaki iki e motorun anma elementleri farkl

oranlarda olabilir. Ya analiz laboratuvar, motorlardan alnan numuneler
arasnda karlatrma yapabilmek iin geni numune verilerine sahiptir. Bu
yzden anma erilerini takip etmek, anma elementleri analizinin en
nemli ksmdr. En az 3 numune alnmasndan sonra her element iin
normal grafik belirlenmi olur.

Ya Durum Analizi: Ya durum analizi, SOS ya analiz programnn

nemli bir ksmdr. Yadaki bozulmay izleyerek, paralarda oluacak
hasarn nne geilmesini salar. Kirlenme, scaklk ve oksijene maruz
kalmas, yan bozulmasna neden olur. zellikle motor ya, slfr,
nitrasyon, yanma rnleri, yksek scaklklar, yanma ilemi veya
younlamadan kaynaklanan su nedeniyle bozulabilir.
SOS programna ilk balandnda ve yeni bir motor yana geildiinde,
temiz bir ya numunesi yani referans ya gereklidir. Yeni temiz ya,
infrared n kullanlan zel bir cihazla incelenir. Bilgiler cihazn hafzasnda
saklanr. Kullanlm ya numunesi, her ya deiiminde laboratuvara
gnderilir. Ya durum analizi cihaz, ince bir film tabakas halindeki
kullanlm yadan n geirir ve verileri kaydeder. Cihaz matematiksel
formller kullanarak, kullanlm ya ile yeni ya arasndaki farkllk
miktarn karlatrr.

Ya durum analizi ile kurum, oksidasyon, nitrasyon rnleri ve slfr

rnleri (asitleri) tespit edilmektedir. Bunun yan sra su, yakt ve antifriz
karmas da belirlenmektedir. Ya durum analizi yardmyla, kullanm
srasnda yan ne kadar bozulduu ve bu sre iinde spesifikasyonlara
uygunluu saptanabilir.
Ya analiz SOS programnn bir paras olan bu analizle, byk boyuttaki
arzalar engellenerek para ve zaman tasarrufu salanr.

Kurum: Kurum yalnzca motor yanda bulunur ve ksmen yanm

yaktn znmeyen artklardr. Kurum, motor yann rengini siyahlatrr.
Yksek konsantrasyondaki kurum birbirine temas eden yzeylerde
yalanmay azaltarak anmaya neden olur.

Oksidasyon: Yksek ya scakl, motor ya soutucusundan

kaynaklanan antifriz, bakrn varl ve ya deiim sresinin uzamas,
oksidasyonu hzlandran etkenlerdir. Oksidasyon ya kalnlatrr, asit
oluumuna neden olur, yalama kalitesini azaltr ve tm bunlar motorun
mrn tehdit eder.
 Nitrasyon rnleri: Nitrasyon btn motor yalarnda grlmesine
ramen, genellikle doalgaz motorlarnda probleme neden olur. Yanma
rnlerinden gelen nitrasyon bileikleri, ya inceltir ve yalama
yeteneini azaltr. Nitrasyon kontrolsz ekilde artmaya devam ederse,
filtrelerde tkanmaya, sbap ve pistonlarn tortuyla kaplanmasna ve
sonuta arzaya neden olur.

Slfr (Kkrt) rnleri/Asitler: Slfr (Kkrt) yaktta bulunur ve tm

motorlar etkiler. Yanma srasnda yakttaki slfr oksitlenir ve suyla
karmas sonucu slfrik asit meydana gelir. Asit btn motor paralarn
andrr. Sbaplar, sbap klavuzlar, segmanlar ve gmlekler iin olduka
tehlikelidir.

Antifriz: Antifriz, yan hzl oksitlenmesine neden olur ve genellikle

soutma sisteminde bir kaan habercisidir. Yada antifirizin eser miktar
bile kabul edilemez. Oksitlenen ya yapkan ve amurumsu bir hal alr ve
filtreleri tkar. Eer ya soutucusu borularnda veya contasnda sznt
olursa, motor yana antifriz karabilir.

Su: Eer infrared analizi, yada su olma ihtimalini tespit ederse, hot
plate ile yaklak su miktar belirlenir. %0.5 'in zerindeki su miktar ar
yksek seviyededir. Su sisteme dardan sznt yoluyla veya motor
karterindeki younlamadan dolay da karabilir.

Yakt: Yaa yakt kart, "flash test" kullanlarak dorulanr. Yaa

yakt karmas genellikle yanl ateleme zaman, motoron uzun sre
rlantide almas, hasarl enjektr, pompa veya yakt borularndan
kaynaklanr.

