Professional Documents
Culture Documents
22-0215 Xhmeia A-Lyk BM PDF
22-0215 Xhmeia A-Lyk BM PDF
: 0-22-0215
ISBN 978-960-06-4817-1
IN
: , . , .
, . ,
,
/
, /
, /
,
,
:
,
,
. ,
: , M.Ed, Ph.D, ..
. ,
. , ..
1.1 X
-
1.2
(, , )
-
1.3
- .
, -
,
1.4 -
- -
-
1.5 -
- -
- -
-
:
-
.
, , ,
.
, , ,
. .
, -
.
-
. , ,
.
,
.
( - , - -
, - ), . -
, .
-
.
.
, -
, . -
.
-
. , ,
,
, .
, , -
. .. -
: , .
: ( ), -
. : -
, . , (-
) (
) .
,
- ,
- -
. - ,
, . ,
, -
.
1.1
:
, -
( )
.
, -
.
.
. -
, -
. -
:
, -
.
.
.
x
, . ,
, -
, -
, . - , -
- , , .
. -
, -
. .
.
-
. -
,
, ,
. -
, -
,
.
.
.
AIDS -
-
.
-
.
.
, (),
, .
( ) .. 5 .. kg.
m = 5 kg.
1.1 . . ,
, .
To ( SI )
18
. 1960 , -
: SI (
Systme International d Units). SI 7
( 1.1).
-
. -
-
, .. -
atm pascal - Pa (N/m2 , = Kg .m/s2).
l m
m kg
t s
T K
x :
n mol 2
1Pa = 1 N/m (SI)
1atm = 101325 Pa =
- I A 760 mmHg
x :
Iu cd
qC, K (SI)
T (K) = (qC) + 273
( ).
x :
-8 -10
1 = 10 cm = 10 m,
1.2:
, -
- ...
(mega) M 106 1Mm = 106 m
(kilo) k 103 1 km = 103 m .
, , .
1.2
() 0,212 nm. -
m .
1nm = 10-9 m, 0,21210-9m,
1 = 10-10 m, 1 m = 1010 , 0,21210-9 m =
0,21210-91010 , 0,21210 = 2,12 .
.
,
. -
.
x -
.
1.2 1/ 6
, (g) . -
, .
1.3 -
.
.
(V)
.
SI ,
(m), ,
(m3). -
, (dm3 ), -
(L), (cm3),
(mL). x 1 L = 1000 mL
3
1 cm = 1 mL
3
1 L = 1 dm
x (L)
1 kg
4 C.
-
3
mL cm
.
-
cm3 -
mL -
.
-
3
L dm .
1.5
: 1. : 2. 3. 4. -
1.3
10 mm. -
1 km2.
.
V = s h.
s = 1 km2 = 1106 m2 = 106 m2
h = 10 mm = 1010-3 m = 10-2 m
V = s h = 106 m210-2 m V = 104 m3 = 10000 m3
()
- x
-
( ) - d.
.
IUPAC
=m/V .
( ) SI Kg /m3.
1.4
(Al) . -
2 cm.
21,6 g. Al;
V = (2 cm)3 V = 8 cm3
= m / V = 21,6 g / 8 cm3 = 2,7 g/cm3.
1.5
1 g /mL. kg/m3 g/L.
= 1 g/mL = 10-3 kg/10-6m3 = 103 kg/m3 = 1000 kg/m3.
1m3 1 () .
= 1 g /mL = 1 g/10-3L = 1000 g/L.
1L 1 kg.
1.3 - -
- -
( -
), .
: , .
- -
, , -
.
.
,
. -
, .. . -
. x
-22
5,710 g.
, -
, , -
. .
10
1.6 : ( 2 ), ( 2 ),
: ( 2 ), (C 2 ) (C 2 5 ).
, , x -
, -
.
. ,
,
.
.
. ,
, .. (He), ,
( 2 ), ( 2 ), ,
( 3 ).
.
11
x (S)
: : He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn, - 2 4 6 8.
. x
, -
-
C, S P. .
: 2 , 2 , 2 , F 2 , Cl 2 , Br 2 , I 2 .
: 3 .
: P 4 , As 4 , Sb 4 .
, -
.
-
.
( ), .. Na+,
Ca2+, S2-, Cl- ( -
), .. NH 4 +, CO 3 2-, H 2 PO 4 -.
, ..
Na+, -
, .. Cl-.
, .
1.8
.
. , -
-
, : -
1. Rutherford (1911): .
1. Dalton (1808 )
. .
2. Bohr (1913): - 2. Rutherford (1911) -
.
, . 3. Bohr (1913)
-
3. Sommerfield (1916): .
(), (). 4. Sommerfield (1916) -
.
4. : - 5. Schrdinger (1926) -
, - -
,
. -
, .
.
13
x
1.4:
, -
/g /C -
() -
9,1110-28 1/1830 -1,6010-19 -1 .
(e)
1,6710-24 1 +1,6010-19 +1
(p)
1,6710-24 1 0 0
(n)
1.9
, . -
.
- - . -
,
() 61
km .
.
, .
14
: X
-
.
, , ()
. , (C) -
11 12
: 6C 6C C 146 C
13
6
12
6 C -
99%.
1.4 - -
x : (s) solid
, , x : (l) liquid
: (s), (l) (g). x : (g) gas
1.10 -
-
:
( .. -
) (.. )
(.. ).
15
x
.
x
.
x -
.
1.11 .
. -
-
16
1.5: , ,
(l) (g) (g)
/ C 100 -253 -183
/ g L-1 1 000 0,084 1,33
,
.
, -
.
.., , , , - x
. , ( ) -
, - . -
. ()
-
. - .
.
.
, .
-
. , -
.
, (
) .
-
x
, .
, ,
, -
.
, .
( )
x -
.
, , , -
,
, ( .
) .
17
1.5 - -
-
, ,
:
18
. , -
. 112 .
88 , . -
. ,
-
(
).
-
, .
7
, .
1.13 .
19
() , -
.
. ,
.
,
.
, .. .
. -
-
( ) ( - , -
). , -
.
, -
, .
,
,
. -
x -
. , .
,
, -
. (,
(.. ), ),
(.. ) (.. ). -
.
,
, -
, .
,
x -
. , .. - -
(CO 2 ) coca-cola, , .. - . -
-
(NaCl) , , .. (C 2 H 5 OH) , ,
.. , - , .
, , , , .
20
:
1. (% w/w)
(C 12 H 22 O 11 ) 8% w/w ( .),
8 g 100 g . ,
% w/w ( g)
100 g .
2. (% w/v)
.. (NaCl) 10%
w/v ( .), 10 g NaCl 100 mL -
. ,
% w/v ( g) -
100 mL .
3. (% v/v)
:
x % v/v
. . , - -
3% v/v 3q ( ) -
.
3 mL 100 mL .
. . -
20% v/v ,
20 cm3 100 cm3 .
% v/v o ( mL) -
100 mL .
(.. -
), -
:
4. ppm -
1 (106 ) .
5. ppb -
1 (109 ) .
21
1.14
.
,
,
( -
C 12 H 22 O 11 )
(
- -NaCl).
22
10-15 m
;
DNA 10-10 m
10-7 m
: ;
.
- -
, - 460 ..-
; ;
. Dalton .
; -
. .
, Dalton . , Dalton
,
. . ,
.
.
.
. ,
.
eV -1 J mol-1
10 100 9,65105 - 9,65106
6
100 - 10 9,65106 - 9,651010
(p, n) 106 - 109 9,651010 - 9,651013
9
quarks > 10 > 9,651013
.
- 4,26105 J mol-1 C{C
8,37105 J mol-1.
108 J mol-1.
1013 J mol-1.
.
. ,
,
. ,
Dalton, ...
( Rutherford)
R. Feynman ( 1965)
,
,
; (
), ,
,
, . ,
,
.
. 1 2.10-8 cm. 10-8 cm ngstrom (
). , 1 2 ngstrom.
: ,
.
P. Atkins ( )
, . , -
, . , ,
.
- , ,
. -
. ,
, ( ,
). ,
.
, -
.
- , -
. .
, -
.
. . ( 1998)
,
. -
, -
. -
, -
.
3. .
4. .
5.
( ) .
6.
.
7. -
.
8. ( ) -
( ).
9. -
.
10. ()
.
11. () -
.
12. -
.
13. , , -
, , .
14. -
.
15.
.
16. -
. -
, .
17. ,
.
18. .
(
).
19. . -
.
26
27
1. .
SI : ) -
, ) , ) , ) , ) , ) , ) -
, ) .
2. , -
.
3. ) ;
) -
;
4. ; .
5. ;
14
6. 6 C ;
7. ;
8.
;
9.
;
10. ; ;
11. -
.
12. .
;
13.
: Li, K, Cl, P, N, S, Ba, Br, Fe, Al, U, Mg, Si.
14. : , , ,
, , , , , , .
15. ; -
.
16. :
. , . .
17. ; .
;
18. -
;
28
- -
19. :
) , ) ) ; .
20. :
. ..
. .
. ...
21. :
.
.........
.
. , .
22. , , ,
.
-
.
;
23. SI g/cm3
, kg/m3;
24. :
:
.
.
.
.
.
. .
25. :
.
.
.
. 200 m
. .
