You are on page 1of 218

X

: 0-22-0215
ISBN 978-960-06-4817-1



IN

22-0215_A.indd 1 27/5/2014 4:47:57



:

: , . , .
, . ,
,
/
, /
, /

,
,
:
,
,

. ,
: , M.Ed, Ph.D, ..
. ,
. , ..

22-0215_A.indd 2 27/5/2014 4:47:57


22-0215_A.indd 3 27/5/2014 4:47:57
22-0215_A.indd 4 27/5/2014 4:47:58
22-0215_A.indd 5 27/5/2014 4:47:58
22-0215_A.indd 6 27/5/2014 4:47:58
22-0215_A.indd 7 27/5/2014 4:47:58
22-0215_A.indd 8 27/5/2014 4:47:59

1.1 X
-

1.2
(, , )
-
1.3

- .
, -
,
1.4 -
- -
-

1.5 -
- -
- -

-


:
-
.
, , ,
.
, , ,
. .
, -
.
-
. , ,
.
,
.
( - , - -
, - ), . -
, .
-

.
.

22-0215_A.indd 9 27/5/2014 4:47:59


-
.
.

-
. -



,

1
.

. , -
.
-
, -
-
.


50 -
. -
, -

-
-
.
, -

-

(Ge),
(Scannig
Tunneling Microscopy-
STM)
15 .
-

,
-


.


-

STM -
.

22-0215_A.indd 10 27/5/2014 4:47:59




, -
, . -
.
-
. , ,
,
, .
, , -
. .. -
: , .
: ( ), -
. : -
, . , (-
) (
) .
,
- ,
- -
. - ,
, . ,
, -

.

1.1

:
, -
( )
.
, -
.
.

. -

22-0215_A.indd 11 27/5/2014 4:47:59


, .
,
.
, -
. -
,
. .. ,
, -
, ,
, - ,
. ,

, , , , .
, , , ,

, -
. -
:

, -
.
.

.
x
, . ,
, -
, -
, . - , -
- , , .
. -
, -
. .

.
-
. -
,
, ,

. -
, -
,
.

.

.
AIDS -
-
.

22-0215_A.indd 12 27/5/2014 4:48:00


1.2. (, , )

-
.
.
, (),
, .

( ) .. 5 .. kg.
m = 5 kg.

1.1 . . ,
, .

To ( SI )
18

. 1960 , -
: SI (
Systme International d Units). SI 7
( 1.1).
-
. -
-
, .. -
atm pascal - Pa (N/m2 , = Kg .m/s2).

22-0215_A.indd 13 27/5/2014 4:48:00


1.1:



l m
m kg
t s
T K
x :
n mol 2
1Pa = 1 N/m (SI)
1atm = 101325 Pa =
- I A 760 mmHg

x :
Iu cd
qC, K (SI)
T (K) = (qC) + 273

( ).

x :
-8 -10
1 = 10 cm = 10 m,
1.2:


, -
- ...

(mega) M 106 1Mm = 106 m
(kilo) k 103 1 km = 103 m .

(deci) d 10-1 1dm = 10-1 m


(centi) c 10-2 1 cm = 10-2 m
(milli) m 10-3 1 mm = 10-3 m
(micro) 10-6 1 m = 10-6 m
(nano) n 10-9 1 nm = 10-9 m
(pico) p 10-12 1pm = 10-12m


, , .

22-0215_A.indd 14 27/5/2014 4:48:00


1.1
110 km/h. -
SI.

1 km = 103 m 1 h = 3600 s.
110 km/h = 110103 m / 3600 s =
= 30,56 m s-1.

1.2
() 0,212 nm. -
m .

1nm = 10-9 m, 0,21210-9m,
1 = 10-10 m, 1 m = 1010 , 0,21210-9 m =
0,21210-91010 , 0,21210 = 2,12 .


.
,
. -
.

x -


.

1.2 1/ 6
, (g) . -
, .

22-0215_A.indd 15 27/5/2014 4:48:00


(m) x1 Kg = 103 g = 1000 g
3
1g = 10 mg = 1000 mg


.

. SI -
(Kg),
(g) (mg).

1.3 -
.


.
(V)
.
SI ,
(m), ,
(m3). -
, (dm3 ), -
(L), (cm3),
(mL). x 1 L = 1000 mL
3
1 cm = 1 mL
3
1 L = 1 dm

x (L)
1 kg
4 C.
-
3
mL cm

.
-
cm3 -

mL -
.
-
3
L dm .

1.4 m3, dm3, cm3 .

22-0215_A.indd 16 27/5/2014 4:48:01


-
, (),
, ...

1.5
: 1. : 2. 3. 4. -

1.3
10 mm. -
1 km2.

.
V = s h.
s = 1 km2 = 1106 m2 = 106 m2
h = 10 mm = 1010-3 m = 10-2 m
V = s h = 106 m210-2 m V = 104 m3 = 10000 m3

()
- x
-
( ) - d.
.
IUPAC
=m/V .

( ) SI Kg /m3.

22-0215_A.indd 17 27/5/2014 4:48:01


g/mL ( g/cm3). , -
, g/L.

1.4
(Al) . -
2 cm.
21,6 g. Al;

V = (2 cm)3 V = 8 cm3
= m / V = 21,6 g / 8 cm3 = 2,7 g/cm3.

1.5

1 g /mL. kg/m3 g/L.

= 1 g/mL = 10-3 kg/10-6m3 = 103 kg/m3 = 1000 kg/m3.
1m3 1 () .
= 1 g /mL = 1 g/10-3L = 1000 g/L.
1L 1 kg.

1.3 - -
- -


( -
), .
: , .

- -
, , -
.
.
,
. -
, .. . -
. x
-22
5,710 g.
, -
, , -
. .

10

22-0215_A.indd 18 27/5/2014 4:48:01


(
) , -
.

, .. O 2 , N 2 , O 3 , P 4 ,
, .. H 2 O, CH 4,
C 12 H 22 O 11 .

, :
x
-

-
. -
- , -
,
.

(
-
),

.
-

.

:
( )
C ( )
( )
-
,
.

1.6 : ( 2 ), ( 2 ),
: ( 2 ), (C 2 ) (C 2 5 ).

, , x -
, -
.
. ,
,
.

.
. ,
, .. (He), ,
( 2 ), ( 2 ), ,
( 3 ).

.

11

22-0215_A.indd 19 27/5/2014 4:48:02


. -
.
1.3:

x (S)
: : He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn, - 2 4 6 8.
. x
, -
-
C, S P. .

: 2 , 2 , 2 , F 2 , Cl 2 , Br 2 , I 2 .
: 3 .
: P 4 , As 4 , Sb 4 .


, -
.
-
.
( ), .. Na+,
Ca2+, S2-, Cl- ( -
), .. NH 4 +, CO 3 2-, H 2 PO 4 -.
, ..
Na+, -
, .. Cl-.
, .

1.7 NaCl Na+ Cl-.


12

22-0215_A.indd 20 27/5/2014 4:48:02



5 .. ,

. -
().

.
,
2000 , 19
Dalton . -
, ,
( ).
Dalton
.
(1811) Avogadro. , Dalton -
,
, ( ).

1.8
.


. , -
-
, : -

1. Rutherford (1911): .
1. Dalton (1808 )
. .
2. Bohr (1913): - 2. Rutherford (1911) -
.
, . 3. Bohr (1913)
-
3. Sommerfield (1916): .
(), (). 4. Sommerfield (1916) -
.
4. : - 5. Schrdinger (1926) -
, - -
,
. -
, .
.
13

22-0215_A.indd 21 27/5/2014 4:48:03


.
x (atom):
-
. (p),
, (n). x
,
, m = m +
(e), - m
. , -
x
- , -
,
.
.

x
1.4:
, -
/g /C -
() -
9,1110-28 1/1830 -1,6010-19 -1 .
(e)
1,6710-24 1 +1,6010-19 +1
(p)
1,6710-24 1 0 0
(n)

1.9
, . -
.

- - . -
,
() 61
km .
.
, .

14

22-0215_A.indd 22 27/5/2014 4:48:03


.
-
, . ,
(Na) 11,
Na 11p , 11e - x -
,
. .
, - nuclear -
.
11p, .
() -
.
, (F)
19 9,
9 19 ( -
). 10 .
,
: =+

: X
-
.
, , ()
. , (C) -
11 12
: 6C 6C C 146 C
13
6

12
6 C -
99%.

1.4 - -


x : (s) solid
, , x : (l) liquid
: (s), (l) (g). x : (g) gas

1.10 -
-
:
( .. -
) (.. )
(.. ).

15

22-0215_A.indd 23 27/5/2014 4:48:03


(.. ) -
, ,
.
, -
. x
-
, -
, . (, ) -
(, -
, - ). -
. -
.
,
.
, ,
, -
. , .
, -
.
-
4 .
, -
x
.
- , -
..
. .. .
() (). ,
( -
, ).

x

.

x
.

x -
.

1.11 .


. -
-

16

22-0215_A.indd 24 27/5/2014 4:48:04


, , -
.

1.5: , ,


(l) (g) (g)
/ C 100 -253 -183
/ g L-1 1 000 0,084 1,33

,
.
, -
.
.., , , , - x

. , ( ) -
, - . -

. ()

-
. - .

.

.

, .
-
. , -
.


, (
) .
-
x
, .
, ,
, -
.
, .
( )
x -
.
, , , -
,
, ( .
) .

17

22-0215_A.indd 25 27/5/2014 4:48:04


1.12 ( ) ,
.

1.5 - -
-


, ,
:

18

22-0215_A.indd 26 27/5/2014 4:48:05



-
.

.
(H 2 O), (C 12 H 22 O 11 ), (C 2 H 5 OH),
( 2 ), (Fe) . -
,
18.
-
.
, -
.. , , ,
. -
, .. -
.



. , -
. 112 .
88 , . -

. ,
-
(
).
-
, .
7
, .

1.13 .

19

22-0215_A.indd 27 27/5/2014 4:48:05


. ..
.
, -
. ,
. ,
C . ,

-
( ).


() , -
.

. ,
.
,
.

, .. .
. -
-
( ) ( - , -
). , -
.


, -
, .
,
,
. -
x -
. , .
,
, -
. (,
(.. ), ),
(.. ) (.. ). -
.
,
, -
, .
,
x -
. , .. - -
(CO 2 ) coca-cola, , .. - . -
-
(NaCl) , , .. (C 2 H 5 OH) , ,
.. , - , .
, , , , .

20

22-0215_A.indd 28 27/5/2014 4:48:05



12q
(12 ),
x w = weight,
(C 2 H 5 OH) . - -
. .
- x v = volume, .
. -

, . , , -
,
.



:
1. (% w/w)
(C 12 H 22 O 11 ) 8% w/w ( .),
8 g 100 g . ,
% w/w ( g)
100 g .
2. (% w/v)
.. (NaCl) 10%
w/v ( .), 10 g NaCl 100 mL -
. ,
% w/v ( g) -
100 mL .
3. (% v/v)
:
x % v/v
. . , - -
3% v/v 3q ( ) -
.
3 mL 100 mL .
. . -
20% v/v ,
20 cm3 100 cm3 .
% v/v o ( mL) -
100 mL .
(.. -
), -
:
4. ppm -
1 (106 ) .
5. ppb -
1 (109 ) .

21

22-0215_A.indd 29 27/5/2014 4:48:06



100 g H 2 O 20 qC 35,5 g -
(NaCl),
0,00016 g (AgCl). , NaCl
, AgCl x
. -

.
,
(.. ).

. -
-
.
:
.
. -

(.. ).
.

,
.
.
,
. , ( -
),
CO 2 .

1.14
.
,
,
( -
C 12 H 22 O 11 )
(
- -NaCl).

22

22-0215_A.indd 30 27/5/2014 4:48:07


.
Quarks
10-9 m 10-14 m <10-18 m



10-15 m
;
DNA 10-10 m
10-7 m

: ;
.
- -
, - 460 ..-
; ;
. Dalton .
; -
. .
, Dalton . , Dalton
,
. . ,
.
.

.

. ,
.

eV -1 J mol-1
10 100 9,65105 - 9,65106
6
100 - 10 9,65106 - 9,651010
(p, n) 106 - 109 9,651010 - 9,651013
9
quarks > 10 > 9,651013
.
- 4,26105 J mol-1 C{C
8,37105 J mol-1.
108 J mol-1.
1013 J mol-1.
.
. ,
,
. ,
Dalton, ...

22-0215_A.indd 31 27/5/2014 4:48:07


.
().
.
10 m (1m =106 m).

. 2 m .

. 1 100
nm (1 nm = 109 m).
0,1 10 nm . ,
.
.
, ,
( ), , .
, ,
.

John Dalton 1766-1844


( Rutherford)

R. Feynman ( 1965)
,
,
; (
), ,
,
, . ,
,
.
. 1 2.10-8 cm. 10-8 cm ngstrom (
). , 1 2 ngstrom.
: ,
.

22-0215_A.indd 32 27/5/2014 4:48:08


Kerner
, . ,
() ,
(). , ,
, -
, , ,
(). (). -
, .
, ,
, . ,
, .

P. Atkins ( )
, . , -
, . , ,
.
- , ,
. -
. ,
, ( ,
). ,
.
, -
.
- , -
. .
, -
.

. . ( 1998)
,
. -
, -
. -
, -
.

22-0215_A.indd 33 27/5/2014 4:48:09



1. .
2. (SI) 7 -
.

3. .
4. .
5.
( ) .

6.
.

7. -
.

8. ( ) -
( ).

9. -
.

10. ()
.

11. () -
.

12. -
.

13. , , -
, , .

14. -
.

15.
.

16. -
. -
, .

17. ,
.

18. .
(
).

19. . -

.

26

22-0215_A.indd 34 27/5/2014 4:48:09


20. ,
( ).

27

22-0215_A.indd 35 27/5/2014 4:48:09


-

1. .
SI : ) -
, ) , ) , ) , ) , ) , ) -
, ) .
2. , -

.
3. ) ;
) -
;
4. ; .
5. ;
14
6. 6 C ;

7. ;
8.
;
9.
;
10. ; ;
11. -
.
12. .
;
13.
: Li, K, Cl, P, N, S, Ba, Br, Fe, Al, U, Mg, Si.
14. : , , ,
, , , , , , .
15. ; -
.
16. :
. , . .
17. ; .
;
18. -
;

28

22-0215_A.indd 36 27/5/2014 4:48:10


-

- -

19. :
) , ) ) ; .

20. :
. ..
. .
. ...

21. :
.
.........
.
. , .

22. , , ,
.
-
.
;

23. SI g/cm3
, kg/m3;

24. :

:
.
.
.
.
.
. .