Parack Saym Analizi: Yadaki paracklarn saylmas, nitenin

mrn ksaltan zararl kirliliklerin ve byk paracklarn belirlenmesini
salar. Motor hari dier niteler iin uygulanr. Anma veya dardan
gelen kirlilik sonucu oluan metal veya metal olmayan paracklar
belirlenir ve saylr. Bu lmler, anma elementleri sonular ile birlikte
deerlendirildiinde muhtemel arzalar nceden belirlenebilir.
Hasara neden olabilecek baz paracklar o kadar kklerdir ki, gzle
grlemezler. Aslnda temiz grnen bir yada bile anmaya sebep
olabilecek binlerce parack bulunabilir. Bu paracklar, anmay
hzlandrr, sistem verimliliini drr ve nitenin performansn azaltr.

ISO (The International Standards Organization) yalarn kirlilik seviyelerinin

tespiti iin uygun bir kodlama sistemi gelitirilmitir. Bu sistem, paracklar
iki nemli kategoriye ayrr. 5 dan byk olanlar ve 15 dan byk
olanlar. Parack saym sonular da ISO kodu cinsinden ifade edilmektedir.
Parack saym, SOS ya analiz programnn paracklar belirleyen iki
testinden birisidir. 2-100 aras metal ve metal olmayan tm paracklar
tespit eder. Ya analiz laboratuvarnda paracklar saymak iin lazer n
teknii kullanlmaktadr. Numune, zel bir k kaynandan yaylan nn
arasndan geirilir. Yadaki parack bu ndan geerken ktaki deiim
sensr tarafndan grntlenir, paracklar saylr ve boyutlar kaydedilir.
Bu test, anmaya veya pahal problemlere neden olabilecek parack
saysnn artn tespit edebilir.

Daha sonra eitimli elemanlar test sonularn karlatrr ve yorumlarlar.

Gerektiinde servis mhendisleriyle veya dorudan makine sahibi,
operatr veya bakm efi ile acilen temasa geilmektedir. Ya analiz, bir ya
da daha fazla metal younluunun arttn tespit ettiinde arta en fazla
neden olabilecek paray da iaret edebilir. rnein, hidrolik ya
numunesinde bakr ve demir deerlerinin aniden ykselmesi, yan
bozulmas veya kirlenmesi sonucu hidrolik pompada bir anma
olabileceini gsterebilmektedir.

Ya analizi, anma elementlerini tespit ettii gibi kirlenmeyi (toz giriini)

de tespit edebilmektedir. Ayrca ya durum analizi ile kurum, oksidasyon,
nitrasyon ve slfr oran, bunun yan sra yaa su, yakt ve antifriz
karmas da belirlenmektedir.
Yadaki paracklarn saylmas, para mrn ksaltan zararl kirliliklerin
belirlenmesini salar. Anma veya dardan gelen kirlilik sonucu oluan
metal veya metal olmayan paracklar (kavrama disk malzemesi gibi),
parack saym analizi ile belirlenir ve saylr. Bu lmler makinenin
durumunun ok ynl deerlendirilebilmesini salamaktadr.

Ya analizleri;

Problemleri erken tehis eder, bylece bu problemler byk arzalar

haline dnmeden onarlabilir.
ykne uygun ekilde bakm programnn yaplmasna yardmc olur.
Bakm programnda, periyodik bakm ilemlerinin yaplp yaplmadnn
izlenebilmesine yardmc olur.
Onarmlar, arza sresi ve makine mrn tahmin ederek btenin daha
iyi dzenlenebilmesini salar.
Her makine iin eksiksiz bir servis gemii kaydn belgeler.

Makinedeki muhtemel arzann nceden belirlenmesi, tamir masraflarnn

azaltlmas ve zaman kaybnn en aza indirilmesi iin ya numunelerinin
dzenli aralklarla alnmas tavsiye edilmektedir.

Tek bir ya numunesi sadece ar toz emii, yaa su veya yakt karmas
gibi ok ciddi ve belirgin problemleri tehis edebilir. Fakat her kopartman
iin anlam ifade eden bir trend (art grafii) ancak numuneden sonra
oluabilir. Numuneler 250 saatte bir alnmaldr. Btn test sonular, yan
ka saat kullanld gz nnde tutularak deerlendirilir.
*** Kurun ierdii belirtilen yalar pskrtmeli yalama sistemlerinde
kullanlmamaldr.

Kinematik Viskozite v : Bir akkann yer ekimi etkisi altnda akmaya kar
gsterdii direntir.(m2/s , mm2/s)

Dinamik Viskozite (Absolute Viscosity): Bir akkann akmaya kar

gstermi olduu direntir.[kg/(m.s)]