: 29
27. :
. l 1. 5 mol
. T 2. 7,8 g/cm3
. n 3. 298
. m 4. 2 m
. V 5. 4 L
. 6. 10 kg
28. 22 g
20 mL.
:
. 4,4 g/mL
. 1,1 g/mL
. 2 g/mL
.
30. () -
();
. 1 g 1 mL
. 1 nm 10
.
. 1 cm3 1 cm3
. .
31. m V
V. -
:
m m m
. , . = m V, . , .
V V V V V
* 32.
25 C 1,19 g/dm3, - 382,35 kg
8,5 m, 13,5 m 2,8 m;
30
; 534,76 g
34.
200 g/cm3. g/m3, g/dm3, 200 g/m3 0,2 g/dm3
mg/dm3 ( ppm) g/cm3. 3 -4
200 mg/dm - 210 g/cm
3
* 35.
300 m3 (365 ).
4 106, L - 205,5 L
;
3
V =4/3R
* 36. 6.340 km 6,59 1021 - 6,16 g/cm3
. ; 3
6,16 ton/m
( - - )
- -
37.
35 37
17 Cl 17 Cl ,
11 H , 12 H , 13 H , 2 ,
Cl 2 HCl .
38.
;
39. :
. .......
. ......
. ........
. ......
. .........
. ...........
40. -
:
.
.
.
.
.
: 31
42.
:
. H CO 2 3.
35
. H 17 C 17.
. H 4.
. H 8.
;
43. 18 20 .
:
. 20 . 37 . 38 . 35
44. : -
.
.
.
.
. .
45. : -
.
.
.
.
. .
46. +2 -
.
.
.
.
. .
47. ,
:
32
* 48.
,
:
27 3 39 35 32 2
13 Al , 19 K , 17 Cl , 16 S
49. 39. -
, .
51. ,
. :
. ;
. ;
. ;
e 5 10 28 36 5 9
p 5 7 30 35 5 9
n 5 7 36 46 6 10
52. :
e- p n
19 39
127 53
80 122
209 83
40 18
37 18
10 20
54.
.
.
.
: 33
55.
.
56.
, -
. -
-
.
57. , .. , -
, , ,
:
. , . , . , . , . ,
. , . .
58. ;
. .
. .....
. ..
59. :
.
.
.
.
. 12 16
6 C 8 O CO 2.
60. ;
.
.
.
. .
61.
.
.
.
. .
34
63. :
:
. ()
. ()
.
. .
64. .
. 113 C,
. 37 C,
. 357 C,
65. :
. 77 ,
. 4,2 ,
. 601 ,
66. , -
:
x .
x 649 C 1105 C.
x 20 C 1,738 g/cm3.
x .
x .
x .
x .
x
;
67. (Br 2 )
.
x .
x 58,9 C 7,2 C.
x 20C 3,12 g/mL.
x .
x .
68. .
: 35
850 1487
1410 2970
420 907
0 100
5,5 80,1
16,6 118
- 7,2 58,9
-
69. :
,
.
.
.
. , .
70. ;
.
.
.
.
. .
71.
;
. ,
.
. .
. -
.
72.
:
. .
. .
. .
. -
.
36
74. :
. .
. ..
. ...
. ..
. .
.
75. , -
:
. , . , . , . , . ,
. , . , . , . , . .
76. , :
. ,
. ,
. , -
-
,
. ,
.
77. :
.
.
.
.
.
.
78. :
.
. :
.
.
. .
IV.
V.
79. :
. 10% w/w .
. 4% w/v ..
. 11 () .
. 20% (v/v) .
: 37
81. :
AgCl
.
AgCl
. g AgCl 100 mL
. AgCl -
. AgCl -
.
82. 180 g 9 g
. % w/w -
5% w/w
.
83. 400 mL ( ) -
12 g . % w/v - 3% w/v
.
84. g 200 g
8g
4% w/w;
85. g 400 mL - 24 g
6% w/v;
* 86. 40 C 140 g.
30 C. :
. 15 g
. 5 g
.
. .
;
.
50
40
g/100 g
30
20
10
0
0 10 20 30 40 50 60 70
/ C
38
-
, parts per million, ppm. ,
1 ppm 1 1
000 000 . .. g
. , .. 0,2 ppm SO 2 -
, 1 ppm
.
ppm
,
.
ppm :
: 1 second
: 1 .
: 1 cm
: 1 (6 g) Kg
: 1 basket . (
150 )
: 1 m2
: 1
, ppb.
: 39
28. 60.
29. 61.
30. :, :, :, :, : 62.
31. 63.
38. 64. : 386, : 310, : 630
40. 65. : -196qC, : -268,8qC, :
328qC
41. (1-), (2-), (3-), (4-),
(5-), (6-), (7-) 66. : , , , , ,
,
42. :, :, :, :
67. : , , , ,
43.
68.
44.
45.
46. 69.
47. Al: 13,14,13 70.
N: 7,7,7 71.
U: 92, 143, 92
Fe: 26, 30, 26 72. :
Pb: 82, 125, 82 : , ,
48. Al3+: 13, 14, 10 75. : ,
+
K : 19, 20, 18 : , ,
Cl-: 17, 18, 18 : , , , ,
S2-: 16, 16, 18 76.
49. 19 77.
50. 83 81.
51. : , , 86. ,
:
: ,
40
2.3 -
-
-
.
- (-
- )
2.4 .
. -
-
-
-
.
-
.
, -
,
.
-
-
.
C.A. COULSON
:
() .
-
.
.
. -
, .
.
.
-
.
.
-
.
.
.
, , -
. ,
-. -
. -
-
.
-
Bohr - Rutherford
.
-
Bohr .
, -
. , (
) -
.
, -
:
; . -
, -
.
(.. ).
,
.
-
.
-
, . -
.. -
.
(NaCl); 2 2 ; -
- - -
,
; , -
43
. -
-
,
. -
-
, .
1998,
. -
,
. , - (460-370.)
.
, . -
, Bohr, -
().
Rutherford
. Bohr
. , -
.
.
-
() .
.
. Bohr (1885-1965).
-
-
-
.
1922
-
() -
.
20 :
-
-
,
-
. ,
-
.
2.1
,
, K, L, M, N, O, P, Q. -
44
2.1
19 () -
.
2
L 8 . 9 .
2,8,9
8 . ,
(2,8,8,1).
45
2.1 -
, =1-20
Rutherford : -
K L M N
1 H 1 ,
2 He 2 . -
-
3 Li 2 1 .
4 Be 2 2
5 B 2 3
6 C 2 4
7 N 2 5
8 O 2 6
9 F 2 7
10 Ne 2 8
11 Na 2 8 1
12 Mg 2 8 2
13 Al 2 8 3
14 Si 2 8 4
15 P 2 8 5 Bohr: -
16 S 2 8 6 Rutherford,
17 Cl 2 8 7
18 Ar 2 8 8 () .
19 K 2 8 8 1 -
( ) -
20 Ca 2 8 8 2
Bohr.
2.2
(). , ,
.
.
46
.
, -
.
, -
, -
.
- Newlands
.
Newlands, 1864 -
. ,
;
( -
), - ; -
. , ;
( -
). , 1864, Newlands
, , -
Meyer - ;
.. -
.
, , -
Mendeleev -
, Meyer.
Mendeleev -
(
), -
(
), 1869
, . -
Mendeleev 63 -
.
- Lothar
Meyer (1830-1895) -
. ,
().
- , .
, , -
( ) - .
. , -
( 2.2) 4 .
.
Newlands, -
Meyer Mendeleev.
47
,
( 53)
() ().
. -
.
Mendeleev (1834-1907)
, - -
. (-
( 53), , ,
-
. , ).
.
-
, .
L , . -
-
, . - -
.
( - Mendeleev -
) P . -
-
, ( - ,
) Q . , -
-
.
.. ( )
() (- -
,
), - ,
(). , -
- .
.
, -
, .
,
x
( - -
). -
.
, x
, - .
( (La)
(Ac) ). , -
48
I VIII
1H II III IV V VI VII 2 He
3 Li 4 Be 5B 6C 7N 8O 9F 10 Ne K
11 Na 12 Mg 13 Al 14 Si 15 P 16 S 17 Cl 18 Ar
19 K 20 Ca (IA)
: Li, Na, K. -
2.2
. K
,
= 9; . -
. -
9 . ,
(2,7) . Na .
, -
. ( -
. ) :
(VIIA), - -
-
. -
-
,
=18.
49
3 ,
. VA , -
, .
, -
L, . Cl 2
(2,8,5).
=15.
,
3 VIIA -
.
Br 2
, -
,
,
. -
, :
1. . I2
Mendeleev
. .
Mendeleev - (VIIA) Cl 2 -
. , Br 2 -
I 2
- . -
. -
.
. :
2. ( ) -
-
, -
. ,
- .
Cl, -
. , - x -
-
Na. , (.. Si
3. - -
-
, , ). -
, - ..
transistors,
. .. chips .
.
50
; ;
, ,
x 600 000
-
. - .
( -
),
. x -
. , (
, ( , .. )
.
, .. )
, .. S 8 .
,
(, ) , -
(..
) -
(.. -
). -
,
. x ,
, .
. -
.
-
. ,
, -
.
. :
1.
2. ( )
.
52
IA , -
, -
, .
( ). ,
VIIA , -
, ,
, -
( ).
-
,
I, II, III . ,
53
( )
-
, -
,
(Coulomb). .
