ISTORIJA HRVATA

- velini vatikanski falsifikat -

dr Stevan Tomovi

Vatikan leglo falsifikata

Nakon otkria iz 15. veka i priznanja od strane Rima,
dokazano je kako je srednjovekovni dokument poznat kao
Konstantinova darovnica bio falsifikat, kojim su rimske
pape htele da opravdaju tenju ka svetovnoj i ka duhovnoj
vlasti nad drugim dravama i crkvama. U samoj Katolikoj
enciklopediji navodi se da je papska neuspela prevara bio
zaista falsifikat, to niko od savremenih istoriara vie i ne
dovodi u pitanje.1 Ta darovnica se pripisivala vizantijskom
caru Konstantinu Prvom, koji je vladao u 4. veku, i koji je
zasluan za osnivanje Konstantinopolja (Carigrada). On je
takoe doneo uveni Milanski edikt 313. godine, kojim su
prestali progoni hriana u Rimskom carstvu, a hrianstvo
izjednaeno sa svim politeistikim religijama. Smatra se za
prvog hrianskog vladara.
Nije nimalo sluajno to to je ba Konstantin izabran za
nekog ko e papama posluiti kao navodni autor darovnice,
a u kojoj je pisalo da je Konstantin toboe svu svetovnu ili
dravnu i duhovnu ili crkvenu vlast podario ovom rimskom
biskupu. Pape su jo od pada Zapadnog Rimskog carstva,
sredinom 6. veka, htele da obnove staru imperiju i da opet
postanu vladari sveta. Na tom putu su im smetali vladari od
1

preivelog Istonog Rimskog carstva (Vizantije), koji su od

vremena pada Zapada sebe smatrali naslednicima Rimskog
carstva i rimskih careva. U tu svrhu pape su odluile da
naprave falsifikovan dokument, koji bi im davao prava na
nasledstvo rimskog prestola. No ipak, kad im ta prevara
nije uspela, onda su pape odluile da same stvore novo
Rimsko carstvo; to su postigli proglaavanjem germanskih
careva za nove imperatore Rima, kao sprovoditelje njihove
volje i naoruane misionare njihove religije. Radilo se o
franakim carevima, koji su od doba Karla Velikog nosili
titulu rimski imeprator. Kad se Franako carstvo raspalo,
ideja obnove Rimskog carstva, na elu s papom, preneta je
na oivjeni istoni deo nekadanjeg Franakog carstva, koji
je nazvan Sveto Rimsko carstvo. Njeni kasniji naslednici
bili su Nemako carstvo i Austro-Ugarska monarhija. Tako
dobijamo situaciju da drevno Rimsko carstvo u stvari nikad
nije propalo: ono je nastavilo da postoji u vidu Franakog i
drugih germanskih carstava Rim je napravio kompromis,
te od onih koje je nazivao varvarima stvorio svoje odane
saveznike. Meutim, cilj je unitenja njihovog konkurenta
Vizantije ostvaren jo u 13. veku, u doba Krstakih ratova.
Istono Rimsko carstvo, kao to je i poznato, dokrajili su
konano Turci 1453. godine. Razlog zato je Rim priznao
da je Konstantinova darovnica falsifikat je upravo to to
je njihov najvei rival zbrisan, te su sada ostali jedini pravi
naslednici Rimskog carstva; nikakav falsifikat i prevare im
vie nisu potrebne po tom pitanju. Iz toga takoe moemo

videti i nain delovanja Vatikana: prvo pokuava intrigama

i mirnodopskim metodama da porobi tuu zemlju, a ako
ne uspe tako, onda prelazi na primenu gole sile.
Ali, jo uvek ostaje pitanje Zato su ba izabrali cara
Konstantina Prvog za svoju prevaru? Postoji vie razloga:
- prvo, on je proglaen za prvog hrianskog vladara;
- drugo, on je osniva Vizantije, prvi vizantijski vladar i
verovatno najpoznatiji od svih vizantijskih vladara. U tom
sluaju, njegovo darovanje crkvene i dravne vlasti papama
bi imalo najvei odjek i neprikosnoven autoritet, a naroito
zbog toga to je Konstantin, uslovno reeno, bio prvi car
Istonog Rimskog carstva ili Vizantije;
- i tree, sam car Konstantin je vie naginjao ka religiji
kakva je bila upranjavana u Rimu, od one koja je izvorno
potekla u Izraelu.
Istina je da je Konstantin bio nominalno prvi hrianski
car, meutim, on nije stvarno bio privren hrianstvu. Car
Konstantin Veliki je prekinuo progone hriana Milanskim
ediktom samo iz politikih razloga; uvideo je da podele po
religiji stvaraju bespotrebne sukobe, te je odluio da novu,
hriansku veru, na vetaki nain, spoji u svoju postojeu,
pagansku religiju Rimskog carstva. To se lako uvia ako se
pogleda ta je inio nakon to se navodno obratio i postao
hrianin: muio je i izvrio okrutna ubistva lanova svoje
porodice, smatran je za boanstvo poput rimskih careva,
klanjao se bogu sunca (Mitri), uveo brojne paganske
obrede kao hrianske, itd.2 Njegova religija je bila sve

samo ne iskreno hrianska, i vie je nalikovala meanoj

paganskoj i hrianskoj religiji Rima, kao nove verzije
stare vavilonske religije. Pa onda, ko je i mogao biti bolji
kandidat za autora falsifikovane darovnice, ako ne car
Konstantin?
Falsiifkat Konstantinove darovnice je otkriven tek u
15. veku, a nastao je u 8. Prvo je bio predoen pomenutom
franakom caru Karlu Velikom. Ondanji rimski papa tom
je nepismenom varvarinu objasnio kako je pape navodno
ovlastio sam car Konstantin i sveti Petar, tako da je Karlo
imao sluati pape, kao svi drugi svetovni vladari i crkveni
poglavari, koji su morali da sluaju papu i njemu da budu
podreeni. Karlo je naseo, te za raun Rima ratovao protiv
nevernika (ukljuujui Srbe), i irio papsku religiju. Kao
nagradu je dobio carsku rimsku krunu od pape 800. godine.
Ipak, nije samo okrutni osvaja Karlo bio prevaren, ve
je na jo gori i na jo naivniji nain bio prevaren njegov
otac i prethodnik na prestolu franaki kralj Pipin Mali.
Naime, kada su tlo Italije, pa i Rim, opkolili sa severa
Lombardi, sa juga Arabljani, a Sloveni na Balkanu spreili
dalje irenje uticaja Rimske crkve, tada je ondanjem papi
Stefanu II ostalo jedino da pozove u pomo jednog vladara
varvara, a to je bio Pipin. Franci su ve postali hriani, i
to je papi posluilo da lake ubedi Pipina da mu pomogne u
odbrani Rima i ve uveliko nakupljenog bogatstva njegove
Crkve. Kako je ubedio Franke da ratuju i isteraju srodne im
Lombarde iz Italije? Verovali ili ne, papa Stefan je uputio

pismo Pipinu Malom, i potpisao ga imenom Svetog Petra,

Princa svih apostola. Drugim reima, papa je rekao Pipinu
da mu je (pokojni) Petar, Hristov uenik, napisao pismo, i
da ga je pozvao da odbrani Rim! Zapisano je:
(U tom) pismu napisanom istim zlatom na najfinijem
pergamentu pisalo je sledee: Petar, izabrani Apostol od
Isusa Hrista, Sina Boijeg (...) Ja, Petar, primivi apostolat
od Hrista primio sam i misiju prosvetljenja celog sveta (...)
Svi koji su uli moju propoved i ravnaju se po njoj moraju
apsolutno verovati da su po Boijoj odredbi svi njihovi
gresi oieni i da e ui u veni ivot (...) Doi u pomo
stanovnicima Rima koje je meni Bog poverio, a ja, Petar, u
Dan Sudnji pripremiu divno mesto za tebe u Kraljevstvu
Boijem. Potpisani Petar, Princ apostola.3
Kada je Pipin upitao papu kako je Petar poslao pismo sa
neba na Zemlju, papa je odgovorio da ga je Petar lino dao
svom nasledniku (mislei na sebe), pokazavi mu da je u
dnu pisma pisalo i: Petar, izabrani apostol Hristov, naem
najdraem sinu, kralju Pipinu, i njegovoj junakoj vojsci,
biskupima i kleru, i svem narodu.4 Pipin je poverovao da
je to Nebesko pismo verodostojno i da ga je sveti Petar
pozvao u odbranu Rima (i njegovog blaga). Kako li se kralj
Pipin oseao, mislei da ga je Bog odredio za hriansku
misiju, i koliko je samo strahopotovanja iskazao pred tim
naslednicima 'sv. Petra', kojima je od tada verno sluio?
Zatim, osim ovih rajskih Petrovih pisama, jo jedan od
uvenih vatikanskih falsifikata jesu i Isidorove dekretalije.

Ove Dekretalije su zbirka dokumenata koje su imale slinu

svrhu kao i gore opisana Konstantinova darovnica. Kako
pie i u Katolikoj enciklopediji, njihov autor je eleo da
dokae da je zapravo sam Isus Hrist osnovao Rimsku crkvu
na isti nain kao to se za apostola Petra kae da je prvi
papa. Prosto, jedan rimski biskup se dosetio da elje papa
i njihove planove o vladanju svetom potkrepi dokazima i
bukvalno izmiljenim svedoanstvima i potvrdama brojnih
papa, vladara i crkvenih autoriteta. Isidorove su dekretalije
vekovima koriene u sukobima izmeu Rima i Carigrada,
a u cilju dokazivanja da Rim navodno ima primat nad svim
crkvama. O tome je pisano:
Oko pola veka kasnije (850. godine) pojavila se nova
krivotvorina, i to, ponovo niotkuda: tzv. Pseudo-Isidorove
dekretalije, poznatije kao Lane Dekretalije. Ova serija
raznih papinih krivotvorina vrlo je ojaala papstvo uinivi
ga vrhovnim autoritetom, te potpuno nezavisnim od svih
svetovnih autoriteta. Rezultat je bio taj da je Crkva, izmeu
ostalih privilegija, pribavila sebi i imunitet pred civilnim
sudstvom i zakonom (...) Na taj nain, svetenstvo je steklo
nekakvu vrstu neobine svetosti, koja ga je uzdigla iznad
obinih ljudi.5
Ta svetost Rimske crkve kasnije e prerasti u dogmu
o nepogreivosti pape. Za sve to bi im palo na pamet da
im treba, oni bi falsifikovali razna stara dokumenta i pisali
nova, koja bi potom pripisali nekom caru ili ranijem papi,
pa ak i mrtvim ljudima koji iz groba ili s neba alju pisma

papama, poput apostola Petra, kao to smo videli. Takoe,

ove Dekretalije su imale svrhu da papu prikau kao oveka
kome su franaki vladari podreeni, tj. imalo je skoro istu
politiku svrhu kao i Konstantinova darovnica. Meutim,
koliko je to bio oigledan falsifikat govori i injenica da su
ga priznale i same rimske pape. U njihovoj je Katolikoj
enciklopediji zapisano sledee u vezi s tim:
Tu se nalazi 60 apokrifnih pisama i odredaba, koje se
pripisuju papama od Klementa (88-97) do Mildijada (311-
314). Od tih 60 pisama 58 su falsifikati (...) Od 33 pisama,
koje se pripisuju papama od Silvestra (314-335) do Grgura
II (715-731), njih 30 su falsifikati (...)6
I o njima, ali i drugim falsifikovanim ili prepravljanim
tekstovima esto su govorili i sami bivi katoliki biskupi,
od kojih su neki imali ak i direktan pristup vatikanskim
arhivama.7 Koliko su esto pape koristile lana dokumenta
u svoju odbranu, a naroito kada su produbljivale raskol
izmeu zapadnog i istonog hrianstva, govori i injenica
da su istoni hriani Vatikan zvali leglom falsifikata jo
u Srednjem veku.8
U 12. veku nainjen je Gracijanov dekret (lat. Decretum
Gratiani) koji ini temelje kanonskog prava Rimokatolike
crkve, i koji takoe predstavlja obian falsifikat. Od preko
300 izvoda koje je neki Gracijan upotrebio za sainjavanje
tog dela, samo njih 11 nije bilo falsifikovano.9 Koristio je i
spomenute falsifikate, Konstantinovu darovnicu i Isidorove
dekretalije. No ipak, glavni razlog to je sainjeno ovo delo

jeste pokuaj opravdavanja onog to e Rimska crkva initi

u narednim vekovima preko Inkvizicije. tavie, Inkviziija
je osnovana upravo u vremenu kada je nastao Gracijanov
dekret. U njemu pie da je hrianski muiti i ubijati sve
jeretike, pa bilo da u njih spadaju pravi kriminalci ili pak
ljudi koji ne ele da se poklone rimskom pontifeksu:
Najmonije sredstvo novog papskog sistema je Dekret
Gracijana, iz sredine 12. veka. U njemu se nalazi velik broj
falsifikata (...) Po njemu je zakonski legitimno silom terati
ljude da budu poboni, jeretici da se mue i ubijaju, i da im
se imovina oduzima; da ubijanje iz Crkve izoptene osobe
nije ubistvo; da je papa iznad zakona, i da je ravnopravan
sa Boijim Sinom!10
Tako je nastala i dogma o papi kao zameniku Isusa ili
predstavniku Boijeg Sina na Zemlji. Zato pape i do dan-
danas nose titulu Vicarius Christi, koja se u falsifikovanoj
Konstantinovoj darovnici navodi kao Vicarius Filii Dei.
Uzgred reeno, numerika vrednost latinskih slova u ovom
izrazu iznosi 666. Mada je Rimska crkva zbog toga javno
porekla da ovako glasi jedna od titula rimskih papa, ipak ih
odaju i drugi izvori u kojim se pominje ova njihova titula.11
Onda, Toma Akvinski, kog Rimokatolika crkva smatra
jednim od svojih najveih teologa i koga je ak proglasila i
za svetitelja, napisao je Summa Theologica delo koje ini
temelje uenja Rimokatolike crkve, ali koje je takoe bilo
zasnovano na falsifikatima, jer je u njenom sainjavanju taj
Toma Akvinski neretko koristio Gracijanov dekret kao svoj

izvor.12 Toma Akvinski je poznat i po delu Zablude Grka

(lat. Contra Errores Graecorum), gde se ovo Grci odnosi
na istone hriane, i u kojem je autor pisao kako isti treba
da se ujedine s Rimom, uprkos tome to je Rim bio taj koji
se odvojio. U delu Summa Theologica su na jednom mestu
sakupljene sve savremene dogme Katolike crkve, koja se
poziva ba na Tomu Akvinskog kada eli da iste opravda.
Na primer, tu se govori o postojanju istilita, putovanju
dua, venom muenju u paklu, kao i o brojnim drugim
teolokim egzibicijama Rima, dok jedan deo podsea i na
Gracijanov dekret, kada se govori o definiciji jeresi:
(...) Sa jedne strane, to je greh, zbog kojeg oni (jeretici)
ne samo da treba da budu izopteni iz Crkve, ve treba da
budu izopteni iz sveta smru.
I u nastavku od istog teksta:
Kao to falsifikatori novca i drugi initelji zla bivaju od
strane sekularne vlasti osueni na smrt, tako postoji mnogo
vie razloga da jeretici budu ne samo izopteni, ve i da se
usmrte.13
Kada bi se pod jereticima zaista podrazumevali samo
oni koji ine zlo, gore naveden zakon bi i imao smisla, ali
poto znamo da se tu, zapravo, samo misli na nepripadnike
Rimske crkve, onda vidimo da su i ovde prisutni pokuaji
opravdavanja Inkvizicije. A ako se pod jereticima pak misli
na pagane ili neznaboce, onda kako oni mogu da postanu
hriani, ako budu usmreni zbog jeresi?

 No, Rim ni tu nije stao. Jo jedan grandiozni falsifikat

iz Vatikana zauzima posebno mesto u istoriji. Re je o delu
Knjiga o papama (lat. Liber Pontificalis). Ovo delo je za
cilj imalo da prikae da je prvi papa navodno bio apostol
Petar, i da su sve pape njegovi naslednici. A poto je Petra
odredio sam Isus Hrist za tu slubu, navodno da bude prvi
episkop nad svim crkvama, onda je logino da i njegovi
naslednici treba da budu jedini poglavari nad hrianstvom.
Liber Pontificalis sadri spisak svih papa od sv. Petra
do 15. veka. Meutim, poznato je da je taj spisak rimskih
papa esto menjan i dopunjavan tokom vie vekova, toliko
da se ne zna ko su uopte bili autori. U samoj je Katolikoj
enciklopediji zapisano, kako je u samo retkim sluajevima
moguno odrediti autore,14 tj. ne znaju se autori biografija
od veine papa. I ne samo da se ne znaju autori, ve se na
istom mestu priznaje da je to delo puno greaka, i da sadri
i apokrifne i falsifikovane dopune:
U veini rukopisa na poetku se nalazi krivotvoren tekst
kao dijalog izmeu pape Damasija i Svetog Jeronima. Taj
tekst pisama je smatran verodostojnim u Srednjem veku...
I dalje, u nastavku:
Diesne je upeatljivo i potpuno dokazao kako su prve
serije biografija od Svetog Petra do Feliksa III sainjene
najkasnije u doba Feliksovog naslednika Bonifacija II, i da
je njihov autor bio savremenik Anastasija II i Simaha.15
A ko je bio taj papa Simah, iji je savremenik bio jedan
od autora Knjige o papama? To je bio jo jedan papa koji

10

je poznat po falsifikovanju dokumenata. On je nainio tzv.

Simahejeve falsifikate, koji su i od strane svih sadanjih
istoriara i od strane samog Vatikana priznati kao takvi. I u
Katolikoj enciklopediji se opet navode kao falsifikovani
dokumenti.16 Oni su tom papi Simahu posluili u sukobu sa
konkurentom za presto pape, Lavrentijem, a koji je trebalo
da potvrde njegovo navodno pravo da pape niko ne moe
da osudi ni za kakvo nedelo jo jedna ideja kao temelj
dogme o nepogreivosti i boanskoj 'savrenosti' papa.
I na kraju dodajmo, da je i poetkom 20. veka i nedavne
2001. godine, spisak papa iz Liber Pontificalis prepravljan:
ispravljeno je ak dve stotine greaka, s tim da se najvie
njih odnosilo, ne sluajno, na biografije papa iz prva 2 veka
mitske istorije papa od svetog Petra.
Takoe, za primer moemo navesti uvene, ozloglaene
Protokole sionskih mudraca, koji se i do danas pripisuju
Jevrejima, kao tobonjim vladarima sveta, a kako to neki
umeju da tvrde. No ipak, ve je dokazano da je ovo samo
jo jedan falsifikat spremljen u kuhinji Vatikana, ovog puta
ustremljen protiv Jevreja, naravno iz politikih i ideolokih
pobuda. Rimska crkva, sa svojim edom Inkvizicijom, bila
je i ostala najvei izvor antisemitizma, pa zato i ne udi to
je pokuavala preko ovog falsifikata da po ko zna koji put
optui Jevreje za sve nedae u svetu. U tom delu, a koje se
pripisuje Jevrejima, pie kako oni toboe ele da ovladaju
celim svetom, i kako su spremni da unite svakog ko im se
u tome suprotstavi. Meutim, dovoljno je pogledati tekst

11

tih Protokola, pa videti da se tamo nalaze sve ideje koje

zastupa u stvari Vatikan, a koje su u potpunoj suprotnosti
sa zakonima jevrejske Tore. Neke od njih jesu: da politika
nema nikakve veze sa moralom i vie no jasna asocijacija
za Rimsku crkvu; da narodima treba vladati silom a kako
se papska religija irila meu narodima ako ne silom?; da
cilj opravdava sredstvo najpoznatija krilatica jezuita; tzv.
pravo jaega (inae, glavno naelo teorije evolucije); ideja
o stvaranju Svetske vlade zapravo, za svetsku vladu i tzv.
Novi svetski poredak javno su se zalagale rimske pape;17 i
postoji jo niz drugih, brojnih ideja iz tih Protokola koje je
lako povezati sa planom Rimske crkve o vladanju svetom,
a koje je ona na krajnje naivan nain pokuala da pripie
Jevrejima. To se zove zamenom teza.
Rimski falsifikatori su u te Protokole ubacili neke od
izraza koji su tipini za Toru, mislei da zbog toga nee biti
otkriveni, poput izraza gojim za ne-Jevreje, ili biblijskog
izraza Boiji narod, i tome slino. Tamo pie i da Jevreji
ele da postave nekog izraelskog cara za vladara sveta, i
da ele da osvoje Rim, kako bi taj njihov car postao novi
papa (?!); meutim, mi znamo da je istina potpuno drukija
rimske pape su te koje su oduvek elele da osvoje grad
Jerusalim, i papa je taj koji eli da bude vladar sveta. Jo je
naivnije u tim Protokolima prikazana sama Rimska crkva.
Za nju tamo pie da je izvor najveeg morala i glavni stub
odbrane oveanstva od zlih Jevreja i njihove idovsko-
masonske zavere zavladavanja celom planetom. Zapisano

12

je da je Rimska crkva najvei protivnik Jevreja, te da im je

zato glavni cilj unititi Rimsku crkvu.18 Naravno, istina je
opet potpuno suprotna Rim je taj koji je oduvek eleo da
uniti Jevreje, i Vatikan je taj koji Jevreje smatra glavnom
preprekom u ostvarenju svog cilja zavladavanja svetom!
itajui Protokole, u stvari, mi dobijamo odlinu sliku
o planovima Rimske crkve, i o svemu onome to je uinila
tokom istorije i to planira da uini u budunosti. Veoma je
providno u tom falsifikovanom delu Rim opisan kao jedini
spasitelj sveta od Jevreja i masona, a papa kao neko ko nas
navodno jedini moe odbraniti od haosa i ratova koje isti ti
cionistiki vladari sveta izazivaju. U Protokolima je ak
zapisano i to da su zapravo Jevreji bili tvorci protestantske
Reformacije opet, jednog od glavnih protivnika Rimske
crkve u Srednjem veku. Dok se na jednom drugom mestu u
usta Jevreja stavljaju sledee rei: Jedino jezuiti mogu da
se porede sa nama.19
tavie, defiinitivno je ve dokazano da su Protokole
napisali papini jezuitski svetenici u 19. veku, i to tako to
su prepisivali (izvrili plagijat) iz dela zvanog Dijalozi u
paklu izmeu Makijavelija i Monteskjea (franc. Dialogue
aux Enfers entre Machiavel et Monstesquieu), francuskog
knjievnika Morisa olija. Jedina razlika je u tome to se u
delu iz kog su prepisivali, Jevreji ne pominju, ve je to bio
politiki pamflet protiv francuskog cara Napoleona III.20
Protokoli sionskih mudraca su prvi put izdati u Rusiji
1905. godine, pod nazivom Dolazak Antihrista i zacarenje