25. :
.
.
.
. 200 m
. .

: 29

22-0215_A.indd 37 27/5/2014 4:48:10


26. ( , , ...),
;
. 8 ns . 500
. 3,4 kg/L . 3 mm3
. 4,2 nm . 27 C
. 412 km2 . 410 mg

27. :
. l 1. 5 mol
. T 2. 7,8 g/cm3
. n 3. 298
. m 4. 2 m
. V 5. 4 L
. 6. 10 kg

28. 22 g
20 mL.
:
. 4,4 g/mL
. 1,1 g/mL
. 2 g/mL
.

29. To 0,12 nm.


, m3 : V =4/3R3
. 8,0 10-10
. 4,5 1020
. 7,2 10-30
. 0,2 m3

30. () -
();
. 1 g 1 mL
. 1 nm 10
.
. 1 cm3 1 cm3
. .

31. m V
V. -
:
m m m
. , . = m V, . , .
V V  V V  V

* 32.
25 C 1,19 g/dm3, - 382,35 kg
8,5 m, 13,5 m 2,8 m;

30

22-0215_A.indd 38 27/5/2014 4:48:11


* 33.
3. = 13,594 g/mL 25 C. -
8,00 mm Hg 78,3 cm. V =R2h

; 534,76 g

34.

200 g/cm3. g/m3, g/dm3, 200 g/m3 0,2 g/dm3
mg/dm3 ( ppm) g/cm3. 3 -4
200 mg/dm - 210 g/cm
3

* 35.
300 m3 (365 ).
4 106, L - 205,5 L
;
3
V =4/3R
* 36. 6.340 km 6,59 1021 - 6,16 g/cm3
. ; 3
6,16 ton/m

( - - )

- -

37.
35 37
17 Cl 17 Cl ,
11 H , 12 H , 13 H , 2 ,
Cl 2 HCl .

38.
;

39. :
. .......
. ......
. ........
. ......
. .........
. ...........

40. -
:
.
.
.
.
.

: 31

22-0215_A.indd 39 27/5/2014 4:48:11


41.
1. :

1. . 1
2. . 2
3. . 3
4. . 4
5. .
6.
7.

42.
:
. H CO 2 3.
35
. H 17 C 17.
. H 4.
. H 8.
;

43. 18 20 .
:
. 20 . 37 . 38 . 35

44. : -

.
.
.
.
. .

45. : -

.
.
.
.
. .

46. +2 -

.
.
.
.
. .

47. ,
:
32

22-0215_A.indd 40 27/5/2014 4:48:12


27 14 235 56 207
13 Al , 7 N , 92 U , 26 Fe , 82 Pb

* 48.
,
:
27 3  39  35  32 2 
13 Al , 19 K , 17 Cl , 16 S

49. 39. -

, .

50. (Rb) 37.


,
9 .

51. ,
. :
. ;
. ;
. ;

e 5 10 28 36 5 9
p 5 7 30 35 5 9
n 5 7 36 46 6 10

52. :

e- p n

19 39
127 53
80 122
209 83
40 18
37 18
10 20

* 53. 1.4 (. 14)


1 10-15 m, -
3,21015 g/cm3
g/cm3.

54.

.
.
.

: 33

22-0215_A.indd 41 27/5/2014 4:48:12


.
.

55.

.

56.
, -
. -
-
.

57. , .. , -
, , ,
:
. , . , . , . , . ,
. , . .

58. ;
. .
. .....
. ..

59. :
.
.
.
.
. 12 16
6 C 8 O CO 2.

60. ;
.
.
.
. .

61.
.
.
.
. .

34

22-0215_A.indd 42 27/5/2014 4:48:13


62. :
(C 2 H 5 OH) ,
.
.
.
.
. .

63. :
:
. ()
. ()
.
. .

64. .
. 113 C,
. 37 C,
. 357 C,

65. :
. 77 ,
. 4,2 ,
. 601 ,

66. , -
:
x .
x 649 C 1105 C.
x 20 C 1,738 g/cm3.
x .
x .
x .
x .
x
;

67. (Br 2 )
.
x .
x 58,9 C 7,2 C.
x 20C 3,12 g/mL.
x .
x .

68. .

: 35

22-0215_A.indd 43 27/5/2014 4:48:13


. . / C . . / C
25 C

850 1487

1410 2970

420 907

0 100

5,5 80,1

16,6 118

- 7,2 58,9


-
69. :
,
.
.
.
. , .

70. ;
.
.
.
.
. .

71.
;
. ,
.
. .
. -
.

72.
:
. .
. .
. .
. -
.

36

22-0215_A.indd 44 27/5/2014 4:48:14


73.
3.
.

74. :
. .
. ..
. ...
. ..
. .
.

75. , -
:
. , . , . , . , . ,
. , . , . , . , . .

76. , :
. ,
. ,
. , -
-
,
. ,
.

77. :
.
.
.
.
.
.

78. :
.
. :
.
.
. .
IV.
V.

79. :
. 10% w/w .
. 4% w/v ..
. 11 () .
. 20% (v/v) .

: 37

22-0215_A.indd 45 27/5/2014 4:48:14


80.
0. CO 2 ( ) -
2 C. 12 C :
. ,
. 12 C .

81. :
AgCl
.
AgCl
. g AgCl 100 mL
. AgCl -

. AgCl -
.

82. 180 g 9 g
. % w/w -
5% w/w
.

83. 400 mL ( ) -
12 g . % w/v - 3% w/v
.

84. g 200 g
8g
4% w/w;

85. g 400 mL - 24 g
6% w/v;

* 86. 40 C 140 g.
30 C. :
. 15 g
. 5 g
.
. .
;
.
50

40

g/100 g

30

20

10

0
0 10 20 30 40 50 60 70
/ C

38

22-0215_A.indd 46 27/5/2014 4:48:15



ppm

-
, parts per million, ppm. ,
1 ppm 1 1
000 000 . .. g
. , .. 0,2 ppm SO 2 -
, 1 ppm
.
ppm
,
.
ppm :
: 1 second
: 1 .
: 1 cm
: 1 (6 g) Kg
: 1 basket . (
150 )
: 1 m2
: 1

, ppb.

: 39

22-0215_A.indd 47 27/5/2014 4:48:16


A

23. 1000 54. : 2
1
3
24. : 1

27. (-4), (-3), (-1), (-6), (- 59. : , ,


5), (-2) : ,

28. 60.
29. 61.
30. :, :, :, :, : 62.
31. 63.
38. 64. : 386, : 310, : 630
40. 65. : -196qC, : -268,8qC, :
328qC
41. (1-), (2-), (3-), (4-),
(5-), (6-), (7-) 66. : , , , , ,
,
42. :, :, :, :
67. : , , , ,
43.
68.
44.
45.
46. 69.
47. Al: 13,14,13 70.
N: 7,7,7 71.
U: 92, 143, 92
Fe: 26, 30, 26 72. :
Pb: 82, 125, 82 : , ,
48. Al3+: 13, 14, 10 75. : ,
+
K : 19, 20, 18 : , ,
Cl-: 17, 18, 18 : , , , ,
S2-: 16, 16, 18 76.
49. 19 77.
50. 83 81.
51. : , , 86. ,
:
: ,

40

22-0215_A.indd 48 27/5/2014 4:48:16



2.1

2.2
( ).
-



2.3 -
-
-
.

- (-
- )
2.4 .
. -
-
-

-




.
-
.




, -
,
.


-
-

.




C.A. COULSON
:
() .
-
.
.
. -
, .

.

.
-
.

.
-
.
.
.

22-0215_A.indd 49 27/5/2014 4:48:17


-
,
-
-
-

.
,
NaCl(s) Na(s)
Cl 2 (g)

. , -
-
Na,
(
). ,

Cl, -
Cl-Cl (
). ,

Na
Na+ ( -
). ,

Cl -
Cl- (-
). -
, Na+ Cl-

. -


-
.
, -
.

NaCl(s) -
,


,
.

22-0215_A.indd 50 27/5/2014 4:48:18



-


, , -
. ,
-. -
. -
-
.
-
Bohr - Rutherford
.
-

Bohr .

 , -
. , (
) -
.
, -
:
; . -
, -
.
(.. ).
,
.

-
.
-
, . -
.. -
.
(NaCl); 2 2 ; -
- - -
,
; , -

43

22-0215_A.indd 51 27/5/2014 4:48:18


2.1


. -
-
,
. -
-
, .
1998,
. -
,
. , - (460-370.)


.

, . -
, Bohr, -
().
Rutherford
. Bohr
. , -
.
.
-
() .

.
. Bohr (1885-1965).
-
-
-
.
1922
-
() -
.
20 :
-

-
,

-
. ,

-
.

2.1

,
, K, L, M, N, O, P, Q. -
44

22-0215_A.indd 52 27/5/2014 4:48:19


n
.
n = 1 , ,
n = 2 L, . ,
. ,
EK < EL < EM<
-
;
. ,
Bohr . - -
Dalton, , Dalton -
:
, - - (
( , , - ) -
, .) 4. , -
,
( Dalton) 19 - .
. -
. -

K .
-

( ) - (.. 1:1,
: 1:2, 1:3), -
(-
1. ).
2n2, n
, .
2 , L 8 , 18
32 .
2. -
8 . 2
.
3. 18
, 8.
2.
,
20 . ( 1-20),
2.1.

2.1
19 () -
.

2
L 8 . 9 .
2,8,9
8 . ,
(2,8,8,1).

45

22-0215_A.indd 53 27/5/2014 4:48:20



17 Cl

2.1 -
, =1-20


Rutherford : -
K L M N
1 H 1 ,
2 He 2 . -
-
3 Li 2 1 .
4 Be 2 2
5 B 2 3
6 C 2 4
7 N 2 5
8 O 2 6
9 F 2 7
10 Ne 2 8
11 Na 2 8 1
12 Mg 2 8 2
13 Al 2 8 3
14 Si 2 8 4
15 P 2 8 5 Bohr: -

16 S 2 8 6 Rutherford,
17 Cl 2 8 7
18 Ar 2 8 8 () .

19 K 2 8 8 1 -
( ) -
20 Ca 2 8 8 2
Bohr.

2.2
(). , ,

.
.

46

22-0215_A.indd 54 27/5/2014 4:48:21


2.2 ( )



.
, -
.

, -
, -
.
- Newlands
.

Newlands, 1864 -
. ,
;
( -
), - ; -

. , ;
( -
). , 1864, Newlands
, , -
Meyer - ;
.. -
.
, , -
Mendeleev -
, Meyer.
Mendeleev -
(
), -
(
), 1869
, . -
Mendeleev 63 -
.
- Lothar
Meyer (1830-1895) -
. ,
().

- , .
, , -

( ) - .
. , -
( 2.2) 4 .

.
Newlands, -
Meyer Mendeleev.

47

22-0215_A.indd 55 27/5/2014 4:48:21


1913 Moseley
-
(). Moseley : -
.
.

. :

.

,
( 53)
() ().


. -
.
Mendeleev (1834-1907)
, - -
. (-
( 53), , ,
-
. , ).
.
-
, .
L , . -
-

, . - -
.
( - Mendeleev -
) P . -
-
, ( - ,
) Q . , -
-
.
.. ( )
() (- -
,
), - ,
(). , -

- .
.
, -
, .
,
x
( - -
). -
.
, x
, - .
( (La)
(Ac) ). , -

48

22-0215_A.indd 56 27/5/2014 4:48:22


x IUPAC:
, - (International Union Pure and
Applied Chemistry)
. -
.
.
VIII. -

.

,
. Li
.
, -
.
IUPAC (1985) -
1 18 ( -
). IA , IIA
IIIA . -
-
. VIIA
Na
VIIIA .
,
:

I VIII

1H II III IV V VI VII 2 He

3 Li 4 Be 5B 6C 7N 8O 9F 10 Ne K

11 Na 12 Mg 13 Al 14 Si 15 P 16 S 17 Cl 18 Ar

19 K 20 Ca (IA)


: Li, Na, K. -
2.2
. K
,
= 9; . -


. -
9 . ,
(2,7) . Na .
, -
. ( -
. ) :
(VIIA), - -
-
. -

-


,
=18.
49

22-0215_A.indd 57 27/5/2014 4:48:23


2.3
3 -
VA ;
.


3 ,
. VA , -
, .
, -
L, . Cl 2
(2,8,5).
=15.


,
3 VIIA -
.

Br 2

, -
,
,
. -
, :
1. . I2
Mendeleev
. .

Mendeleev - (VIIA) Cl 2 -
. , Br 2 -
I 2
- . -
. -
.
. :
2. ( ) -
-
, -
. ,
- .
Cl, -
. , - x -
-
Na. , (.. Si
3. - -
-
, , ). -
, - ..
transistors,
. .. chips .
.

50

22-0215_A.indd 58 27/5/2014 4:48:24


51

22-0215_A.indd 59 27/5/2014 4:48:25


2.3 -
.
( - )

; ;
, ,
x 600 000
-
. - .
( -
),
. x -

. , (
, ( , .. )
.
, .. )
, .. S 8 .
,
(, ) , -
(..
) -
(.. -
). -
,
. x ,
, .
. -
.
-
. ,
, -
.




. :
1.
2. ( )


.

52

22-0215_A.indd 60 27/5/2014 4:48:26



-
( ) x
60
. ,
( - ,
, ..
), - XeF 2 , XeO 4 .
. .


.
,
(
x :
),
, . -
-
, ( -
, -
),
( ). .
-
. 4 -
(), 5 .

.
2.2 -

IA , -
, -
, .
( ). ,
VIIA , -
, ,
, -
( ).
-
,
I, II, III . ,
53

22-0215_A.indd 61 27/5/2014 4:48:27



,
V, VI VII .

( )
-

, -

,
(Coulomb). .
, , -
(
). , ,
. (
).


.
- .

.
,
, , -
,
. ,
.
,
,
, .
(Cs) -
(Na). , (Cl) -
().


,
. ,
, (
), Van der Waals (
) .


, ,
,
( ) -
(
). -
, ( ) -
( ).
-
, .. . .

54

22-0215_A.indd 62 27/5/2014 4:48:28


, -
, 1 3 , x

( ). , 1 ,
3 , ( ). -
-
. , -
Coulomb - () -
.
, .
, LiF x ,
( 3 Li) ( 9 F).
-
: 3 Li (2,1) 9 F (2,7) , -
, -
. , -
Li F - (
, - )
.
, : Li+ (2) F- (2,8), -
:

x


-

2.3 LiF Li F.


Li .
-
. ,
, -
-
.
NaCl.
( 11 Na) ( 17 Cl).
: 11 Na (2,8,1). ,
55

22-0215_A.indd 63 27/5/2014 4:48:28


Na (2,8),
( ). : Na o Na+ + e - .
: 17 Cl (2,8,7).
Na, Cl x
(2,8,8), ( ). -

: Cl + e- o Cl- .
-
.

x :
-
-

(
),

.