, , -
(
). , ,
. (
).
.
- .
.
,
, , -
,
. ,
.
,
,
, .
(Cs) -
(Na). , (Cl) -
().
,
. ,
, (
), Van der Waals (
) .
, ,
,
( ) -
(
). -
, ( ) -
( ).
-
, .. . .
54
x
-
2.3 LiF Li F.
Li .
-
. ,
, -
-
.
NaCl.
( 11 Na) ( 17 Cl).
: 11 Na (2,8,1). ,
55
x :
-
-
(
),
.
2.4 NaCl
Na Cl .
, -
NaCl.
Coulomb -
. , , -
.
x -
, .. , ,
. , . NaCl,
-
. -
.
2.5
( ) .
56
A
NaCl (-
).
-
( ).
2.7 NaCl ( ).
NaCl, .
57
2.8 NaCl , -
( ).
x (
. )
, -
, .
.
-
, -
.
58
-
(HCl) 1 17 Cl.
() x -
-
. .
.
x
,
(
, - ),
, -
, . .
HCl
( )
, .
. x
()
.
, .
, -
.
-
,
, .. 2 , -
.
, -
.
( ) .
59
2.9 () -
() ().
, HCl
( 2 ) ( 3 ),
, (CO 2 ) ( 2 ).
, ,
.
-
, .
CO 2
2.10
3.
60
2.11
() ()
( -
).
61
.
. 600 000 -
.
500 000 .
, .. .
, . ( ,
). , - Berzelius (1779-1848)
, , 19 .
Berzelius
,
- -
. -
-
- . -
(IUPAC) .
, - ,
250 -
, . -
.
-
-
, (43).
, -
112 -
. , -
. .
,
( ).
,
. -
. ,
, :
1.
2. .
-
CO, CO 2 , H 2 CO 3 .
-
. -
:
62
2.3
- 2-
Cl O
Br- S2-
I- N3-
F- P3-
H-
()
2.4
NO 3 - CN- () HCO 3 -
CO 3 2- ClO 4 - HPO 4 2-
SO 4 2- ClO 3 - H 2 PO 4 -
x
PO 4 3- ClO 2 - MnO 4 - Cl
Br, , .. BrO 3 - -
OH- ClO- Cr 2 O 7 2- .
NH 4 + HSO 4 - CrO 4 2-
(..)
, , .
,
. ,
-
.
:
63
K, Na, Ag +1 F -1
Ba, Ca, Mg, Zn +2 H +1 (-1)
Al +3 O -2 (-1, +2)
Cu, Hg +1, +2 Cl, Br, I -1(+1, +3, +5, +7)
Fe, Ni +2, +3 S -2 (+4, +6)
Pb, Sn +2, +4 N, P -3 (+3, +5)
Mn +2, +4, +7 C, Si -4, +4
Cr +3, +6
-
:
1. .. .
2. . +1,
() 1.
3. F . 1.
4. . 2,
( ---), 1, OF 2 (-
), +2.
5. , .. Na, K, .. +1, -
, .. Ba, Ca, .. +2 .
6. . -
.
7. . -
.
2.4
:
) S (H 2 SO 4 )
) P (PO 4 3-).
) +1 -2, -
:
2(+1) + x + 4(-2) = 0 x = +6
) 2, :
x + 4(-2) = -3 x = +5
, .. P +5.
:
) (Cr) (K 2 Cr 2 O 7 )
) (C) (CO 3 2-).
64
2.5
:
) Al+3 SO 4 2-
) Sn4+ 2-.
) Al 2 (SO 4 ) 3
) Sn 2 O 4 o SnO 2 .
:
) Ca2+ CO 3 2-
) Fe3+ S2-.
, , -
. -
(, ) . - x
IUPAC,
, IUPAC,
. ,
-
. -
- , .. SO 3
.
, -
.
. ( NH 4 +)
-
( NH 4 +) . ,
. ..
K 2 CO 3
x
Ca 3 (PO 4 ) 2 HF
NH 4 ClO 3 HCl
HBr
H 2 SO 4
H 3 PO 4 2 S
HCN .
65
. -
, .
. 63 .
. -
.
66
..
( Atkins)
. ., .
. , , ,
, . , -
, , , .
, .
, , s. -
. , -
, . -
, (Li), -
. . , .
, (Na), . .
. (K) .
, .
, (Rb) (Cs) .,
. ,
.
: -
,
(Li ), ( Na )
( K).
, . , -
,
, .
. -
(Ca), , -
, .. .
( , .). (Mg),
,
.
(), ,
p. ,
. C , ,
, . , , .
C . -
10 . -
. , (Sn)
, -
, (Al), () ()
, ..
(Pb), ,
2. . -
2n2,
n .
3.
.
.
4. -
.
-
.
5.
( ) .
6. ,
,
, .
7. -
, .
8.
, .
9. (..)
. , .. ,
.
(.)
69
1 ;
;
2 -
(n) ;
3 -
; ;
4
;
5 .
6 ;
;
7 (), 4
, ;
8 ; -
;
9 ;
10 ;
11
.
12 ;
13
.
14 ;
) .
) L 10 .
) ( ) 8 .
) ,
2n2, 50 .
15 :
70
16 ;
) n = 1.
) n = 2.
) L 8 .
) L E K <E L .
17 :
p n e K L M N
24
12 Mg
39
19 K
35
17 Cl
Mg2+
K+
Cl-
18 To 5 ,
. ;
19 (Al), IIIA -
, ;
20 :
) 5 -
.. .
) VIIA
.
21 (Na) : = 11.
-
;
-
;
: 71
23 -
.
VI :
O(Z=8), S(Z=16), Se(Z=34), Te(Z=52) Po (Z=84).
:
/g cm-3 /
2,07 1,04
6,25 1,43
9,4 Po 1,17
4,81 1,67
24 -
.
: He (Z=2),
Ne (Z=10), Ar (Z=18), Kr (Z=36), Xe (Z=54), Rn (Z=86).
:
/ / g L-1
120 0,90
27,1 1,78
4,2 0,18 He
87,3 5,90
211 Rn 9,73
165 3,75
72
K L M N O
H 1 - - - -
Ca 2 8 8 2 -
Br 2 8 18 - VIIA
O 2 - - - VIA 2
Na 2 8 - - IA
26
:
) ) ) ) .
* 27 ,
K (Z=19), F (Z=9), P (Z=15),
Na (Z=11), Cl (Z=17) (=7).
28 :
-
:
)
)
)
)
)
.
29 :
:
)
)
)
)
.
* 30 , , , -
16, 12, 8, 20 38 ;
: 73
* 32 A + 3-
Ar (=18):
i) .
ii) :
)
)
)
)
.
* 33 X2+ -
Ne (=10). -
18 -
: H, He, Li, Be, , C, N, O, F, Ne, Na, Mg, Al, Si, P, S, Cl,
Ar.
34 3 -
VA ;
35 :
) 2 VIA
) 3 VIIA
36 -
;
) 5 ) 2
) 4 ) 7
37
;
) V ) II
) III ) VII
38 :
)
.
74
39
CaCl 2 ( ).
;
40
-
; .
* 41 . IIA
4 , VIIA 3
.
. -
; ;
* 42 . IA
1 , VIIA 2
.
. -
; ;
* 43 :
) ( 19 ) ( 9 F).
) ( 12 Mg) ( 16 S).
) ( 20 Ca) ( 1 ).
* 44 :
) : PCl 3 , ) : CH 4 , ) :
CHCl 3 . O P, Cl, C, H :
15, 17, 6, 1.
45 NaCl ( ) -
;
.. :
)
)
)
)
)
: 75
* 46 :
) ,
,
)
) .
17 Cl 16 S 20 Ca
1H
11 Na
6C
10 Ne
-
.
* 47 ( )
, C 2 H 6 .
-
.
C 2 H 6 ; .. :
= 6 = 1.
* 48
, .
) Na (2,8,1)
(2,8,8,1).
) F (2,7) Cl
(2,8,7).
) Ca (2,8,8,2) -
Kr (2,8,18,8) .. Cl
(2,8,7).
) Na (2,8,1) l
(2,8,3).
) Ca (2,8,8,2) Mg
(2,8,2).
* 49 (C): =6
(): =1.
,
C 2 H x , C 2 H C 2 H .
, -
-
76
50
:
) .
) .
) .
) ..
* 51 -
: ) HCl ) N 2 ) 3 ) Cl 2
.
52 ;
: =8.
)
)
)
)
) , .
- - -
53 :
)
.. . ..
) .
) . -
.
)
.
54 -
:
) S Na 2 SO 4
) N KNO 3
) P H 3 PO 4
55 -
:
) C CO 3 2-
) I IO 3 -
) S HSO 3 -.
: 77
57 Al 2 (SO 4 ) 3 :
) 2 ) +4 ) +5 ) +6.
.
58 -
:
) : 3 , 2 , , 2 3 , Ba(NO 3 ) 2 . x -
) C : CH 4 , CH 3 OH, HCHO, CHCl 3 , CCl 4 . :
H =+1, O = -2, Ba =+2,
Cl = -1.
59 :
) : P
1. PH 3 . +3
2. P 2 O 3 . -3
3. AlPO 4 . 0
4. P 4 . +5
) : Cl
1. HCl . +7
2. ClO 3 - . +5
3. HClO 4 . +3
4. Cl 2 . 1
5. ClO 2 - . 0
60
:
)
)
)
)
)
;
61 :
1. , 2. , 3. , 4.