13

Sotone na Zemlji, gde se ovaj Antihrist poistoveivao sa

navodnim dolazeim carem judejskim. Protokoli su bili
naroito popularni u vremenu sovjetske Rusije i vladavine
njihove antisemitske i antiteistike ideologije komunizma,
dok su jo veu popularnost imali u nacistikoj Nemakoj;
oni su bili iskorieni kao jedan od povoda da se Jevreji
istrebljuju. Adolf Hitler je u svojim govorima spominjao te
Protokole, a u knjizi je Moja borba (nem. Mein Kampf)
upravo njih navodio kao glavni dokaz da Jevreji ele da
zavladaju svetom, te da je zato opravdano ubijati ih, bez
obzira to je istina ponovo sasvim suprotna Hitler je bio
taj eksponent onih koji su eleli da zavladaju svetom, onih
koji su unitavali neistomiljenike, izazivali ratove, itd.21
U vezi sa knjigom Moja borba Adolfa Hitlera, jednim
od svetskih bestselera savremenog doba, nije na odmet rei
i da je to jo jedan od vatikanskih falsifikata. Tanije, to je
(ne)delo napisao Hitler, ali ga je posle prepravljao i veinu
od napisanog promenio jezuitski svetenik Stimfl.22 O tome
je pisao i sam pripadnik Hitlerove nacistike partije:
Dobri otac Stimfl, svetenik velikog znanja, i urednik
knjiga iz Misbaha, mesecima je prepravljao knjigu Moja
borba. Iz nje je izbrisao naivne greke i veoma infantilne i
plitkoumne (Hitlerove) stavove.23
Celokupnu iskristalisanu sliku dobijamo ako znamo da
su nacizam stvorili upravo jezuiti, i da je veina Hitlerovih
saradnika i oficira bila deo okultnih i jezuitskih drutava,
poput Reda Maltekih vitezova.24 I Protokole i tu Moju

14

borbu, u kojima se Jevreji optuuju da su jedini izvori zla

na planeti, napisali su dakle isti papini jezuiti, sve u cilju da
sa sebe skinu beleg genocidnih tirana sveta, a da ga u isto
vreme prikae na onog ko im najvie smeta.
Za kraj moemo navesti i rei francuskog istoriara 19.
veka, Alfreda Mijelsa, o tome kakva se istorija danas ui,
a kako ga to navodi dr Nikola uti:
Njena (austrijsko-rimska) istorija je najmanje poznata
od svih drugih: jezuiti, budui gospodari zemlje, na vjet su
je i drzak nain falsifikovali. Hormair, 25-godinji direktor
beke arhive, nazivlje sve knjige dotle tampane, u pogledu
tome, da nijesu nita drugo nego radovi po narudbini i
unaprijed ugovorene izmiljotine. La vlada na obalama
Dunava. Vladari, koji su upravljali zemljom, pomou
lukavstva i pomou sile, hoahu jo da prevare i budua
pokoljenja. Oni davahu da se tampaju lana djela, da im
poslue kao iluzije. Nijednom istoriaru nije bilo mogue
da doe do istinitih dokumenata; arhiva bijae zapeaena
kao kakva grobnica.25
Mada se zna da je veliki broj falsifikata bio nainjen u
Srednjem veku, kao i tokom itave istorije, ipak nam ostaje
da su u Vatikanu stvoreni neki od najveih falsifikata ikad
u celokupnoj prolosti oveanstva, a koji su neretko inili
prekretnice u istorijskim dogaajima i od kojih se mnogi i
dan-danas smatraju verodostojnim dokumentima.
Upravo jedan od takvih dokumenata ima tesne veze i sa
poreklom Hrvata. I Srbima i Hrvatima, i uopte Slovenima,

15

bila je namenjena i potom nametnuta jedna posebno lana i

falsifikovana istorija. U Vatikanu falsifikovani dokumenti
postali su sastavni deo svih savremenih kolskih udbenika
iz istorije, ali jedan od njih zauzima istaknuto mesto. Radi
se o delu O upravljanju carstvom (lat. De Administrando
Imperio), koje se pripisuje vizantijskom caru iz 10. veka
Konstantinu VII Porfirogenitu.

Porfirogenitovo delo vatikanski falsifikat

o poreklu Hrvata i Srba. Velika Hrvatska
Poput Jevreja, i Srbi su nezaobilazna rtva manipulacija
Rima i njegove falsifikovane istorije. Delo O upravljanju
carstvom Konstantina Porfirogenita, kao glavnog izvora o
poreklu i dolasku Slovena na Balkan, isto je falsifikovano,
poput gore opisanih dokumenata, kao i brojnih drugih koji
ovde nisu spomenuti. Veina istoriara bi se sloila da kada
ne bi postojalo ovo Porfirogenitovo delo, onda o dolasku i
poreklu Srba i Hrvata, i poreklu njihovih imena, ne bismo
znali nita, i u njihovoj najranijoj istoriji ostala bi rupa. Ba
ta injenica podstakla je Vatikan da to delo falsifikuje. Ba
to saznanje, da e lairanjem glavnog istorijskog izvora o
najdaljoj prolosti Srba i Hrvata moi da izmeni budunost
tog naroda, i da e istim moi da manipulie, bio je glavni
motiv Vatikanu da nastavi sa svojim uobiajenim prljavim
poslom prikrivanja istine. Zar bi i mogla da propusti ovako
lak plen?

16

 Da bismo videli istinsko poreklo Hrvata i imena Hrvata,

kao i znaaj takvog saznanja, neophodno je prvo proveriti
postojea tumaenja i teorije, a koja su uglavnom bazirana
na delu vizantijskog cara Porfirogenita. I zaista, dovoljno je
pogledati stavove zvanine nauke o poreklu Hrvata i imena
Hrvati, pa videti da su isti zasnovani iskljuivo na ovome
Porfirogenitovom delu kao glavnom izvoru. Ipak, koliko su
njihovi stavovi ispravni, pokazaemo sad na osnovu samog
teksta tog dela, koji je zapravo jo jedan u nizu vatikanskih
falsifikata. A kao to emo kasnije prikazati, poreklo i cela
istorija Hrvata je falsifikovana isto kao i u sluaju istorije
Srba i mnogih drugih naroda po svetu.
Da pomenuto delo zaista predstavlja falsifikat o poreklu
Hrvata pokazae nam primeri iz samog teksta. Prvi od njih
govori o tome kako je navodno nastalo ime Hrvata. Ovako
je tamo zapisano:
Hrvat na slovenskom jeziku znai onaj koji poseduje
veliku teritoriju.26
U Porfirogenitovom delu pie da su Hrvati tako nazvani
zato to su u svome posedu navodno drali mnoge zemlje i
veliku teritoriju. Zanimljivo je da u istom delu pisac ak i
Franaku, koja je drala polovinu Evrope, naziva velika
Franaka (iako to nije sam naziv drave), pa onda udi da
je i jedno od slovenskih plemena nazivano Veliki Hrvati.
Oito je da naziv Hrvat, ne ni na jednom slovenskom
jeziku, ve ni na jednom jeziku na svetu ne znai onaj koji
dri veliku teritoriju. A zato bi onda jedan vizantijski car

17

napisao tako neto, pogotovo ako se uzme u obzir da je car

Porfirogenit bio veoma obrazovan vladar?
Zvanino objanjenje glasi da je Porfirogenit, navodno,
zapisao takvo poreklo imena Hrvata, poto je ta re veoma
slina grkoj rei hora, to bi znailo zemlja. Meutim,
ni u tom sluaju nije nimalo jasno zato onda hrvatsko ime
ne znai zemljani, oni koji dre zemlju, a ne oni koji
dre veliku teritoriju. No, svu tu gungulu lai razotkriva
sledee pitanje: Kako to da su Hrvati, koji su se doselili sa
Srbima na Balkan, kako kae Porfirogenitovo delo, dobili
ime po grkoj rei hora, a da su Srbi dobili svoje ime po
latinskoj rei servus? I Hrvati i Srbi su se zajedno doselili
na Balkan, ali je vizantijski vladar Srbe nazvao po latinskoj
rei za roba, a Hrvate po grkoj rei za zemlju; pa da li
se u Vizantiji govorilo latinskim ili grkim jezikom? Jo je
vei problem u tome to u Porfirogenitovom delu pie da
naziv Hrvat ima takvo znaenje na slovenskom jeziku, a
ne na grkom,27 tako da ta njihova pria o vezi grke rei
hora i imena Hrvat ne pije vodu. Sasvim je jasno da je to
neko umetnuo u Porfirogenitovo delo u kasnijem dobu.
Takoe, Porfirogenitovo izvoenje srpskog imena od
latinske rei servi u znaenju robovi nemogue je iz jo
jednog razloga, a to je da su i u Srednjoj Evropi isto kao
na Balkanu iveli Srbi pod tim imenom. Srednjoevropski
Srbi se kasnije spominju u franakim analima, i to su Srbi
koji nisu nikad bili pod vlau Vizantije, niti su dolazili na
Balkan, pa nisu ni mogli da dobiju takvo ime po latinskoj

18

rei za robove od vizantijskog cara. O ovome je govorio

i najznaniji hrvatski istorik, Ferdo ii.
On je smatrao da je poreklo imena Hrvata i Srba, koje
navodi Porfirogenit, nenauno i netano. On slino kae da
ako su Srbi zaista dobili naziv po latinskoj rei za robove,
kako onda objasniti tvrdnju cara Porfirogenita da su Srbi
potekli od nekrtenih Srba iz tzv. Bele Srbije u Srednjoj
Evropi, koja se dakle nazivala Srbija iako se nalazila van
Balkana i domaaja Vizantije? Znai, zvala se Bela Srbija
pre no to su Srbi tobo uopte postali robovi vizantijskog
cara, te on nije ni mogao da im da ime Servi, u znaenju
robovi,28 ak i ako ne uzmemo u obzir sve druge izvore
iz Ranog srednjeg veka i antikih vremena koji nam govore
o srpskom imenu. Ovo nije toliko bitno kao dodatni dokaz
da je etimologija srpskog imena od rei servi netana, ve
je bitno iz razloga to pokazuje koliko su falsifikatori bili
neoprezni i aljkavi u svom naivnom i sa velikom mrnjom
motivisanom krivotvorenju istorije Hrvata i Srba.
Hrvatski lingvista Mareti takoe uvia neozbiljnost i
protivreja etimologija hrvatskog i srpskog imena, pa je za
ovo drugo rekao:
Isto se tako ima odbaciti i Porfirogenitova etimologija
srpskoga imena, jer ne vrijedi upravo nita. On na ime
veli, da se Srbi () zato tako zovu, jer su bili podanici ili
robovi grkoga cara; tj. Porfirogenit je izvodio reeno ime
od latinske rijei servus, a nije pomislio da se to tumaenje
protivi i samomu njegovu pripovijedanju o dolasku Srba u

19

nove zemlje, jer su Srbi ovo svoje ime ve prije imali nego
su toboe zamolili cara Heraklija, da im dopusti naseliti se
u svojoj zemlji ()
Pa nastavlja:
A otkud bi ime Srbi dolo luikim i ruskim Srbima
(da ne govorimo o Plinijevima i Ptolemejevima), koji nigda
nikakve zajednice nijesu imali sa grkijem carstvom, dakle
mu nijesu mogli, biti ni podanici!29
U vezi sa tim, istoriar Ivan Lui, koji se esto smatra
ocem hrvatske istoriografije, Porfirogenitove je tvrdnje o
Hrvatima i Srbima nazivao trabunjanje Latina.30 Dok
konaan dokaz dolazi iz samog Porfirogenitovog dela:
ak i da ne znamo nita o njemu kao falsifikatu, dakle,
ak i da ga smatramo za verodostojno delo, samo je jedan
podatak dovoljan da srui celu tu iluzornu vavilonsku kulu
od falsifikovanih karata. Naime, u vreme cara Iraklija, a u
ije su vreme Srbi navodno dobili ime po latinskoj rei za
robove (lat. servi), uopte se nije govorilo latinskim, ve
grkim jezikom! tavie, u Vizantiji se govorilo grkim od
tog doba, pa sve do nestanka iste u 15. veku; latinski nije
bio slubeni jezik na vizantijskom dvoru.31 Kako su onda
mogli Srbi dobiti ime po latinskoj rei za robove, poto su
navodno bili robovi romejskog cara? Na grkom se rob
ne kae ni servus, niti neto slino tome, ve doulos.32 To
je samo dodatni dokaz da su vatikanski falsifikatori, koji su
pisali i govorili latinskim jezikom, samo ubacili tu neistinu
o poreklu imena Srbi, pretvorivi grko doulos u latinsko

20

servus. Onaj koji je u Porfirogenitovom delu zapisao da su

Srbi robovi, taj isti je u mnogo kasnijem dobu govorio da
su Srbi, i uopte Sloveni, ropska rasa kojom treba da se
vlada. Da nije toliko providno i naivno odraeno, moda bi
i moglo da im se poveruje.
I kao to je Rim Srbe hteo da ponizi nazvavi ih svojim
robovima, tako je na slian nain, u tom spisu, hteo Hrvate
da prikae kao slavan narod i najznaajniji politiki faktor
na Balkanu, a u cilju da ih odvoji od Srba. Zato tamo i pie
da naziv Hrvat znai onaj koji dri veliku teritoriju. S
tim u vezi, ak i da se u Vizantiji tada nije govorilo grkim,
ve latinskim jezikom, opet se nailazi na kontradiktornost,
jer je ime Hrvata kod Porfirogenita izvedeno od grke rei
hora, to znai zemlja. Zato u istom delu i pie kako je
hrvatsko ime navodno nastalo od neke slovenske rei. Na
koji god nain pokuamo da opravdamo delo Porfirogenita,
uvek nailazimo na neko protivreje.
U vezi s tim u istom tekstu se spominje i termin Velike
Hrvatske, iako nikad ni na jednoj jedinoj karti Evrope nije
zabeleeno postojanje drave sa tim imenom. tavie, ovaj
naziv je najvie bio popularan za vreme osnivanja ustake
drave NDH, kad se pod tim podrazumevala Hrvatska koja
je trebalo da obuhvata i Sloveniju i Bosnu i Hercegovinu i
delove dananje Srbije. Meutim, kao to nikada u istoriji
nije postojala Velika Srbija, tako isto nije postojala Velika
Hrvatska, a naroito ne u Srednjem veku. Uostalom, niko

21

od istoriara i ne zna gde se tano u Srednjoj Evropi Velika

Hrvatska nalazila.
esto se ova tzv. Velika Hrvatska poistoveuje i sa
srednjoevropskom Belom Hrvatskom iz Porfirogenitovog
dela, no ipak, ni ona nikada nije postojala. Nekome e to
moda izgledati udno, ali to tako biva kada se krene u
razotkrivanje falsifikata, prosto je nemogue ne naii na
stvari koje je tee progutati iz jednog zalogaja. Ipak, svu
ovu gungulu oko termina Velika, Bela Hrvatska reili su
ve sami hrvatski istoriari. Evo ta kae uveni hrvatski
lingvista i istorik Vatroslav Jagi: Bela i Velika nekrtena
Hrvatska je izmiljena zemlja.33 Potpuno isto se kae i za
tzv. nekrtenu (pagansku) Belu Srbiju, koja se isto navodi u
Porfirogenitovom delu, kao sused Bele Hrvatske: ona nije
postojala. Savremeni hrvatski istoriar Ivan Mui potpuno
razjanjava svu ovu problematinu situaciju, kad kae kako
Oznaka megale u DAI nema znaenje prostorne veliine.
To nije Velika Hrvatska nego stara, prva Hrvatska iz koje
su (se) Hrvati iselili.34 M. Kuzmi je tono protumaio
pojmove Bijela i Velika Hrvatska u DAI. On je naveo 24
primjera, a od toga su 22 primjera iz djela raznih pisaca
koji potvruju da megale znai stara, starija, prva.35 I
eto objanjenja: nije to ni Velika, ni Bela, niti bilo koja
druga obojena Hrvatska, to je Stara Hrvatska, to e rei,
prvobitno mesto sa kojeg su Hrvati doli na Balkan.
I uveni hrvatski lingvista dr Tomislav Mareti slae se
sa ostalim istoriarima:

22

 Valja znati da velikoj Hrvatskoj i velikijem Hrvatima

nema nigdje ni u kakvom istorikom izvoru ni najmanjega
traga.
I u nastavku od istog autora: Eto na kako slabu temelju
stoji velika Hrvatska! Nje nikada nije bilo (...), nego ju je
Porfirogenit prosto izmislio.36
Isto miljenje je izneo i jedan srpski istoriar i branilac
zvanine istorije Hrvata i Srba:
Po prvi put se tu koristi izraz... megali Hrovatia, koji se
obino prevodi kao Velika Hrvatska... Vrlo je vano da
objasnimo da ovaj pridev ne znai velika, ve stara.37
Dakle, sami branioci Porfirogenitovog dela su svesni da
nema nikakve Velike Hrvatske, ve samo stare Hrvatske.
U nastavku teksta navode se primeri iz drugih starih spisa
tog doba u kojima se koristi izraz megali u znaenju star.
Analogija se moe videti i u terminu Velika Bugarska
drave koja je postojala u dananjoj Ukrajini. Meutim, i
tu nije re ni o kakvoj velikoj, ve o staroj Bugarskoj, tj.
prvobitnoj postojbini sa kojeg je najvei deo Bugara doao
na Balkan.
Mada je spomenuti autor razjasnio problem oko Velike
Hrvatske, on nije uvideo da je Porfirogenitovo delo u stvari
samo falsifikat. Pre e biti da su rimski fratri i falsifikatori
srednjoevropsku Staru Hrvatsku prosto prekrstili u Veliku
Hrvatsku ili Belu Hrvatsku, kako je jo zovu. Kolika je
povezanost Velike, tj. stare Hrvatske i ove Bele Hrvatske

23

vidi se po tome to mnogi poistoveuju samu re bela sa

reju vela, kao navodnu skraenicu za re velika.

Pobednici iz Rima piu istoriju: Kako su

Polapski Sloveni postali Beli Hrvati
Videli smo dakle da je Velika Hrvatska zapravo stara
Hrvatska, tj. mesto iz kog su Hrvati, kao deo Slovena, doli
na Balkan. Sada emo razreiti i misteriju Bele Hrvatske.
Krenuemo od etimologije same rei bela.
uveni hrvatski etimolog Petar Skok slovensku je re
bela izveo od latinske rei alba, koja ima isto znaenje.
Zaista, slovenska re bela je nastala kao i ta re u drugim
tzv. indo-evropskim jezicima: staroengleska albe, nemaka
albiz, grka alphos, itd.38 Re bela i ima isti suglasniki
koren kao i re alba, a to je L-B, s tim da je u slovenskim
jezicima dolo do zamene mesta glasova l i b. Pritom,
zanimljivo je da je ta re verovatno potekla od semitske, tj.
hebrejske rei sa istim znaenjem: lavan ili laban.
Tako je i jedna reka u dananjoj Nemakoj, oko koje su
su iveli Sloveni (poznati i kao Vendi), nosila slino ime
Alba (lat. Albis), nama poznatija kao Laba ili Elba inae,
jedna od najveih reka Srednje Evrope. Slovenska plemena
koja su ivela oko Labe poznata su u savremenoj istorijskoj
nauci kao Polapski Sloveni. Upravo je ovo ime sinonimno
za ime Vendi.
Skok je zato smatrao da je Porfirogenit izmislio Bele
Hrvate od Hrvata koji su iveli u velikoj oblasti oko reke
24

Labe, ili da je samo pomeao re alba u znaenju belo sa

reju Alba za reku Labu. I zaista, neki od Porfirogenitovih
opisa Bele Hrvatske, kao zemlje koja se nalazila severno
od Bavarske, potpuno se poklapaju sa lokacijom Polablja.
(Vie rei o postojbinama Hrvata kod Porfirogenita bie u
kasnijem poglavlju.)
S ovime se slagao i afarik, kao najznaniji slavista, te je
Porfirogenitove Bele Hrvate i Bele Srbe poistovetio sa
Polapskim Slovenima, miljenje koje je zastupao i engleski
istoriar i prouavalac Porfirogenita, Henri Hovort.39
Stari hrvatski istoriar I. vear, koji je sve Slovene zvao
Hrvatima, isto kae da su Porfirogenitovi Beli Hrvati bili
u stvari Hrvati iz Polablja, tj. Hrvati oko reke Labe:
to je Porfirogenit Belo-Hrovate zvao, to ja izvodim od
potoka Albis, koi premda se danas naki zove Laba, u stara
ipak vremena od ehah i Poljakah u njihovom slavenskom
nareju zvao se Bela; i od toga potoka je Porfirogenit zvao
sve stanovnike onih krajinah Belo-Horvati (...)40
Zaista, na latinskom jeziku verovatno bi se i ime Beli
Hrvati i ime Polapski Hrvati pisalo isto: Chrobati Albi.
Jedini problem u ovome jeste to se Hrvati oko Labe ne
spominju ni u jednom drugom izvoru, iako su pisani izvori
o srednjoevropskim Slovenima veoma brojni. Ti izvori, bez
izuzetka, znaju samo za Vende/Slovene, kao i brojna imena
slovenskih plemena, ali ni na jednom mestu se ne spominju
Hrvati, bar ne u Polablju. Jedini srednjoevropski Hrvati su
Hrvati koji se spominju u delu Poljske i Ukrajine, kako ih

25

to navode arapski izvori, ali ne u Polablju. Stoga, oko reke

Labe su stanovali Sloveni, ne izriito slovensko pleme pod
imenom Hrvata.
Naravno, onda isto treba da vai i za Srbe nije re ni o
kakvim Porfirogenitovim Belim Srbima, ve samo mogu
biti Srbi iz Polablja ili Polapski Srbi. Za razliku od gore
opisanog sluaja, Srbi se ipak spominju u srednjovekovnim
izvorima kao stanovnici Polablja i ostalih zapadnih krajeva
srednjoevropskih Slovena, kao to se na primer spominju u
franakim analima pod nazivima Sorabes i Suurbi.41 Niko
upani o tome je pisao ovako:
Ime slovenskih Srba prvi put se pominje na slovenskom
severo-zapadu, u slivu srednje Labe i njenog pritoka Sale, i
to kod Fredegara u VI. stoleu (...)42
Oni koji pokuavaju da pridev beli, bilo u imenu Beli
Srbi ili Beli Hrvati, poistovete sa pridevom nekrteni ili
paganski, nailaze na problem to Porfirogenit kae da su
se Srbi/Hrvati nazivali i Beli Srbi/Hrvati, dakle, kae da
su tako nazivani drugim imenom, to znai da re beli ne
stoji tu kao atribut, ve se izdvaja u zasebnu sintagmu kao
dodatni opis. Loginije je da izraz Srbi/Hrvati, koji su se
nazivali i Beli (Albi) zapravo znai Srbi/Hrvati, koji su se
nazivali i Polabljani (Albi), poto su doli iz Polablja, a ne
beli ili paganski. Uostalom, Porfirogenit Srbe i Hrvate
naziva nekrtenim/paganskim narodima na nekoliko mesta,
pa bi dodavanje ovog prideva beli u navodnom znaenju
paganski predstavljalo redudantni deo iskaza. Bilo da je