2.4 NaCl
Na Cl .

, -
NaCl.
Coulomb -
. , , -
.
x -

, .. , ,
. , . NaCl,

-
. -
.

2.5
( ) .

56

22-0215_A.indd 64 27/5/2014 4:48:29


A
NaCl (-
).

-
( ).

2.6 NaCl Na(s) Cl 2 (g).


a+, ,
Na ( ), Cl-
Cl (
).
, .
-
( ).

2.7 NaCl ( ).
NaCl, .

57

22-0215_A.indd 65 27/5/2014 4:48:29



:
1. ,
.
2. . -
(
).
3.
Coulomb, .
.. ( ) 800 C.
4.
, .
5. ( - NaCl(s)

), - ,
. , - (
).
( ).
6. .

2.8 NaCl , -
( ).


x (
. )
, -

, .
.

-
, -
.

58

22-0215_A.indd 66 27/5/2014 4:48:31


-
, .
,
, .
.
, ( -
) ( -
) ( ).
, ,
()
( ).
, , -
-

, .
, ,
-
. -
, - . -
,
,
. ( ). -
-
. ,
.

-
(HCl) 1 17 Cl.
() x -
-
. .
.
x
,
(

, - ),
, -

, . .
HCl
( )
, .
. x
()

.
, .
, -
.
-
,
, .. 2 , -
.
, -
.
( ) .

59

22-0215_A.indd 67 27/5/2014 4:48:31


, ,
.. HCl. - x

, .. . -
Cl. , - -
.
, - x -
(.. Cl).
() .
.
,
.
-

2.9 () -
() ().

, HCl
( 2 ) ( 3 ),
, (CO 2 ) ( 2 ).
, ,
.
-
, .

CO 2

2.10

3.

60

22-0215_A.indd 68 27/5/2014 4:48:32



1. ,
() -
(). , -
-
.
, , -
.
,
, -
.
2. -
, .. , .
3. ,
(.. ) -
.

2.11
() ()




( -
).

61

22-0215_A.indd 69 27/5/2014 4:48:33


2.4 -
-


.

. 600 000 -
.
500 000 .

, .. .
, . ( ,
). , - Berzelius (1779-1848)
, , 19 .
Berzelius
,
- -
. -
-
- . -
(IUPAC) .

, - ,
250 -
, . -
.
-
-

, (43).
, -
112 -
. , -

. .
,
( ).

,
. -

. ,
, :
1.
2. .
-
CO, CO 2 , H 2 CO 3 .

-
. -
:

62

22-0215_A.indd 70 27/5/2014 4:48:34



, .. Na+, S2-,
, .. NH 4 +, SO 4 2-.
, -
.

:

2.3


- 2-
Cl O
Br- S2-

I- N3-
F- P3-
H-

()


2.4

NO 3 - CN- () HCO 3 -
CO 3 2- ClO 4 - HPO 4 2-
SO 4 2- ClO 3 - H 2 PO 4 -
x
PO 4 3- ClO 2 - MnO 4 - Cl
Br, , .. BrO 3 - -
OH- ClO- Cr 2 O 7 2- .

NH 4 + HSO 4 - CrO 4 2-


(..)
, , .

,
. ,
-
.

:

63

22-0215_A.indd 71 27/5/2014 4:48:35


2.5 ..


K, Na, Ag +1 F -1
Ba, Ca, Mg, Zn +2 H +1 (-1)
Al +3 O -2 (-1, +2)
Cu, Hg +1, +2 Cl, Br, I -1(+1, +3, +5, +7)
Fe, Ni +2, +3 S -2 (+4, +6)
Pb, Sn +2, +4 N, P -3 (+3, +5)
Mn +2, +4, +7 C, Si -4, +4
Cr +3, +6

-
:
1. .. .
2. . +1,
() 1.
3. F . 1.
4. . 2,
( ---), 1, OF 2 (-
), +2.
5. , .. Na, K, .. +1, -
, .. Ba, Ca, .. +2 .
6. . -
.
7. . -
.

2.4
:
) S (H 2 SO 4 )
) P (PO 4 3-).


) +1 -2, -
:
2(+1) + x + 4(-2) = 0 x = +6
) 2, :
x + 4(-2) = -3 x = +5
, .. P +5.

:
) (Cr) (K 2 Cr 2 O 7 )
) (C) (CO 3 2-).

64

22-0215_A.indd 72 27/5/2014 4:48:35



,
. , .. , -
+,
, x .
:
. 1, .
. :x ,
.

2.5
:
) Al+3 SO 4 2-
) Sn4+ 2-.

) Al 2 (SO 4 ) 3
) Sn 2 O 4 o SnO 2 .

:
) Ca2+ CO 3 2-
) Fe3+ S2-.


, , -
. -
(, ) . - x
IUPAC,
, IUPAC,
. ,
-
. -
- , .. SO 3
.
, -
.
. ( NH 4 +)
-
( NH 4 +) . ,

. ..
K 2 CO 3
x
Ca 3 (PO 4 ) 2 HF
NH 4 ClO 3 HCl
HBr
H 2 SO 4
H 3 PO 4 2 S
HCN .

65

22-0215_A.indd 73 27/5/2014 4:48:36


. ( NH 4 +)
- -
( NH 4 +). ,
, -

. ..
MgBr 2
FeS ()
Fe 2 3 ()
.
. ..
KOH ,
Al(OH) 3
. -
. , ,
,
. ..
CO
CO 2
25
PCl 5

NO 3 - ClO 2 - SO 4 PO 4 3- S 2- OH- Cl- O2-


2
Na+
Ca2+
Cu2+
Al3+ Al 2 (S
3+
Fe
NH 4
+
H+

. -
, .
. 63 .
. -

.

66

22-0215_A.indd 74 27/5/2014 4:48:37


..
( Atkins)

. ., .
. , , ,
, . , -
, , , .
, .
, , s. -
. , -
, . -
, (Li), -
. . , .
, (Na), . .
. (K) .
, .
, (Rb) (Cs) .,
. ,
.

: -
,
(Li ), ( Na )
( K).

, . , -
,
, .
. -
(Ca), , -
, .. .
( , .). (Mg),
,
.
(), ,
p. ,
. C , ,
, . , , .
C . -
10 . -
. , (Sn)
, -
, (Al), () ()
, ..
(Pb), ,

22-0215_A.indd 75 27/5/2014 4:48:38


.
, . -
, , , -
.

. , .
. , -
. , DNA.
(), . P ,
, . -
,
. , , .
, , . -
, ,
. : -
C, , S, ,
P, , .
(As). As
, -
P -
. As ,
, , .
, ,
.
-
. , ,
. , , .
, , , .
, . ,
, .
: -
, , .
, , , -
, -
.
()
d . . -
.
:
. ( ,
, ,
, ). -
. ,
,
( ). ,
. -
, , , -
, (). -
, .
, , , f,
. . -
(
). .
. (Fr).
Fr.
. . t
. .
.

22-0215_A.indd 76 27/5/2014 4:48:40



1. Bohr (
)
( ).

2. . -
2n2,
n .

3.
.
.

4. -
.
-
.

5.
( ) .

6. ,
,
, .

7. -
, .

8.
, .

9. (..)

. , .. ,
.










(.)


69

22-0215_A.indd 77 27/5/2014 4:48:41


E - -

1 ;
;
2 -
(n) ;
3 -
; ;
4

;
5 .
6 ;
;
7 (), 4
, ;
8 ; -
;
9 ;
10 ;
11
.
12 ;
13
.

14 ;
) .
) L 10 .
) ( ) 8 .
) ,
2n2, 50 .

15 :

70

22-0215_A.indd 78 27/5/2014 4:48:42


) ,
. . .
)
.

16 ;
) n = 1.
) n = 2.
) L 8 .
) L E K <E L .

17 :

p n e K L M N
24
12 Mg
39
19 K
35
17 Cl
Mg2+
K+
Cl-

18 To 5 ,
. ;

19 (Al), IIIA -
, ;

20 :
) 5 -
.. .
) VIIA
.

21 (Na) : = 11.
-

;
-
;

: 71

22-0215_A.indd 79 27/5/2014 4:48:42


22 N :
) -
.
) .
) (Cl) (Br) -
. .
.
) (Na) (Al) -
.
.

23 -
.
VI :
O(Z=8), S(Z=16), Se(Z=34), Te(Z=52) Po (Z=84).
:

/g cm-3 /

2,07 1,04

6,25 1,43

1,43 10-3 0,73

9,4 Po 1,17

4,81 1,67

24 -
.
: He (Z=2),
Ne (Z=10), Ar (Z=18), Kr (Z=36), Xe (Z=54), Rn (Z=86).
:

/ / g L-1

120 0,90

27,1 1,78

4,2 0,18 He

87,3 5,90

211 Rn 9,73

165 3,75

72

22-0215_A.indd 80 27/5/2014 4:48:43


25 :

K L M N O

H 1 - - - -

Ca 2 8 8 2 -

Br 2 8 18 - VIIA

O 2 - - - VIA 2

Na 2 8 - - IA

26
:
) ) ) ) .

* 27 ,
K (Z=19), F (Z=9), P (Z=15),
Na (Z=11), Cl (Z=17) (=7).

28 :
-
:
)
)
)
)
)
.

29 :

:
)
)
)
)
.

* 30 , , , -
16, 12, 8, 20 38 ;

: 73

22-0215_A.indd 81 27/5/2014 4:48:44


* 31 ( Mg ) 3 ,
Mg2+ . -
:
) 8 VIA
) 12 IV
) 16 VI
) 12 II

* 32 A + 3-
Ar (=18):
i) .
ii) :
)
)
)
)
.

* 33 X2+ -
Ne (=10). -
18 -
: H, He, Li, Be, , C, N, O, F, Ne, Na, Mg, Al, Si, P, S, Cl,
Ar.

34 3 -
VA ;

35 :
) 2 VIA
) 3 VIIA

36 -
;
) 5 ) 2
) 4 ) 7

37
;
) V ) II
) III ) VII

38 :
)
.

74

22-0215_A.indd 82 27/5/2014 4:48:45


) ( Cl ), VIIA
,
.
) (Na), IA -
, (2,8,1), ,
.
) .

39
CaCl 2 ( ).
;

40
-
; .

* 41 . IIA
4 , VIIA 3
.
. -
; ;

* 42 . IA
1 , VIIA 2
.
. -
; ;

* 43 :
) ( 19 ) ( 9 F).
) ( 12 Mg) ( 16 S).
) ( 20 Ca) ( 1 ).

* 44 :
) : PCl 3 , ) : CH 4 , ) :
CHCl 3 . O P, Cl, C, H :
15, 17, 6, 1.

45 NaCl ( ) -
;
.. :
)
)

)
)
)

: 75

22-0215_A.indd 83 27/5/2014 4:48:45


.

* 46 :
) ,
,
)
) .

17 Cl 16 S 20 Ca

1H

11 Na

6C

10 Ne

-
.

* 47 ( )
, C 2 H 6 .
-
.
C 2 H 6 ; .. :
= 6 = 1.

* 48
, .
) Na (2,8,1)
(2,8,8,1).
) F (2,7) Cl
(2,8,7).
) Ca (2,8,8,2) -
Kr (2,8,18,8) .. Cl
(2,8,7).
) Na (2,8,1) l
(2,8,3).
) Ca (2,8,8,2) Mg
(2,8,2).

* 49 (C): =6
(): =1.
,
C 2 H x , C 2 H C 2 H .

, -
-
76

22-0215_A.indd 84 27/5/2014 4:48:46


,
, .
, ;

50
:
) .
) .
) .
) ..

* 51 -
: ) HCl ) N 2 ) 3 ) Cl 2
.

52 ;
: =8.
)
)
)
)
) , .

- - -

53 :
)
.. . ..
) .
) . -
.
)
.

54 -
:
) S Na 2 SO 4
) N KNO 3
) P H 3 PO 4

55 -
:
) C CO 3 2-
) I IO 3 -
) S HSO 3 -.

: 77

22-0215_A.indd 85 27/5/2014 4:48:47


56 -
:
) (Cl 2 ) -1.
) (S) H 2 S -2.
) (Cl) ClO 3 - +4.
) (S) Fe 2 (SO 4 ) 3 +6.

57 Al 2 (SO 4 ) 3 :
) 2 ) +4 ) +5 ) +6.
.

58 -
:
) : 3 , 2 , , 2 3 , Ba(NO 3 ) 2 . x -
) C : CH 4 , CH 3 OH, HCHO, CHCl 3 , CCl 4 . :
H =+1, O = -2, Ba =+2,
Cl = -1.
59 :
) : P
1. PH 3 . +3
2. P 2 O 3 . -3
3. AlPO 4 . 0
4. P 4 . +5

) : Cl
1. HCl . +7
2. ClO 3 - . +5
3. HClO 4 . +3
4. Cl 2 . 1
5. ClO 2 - . 0

60
:
)
)
)
)
)
;

61 :
1. , 2. , 3. , 4.
, 5. , 6. , 7.
, 8. , 9. (), 10. ,
11. , 12. , 13. -
, 14. , 15. (), 16. ,
17. , 18. , 19. , 20.
.

78

22-0215_A.indd 86 27/5/2014 4:48:48


22-0215_A.indd 87 27/5/2014 4:48:48

- -
:
1. , -
, , -
, .
2. .

.
-
, Albert Einstein, , Geiger, Becquerel, Robert Millikan,
Neils Bohr, Pauli, Sommerfield, Chadwick, Lavoisier, Coulomb, Max Planck,
Crookes, Ernest Rutherford, Curies, Erwin Schrdinger, John Dalton,
J.J.Thomson, , Glen T. Seaborg, Otto Hahn, Lise Meitner,
W.K. Rntgen

, , ,
, .
, , ,
, .
Internet.



14. , 34. 15 57.
16. 35. ) 8 ) 17 58. ) -3, +1, +2,
18. 15 36. +3, +5
27. (, ), 37. ) -4, -2, 0, +2,
(F, Cl), (P, N) 45. - +4
28. , 59. : (1-), (2-),
29. 48. , (3-), (4-)
30. (-) , , Cl: (1-), (2-),
(, , ) (3-), (4-),
31. 50. (5-)
32. i) 52. 60.
=19 54. ) +6, ) +5, ) 63. (-4), (-6),
=15 +5 (-5), (-3),
ii) 55. ) +4, ) +5, (-1), (-8),
33. ) +4 (-2), (-7
Mg 56. ,
F ,

80

22-0215_A.indd 88 27/5/2014 4:48:49


3.1 -
- -
- -
( -
), pH
3.2 - -
- -

- - -
3.3 - -
-

- -
3.4
- -

3.5 , , ,
,

-

:
, , , ,
.
.
pH -
, pH .
( ) -
.