, 5. , 6. , 7.
, 8. , 9. (), 10. ,
11. , 12. , 13. -
, 14. , 15. (), 16. ,
17. , 18. , 19. , 20.
.
78
- -
:
1. , -
, , -
, .
2. .
.
-
, Albert Einstein, , Geiger, Becquerel, Robert Millikan,
Neils Bohr, Pauli, Sommerfield, Chadwick, Lavoisier, Coulomb, Max Planck,
Crookes, Ernest Rutherford, Curies, Erwin Schrdinger, John Dalton,
J.J.Thomson, , Glen T. Seaborg, Otto Hahn, Lise Meitner,
W.K. Rntgen
, , ,
, .
, , ,
, .
Internet.
14. , 34. 15 57.
16. 35. ) 8 ) 17 58. ) -3, +1, +2,
18. 15 36. +3, +5
27. (, ), 37. ) -4, -2, 0, +2,
(F, Cl), (P, N) 45. - +4
28. , 59. : (1-), (2-),
29. 48. , (3-), (4-)
30. (-) , , Cl: (1-), (2-),
(, , ) (3-), (4-),
31. 50. (5-)
32. i) 52. 60.
=19 54. ) +6, ) +5, ) 63. (-4), (-6),
=15 +5 (-5), (-3),
ii) 55. ) +4, ) +5, (-1), (-8),
33. ) +4 (-2), (-7
Mg 56. ,
F ,
80
3.1 -
- -
- -
( -
), pH
3.2 - -
- -
- - -
3.3 - -
-
- -
3.4
- -
3.5 , , ,
,
-
:
, , , ,
.
.
pH -
, pH .
( ) -
.
.
-
.
, , , pH
(.. , ).
, , -
.
, .
.. -
.
-
.
.
. -
. ,
-
.
,
.
, -
(NaCl) , -
.,
.
, -
,
.
. -
.
. -
-
,
.
3.1
, , , -
.
. -
. -
Arrhenius 1887
.
:
1. (, , ) ,
( ) ( ).
- - - 83
-
Arrhenius + .
- - - 84
HBr x
IUPAC,
H 2 S -
HCN ,
:
- - . , , - .. HCl:
HCl, HCl(aq), - x
. :
H 2 SO 4 :
HNO 3 :
. ,
. ..,
HNO 3
HClO 2
H 2 SO 4
1. , +
, ( ), -
( ) . :
HCl:
H 2 SO 4 : .
H 3 PO 4 :
-
2. , - .
( ) , , -
. -
. -
:
: HCl, HBr, HI, HNO 3
: H 2 S, HCN, H 3 PO 4
, HCl o H+ + Cl- ( )
HCN H+ +CN- ( )
, ..
(HCl), .
. - HCN
, .. - , -
.
(H 3 PO 4 ), -
. -
.
- - - 85
3.1 -
. . ,
.
. -
x
, , -
, .. ( ). , -
(.. tuboflo) - (.. -
)
. - ,
(.. Ajax).
, , -
. -
, - .
, , .
Arrhenius - .
Arrhenius :
() x ,
: , .. Na, x: M
( )
- . -
,
. :
NaOH
- - - 86
x -
:
:
1. , - - NaOH :
, ( ), -
( ). :
KOH: x -
Ba(OH) 2 :
2. ,
. -
, , . - -
: ,
,
: NaOH o Na+ + OH- -
: NH 3 + H 2 O NH 4 + + OH- .
( )
, -
.
3.2.2.
.
(+)
. :
.
.
.
( ). , -
(.. NaOH),
, , (-
). ,
, .
( ). ,
, -
, .
- - - 87
3.2 -
.
.
. -
+ -
.
-
HCl + NaOH NaCl + H 2 O -
, -
, .
. -
,
, ( 3.1). -
, ,
. -
( ) 2 . -
. , , -
.
- - - 88
-
-
. , -
(-), :
.
.
.. , -
(
).
.
.
.
( ) 2 . -
-
.
pH ( -)
(+) (-). - x pH: -
Puissanse Hydrogene
. ( ).
, + -,
. , + -
- - - 89
0 7 14
pH
.
(universal), -
. -
pH 0 14
-
( ), .
3.4
-
, pH -
0
14.
-
pH = 1, pH = 4, -
.
-
pH = 7, pH = 9, pH =
11, .
- - - 90
3.5 pH
.
pH . -
pH -
, . pH -
, , . -
pH :
3.6 pH .
- - - 91
:
3 4 .
:
3(+1) + x +4(-2) = 0 x = +5.
. ,
: 2 5 .
2. ( )
-
Na 2 O, CaO, Fe 2 O 3 .
()
, -
x
. -
Ca(OH) 2 ,
NaOH Fe(OH) 3 : .
Ca(OH) 2 H 2 O o CaO
2NaOH H 2 O o Na 2 O
2Fe(OH) 3 3H 2 O o Fe 2 O 3
, -
. ,
Mg() 2 MgO, Mg -
+2.
3.
. x -
-
. , Al 2 O 3 - : ZnO, Al 2 O 3 , PbO, SnO.
, Al(OH) 3 , -
, , H 3 AlO 3 , (
).
- - - 93
- - - 94
, , x :
. , , , -
.
, . -
, -
.
3.5
() -
()
() .
-
. -
,
, -
, .
, (CO 2 ) ( 2 ),
(C 6 H 12 O 6 ) -
. ,
.
, ,
, ,
.
, .
. -
,
(o).
, , ,
.
- - - 95
..
.
:
2 + 2 o 3 (1)
, , -
,
, .
, (1) ,
-
, , -
. , Antoine Lavoisier (1743-
1794).
. ,
, . -
,
Lavoisier. -
, , ,
: .
.
2 + 2 o 2 3 (2) -
, :
(-
) . , -
: .
2 + 3 2 o 2 3 (3) -
-
(3) , - -
.
. - -
- ,
,
, .
.
, , : ,
. ,
, .
-
.
.
.
- - - 96
3.7 :
. P 4 (s) + 6Cl 2 (g) o 4PCl 3 (s) () . CH 4 (g) + 2O 2 (g) o CO 2 (g) + 2H 2 O(g)
().
. ;
,
, ( - x
) -
.
.
. x
( ) ( -
). -
( -
. ).
- - - 97
. ;
( )
-
. , .. Fe (- x
) , Mg -
(
2 . , 2 2 + 2 o 2 2 - -
, . ).
, ,
.
x
( ),
.
.
, . x -
> 600 qC,
:
37 qC. ;
1. () .
2. .
3. .
, . -
.
4.
. ..
, .
- - - 98
. ;
( )
,
( ).
, ().
,
:
1. ()
2.
3. , .
-
, .
.
.
, , , -
. , , -
,
.
- - - 99
: ) -
, ) -
, ) (),
) ().
2.
()
(). .
2HgO(s) o 2Hg(l) + O 2 (g)
CaCO 3 (s) o CaO(s) + CO 2 (g)
2KClO 3 (s) o 2KCl(s) + 3O 2 (g)
: .
() , .
.
3.
-
. , -
, : x
+ o +
.
,
:
+ o +
- - - 100
:
K, Ba, Ca, Na, Mg, Al, Mn, Zn, Fe, Ni, Sn, Pb, H, Cu, Hg, Ag, Pt, Au
:
F 2 , Cl 2 , Br 2 , O 2 , I 2 , S
) + o +
Zn(s) + CuSO 4 (aq) o ZnSO 4 (aq) + Cu(s)
2Na(s) + FeCl 2 (aq) o 2NaCl(aq) + Fe(s)
) + o + 2
2Al(s) + 6HCl(aq) o 2AlCl 3 (aq) + 3H 2 (g)
.
Cu2+.
.. Fe(s) + 2HBr(aq) o FeBr 2 (aq) + H 2 (g)
,
( -
).
.
) + o + 2
K, Ba, Ca, Na
( ) 2 .
Na
.. 2Na(s) + 2H 2 O(l) o 2NaOH(aq) + H 2 (g) () K ()
- , 2 -
- .
,
.. Mg(s) + H 2 O(g) o MgO(s) + H 2 (g)
- - - 101
.
.
. x
,
1.
x :
p : , -
, -
, : n :
+- + +- o +- + +-
(), -
.
, , .
AgNO 3 (aq) + NaCl(aq) o NaNO 3 (aq) + AgClp x
,
Na 2 CO 3 (aq) + Ca(OH) 2 (aq) o 2NaOH(aq) + CaCO 3 p
.
BaCl 2 (aq) + 2HNO 3 (aq) o Ba(NO 3 ) 2 (aq) + 2HCln
-
:
1. ().
2.
3. ,
.
-
, .
.
.
- - - 102
: ( 2 CO 3 ) (H 2 SO 3 )
, ( 4 )
. :
CO 2 n + H 2 O H 2 CO 3
SO 2 n + H 2 O H 2 SO 3
NH 3 n + H 2 O NH 4 OH
3.9
Pb(NO 3 ) 2 KI PbI 2 .
- - - 103
2.
.
(+) x -
:
(-)
1. +
, :
2. +
+ + - o 2
3. +
(-
4. +
) ( +)
( -). -
.
.