26

sam Porfirogenit pomeao i pogreno protumaio re Albi

ili ne, ni u jednom sluaju nisu mogli postojati Polapski ili
Beli Hrvati, jer se u izvorima pominju samo Polapski Srbi i
Sloveni.
Sa druge strane, na jo vei problem nailaze oni koji su
pokuali da Belu Hrvatsku i Crvenu Hrvatsku uporede
sa postojanjem Bele Rusije (Belorusije) i Crvene Rusije, pa
ak i neke Crne Rusije, i to iz vie razloga: prvo, problem
je to Crvena Rusija nije postojala, ve ervenska Rusija,
koja je dobila ime po gradu ervenu (prev. crven), na isti
nain kao to je Kijevska Rusija dobila naziv po prestonom
gradu Kijevu; drugo, poreklo naziva za Belu i potencijalnu
Crnu Rusiju niko od istoriara uopte i ne zna, ve postoje
samo pretpostavke; tree, paradoksalno je to jedna teorija
kae da Crna Rusija znai nekrtena/paganska Rusija,
dok smo videli ovamo da se Bela Hrvatska/Srbija takoe
prevodi kao nekrtena Hrvatska/Srbija; i etvrto, termini
Bele, Crvene i Crne Rusije se javljuju u izvorima tek 400-
800 godina nakon Porfirogenita.43
U istoj su situaciji oni koji tzv. Bele Hrvate i Crvene
Hrvate uporeuju sa Belim i Crvenim Hunima iz Srednje
Azije i Persije, kao i sa podelom strana sveta prema bojama
u nekakvom iranskom poimanju geografije, jer ne postoji
nikakav dokaz da to ima bilo kakve veze sa Hrvatima, i sa
Slovenima generalno. U vezi sa time, nema vrstih dokaza
ak ni tzv. iranska teorija o poreklu Hrvata. tavie, u tom
bi sluaju ostalo nereeno pitanje, zato se spominju samo

27

Beli Srbi, a ne i Crveni ili Srbi neke druge boje, dok se

kod Hrvata navodno spominju i jedni i drugi?
Hrvatski i srpski istoriari koji smatraju da su postojali
neki Beli Hrvati i Beli Srbi (kao da su narodi mogli da
dobiju imena po bojama) kao svoj dokaz i izvore navode
Porfirogenitovo delo O upravljanju carstvom i Nestorovu
hroniku. Meutim, za Porfirogenita smo sada videli kakva
je situacija, a u nastavku emo tek videti o emu se radi;
dok emo Nestorove Bele Hrvate opisati u malo kasnijem
potpoglavlju, mada je Nestor ionako pisao dva veka nakon
Porfirogenita. Jo vei problem je u tome kad sami hrvatski
istorici, poput Ivana Muia, a sa kime su slagali Dominik
Mandi i Tomislav Mareti, za Nestora kau da nije pisao
o srednjoevropskim Hrvatima, ve samo o Belim Hrvatima
na Balkanu:
U kronici Povijest minulih ljeta (...) pominju se i Bijeli
Hrvati, ali samo na balkanskom prostoru.44
Kako to da Nestor govori samo o Belim Hrvatima na
Balkanu, kada Porfirogenit govori samo o Belim Hrvatima
van Balkana, u Srednjoj Evropi? Kako to da Nestor, koji je
iveo u Rusiji, ne zna za mnogo mu blie srednjoevropske
Bele Hrvate? A ako je ipak govorio o njima, a ne o ovim
balkanskim, onda zato su nazivani tim imenom? Konano,
zato Nestor onda ne spominje i Bele Srbe, o kojima pak
Porfirogenit jeste pisao?
Sem ta dva izvora, navodi se i Letopis Popa Dukljanina
kao dokaz za postojanje Bele Hrvatske. Naravno, nikome

28

ne smeta to je isti napisan itave dve stotine godina nakon

Porfirogenita, dok najraniji prepisi potiu iz 16/17. veka, a
koje emo spomenuti jo jednom u sledeem potpoglavlju.
Isto vai i za Orbinijevo delo, napisano u 17. veku, sa isto
brojnim prepisima koji se meu sobom razlikuju.
Iz svega do sada reenog dolazimo do jasnog zakljuka:
u svom falsifikovanju istorije, s ciljem da Hrvate zavadi sa
Srbima, kao dva pripadnika istog naroda, Vatikan je prosto
od Polapskih Slovena izmislio Bele Hrvate. Ovome bi u
prilog dodatno ilo i pominjanje tzv. Crvene Hrvatske od
strane hrvatskih istoriara...

Nezvanini rimski konkordat: Crna Gora

pretvorena u Crvenu Hrvatsku
Ali, kao to nisu postojale Velika i Bela Hrvatska, tako
isto nije postojala ni Crvena, jer ni njeno postojanje nikada
nije zabeleeno ni na jednoj karti Balkana, niti iko zna koje
zemlje je ista obuhvatala. Iz tog razloga ovi termini neretko
se zloupotrebljavaju, dok su izvori koji govore o Crvenoj i
Velikoj ili Beloj Hrvatskoj iskljuivo od rimokatolikih, tj.
zapadnjakih pisaca. Da pomena o Crvenoj Hrvatskoj, a za
koju su morali da znaju i susedni Srbi, nema niti u jednom
istonom i srpskom istorijskom izvoru, ak i oni najglasniji
antisrpski branioci Crvene Hrvatske su potvrdili:
Srpski izvori nijesu () spominjali Crvenu Hrvatsku, a
naroito ne oni od Nemanjia, pa kasnije.45

29

 Jedni tvrde kako je Crvena Hrvatska pod sobom imala

Primorje, poput srednjovekovne zemlje Paganije, Zahumlja
i Travunije. Meutim, dobro je poznato da su ovo u stvari
bile srpske zemlje, koje se navode kao srpske ak i u delu
Konstantina Porfirogenita. Bilo je i onih koji su za Crvenu
Hrvatsku smatrali prostor Crne Gore, kao gore spomenuti
autor, inae saradnik ustakog pokreta i poznati falsifikator
istorije Crne Gore, koji je tvrdio da je Crvena Hrvatska
nastalo od naziva Crna Gora, citirajui (zloupotrebivi)
rei hrvatskog istoriara Nade Klai:
Dananja Crna Gora jo se u XV vijeku zvala rmna
i Crmna Gora (a to je od adjektiva r m n, koji je oblik
stariji od crven). Od crnina postala je crna, kao od
Crmnica (kraj u Crnoj Gori) Crnica.46
Mada gornje objanjenje moda ima veze sa poreklom
naziva Crna Gora, u svakom sluaju nema ni pomena o
Crvenoj Hrvatskoj, niti moe imati veze sa nazivom bilo
kojeg naroda ili drave. tavie, ovo ide u prilog onome to
je tvrdio hrvatski etimolog Petar Skok, da je naziv Crvena
Hrvatska nastao (izvrtanjem) od Crmnica, imena oblasti
u Crnoj Gori.47 Ovo potvruje da su falsifikatori od naziva
crnogorske oblasti mogli izmisliti Crvenu Hrvatsku. Isto je
pisao i hrvatski istoriar Vjekoslav Klai, sa tom razlikom
da je on tvrdio suprotno: da je od imena Crvena Hrvatska
nastalo ime Crmnica/Crvena gora/Crna Gora. O tome su
govorili i hrvatski istoriar Natko Nodilo, srpski lingvista
Djura Danii, zatim, opet hrvatski istoriar Milan uflaj,

30

itd. Naravno, Klaiu nije smetalo to nijedan izvor, pa ak

ni Porfirogenitovo delo, ne pominje tu Crvenu Hrvatsku,
dok jedini izvor na koji se oslanja Dukljaninov Letopis
isto ne pominje njegovu Crvenu Hrvatsku u svim svojim
prevodima.48 I sam Klai kae:
Zanimljivo je da poznata Hrvatska kronika, koja (...)
nije drugo nego do svakako prije 1510. godine sastavljeni
prijevod ljetopisca popa Dukljanina, ne poznaje Crvenu
Hrvatsku (...)49
Skok je i na Crvenu i na Belu Hrvatsku gledao kao na
izmiljotine Porfirogenita i Popa Dukljanina (ili e pre biti
da su to izmiljotine Vatikana?), te da je Crvena Hrvatska
dakle mogla nastati od naziva jedne oblasti u Crnoj Gori ili
ak od imena srpskog plemena Kui. Ponovo, pria o ovoj
Crvenoj Hrvatskoj najvie je propagirana u 20. Veku,50 i
to, uglavnom od strane ustakog reima hrvatske drave,
dok se asopis Hrvatske stranke prava zvao upravo Crvena
Hrvatska, a iji je osniva bio Ante Starevi. I sam Srbin
poreklom, Starevi, najvie je poznat po svojim izjavama
antisrpskih i antisemitskih konotacija, mrnji prema svemu
to je srpsko i slovensko, kao i svojoj knjizi u kojoj je Srbe
nazvao stokom i ivotinjama: Pasmina slavenoserbska po
Hervatskoj. Koristio je nacistiku terminologiju, te Srbe i
Jevreje video kao niu rasu, dok je itavi Balkan smatrao
za iskljuivo hrvatsku zemlju, zastupajui tezu tzv. Velike
Hrvatske, koja nikad nije postojala. Moemo navesti samo

31

jedan citat iz spomenutog njegovog dela, u kojem se Milo

Obili i srpski car Stefan Duan nazivaju Hrvatima:
U Stefanu-Duanu ugasi se poslednji trak hervatske
dinastie Nemanjiah, koji kroz vekove vladahu iztono-
severnih pokrajinah Hervatske.51
Ovakvi nenauni stavovi mogu se sresti i kod albanskih
istoriara, a koji tvrde da su Nemanjii bili tzv. albanska
vladarska dinastija. Ne sluajno, to se propagiralo u sklopu
ideje o Velikoj Albaniji na slian nain kao to je isti
politiki inicijator - Vatikan - uredio da se propagira i ideja
Velike Hrvatske.
esto se navodi Letopis kao izvor za Crvenu Hrvatsku,
meutim, Crvena Hrvatska se ne pominje u svim verzijama
tog dela. Treba pritom imati na umu i da je re o latinskim i
hrvatskim prepisima, koji najranije potiu iz 16. i 17. veka
veka vatikanskih falsifikata. Ti prepisi meu sobom se
znatno razlikuju, i stoga ne moe se ni znati ko je, kada i
u kolikoj meri prepravljao tekst ili brisao isti. I na kraju,
najpoznatiji od tih prepisa naziva se ni manje-ni vie nego
Vatikanski rukopis.52
Koliko su Klaieve prie o Crvenoj Hrvatskoj, kao i
iste od drugih savremenijih hrvatskih, pa i srpskih istorika,
zapravo neopravdane, moemo videti na osnovu lokacije te
Crvene Hrvatske, a prema miljenju hrvatskog istoriara
Vjekoslava Klaia, koji kao svoje dokaze navodi prepise
Letopisa Popa Dukljanina:

32

 Crvena Hrvatska zapremala je kasnije etiri pokrajine

(...) po imenu Zetu, Travunju, Hum ili Zahumlje i Podgoriu
(...) od kojih je svaka bila sastavljena od vie upanija.53
Dakle, vidimo da je Crvena Hrvatska nastala tako to su
Zeta (Duklja, Crna Gora), Zahumlje, Travunija i Podgorje
inae srpske zemlje, koje se nazivaju srpskim ak i kod
Porfirogenita jednostavno, pretvorene u hrvatske, te su ih
nazvali imenom geografske oblasti u Crnoj Gori, a koju su
proirili na sve te zemlje. Ali ta pie Porfirogenit, koji se
uzima kao glavni izvor za postojanje raznih Hrvatski:
Zahumljani koji sada tamo stanuju su Srbi (...) Zemlja
Travunjana i Konavljana je jedna (...) Vode poreklo od
nekrtenih Srba (...) Isti Pagani (Neretljani) vode poreklo
od nekrtenih Srba (...)54
Dakle, i izvor koji na krajnje negativan nain govori o
Srbima, kao to emo kasnije i videti, a uzdie Hrvate kao
neku najslavniju i zasebnu slovensku naciju odvojenu od
Srba, sam nam kae da su zemlje nepostojee tzv. Crvene
Hrvatske nastanjene Srbima.
U vezi sa time, i spomenuti stari hrvatski istoriar, Ivan
vear, koji je inae sve slovenske zemlje Balkana nazivao
Hrvatskim kraljevstvom, koji je Porfirogenita smatrao za
verodostojno delo, i koji je verovao u postojanje crvenih i
belih Hrvatski, na jasan nain pojanjava ta je to Crvena
Hrvatska:
(...) Od iste ravnice varoi Dalme tia do Draa i mora
pruala se Crvena Horvatska, drugaie zvana Serbia (...)55

33

 Ajnhardov letopis isto kae da u oblasti imaginarne tzv.

Crvene Hrvatske, tj. june Dalmacije, ive Srbi, kada se
kae kako je panonski knez Ljudevit pobegao kod Srba,
naroda koji dri veliki deo Dalmacije (ad Sorabos, quae
natio magnam Dalmatiae partem optinere dicitur).56 Neki
su pokuavali da re Sorabos prevedu kao Srb kao ime
grada, da bi ispalo da taj knez Ljudevit bei u Srb, a ne kod
Srba. Naravno, ovo ne moe da bude tano, iz dva razloga:
prvo, tu se kae da Sorabos predstavljaju natio, tj. narod, i
da taj narod dri veliki deo Dalmacije; a drugo, sama re je
u mnoini, dok bi naziv grada bio u jednini. Slian problem
imaju i oni hrvatski istoriari koji smatraju da su Srbi samo
drali deo Dalmacije pod svojom vlau, ali da su tamo pak
iveli Hrvati; meutim, gde u izvorima pie da su Srbi ikad
ratovali protiv svojih sunarodnika, pa im navodno preoteli
deo Dalmacije, Crne Gore, Panonije, i tome slino?
A evo ta kae i hrvatski istoriar Nada Klai o Crvenoj
Hrvatskoj, navodei i miljenje znanog hrvatskog istoriara
Dominika Mandia:
(...) Zato (Mandi) i ne vidi da danas poznati tekst HR
(hrvatske redakcije) nije prijevod ve preradba ponekad
vrlo slobodna! Dukljaninova teksta, i da se promjene u
HR mogu protumaiti samo kao djelo nepoznata redaktora
Ljetopisa.
I dalje od istog autora:
Gotovo opsjednut idejom da je tobonje Kraljevstvo
Hrvata, kako on naziva HR,57 nastalo u Duklji, ili kako je

34

on zove, u Crvenoj Hrvatskoj, Mandi nije zapazio da HR

uope ne poznaje naziv Crvena Hrvatska!58
Dakle, od Crvene, Bele i Velike Hrvatske ostaje samo
jedina postojea, prava stara Hrvatska - oblast u Srednjoj
Evropi iz koje su se Hrvati iselili i doli na Balkan, a koju
emo spomenuti jo jednom na kasnijim stranicama.

Hrvati pod boanskom zatitom pape

Osim pria o Velikoj i Crveno-Beloj Hrvatskoj, u delu
Porfirogenita, obraenom i prepravljanom u vatikanskim
krivotvornicama, nailazimo na ostraeno velianje rimskih
papa, to je i sasvim oekivajue. elja Zapada, na elu sa
Vatikanom, da Hrvate odvoji od svojih korena i slovenskih
naroda, i da njihovo poreklo i istoriju falsifikuje, ogleda se
i u navodima Porfirogenitovog dela u kojem se Beli Hrvati
prikazuju kao narod pod linom zatitom pape, kao papina
ljubimad. Jedan od tih navoda kae sledee:
(Hrvati su) od istog rimskog pape primili blagoslov, te
im je reeno da ako neki tuin napadne Hrvate i zapodene
rat protiv njih, da e se onda moni Bog boriti za Hrvate i
titie ih, a Petar, Hristov uenik, podarie im pobede.59
Ni za jedan drugi narod pape nisu dale ovako ubedljive
garancije zatite i Boije pomoi. ak im i Petar pomae,
koga Rimokatolika crkva inae smatra preteom papa ili
prvim papom, iako se za Petra nigde u Svetom Pismu ne
kae da je iveo u Rimu, niti dovodi u vezu sa Vatikanom i
papama.60 U gornjem citatu jasno se vidi elja Vatikana da
35

prigrli Hrvate u svoje okrilje, i da od njih naini borce

protiv neprijatelja Rima, kao to su bili i ostali izmatini
Srbi, Jevreji, Rusi i drugi. Vatikan je od Hrvata samo hteo
da naini novu krstaku vojsku, pored germanske i smrtno
lojalne jezuitske koju je posedovala, kao i novopridole
maarske apostolske vojske. Ovoga je bio svestan ak i
antirspski opredeljeni hrvatski politiar Frano Supilo
izdava asopisa Crvena Hrvatska:
Naprotiv, hrvatski narod je posve drukiji. Tko je tome
kriv? Vjerozakon. Izruili smo narodnu svijest i savjest
perfidiji i intrigama Rimske crkve, onog Rima ()61
U Porfirogenitovom delu, pre papinog blagoslova nad
Hrvatima, navode se i ove rei u slinom kontekstu:
Ovi pokrteni Hrvati ne napadaju tuinske zemlje izvan
svojih granica, jer im je tako zapovedio papa rimski, davi
im nekakvu vrstu prorokog odgovora (...) Nakon krtenja,
Hrvati su se zavetovali (...) u ime Svetog Petra apostola da
nikada nee zapoeti rat sa tuinom, ve da ele iveti u
miru sa svakim ko to isto eli (...)62
Iz gornjeg citata jasno se vidi nesakrivena elja autora
da opravdaju sve prole krstake ratove, i one koje je papa
planirao ubudue, protiv tuina (nije teko pogoditi na kog
se tuina tu misli), zaodenuti prorotvom, misticizmom,
papskim zapovedima i priom o nevinim Hrvatima, koji su
se ak i zavetovali da e braniti samo svoju teritoriju. I
vie je nego providno da se ovde naziru ideje iz kasnijih
vekova nego to je to vreme pisanja ovog dela.

36

 Za ovo nam nije potrebna nikakva potvrda, ali evo ipak

da navedemo rei savremenih istoriara:
Po svom karakteru, pria o tome da Hrvati ne napadaju
tuu zemlju je legendarna. Naravno da su Hrvati to inili;
za 9. vek postoje nedvosmisleni podaci. Zbog toga je jasno
da nekakav sporazum sa papom koji bi spreavao Hrvate
da napadaju tue zemlje nije nikada postojao.63
I poznati hrvatski istoriar potvruje ono to je oito, ali
izmiljenu priu o nenapadanju tuina pripisuje pogreci
cara Porfirogenita, oigledno nesvesna postojanja njegovih
nastavljaa iz Vatikana. Ista je zapisala da je tumaenje o
miroljubivosti Hrvata naivno i vjerovatno posljedica careva
svjesnog iskrivljavanja podataka...64 Naravno da nije ni
postojao razlog da Porfirogenit izmisli priu o vezi Rima sa
Hrvatima, jer od tog ne bi imao koristi kao od drugih zaista
njegovih (netanih) tvrdnji, ve se ovo svesno iskrivljenje
istine odnosi na rad falsifikatora.
ak i izvor koji veoma esto citiraju sami hrvatski pisci
za dokazivanje istinitosti spisa Porfirogenita i navodnog
ranog postojanja potpuno nezavisne Hrvatske ili Hrvatski
Toma Arhiakon govori upravo o napadima Slovena na
delove Dalmacije i okoline (u koje spadaju i Hrvati), tokom
7. veka. Takoe, evo jo jedne potvrde od istoriara koji je
isto pokuavao u svojoj knjizi da odbrani verodostojnost
svakog pojedinanog citata u Porfirogenitovom delu, i koji
je isto zastupnik zvanine, falsifikovane istorije Hrvata, ali
je ipak i sam priznao ono to je oevidno:

37

 Ta pria o sporazumu izmeu Hrvata i pape je nejasna

(...) Moemo rei da je taj sporazum tvorevina nepoznatog
autora Konstantinovog izvora.
A u nastavku se daje i objanjenje. Iako je njegov autor
nudio razne mogue razloge, nesvesno je priznao o emu je
tu zaista re:
Mogue je da je taj (nepoznati) autor eleo da pronae
nekakve ranije veze izmeu Hrvata i Rima, da bi opravdao
politiku situaciju svog vremena (...)
Ako je ova pria o Hrvatima koji se zaklinju papi zaista
izmiljotina (kao to najverovatnije i jeste), onda je njen
nepoznati autor, kao Konstantinov primarni izvor, imao
razloga da to uini. Politika poruka toga je da su Hrvati
bili odani papi, i da je Rim imao odreenu vrstu kontrole
nad njima (...)65
Treba li vei dokaz od ovih rei? Ponovimo, ovo su rei
istoriara koji Porfirogenitovo delo smatra verodostojnim i
koji pokuava da odbrani celu faslifikovanu istoriju Hrvata
i Srba.
Takoe, stalno spominjanje svetog Petra apostola jo
dodatno dokazuje da su autori bili vatikanski fratri, poto je
Rimokatolika crkva ionako Petra proglasila za tobonjeg
prvog papu. Ne postoji nijedan racionalan razlog zato bi
vizantijski car toliko puta spominjao presvetog papu, te
majku Boiju i Svetog Petra apostola. tavie, takva je
terminologija u potpunosti istovetna sa onom koja se vidi i
u najpoznatijem vatikanskom falsifikatu Konstantinovoj

38

darovnici. Tamo se u relativno kratkom tekstu koristi vei

broj istih izraza kao u delu Konstantina Sedmog: presveti
papa, sveti apostol Petar, te nekakve zakletve u njihovo
ime, itd. Sasvim je jasno da je (krivo)tvorac oba ova spisa
bio Vatikan.
Ali, ni to nije sve. Navodne proroke rei pape upuene
Hrvatima, kao i potvrda njihovog navodnog zaveta da nee
nikoga napasti ako ne budu napadnuti prvi, spominju se na
jo jednom mestu u prii o nekom pobonom Martinu,
koji je inio (Boija) uda pred Hrvatima, i koji je inae
bio jako bolestan i bez stopala. Zapisano je da je taj Martin
Hrvatima uputio blagoslove i izrekao prorotvo isto kao to
je i papa uinio. Naravno, kad otklonimo onaj ruiasti veo
bajki prisutan u ovim srceparajuim reima, vidimo da je tu
re o jednoj tipinoj rimokatolikoj srednjovekovnoj prii
o navodnim udima i prorotvima, koja je previe naivna i
toliko neozbiljna da bi iko iole razuman verovao u nju,66 a
kamoli da je mogla nastati u 10. veku, i to u Vizantiji.
U vezi s tim, pomenuti autor, kao akademik i zastupnik
zvanine istorije Hrvata i Srba, kae sledee:
Izgleda da je Anonimni pisac imao vrlo veliku elju da
potvrdi da su Hrvati u to vreme i dalje sluali nareenja od
pape.
Dok u nastavku isti kae da je izvor za Porfirogenitovo
delo sigurno bio crkvene (svetenike) prirode, i jo, da
je re o latinskom izvoru. Mada on tvrdi da je Porfirogenit
samo koristio taj izvor, ili da ga je koristio anonimni pisac,