.
-
.
, , , pH
(.. , ).

22-0215_A.indd 89 27/5/2014 4:48:50


-
. .
, -
. -
, , -
, .

22-0215_A.indd 90 27/5/2014 4:48:50


- - -


, , -
.
, .
.. -
.
-
.
.
. -
. ,
-
.
,
.
, -
(NaCl) , -
.,
.
, -
,
.
. -
.
. -
-
,
.

3.1
, , , -
.
. -
. -

Arrhenius 1887
.
:
1. (, , ) ,
( ) ( ).

- - - 83

22-0215_A.indd 91 27/5/2014 4:48:51


2. , .
, , -
.
3. .
4.
,
.

,
( ) ( ).
Svante Arrhenius(1859-
1927) .

3.2 1903
-
. -

3.2.1 - -

-
:

Cleve, -
(
, , ), -
-
. , , -
, , , coca-cola -
-
( ) . - .
- !
. .
-

-
.. -
rrhenius
. -
1675
Lmery. O Lmery - ,
-
. - .
, Lmery,
,
. , 1787 Lavoisier (1743 - 1794) -
, ,
, ()
. Lavoisier
x -
( +
). . ,
-
-
Arrhenius, .
-
(+).

-
Arrhenius + .

- - - 84

22-0215_A.indd 92 27/5/2014 4:48:52



Arrhenius : x
,
: , .. Cl, (), .. SO 4 ,
x:
,

:
,
. ,
- . .., +.

HBr x
IUPAC,
H 2 S -
HCN ,
:

- - . , , - .. HCl:
HCl, HCl(aq), - x
. :
H 2 SO 4 :
HNO 3 :
. ,
. ..,
HNO 3
HClO 2
H 2 SO 4


1. , +
, ( ), -
( ) . :
HCl:

H 2 SO 4 : .
H 3 PO 4 :
-
2. , - .
( ) , , -
. -
. -
:
: HCl, HBr, HI, HNO 3
: H 2 S, HCN, H 3 PO 4
, HCl o H+ + Cl- ( )
HCN H+ +CN- ( )
, ..
(HCl), .
. - HCN
, .. - , -
.
(H 3 PO 4 ), -
. -
.
- - - 85

22-0215_A.indd 93 27/5/2014 4:48:54


x :

-
(-
)
,
.

, :
HCl, HBr, H, HNO 3 , H 2 SO 4 ,
HClO 4

3.1 -
. . ,
.


. -
x
, , -
, .. ( ). , -
(.. tuboflo) - (.. -
)
. - ,
(.. Ajax).
, , -
. -
, - .
, , .



Arrhenius - .


Arrhenius :
() x ,
: , .. Na, x: M
( )
- . -
,

. :
NaOH

- - - 86

22-0215_A.indd 94 27/5/2014 4:48:55


Ca(OH) 2
Fe(OH) 2 () x
IUPAC,
- -
, . , :
(): :
Fe(OH) 3 : () -
NH 3 + H 2 O NH 4 + + OH- .

x -
:
:
1. , - - NaOH :
, ( ), -
( ). :
KOH: x -
Ba(OH) 2 :

2. ,
. -
, , . - -
: ,
,
: NaOH o Na+ + OH- -
: NH 3 + H 2 O NH 4 + + OH- .

( )
, -
.

3.2.2.



.
(+)
. :
.
.
.

( ). , -
(.. NaOH),
, , (-
). ,

, .

( ). ,
, -
, .

- - - 87

22-0215_A.indd 95 27/5/2014 4:48:56


.
-
.. Zn(s) + 2HCl(aq) o ZnCl 2 (aq) + H 2 (g)

3.2 -
.

.

. -
+ -
.
-
HCl + NaOH NaCl + H 2 O -
, -
, .

. -

,
, ( 3.1). -
, ,
. -

( ) 2 . -
. , , -

.

- - - 88

22-0215_A.indd 96 27/5/2014 4:48:57


3.3 -
-
-
2


-
-
. , -
(-), :
.
.
.. , -
(
).
.
.
.

( ) 2 . -
-

.

pH ( -)

(+) (-). - x pH: -
Puissanse Hydrogene
. ( ).
, + -,
. , + -
- - - 89

22-0215_A.indd 97 27/5/2014 4:48:58


-, . ,
+ -,
.
pH , -
.
pH 0 14.
(.. ) pH =7. pH<7 -
, , .
pH >7 , -
, .

0 7 14

pH
.
(universal), -
. -
pH 0 14
-
( ), .

3.4
-
, pH -
0
14.

-
pH = 1, pH = 4, -
.

-
pH = 7, pH = 9, pH =
11, .

- - - 90

22-0215_A.indd 98 27/5/2014 4:48:58


, , pH

.

3.5 pH
.

pH . -
pH -
, . pH -
, , . -
pH :

3.6 pH .

- - - 91

22-0215_A.indd 99 27/5/2014 4:48:59


22-0215_A.indd 100 27/5/2014 4:49:00

, , -
, .
1. ( )
. -
() ,
, .
, (H 2 SO 4 ) -
2 2 SO 4 , , SO 3 .
, H 2 SO 4 H 2 O SO 3
, 3 , -
3 , 2 5 .
x
, 2 3 2 2 5
- .

:
3 4 .
:
3(+1) + x +4(-2) = 0 x = +5.
. ,
: 2 5 .
2. ( )
-
Na 2 O, CaO, Fe 2 O 3 .
()
, -
x
. -
Ca(OH) 2 ,
NaOH Fe(OH) 3 : .

Ca(OH) 2 H 2 O o CaO
2NaOH H 2 O o Na 2 O
2Fe(OH) 3 3H 2 O o Fe 2 O 3

, -
. ,
Mg() 2 MgO, Mg -
+2.
3.

. x -
-
. , Al 2 O 3 - : ZnO, Al 2 O 3 , PbO, SnO.
, Al(OH) 3 , -
, , H 3 AlO 3 , (
).

- - - 93

22-0215_A.indd 101 27/5/2014 4:49:00


3.4
, ,
.
,
. -
(NaCl),
. , .. ,
, . -
(Na 2 CO 3 ),
.. , (NaClO),
, (CaCO 3 ),
, (gBr), -
,
.
-

Ca 3 (PO 4 ) 2 ,
-
.
T (
, .. 4 +) (
.. CO 3 2-).
, : x
, x -
.
x KNaCO 3 :
, , , - CuSO 4 5H 2 O:
. Fe 4 [Fe(CN) 6 ] 3 :

.
:
. ( ).

- x
. .., IUPAC,
-
NaCl: , :
ZnS: -
FeS: ()
FeCl 3 : () FeBr 2 : ()
NaCN:
KCN: NaClO 3 :
Fe 2 (SO 4 ) 3 : () -
NH 4 I:
NaH 2 PO 4 :
. ( ).

. ..,
x -
Ca 3 (PO 4 ) 2 : :
NaHCO 3 :
ZnCO 3 : CaCO 3 :
KHSO 4 : CaSO 4 .2H 2 0:
CuSO 4 .5H 2 O:

- - - 94

22-0215_A.indd 102 27/5/2014 4:49:02


a(ClO) 2 :
Al(NO 3 ) 3 :


, , x :

. , , , -
.
, . -
, -
.

3.5
() -
()
() .
-
. -
,
, -
, .
, (CO 2 ) ( 2 ),
(C 6 H 12 O 6 ) -
. ,

.
, ,
, ,
.
, .


. -
,
(o).
, , ,

.

- - - 95

22-0215_A.indd 103 27/5/2014 4:49:03



 o

..
.
:
2 + 2 o 3 (1)
, , -
,
, .
, (1) ,
-
, , -
. , Antoine Lavoisier (1743-
1794).
. ,
, . -

,
Lavoisier. -
, , ,
: .
.
2 + 2 o 2 3 (2) -

, :
(-

) . , -
: .

2 + 3 2 o 2 3 (3) -
-
(3) , - -
.
. - -
- ,
,
, .
.
, , : ,

. ,
, .
-
.

.


.

P 4 (s) + 6Cl 2 (g) o 4PCl 3 (s) (4)


CH 4 (g) + 2O 2 (g) o CO 2 (g) + 2H 2 O(g) (5)
-
( ),
.

- - - 96

22-0215_A.indd 104 27/5/2014 4:49:04


x :
(s)
(l)
(g)
(aq)

3.7 :
. P 4 (s) + 6Cl 2 (g) o 4PCl 3 (s) () . CH 4 (g) + 2O 2 (g) o CO 2 (g) + 2H 2 O(g)
().


. ;
,
, ( - x
) -
.
.

. x

( ) ( -
). -
( -
. ).

- - - 97

22-0215_A.indd 105 27/5/2014 4:49:05


3.8 NO+Cl 2 o NOCl + Cl
().
: : .

. ;
( )
-
. , .. Fe (- x
) , Mg -
(
2 . , 2 2 + 2 o 2 2 - -
, . ).
, ,
.
x
( ),
.
.

, . x -
> 600 qC,
:
37 qC. ;
1. () .
2. .
3. .
, . -
.
4.
. ..
, .

- - - 98

22-0215_A.indd 106 27/5/2014 4:49:06


. -

() -
, . ,
- x :
. .. H 2 + Cl 2 o 2HCl,
x :
- Cl-Cl H-Cl. C + O 2 CO 2 + 394kJ
, , , -
. x :
CaCO 3 CaO+CO 2 -178kJ

.
-
.
-
.

. ;
( )
,
( ).


, ().
,
:
1. ()
2.
3. , .


-
, .

.

.
, , , -
. , , -
,
.

- - - 99

22-0215_A.indd 107 27/5/2014 4:49:07


1.

. .
N 2 (g) + 3H 2 (g) o 2NH 3 (g)
H 2 (g) + Cl 2 (g) 
o 2HCl(g)
2K(s) + Cl 2 (g) o 2KCl(s)
C(s) + O 2 (g) o CO 2 (g)


: ) -
, ) -
, ) (),
) ().

2.

()
(). .
2HgO(s) o 2Hg(l) + O 2 (g)
CaCO 3 (s) o CaO(s) + CO 2 (g)
2KClO 3 (s) o 2KCl(s) + 3O 2 (g)


: .
() , .
.

3.
-

. , -
, : x

+ o +
.
,
:
+ o +

- - - 100

22-0215_A.indd 108 27/5/2014 4:49:08


-

.

.

:
K, Ba, Ca, Na, Mg, Al, Mn, Zn, Fe, Ni, Sn, Pb, H, Cu, Hg, Ag, Pt, Au

:
F 2 , Cl 2 , Br 2 , O 2 , I 2 , S

) + o +
Zn(s) + CuSO 4 (aq) o ZnSO 4 (aq) + Cu(s)
2Na(s) + FeCl 2 (aq) o 2NaCl(aq) + Fe(s)

) + o + 2
2Al(s) + 6HCl(aq) o 2AlCl 3 (aq) + 3H 2 (g)

.
Cu2+.
.. Fe(s) + 2HBr(aq) o FeBr 2 (aq) + H 2 (g)
,
( -
).
.

) + o + 2
K, Ba, Ca, Na
( ) 2 .
Na
.. 2Na(s) + 2H 2 O(l) o 2NaOH(aq) + H 2 (g) () K ()

- , 2 -

- .

,
.. Mg(s) + H 2 O(g) o MgO(s) + H 2 (g)

- - - 101

22-0215_A.indd 109 27/5/2014 4:49:09



( -
):
1. + o , 2. + o ,
3. + o , 4. + o
, 5. + o , 6. + o ,
7. + o , 8. + o

.

.
. x
,
1.
x :
p : , -
, -
, : n :

+- + +- o +- + +-

(), -
.
, , .
AgNO 3 (aq) + NaCl(aq) o NaNO 3 (aq) + AgClp x
,
Na 2 CO 3 (aq) + Ca(OH) 2 (aq) o 2NaOH(aq) + CaCO 3 p
.
BaCl 2 (aq) + 2HNO 3 (aq) o Ba(NO 3 ) 2 (aq) + 2HCln
-
:
1. ().
2.
3. ,
.
-
, .

.
.

- - - 102

22-0215_A.indd 110 27/5/2014 4:49:10


3.1:

: HF, HCl, HBr, HI, H 2 S, HCN, SO 2 , CO 2 , NH 3

: AgCl, AgBr, AgI, BaSO 4 , CaSO 4 , PbSO 4


K 2 CO 3 , Na 2 CO 3 , (NH 4 ) 2 CO 3 .
K 2 S, Na 2 S, (NH 4 ) 2 S.
KOH, NaOH, Ca(OH) 2 ,
Ba(OH) 2

: ( 2 CO 3 ) (H 2 SO 3 )
, ( 4 )
. :
CO 2 n + H 2 O H 2 CO 3
SO 2 n + H 2 O H 2 SO 3
NH 3 n + H 2 O NH 4 OH

3.9
Pb(NO 3 ) 2 KI PbI 2 .

- - - 103

22-0215_A.indd 111 27/5/2014 4:49:10



:
1. +
2. +
3. +
4. +
5. +
6. +
7. +
8. () +

2.
.
(+) x -
:
(-)
1. +
, :
2. +
+ + - o 2
3. +
(-
4. +
) ( +)
( -). -
.

.
NaOH(aq) + HCl(aq) o NaCl(aq) + H 2 O(l)
H 2 SO 4 (aq) + 2KOH(aq) o K 2 SO 4 (aq) + 2H 2 O(l)
3Ca(OH) 2 (aq) + 2H 3 PO 4 (aq) o Ca 3 (PO 4 ) 2 p + 6H 2 O(l)
-
,
. ,
(.. KHSO 4
Ca(OH)Cl).

.
, -

x
. , - -
: 2 5
, ,
N 2 O 5 (aq) + 2NaOH(aq) o 2NaNO 3 (aq) + H 2 O(l) 3 .


CaO(aq) + 2HCl(aq) o CaCl 2 (aq) + H 2 O(l)

- - - 104

22-0215_A.indd 112 27/5/2014 4:49:11


:
3
. ..
2NH 3 (aq) + H 2 SO 4 (aq) o (NH 4 ) 2 SO 4 (aq)
3SO 3 + Fe 2 O 3 o Fe 2 (SO 4 ) 3 (aq)


:
1. +
2. +
3. +
4. +
5. + ()
6. +

3.6 O , , , ,


pH 5,6 (pH -
).

SO 2 , , NO, -
-
SO 3 NO 2
2 SO 4 NO 3 , .

3.10 -

.