NaOH(aq) + HCl(aq) o NaCl(aq) + H 2 O(l)
H 2 SO 4 (aq) + 2KOH(aq) o K 2 SO 4 (aq) + 2H 2 O(l)
3Ca(OH) 2 (aq) + 2H 3 PO 4 (aq) o Ca 3 (PO 4 ) 2 p + 6H 2 O(l)
-
,
. ,
(.. KHSO 4
Ca(OH)Cl).
.
, -
x
. , - -
: 2 5
, ,
N 2 O 5 (aq) + 2NaOH(aq) o 2NaNO 3 (aq) + H 2 O(l) 3 .
CaO(aq) + 2HCl(aq) o CaCl 2 (aq) + H 2 O(l)
- - - 104
:
1. +
2. +
3. +
4. +
5. + ()
6. +
3.6 O , , , ,
pH 5,6 (pH -
).
SO 2 , , NO, -
-
SO 3 NO 2
2 SO 4 NO 3 , .
3.10 -
.
- - - 105
3.11 .
- - - 106
3.12 .
(CaCO 3 ) (CaSO 4 .2H 2 O) - -
.
-
-
. ,
(.. ). ,
(.. 3 ).
- - - 107
-
pH
. pH -
(.. ),
. -
, ,
, pH . -
, .
pH
pH 5 5,6.
pH
. -
pH 5 6.
. -
.
pH 1 -
, -
, .
, .. Zn.
-
,
. -
-
(antacids), , (NaHCO 3 ),
- - - 108
3.14 pH 1.
, -
. -
CaCO 3 :
Ca(HCO 3 ) 2 (aq)o CaCO 3 (s) +CO 2 (g) +H 2 O
Ca(HCO 3 ) 2
. -
- ,
. -
, .
3.15 .
- - - 109
pH
-
HCl (0,1 ).
() . -
, ,
mucosa, 500 000 .
, HCl.
pH , -
. , .
, -
. HCl
pH 1,2 0,3.
, .. .
( ). ,
:
, MgO MgO +2 HCloMgCl 2 +H 2 O
( Mg(OH) 2 ) Mg(OH) 2 +2 HCloMgCl 2 +2H 2 O
, NaHCO 3 NaHCO 3 +HCloNaCl+CO 2 n+H 2 O
Al(OH) 3 +3HCloAlCl 3 +3H 2 O
,
. , pH
, ( rebound
).
1. Arrhenius o s (-
, , ), , .
2. Arrhenius , -
, +, -.
3. ( ) ,
.
4. ( ) -
+. ( ) -
-.
5. pH .
pH, , .
6. .
.
7. . -
.
8. -
' .
, ,
. -
' -
. .
, + - .
9. pH 5,6 (pH ).
H 2 SO 4 3 , . -
.
, ,
pH
- - - 111
1. Arrhenius;
2. .
3. ;
4. ; ;
5. ;
;
6. ; -
;
;
7. ; -
;
8. ; -
.
9. ;
10. ; .
11. ;
12. ;
13. .
14. ) ;
) ;
15. ;
16.
.
17. :
)
)
)
)
)
)
)
.
112
. - - -
18. -
:
1. 2. 3. tuboflo
4. 5. 6. coca cola.
19. :
1. 2. 3.
4. 5. 6.
20.
.
. .
. .
. .
. ( 3 ) .
. .
. .
21.
.
. H 2 SO 4 , .
. 3 , +.
. aOH , -.
. Ca(OH) 2 , .
. 3 4 , .
22. :
.
. .
.
.
23. :
1. 2. 3. 4. -
() 5. 6. 7.
() 8. 9. 10. -
11. 12. .
24.
;
25. :
- : 113
* 26.
, (CH COOH)
3
(NaOH) . ,
(),
() , -
. -
;
27. -
25 qC;
. pH 7.
. pH 7.
;
28. -
pH . ;
29. :
pH
+ -
(=25qC)
30. ,
;
1. 2. 3.
4. 5. 6.
7. 8. 9. Coca-Cola.
114
32. :
pH
1. NaOH .1
2. HCl .7
3. HCl .6
4. NaCl .13
5. .8
33.
.
. , -
pH.
. ,
pH.
. HCl pH = 9.
. NaOH pH = 14.
* 34.
HCl ( ), -
,
Na . -
, NaOH ( tuboflo), , -
-
.
) ;
)
.
) ,
, pH ( = 25qC);
35. :
. .
. .
. .
* 36.
:
SO 3 N2O5 CaO Na 2 O
- : 115
3 4 H 2 SO 3 KOH Al(OH) 3
38. N :
1. , 2. , 3.
(), 4. , 5. , 6.
(), 7. , 8. .
39. :
1. , 2. , 3. , 4. -
, 5. () .
40. -
-
.
41.
.
.
42. :
. .
. .
43.
:
1. . HCl
2. B. M(OH) x
3. . H x A
4. . Ca(OH) 2
5. E. H 3 PO 4
6. Z.NaOH
44. : 1.
, 2. , 3. , 4.
, 5. , 6. , 7.
(), 8. (), 9. , 10.
(), 11. .
45. :
1. CaCO 3 , 2. Ba(OH) 2 , 3. FeCl 3 , 4. H 3 PO 4 , 5. Fe(OH) 2 , 6. Al 2 S 3 ,
7. (NH 4 ) 3 PO 4 , 8. KCN, 9. HBr, 10. N 2 O 5 , 11. HNO 3 , 12. H 2 SO 4 ,
13. Al(OH) 3 , 14. Fe 2 (SO 4 ) 3 , 15. SO 3 , 16. NaOH, 17. CuOH, 18. ZnO,
19. CO 2 , 20. H 2 S.
116
47. :
. .
.. ..
.
.
..
.
. ..
. . .
.
. x +x
.. - .
. .
.
.
48. -
.
49. :
. .
.
.
. .
. .
. .
50.
.
* 51. :
. S + O 2 o SO 3
. Zn + HCl o ZnCl 2 + H 2
. C + FeO o Fe + CO 2
. Cl 2 + KI o KCl + I 2
. Al + HBr o AlBr 3 + H 2
- : 117
53. :
.
.
54. :
. -
. -
1. ..
2. ..
3. ..
55. :
) 8 .
) 5 .
* 56. :
) Na(s) + Cl 2 (g) o , ) Al(s) + Br 2 (l) o ,
) C(s) + O 2 (g) o, ) N 2 (g) + H 2 (g) o ,
) H 2 (g) + I 2 (g) o, ) HgO(s) o,
) HCl(g) o, ) 2 2
o .
* 57. :
N -
* 58. :
-
118
* 59. :
HNO 3 (aq) + Ca(OH) 2 (aq) o , Zn(OH) 2 (aq)+H 2 SO 4 (aq) o,
KOH(aq) + H 3 PO 4 (aq) o , Fe(OH) 3 (aq) + H 2 SO 4 (aq) o,
N 2 O 5 + NaOH(aq) o , P 2 O 5 + Ca(OH) 2 (aq) o,
CO 2 (g) + Al(OH) 3 (aq) o , BaO + HCl(aq) o ,
Fe 2 O 3 + HNO 3 (aq) o , Al 2 O 3 + H 2 SO 4 (aq) o ,
NH 3 (aq) + H 2 SO 4 (aq) o , NH 3 (aq) + HBr(aq) o ,
CO 2 + Al 2 O 3 o , P 2 O 5 + Na 2 O o .
* 60. :
SO 3 + H 2 O o
N2O5 + H2O o
Na 2 O + H 2 O o
MgO + H 2 O o
P2O5 + H2O o
Fe 2 O 3 + H 2 O o
61. SO 3 :
. SO 3
.
. SO 3
.
62. -
: Fe, Ca, Cu, Al, Pb, Ag, Na, Hg.
1 2 3 4 5 6 7 8
63. -
: Cl 2 , I 2 , S, F 2 .
1 2 3 4
64.
-
.
Fe(OH) 3 Na 2 O CaCO 3 NH 3
H 2 SO 4
HBr
H 3 PO 4
- : 119
66.
:
.
.
.
.
. -
67.
:
. Na 2
. Mg
2
.
. Ag 2
* 68.
.
. : Zn(s) + 2HCl(aq) o ZnCl 2 (aq) + H 2 (g)
. : CaCO 3 (s) o CaO(s) + CO 2 (g)
. : H 2 (g) + Cl 2 (g) o 2HCl(g)
. : Cu(OH) 2 (aq) + H 2 SO 4 (aq) o CuSO 4 (aq) + 2H 2 O(l)
* 69. -
:
. HCl + K 2 CO 3 o . + CO 2 + .
. FeS + . o H 2 S + FeBr 2
. NaOH + . o Na 2 SO 4 + H 2 O
. K + H 2 O o . + .
* 70. -
:
. . + H 2 O o H 3 PO 4
. . + H 2 O o Fe(OH) 2
. . + H 2 O o NaOH + .
. . + . o NH 3
120
* 71. -
:
1. ()
2.
3.
4. ()
.
72. -
: CaBr 2 , Na 3 PO 4 , Al(NO 3 ) 3 -
.
* 73.
.
74. -
:
. .
. .
. .
.
.
.
* 76.
Ag SO Ca (PO ) :
2 4 3 4 2
)
)
)
)
77. :
) , ) , ) ) .
;
- : 121
* 79. , H SO , 2 4
HCl NaCl,
. -
. . -
, -
. -
,
.
80.