39

koji je tekst dodao malo nakon Porfirogenitove smrti, ipak

je nemogue da se ovo ne povee sa uobiajenim, ali i vrlo
profitabilnim poslom Vatikana falsifikovanjem istorije.
Konano, isti autor kae da se u tom tekstu koristio i izraz
za papu koji Porfirogenit nigde drugde ne koristi u svom
delu za njega, ve da je to isti izraz koji papa Jovan VIII
koristi u pismu upuenom carigradskom patrijarhu.67 Re
je o izrazu presveti papa, kao to smo objasnili, i koji se
jedino jo koristio u Konstantinovoj darovnici u celome
naunom svetu priznatom falsifikatu!
Ovakvo je ponavljanje istog podatka, da je papa uputio
blagoslov i prorotva Hrvatima, pa da je Martin muenik
to potvrdio, veoma esto, a sve u cilju uveravanja italaca u
istinitost tog podatka. Odlika je ovih falsifikatora da na
nekoliko mesta u tekstu govore o istim stvarima bez jasnog
razloga, mislei da e ponavljanjem lai ubediti druge da je
to istina. Videemo da je isto raeno i sa jo jednim spisom
o istoriji Hrvata koji je Vatikan falsifikovao. U tom smislu,
jo jedan primer toga iz Porfirogenitovog dela se tie prie
o nezavisnoj dravi Hrvata, nakon doseljenja iz Srednje
Evrope na Balkan:
Od Hrvata koji su zaposeli Dalmaciju deo se odvojio i
osvojio za sebe Iliriju i Panoniju; i oni su imali nezavisnog
vladara, koji je odravao dobre odnose s vladarom Hrvata
(u Dalmaciji).68
Dakle, Porfirogenit je navodno pisao da ne samo da su
Hrvati zauzeli celu Dalmaciju, ve je jedan deo njih potom

40

otiao iz Dalmacije i osvojio celu Iliriju i Panoniju ono za

ta je Rimljanima trebalo dva veka. Ali, ni to nije sve, ve
su Hrvati imali nezavisnu dravu i u Dalmaciji (verovatno
je to Primorska Hrvatska) i u Iliriji i Panoniji (verovatno
je to Panonska Hrvatska i delovi drugih Hrvatski svuda
po Balkanu), tako da su oni, u sutini, samo svoju Veliku
Hrvatsku iz Srednje Evrope preneli na Balkan, i to tano u
onim granicama koje je Vatikan zamislio samo ceo jedan
milenijum kasnije. Uostalom, to je i logino, jer i samo ime
Hrvati znai onaj koji dri veliku teritoriju. U gornjem
citatu takoe se lako uoava autorov pokuaj ubeivanja da
su Hrvati odvajkada imali svoju nezavisnu dravu, kada se
kae da su i oni imali nezavisnog vladara, to jest, i prvi i
drugi deo Hrvata. Za razliku od Srba i svih drugih Slovena,
koji su bili robovi romejskog cara i nisu imali nezavisne
drave, i ije samo ime znai robovi, Hrvati su odmah po
doseljenju u 7. veku imali svoje dve nezavisne drave i dva
nezavisna vladara koja su bila u dobrim odnosima. ta
je potrebno dodati na ovakva preuveliavanja? U ovakvim
reima ne moemo ni videti navoenje istorijskih podataka,
niti rei jednog vizantijskog cara koji svom sinu nasledniku
ostavlja svedoanstvo o susednim narodima, ve nas autori
Porfirogenitovog dela doslovno pokuavaju ubediti u svoje
fantastine tvrdnje.
Dalje. U Porfirogenitovom delu je zapisano jo kako su
Hrvati, odmah nakon dolaska na Balkan, sami zatraili od
episkopa Rima (pape) da ih pokrsti, to je dodatni dokaz

41

koliko je Rim, preko ovog falsifikata, pokuavao da prigrli

Hrvate na svoju stranu, prikazavi ih kao nekakav paganski
narod koji sopstvenom voljom urno hrli da klekne pred
noge tog novovavilonskog pontifeksa. I ne samo to, kao da
autorima nije bilo dovoljno da Hrvate pokrsti rimski papa,
ve je tamo zapisano kako su Hrvati pokrteni dva puta. A
hrvatski istoriari s poetka 20. veka, nastavljajui se na te
vatikanske falsifikate, govorili su ak i o nekom navodnom
treem krtenju Hrvata. Tolika je bila elja Vatikana da
Hrvate odvoji od svojih korena i stavi pod svoju zatitu,
da je izmislio kako je papa tri puta pokrstio Hrvate! O tome
je govorio i sam hrvatski istoriar Ferdo ii:
Da se ovakav prelaz od jednog crkvenog poglavara
drugome shvaao () kao krtenje, pokazuje naroito, to
Konstantin Porftrogenit i Zdeslavov korak prikazuje kao
tobonje tree krtenje Hrvata, a o kome dakako isto tako
kao i o drugom ne moe biti ni govora.69
Isto je pisao i Franjo Raki, s kime se slagao i pomenuti
Tomo Mareti:
Raki lijepo dokazuje da se Porfirogenit u izvjeima o
dva krtenja prevario, i da se hrvatski narod samo jednom
krstio, i to (...) u VII. vijeku.70
Kasnije emo videti ko su bili Porfirogenitovi Hrvati
koji su se pokrstili u 7. veku.
U vezi sa tim naveemo jo jedan protivrean podatak
Porfirogenitovog dela, u kojem se kae kako su Hrvati bili
pokrteni u vreme cara Iraklija i hrvatskog kneza Porge,

42

tj. u 7. veku (to je tzv. prvo krtenje Hrvata). Tog Porgu,

inae istoriji nepoznatoj linosti, veina hrvatskih istoriara
poistoveuje sa tzv. prvim hrvatskim knezom Bornom.
Meutim, problem je samo u tome to je Borna iveo u 9.
veku, a ne u 7. To je razlog to su branioci Porfirogenita
izmislili dva-tri krtenja Hrvata. Ili iz pera samih hrvatskih
istoriara:
(...) Hrvati (su se) krstili za vrijeme svojeg arhonta
Porge, tj. kneza Borne (818-822). Kako Porfirogenet u toj
glavi tendeciozno tvrdi da je Hrvate dao pokrstiti ve car
Heraklije, to mu se inilo logino da spomene da su oni
doli za Porgina oca. Prema tome, iz Porfirogenitove
providne konstrukcije ne bi se nikako moglo zakljuiti da
su Hrvati doli pod vostvom Bornina oca, dakle oko 800.
godine. To manje to se u 30. gl. navode imena voa koji
su doveli Hrvate u Dalmaciju.71
Hrvatskim istoriarima, dakle, nimalo ne smeta to ovi
podaci Porfirogenita protivree jedan drugom. Ne samo to,
ve im ti podaci slue kao dokaz da Hrvati nisu doli na
delove dananje Hrvatske u 9. veku, ve u 7. veku, kada su
ih predovodila legendarna petorica brae, o kojima e jo
rei biti ispod.
Jo jedan problem za porfirogenitovce je u tome to je i
deo Hrvata i deo Srba uopte, Slovena mogao da primi
hrianstvo jo pre 7. veka, i to od arijanskih Gota, s kojim
su iveli (ali i ratovali) u Srednjoj Evropi, i koji su jednim
delom primili arijanski oblik hrianstva jo u 4. veku. Prvi

43

slovenski vladari nakon osloboenja Balkana od okupacije

Rimljana bili su upravo tzv. gotsko-slovenski kraljevi iz
Srednje Evrope, a pod ijim se vostvom severni ogranak
Slovena, krajem petog veka, doselio na Balkan kod svojih
junih sunarodnika. Spominjani hrvatski istoriar pie:
(...) Od V. stoljea na teritoriju Dalmacije i dananje
Slavonije jako se irio arijanizam (...) Tako je i Panonija
sriemska kroz cieli skoro 6. viek preteno arijanska (...)72
Pokrtavanje Hrvata i Srba u 7. ili 9. veku, stoga, moglo
je biti jedino jo jedno u nizu pokrtavanja (prozeletizma)
arijanaca, ostataka pagana ili naroda koji je esto naputao
hrianstvo (ili ga se samo formalno pridravao), a ne tzv.
prvo, drugo i tree krtenje Hrvata, ili tome slino. Rimska
crkva je htela ne da pokrsti i hristijanizuje Slovene, ve
da ih pridobije za sebe; ona je te arijance inae smatrala za
jeretike, i svrstala ih u isti ko sa izmaticima (istonim
hrianima) i paganima. Pored ovoga, videemo da Rimska
crkva u pokatoliavanju Hrvata, zapravo, nije bila uspena
ne samo u 7. i 9. veku, i ne ak ni u 11. nakon Raskola, ve
nije imala veeg uspeha sve do 12. veka, kada su zapadni
slovenski krajevi pali pod vlast Maara. S druge strane, nas
Vatikan pokuava da ubedi kako su Hrvati navodno jo od
svog doseljenja bili na strani Rimske crkve, to nije tano.
Na sve ovo dodajmo i to da u Porfirogenitovom delu,
na jednom drugom mestu, pie kako je veina Slovena bila
nekrtena kada su doli na Balkan, ali da ih nije pokrstio ni

44

papa ni svetenici iz Rima u vreme Iraklija, ve vizantijski

car Vasilije Prvi:
(...) Veina ovih Slovena je jo uvek nekrtena, i dugo je
vremena tako bilo. Ali u doba Vasilija, hristoljubivog cara,
oni su poslali svoje glasnike koji su ga molili da uini da
oni nekrteni budu krteni (...) I slavni car (Vasilije I) im
posla carskog inovnika i svetenike sa njim, te pokrsti sve
one koji su bili nekrteni iz tog (slovenskog) naroda (...)73
Kako to da sad vizantijski car Vasilije, krajem 9. veka,
pokrtava Slovene, tj. Srbe i Hrvate? Zar Hrvati nisu jo u
7. veku pokrteni, u vreme cara Iraklija? Ili su moda ipak
bili pokrteni u doba kneza Porge? Ili poetkom 9. veka,
u vreme hrvatskog kneza Borne? I zar ih nije krstio lino
papa? Ili pak svetenici iz Rima koje je zvao car Iraklije?
Otkud sad da vizantijski vladar, i to krajem 9. veka, alje
vizantijske svetenike da pokrtavaju Slovene, ukljuujui
tu i Hrvate?
Jeste mogue da je deo Slovena ostao nepokrten ili da
su se vratili paganstvu, pa da ih je car Vasilije zato ponovo
pokrstio, ali zato onda Porfirogenit kae kako su Sloveni
jo uvek nepokrteni, i da je tako dugo vremena bilo?
Razumljivo je da je proces pokrtavanja Slovena (Hrvata i
Srba) trajao due vreme, ali to ne opravdava niije tvrdnje
o navodnim viestrukim pokrtavanjima. Jo vei problem
je u tome to se ne spominje prethodnik Vasilija Mihailo
III, u ije vreme su zapravo Sloveni bili stvarno pokrteni, i
u ije vreme su delovala braa Konstantin i Metodije, koje

45

falsifikovano Porfirogenitovo delo, kakvog li sluaja, i ne

spominje! A ak i da Porfirogenit nije iz politikih razloga
hteo da opisuje doba vladavine Mihaila III, kako nam kau
mnogi istoriari, ostaje pak nejasno zato isti ne bi govorio
o najpoznatijim vizantijskim hrianskim misionarima. Da
li je to iz politikih razloga zaista uinio Porfirogenit ili
e pre biti da je re o Rimu? A naroito ako znamo da se u
Porfirogenitovom delu uzgredno spominje Mihailo III kao
neko ko se obraunava sa slovenskim plemenima u oblasti
Peloponeza; nigde u vezi sa pokrtavanjem Slovena.
Tako smo dobili sledee datume pokrtavanja Hrvata:
7. vek u doba cara Iraklija i kneza Porge; poetak 9. veka
u doba hrvatskog kneza Borne; novo krtenje u vreme
kneza Zdeslava; krtenje u vreme kneza Porina, koji se
isto izjednaava s Bornom i Porgom, a ponekad i s knezom
Branom; i kraj 9. veka u doba cara Vasilija Prvog. Ironino
je to to su Sloveni veinom pokrteni u doba cara Mihaila,
sredinom 9. veka, i to ne od pape, ve naravno, od strane
pomenutih vizantijskih misionara. ak i glagoljicu, koja se
bespogovorno smatra za staro pismo Hrvata, osmislio je
upravo vizantijski misionar koga je poslao car Mihailo III.
Spomenuti hrvatski istoriar u vezi sa tim kae da je jedno
sigurno, a to je da se pokrtenje Hrvata ne moe dokazati
ni opravdati prije 800. godine.74 Tako nam se nova pitanja
nastavljaju gomilati, dok na razbijenoj tacni falsifikovane
istorije ostaje samo jedna bedna bajka o poreklu Hrvata i
njihovom doseljenju, pokrtavanju i ranoj istoriji.

46

 Falsifikatori iz Rima, u elji da otkinu sve korene i ono

pravo poreklo i istoriju Hrvata, ili su toliko daleko u svom
matanju da su ponekad zapostavljali najelementarnije niti
logike. Naime, navodei da su Beli Hrvati prvo iveli iza
Maarske, u kontinentalnom delu Evrope, napisano je da
su Hrvati, nakon dolaska na Balkan i zauzimanja Primorja,
postali velika pomorska sila, krstarei laama od grada
do grada, kako kau. Ovaj kontradiktorni i naduvani opis
Hrvata samo govori kako su pomenuti autori morali nekom
izmiljotinom i bezrazlonim preuveliavanjem da nekako
nadoknade onu ranu istoriju Hrvata koju su izbrisali, a koja
je jednako slavna kao i istorija Srba, poto oboje pripadaju
istom narodu.75
I ne samo to. Dok se na tom mestu kae da Hrvati ive
iza Maarske, na drugom mestu pak pie kako su Hrvati
u to vreme iveli iza Bavarske.76 Pa da li su onda iveli
iza Maarske ili iza mnogo zapadnije Bavarske? Na treem
mestu u Porfirogenitovom delu, kad se govori o Maarima,
pie da su Hrvati zapravo susedi Maarske,77 i da ive na
planinama. Poto se verovatno mislilo na Karpate, sada
ispada da Hrvati ive na istoku od Maarske?! Pa da li su
onda iveli iza, severno, zapadno ili istono od Maara?78
U tom pogledu, za nas je jo interesantnije ta se kae u
nastavku istog citata za ovu pokretnu postojbinu Hrvata:
Hrvati koji ive u predelima Dalmacije potekli su od
nekrtenih Hrvata, zvanih i Beli, koji ive iza Turske (misli
se na Maarsku), i koji su susedi Franake (...)79

47

 Problem u ovoj tvrdnji je to Hrvati nisu mogli da ive

pored Franaka ako su bili iza Maarske (Panonije), iz dva
razloga: najpre, najzapadnija slovenska zemlja koja je bila
susedna Franakoj jeste Bohemija ili Porfirogenitova Bojka
ovo znai da Hrvati nisu mogli biti susedi Francima, ako
su iveli iza Maarske; a poto se navode i kao susedi ovim
Bojkima ili Bojima, jedino su mogli biti istono od njih (jer
zapadno od Bohemije je Franaka); i drugo, mogli su biti
susedi Franake samo ako su iveli istonije od Bavarske,
ali to bi onda znailo da nisu iveli severno od Maarske,
na Karpatima ili u dananjoj Poljskoj.80
Na ovo dodajmo da Porfirogenitovo delo jo kae da su
i Beli Srbi isto bili susedi Franake, da su isto bili susedi
Belih Hrvata, i da su isto iveli iza Maarske.81 Poto je
Bela Srbija ili Bojka verovatno isto to Bohemija, i poto
su prvobitni Hrvati iveli istono od njih u Poljskoj, onda ti
tzv. Beli Hrvati nikako nisu mogli biti susedi Franake.
ak i da Beli Srbi ili Bojki, kako ih to Porfirogenit
zove, nemaju veze sa Bohemijom, ve sa plemenom Bojki
na Karpatima, ni u tom sluaju Bela Hrvatska nije mogla
biti sused Franake, jer Franaka nije dosezala na zapad ni
blizu tog podruja.
Jo vei problem imaju oni koji prvobitnu tzv. Belu
Hrvatsku stavljaju jo dalje na sever, iza Bohemije. To se
kosi sa Porfirogenitovom tvrdnjom da su Hrvati doli na
Balkan pre Srba, jer bi onda Hrvati morali da prou kroz
zemlju u kojoj su iveli Srbi, ili bi ih pogurali u selidbu na

48

jug zajedno sa njima. Znai, samo jo jedna protivrenost u

Porfirogenitovom delu.
U nastavku teksta se kae da su Hrvati okupljali toliko
veliku vojsku konjanika, peadije i brodovlja, koliku nije ni
persijski car svojevremeno mogao da okupi, i koja nije bila
okupljena u Hrvatskoj ni u vreme Drugog svetskog rata
radi se o brojci od preko 160.000 vojnika! Razumljivije bi
bilo da je reeno da su Sloveni okupili toliku vojsku, ali da
je samo jedno od slovenskih plemena to uinilo, prelazi ve
u fantaziju. Razlog za ove tvrdnje je isti kao u prethodnom
sluaju o pomorskoj sili Hrvata.82
Upravo u vezi sa tim pomorstvom i trgovinom Hrvata,
nailazimo na ponovnu i sasvim jasnu potvrdu da je taj spis
falsifikovan:
Opis trgovakih puteva Hrvata, od juga u Paganiji, sve
do severa, do Venecije, jasno pokazuje ko je napisao takav
izvetaj oito je to neki zapadni, latinski pisac.83
Mada autor citata, kao to je ve reeno, smatra da je to
samo crkveni, latinski nepoznati autor koji je ili bio izvor
Porfirogenitu ili je samo kasnije dopisao odreene podatke,
iz svega do sada vidimo ko je stvarni autor, to emo posle
detaljnije obrazloiti. Napomenimo jo jednom da je autor
ovog citata pobornik verodostojnosti dela Porfirogenita.
U istom Porfirogenitovom delu naglaava se da Hrvati,
za razliku od ostalih Slovena (Srba), koji su dobili naziv po
latinskoj rei za robove, jer su postali robovi romejskog
cara, nisu dobili naziv po robovima, niti su to postali, kao

49

svi ostali Sloveni. Ne, iz Srednje Evrope ili negde sa severa

Karpata njih lino poziva vizantijski car (na isti nain kao
to ih i lino papa pokrstio) da dou kod njega, te da mu
pomognu u proterivanju Avara, koji su izgred reeno tada
iveli u dananjoj Maarskoj.84 Iz ove neozbiljne i nejasne
tvrdnje opet se vidi elja onih vatikanskih krivotvornika da
Hrvate istaknu ispred ostalih Slovena, te da ih prikau kao
velik, poznat i slavan narod, ali samo slavan utoliko to su
bili papini podanici. Isti ti izmiljeni Hrvati, zapisano je u
Porfirogenitovom delu, pobeuju zlobne Franke, usmruju
njihovog vojskovou, osvajaju ceo Ilirik i Dalmaciju, onda
osnivaju svoje nezavisne drave i primaju sveto krtenje.
Naravno, nita od toga ne bi postigli da ih pre toga presveti
papa nije blagoslovio i da im nije zatraio pomo boga,
Svetog Petra i aneoskih vojski, a veliki prorok Martin
muenik im ponovio zakletve i aminovao papine naredbe,
govorei im i blagosiljajui ih za budue (krstake) ratove
iz svojih posveenih nosila. Dakle, Hrvati nisu kao i ostali
Sloveni dobili ime po robovima, ne, oni su jedini izuzetak
u tom pogledu, oni su zadrali svoje iskonsko ime velikog
naroda koji dri veliku teritoriju.