- - - 105

22-0215_A.indd 113 27/5/2014 4:49:12




-
(pH) , .
-

. , , -
, (SO 2 ),
( x ),
(.. , ).
, -
,
.
,
, CO 2 -
. pH
CO 2 5,6. , pH

, 5

3. -
.

. -
-
. 5.000 -
pH 5 , -
x -
.
-

pH 4,6, -
. ,
4 000
1952.

3.11 .

- - - 106

22-0215_A.indd 114 27/5/2014 4:49:13


, -
.
, .
-
-
( ),

.
.

, -
,
.
, -
NO x SO 2 , ,
...

3.12 .
(CaCO 3 ) (CaSO 4 .2H 2 O) - -
.

-
-
. ,
(.. ). ,

(.. 3 ).

- - - 107

22-0215_A.indd 115 27/5/2014 4:49:14


3.13 .

-
pH
. pH -
(.. ),
. -
, ,
, pH . -
, .

pH
pH 5 5,6.
pH
. -
pH 5 6.

. -
.
pH 1 -
, -
, .
, .. Zn.
-
,
. -
-
(antacids), , (NaHCO 3 ),

- - - 108

22-0215_A.indd 116 27/5/2014 4:49:15


(Mg(OH) 2 ),
.

3.14 pH 1.


, -
. -
CaCO 3 :
Ca(HCO 3 ) 2 (aq)o CaCO 3 (s) +CO 2 (g) +H 2 O
Ca(HCO 3 ) 2
. -
- ,
. -
, .

3.15 .

- - - 109

22-0215_A.indd 117 27/5/2014 4:49:16


pH
-
HCl (0,1 ).
() . -
, ,
mucosa, 500 000 .
, HCl.
pH , -
. , .
, -
. HCl
pH 1,2 0,3.
, .. .

( ). ,
:
, MgO MgO +2 HCloMgCl 2 +H 2 O
( Mg(OH) 2 ) Mg(OH) 2 +2 HCloMgCl 2 +2H 2 O
, NaHCO 3 NaHCO 3 +HCloNaCl+CO 2 n+H 2 O
Al(OH) 3 +3HCloAlCl 3 +3H 2 O
,
. , pH
, ( rebound
).

22-0215_A.indd 118 27/5/2014 4:49:17


1. Arrhenius o s (-
, , ), , .

2. Arrhenius , -
, +, -.

3. ( ) ,
.

4. ( ) -
+. ( ) -
-.

5. pH .
pH, , .

6. .

.

7. . -
.

8. -
' .
, ,
. -
' -
. .
, + - .

9. pH 5,6 (pH ).
H 2 SO 4 3 , . -
.



, ,




pH

- - - 111

22-0215_A.indd 119 27/5/2014 4:49:18


1. Arrhenius;
2. .
3. ;
4. ; ;
5. ;
;
6. ; -
;
;
7. ; -
;
8. ; -
.
9. ;
10. ; .
11. ;
12. ;
13. .
14. ) ;
) ;
15. ;
16.
.
17. :
)
)
)
)
)
)
)
.

112

22-0215_A.indd 120 27/5/2014 4:49:19


-

. - - -

18. -
:
1. 2. 3. tuboflo
4. 5. 6. coca cola.

19. :
1. 2. 3.
4. 5. 6.

20.
.
. .
. .
. .
. ( 3 ) .
. .
. .

21.
.
. H 2 SO 4 , .
. 3 , +.
. aOH , -.
. Ca(OH) 2 , .
. 3 4 , .

22. :
.
. .
.
.

23. :
1. 2. 3. 4. -
() 5. 6. 7.
() 8. 9. 10. -
11. 12. .

24.
;

25. :

- : 113

22-0215_A.indd 121 27/5/2014 4:49:20


1.
:
.
.
.
.
. .
2.
:
.
.
.
.
. .

* 26.
, (CH COOH)
3
(NaOH) . ,
(),
() , -
. -
;

27. -
25 qC;
. pH 7.
. pH 7.

;

28. -
pH . ;

29. :

pH
+ -
(=25qC)

30. ,
;
1. 2. 3.
4. 5. 6.
7. 8. 9. Coca-Cola.

114

22-0215_A.indd 122 27/5/2014 4:49:21


31.
1. :
pH
1. .13
2. .7
3. .0

32. :
pH
1. NaOH .1
2. HCl .7
3. HCl .6
4. NaCl .13
5. .8

33.
.
. , -
pH.
. ,
pH.
. HCl pH = 9.
. NaOH pH = 14.

* 34.
HCl ( ), -
,
Na . -
, NaOH ( tuboflo), , -
-
.
) ;
)
.
) ,

, pH ( = 25qC);

35. :
. .
. .
. .

* 36.
:

SO 3 N2O5 CaO Na 2 O

- : 115

22-0215_A.indd 123 27/5/2014 4:49:22


* 37.

:

3 4 H 2 SO 3 KOH Al(OH) 3

38. N :
1. , 2. , 3.
(), 4. , 5. , 6.
(), 7. , 8. .

39. :
1. , 2. , 3. , 4. -
, 5. () .

40. -
-
.

41.
.
.

42. :
. .
. .

43.
:
1. . HCl
2. B. M(OH) x
3. . H x A
4. . Ca(OH) 2
5. E. H 3 PO 4
6. Z.NaOH

44. : 1.
, 2. , 3. , 4.
, 5. , 6. , 7.
(), 8. (), 9. , 10.
(), 11. .

45. :
1. CaCO 3 , 2. Ba(OH) 2 , 3. FeCl 3 , 4. H 3 PO 4 , 5. Fe(OH) 2 , 6. Al 2 S 3 ,
7. (NH 4 ) 3 PO 4 , 8. KCN, 9. HBr, 10. N 2 O 5 , 11. HNO 3 , 12. H 2 SO 4 ,
13. Al(OH) 3 , 14. Fe 2 (SO 4 ) 3 , 15. SO 3 , 16. NaOH, 17. CuOH, 18. ZnO,
19. CO 2 , 20. H 2 S.

116

22-0215_A.indd 124 27/5/2014 4:49:22


* 46. )
() :

)
)
)
)
)

47. :
. .
.. ..
.
.
..
.
. ..
. . .
.
. x +x
.. - .
. .
.

.
48. -
.

49. :
. .
.
.
. .
. .
. .

50.
.

* 51. :
. S + O 2 o SO 3
. Zn + HCl o ZnCl 2 + H 2
. C + FeO o Fe + CO 2
. Cl 2 + KI o KCl + I 2
. Al + HBr o AlBr 3 + H 2
- : 117

22-0215_A.indd 125 27/5/2014 4:49:23


52.
2. :
1. .
2. ( 2 2 )
.
3.
.

53. :
.
.

54. :
. -

. -

1. ..
2. ..
3. ..

55. :
) 8 .
) 5 .

* 56. :
) Na(s) + Cl 2 (g) o , ) Al(s) + Br 2 (l) o ,
) C(s) + O 2 (g) o, ) N 2 (g) + H 2 (g) o ,
) H 2 (g) + I 2 (g) o, ) HgO(s) o,
) HCl(g) o, ) 2 2 
 o .

* 57. :
N -

1) Na(s) + HCl(aq) o , 2) Ag(s) + HCl(aq) o,


3)Ba(s) + HI(aq) o , 4) Al(s) + HCl(aq) o ,
5) Al(s) + FeBr 2 (aq) o , 6) Ca(s) + AgNO 3 (aq)o ,
7) Fe(s) + K 3 PO 4 (aq) o , 8) Br 2 (l) + KI(aq) o ,
9) Cl 2 (g) + AlI 3 (aq) o , 10) S(s) + KCl(aq) o ,
11) Zn(s) + H 2 O(l)o , 12) g(s) + H 2 O(l)o ,
13) Ca(s) + H 2 O(l) o , 14) Ba(s) + H 2 O(l) o

* 58. :
-

AgNO 3 (aq) + BaCl 2 (aq) o , NaNO 3 (aq) + KCl(aq)o ,


H 2 SO 4 (aq) + AlBr 3 (aq) o , ZnCl 2 (aq)+NaOH(aq)o ,
Pb(NO 3 ) 2 (aq) + Na 2 S(aq) o , HNO 3 (aq)+ZnCl 2 (aq) o ,

118

22-0215_A.indd 126 27/5/2014 4:49:25


Fe(NO 3 ) 3 (aq) + Ca(OH) 2 (aq) o , KNO 3 (aq)+CaBr 2 (aq)o ,
NH 4 Cl(aq) + Ca(OH) 2 (aq) o ,CaSO 3 (aq) + HCl(aq) o ,
Na 2 CO 3 (aq) + H 3 PO 4 (aq) o .

* 59. :
HNO 3 (aq) + Ca(OH) 2 (aq) o , Zn(OH) 2 (aq)+H 2 SO 4 (aq) o,
KOH(aq) + H 3 PO 4 (aq) o , Fe(OH) 3 (aq) + H 2 SO 4 (aq) o,
N 2 O 5 + NaOH(aq) o , P 2 O 5 + Ca(OH) 2 (aq) o,
CO 2 (g) + Al(OH) 3 (aq) o , BaO + HCl(aq) o ,
Fe 2 O 3 + HNO 3 (aq) o , Al 2 O 3 + H 2 SO 4 (aq) o ,
NH 3 (aq) + H 2 SO 4 (aq) o , NH 3 (aq) + HBr(aq) o ,
CO 2 + Al 2 O 3 o , P 2 O 5 + Na 2 O o .

* 60. :
SO 3 + H 2 O o
N2O5 + H2O o
Na 2 O + H 2 O o
MgO + H 2 O o
P2O5 + H2O o
Fe 2 O 3 + H 2 O o

61. SO 3 :
. SO 3
.
. SO 3
.

62. -
: Fe, Ca, Cu, Al, Pb, Ag, Na, Hg.
1 2 3 4 5 6 7 8

63. -
: Cl 2 , I 2 , S, F 2 .
1 2 3 4

64.
-

.
Fe(OH) 3 Na 2 O CaCO 3 NH 3
H 2 SO 4
HBr
H 3 PO 4

- : 119

22-0215_A.indd 127 27/5/2014 4:49:26


65.
:
.
.
.
.

66.
:
.
.
.

.
. -

67.
:
. Na 2
. Mg
2
.

. Ag 2

* 68.

.
. : Zn(s) + 2HCl(aq) o ZnCl 2 (aq) + H 2 (g)
. : CaCO 3 (s) o CaO(s) + CO 2 (g)
. : H 2 (g) + Cl 2 (g) o 2HCl(g)
. : Cu(OH) 2 (aq) + H 2 SO 4 (aq) o CuSO 4 (aq) + 2H 2 O(l)

* 69. -
:
. HCl + K 2 CO 3 o . + CO 2 + .
. FeS + . o H 2 S + FeBr 2
. NaOH + . o Na 2 SO 4 + H 2 O
. K + H 2 O o . + .

* 70. -
:
. . + H 2 O o H 3 PO 4
. . + H 2 O o Fe(OH) 2
. . + H 2 O o NaOH + .
. . + . o NH 3

120

22-0215_A.indd 128 27/5/2014 4:49:27


. HgO o . + .

* 71. -
:
1. ()
2.
3.
4. ()

.

72. -
: CaBr 2 , Na 3 PO 4 , Al(NO 3 ) 3 -
.

* 73.

.

74. -
:
. .
. .
. .
.
.
.

75. AgNO 3 HBr


:
.
.
.
.
.

* 76.

Ag SO Ca (PO ) :
2 4 3 4 2
)
)
)
)

77. :
) , ) , ) ) .
;

- : 121

22-0215_A.indd 129 27/5/2014 4:49:28


* 78.
8. -
.
) -
.
)
.

* 79. , H SO , 2 4
HCl NaCl,
. -
. . -
, -
. -
,
.

80.
ALUDROX
Mg(OH) 2 l(OH) 3 , . -
;

* 81. , :
, ALUDROX
( NaCl 0,9% w/v).
;

** 82.

. -
, -
, :
1. (): FeSO 4
2. : KCl
3. : MgSO 4
4. :Zn(NO 3 ) 2
5. : HCl
;
.
:
K, Na, Mg, Al, Zn, H 2 , Cu, Hg.

122

22-0215_A.indd 130 27/5/2014 4:49:30


- -
. (-
) . -

. , -
pH
.

. ,
, .
.
2,5 cm ( 500 mL). -
blender (250 mL)
.
.

pH.

pH 2 4 6 8 10 12


-

,
pH , : , -
, , , -
, , , , .
:

pH PH
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .

- : 123

22-0215_A.indd 131 27/5/2014 4:49:31



20. : , , 43. (1-), (2-), (3-), (4-),


: , , (5-), (6-)
21. : , , 61.
: ,
65. : ,
25. (1-), (2-) : ,
27. , 66. : ,
. : , ,

67. : ,
.
: ,
31. (1-), (2-), (3-)
68. : ,
32. (1-), (2-), (3-), (4-), : ,
(5-)
74.
33. : ,
75.
: ,

124

22-0215_A.indd 132 27/5/2014 4:49:32


4.1
:
(-
),


(
), mol,
Avogadro, -

4.2

4.3
- , -

4.4 -

-


:
( ) -
( ).
mol ,
vogadro.
, ( STP )
, mol -
.
.
P, V, T, n ,
. , -
.

,
.
(
).
, -
Dalton. -
, -
( ).

22-0215_A.indd 133 27/5/2014 4:49:33


PbI 2
( ) -
KI ( )
Pb(NO 3 ) 2 (
) -

.
-


,

.

22-0215_A.indd 134 27/5/2014 4:49:33











, , . -
.

, -
. .
, m,
. kg. ,
, 1,5 kg -

11 36

,
. ,
, ( = number), . , - -
- -
Dal-
- Avogadro ( ) - ton -
. , mol - -
(n) . .

-
(
),
.

x 3 ,
n = 3
. , , = 3 . 12 / =36
, -
(c) , 3 mol H 2 O
3 .
.
(
+ ) -
- .
, -
, -
. -
. , g
-

,
.

127

22-0215_A.indd 135 27/5/2014 4:49:34


4.1 -
: , -
, mol, Avogadro,
x (-
)
-
- .

, - IUPAC
r .
Dalton (1803), , -
-
.
- x
. , , - ( ) -
-
,
. . -
IUPAC
: r .
(amu) 1/12 -
-12 (12C).
12C 6
6 . ,
1,66 10-24 g.
x

(A r ) (AB) .
1 amu :

-

(19 )
1/12 -12. - 1/16
, (1904)

16, - 1/12
C (1961- )
1/12 12C. , A r = 16.
- 1,66 10-24 g

amu. ,

1,66 10-24 g .
,
m
, , x r =
A r 1/12m 12C
. -
, -
, .
x

-
4.1
,
98,9% 12C .