ALUDROX
Mg(OH) 2 l(OH) 3 , . -
;
* 81. , :
, ALUDROX
( NaCl 0,9% w/v).
;
** 82.
. -
, -
, :
1. (): FeSO 4
2. : KCl
3. : MgSO 4
4. :Zn(NO 3 ) 2
5. : HCl
;
.
:
K, Na, Mg, Al, Zn, H 2 , Cu, Hg.
122
- -
. (-
) . -
. , -
pH
.
. ,
, .
.
2,5 cm ( 500 mL). -
blender (250 mL)
.
.
pH.
pH 2 4 6 8 10 12
-
,
pH , : , -
, , , -
, , , , .
:
pH PH
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
- : 123
124
4.1
:
(-
),
(
), mol,
Avogadro, -
4.2
4.3
- , -
4.4 -
-
:
( ) -
( ).
mol ,
vogadro.
, ( STP )
, mol -
.
.
P, V, T, n ,
. , -
.
,
.
(
).
, -
Dalton. -
, -
( ).
-
(
),
.
x 3 ,
n = 3
. , , = 3 . 12 / =36
, -
(c) , 3 mol H 2 O
3 .
.
(
+ ) -
- .
, -
, -
. -
. , g
-
,
.
127
16, - 1/12
C (1961- )
1/12 12C. , A r = 16.
- 1,66 10-24 g
amu. ,
1,66 10-24 g .
,
m
, , x r =
A r 1/12m 12C
. -
, -
, .
x
-
4.1
,
98,9% 12C .
1,1% 13C , -
A r 12C 12 A r 13C 13.
128
98,9 1,1
12 13 12,011
100 100
, , -
, .
63Cu (
69,09%) 65Cu ( 30,91%) n -
Cu.
( 63,55 )
( r ) ()
x :
( r ) .
1/12
-12.
(H 2 SO 4 ) m
98, 98 - x r =
1/12 12C. 1/12m 12C
r , -
:
. r A r
. .. r 2 = 2 A r = 214 = 28
. r
A r .. r 2 S = 2 A r + 1 A r S = 21+132 = 34 x r
, '
' -
.
4.2
( r ):
. 4 . l 2 (SO 4 ) 3
: r : P:31, Al :27, O:16, S:32.
. r 4 = 4 r = 431 = 124
. M r l 2 (SO 4 ) 3 = 2 A r Al + 3 (A r S + 4A r O ) = = 227 + 3(32+416) = 342
129
1 mol r g
.. 1 mol 6,021023 16 g ( r
=16)
1 mol Fe 6,021023 56g ( r Fe =56)
Avogadro -
. , :
1 mol r g
1 mol H 2 O (18 g)
.. 1 mol 2 6,021023 28 g ( r = 28) 1 mol -
C 2 H 5 OH (46 g)
1 mol 2 6,021023 18 g ( r
=18)
4.3
1 ; ( r =1)
mol:
N A 1g
1 m
1g
m 1,66 10 23 g
NA
131
4.4
1 ( 2 SO 4 );
r. : 1, S:32, O:16.
r 2SO4 = 21+132+416 = 98
mol:
N A 98 g Amedeo Avogadro (1776-
1856). .
1 m
. -
98 g
m 1,63 10 22 g -
NA
-
-
. -
-
(C 12 H 22 O 11 ). -
r: C: 12, H: 1, O: 16. .
(5,6710-22 g) ,
, -
(V m ) . 1820
-
O Avogadro 1811 ,
-
( ) Gay- .
Lussac, , x Avogadro -
. : -
- ().
. , - Avogadro
-
. .
, 1 mol -
, Avogadro (N A ).
x : , , ,
1mol V A
N A = 6,021023 mol-1 1mol B N A V B
1mol V
V A = V B = V = = V m
1 mol -
, -
.
x V m
(V m ) -
1 mol , -
.
132
-
-
-
-
-
-
x -
-
-
4.2 (V m ) STP ( ).
22,4 L . .
-
-
STP.
x STP (Standard
Temperature Pressure).
820 .
-
- 1mol r g
- *
-
1mol r g
STP
- V m = 22,4 L = 22 400 mL
* mol
mol .
, ( 2 SO 4 ) -
:
Vm
2
1 H2SO4 1 S
4
-
1mol He (4
2NA 2 mol g) 1 mol Cu (64 g)
1mol Hg (201 g) STP
1 mol H2SO4 1NA S 1 mol S .
4NA 4 mol
133
4.5
(H 2 S) 170 g.
mol ;
. STP .; x H 2 S o STP
. H 2 S ; (.) .
r . :1, S:32.
. , 1 mol -
g,
. ,
1 mol H 2 S 34 g
n 170 g
n = 5 mol 2 S.
m
n
M r g / mol
n = mol m= .
:
m 170 g
n H 2S 5 mol
M r g/mol 34 g/mol
. 1 mol
1 mol H 2 S 22,4 L
V 112 L 2 S
5 mol V
22,4 L STP. ,
. 1 mol
. ,
1 mol H 2 S N A
x 5 N A , 5 6,02 10 23 !
5 mol x
134
(. 0,05 , . 51 g)
, -
,
. ,
,
.
4.6
16 g -
(SO 2 ).
r : S: 32, O: 16.
r =132+216 = 64.
1 mol SO 2 64 g
64 g SO 2 2 16 g
.
16 g m
m O = 8 g.
() 68 g (H 2 S);
r : S: 32, H: 1.
(4 )
, , -
.
mol. -
.. g, L, ., -
, .
135
1 mol CO 2 22,4 L
V 22,4x L
x mol VCO CO 2
2
1 mol SO 2 22,4 L
VSO 22,4 L .
mol VSO 2
2
, 3,36 L
V V 3,36 L
CO 2 SO 2
.
13,2 g 6,72 L STP.
. mol ;
. ;
r : S: 32, O: 16, H: 1.
(. 0,1 - 0,2 . 6,4 g - 6,8 g )
136
Boyle P V = n,
R. Boyle (1627-1691)
-
. 14
-
.
-
-
.
-
.
4.3 Boyle.
( n, ).
Charles (V) -
(), -
mol (n) () . , - C. Charles (1746-1823)
:
-
Charles .
VvT n, P
-
Montgollfier,
Charles
-
. -
-
,
250 kg 500 Kg -
.
-
.
4.4 Charles.
( n, P ).
137
4.6 Gay-Lussac. -
( n, V ).
:
1. Boyle V v 1/P
2. Charles VvT
-
3. Avogadro Vvn
, V v (1/P)T n
,
R : V = R (1/P)T n
R .
138
.
(Boyle, Charles,
Avogadro) ()
. .
,
, .
,
, -
. -
( ). -
,
. ,
:
P V = n R T ,
n mol
V
.
4.8
15 L 27 qC, 4 mol
. .
, mol
, -
.
= + 273 = (27+273) = 300
nRT 4 mol (0,082 atm L/mol K) 300 K
PV nRT P
V 15 L
P = 6,56 atm.
139
,
, .
4.9
( 2 ) 8 atm -
273 qC. r =16.
= + 273 = (273 + 273) K = 546 .
M r O2 2 16 32
, m
n
M r g/mol
,
mRT m RT RT
PV P P
M r g/mol V M r g/mol M r g/mol
P M r g/mol 8atm 32g/mol
5,71g/L
RT atmL
0,082 molK
546 K
2,28 g/L 546
6 atm. .
R=0,082 atmL/molK
(17)
140
'
1 ,
,
. -
' :
' Molarity, mol
1 L . , -
:
c=n/V
,
c =
n = o mol
V = L.
mol L-1 .
, 1,5
1,5 mol NaOH (60 g) 1 L (1000 mL) , -
.
4.7 .
4.10
300 mL 6 g
(NaOH). ( ' ) -
. -
r : Na: 23, O: 16, H: 1.
141
4.11
% w/w ( ) -
0,2 1,05 g mL-1,
14,6 g (HCl).
r : H:1, Cl: 35,5.
, ,
, .
142
(c)
(NaOH) 500 mL, 8% w/w 1,07
g/mL. r : Na: 23, O: 16, H: 1.
( 2,14 )
,
, . -
, .
:
c1 V1 = c2 V2
,
c 1 V 1 , ,
c 2 V 2 , ,
4.8 -
, .
143
c V 2 M 400 10 3 L
c
V 1600 10 3 L
c = 0,5 M.
3 L NaCl 1
NaCl 0,1 ;
(27 L)
144
. -
.
,
V = V 1 + V 2 + V 3 +
V =
.
. :
m = m 1 + m 2 + m 3 + m =
n = n 1 + n 2 + n 3 + n = mol
:
c 1 .V 1 + c 2 .V 2 = c V
,
c 1, c 2 V 1, V 2
c V ,
.
, c 1 >c 2 ,
c 1 >c >c 2 .
4.13
3 L HCl 1 7 L HCl 0,5 M.
.
1 ( )
(): 1 .
1 L 1 mol HCl
nA 3 mol
3L nA
(): 0,5 .
1 L 0,5 mol HCl
nB 3,5 mol
7L nB
145
500 mL (Na)
8% w/v (' ) 1,5 L -
0,8 .
.
(1,1 )
146
1 N 2 H 2
NH 3 P T.
:
mol
. -
.
:
1 mol -
,
1 mol V m 22,4 L ( STP)
1 mol ,
mol
, () .