I Srbi su bili rimokatolici

Osim ovih, u Porfirogenitovom delu postoji jo poveliki
broj drugih krivotvorenih, preuveliavanih, nipodatavanih
i netanih podataka, koji nisu iskljuivo vezani za poreklo
Hrvata. Najvie neistina su izrekli, naravno, na raun Srba,
50

poto je cilj Vatikana bio da prepravi istoriju u svoju korist,

te Hrvate da odvoji od njihove srpske brae.
Naziv Srbi potie od imena Sema sina Noja, inae,
rodonaelnika Jevreja i semitskih naroda.85 Nenauni stav,
koji je potekao iz Porfirogenitovog dela, da su Srbi (i sva
sinonimna imena za njih, ukljuujui ime Sloveni) dobili
svoje ime navodno po latinskoj rei za robove granii se
sa naunou tvrdnje da su Nemci dobili svoje ime poto
su ih Sloveni zvali nemim ljudima86 ili da su panci ime
dobili kada su Fenianini doli na obalu panije i videli
nekog zeca ili mrmota, pa paniju tobo nazvali Zemljom
zeeva ili Zemljom mrmota, jer se na njihovom jeziku
zec/mrmot kae span. No, osim te i mnogobrojnih drugih
slinih neozbiljnih tvrdnji, nezasnovanih ni na kakvim iole
naunim dokazima, ve samo na slinosti meu reima, od
svega je najzanimljivije ta u Porfirogenitovom delu pie o
vremenu pokrtavanja Srba.
Tamo je doslovno zapisano da su Srbi, kao narod koji je
potinjen caru Romeja, primili hrianstvo isto od pape
kao i Hrvati, tanije, da je vizantijski car doveo svetenike
iz Rima, da bi se Srbi nauili pravom ispovedanju vere,
kako stoji u tekstu. Dakle, po uobrazilji Vatikana, Srbi su u
poetku u stvari isto bili rimokatolici, i njih vizantijski car
nije hteo da pokrsti kao svoje navodne robove, niti je slao
nekog od svetenika iz bilo kojeg vizantijskog grada, ve je
morao da zove papske svetenike da dolaze ak iz Rima!87

51

 Ponovo, u ovome se ogleda nesmotrenost i ostraenost

vatikanskih falsifikatora, koji su u elji da Hrvate prikau
kao slavan narod i odane papiste, a Srbe kao od njih otuen
i porobljen narod pred nogama Rima, malo vie preterali u
svojim ideolokim nastojanjima. Da to nije sve govori nam
i najupeatljiviji primer o Srbima iz Porfirogenitovog dela,
a to je da se nigde ne spominju Konstantin i Metodije, kao
ni pravo pokrtavanje Srba. Ovo ne samo da je udno, ve
jasno dokazuje da je taj srednjovekovni izvor falsifikovan,
a naroito ako znamo da je to delo pisao istonohrianski
vladar, da su Konstantin i Metodije bili jedni od najznanijih
hrianskih vizantijskih misionara, da su iveli u 9. veku, i
da je Porfirogenit detaljno opisao ranu istoriju Srba, uopte
Slovena, i drugih naroda. Znai, Konstantin (irilo) i brat
mu Metodije, nazvani slovenskim apostolima, ljudi koji
su pokrstili Srbe i Slovene u 9. veku ni na jednom mestu se
ne spominju u delu Porfirogenita iz 10. veka, koje govori o
pokrtavanju Slovena (?!). tavie, tamo se spominje ak i
Svetopelek, vladar Velikomoravske kneevine, ali se ni na
jednom jedinom mestu ne pominje njegov prethodnik, knez
Rastislav, koji je pozvao Konstantina i Metodija. I ne samo
to, ve je nepominjanje irila i Metodija, kao i Mihaila III,
jo neloginije ako znamo da su u vreme Mihaila pokrteni
i Bugari, kojima je Porfirogenit isto posvetio dosta panje.
Sasvim je jasno da nema pomena o njima jer Vatikan ni
tada, kao ni sada, nije bio naklonjen solunskoj brai, nije
podrao njihov rad meu Slovenima, i naroito nije hteo da

52

zapie u Porfirogenitovom delu kako su Sloveni primili

hrianstvo od istonohrianske Vizantije, a ne od Rima.
Naravno, u to doba jo nije dolo do podele hrianstva na
zapadni i istoni deo, ali jeste u dobu u kojem je ovo delo
Porfirogenita falsifikovano. Takoe, nema mnogo rei ni o
pokrtavanju Bugara, poto su Bugari isto pokrteni u doba
cara Mihaila III, irila i Metodija, i poto je Bugarima tada
vladao Boris, koga je rimski papa neuspeno hteo da uini
svojim podanikom.
Jo je zanimljiviji podatak da Porfirogenitovo delo ni na
jednoj stranici ne spominje ime srpskog voe koji je toboe
doveo Srbe na Balkan, voa koji je bio u Carigradu i vodio
pregovore sa samim vizantijskim carem Iraklijem, i koji je
danas zaveden pod nazivom nepoznati arhont Srba. Dok
s druge strane, za voe Hrvata, koje su legendarne linosti
i koje istorija ne poznaje, a koji su isto tobo doveli Hrvate
na Balkan, navodi se ak sedam imena, i to: Hrvat, Koseg,
Muhel, Kluk, Lobel, Tuga i Buga.88
Jedan od hrvatskih istorika, koji je smatrao Srbe mnogo
kasnijim pridolicama od Hrvata, ipak nesvesno potvruje
da je Konstantinov izvetaj laan i falsifikovan, kada kae:
Novija istraivanja vjerodostojnosti Konstantinovih
vijesti o dolasku Srba poinju s Hauptmannom, koji je jo
1931. na osnovi kritike teksta 32. DAI utvrdio da o dolasku
Srba na Balkan (vizantijski) car nije znao takorei nita,
nego da je svoj izvetaj sastavio po uzoru na izvjetaj o
hrvatskoj seobi.89

53

 Drugim reima, vatikanski autori ne da nisu znali nita

o Srbima, kao to nisu znali iz opte istorije, ve su prosto
samo izneli neistine o Srbima. tavie, koliko su nemoni i
nekreativni bili u smiljanju istih, govori injenica da su o
Srbima izmislili priu koja je samo kopija izmiljene prie
o dolasku Hrvata, kao to emo i videti iz poglavlja ispod.
Pravi amaterski posao.
Neloginosti o pomenu Srba i Hrvata su mnogobrojne
od fiziki neizvodivih seoba Srba po Balkanu, preko niza
istorijski netanih podataka, pa do potpuno zamrene prie
o Avarima i Hunima. Jedan autor objanjava:
Ako paljivo pratimo ta o napadu na Salonu belee
pisci glave 29. i 30. i ako proverimo ta o istom dogaaju
kazuju papa Grgur Prvi i Toma Arhiakon, dobijamo
utisak da su Avaro-Sloveni stigli u zalee Salone ubrzo
posle 582. godine, tj. ubrzo posle pada Sirmijuma, a da su
samu Salonu zauzeli najkasnije 602. godine, to znai
gotovo osam godina pre nego to je Iraklije i doao na
vlast... Naime, ako su Avaro-Sloveni jo krajem 6. i u
samom poetku 7. veka zauzeli dobar deo kontinentalne
Dalmacije, a zatim i Salonu i njeno podruje, kako je
mogue da su Hrvati prebegli caru Irakliju u vreme kada
Avari ratujui proterae odavde Romane, jer bi sve to
bilo pre nego to je Iraklije i postao car.90
Drugim reima, pridoli Hrvati, kao deo Slovena, nisu
mogli da trae zemlju od vizantijskog cara Iraklija, te da je
dobiju, jer su tamo ve iveli Sloveni i Avari, dok Vizantija

54

tada nije imala posede u Dalmaciji, sudei ak i po samom

Porfirogenitovom delu (sa izuzetkom pojedinih gradova po
dalmatinskom primorju).
Nema istoriara koji nije izrazio barem malo sumnje u
verodostojnost Porfirogenitovog dela, pa tako je i jedan od
hrvatskih istoriara pisao:
...Sada imamo razloga i osnova da... toliko vjerujemo
djelu De Administrando Imperio, gdje stoji da su se Hrvati
doselili za vladavine cara Heraklija, a to znai svakako
prije 641. godine... O svemu drugom to ovaj izvor donosi
u vezi s doseljenjem Hrvata moemo raspravljati.91
Dakle, istoriari samo veruju Porfirogenitovom delu, a
nemaju potvrde iz drugih izvora, dok osim podatka da su se
Hrvati doselili na Balkan u 7. veku, tj. sem hronologije, sve
ostalo takoe nije pouzdano, slau se brojni prouavaoci. A
videemo da ak ni sama hronologija nije najpouzdanija.
Tu nepouzdanost ili neproverenost mi zovemo pravim
imenom falsifikat.

Poreenje Porfirogenitovih Hrvata sa

istorijskim bugarskim plemenom Kubrati
Konaan dokaz koji emo navesti u vezi sa spomenutim
delom pokazae nam ko su zaista Porfirogenitovi Hrvati,
i otkrie na jo jasniji nain o kakvom se falsifikatu tu radi.
Naime, autori ovog Porfirogenitovog dela za Hrvate su
proglasili jedan narod koji nema veze sa Hrvatima, ali koji
je nosio slino ime. Logino je da falsifikatori, a pogotovo
55

ako su iskusni u takvoj vrsti zanimanja, nee sve izmiljati,

kako ne bi bili lako otkriveni, ve pokuavaju da u one ve
postojee istorijske podatke umetnu neistinu ili ih delimice
izmene. Tako su uradili i u sluaju Hrvata, pa su bugarsko
pleme Kubrate prekrstili u Hrvate, posle ega je pria lako
mogla da tee sama od sebe.
Kubrati (Krubati, Hr(u)bati, Hrvati) su dobili ime po
uvenom bugarskom kanu Kubratu (gr. Huvrat, Hrvat)
osnivau i vladaru Stare Bugarske u zemlji bive Skitije,
severno od Crnog mora, i ujedinitelju svih Bugara na tom
podruju.92
I pojedini od poznatih hrvatskih istoriara se slau sa
gornjom konstatacijom:
vear na kraju... izlaganja istie da se mora zakljuiti
da su Porfirofenitovi Hrvati (Chrobati) bili Bugari. Posle
veara, i Hovort je 1882. godine pisao da za (vreme) cara
Heraklija nisu doli Hrvati, nego Bugari koji su nosili ime
po knezu Kubratu.93
Slino miljenje navodi i hrvatski istorik Lujo Margeti,
kada kae sledee:
Ako je Krovat/Kuvrat sruio tridesetih godina sedmog
stoljea dotad vladajuu dinastiju u (avarskom) kaganatu,
onda se namee ideja da su (Porfirogenitovi) Hrovati (...)
zapravo krovatovci (Kubrati).94
I hrvatski istoriar Neven Budak svestan je jasne veze s
Bugarima, iako samo kae da su Hrvati i Bugari imali ista
predanja, navodno, te ne dolazi do istog zakljuka:

56

 Hrvatska i bugarska saga o podrijetlu sadri osim toga

i motiv petorice brae; jedan od brae se pritom nalazi u
sreditu; u bugarskoj sagi je to Kuvratov... sin, Bajan...95
I Klai navodi jednog sina bugarskog kana Kubrata kao
prvog vladara panonskih Hrvata.96 Istog oveka Raki je
nazvao slovenskim knezom, dok Ferdo ii kae da su
Hrvati bili manjinski vladajui sloj nad Slovenima, kojima
je nametnuo svoje ime; ak se i u ovome oitava injenica
da su zapravo bugarski Kubrati bili ti koji su kao manjinski
ratniki sloj dali svoje ime delu Slovena, od ega je nastalo
Hrvati.97
Sa njima se slae i hrvatski istoriar Ivan vear. Mada
nije bio uvek jasan po tom pitanju, ipak je sam na jednom
mestu napisao da su Hrvati i bugarski Kubrati isto. Naime,
on je Bugare zvao i imenom Gepidi i imenom Geti, kada je
pisao kako je Na ovaj nain Bulgaria, ona najglasovitija
krajina i najjaa kraljevina Gepidah ili Getah (...), a onda
u nastavku kae da se u doba vizantijskog cara Iraklija (u 7.
veku) Hubrat, gepidski (bugarski) vojvoda, od avarskog
vojvode Bajana odruio (...) i Dalmaciu od Avarah osvojio.
Od njih (dakle, od Hubratovih Gepida/Bugara) ja izvodim
Porfirogenitove Hrobate (...) koje mi zovemo Horvati.98
Znai, bugarski Kubrati su ti koji su isterali Avare, i oni su
Porfirogenitovi Hrvati. U nastavku isti autor kae:
(Porfirogenit) ovde ne spominje Bugare. Zato? Jerbo
je znao dobro iz drugih gerkih pisacah da su Horvati s tim
Bugari jedan narod bili, zato je sve imenovao Horvatima...

57

Dakle Bugari, u vreme Heraklija cesara, Horvati (su se)

zvali...99
Podsetimo se da je vear bio vie predstavnik zvanine
istorije, i da je poput Vitezovia sve Slovene zvao imenom
Hrvati, ali je bio svestan istovetnosti Kubrata sa njima.
Porfirogenitovo delo navodi podatke da su Hrvati doli
na Balkan u sedmom veku; da su tada prvi put krteni, te
da su jo jedanput kasnije bili pokrteni ( istoriari 19/20.
veka govore i o treem krtenju Hrvata iz nejasnih razloga,
kao da je bolji onaj narod ko se vie puta pokrstio); onda,
pisano je da su Hrvati pozvani od strane vizantijskog cara
Iraklija da dou na Balkan, i pomognu mu u proterivanju
Avara; i konano, navodi se i legenda o rodonaelnicima
Hrvata, o petorici brae i dve sestre, od kojih su Hrvati
potekli, a meu kojima je i njihov eponim neki Hrvat. Iz
donje uporedne tabele olako se uoava da se ovaj opis
(Belih) Hrvata uklapa u opis bugarskih Kubrata:

HRVATI (Porfirogenit) KUBRATI (BUGARI)

Dolaze sredinom 7. veka
Pokrteni su u 7. veku
Pozvao ih car Iraklije
Proterali su Avare
Legenda o petorici brae
Rodonaelnik je Hrvat
Dolaze sredinom 7. veka
Pokrteni su u 7. veku
Pozvao ih car Iraklije
Proterali su Avare
Kubrat je imao pet sinova
Rodonaelnik je Kubrat

58

 Dakle, iz gornje tabele se jasno vidi kako su Hrvati u

stvari Kubrati. Jer sudei po dostupnim izvorima, Kubrat je
vladao sredinom sedmoga veka, i od njegovog vremena
Bugari poinju polako da naseljavaju Balkan, to znai da
se hronologija u potpunosti podudara. Zatim, vizantijske
hronike navode podatak da je kan Kubrat prvi kan Bugara
koji je preao u hrianstvo, tako da nisu Hrvati primili
prvo krtenje, ve je deo Bugara primio hriansku veru,
iako se to nije znaajnije odrazilo na sve Bugare, sve do
vremena cara Borisa-Mihajla, neto slino kao i u sluaju
veine slovenskih naroda. A ove Bugare (Kubrate), koje su
pokrstili Vizantinci, upravo vizantijski car Iraklije pozvao
je u pomo protiv Avara. Kan Kubrat je poznat u istoriji
kao proteriva Avara iz svoje zemlje. Zatim, posve poznata
legenda Hrvata o petorici brae i dve sestre (Hrvat, Koseg,
Muhel, Kluk, Lobel, Tuga, Buga) mogla bi ukazivati na
petoricu sinova Kubrata. Negde se navodi kako je Kubrat
imao etvoricu sinova, ali i u tom sluaju se situacija ne
menja, jer bi onda on sam mogao biti taj peti rodonaelnik
Hrvata iz njihove legende, i to upravo onaj koji se navodi
po imenu Hrvat (Huvrat, Kubrat). Na kraju, ak i podatak u
Porfirogenitovom delu o prvom poznatom hrvatskom voi
nekom knezu Porgi (inae, istoriji nepoznatoj linosti,
koga su Hrvati krstili u Borka)100 moe se odnositi na
prethodnika na bugarskom prestolu i roaka Kubrata, koji
se zvao Organ.

59

 Znai, nisu Hrvati proterali Avare, ve Kubrati, kako to

navodi i spominjani hrvatski istoriar, citirajui Niifora:
Kuvrat (ili Kubrat), neak Organa, vladar Unogundura
(Bugara), ustao je protiv avarskog kagana i iz svoje zemlje
sramotno proterao kaganove vojne jedinice.101
Pored ovoga, ako je naziv Hrvati nastao od naziva tih
bugarskih Kubrata, onda bi to znailo da je ono bugarskog
(tj. turskog) porekla, u svakom sluaju, neslovenskog isto
kao to je i naziv Srbi zasigurno neslovenskog porekla. O
tome upravo govore sami hrvatski istoriari, jer veina njih
se slae da je poreklo imena Hrvata jo uvek nepoznanica,
dok nam i same tzv. neslovenske teorije o poreklu Hrvata
to potvruju. Istoriar Lazo M. Kosti je navodio miljenja
akademika M. Budimira i . Petkovia o tome. Prvi od njih
je rekao da je veina imena slovenskih naroda ostala bez
ikakve ubedljive etimologije. Isti autor navodi i potpuno
istovetna miljenja hrvatskih istorika, poput Natka Nodila,
Tomislava Maretia i Ferda iia. Mareti je rekao:
Tako su dakle imena 'Hrvat' i 'Srbin' jo uvijek tamna
kao i veliko mnotvo drugih narodnih imena, ne samo po
slovenskim, ve i po drugim zemljama.
Dok je dr Ferdo ii napisao sledee:
Imena Hrvat i Srbin vrlo su tamna postanja i znaenja,
pae mi i ne znamo da li je ime Hrvat uope slovenskoga
podrijetla.102
Sa svima njima sloio bi se i akademik ivkovi:

60

 Vano je zapaziti da ni istoriari ni lingvisti nisu nikada

ponudili konkretan odgovor na pitanje porekla hrvatskog i
srpskog imena. Ovo nam samo moe potvrditi injenicu da
oba imena ne pripadaju slovenskom jeziku, i da je njihovo
znaenje nejasno.103
Tako su brojni istoriari, koji su pokuavali da objasne
poreklo Hrvata (pritom ne znajui ni poreklo samog imena
Hrvata) i koji delo Porfirogenita smatraju verodostojnim, u
stvari, sami nesvesno potvrdili da je naziv Hrvati nastao
od neslovenskog imena. Pa koje neslovensko ime to moe
biti ako ne ime Kubrata/Huvrata? Tome u prilog dodatno
ide to to ne postoji slovenska re slina hrvatskom imenu,
dok velik deo hrvatskih istoriara odbacuje tezu slavista o
vezi rei hrbat, sa znaenjem brdo, gora, sa hrvatskim
imenom. ak i kad bi to bilo tano, tek se onda ne bi radilo
o etnonimu, tj. tek onda ne bi ime Hrvati bilo ime nekog
zasebnog naroda.
Zakljuak glasi da su Porfirogenitovi Hrvati (Krobati,
lat. Chrobati) u stvari bili bugarski Kubrati. Deo Kubrata je
otiao na zapad, blizu Srba, te se tamo stopio sa veinskim
slovenskim ivljem, i od njih je ostalo samo ime isto kao
to je od tursko-mongolskih Bugara na prostoru dananje
Bugarske ostalo samo ime, stopivi se sa Slovenima. Zato
je deo Slovena otada nazivan Hrvati,104 iako su oni bili
isto to Srbi, ili kako bi vizantijski istoriari rekli (koji nisu
naravno ni mogli da naprave razliku izmeu jednojezinih
Hrvata i Srba, koji su bili zapravo isti narod): Srbi, koji se

61

i Hrvatima zovu. Ime Kubrati/Huvrati je tako ostao na

jednom delu Slovena i jednoj oblasti na Balkanu, te su oni
nazivani Hrvati, a oblast Hrvatska. Sam naziv je prestao
da bude zaseban etnonim, tj. prestao je da se odnosi na
Bugare, ve se sada odnosio, dakle, samo na deo Slovena i
geografski prostor u kojem su iveli. Srbi i Hrvati su jedan
isti narod.
Zaista, udno je to istorici nisu ozbiljnije uzeli u obzir
vezu Kubrata sa Hrvatima, i to se retko spominju, jer su se
Kubrati toliko rairili po Balkanu, da se deo njih doselio na
istoni Balkan (dananja Bugarska), drugi u Panoniju, pa u
Dalmaciju i na kraju u Makedoniju, trei na zapad Balkana,
pa u Italiju, a etvrti je ostao u Skitiji, pa naselio oblast oko
reke Volge. Nemogue je da oni nisu imali veza sa Srbima,
uopte Slovenima. Iz tog razloga ih je jedan turski naunik
nazvao izgubljeno pleme. Napomenimo i to da je od svih
ovih raseljenih bugarskih plemena jedino deo Bugara koji
je naselio dananju Bugarsku osnovao nezavisnu dravu, a
panonski i ostali Bugari Kubrati su bili pod tuom vlau.
Oita veza Hrvata Porfirogenita sa bugarskim (turskim)
plemenom Kubrati105 naterala je ba tog turskog naunika
da tvrdi da su Hrvati izvorno bili tursko pleme, koje se po
dolasku na Balkan izmealo sa Slovenima. On ih takoe
naziva Kubratima, ali i imenom koje koristi Nestor za deo
turskih plemena ondanje Skitije Beli Oguri.106 Istina
je da su Porfirogenitovi Hrvati i Nestorovi (Beli) Hrvati,
o kojima govori spomenuti autor, zaista i bili bugarski, tj.

62

turski Kubrati, ali oni nisu stvarno Hrvati, ve je Vatikan

falsifikovao Porfirogenitovo delo, te ovo bugarsko pleme,
jednostavno, prekrstio u Hrvate kao neku tobo posebnu
slovensku naciju.
Ili kako bi to rekao pisac prve istorije Hrvata:
Od ovih vojvodah Gepida (tj. Bugara) zvani su Hrovati
Porfirogenita; ti Gepidi, zvani Hrovati, prevladali su i pod
svoju vlast stavili Avare s drugimi Slavini u Ilirii, Panonii i
Dalmacii; zato se po njima sve ove krajine i zovu Zemljom
Horvatskom.107

O vremenu doseljavanja Hrvata

Spomenuli smo priznanje hrvatskih istoriara da je od
svega u Porfirogenitovom delu, kojem se treba verovati,
jedino hronologija o doseljavanju Hrvata pouzdanija, dok
se o svemu ostalom moe raspravljati. Sada emo videti
da ak ni hronologija nije pouzdana. Naprotiv.
Prvo to smeta konvencionalnom datumu doseljavanja
Hrvata, a to je sedmi vek, jeste malopre spomenuti podatak
da su Porfirogenitovi Hrvati, za koje se vezuje taj datum,
bili u stvari bugarski (turski) Kubrati. Jednostavnije reeno,
Hrvati nisu mogli da nasele delove dananje Hrvatske, zato
to nam to ne potvruju izvori. A drugo, postoje ak i oni
hrvatski istoriari koji sami navode drugaiji datum:
Drugim rijeima, prema vijestima iz glave 30. DAI108
Hrvati su u dananju Hrvatsku doli oko godine 794. To bi
vrijeme priblino odgovaralo razdoblju ratovanja Franaka
63

protiv Avara. Prema tome, Hrvati su prema prii iz glave

30. u dananju postojbinu doli tek koncem 8. stoljea, to
bi odgovoralao (...) injenici da o njima u 7. i 8. stoljeu u
naim krajevima nema vijesti ni u jednom suvremenom
izvoru.109
Dakle, zakljuak koji emo dobiti ako pogledamo u 30.
glavu Porfirogenitovog dela jeste da su se Hrvati na Balkan
doselili krajem 8. i poetkom 9. veka, kako i potvruju svi
pisani istorijski izvori tog doba. Kao to je reeno, problem
za branioce verodostojnosti Porfirogenitovog dela jeste u
tome to se u 31. glavi istog kae kako su Hrvati doli na
Balkan u 7. veku.110 Ovo je oita kontradiktornost, koju su
prevideli rimski falsifikatori tog dela.
Kada su branioci vatikanske verzije istorije shvatili ta
su napravili, ponudili su novu teoriju: oni kau kako su se
Hrvati za trajno naselili u 8/9. veku, ali su na Balkan i u
Vizantiju upadali u 7. veku, zajedno sa drugim Slovenima i
Avarima. Meutim, i ovde se pojavljaju dve nepremostive
prepreke: prvo, ako su Hrvati zaista upadali sa Slovenima i
Avarima u to doba, kako su Hrvati onda mogli da proteraju
Avare, kako nam kae Porfirogenit? I drugo, ak i kad bi
bilo tano, to nema nikakve veze ni sa dolaskom Hrvata, ni
s njihovim poreklom, a najmanje sa navodnim postojanjem
nezavisne drave Hrvata. O tome je pisao isti autor:
Nema nijednog dokaza da bi situacija u avarskoj dravi
godine 622/623. ili 626. bila povoljna za prodor hrvatskih
eta sa sjevera kroz avarsku dravu prema Dalmaciji.111