1,1% 13C , -
A r 12C 12 A r 13C 13.

128

22-0215_A.indd 136 27/5/2014 4:49:36



:

98,9 1,1
12  13 12,011
100 100


, , -
, .
63Cu (
69,09%) 65Cu ( 30,91%) n -
Cu.
( 63,55 )

( r ) ()
x :
( r ) .

1/12
-12.
(H 2 SO 4 ) m
98, 98 - x r =
1/12 12C. 1/12m 12C
r , -
:
. r A r
. .. r 2 = 2 A r = 214 = 28
. r

A r .. r 2 S = 2 A r + 1 A r S = 21+132 = 34 x r
, '
' -
.

4.2
( r ):
. 4 . l 2 (SO 4 ) 3
: r : P:31, Al :27, O:16, S:32.

. r 4 = 4 r = 431 = 124
. M r l 2 (SO 4 ) 3 = 2 A r Al + 3 (A r S + 4A r O ) = = 227 + 3(32+416) = 342

129

22-0215_A.indd 137 27/5/2014 4:49:38


22-0215_A.indd 138 27/5/2014 4:49:39
,
,
(-
x mol
, ) (.. -
) (.. ) g-at (o).
g-ion ().
Avogadro
-
. ,

1 mol r g

.. 1 mol 6,021023 16 g ( r
=16)
1 mol Fe 6,021023 56g ( r Fe =56)
Avogadro -

. , :

1 mol r g
1 mol H 2 O (18 g)
.. 1 mol 2 6,021023 28 g ( r = 28) 1 mol -
C 2 H 5 OH (46 g)
1 mol 2 6,021023 18 g ( r
=18)

1 mol NaCl (58 g) -


1 mol CaCO 3 (100 g)

4.1 1 mol : (NaCl),


(C 12 H 22 O 11 ), (C), (Cu).

4.3
1 ; ( r =1)

mol:

N A 1g

1 m
1g
m 1,66 10  23 g
NA

131

22-0215_A.indd 139 27/5/2014 4:49:39



( rHg = 200).
(3,3210-22 g)

4.4
1 ( 2 SO 4 );
r. : 1, S:32, O:16.

r 2SO4 = 21+132+416 = 98
mol:
N A 98 g Amedeo Avogadro (1776-
1856). .
1 m
. -
98 g
m 1,63 10  22 g -
NA
-
-
. -
-

(C 12 H 22 O 11 ). -
r: C: 12, H: 1, O: 16. .

(5,6710-22 g) ,

, -


(V m ) . 1820
-
O Avogadro 1811 ,
-
( ) Gay- .
Lussac, , x Avogadro -
. : -

- ().
. , - Avogadro

-
. .
, 1 mol -
, Avogadro (N A ).
x : , , ,
1mol V A
N A = 6,021023 mol-1 1mol B N A V B
1mol V
V A = V B = V = = V m
1 mol -
, -
.
x V m
(V m ) -
1 mol , -
.

132

22-0215_A.indd 140 27/5/2014 4:49:41


, STP, , -
x , T
0 qC ( 273 ) 1 atm (760mmHg), - ():
22,4 L. = C+273
x 1atm = 760 mmHg
, V m = 22,4 L mol -1 STP

-

-

-
-
-
-

x -
-
-


4.2 (V m ) STP ( ).
22,4 L . .

-
-
STP.
x STP (Standard
Temperature Pressure).
820 .
-

- 1mol r g

- *
-
1mol r g

STP

- V m = 22,4 L = 22 400 mL

* mol
mol .
, ( 2 SO 4 ) -
:
Vm
2
1 H2SO4 1 S
4

-
1mol He (4
2NA 2 mol g) 1 mol Cu (64 g)
1mol Hg (201 g) STP
1 mol H2SO4 1NA S 1 mol S .
4NA 4 mol
133

22-0215_A.indd 141 27/5/2014 4:49:42


:
1. mol
2.
3.
4. ( )
( ).
.

4.5
(H 2 S) 170 g.
mol ;
. STP .; x H 2 S o STP
. H 2 S ; (.) .

r . :1, S:32.

. , 1 mol -
g,
. ,
1 mol H 2 S 34 g

n 170 g
n = 5 mol 2 S.

m
n
M r g / mol
n = mol m= .
:

m 170 g
n H 2S 5 mol
M r g/mol 34 g/mol
. 1 mol

1 mol H 2 S 22,4 L
V 112 L 2 S
5 mol V
22,4 L STP. ,
. 1 mol
. ,
1 mol H 2 S N A
x 5 N A , 5 6,02 10 23 !
5 mol x

134

22-0215_A.indd 142 27/5/2014 4:49:43



. ( 3 ) 1,12 L STP;
. 1,80661024 3 ;
r . : 14, : 1.

(. 0,05 , . 51 g)

, -
,
. ,
,
.

4.6
16 g -
(SO 2 ).
r : S: 32, O: 16.

r =132+216 = 64.
1 mol SO 2 64 g
64 g SO 2 2 16 g
.
16 g m
m O = 8 g.


() 68 g (H 2 S);
r : S: 32, H: 1.
(4 )

, , -
.
mol. -
.. g, L, ., -
, .

135

22-0215_A.indd 143 27/5/2014 4:49:43


4.7
CO 2 SO 2 . 7,6 g,
STP 3,36 L.
. mol ;
. CO 2 ;
r : C: 12, S: 32, O: 16.

x mol CO 2 mol SO 2 . x

.
1 mol CO 2 44 g
m1 44 x g
x mol m1
1 mol SO 2 64 g
m2 64 g
mol m2
mCO 2  m SO2 7,6 g

44x + 64 = 7,6 (1)


x
STP.

1 mol CO 2 22,4 L
V 22,4x L
x mol VCO CO 2
2
1 mol SO 2 22,4 L
VSO 22,4 L .
mol VSO 2
2
, 3,36 L
V V 3,36 L
CO 2 SO 2

: 22,4x + 22,4 = 3,36 (2)


(1) (2) :
x = 0,1 = 0,05
0,1 mol CO 2 , 0,144 g 4,4 g CO 2 x SI:
R = 8,314 J K-1 mol -1
0,05 mol SO 2 .


.
13,2 g 6,72 L STP.
. mol ;
. ;
r : S: 32, O: 16, H: 1.
(. 0,1 - 0,2 . 6,4 g - 6,8 g )

136

22-0215_A.indd 144 27/5/2014 4:49:45


4.2

.
, -
-
, :
Boyle: (V) -
() ,
mol (n) ()
. , :

Boyle P V = n,
R. Boyle (1627-1691)
-

. 14
-
.

-
-
.


-
.

4.3 Boyle.
( n, ).

Charles (V) -
(), -
mol (n) () . , - C. Charles (1746-1823)
:
-
Charles .
VvT n, P
-

Montgollfier,
Charles
-

. -

-
,
250 kg 500 Kg -
.
-

.

4.4 Charles.
( n, P ).

137

22-0215_A.indd 145 27/5/2014 4:49:46


4.5 ( ) , - Gay-Lussac:(1778-1850)
Charles. .
,
-
Gay-Lussac: (P) -
(), mol (n) -
-
(V) . , : 7000 m.


Gay-Lussac PvT n, V -
. -

-
, -
, -


.


.

4.6 Gay-Lussac. -
( n, V ).

:
1. Boyle V v 1/P
2. Charles VvT
-
3. Avogadro Vvn

, V v (1/P)T n
,
R : V = R (1/P)T n
R .

138

22-0215_A.indd 146 27/5/2014 4:49:47


R 1 mol
STP :
PV 1 atm 22,4 L 0,082 atm L
R
nT 1 mol 273 K mol K
, :
PV=nRT

.
(Boyle, Charles,
Avogadro) ()
. .
,
, .
,
, -
. -
( ). -
,
. ,
:
P V = n R T ,
n mol
V
.

4.8
15 L 27 qC, 4 mol
. .

, mol
, -
.
= + 273 = (27+273) = 300
nRT 4 mol (0,082 atm L/mol K) 300 K
PV nRT P
V 15 L
P = 6,56 atm.

139

22-0215_A.indd 147 27/5/2014 4:49:48



15 L 800 qC, 2
.
. ;
(11,73 atm)

,
, .


4.9
( 2 ) 8 atm -
273 qC. r =16.

= + 273 = (273 + 273) K = 546 .
M r O2 2 16 32

, m
n
M r g/mol

,
mRT m RT RT
PV P P
M r g/mol V M r g/mol M r g/mol
P M r g/mol 8atm 32g/mol
5,71g/L
RT atmL
0,082 molK
546 K


2,28 g/L 546
6 atm. .
R=0,082 atmL/molK
(17)

140

22-0215_A.indd 148 27/5/2014 4:49:48


4.3 - ,

'
1 ,
,

. -
' :
' Molarity, mol
1 L . , -
:
c=n/V

,
c =
n = o mol
V = L.
mol L-1 .
, 1,5
1,5 mol NaOH (60 g) 1 L (1000 mL) , -
.

4.7 .

4.10
300 mL 6 g
(NaOH). ( ' ) -
. -
r : Na: 23, O: 16, H: 1.

141

22-0215_A.indd 149 27/5/2014 4:49:49



1 ( )
' mol .
r NaOH = 123 + 116 + 11 = 40
m 6g
n 0,15 mol
M r g/mol 40 g/mol
300 mL 0,15 mol NaOH
1000 mL n
n = 0,5 mol
= 0,5 mol/L.
2 ( )
0,15 mol NaOH V = 300 mL = 0,3 L. ,
n 0,15 mol
c 0,5 mol/L 0,5 M
V 0,3 L

400 mL -
( 3 ) 2 ;
r : : 1, : 14, : 16.
(50,4 g)

4.11
% w/w ( ) -
0,2 1,05 g mL-1,
14,6 g (HCl).
r : H:1, Cl: 35,5.

, ,
, .

1 mol HCl 36,5 g


n 14,6 g x
(.. c)
-
n = 0,4 mol Cl. (.. % w/w), -
n n 0,4 mol ,
c V 2L -
V c 0,2 mol .
V = 2000 mL.

m
m V 1,05 g/mL 2000 mL
V

142

22-0215_A.indd 150 27/5/2014 4:49:50


m = 2100 g.

, % w/w :
2100 g 14,6 g HCl

100 g x
x = 0,7 g .
0,7% w/w ( ).


(c)
(NaOH) 500 mL, 8% w/w 1,07
g/mL. r : Na: 23, O: 16, H: 1.
( 2,14 )


,
, . -
, .
:
c1 V1 = c2 V2
,
c 1 V 1 , ,

c 2 V 2 , ,

4.8 -
, .


143

22-0215_A.indd 151 27/5/2014 4:49:51


4.12
(NaOH) 400 mL -
2 1200 mL .
.
.

1 ( )
:
x
1000 mL 2 mol .
2 M
400 mL n
, ,
n = 0,8 mol NaOH. -
.
-
, 0,8 mol -
NaOH.
V = V + V H2O = 400 mL + 1200 mL = 1600 mL.
:
1600 mL 0,8 mol .

1000 mL x
x = 0,5 mol.
0,5 .
2 ( )

n
c n c V
V

:
n = n
c V = c V

c V 2 M 400 10 3 L
c
V 1600 10 3 L
c = 0,5 M.


3 L NaCl 1
NaCl 0,1 ;
(27 L)

144

22-0215_A.indd 152 27/5/2014 4:49:53




, -
:
. -
. ,
m = m 1 + m 2 + m 3 + m =

. -
.
,
V = V 1 + V 2 + V 3 +
V =
.

. :
m = m 1 + m 2 + m 3 + m =
n = n 1 + n 2 + n 3 + n = mol

:
c 1 .V 1 + c 2 .V 2 = c V
,
c 1, c 2 V 1, V 2
c V ,
.
, c 1 >c 2 ,
c 1 >c >c 2 .

4.13
3 L HCl 1 7 L HCl 0,5 M.
.

1 ( )
(): 1 .

1 L 1 mol HCl
nA 3 mol
3L nA

(): 0,5 .
1 L 0,5 mol HCl
nB 3,5 mol
7L nB

145

22-0215_A.indd 153 27/5/2014 4:49:54



V = V A + V B = 3 L + 7 L = 10 L
n = n A + n B = 3 mol + 3,5 mol = 6,5 mol
:
10 L 6,5 mol HCl
1L x
x = 0,65 mol.
0,65 mol/L,
0,65 .
2 ( )


n = n A + n B
c V = c A V A + c B V B

c AVA  c BVB 1 mol/L 3 L  0,5 mol/L 7 L


c
V 10 L
c = 0,65 M.


500 mL (Na)
8% w/v (' ) 1,5 L -
0,8 .
.
(1,1 )

146

22-0215_A.indd 154 27/5/2014 4:49:54


4.4
H , -
, . ,
-
2 + 3 2 o 2 3 :
1. (N 2 , H 2 )
(NH 3 ).
2. .
,
1 2 3 2 2 3 .

1 mol 2 3 mol 2 2 mol 3 .

1 N 2 H 2
NH 3 P T.
:
mol
. -
.
:
1 mol -
,
1 mol V m 22,4 L ( STP)
1 mol ,
mol
, () .
, -
-
( ),
.

-

:
1. mol (..
).
2. mol
.
3. , mol (
r ) ( V m -
).
.

.

147

22-0215_A.indd 155 27/5/2014 4:49:55


4.9 -
.
.
mol. -
mol .

4.14
2 mol 2
448 L 3 STP; r =14.

1
' mol 3 .
1 mol 3 (STP) 22,4 L
n1 448 L n 1 = 20 mol NH 3
2

:
2 + 3 2 o 2 3

148

22-0215_A.indd 156 27/5/2014 4:49:56


3
mol -
, (-
).
2 + 3 2 o 2 3
1 mol 3 mol 2 mol
4
( mol) -
mol
mol.
2 + 3 2 o 2 3
1 mol 3 mol 2 mol
n2 n3 20 mol
n 2 = 10 mol N 2
n 3 = 30 mol H 2 .
5
. 2
( r = 28), :

1 mol N 2 28 g
m 280 g N 2
10 mol m
448 L 3 ( STP) -
280 g 2 30 mol 2 .


16 g
. SO 2 27 qC
2 atm. : r S :32 R = 0,082 atm L mol-1 K-1
( 6,15 L)

1.

-
. ,
.
%. , -
95% w/w 100 g 95 g Fe
5 g . -
.

149

22-0215_A.indd 157 27/5/2014 4:49:57


4.15
2 STP
250 g ;
97,5% w/w. -
.
r Zn = 65.