, -
-
( ),
.
-
:
1. mol (..
).
2. mol
.
3. , mol (
r ) ( V m -
).
.
.
147
4.14
2 mol 2
448 L 3 STP; r =14.
1
' mol 3 .
1 mol 3 (STP) 22,4 L
n1 448 L n 1 = 20 mol NH 3
2
:
2 + 3 2 o 2 3
148
1 mol N 2 28 g
m 280 g N 2
10 mol m
448 L 3 ( STP) -
280 g 2 30 mol 2 .
16 g
. SO 2 27 qC
2 atm. : r S :32 R = 0,082 atm L mol-1 K-1
( 6,15 L)
1.
-
. ,
.
%. , -
95% w/w 100 g 95 g Fe
5 g . -
.
149
80% w/w -
10 L HCl 0,8 ;
r n : 65.
(325 g)
2. -
:
. .
, -
, . -
.
150
112 L 2 -
STP 10 g 2 ; r: : 1, : 16.
(90 g)
3.
,
. -
, -
, ...
-
.
4.17
13 g (Zn) -
.
. .
r : Zn: 65, H: 1, O: 16.
:
Zn + 2HCl o ZnCl 2 + H 2 (1)
151
11,7 g -
.
. STP
. r : Na : 23, Cl: 35,5.
(2,24 L)
, -
, . x mol
x -
.
x
mol -
.
152
HCl
Cl 2 ,
AgNO 3 28,7 g -
. ;
r : Mg: 24, Ag: 108, Cl: 35,5.
(2,4 g)
,
.
4.19
13,3 g
AgNO 3 . -
28,7 g AgCl, .
153
:
NaCl o M r = 58,5
R R
KCl o M r = 74,5
R R
AgCl o M r = 143,5 R R
x mol NaCl
mol KCl.
1 mol 1 mol
x mol ; = x mol
KCl + AgNO 3 o KNO 3 + AgClp R R R R
1 mol 1 mol
mol ; = mol
:
m NaCl + m KCl = 13,3 g
R R R R
10 g Fe FeS
HCl 3,36 L
STP.
. r : Fe: 56, S: 32. R R
154
mole
O mol Wilhelm Ostwald
20 . g
. (Grundlinien der anorganischen chemie, .Leipzig: Engelmann,1900). -
gram-molecule , .
Ostwald
. mol -
. , mole
( moles) molecule (molecula),
.
Ostwald . -
Einstein, Brown -
.
,
1971, mol (S.I.)
.
1. (A r ) ()
1/12
-12. (M r )
()
1/12
-12.
2. Avogadro (6,021023)
r
r .
3. 1 mol .
4. Avogadro, -
-
.
5. (V m )
1 mol -
.
6. , PV = nRT,
(), (V), () mol
(n) .
7. -
' Molarity, mol -
1 L .
, , -
.
8. mol -
( ). -
-
( ).
mol '
Avogadro
Avogadro
(STP)
157
1. :
) (amu)
)
) .
2. Avogadro
.
3. ) Avogadro;
) 1 mol;
) 1 mol ;
) 1 mol ;
4. T (V m ) ;
; V m
STP;
5.
. ;
: ( ) - x (-
( ) - Mol - )
Avogadro - -
.
6. ) r ( ) IUPAC
r .
200;
) r ( ) -
310;
x
( ) -
7. (Mg) -
24,305.
. -
. IUPAC
r .
8. :
1) 1 mol . -
.
2) vogadro ( = 6,021023) :
)
.
158
9. (V m )
.
10. ( ) Cl -
35,453. :
)
)
)
) .
.
11.
.
1. ( ) -
2. 1 mol STP -
22,4 L
3. 1 mol 1 mol
4. r ,
12. N -
:
) Br 2 ) Fe ) 3 ) 4 ) SO 2
) 2 ) Ca(OH) 2 ) Fe 2 (SO 4 ) 3
r .
160-56-48-124-64-47-74-400
Br: 80, Fe: 56, O: 16, P: 31, S: 32, H: 1, N: 14, Ca: 40
13. CH 4 :
) 6,021023 g ) 2,6610-23 g ) 16 g ) 0,000032 g
.
14.
1. O 2 . 44
2. CO 2 . 28
3. N 2 . 48
4. O 3 . 32
5. H 2 S . 34
r : : 16, C: 12, N: 14, H: 1, S: 32
: 159
16. :
) 10 mol ) 2 mol
) 4 mol ; 320 g 88 g 392 g
17. mol :
) 560 g ) 68 g ) 3 kg
20 mol 2 mol 1500 mol
18. STP :
) 3 mol ( 3 ) ) 0,001 mol . 67,2 L 0,0224 L
19. -
:
1. 10 :
) 2 mol ) 0,1 mol ) 10 mol ) 100 mol
2. 2,6 mol :
) 0,26 ) 260 ) 26
) 2,6
3. 112 L H 2 S STP :
) 11,2 mol ) 0,5 mol ) 5 mol ) 112 mol
* 20.
A C H -
2 4 3
28 17,
C 2 H 7 N,
45
.
* 21.
, ,
8 g ; 5,6 L
23. STP :
) 2,24 g/L ) 32 g/L ) 1,43 g/L
.
1.
160
27. :
1. 90 g :
) 18 g ) 10 g ) 60 g
2. 42 g :
) 51 g NH 3 ) 48 g NH 3 ) 126 g NH 3
3. 560 mL CO 2 STP :
) 8 g ) 0,4 g ) 0,8 g
4. 68 g :
) 4N A ) 4 S ) 6,8
28.
.
1. 20 L 2 20 L He -
2. 1 mol 3 4
3. 4 mol 2 SO 4 16
4. 4 mol CO 2 , 2
mol SO 2
29. ;
) 1 He ) 1 .
4/ g, 207/N A g
30. ;
) ) . 32/N A g, 36,5/N A g
31. mol
.
* 32. . -
28
21, .
124 g, 134,4 L
36. mol
. :
)
: 161
* 37. :
mol g L (STP)
CO 2 44
H2S
NH 3
SO 2
38. (R).
39.
mol , :
VA nA
VB nB
40. V .
) -
. :
) V
) 4V
) 2V
) 0,25V
) -
. :
) 0,5V
) V
) 2V
) 10V
.
41. (R) :
) x
) ,
)
R = 0,082 L atm K-1 mol-1
)
)
.
* 42.
.
162
43. 5 L
16 g 32 qC 1 atm. -
. 80
* 44. V 27 qC 3 atm.
127 qC,
. 127 qC; 4 atm
46. 56 L 77 qC
40. -
2 atm, . 156 g
** 50. ( ):
) STP
3
) 2 atm 819 qC
) 0,76 g/L
) 0,38 g/L
* 51. N ,
2 g/L 2 atm 546 .
* 52. 56 L 546 K 11 g CO , 34 g 2
45
H 2 S 56 g 2. ;
2,6 atm
: 163
54. :
)
.
) 2 .
) , ..
.
* 57.
400 g 20 g (NaOH),
1,04 g/mL. - 1,24
.
* 58. () - 0,5
, 2% (w/v).
* 59. % (w/w) -
(H 2 SO 4 ), 2 17,8% w/w
1,1 g/mL.
NaCl.
61. -
, :
1. (aOH) 2 -
400 mL 2 .
: ) 2 ) 4 ) 0,5
2. (NaCl) 1,5 -
500 mL H 2 O. -
: ) 3 ) 1,5 ) 0,15
164
* 63. 40 mL 0,4 ,
8 mL H 2 O. -
0,5
;
* 66. 0,1 3 L
0,3
9L
0,15 ;
* 67. ,
-
2 3,65% w/v,
1,4 ; 2:3
* 68.
mL 800 mL -
, 10% w/w 1,05 g/mL,
2 ; 50 mL
69. mol -
, 4,48 L STP ;
; 0,2 mol 27,2 g
* 70. 57 qC
1,5 atm, 0,1 mol -
. 1,8 L
* 71. ( STP) , -
, 20 g
88% (w/w) ();
. 4,48 L
: 165
73. 2 21,2 g
0,2L L
0,2
;
74.
0,05 . -
3 L , -
3,9
3,9g g
-
;
* 75. , 44,8 L -
( STP ) 150 g , -
146 g
146 g
;
* 76.
. mol
, 3,2
50 mol
77. 2,4 g .
37,6 g
, ,
. - 37,6 g
.
** 78. 10 g 2+, - 40
.
11,2 g
. . 40
10. 27. (1-), (2-), (3-), (4-)
11. : 3, 4 28. : 2, 4
: 1, 2 : 1, 3
13. 40. ) )
14. (1-), (2-), (3-), (4-), (5-) 41.
15. 42. : 1
19. (1-), (2-), (3-) : 2
62.
166
5.1 -
-
- -
-
-
5.2.
5.3 - -
-
-
:
.
, , .
.
.
( ).
.. ,
.
20 -
.
- - -
.
. -
-
.
.
- -
. , , , -
.
. ( -
) -
.
, ..
. , .
. .
1903 Rutherford -
. , - Rutherford ()
1919 - Soddy ()
1902 -
( -
). - .
Rutherford,
.
. , Soddy
, , - .
.
-
( -
, Big bang), . ,
Rutherford.
(Scientific American,
1966)
169
(1). ,
A
Z X (
) .
,
. , -
-
.
. -
. ,
,
. < 83
.