64

 Ovo znai da Hrvati tada nisu mogli da nasele prostore

dananje Hrvatske, pa ni Dalmaciju. A poto su i ovoga bili
svesni falsifikatori Porfirogenitovog dela, oni su morali da
izmisle podatak da su Hrvati proterali Avare iz Panonije u
sedmom veku, kako bi sebi prokrili put do Dalmacije i
to one Avare koji su od 630. do 675. godine doiveli svoje
najsjajnije doba, i iz kojeg potie najvei broj avarskih
arheolokih nalaza.112 I ne samo to, ve da bi Hrvati zauzeli
Dalmaciju, vatikanci su morali da izmisle jo da su Hrvati,
navodno, osvojili i celu Iliriju i Panoniju, kako bi sve bilo
isto pred njima i mogue za naseljavanje.
Hrvatski istoriar Nada Klai pisala je isto:
Tvrdnja da su Hrvati doli u VII. stoljeu u Dalmaciju
zaista se razumnim pretresom izvornih podataka vie ne
moe braniti.
I u nastavku, sa prethodno opisanim objanjenjem:
Naprotiv, nakon 626. godine teite se avarske drave
povlai opet u Panoniju, a to znai da je poslije te godine i
prolaz Hrvata avarskim sreditem do 800. godine zaista
manje vjerojatan.113
Mada se sedmi vek ustaljeno uzima za dolazak Hrvata,
sad vidimo da ima i hrvatskih istoriara koji u to sumnjaju,
iako se dre zvanine istorije, u globalu, i iako podravaju
skoro sve ostale navode Porfirogenita. Ipak, veina smatra
da su se Hrvati doselili sredinom 7. veka u prostor dananje
Hrvatske, iako su ti Porfirogenitovi Hrvati, zapravo, bili
Kubrati. Pored toga, ima i onih koji uopte ne veruju da je

65

bilo ikakvih seoba Slovena u tom 7. veku, poput hrvatskog

istoriara Muia, a sa kime se slae i hrvatski istoriar i
lingvista Vatroslav Jagi.114 Prvi od njih je Porfirogenitovu
tvrdnju o tzv. dolasku Slovena na Balkan u 7. veku nazvao
izmiljenom 'velikom seobom Slavena'; on smatra da su
se Hrvati doselili znatno ranije s Gotima. Dok je ovaj drugi
rekao, kako ga to citira etnolog Niko upani, da su tvrdnje
Porfirogenita o dolasku Hrvata i Srba na jug neistinite i
kao izmiljotina za historiju neupotrebljive.115 Na kraju
krajeva, kako potvruju sami hrvatski istorici, o Hrvatima
nema pomena u izvorima tog doba, ve se oni po prvi put
javljaju krajem 9. veka, a o emu e vie rei biti ispod.
Isto tako, zastupnici zvanine (rimske) istorije spremili
su jo jedan argument u cilju odbrane protivrene 30. i 31.
glave Porfirogenitovog dela. Naime, videvi da se te glave
u velikoj meri razlikuju, deo istoriara je prihvatio tu jasnu
injenicu, te priznao da jednu od ovih glava nije mogao da
napie Porfirogenit. Da sve bude jo besmislenije, doli su
potom do zakljuka da je jednu glavu kasnije dopisao neki
nepoznati autor. I dok se moe uzeti u obzir da su to delo
mogli dopisivati i drugi vizantijski carevi ili pisari, i dok se
moe prihvatiti da jedan izvor poput Porfirogenitovog dela
ne mora biti uvek istorijski taan, da ne mora sadrati samo
tane i precizne podatke o razliitim narodima, ovde se pak
vidi da uopte nije re o pukoj netanosti podataka i nekom
dodavanju novih podataka iz malo kasnijeg doba, ve je re
o tendeciozno dopisanom tekstu iz mnogo kasnijeg doba, a

66

iji je cilj bio odvajanje Hrvata od Srba, u nacionalnom i u

verskom smislu. Dakle, Porfirogenit jeste napisao to delo,
ali ono je kasnije falsifikovano u onom delu koji se ticao
Hrvata i Srba, da bi taj ceo srednjovekovni spis posluio za
politike ciljeve Rimske crkve.
Konkretno, Porfirogenit je zapisao da su se Hrvati i Srbi
uopte, Sloveni doselili na Balkan u 7. veku, i da su svi
oni postali podanici (robovi) Vizantije. Meutim, njegove
tvrdnja nije tana, kao to emo posle videti, ve je on, kao
i brojni rimski i grki pisci, u svoj svojoj pristrasnosti, pa i
odbojnosti prema varvarima, hteo prikazati Slovene kao
robove, kojima dobri vizantijski car Iraklije tobo poklanja
svoju zemlju da je nasele. A onda, sledi falsifikovani deo iz
mnogo kasnijeg doba, gde se kae da su se Hrvati doselili
na Balkan, proterali Avare na molbeni poziv cara Iraklija, i
zatim osnovali svoju nezavisnu dravu, i to ne samo jednu,
ve dve-tri nezavisne Hrvatske. Naravno, to se odnosi na
Hrvate samo, a ne na Srbe ili druge Slovene, koji su ostali
robovi romejskog cara. U Porfirogenitovom delu se esto
navodi izraz Hrvati i ostali Sloveni, samo da se sluajno
ne bi pomenulo srpsko ime, i samo da bi se Hrvati prikazali
kao vodei i najslavniji narod Balkana.
Evo kako to zvui iz pera hrvatskih istoriara:
U cjelini koja je ovdje u fokusu interesa, a koju tvore
glave 29-36, moe se raspoznati ak tri autorska otiska i
...jasno uspostaviti red nastanka tri tekstualne celine. Prva
i osnovna je ranije naznaeni Spis o Hrvatima i Srbima

67

(glave 31-36), koji je ve postojao kada je napisana 29.

glava.
I u nastavku od istog autora:
Trea tekstualna celina... 30. glava teksta... predstavlja
viak, u punom smislu strano tijelo u odnosu na Spis
o Hrvatima i Srbima... i urednike eksplikacije i dodatke
Spisuiz 29. glave... Naracija 30. glave i njezin ukupni
smisao posve odudaraju od cjeline ostatka balkanskog...
dossiera.116
Imajmo na umu da je autor ovog citata zastupnik teze o
poreklu i vremenu doseljenja Hrvata po Porfirogenitu, i da
ne dovodi u pitanje ni pedalj zvanine istorije; naprotiv, on
zastupa isto to i veina drugih hrvatskih, srpskih i stranih
istoriara o ovoj temi, te samo navodi gore opisanu enigmu
bez ikakvog konkretnog pojanjenja i novih zakljuaka.
Dakle, ako paljivo prouimo Porfirogenitovo delo, bez
potekoa doi emo do gore iznetog zakljuka: prvo je bio
napisan jedan spis o Hrvatima i Srbima, kao delu jednog te
istog naroda (koji je uglavnom nazivan Sloveni), tj. prvo
su napisane glave 31-36; zatim, bila je dopisana 29. glava u
kasnijem dobu, a koja govori o osamostaljivanju Hrvata i
Srba od Vizantije; i tek na kraju, dopisana je i 30. glava, a
koju autor citata smeta u drugu polovinu 10. veka nakon
Porfirogenitove smrti. Jednostavnije reeno...
Glave 31-36. predstavljaju vizantijsku verziju porekla i
istorije Slovena (pria o Slovenima kao robovima); tekst
29. glave je dakle kasnije dopisan, i to verovatno od strane

68

drugog vizantijskog cara ili pisara, ali koji ne menja sutinu

reenog u tekstu 31-36. glave. Meutim, najkasnije dodata,
30. glava, jeste ta koja govori o nezavisnosti Hrvata, i koja
time protivrei svim ranijim glavama istog spisa. Glava 30.
jedino Hrvate izdvaja od svih Slovena; odjednom, Hrvati
vie nisu robovi Vizantije, ve su nekako postali slavan,
mnogobrojan i poznat narod, koji ima dve-tri nezavisne
drave samo na Balkanu!
Ta 30. glava, strano tijelo Porfirogenitovog dela, iji
se autor ne zna, nita je drugo do falsifikovanog umetka
Vatikana, koji je priom o Hrvatima kao posebnoj naciji
i nezavisnim vladarima Balkana pokuao da iste odvoji od
Srba, a u cilju da lake pokori neposlune Slovene, sluei
se taktikom svog prethodnika Rimskog carstva: Divide et
impera. Na ovo dodajmo da su Hrvati iz te 30. glave oni
koje predvode legendarna petorica brae, a za koje smo ve
videli da se odnose na kana Kubrata, tj. bugarsko ili tursko
pleme Kubrate. Zakljuak je sasvim evidentan: falsifikatori
su iskoristili priu o dolasku bugarskih Kubrata na Balkan,
koje su zatim prekrstili u Hrvate, te ubacili 30. glavu dela
Konstantina Porfirogenita. Da ne bi sve izgledalo providno,
delimino su odustali od prie o doseljenju u 7. veku, jer su
se tada doselili Kubrati, pa su napisali kako su se Hrvati
tobo doselili u vreme kneza Porge, za koga niko iv nije
uo. Poto se on ponekad poistoveuje sa knezom Bornom,
koji je iveo u 9. veku, dolo je samo do jo vee zbrke, ali

69

su time ipak uspeli da prikriju njihov pravi identitet, a to su

Kubrati iz 7. veka.
Istoriar Tibor ivkovi direktor Istorijskog instituta
SANU takoe se slae da pojedina poglavlja odskau po
svom sadraju od ostatka Porfirogenitovog dela, kao i to da
je mogue da je neto dodato nakon Porfirogenitove smrti.
On navodi i rei britanskih vizantologa, po ijem miljenju
pria iz 30, 31. i 32. poglavlja verovatno nije poticala sa
tla Vizantije,117 iako on za isto navodi druge razloge. Jo
kae (pritom imajmo na umu da ivkovi Porfirogenitovo
delo smatra verodostojnim) da postoji ak i mogunost da
je 30. glava nastala na osnovu hrvatske tradicije, i da ju
je moda napisao dalmatinski Hrvat. Ali, na kraju izvodi
zakljuak da je Porfirogenit imao i pisani izvor pred sobom
o ovoj temi; koji izvor je u pitanju, videemo ispod.
Krajnje je zanimljiv i podatak u Porfirogenitovom delu
da su se Hrvati doselili pre Srba na Balkan,118 tako da se
Sloveni ipak nisu zajedno doselili, ve je deo njih (Hrvata,
naravno) stigao malko pre drugog dela (Srba, naravno). I
ne samo to, ve su Hrvati i pokrteni pre Srba, piu rimski
falsifikatori, i to ne samo jedanput, ve dva-tri puta. Pored
toga, posebno je naglaeno da su Hrvati naselili Dalmaciju
pre Srba, a osim to su svuda stizali pre njih i bili bolji u
svemu, kao to ve rekosmo, Hrvati su ak i zadrali svoje
staro ime velikog naroda koji dri veliku teritoriju, a za
razliku od robovskih Srpia u ropskim sandalama.

70

 Iz ovih navoda jasno se vidi netrpeljivost vatikanskih

autora prema Srbima, s jedne, a elja za velianjem Hrvata,
pa i itavi panegirici na njihov raun, sa druge strane, sve u
cilju da se Hrvati, na jedan veoma providan nain, prikau
kao neki odvojen entitet od Srba i posebna nacija, koja je
navodno oduvek bila na strani Rima.

Hrvati i ostali Sloveni, ili: Hrvati i ostale

kontradiktornosti Porfirogenitovog dela
Pogledajmo za kraj jo neke navode iz Porfirogenitovog
dela koji se tiu doseljavanja Hrvata, uopte Slovena, i koji
e samo dodatno posvedoiti da je ovaj spis u odreenoj
meri zaista bio falsifikovan.
Na primer, tamo se Atila Hunski, prozvan Bi Boiji
od strane Rimljana, ne naziva vladarom Huna, ve kralj
Avara.119 Ovo nije udno, sloili bi se svi istoriari, zato
to postoje i primeri iz drugih izvora u kojima se zamenjuje
ime Huna sa imenom Avara; razlog tome je to su oni bili
narodi istog porekla, sline naravi i slinog mesta ivljenja.
Meutim, ono to su istoriari prevideli jeste injenica da
se Huni ni u jednom izvoru ne nazivaju Avari, niti se Atila
igde naziva avarskim kraljem, ve je uvek bilo suprotno
Avari, Maari i Bugari su nazivani Hunima. Ali, dok se
preko toga i moe nekako prei, sledei primer ne samo da
upada, ve bode u oi:
Teritorija koju poseduju ti Rimljani nekada je dosezala
sve do reke Dunav. Jednom prilikom, elei da preu reku i
71

otkriju ko stanuje iza, preli su je, i naili na nenaoruane

slovenske narode, koji su se zvali i Avari.120
Dakle, vidimo da ne samo da je Atila bio kralj Avara,
ve su se zapravo i Sloveni zvali Avari (?!). Nije postojala
mogunost da Porfirogenit napravi takvu greku, a naroito
zbog toga to on sam posle razdvaja ove Avare od Slovena,
dok su i Hrvati, kao deo Slovena, navodno, posle i proterali
upravo Avare. Isto tako, o Avarima i Slovenima su jo pre
Porfirogenita pisali brojni vizantijski istoriari, i nijedan od
njih nije poistovetio Slovene sa narodima turskog porekla;
pa kako je onda mogao Porfirogenit da napie da se Avari
nazivaju i Slovenima, kada nije imao nijedan izvor koji bi
mu to rekao? Da li je onda to uopte napisao Porfirogenit?
Razumljivo je kada, recimo, vizantijski hroniari vie
naroda nazivaju istim imenom; na primer, oni su neretko
Bugare, Avare, Hune, pa i Slovene, nazivali Skiti, ali to
je i logino, iz tri razloga: Bugari, Avari i Huni su izvorno
narodi istog porekla, drugo, svi su oni u poetku i iveli u
predelu Skitije, severno od Crnog mora, tako da je taj naziv
Skiti vie geografska odrednica u ovom sluaju, i tree,
on je mogao da bude sinonim za naziv varvari.121
Meutim, poistoveivanje Slovena s Avarima odudara
od toga. Avari se poistoveuju sa Slovenima na nekoliko
mesta u Porfirogenitovom delu, uprkos tome to ak i sam
Porfirogenit u kasnijim poglavljima jasno razdvaja Avare
od Slovena, i ne samo da ih ne poistoveuje, ve govori da
su ratovali meu sobom. A poto se i Atila naziva kralj

72

Avara, a Avari su Sloveni, ispada da je Atila bio slovenski

kralj! Kada su ruski prouavaoci, ali nezavisno od ovoga,
tvrdili da je drava Atile Hunskog bila zapravo prvobitno
Rusko carstvo, i da je sam grad Kijev bio prestonica Huna i
po njima dobio svoje ime, svi porfirogenitovci i branioci
zvanine istorije su skoili i govorili da Huni nemaju veze
s Rusima i Slovenima, ve da su oni bili narod mongolskog
porekla. Meutim, ako Sloveni, tj. Rusi nemaju nikakvih
veza sa Hunima i Atilom, zato je onda pisao Porfirogenit
da je Atila bio Avarin, a da su Avari Sloveni? Da li je onda
Porfirogenit bio u pravu, ili je neko, bez prevelikog znanja,
malo dopisivao tekst nakon njega?122
I konano, dokaz koji u potpunosti raskrinkava matu
Vatikana, konkretno povezane sa ovim nimalo razumljivim
citatom o Avarima i Slovenima, sastoji se samo u sledeem
problemu. Rimljani, koji prelaze reku Dunav i sreu Avare,
koji se zovu i Sloveni (?!), jesu Rimljani za koje se ve u
prethodnoj reenici istog citata i istog pasusa kae kako su
iveli u vreme cara Dioklecijana, to znai, itava tri veka
pre no to su se Avari, i navodno Sloveni, uopte pojavili!
U vreme Dioklecijana Rimljani jesu mogli da prelaze reku
Dunav, ali tamo ne bi sreli Avare, jer Avari su u to vreme
iveli u Srednjoj Aziji, dok u doba Vizantije i cara Iraklija,
u 7. veku, kada su tu doli Avari, Romeji to nisu mogli da
rade, jer granice Vizantije nisu dosezale blizu Dunava, a
naroito ne u kasnijem dobu. Mogli su Romeji da prelaze
Dunav u doba cara Vasilija Prvog, ali opet, tada su Avari

73

ve nestali sa istorijske pozornice. Evo ta pie u falsifikatu

koji se pripisuje Porfirogenitu:
(...) Grad Dokleja, u kojem sada ive Dukljani, izgradio
je taj isti car Dioklecijan, po kome je nazvana ova Dokleja.
Teritorija koju poseduju ti Rimljani (iz predela Dokleje, iz
doba Dioklecijana) nekada je dosezala sve do reke Dunav.
Jednom prilikom, (isti ti Rimljani) elei da preu reku i
otkriju ko stanuje iza, preli su je, i naili na nenaoruane
slovenske narode, koji su se zvali i Avari.123
Zvanino objanjenje je da Porfirogenit u prvom delu te
reenice pria o 3. veku, a da onda, bez ikakvog prelaza u
pogledu sintakse i bilo kakve naznake, prosto prelazi na
pripovest o 6. veku! O tome je govorio i Bogo Grafenauer,
neretko citiran istoriar kada je u pitanju analiza i odbrana
istinitosti Porfirogenitovog dela. On je zapisao da su U
29. poglavlju dogaaji rasporeeni oito ispremijeano
(izbutano, prim. aut.), za narodnu tradiciju nevjerovatno:
poinje se opisom Romana u Dalmaciji, koje je onamo u
Split i Duklju toboe doveo Dioklecijan iz Rima. Poslije
govora o tome, da je vlast tih Romana dopirala do Dunava,
prelazi odmah na romanski napad 'na slovenske narode,
koji se zovu i Avari', za koje Romani zaudo nisu znali da
ive s onu stranu rijeke (...)124 I zaista, kako to Rimljani
osvajai Starog sveta nisu znali ko ivi iza Dunava? Po
tumaenjima savremenih istoriara Porfirogenitovog dela,
Rimljani nisu znali ko stanuje iza Dunava ni u 6. veku, jer
oni smatraju da Porfirogenit govori o 6, a ne o 3. veku (?!).

74

 U nastavku Porfirogenitovog teksta jo pie da ni ovi

Rimljani, ni Sloveni nisu znali i nisu oekivali da nekoga
ima na suprotnoj strani reke. Zamislite, Sloveni nisu znali
da li neko ivi preko reke, niti su je ijednom prelazili do 6.
veka isto kao ni Rimljani, koji su uzgred reeno osvojili
skoro celi poznati im svet! Jo ako uzmemo u obzir da su
naselja graena uvek uz obalu reka, a kamoli da nisu pored
Dunava, kako to onda da nisu znali ko ivi preko reke, i da
ak nisu ni oekivali da ikog nau?
Pogledajmo ta kau izvori. Da su Rimljani morali znati
ko stanuje iza Dunava govore nam brojni rimski pisci koji
su opisivali upade prekodunavskih plemena, i to mnogo pre
Velike seobe naroda i pada Zapadnog Rimskog carstva.
Ne moramo ni ii toliko daleko, ve je dovoljno videti ta
Pseudo-Cezarije kae o narodu koji ivi iza Dunava i oko
Dunava; on kae da su tu iveli Sloveni i Fisonci.125 Za ove
Fisonce se esto tvrdi da nisu Sloveni, meutim samo ime
Fison je stari naziv za Dunav,126 te bi u prevodu znailo
Podunavci, kako ih i naziva pisac. Podunavci zato i ne
moe da bude etnonim; etnonim je ovo susedno Sloveni.
Pseudo-Cezarije ionako pre opisa Slovena navodi sline
podatke o Indijcima i Brahminima, gde to ime Brahmini
isto nije etnonim, ve samo Indijci. I kao to su Indijci i
Brahmini isti narod, tako su i Sloveni i Fisonci oznaka za
isti narod. Dakle, Pseudo-Cezarije ih jo u 4. veku nalazi
kod Dunava, tako da nije postojala mogunost da Rimljani

75

(Romeji, Vizantinci) nisu znali ko stanuje iza Dunava, i da

nisu oekivali da tamo iko ivi. Isto vai i za Slovene.
Istoriar Prisk u 5. veku pie da Huni pobeuje plemena
oko reke Dunav, koja nabraja poimenice, i dodaje: i ostale
podunavske narode.127 Dakle, ako sami vizantijski izvori
pre Porfirogenita govore o narodima iza i kod reke Dunav,
kako to onda da Porfirogenit pie da Rimljani nisu znali i
nisu oekivali da neko stanuje iza Dunava? Nije postojala
mogunost da Vizantinci ne znaju ko ivi iza Dunava, dok
je jo manja mogunost da tako neto napie Porfirogenit.
Zatim, moemo navesti i sledei nerazjanjeni fenomen
Porfirogenitovog dela, a to je da se na jednom mestu kae
da Hrvati i Srbi, ali i drugi Sloveni, dolaze u 7. veku u doba
cara Iraklija na Balkan, dok se na drugom mestu kae da su
Sloveni bili u Dalmaciji ve u 5. veku. Tamo stoji zapisano
da su Sloveni zauzeli neke gradove po Dalmaciji, te jedan
deo stanovnitva pobili, a drugi porobili, dok je trei uspeo
da se spase i pobegne. Datum koji se vezuje za te izbeglice
je 500 godina pre dananjeg dana, a to je 7. indikt 6457.
godine,128 tj. kada se pretoi iz vizantijskog u savremeno
raunanje vremena, dobija se 450. godina, to je skoro dva
veka pre cara Iraklija, u ije su se vreme doselila slovenska
plemena, kako pie kod Porfirogenita na drugom mestu.
Uostalom, dovoljno je znati da i sami vizantijski izvori
spominju dva slovenska plemena na Peloponezu jo u 6.
veku, dakle, pre no to je car Iraklije uopte doao na vlast.
Neko bi dao primedbu da je samo deo Slovena dolazio u 5,

76

pa drugi deo u 6, a trei deo, ukljuujui Srbe i Hrvate, tek

u 7. veku; meutim, takvi novi pokuaji opravdavanja dela
Porfirogenita i sluajnih greaka u njemu, ponovo, kose
se sa malopre opisanim podatkom, da ni Romeji ni Sloveni
nisu znali ko stanuje na suprotnoj obali Dunava. Jer ako je
Porfirogenit tu govorio o 6, a ne o 3. veku, kako hoe velik
deo savremenih istoriara, onda kako sa time uklopiti drugi
podatak Porfirogenita, da su Sloveni bili u Dalmaciji, tj. da
su preli Dunav, jo u 5. veku (450. godine)? Porfirogenit
takvu greku nije mogao da napravi, jer sam spominje ovu
godinu i jer je morao znati za vizantijske izvore o Avarima
i Slovenima.
Idemo dalje. Spominjani vitez Porfirogenitovog zamka,
ugledni istoriar ivkovi, i sam kae da se imena upanija
i gradova Hrvata iz 30. i 31. poglavlja razlikuju u nainu
pisanja, iako je re o imenima potpuno istih gradova. On za
to, naravno, navodi opravdanje, kako je to tobo logino,
jer su postojale dve Hrvatske i jer je Porfirogenit koristio
i latinski izvor. Meutim, postavlja se pitanje, zato bi car
Porfirogenit na dva naina pisao imena istih mesta, ak i da
je koristio dva razliita izvora za ta poglavlja?
Imena gradova i upanija u 30. poglavlju su slina sa
grkim nainom pisanja, a imena (istih) u 31. poglavlju su
slina latinskom nainu pisanja.129
Jo vie nam otkriva sledei primer. Isto delo nam kae
da se kod Porfirogenita koristi izraz koji je sigurno poticao
sa Zapada, ponovo iz latinskih, crkvenih izvora. Taj izraz