250 g ,
.
100 g . Zn 97,5 g Zn
250 g m
m = 243,75 g n.
243,75 g Zn . -
, -
.
1 mol Zn 65 g
n1 3,75 mol Zn
n1 243,75 g
Zn + H 2 SO 4 o ZnSO 4 + H 2
1 mol 1 mol
3,75 mol n2
n 2 = 3,75mol H 2 .
2 STP :
1 mol H 2 22,4 L
V 84 L
3,75 mol V


80% w/w -
10 L HCl 0,8 ;
r n : 65.
(325 g)

2. -

:
. .
, -
, . -

.

150

22-0215_A.indd 158 27/5/2014 4:49:59


. .
, (), x -
(). - -
, , -
-
, .
.
, ,
4.16 .

10 mol (Na) 8 mol (Cl 2 ) -


(aCl). mol NaCl
;

-
. :
2Na + Cl 2 o 2NaCl
2 mol Na 1 mol Cl 2 .
10 mol Na 5 mol Cl 2 .
8 mol Cl 2 . -
(10 mol) 5 mol
10 mol NaCl, 3 mol Cl 2 .
, .


112 L 2 -
STP 10 g 2 ; r: : 1, : 16.
(90 g)

3.
,
. -
, -
, ...
-
.

4.17
13 g (Zn) -
.
. .
r : Zn: 65, H: 1, O: 16.

:
Zn + 2HCl o ZnCl 2 + H 2 (1)

151

22-0215_A.indd 159 27/5/2014 4:50:00


2H 2 + O 2 o 2H 2 O (2)
A , -
.
Zn, mol,
mol 2 . (2) -
mol 2 , mol
g. :
1 mol Zn 65 g
 n1 0,2 mol Zn.
n1 13 g
(1) Zn + 2HCl o ZnCl 2 + H 2
1 mol 1 mol
0,2 mol n2
n 2 = 0,2 mol H 2 .
(2) 2 2 + 2 o 2 2
2 mol 2 mol
0,2 mol n3
n 3 = 0,2 mol H 2 O
m H2O = 0,218 g = 3,6 g.


11,7 g -
.
. STP
. r : Na : 23, Cl: 35,5.
(2,24 L)


, -
, . x mol
x -
.
x
mol -
.

152

22-0215_A.indd 160 27/5/2014 4:50:01


4.18
-
. , -
31,75 g Cu. Zn -
. r : Cu: 63,5 , Zn: 65.

x mol Zn.
:
Zn + H 2 SO 4 o ZnSO 4 + H 2
1 mol 1 mol
x mol ; = x mol
x mol 2 CuO .
CuO + H 2 o Cu + H 2 O
1 mol 1 mol
x mol ; = x mol
x mol 31,75 g
1 mol 63,5 g
x mol 31,75 g x = 0,5.
, m Zn = 0,565 g = 32,5 g.


HCl
Cl 2 ,
AgNO 3 28,7 g -
. ;
r : Mg: 24, Ag: 108, Cl: 35,5.
(2,4 g)

,

.

4.19
13,3 g
AgNO 3 . -
28,7 g AgCl, .

153

22-0215_A.indd 161 27/5/2014 4:50:02


r . Na: 23, K: 39, Cl: 35,5, Ag: 108.
R R


:
NaCl o M r = 58,5
R R

KCl o M r = 74,5
R R

AgCl o M r = 143,5 R R

x mol NaCl
mol KCl.

NaCl + AgNO 3 o NaNO 3 + AgClp R R R R

1 mol 1 mol
x mol ; = x mol
KCl + AgNO 3 o KNO 3 + AgClp R R R R

1 mol 1 mol
mol ; = mol
:
m NaCl + m KCl = 13,3 g
R R R R

x58,5 + 74,5 = 13,3 (1)


AgCl (x+) mol,
(x+)143,5 = 28,7 (2)
:
x=0,1
=0,1
0,1 mol 0,158,5 g=5,85 g NaCl
0,1 mol 0,174,5 g = 7,45 g KCl.


10 g Fe FeS
HCl 3,36 L
STP.
. r : Fe: 56, S: 32. R R

(5,6 g Fe - 4,4 g FeS)

154

22-0215_A.indd 162 27/5/2014 4:50:03


22-0215_A.indd 163 27/5/2014 4:50:04

4 mol . : 1mol S, 1 mol


Hg, 1mol Cu 1mol He

mole
O mol Wilhelm Ostwald
20 . g
. (Grundlinien der anorganischen chemie, .Leipzig: Engelmann,1900). -
gram-molecule , .
Ostwald
. mol -
. , mole
( moles) molecule (molecula),
.
Ostwald . -
Einstein, Brown -
.
,
1971, mol (S.I.)
.

22-0215_A.indd 164 27/5/2014 4:50:05


1. (A r ) ()
1/12
-12. (M r )
()
1/12
-12.

2. Avogadro (6,021023)
r

r .

3. 1 mol .
4. Avogadro, -
-
.

5. (V m )
1 mol -
.

6. , PV = nRT,
(), (V), () mol
(n) .

7. -
' Molarity, mol -
1 L .
, , -
.

8. mol -
( ). -
-
( ).

mol '

Avogadro

Avogadro



(STP)

157

22-0215_A.indd 165 27/5/2014 4:50:06


- -

1. :
) (amu)
)
) .
2. Avogadro
.
3. ) Avogadro;
) 1 mol;
) 1 mol ;
) 1 mol ;
4. T (V m ) ;
; V m
STP;
5.
. ;

: ( ) - x (-
( ) - Mol - )
Avogadro - -
.

6. ) r ( ) IUPAC
r .
200;
) r ( ) -
310;
x
( ) -
7. (Mg) -
24,305.
. -
. IUPAC
r .
8. :
1) 1 mol . -
.
2) vogadro ( = 6,021023) :
)
.

158

22-0215_A.indd 166 27/5/2014 4:50:07


)
.

9. (V m )
.

10. ( ) Cl -
35,453. :
)
)

)
) .
.

11.
.
1. ( ) -

2. 1 mol STP -
22,4 L
3. 1 mol 1 mol
4. r ,

12. N -
:
) Br 2 ) Fe ) 3 ) 4 ) SO 2
) 2 ) Ca(OH) 2 ) Fe 2 (SO 4 ) 3
r .
160-56-48-124-64-47-74-400
Br: 80, Fe: 56, O: 16, P: 31, S: 32, H: 1, N: 14, Ca: 40

13. CH 4 :
) 6,021023 g ) 2,6610-23 g ) 16 g ) 0,000032 g
.

14.


1. O 2 . 44
2. CO 2 . 28
3. N 2 . 48
4. O 3 . 32
5. H 2 S . 34
r : : 16, C: 12, N: 14, H: 1, S: 32

: 159

22-0215_A.indd 167 27/5/2014 4:50:09


15.
5. r = 31 r = 124. :
) ) ) ) .
.

16. :
) 10 mol ) 2 mol
) 4 mol ; 320 g 88 g 392 g

17. mol :
) 560 g ) 68 g ) 3 kg
20 mol 2 mol 1500 mol
18. STP :
) 3 mol ( 3 ) ) 0,001 mol . 67,2 L 0,0224 L

19. -
:
1. 10 :
) 2 mol ) 0,1 mol ) 10 mol ) 100 mol
2. 2,6 mol :
) 0,26 ) 260 ) 26
) 2,6
3. 112 L H 2 S STP :
) 11,2 mol ) 0,5 mol ) 5 mol ) 112 mol

* 20.
A C H -
2 4 3
28 17,
C 2 H 7 N,
45
.

* 21.
, ,
8 g ; 5,6 L

* 22. 100 g 44,8 L STP .


; 50

23. STP :
) 2,24 g/L ) 32 g/L ) 1,43 g/L
.

24. 3,04 g/L .


68
.

* 25. XH 3,48 g/L STP .


3
,
75

1.

160

22-0215_A.indd 168 27/5/2014 4:50:10


** 26.
6.
, 3,2 g
1,12 L
;

27. :
1. 90 g :
) 18 g ) 10 g ) 60 g
2. 42 g :
) 51 g NH 3 ) 48 g NH 3 ) 126 g NH 3
3. 560 mL CO 2 STP :
) 8 g ) 0,4 g ) 0,8 g
4. 68 g :
) 4N A ) 4 S ) 6,8

28.
.
1. 20 L 2 20 L He -

2. 1 mol 3 4
3. 4 mol 2 SO 4 16
4. 4 mol CO 2 , 2
mol SO 2

29. ;
) 1 He ) 1 .
4/ g, 207/N A g

30. ;
) ) . 32/N A g, 36,5/N A g

31. mol
.

* 32. . -

28
21, .

* 33. 4 mol 2 mol N .


3
; STP ;
2

124 g, 134,4 L

* 34. 3 mol H S 1,2 mol .


2 3
9,6
; 9,6 g

** 35. 6,8 g 0,8N A -


. ; 3,4 g

36. mol
. :
)

: 161

22-0215_A.indd 169 27/5/2014 4:50:13


) .

* 37. :
mol g L (STP)
CO 2 44
H2S
NH 3
SO 2

38. (R).

39.

mol , :

VA nA
VB nB
40. V .
) -
. :
) V
) 4V
) 2V
) 0,25V
) -
. :
) 0,5V
) V
) 2V
) 10V
.

41. (R) :
) x

) ,
)
R = 0,082 L atm K-1 mol-1
)
)
.

* 42.
.
162

22-0215_A.indd 170 27/5/2014 4:50:14


1.
,

2.
,

.

43. 5 L
16 g 32 qC 1 atm. -
. 80

* 44. V 27 qC 3 atm.
127 qC,
. 127 qC; 4 atm

45. 5,6 L 57 qC 64g


( 2 ). .
9,7 atm

46. 56 L 77 qC
40. -
2 atm, . 156 g

47. 2,8 L 273 qC 0,5


. ;
8 atm

* 48. . 0,2 mol 2


0,4 mol N 2 .
, . 1:4

* 49. 34 g 22,4 L 546 K


3
4 atm. =1 r
) mol 34 g ;
) ; ) 2 mol
) ; ) 17
) 14

** 50. ( ):
) STP
3

) 2 atm 819 qC
) 0,76 g/L
) 0,38 g/L
* 51. N ,
2 g/L 2 atm 546 .

* 52. 56 L 546 K 11 g CO , 34 g 2
45

H 2 S 56 g 2. ;
2,6 atm

: 163

22-0215_A.indd 171 27/5/2014 4:50:16


* 53.
3. 57 qC 288 g
, mol 1:4 .
20 atm, :
) mol ) 2 mol 8 mol
) ) 13,53 L

54. :
)
.
) 2 .
) , ..
.

55. 400 mL 0,2 mol KOH.


() - 0,5

* 56. , 1,02 g/mL


0,2 , 6,3 g ;
510 g

* 57.
400 g 20 g (NaOH),
1,04 g/mL. - 1,24
.

* 58. () - 0,5
, 2% (w/v).

* 59. % (w/w) -
(H 2 SO 4 ), 2 17,8% w/w
1,1 g/mL.

60. 200 mL 5,85 g


(NaCl). 0,5

NaCl.

61. -
, :
1. (aOH) 2 -
400 mL 2 .
: ) 2 ) 4 ) 0,5
2. (NaCl) 1,5 -
500 mL H 2 O. -
: ) 3 ) 1,5 ) 0,15

164

22-0215_A.indd 172 27/5/2014 4:50:19


* 62.
2. 500 mL , 8%
(w/v) 100 mL . :
) % w/v ) 6,67 % w/v
) () . ) 0,68

* 63. 40 mL 0,4 ,
8 mL H 2 O. -
0,5
;

* 64. 200 mL (NaOH)


10% (w/v) 300 mL -
2% (w/v). N
:
) % w/v
) 5,2% w/v
) ( ). ) 1,3

** 65. 540 g , 9,8 % w/v -


1,08 g/mL, 4,5 L -
2 . .
1,9

* 66. 0,1 3 L
0,3
9L
0,15 ;

* 67. ,
-
2 3,65% w/v,
1,4 ; 2:3

* 68.
mL 800 mL -
, 10% w/w 1,05 g/mL,
2 ; 50 mL

69. mol -
, 4,48 L STP ;
; 0,2 mol 27,2 g

* 70. 57 qC
1,5 atm, 0,1 mol -
. 1,8 L

* 71. ( STP) , -
, 20 g
88% (w/w) ();
. 4,48 L

: 165

22-0215_A.indd 173 27/5/2014 4:50:21


** 72.
2. , 85% -
-
, 984 cm3 , - 9,18 g
27qC 3 atm; 9,18 g

73. 2 21,2 g
0,2L L
0,2
;

74.
0,05 . -
3 L , -
3,9
3,9g g
-
;

* 75. , 44,8 L -
( STP ) 150 g , -
146 g
146 g
;

* 76.
. mol
, 3,2
50 mol

Kg 1,12 m3 STP ; 50 mol

77. 2,4 g .
37,6 g
, ,
. - 37,6 g
.

** 78. 10 g 2+, - 40
.
11,2 g
. . 40



10. 27. (1-), (2-), (3-), (4-)
11. : 3, 4 28. : 2, 4
: 1, 2 : 1, 3
13. 40. ) )
14. (1-), (2-), (3-), (4-), (5-) 41.
15. 42. : 1
19. (1-), (2-), (3-) : 2

23. 61. (1-), (2-)

62.

166

22-0215_A.indd 174 27/5/2014 4:50:22


5.1 -
-
- -
-
-


5.2.

5.3 - -
-
-


:
.
, , .

.
.
( ).
.. ,
.

22-0215_A.indd 175 27/5/2014 4:50:24


-
. 6
1945, 8.15, - .
, ,
. -
the little boy ( ),
. ,
200.000.
, -
-
. . , -
, , - , -
. ,
. -
- -
.

- . -
,
-
.
. (

- ).
.

. ,

22-0215_A.indd 176 27/5/2014 4:50:26


.


20 -
.
- - -
.
. -
-
.
.
- -
. , , , -
.

. ( -
) -
.
, ..
. , .

. .
1903 Rutherford -
. , - Rutherford ()
1919 - Soddy ()
1902 -
( -
). - .
Rutherford,
.
. , Soddy

, , - .
.
-
( -
, Big bang), . ,
Rutherford.
(Scientific American,
1966)

169

22-0215_A.indd 177 27/5/2014 4:50:27


5.1 - -
- -



(1). ,
A
Z X (
) .
,
. , -
-
.
. -
. ,
,
. < 83
.
. ,
. -
, . ,
168 O 188 O , 168 O
( ).
-
: Coulomb
, ,
, .
, Coulomb
.

5.1
x r
, r , - Hg
200
80 Hg ;
199,9683 ;

1,008665 1,007825 .