. ,
. -
, . ,
168 O 188 O , 168 O
( ).
-
: Coulomb
, ,
, .
, Coulomb
.
5.1
x r
, r , - Hg
200
80 Hg ;
199,9683 ;
1,008665 1,007825 .
Hg 80 200-80 =120
.
, r
.
r = 801,007825 + 1201,008665 = 201,66580
170
Becquerel (1852-1908): -
1895 Henry
Becquerel. , , 1896.
o ( - 1903.
)
.
Curie, .
, -
, . -
.
Nobel 1903.
() ()
. - Marie Curie (1867-1934):
( ) . -
, 1903
. 1911,
- -
.
- , , -
. -
.
-
,
1953
-
5.1 : . -
. ( ) . ( ) ,
(Curie)
(),
,
-
-
.
171
x
-
. , -
-
,
. -
-
,
|
25 cm.
:
5.2 , . :: = 1:100 :10 000
:
(..
) -
, -
-
. , (..
)
.
5.3 , .
.
172
4 +2
1/1837 -1
0 0
(-
) .
238U,
234
Th ( 234):
238 234 4
92 U o 90 Th + 2 He
-
.
.
. , ,
.
- .
60, -
. :
59
27 Co + 01 n o 60
27 Co +
:
60 60 0
27 Co o 28 Ni + 1 +
Rutherford (1919), :
14 4 17
7 + 2 He o 8 + 11
5.2
-
. , 99 ()
:
238 14 247
92 U+ 7 No 99 Es + ; .
173
105 ( IUPAC)
: -
- 236
249 15 206 , , -
98 Cf + 7 No 105 X + ; .
- 206,
4
() 6 ,
4,6
.
,
,
( ). - 11 12
3,6 - 4,2
, , ( .
) .
-
(). x
-
, t
, . 238
U 4,5109
3-
(), t 1/2 , - 12,3
14
C 5,7103
, - 32
P 14,3
60
. Co
131
5,27
8,04
- 15
118 s
94
, , t 1/2 , - Kr 1,4 s
.
t 1/2 .
2 t 1/2 1/4 ( )2 ,
. , -
:
m = (1/2) m o x ,
, m m o ,
,
m: .
=log(m/m 0 )(-0,301)
m o : t = T
5.4 -
174
5.3
10,0 g 15O
8 min,
15
O 2 min;
175
x Curie
: . 1 Curie ..
1 g . -
.
1. Curie (Ci). Curie millicuries.
.. -
3,7.1010 - -
.
400 000
2. SI. Becquerel (Bq), - 1,110-5 Curies, -
. , 11Curies.
1 Ci = 3,7.1010 Bq
. -
1. -
, , -
rad (radiaton absorbed dose). -
10-2 J kg -
.
2. SI. Gray (Gy),
1 J kg . ,
1 Gy =100 rad.
.
1 Gy 20
1 Gy . rem (radiation
equivalent man)
,
-
. , 1 rem
. 1 rem =1 rad
.
176
-
( ).
, , .
. -
, ..
( ). -
( -
) .
(1945).
Cernobil (1986).
, , ,
. , -
, -
, , , , . -
-
, .. 40.
.
( 1998),
.
, -
, ,
(
). ,
, .
-
. ,
. ,
, -
DNA RNA.
, -
( 5.2). -
,
. .. ,
147 (n,p) o 146 C, -
, .
177
/MeV
/ - 0,1-40 -
/ - 0,01-0,1
2 4-10 4-10cm ,
- -1 0,025-2 m mm
. -
.
. , -
.
. -
,
. 5.3 -
() .
5.3
(rem)
25
25-100 , ,
100-200 , , ,
200-400 50% ,
.
.
> 600 .
178
2 .
14
x C -
. -
-
14C - . 238U
232
. - Th -
. -
- .
(.. , ). He -
14C -
.
, 14CO 2 ,
. , -
. 14C/12C ( )
. -
14C/12C .
-
(, ...) . -
50 000 .
14C
-
.
. - 3000
- -
. 14C .
, -
.
179
:
1. . -
-
.
2. -
.
.
3. . -
,
, .. Geiger Muller, -
.
4. . -
, -
, -
.
5. ,
.
-
99Tc.
5.3 - -
,
. -
.
Rutherford ( 5.1). -
. 1
250 000 0000 .
180
5.6 235, -
1945.
181
-
(.. ) , , .
,
. .
, -
.
-
, .
(3,3% 235U 97,7% 238). 235U
, , 238U
, 239Pu 240Pu .
.
,
. 235U
.
, ,
-
, . , -
, , -
, .
, , ,
90
Sr (-39) 29 , 137Cs (-137) 30 .
,
,
.
1. -
, . -
.
2.
18 16
. .. 8 O 8 O .
3. . 168 O .
4.
5. -
.
.
6. . .
.
7. -
.
8.
( t 1/2 ), ,
.
.
9. , m 0 ,
m, : m = () m 0
10. -
Geiger- Muller.
11. s Curie, -
3,71010 . Bq
s.
12. Gy, -
1 J Kg .
13. , ,
.
14. , -
... .
14.
15. ( )
. -
.
16. , -
.
.. -
.
184
Geiger
185
1. ;
2. ; .
3. ;
4. ;
5. ;
6. , ;
7. ;
8. ;
9. ;
10. ;
11. , m, ,
m 0 ;
12. Geiger;
13. Curie Becquerel;
14. ;
15. ;
16. -
;
17. ;
18. ;
19. ;
20. .
21.
;
22.
: - 7, -22 -239 2 5 , 10 12, 94 - 145
23. mol ( 2
1
) :
. 1,0000 g . 2,0000 g . 4,0000 g . 2,016 g
25. 20 20
. :
. 20
20 Ca . 40
20 C . 50
20 Ca . 60
20 Ca
26. , , 127.
53. , -
; ; 127,74,53,53
27. 1 mol ; g ; (-
) 96320 C
28. Ar 85 87 -
75% 25 % .
:
. 75,5 .85,5 .87,5 .86,5 .86
29. :
.
.
.
. .
30. 40
19 :
. . .
.
31.
:
. 235
92 U . 238
92 U .
239
93 Np . 239
94 Pu . 240
93 Np
32. 139
67 .
:
. 206 . 139 .139
. 67 . 72 .
33. 1735 Cl 37
17 Cl :
. . . . . . .
34. 83.
:
. 42 41 . 83
. 41 , 41 1
. 42 41 . 83
: 187
36. -
. :
.
.
.
.
37. 3
( ; = 1H )
8 4
3 Li o ; + He
2
39. :
Ra o 222Rn + 42 He + 6MeV 2 + 1/2 2 o 2 + 68 Kcal
226
Kg 2 , -
1 mol :
1 Kcal = 4,184.103J 1J = 6,24.1018 eV 4080 kg
40.
18
, 8 O:
6 CO 2 + 12 H 2 18O o C 6 H 12 O 6 + 6 18O 2 + 6 H 2 O,
, :
. . . .
41. :
64 63
29 Cu o ; + 28 Ni , :
. . .
. .
-
42. CO 2
14
6 C CO 2 .
12
43. % 128 -
2,5 h ( = 25 min) :
. 15,6% . 1,56% .3,13% . 6,26%
188
46. 14C. -
, CO 2 .
Geiger 11,7 g -
.
15,3 . 14C 5760 -
. 2230
47.
:
. 14C
2
. 14C 14CO 2
CO 2 .
. 14C 14
.
14C.
48. 10 .
8 g 40 :
0,5g . 4,0g . 2,0 g . 6,0 g . 1,0g
49. mol , -
:
. 4,5.106 . 65 . 12 . 10-4 min .1 min
51. 1035 s.
, 1010 .
1027
;
52. (eV) , -
-
1 volt. 1 eV :
. 1,6.10-16 J . 4,8.10-25 J . 1,6.10-19 J . 4,8.10-11 J
: 189
53. -
:
. . .
. film . Wilson
55. 3,7.1010 -
:
. Debye . Rutherford . Einstein . Fermi . Curie
56.
. . . .
.
57. : 82 Pb + 24 Cr o A , 98 Cf + 8 O oA , Aoa +X ,
Xo a + , o + .
, , -
.
59. : 64
24 Cu o;+ 64
28 Ni ,
:
. . .
. .
60. :
1
1 , 21 , 31 , 168 , 178 , 18
8 :
.3 .9 .6 .27 .18
61.
.
62.
:
. . . .
.
190
64. s 1,0 g -
3,6081010. t .
65. -
. . . . .
66. = 14,8 h
.
10% ;
67.
:
. .
. .
. -
68. :
.
.
. 1
. 1
69. 226
88 Ca
:
. 226 222
88 Ra . 87 Fr .
223
87 Fr . 222
86 Rn . 223
86 Rn
70. 1,0 mL
2,0105 s
. , -
133 mL
, 1,0 mL,
1,5104 s.
;
71. -
:
. . . .
.
72. , 2
+ 31 o 42 e + 01 n , :
1
. . . .
.
: 191
, , ..
-
, .
:
1. . , CO 2 , NO x , SO 2.
2. . , , .
3.. Chernobyl, Three mile island. .
4.. , .
5. .
6. .
-
.
-
.
;
;
;
;
31. 48.
65.
32. 49.
67.
34.
1027 - 69.
35.
71.
52.
72.
36.
53.
37. ;= 1 3
55.
192