77

glasi kastra oikoumena, to bi znailo hrianski gradovi,

kako objanjava ivkovi, i potom nastavlja:
Izraz kastra oikoumena se ne pojavljuje ni u jednom
jedinom vizantijskom izvoru osim u DAI.
I ne samo to, ve se taj izraz, kojeg nema ni u jednom
jedinom vizantijskom izvoru osim u Porfirogenita, koristi
jedino u poglavljima o Slovenima, tj. Srbima i Hrvatima:
Taj izraz, kastra oikoumena, pojavljuje se jedino u DAI
u poglavljima o Slovenima.130
Zatim, u Porfirogenitovom delu je zapisano da se oblast
Dalmacija prostire do reke Dunav.131 Naravno, kako znamo
da Dalmacija nikada nije dosezala do Dunava, postavlja se
pitanje, zato bi Porfirogenit to napisao? Kako je moguno
da on nije znao granice Dalmacije, kad su i Rimsko carstvo
i Vizantija povremeno dosezali do reke Dunav, kada je ista
bila najpoznatija reka na Balkanu, i kad je morao da zna za
domae izvore koji o tome govore? Predstavnici zvanine
istorije brane ovu besmislenu tvrdnju, smatrajui da toboe
Porfirogenit nije znao granice Dalmacije, da je napravio
greku, ili da pak onaj nepoznati autor to nije znao.
Pravi odgovor dobijamo samo ako postavimo pitanje
Kome je bilo u interesu da govori o Dalmaciji kao oblasti
koja se prostire od mora do Dunava? To je bilo u interesu
istih onih koji su tvrdili da su Hrvati stigli u Dalmaciju pre
Srba, i da su Hrvati imali dve nezavisne drave, jednu u toj
Dalmaciji, a drugu u Panoniji, preko Dunava, tako da su se

78

praktino ove dve Hrvatske graniile, ali i njihova teritorija

poklopila sa granicama Velike Hrvatske iz 20. veka.
tavie, ako je Dalmacija zaista, od davnih vremena,
dosezala do reke Dunav, kako pie kod Porfirogenita, zato
je onda Porfirogenit pisao da su Hrvati naselili i Dalmaciju,
koja dosee do Dunava, i Iliriju, kada se Ilirija jedino moe
odnositi na oblast ispod Dunava, tj. ve se nalazila u okviru
iste te Dalmacije?
Jo vei problem je u tome to u Vizantiji, zapravo, nije
ni postojala oblast Ilirija ili Ilirik, ve je to bio naziv rimske
provincije, a koju su inile upravo ove oblasti Dalmacija i
Panonija. Vizantijska prefektura Ilirik nije obuhvatala deo
Balkana koji se navodi kod Porfirogenita, ve skoro itavo
Balkansko poluostrvo, tako da ne samo da je nelogina ona
Porfirogenitova tvrdnja o naseljavanju Hrvata u Dalmaciji i
Iliriji, poto se Dalmacija ve prostire do reke Dunav, te bi
Ilirija trebalo da bude u njenom sklopu, ve je mnogo vie
nelogina tvrdnja da Hrvati naseljavaju i Dalmaciju i Iliriju
i Panoniju, poto Dalmacija i Panonija spadaju u Ilirik (?!).
Nekoliko puta pomenuti autor, koji se pokazao kao najbolji
branilac Porfirogenita, i sam kae:
Vizantijski pisci nikada ne bi stavili da Ilirik oznaava
zapadni deo Balkana, to jest, nekadanju rimsku dijecezu
Ilirik, u koju je spadala i Panonija. Ta dijeceza Ilirik nema
nikakve veze s vizantijskom prefekturom Ilirik, koja nam je
dobro poznata iz vizantijskih izvora 6. i 7. veka.132

79

 Mada nesvesno potvruje do sada reeno, autor gornjeg

citata, zaudo, ne dolazi do zakljuka da je ovde re o spisu
koji je falsifikovan, ve nastavlja da pria o Hrvatskama,
mada i sam posle priznaje da je pitanje da li su ti podaci
pouzdani, pa na kraju dolazi do zakljuka:
Konstantinov primarni izvor o Hrvatima je oito imao
nameru da Panoniju stavi pod crkvenu jurisdikciju Rima, a
da bi to postigao, morao je da nae neku politiku silu koju
bi iskoristio u tu svrhu. Nije mogao odabrati Karantance
ili Moravljane, poto su oni bili pod vlau Franaka, ve
samo nekog ko je bio nezavisan u to doba. Zato je isti autor
morao da izmisli Panonske Hrvate, kako bi Rim mogao,
preko Hrvata, da polae pravo na Panoniju.
Naglasimo da su ovo rei istoriara koji je pokuao da
odbrani verodostojnost Porfirogenitovog dela, i koji osim
ovih citata iz istog, sve ostalo smatra tanim, i uvek verno
zastupa stavove slubene istorije. U nastavku je zapisao:
I dok je autor znao tana imena petoro brae i dve
sestre koji predvode Hrvate u Dalmaciju, on nije znao
imena onih koji su (jedan deo Hrvata) odveli iz Dalmacije u
Panoniju. Ova prva pria o poreklu Hrvata je istinita, dok
je pria o preseljenju dela istih iz Dalmacije u Panoniju
verovatno izmiljena.133
Najkonfuziniji deo Porfirogenitovog dela, s ispoljenjem
autorovog nepoznavanja geografije i istorijskih prilika tog
doba, a koji se tie navodnog preseljenja dela Hrvata koji
osvajaju Iliriju i Panoniju, te osnivaju sopstvenu nezavisnu

80

dravu, spomenuti istoriar-vizantolog smatra izmiljenim.

To se u potpunosti uklapa sa naim ranijim zakljukom da
je Vatikan proglasio bugarske Kubrate i Avare iz Panonije
za panonske Hrvate, o kojima e jo rei biti ispod. Njih
uostalom ak ne spominju ni franaki izvori u 9. veku, ve
spominju jedino panonske Slovene i Hune/Avare.134
S druge strane, deo Hrvata koji je naselio Dalmaciju, te
tamo osnovao jo jednu nezavisnu dravu, autor gornjeg
citata smatra istinitim, kao i veina istoriara. Meutim, to
su oni Porfirogenitovi Hrvati koje vode petorica brae, a
za koje smo ve videli da isto predstavljaju bugarsko pleme
Kubrate. Imena ovih voa Hrvat, Koseg, Muhel, Kluk i
Lobel (i sestre: Tuga i Buga) oigledno nisu slovenskog
porekla. Pokuaj da se Goti proglase za voe ili manjinski
ratniki sloj Hrvata takoe ne moe biti taan, jer ovo nisu
ni gotska imena. Ovo jedino mogu da budu imena turskog
porekla, kako je pokazao dr Osman Karataj.135 On je naveo
turska imena koja su istovetna sa njima, i objasnio njihova
znaenja. A bugarsko je pleme Kubrati/Huvrati upravo bilo
turskog porekla, dok je ime njihovog rodonaelnika glasilo
Kubrat/Huvrat. Ono ima znaenje samo na turskom jeziku,
a ne slovenskom, gotskom (germanskom) ili iranskom. Na
ovo dodajmo jo da nije sluajno ni to za Porfirogenitove
Bele Hrvate, tj. Kubrate, pie da su isti iveli s Turcima
(tj. Maarima) u ljubavi i stupali sa njima u srodstvo, jer
su Maari i Bugari Kubrati istog, turskog porekla.136

81

 Pogledajmo ta kau i sami hrvatski istoriari u vezi sa

tim. Recimo, Vjekoslav Klai, koji je verovao u postojanje
panonske i drugih Hrvatski, pa ak navodio i potencijalnu
vardarsku Hrvatsku, ipak je bio svestan ovih protivreja,
te je zapisao da je Vjena teta, to Konstantin nigdje ne
opisuje druge hrvatske drave u Iliriku i Panoniji. Da je
Hrvata od iskona bilo u Panoniji, suvie je poznato (?!); no
gdje su bili ilirski Hrvati, gdje je taj od Hrvata osvojeni
Ilirik?137 Ostao je u udu Klai ne znajui da Porfirogenit
tj. njegovi vatikanski nastavljai nisu ni mogli da govore o
dravi koja nikada nije postojala. Dok je Margeti, potpuno
svestan injenica, pisao da su Franci bili ti koji su pobedili
Avare i zauzeli im nekada njihovu zemlju Iliriju i Panoniju,
a ne Hrvati. No ipak, ne elei da zakljui oevidno, on na
kraju kae da su ovi Franci moda oslobodili dalmatinske
Hrvate, pa im navodno dali Iliriju i Panoniju da njima
upravljaju.138 Konano, jo jedan velikan meu hrvatskim
istoriarima, Franjo Raki, i sam priznaje da nije mogla da
postoji neka nezavisna Hrvatska u 7. veku, pa kae kako
je neosnovana i navedenim okolnostima protivna tvrdnja
cara Konstantina Porf. o hrvatskoj dravi u Panoniji. On
je za Porfirogenita rekao da je govorei o tome pomijeao
vremena.139
Zatim, hrvatski istoriar N. Klai potvruje nam da stari
istoriari Porfirogenitovo delo nisu ni smatrali za ozbiljno,
kada kae da su Proturjenosti u carevu djelu bile jedan
od uzroka da se DAI odbacivao kao izvor za najstariju

82

povijest Hrvata i Srba, i da su te protivrenosti bile toliko

oite da se (to) carevo djelo odbacivalo kao plod njegove
mate.140 Mada su ga istoriari uglavnom odbacivali zbog
pristrasnosti Porfirogenita, kao i mnogobrojnih protivreja,
oni pak nisu ni onda uviali da je re o falsifikatu. Ali, kad
se tu uplela politika, u ovom sluaju politika Rimske crkve,
onda je ak i takav nepouzdan spis odjednom postao glavni
izvor za poreklo Hrvata i Srba.
U 29. poglavlju Porfirogenitovog dela pie da Sloveni,
u koje spadaju Hrvati, nisu imali svoje arhonte do vremena
cara Vasilija (kraj 9. veka), ve samo upane, a onda u 30.
poglavlju pie da nad Hrvatima, u vreme cara Iraklija (u 7.
veku), vlada arhont Porga. ak i ako bi ovaj Porga zaista i
bio knez Borna, situacija se nimalo ne menja, jer je i Borna
iveo pre cara Vasilija.141 Zato onda Porfirogenit kae da
Hrvati nisu imali svog arhonta do kraja 9. veka, a onda na
drugom mestu kae da imaju arhonta (vladara) u 7. veku?
Da ovde nije kraj kontradiktornostima glavnog izvora o
poreklu i ranoj istoriji Hrvata, govori nam i sledei primer.
Naime, pominjanje udesnih seoba Srba, koji prvo idu do
solunske oblasti (da mole cara Iraklija za zemlju), koji se
onda vraaju do Dunava, pa se ponovo naseljavaju na jug,
nije kontradiktorno samo zbog takvog navodnog dolaenja
i odlaenja, i uzroka istih, koji se nigde ne navode, ve zato
to se tu spominje i vizantijski strateg Beograda.142 I dok
se moe prei preko podatka da Porfirogenit spominje neku
solunsku temu (u 7. veku, koji se uzima za doba dolaska

83

Srba, nije postojala ta tema, ali jeste u doba Porfirogenita),

preko pomena Beograda, njegovog stratega i druge seobe
Srba ne moemo prei, jer kako kae akademik ivkovi,
U istoriografiji se uglavnom smatra da je funkcija stratega
Beograda (...) prestala postojati do poetka 7. veka, tj. 615.
godine, i da je cela ova pria o drugom doseljavanju Srba
zato malo verovatna (...) tavie, tokom celokupne istorije
Vizantije, Beograd nikada nije bio sedite neke teme. A
ako Beograd nikada nije bio sedite teme, onda nije mogao
da postoji ni Porfirogenitov strateg Beograda.143 Na kraju
je isti autor samo jo rekao da je Pominjanje ovog stratega
Beograda zaujue, i taj izmiljeni dodatak samo pripisao
anonimnom autoru, ne donevi nikakav zakljuak.144 Ne
moramo ni dodati da se Beograd pod tim imenom prvi put
javlja tek u 9. veku, da je do tad nazivan Singidunum, da je
mala verovatnoa da e vizantijski car upotrebiti slovenski
naziv za grad koji ionako ve ima polatinjeno ime, i da sam
Singidunum tada uopte i nije bio pod vlau Vizantije.
Protivrejima, koja nisu mogla da budu sluajne greke,
nema kraja, naprotiv, kako se vie prouava Porfirogenitov
spis, njih je sve vie. Recimo, govorili smo o zauujuem
nepominjanju arhontu Srba, tj. voi Srba koji ih je doveo
na Balkan i koji je bio rodonaelnik njihove prve dinastije.
Potpuno je nelogino da Porfirogenit pie o nekom Gojku,
Prosigoju ili Vlastimiru, kao malo kasnijim voama Srba, a
da ne zna ime njihovog prvog voe, za koga kae da je ak
dolazio u Carigrad, pregovarao sa carem Iraklijem i primio

84

hrianstvo! I ne samo to, ve kod Porfirogenita pie da se

ne znaju ni imena naslednika nepoznatog arhonta Srba
ni ime njegovog sina, ni ime njegovog unuka, kao naravno,
ni ostalih srpskih kneeva iz te dinastije. Prvi se pominje
Vojislav ili Vieslav, koji je poeo da vlada neko vreme
nakon ovih prvih voa Srba (?!).
Sa druge strane, Hrvatima se pripisuje ak pet voa na
jednom, a jedan voa na drugom mestu. Najzanimljivije je
da nijednu od tih linosti istorija ne poznaje,145 ve za njih
znaju jedino Porfirogenit i rimski papa. I dok se za Srbe,
naravno, ne zna ko su im bile prve voe, za Hrvate se moe
izvesti itava jedna dinastija, od 7. veka i doba doseljenja,
pa sve do 12. veka! Povrh svega, na jo jednom je mestu u
Porfirogenitovom delu zapisano da je Hrvate predvodio,
ipak, neimenovani voa, otac kneza Porge to znai,
skoro isto kao i u sluaju nepoznatog arhonta Srba. Gore
spomenuti istoriar je u vezi s tim napisao da Nije mogue
da su Srbi i Hrvati zaboravili ime osnivaa svoje dinastije,
to i jeste logino.146 ivkovi je doao do zakljuka da se
te voe Srba i Hrvata namerno ne pominju, jer su tada Srbi
i Hrvati bili pagani, te da se samo spominju njihove voe
kada su primili hrianstvo (poput kneza Porge). U tome
takoe ima logike, no, problem je to kod Porfirogenita
pie kako su Srbi primili hrianstvo upravo u vreme svog
prvog neimenovanog voe; isti autor, inae, najistaknutiji
prouavalac i branilac Porfirogenita, itekako je bio svestan
ovoga, te je zato i napisao sledee:

85

 Stoga, izgleda da je autor (Konstantinovog primarnog

izvora) zapravo izmislio celu priu o krtenju Srba.147
U vezi s tim, zanimljivo je to to Porfirogenitovo delo
navodi jedino kneza Trpimira i Kreimira od kasnijih voa
Hrvata, dok umnogome vie imena voa i podataka daje o
Srbima; sa druge strane, o doseljenju i krtenju Srba skoro
da se ne zna nita, i sama Porfirogenitova pria vie lii na
kopiju prie o Hrvatima, dok o poreklu i doseljenju Hrvata
prua se mnogo vie podataka. Da li je to logino? Da li je
logino da vizantijski car ne navodi podatke o Hrvatima iz
kasnijeg doba, a da pak o mranoj, nerazjanjenoj i nikome
znanoj ranoj istoriji i poreklu Hrvata daje obilje podataka?
Vratimo se sad na hrvatske istoriare i njihove pokuaje
da opravdaju neizbrojeno mnotvo greaka, izmiljotina i
protivreja u Porfirogenitovom delu. Margeti kae sledee
o tvrdnji kod Porfirogenita da su Hrvati proterali Avare, te
da su pobili veliku vojsku Franaka i njihovog vou, koji
se zvao Kocilis, kako tamo pie:
Dakako da je prikaz dogaaja oko unitenja avarske
moi koncem VIII. i poetkom IX. stoljea u 30. glavi DAI
donekle povran i netaan. Tako je primjerice Kadolah
(Porfirogenitov Kocilis) umro od bolesti godine 819., pa
se vijest o pogibiji franakog voe odnosi na pogibiju
markgrofa Erika kod Trsata 799. godine (...)
Dakle, jo jedna greka kod Porfirogenita: Kadolaha
nisu usmrtili Hrvati, ve je umro od bolesti. Margeti misli

86

verovatno da je Porfirogenit grekom pomeao Kadolaha

sa Erikom, pa zatim nastavlja:
Ljudevitove borbe s Francima nisu trajale sedam, nego
najvie pet godina, itd.148
Kod Porfirogenita pie da su Hrvati ratovali s Francima
sedam godina, a Margeti i to navodi kao novu sluajnu
greku Porfirogenita, dok zaboravlja nepobitnu injenicu
da se Ljudevit ni u jednom pisanom izvoru ne navodi kao
hrvatski knez ili knez Panonske Hrvatske. Da Porfirogenit
nije znao koliko su Franci i Hrvati (Sloveni) ratovali, onda
bi napisao nekoliko godina, a ne sedam, jer je ovaj izraz
ionako est u Porfirogenitovom delu.
Povrh svega, bilo je i drugih vrsta pokuaja da se iznae
opravdanje za Porfirogenitove tvrdnje, pa je tako Kocil(is)
poistoveivan i sa panonskim knezom Koceljom, kao to je
inio Ferdo ii. I dok knez Kocelj zaista i jeste bio vazal
Franaka, ili franaki voa, i dok njegovo ime zaista lii
na Porfirogenitovo ime Kocil, i u ovome sluaju se javlja
protivreje, jer je on iveo u drugoj polovini 9. veka, dok
su knez Ljudevit i knez Borna, za koje se smatra da su bili
voe Hrvata u ratu sa Francima, iveli poetkom 9. veka.
Porfirogenit kae u nastavku gornjeg citata da je Hrvatima
u to vreme vladao arhont Porin. I hrvatski i srpski istorici
Porina poistoveuju sa Porgom, a Porgu sa Bornom, mada
ostaje nejasno zato Porfirogenit, ponovo, ime iste linosti
na dva mesta pie na dva razliita naina. Da li je Kocil(is)

87

onda zaista Kadolah, koga je Porfirogenit zamenio za Erika

ili je re o nekom drugom, videemo kasnije.
Pogledajmo i ostale kontradiktornosti Porfirogenitovog
dela. Na jednom mestu se kae da Hrvati nisu vodili ratove
sa Bugarima, osim to su jedanput pak ratovali samo protiv
bugarskog kana Borisa.149 No, problem je u tome to se u
prii o Srbima kae da su Srbi bili ti koji su ratovali sa
Borisom, a ne Hrvati. ak se kae da su Srbi dobili darove
od Borisa nakon primirja, a pritom isto pie i za Hrvate!
Vizantolog i akademik ivkovi, branilac Porfirogenitovog
dela, kae sledee u vezi s tim:
...Ako je postojao model po kom je autor (DAI) nainio
sadrajno ista poglavlja o Hrvatima i Srbima, onda je vrlo
verovatno da je srpsko-bugarski rat posluio kao model za
navodni hrvatsko-bugarski sukob.150
Sasvim jasno priznanje o protivrenostima prisutnim u
Porfirogenitovom delu. Kasnije emo videti ta kau drugi
istoriari na ovo.
U pogledu Bugara i Srba, pie i da Srbi nikada nisu bili
pod vlau Bugara, dok na jednom drugom mestu, ponovo
protivreno, pie da je Srbija osvojena od strane Bugara.
Zatim, zapisano je kako je grad Salonu (Split) osnovao
rimski car Dioklecijan; istoriari se pak slau da Split nije
osnovao Dioklecijan.151
Kod Porfirogenita takoe pie da su vladari Travunije
oduvek bili pod vlau arhonta Srba, tj. nisu bili nezavisna
i posebna drava, dok na drugom mestu pie kako je vladar

88

Travunije bio nezavisan od arhonta Srba. ivkovi je ovo

pokuao da objasni na sledei nain: Travunija je bila pod
vlau arhonta Srba i zavisna od njega do doba Vlastimira,
koji se tu spominje, a od tada je postala nezavisna. No ipak,
problem je u tome to se tek u nastavku istog pasusa kae
kako su Arhonti Travunije oduvek bili pod vlau arhonta
Srba. Gdegod da se pogleda Porfirogenitovo delo, nailazi
se na sve same sluajne greke, izmetanja, netanosti
i kontradiktornosti. A da to nije sve, pokazae nam dodatno
i poslednja poglavlja o Porfirogenitu.

Konaan dokaz: Vatikanci prepisivali iz

De Conversione Bagoariorum et Carantorum
pri falsifikovanju Porfirogenitovog dela De
Administrando Imperio
Najvee dokaze o Porfirogenitovom delu kao falsifikatu
nisu doneli predstavnici tzv. srpske istorijske kole, ni bilo
ko od stranih istoriara, ve kao to se i moglo primetiti, to
je uinio istoriar koji je trebalo da odbrani verodostojnost
Porfirogenitovog dela i koji je samo jedan u nizu branilaca
zvanine, falsifikovane istorije sveta. Re je o pominjanom
istoriaru Tiboru ivkoviu, koji je u svojoj novoj knjizi, a
sigurno ne nameravajui to da uini, zapravo otkrio na koji
nain je falsifikovano delo O upravljanju carstvom.
Ironino je to to je on doao do zakljuka da je u stvari
Porfirogenitovo delo dopisao neki nepoznati autor, a koji

89

se koristio izvorom koji, naravno, nije sauvan, tj. toboe

je izgubljen. (Ne bi nas udilo da se u nekim arhivama u
skorije vreme sluajno pronae taj izvor.) On je naveo
i mogunost da je Porfirogenit samo koristio taj nepoznati
latinski izvor, bez obzira to ga niko nikada nije video, to
mu se ne zna naslov, i to nema ikakvih dokaza za njegovo
postojanje. Tibor ivkovi ga je nazvao De Conversione
Croatorum et Serborum (O pokrtavanju Hrvata i Srba).
I zaista, kada bi i postojala mogunost da Porfirogenitovo
delo nije falsifikovano, da je verodostojno, jedini odgovor
na pitanje, koji je bio glavni istorijski izvor Porfirogenitu,
bio bi da je re o nikome na svetu poznatom i izgubljenom
izvoru, poto drugog loginog odgovora nema. No ipak, mi
znamo da ono jeste falsifikovano, i u nastavku emo izneti
nove dokaze, i videti da je zapravo ivkovi tome najvie
doprineo.
Naime, vatikanski krivotvornici su u cilju falsifikovanja
Porfirogenitovog dela upotrebili jedan srednjovekovni spis,
koji se zove De Conversione Bagoariorum et Carantorum
(O pokrtavanju Bavaraca i Karantanaca). Istoriar Tibor
ivkovi je pokuao dokazati da je njegov imaginarni izvor
za Porfirogenita samo nainjen po uzoru na ovo delo, ali
da nema ni govora o falsifikovanju. Ako uzmemo u obzir i
sve do sad reeno, vi sami prosudite da li su opisi koji ete
ispod videti dodatni dokaz da je Porfirogenitovo delo bilo
falsifikovano ili nisu. Idemo redom.