Hg 80 200-80 =120
.
, r
.
r = 801,007825 + 1201,008665 = 201,66580

170

22-0215_A.indd 178 27/5/2014 4:50:29



. 11 H 21 H
99,985% 0,015% .
r ; 4
.


Becquerel (1852-1908): -
1895 Henry
Becquerel. , , 1896.

o ( - 1903.
)
.
Curie, .
, -
, . -
.
Nobel 1903.

() ()
. - Marie Curie (1867-1934):
( ) . -
, 1903
. 1911,
- -
.
- , , -
. -
.

-
,

1953
-
5.1 : . -
. ( ) . ( ) ,
(Curie)
(),
,
-

-
.
171

22-0215_A.indd 179 27/5/2014 4:50:30


Rutherford 1899 MacGil
, -

. -
, -
( ), -
, ( 5.2).
Rutherford , , . -
.
-

, -
. , . - -
(
. , - , , UV) -
,

1/1837 -1. .
, , . -
RaSO 4
, , -
, 1:100 000 ZnS
.
.

x
-
. , -
-
,

. -
-
,

|
25 cm.

:
5.2 , . :: = 1:100 :10 000

:
(..
) -
, -
-
. , (..
)
.

5.3 , .
.

172

22-0215_A.indd 180 27/5/2014 4:50:32


5.1.
5.1


4 +2

1/1837 -1

0 0

(-
) .
238U,
234
Th ( 234):

238 234 4
92 U o 90 Th + 2 He

-
.

.
. , ,
.
- .
60, -
. :
59
27 Co + 01 n o 60
27 Co +
:
60 60 0
27 Co o 28 Ni + 1 +


Rutherford (1919), :

14 4 17
7 + 2 He o 8 + 11

5.2
-

. , 99 ()
:
238 14 247
92 U+ 7 No 99 Es + ; .

173

22-0215_A.indd 181 27/5/2014 4:50:34



-
,
(92+7)-99 =0 (238+14)-247 =
= 5. 5 (5 n).


105 ( IUPAC)
: -
- 236
249 15 206 , , -
98 Cf + 7 No 105 X + ; .
- 206,
4
() 6 ,
4,6
.
,
,
( ). - 11 12
3,6 - 4,2
, , ( .
) .
-
(). x

-
, t

, . 238
U 4,5109
3-
(), t 1/2 , - 12,3
14
C 5,7103
, - 32
P 14,3
60
. Co
131
5,27
8,04
- 15
118 s
94
, , t 1/2 , - Kr 1,4 s

.
t 1/2 .
2 t 1/2 1/4 ( )2 ,
. , -
:
m = (1/2) m o x ,
, m m o ,
,
m: .
=log(m/m 0 )(-0,301)
m o : t = T

5.4 -

174

22-0215_A.indd 182 27/5/2014 4:50:35


-

x
. , ,

Geiger-Muller , -
(). Geiger -
. .
-

16 000 Km s-1. -


99% -
.

50 000100 000
(
) cm
.

5.5 Geiger Muller. -


. , -
.

5.3
10,0 g 15O
8 min,
15
O 2 min;

175

22-0215_A.indd 183 27/5/2014 4:50:37



:
= 8,0 min / 2,0 min ()-1 = 4 . ,
:
m = () m o o m =()4 10,0 g = 1/16 10,0 = 0,63 g

90Sr t = 29 .
87 , 2,00 g ;


x Curie
: . 1 Curie ..
1 g . -
.
1. Curie (Ci). Curie millicuries.
.. -
3,7.1010 - -
.
400 000
2. SI. Becquerel (Bq), - 1,110-5 Curies, -
. , 11Curies.
1 Ci = 3,7.1010 Bq
. -

1. -
, , -
rad (radiaton absorbed dose). -
10-2 J kg -
.
2. SI. Gray (Gy),
1 J kg . ,
1 Gy =100 rad.
.

1 Gy 20
1 Gy . rem (radiation
equivalent man)
,
-
. , 1 rem
. 1 rem =1 rad
.

176

22-0215_A.indd 184 27/5/2014 4:50:39



-
( ).
, , .
. -

, ..
( ). -
( -
) .


(1945).
Cernobil (1986).
, , ,
. , -
, -
, , , , . -
-
, .. 40.
.

( 1998),
.
, -
, ,

(
). ,
, .

-
. ,
. ,
, -
DNA RNA.
, -
( 5.2). -
,
. .. ,
147 (n,p) o 146 C, -
, .

177

22-0215_A.indd 185 27/5/2014 4:50:41


5.2
.
5.2

/MeV

/ - 0,1-40 -

/ - 0,01-0,1

2 4-10 4-10cm ,

- -1 0,025-2 m mm

. -
.
. , -
.
. -
,
. 5.3 -
() .

5.3

(rem)

25

25-100 , ,

100-200 , , ,

200-400 50% ,
.
.
> 600 .

200 700 rem -


.
, (..
) . -
, , ,
. -

178

22-0215_A.indd 186 27/5/2014 4:50:42


. , ,
DNA RNA, .

0,1 rem . , ,
TV, -
0,2 rem . -
0,5 rem . -
5 rem -
30 .
M
C r
200
20 000 . ,
5.2 -
-

1917 r 200
. -
-
, ( -
, 146 C. Lascaux)
5760 . 15 516 r900 .

2 .
14
x C -
. -
-
14C - . 238U
232
. - Th -

. -
- .

(.. , ). He -
14C -
.
, 14CO 2 ,
. , -
. 14C/12C ( )
. -

14C/12C .
-
(, ...) . -
50 000 .
14C
-
.

. - 3000

- -
. 14C .

, -
.

179

22-0215_A.indd 187 27/5/2014 4:50:44



,
, ( ).


. , -
. , -
, . -
,
131I.

-
.

, , -
, . -
-
99Tc () , 99
Tc.
-
. -
, .. -
.


:
1. . -
-
.
2. -
.
.
3. . -
,
, .. Geiger Muller, -
.
4. . -
, -
, -
.
5. ,
.
-
99Tc.
5.3 - -
,
. -
.
Rutherford ( 5.1). -
. 1
250 000 0000 .
180

22-0215_A.indd 188 27/5/2014 4:50:46


, (.. ), -
. ,
.
-
- ,
.. , , ( 21 H ),
.

.
, .. 235U 234Pu,
. -
, -
. -

. , -
() (). -
, -
.
, .. 11 H , 21 H , 13 H , -
- , .. 42 He , -
.
-
.
.
, ,
(>10 000000 oC). -
(),
, .

5.6 235, -
1945.

181

22-0215_A.indd 189 27/5/2014 4:50:48



-
(.. ) , , .
,
. .
, -
.
-
, .
(3,3% 235U 97,7% 238). 235U
, , 238U
, 239Pu 240Pu .
.
,
. 235U
.
, ,
-
, . , -
, , -
, .
, , ,
90
Sr (-39) 29 , 137Cs (-137) 30 .

22-0215_A.indd 190 27/5/2014 4:50:49


400 ,
. , 400
241
, .. Am (-241) 229Th (-229), -
.
3 m
30 cm . ,
, .
, .
1000 MW 10 .
-
. , -
.
-
.
. ...

,
,
.

22-0215_A.indd 191 27/5/2014 4:50:50


1. -
, . -
.

2.
18 16
. .. 8 O 8 O .

3. . 168 O .
4.
5. -
.
.

6. . .
.

7. -
.

8.
( t 1/2 ), ,
.
.

9. , m 0 ,
m, : m = () m 0

10. -
Geiger- Muller.

11. s Curie, -
3,71010 . Bq
s.

12. Gy, -
1 J Kg .

13. , ,
.

14. , -
... .
14.

15. ( )
. -
.

16. , -
.
.. -
.

184

22-0215_A.indd 192 27/5/2014 4:50:51


17. .

Geiger

, Curie, Becquerel, rem

185

22-0215_A.indd 193 27/5/2014 4:50:52


- -


1. ;
2. ; .
3. ;
4. ;
5. ;
6. , ;
7. ;
8. ;
9. ;
10. ;
11. , m, ,
m 0 ;
12. Geiger;
13. Curie Becquerel;
14. ;
15. ;
16. -
;
17. ;
18. ;
19. ;
20. .
21.
;


22.
: - 7, -22 -239 2 5 , 10 12, 94 - 145

23. mol ( 2
1
) :
. 1,0000 g . 2,0000 g . 4,0000 g . 2,016 g

24. A 146 C, 157 N 179 F


;
. e,
186

22-0215_A.indd 194 27/5/2014 4:50:54


. ,
. ,
. ,

25. 20 20
. :
. 20
20 Ca . 40
20 C . 50
20 Ca . 60
20 Ca

26. , , 127.
53. , -
; ; 127,74,53,53

27. 1 mol ; g ; (-
) 96320 C

28. Ar 85 87 -
75% 25 % .
:
. 75,5 .85,5 .87,5 .86,5 .86

29. :
.
.
.
. .

30. 40
19 :
. . .
.

31.
:
. 235
92 U . 238
92 U .
239
93 Np . 239
94 Pu . 240
93 Np

32. 139
67 .
:
. 206 . 139 .139
. 67 . 72 .

33. 1735 Cl 37
17 Cl :
. . . . . . .

34. 83.
:
. 42 41 . 83
. 41 , 41 1
. 42 41 . 83

: 187

22-0215_A.indd 195 27/5/2014 4:50:56


35.
5. 17
35 :
. 35 . 17 . 35 . 17
. 18


36. -
. :
.
.
.
.

37. 3
( ; = 1H )
8 4
3 Li o ; + He
2

38. 1934 Joliot - Curie -



27 4 1
13 Al + 2 He o ; + 0 n
:
. 30
15 P 30
14 Si
31
. 15 P

39. :
Ra o 222Rn + 42 He + 6MeV 2 + 1/2 2 o 2 + 68 Kcal
226

Kg 2 , -
1 mol :
1 Kcal = 4,184.103J 1J = 6,24.1018 eV 4080 kg

40.
18
, 8 O:
6 CO 2 + 12 H 2 18O o C 6 H 12 O 6 + 6 18O 2 + 6 H 2 O,
, :
. . . .

41. :
64 63
29 Cu o ; + 28 Ni , :
. . .
. .

-
42. CO 2

14
6 C CO 2 .
12

43. % 128 -
2,5 h ( = 25 min) :
. 15,6% . 1,56% .3,13% . 6,26%
188

22-0215_A.indd 196 27/5/2014 4:50:59


44.
4. 201Pb 8
h. 1 g , -
24 h :
. 0,5 g . 0,33g . 0,25g . . 0,125g

45. 85Kr ( = 10,73 ) 15 m 10,0


picocuries m3. , -
43
0,625 picocuries /m3 ;

46. 14C. -
, CO 2 .
Geiger 11,7 g -
.
15,3 . 14C 5760 -
. 2230

47.
:
. 14C
2
. 14C 14CO 2
CO 2 .
. 14C 14
.
14C.

48. 10 .
8 g 40 :
0,5g . 4,0g . 2,0 g . 6,0 g . 1,0g

49. mol , -

:
. 4,5.106 . 65 . 12 . 10-4 min .1 min

50. 9,4 min


g 14C. ; (-
46) 4063

51. 1035 s.
, 1010 .
1027
;


52. (eV) , -
-
1 volt. 1 eV :
. 1,6.10-16 J . 4,8.10-25 J . 1,6.10-19 J . 4,8.10-11 J
: 189

22-0215_A.indd 197 27/5/2014 4:51:03


. 6,62.10-34 J

53. -
:
. . .
. film . Wilson

54. , CH 3 COOH, , CH 3 OH, -


, CH 3 COOCH 3 2 .
18,
- - ;

55. 3,7.1010 -
:
. Debye . Rutherford . Einstein . Fermi . Curie

56.
. . . .
.

57. : 82 Pb + 24 Cr o A , 98 Cf + 8 O oA , Aoa +X ,
Xo a + , o + .
, , -
.

58. Rutherford 1911


3,41010 /s, 0,039 cm3 He
STP . -
vogadro .

59. : 64
24 Cu o;+ 64
28 Ni ,
:
. . .
. .

60. :
1
1 , 21 , 31 , 168 , 178 , 18
8 :
.3 .9 .6 .27 .18

61.
.

62.
:
. . . .
.

190

22-0215_A.indd 198 27/5/2014 4:51:04


63.
3. -
Pb 22,8% .
(
).

64. s 1,0 g -
3,6081010. t .

65. -

. . . . .

66. = 14,8 h
.
10% ;

67.
:
. .
. .
. -

68. :
.
.
. 1
. 1

69. 226
88 Ca
:
. 226 222
88 Ra . 87 Fr .
223
87 Fr . 222
86 Rn . 223
86 Rn

70. 1,0 mL
2,0105 s
. , -
133 mL
, 1,0 mL,
1,5104 s.
;

71. -
:
. . . .
.

72. , 2
+ 31 o 42 e + 01 n , :
1
. . . .
.
: 191

22-0215_A.indd 199 27/5/2014 4:51:06



, -


, , ..
-
, .
:
1. . , CO 2 , NO x , SO 2.
2. . , , .
3.. Chernobyl, Three mile island. .
4.. , .
5. .
6. .
-
.
-
.
;
;
;
;

23. 38. 56.


24. 40. 59.
25. 41. 60.
28. 43. 61. ,

29. 44.
30. 47.
62.

31. 48.
65.

32. 49.
67.

33. 51. 68.

34.
1027 - 69.

35.
71.
52.
72.
36.
53.
37. ;= 1 3
55.

192

22-0215_A.indd 200 27/5/2014 4:51:07


-
-
-

22-0215_C.indd 1 27/5/2014 5:01:42


22-0215_C.indd 2 27/5/2014 5:01:43
22-0215_C.indd 3 27/5/2014 5:01:43
22-0215_C.indd 4 27/5/2014 5:01:43
22-0215_C.indd 5 27/5/2014 5:01:44
22-0215_C.indd 6 27/5/2014 5:01:44
22-0215_C.indd 7 27/5/2014 5:01:44
22-0215_C.indd 8 27/5/2014 5:01:45
22-0215_C.indd 9 27/5/2014 5:01:45
22-0215_C.indd 10 27/5/2014 5:01:45
-

22-0215_C.indd 11 27/5/2014 5:01:45


22-0215_C.indd 12 27/5/2014 5:01:46
-
-

22-0215_C.indd 13 27/5/2014 5:01:46


22-0215_C.indd 14 27/5/2014 5:01:47
-

* (.. a) (.. H2) (.. a+), e,


22-0215_C.indd 15 27/5/2014 5:01:47


22-0215_C.indd 16 27/5/2014 5:01:47
: 0-22-0215
ISBN 978-960-06-4817-1

You might also like