90

 Na primer, pogledajmo ta pie u delu De Conversione

Bagoariorum et Carantorum, napisanog s kraja 9. veka, to
znai pre Porfirogenitovog dela:
(...) Huni (tj. Avari) isterae Rimljane, Gote i Gepide iz
Donje Panonije, te zauzee njihovu zemlju (...)152
Dok u Porfirogenitovom delu pie ovako:
(...) Avari isterae odavde (iz Dalmacije) Rimljane (...)
Ovi Rimljani behu proterani od Avara (...)153
Re je o istom dogaaju, ali u izvoru pie kako su Avari
proterali Rimljane, Gote i Gepide iz Donje Panonije, dok u
Porfirogenitovom delu, koje je napisano u kasnijem dobu,
pie samo kako su Avari proterali Rimljane, ali ne iz Donje
Panonije, ve iz Dalmacije. Ovo jo uvek ne mora nita da
znai, ali, idemo dalje.
U prvom delu u nastavku teksta pie:
(...) nakon dugih borbi Franci i Bavarci, a zajedno sa
njima i Karantani, pobedie ih (Avare) i isterae iz zemlje.
Potom Karantance pokrsti (franaki) car, te ih uini svojim
podanicima.154
Dok u Porfirogenitovom delu pie ovako:
(...) Po zapovesti cara Iraklija, ovi Hrvati pobedie i
isterae te Avare iz ove zemlje (...) Car Iraklije je doveo
svetenike iz Rima (...) koji su pokrstili Hrvate (...)155
U oba dela se opisuje isti dogaaj o proterivanju Avara
i naseljavanju Slovena u njihovu zemlju, koju su nekada u
svom posedu imali Rimljani. Ono to predstavlja dokaz da
je ovde re o falsifikovanju jeste injenica da u prvom delu

91

nema ni pomena o Hrvatima, dok u Porfirogenitovom delu,

koje je napisano nakon ovog prvog, ubacuju se Hrvati. Kao
to se vidi, Avare nisu proterali Hrvati, ve Franci, Bavarci
i Karantanci. Takoe, Avari nisu ni proterani iz Dalmacije,
kako to pie kod Porfirogenita, ve iz Panonije, i to samo iz
Donje Panonije. Konano, u vreme tih dogaaja nisu ni bili
pokrteni Hrvati, ve Karantanci. Sasvim je oigledno da je
falsifikator iskoristio delo De Conversione Bagoariorum et
Carantorum kao izvor, ali potom Franke i Slovene, prosto,
preimenovao u Hrvate (lat. Chrobati). Jo je oiglednije po
tome to su falsifikatori Panoniju zamenili sa Dalmacijom,
poto im je Dalmacija bila bitna kao mesto u koje su Hrvati
doli pre Srba, i koje se toboe prostiralo do reke Dunav,
kako pie kod Porfirogenita. Zato je onda ivkovi doao
do zakljuka da je spomenuto delo posluilo Porfirogenitu,
ili anonimnom autoru, samo kao uzor ili model, kad se u
njemu uopte ne pominju Hrvati, a pritom se govori o istim
dogaajima?
Zabunu izaziva i pominjanje kneza Porge, za koga se u
Porfirogenitovom delu kae da je tada bio voa Hrvata, jer
se taj Porga poistoveuje sa hrvatskim knezom Bornom;
Borna je iveo u 9. veku, a ne u 8. veku, kada se i zbio ovaj
dogaaj. To je razlog zato su mnogi istoriari tvrdili da je
car Iraklije (610-642) tu naknadno ubaen. Sami hrvatski
istoriari, i uopte predstavnici slubene istorije, pisali su
da Iraklije predstavlja neopravdan umetak. Od hrvatskih je
Margeti, recimo, smatrao da je Porfirogenit ubacio Iraklija

92

i da je to pisano u probizantskom duhu; ista su miljenja

imali Raki, Jagi, Karaman, ii, i drugi. Hrvatski istorik
N. Budak kae da je Razdoblje intenzivnog pokrtavanja
Hrvata (...) zapoelo nakon franakog osvajanja Liburnije i
Dalmacije,156 to bi znailo u 9. veku, a ne u doba Iraklija;
u vezi s tim, Grafenauer pie da je Heraklije tendeciozno i
nehistorijski uvuen u hrvatsku povijest;157 dok od srpskih
istoriara, ivkovi zakljuuje da se radi o caru Irakliju II, i
da Porfirogenit nije napisao nita to je protivreno u tom
delu teksta. Iako ima logike u njegovom dokazivanju da se
Hrvati jesu doselili i pokrstili u 7. veku, on pritom ipak nije
razjasnio identitet kneza Porge koji se tu spominje. Naime,
ako je Porga isto to knez Borna, kako mnogi hoe, onda se
radi o kontradiktornosti, jer je Borna iveo u 9. veku, kao
to smo i objasnili. A ako nije Borna, ve se zaista radi o 7.
veku, onda je to dodatni dokaz da je anonimni autor uzeo
podatke iz De Conversione Bagoariorum et Carantorum,
izmenio ih i potom ubacio u Porfirogenitovo delo (mada ni
u tom sluaju nema poklapanja, jer se opisani dogaaj zbio
sredinom 8. veka). Ali, ako se tu ne radi o istom dogaaju,
ve Porfirogenit zaista govori da su Hrvati proterali Avare
u 7. veku, u doba Iraklija (bilo Iraklija I ili Iraklija II), ako
Porga nije knez Borna, i ako je ivkovi u pravu, uprkos
gornjem poreenju spomenutog izvora i Porfirogenitovog
dela, onda ko je bio Porga, i ko je bio njegov neimenovani
otac, u ije doba su Hrvati proterali Avare? Dakle, ako
zaista tu nije re o knezu Borni (to bi jedino moglo spasiti

93

porfirogenitovce u ovom sluaju), i ako se zaista ne radi o

falsifikovanju dogaaja oko pokrtavanja Karantana, i ako
se to deavalo u vreme Iraklija II, za ta ivkovi i navodi
dobre dokaze, onda ko je knez Porga? Odgovor na ovo
pitanje se nalazi u sledeem poglavlju.
O Porfirogenitu i njegovom izvoru, u pogledu gornjih
citata, ivkovi je zapisao kako je Slinost u stilu pisanja
oigledna; ak je i terminologija ista.158 Uostalom, ako je
kod Porfirogenita opisano da su Hrvati bili pokrteni nakon
proterivanja Avara, u vreme Porge, koji se izjednaava sa
Bornom iz 9. veka, jasno je da je re o dogaaju koji nema
nikakve veze s Hrvatima, ve sa Francima i Karantancima,
pokrtenim u 8. veku, dok pomen Iraklija u tom sluaju jo
jedan je pokazatelj falsifikovanja.
Oni koji bi hteli da Karantance poistovete sa Hrvatima,
kako bi moda opravdali Porfirogenitovu tvrdnju da Hrvati
proteruju Avare, a ne Franci i sa njima Karantanci, nailaze
na dva problema: prvo, Porfirogenit ne pominje Franke sa
Hrvatima kao pobedioce nad Avarima, ve samo Hrvate, i
to kao jedini i najznaajniji faktor u tom dogaaju, a drugo,
ako bi bili Hrvati isto to Karantanci, onda sve one ostale
Porfirogenitove tvrdnje o poreklu, doseljenju i pokrtenju
Hrvata padaju u vodu, poto se one ne uklapaju u istorijski
opis Karantanaca, koji su bili najzapadniji i jedan posebni
deo junoslovenskih plemena.
Dodatni dokaz da je ovde re o falsifikatu predstavlja i
injenica da anonimni autor-nastavlja Porfirogenitovog

94

dela esto na vie mesta ponavlja isti podatak, i to upravo o

onome za ta mi smatramo da je protivreno. U gornjem je
primeru kod Porfirogenita opisan, dakle, isti dogaaj kao u
delu De Conversione Bagoariorum et Carantorum, i to na
isti nain; jedna jedina razlika, ne raunajui to su umesto
Karantanaca i Franaka stavili Hrvate, jeste u tome to su u
Porfirogenitovom delu ubaene i krae reenice koje samo
ponavljaju priu o doseljenju i pokrtenju Hrvata, kao da
je autor hteo da nas stalnim podseanjem ubedi u sve svoje
tvrdnje o Hrvatima i Srbima.
Vratimo se poreenju Porfirogenitovog dela s delom De
Conversione Bagoariorum et Carantorum. U drugom delu,
kako pie i ivkovi, zapisano je kako je iz Franake doao
meu Karantance jedan ovek koji je bio dobre naravi i
mudar, i koji je irio hrianstvo meu njima,159 mada su
oni formalno primili hriansku veru jo pre toga. Re je o
nekom sveteniku Vergiliju. Ne istie se pak da je Vergilija
poslao papa, ali poto je bio rimokatoliki biskup, logino
je da je to radio sa dozvolom glavara svoje Crkve.160
Sa druge strane, kod Porfirogenita imamo Martina, koji
je isto bio mudar i poboan svetenik, koji je propovedao
hrianstvo meu Hrvatima, mada su formalno ve primili
hriansku veru pre toga, i koga je poslao rimski papa.161
Slinosti izmeu misije Vergilija i Martina muenika
se naziru, s tim da u izvoru pie da je Vergilije doao meu
Karantance, a kod Porfirogenita da je taj Martin doao kod
Hrvata. I dok u izvoru pie da Sloveni (Karantani) trae od

95

franakog cara da im poalje svetenike da ih krste, dotle

kod Porfirogenita pie da Hrvati trae sveto krtenje od
pape, i da im je vizantijski car poslao te svetenike.
Ipak, ako i uzmemo u obzir mogunost da je re samo o
pukoj sluajnosti, i da Martin nije bio izmiljen na osnovu
linosti Vergilija, istoriar ivkovi nesvesno nam otkriva
celu ovu misteriju oko Martina koji je inio Boija uda u
zemlji Hrvata. On kae da je pojava takvog pobonog i
mudrog oveka mogla biti samo uobiajen obrazac pisanja
u srednjovekovnim delima,162 to je novo priznanje da taj
Martin nije morao ni postojati. Njegovim reima pak treba
jo dodati da to nije obrazac pisanja u srednjovekovnim
delima, ve kod rimokatolikih pisaca Srednjeg veka, to
znai da to nije napisao vizantijski car Porfirogenit.
Konano, dodajmo i njegovo poreenje Porfirogenitove
linosti Martina sa misijom svetenika Eligija kod Bretona,
iz jednog drugog istorijskog izvora. Eligije je doao meu
Breton(c)e, kojima je govorio isto to i Martin Hrvatima u
Porfirogenitovom delu, da ako (ih) neki tuin napadne i
zapodene rat protiv njih, da e ih onda tititi njihov Bog i
car, itd. I ne samo to, ve dok se za Martina kae da iako je
bio svetenik da je nosio svetovnu odeu,163 tako se i za
Eligija kae da je na putovanju nosio svetovnu odeu.164
I kao to je Martin inio uda i prorokovao pred Hrvatima,
tako je i Eligije imao proroke vizije za Bretone. Zatim,
Tibor ivkovi nastavlja poreenje, ne budui svestan ta u
stvari postie, kad navodi Porfirogenitov opis Martina kao

96

nekog bolesnog, pobonog oveka bez stopala, dok Eligije,

iako potpuno zdrav, ipak nailazi na oveka bez nogu pre
nego to je uao u neku crkvu.165 I konano, isti autor je
zakljuio na kraju da je Porfirogenitov anonimni pisac,
kao latinski izvor, priu o bogalju Martinu, koga su nosila
etvorica ljudi, uzeo iz biblijskog teksta:
(...) I doli su ljudi i doneli mu paralizovanog oveka.
Nosila su ga etvorica.166
Znai, sasvim je jasno da su prie o Martinu, prorotvu
i obeanju pape o zatiti Hrvata samo izmiljotina rimskih
biskupa, koju su ubacili u delo Porfirogenita. Ovakav nain
pisanja nije mogao da potekne od vizantijskog cara.
Da sve ovo nije sluajnost, i da se vredni falsifikatori ni
od ovolikog izmiljanja i prepisivanja nisu zasitili, govore i
sledei primeri. U delu je De Conversione Bagoariorum et
Carantorum zapisano i sledee:
...Car je naredio nadbiskupu Arnu da ode meu zemlje
Slovena, da dovede svetenike, i da ih privede hrianskoj
veri... A on uredi crkve, dovede svetenike i naui narod
pravom ispovedanju vere.167
Dok u Porfirogenitovom delu, u vezi sa ve pomenutim
krtenjem Srba, pie ovako:
...Car naseli Srbe u tim zemljama.. dovede svetenike iz
Rima, pokrsti ih i naui pravom ispovedanju vere...168
Ovo krtenje Srba, koje smo ve objanjavali, i za koje
ivkovi kae da je verovatno izmiljeno, veoma lii na
opis pokrtavanja Slovena/Karantanaca iz De Conversione

97

Bagoariorum et Carantorum. I dok se u njemu pominje car

Franaka koji alje Slovenima svetenike, dotle Porfirogenit
govori o caru Vizantije koji Srbima alje svetenike. ak se
upotrebljava i u potpunosti identian izraz: nauiti pravom
ispovedanju vere. ivkovi sam zakljuuje:
Ovi identini tekstovi, i ista poruka koju oni nose, ni u
kom sluaju ne mogu biti sluajnost, ve su sigurno tesno
povezani. Bez ikakve sumnje, autor Konstantinovog izvora
o Hrvatima (i Srbima) ne samo da je posedovao DCBC,169
ve je koristio to delo kao model za svoj rad.170
Ponovo, na autor tvrdi da je Porfirogenitov anonimni
pisac samo koristio spomenuto delo kao izvor i model po
kom je napisao priu o pokrtavanju Hrvata i Srba, a ne da
je izvrio plagijat, te umesto Slovena iz De Conversione
Bagoariorum et Carantorum ubacio Srbe. ivkoviu bi se
moglo verovati da je to bio samo model po kojem su dodati
podaci u Porfirogenitovo delo; moglo bi se verovati da su i
vizantijski i franaki car pokrstili Slovene na iznad opisan
nain, i da su to dva potpuno odvojena dogaaja; ali u to bi
se moglo verovati samo kada ne bismo znali da je krtenje i
doseljavanje Hrvata izmiljeno, i da je prepisano iz dela De
Conversione Bagoariorum et Carantorum, kao to smo ve
videli. Pa ako su falsifikatori tako uinili s Hrvatima, malo
je mogue da isto nisu uradili i sa priom o Srbima, koje su
toboe pokrstili rimski svetenici. I dok su u prvom sluaju
umesto Karantanaca ubacili Hrvate, tako su u ovom sada
sluaju, umesto Slovena ubacili Srbe.

98

 Takoe, De Conversione Bagoariorum et Carantorum

kae u vezi s pokrtavanjem Karantanaca da su uestvovali
u tome arhiepiskop Arno, neki episkop Modesto, nekoliko
prezvitera koji se navode poimenice, jedan akon i vie
svetenika,171 dok je kod Porfirogenita zapisana potpuno
ista stvar da su Hrvate pokrstili arhiepiskopi, episkopi,
prezviteri, akoni i svetenici, koje je toboe doveo car
Iraklije.172 Upotrebljava se ista reenina konstrukcija. I ne
samo to, ve su svi ovi svetenici iz dela De Conversione
Bagoariorum et Carantorum jedino mogli da budu poslati
od strane Rimske crkve, dok kod Porfirogenita pie da je
car Iraklije poslao svetenike upravo iz Rima.
ivkovi nastavlja, pa nam i sam kae ono to je oito:
Na vie mesta u tom izvoru se naglaava uloga Rima u
pokrtavanju oba plemena (Hrvata i Srba), to znai da je
autor tog izvora bio pripadnik zapadnog hrianstva, tj.
Rimske crkve.173
Dakle, znamo, i uz to imamo i konkretno i sasvim jasno
priznanje branilaca Porfirogenita, da je taj anonimni pisac
Porfirogenitovog dela bio pripadnik Rimske crkve, i da
je pisao o Hrvatima i Srbima po uzoru na delo o krtenju
Karantana, povodei se politikim ciljevima Rima, ali ipak,
Porfirogenitovo delo nije bilo falsifikovano, i skoro su sve
njegove tvrdnje verodostojne (?!), govore sadanji istorici.
Pogledajmo jo neke primere upotrebe identinih izraza
i reeninih konstrukcija, kako ih navodi ivkovi. U delu
De Conversione Bagoariorum et Carantorum pie da je car

99

Franake odredio vladare Slovenima u zemlji iz koje behu

proterani Huni (Avari), pa onda ih redom nabraja sve po
nasledstvu.174 S druge strane, kod Porfirogenita pie da su
Srbi bili potinjeni caru Vizantije, pa se onda nabrajaju sve
po redu voe Srba. I na kraju, i jednom i u drugom delu se
u tim opisima prvih voa Slovena/Srba nalazi u potpunosti
identian izraz: i dalje su bili potinjeni caru, s tim da je
kod Porfirogenita re o vizantijskom caru, a u izvoru je re
o franakom.175 ivkovi, koji nam govori o upeatljivoj
slinosti, kako on to kae, izmeu Porfirogenitovog dela i
dela De Conversione Bagoariorum et Carantorum, napisao
je i sledee:
U delu DAI je isti sluaj kao i u delu DCBC; naglaava
se da su ovi vladari (Slovena/Srba) bili potinjeni caru (...)
To je moglo da bude sluajno podudaranje, ali ako se
uzmu u obzir i sve druge slinosti DAI sa DCBC, onda ova
tvrdnja ima osnova.176
U izvoru o pokrtavanju Bavaraca i Karantanaca pie da
su Franci, a s njima Bavarci i Karantani, pobedili Avare, tj.
da su jedan deo Avara unitili, a drugi deo pokorili, dok u
Porfirogenitovom spisu pie da su Hrvati pobedili Avare, i
jedne od Avara pobili, a preostale prinudili na pokornost.
U izvoru pie jo da su preostali Huni (tj. Avari), koji su
primili krtenje... do dananjeg dana ostali podanici caru,
dok kod Porfirogenita pie do dananjeg dana ima Avara
meu Hrvatima, kojima se i vidi da su Avari. Poto je re
o istom dogaaju opisanom u ova dva dela, pitanje je zato

100

istoriar ivkovi i dalje smatra da je postojao izvor koji je

nainjen po uzoru na delo De Conversione Bagoariorum
et Carantorum, kada se u njemu uopte nigde i ne pominju
Hrvati, ve Franci? Takoe, u njemu pie da je deo Avara
ostao da ivi u Panoniji, a kod Porfirogenita pie da deo
preivelih Avara ivi u Dalmaciji (iz oiglednih politikih
razloga). U oba dela se opet koristi identian izraz, tj. pie
da je deo Avara preiveo i da ivi u Panoniji/Dalmaciji do
dananjeg dana, s tim da se u izvoru to odnosi na 9. vek, a
u Porfirogenitovom delu se odnosi na 10. vek; jasno je da
su vatikanski falsifikatori prepisivali iz ovog prvog, pa su
ne razmiljajui preneli tu informaciju i pomerili je u doba
pisca. ivkovi kae da tu nema nieg udnog.177
I za sam kraj, pogledajmo jo dva njegova zakljuka o
autorstvu Porfirogenitovog dela:
Autor DCCS (tj. Konstantinovog izvora) video je Rim
kao duhovni centar Hrvata i Srba. Osim toga, insistirao je
i na postojanju saveza izmeu Rima i Hrvata, ali i na
zakletvama koje su Hrvati dali papi.178
Znai, taj anonimni autor je smatrao Rim za duhovni
centar Hrvata i Srba, iako Rim to nije bio, ve je to samo
pusta elja Rimske crkve. Cilj Rima je bio da Srbe i Hrvate
prikae kao njegove podanike, koji su bili odani Rimu jo
od najranijih vremena, pa bi Srbi verovatno trebalo da se
vrate veri svojih predaka. To se naziva zamenom teza. A
kao da to nije bilo dovoljno, ve su Srbi jo prikazani kao
izgubljeni robovi, ije i samo ime navodno znai robovi,

101

i ije se poreklo ne zna, niti se znaju imena njihovih prvih

vladara, dok Hrvati ne samo da nisu bili robovi, ne samo da
su bili slobodan i slavan narod, ne samo da su imali svoje
dve, ne jednu, dve nezavisne drave jo od svog doseljenja
i isterivanja Avara, ve i njihovo samo ime znai oni koji
dre veliku teritoriju. Kao to je ve reeno, u tim reima
se jasno vidi netrpeljivost i mrnja Rima prema Srbima, tj.
izmaticima, kako bi oni to rekli, s jedne, a neopravdano
velianje Hrvata, sa druge strane, koje je trebalo prikazati
kao neku posebnu naciju i potpuno odvojen entitet od Srba,
navodno oduvek veran i posluan Rimskoj crkvi.
Konano priznanje spominjanog istoriara, kao sigurno
najboljeg branioca Porfirogenitovog dela do sad, i vatrenog
zastupnika zvanine falsifikovane istorije, glasi ovako:
Izgleda da je autor Konstantinovog izvora o Hrvatima
imao nameru da istorijske dogaaje prilagodi u skladu sa
interesima Rima.179

Ko je bio knez Porga?

Vratimo se na pitanje Porge u vezi sa Porfirogenitovim
priama o doseljenju Hrvata iz Bavarske u Dalmaciju, koji
su proterali Avare, koje je predvodilo petoro legendarne
brae, i koji su se pokrstili u doba neimenovanog oca kneza
Porge. Ko je dakle bio Porga? Ako je bio knez Borna, onda
se vraamo na ve opisana protivreja o caru Irakliju, koji
je iveo dva veka pre Borne. Ako je Iraklije umetak, onda
se vraamo na plagijat iz dela De Conversione Bagoairoum
102

et Carantorum. I konano, ako Iraklije ipak nije taj umetak

i ako Porga nije Borna, ve je taan ivkoviev zakljuak,
da je re o 7. veku, i da se tu mislilo na Iraklija II, onda to i
moe da ima logike, i to bi zaista bio odlian argument za
verodostojnost Porfirogenita, barem u tom delu teksta. No,
ivkovi je u ovom sluaju ostao duan da otkrije identitet
kneza Porge. Ponovo, ko je onda bio Konstantinov Porga?
Sam ivkovi ne zna odgovor, kao ni bilo ko od srpskih
ili hrvatskih istoriara; on jedino kae da je to ime sigurno
neslovenskog porekla.180 Ako uzmemo u obzir da je Hrvate
koji navodno proteruju Avare predvodilo petorica brae, a
koje smo ranije povezali s Kubratima, tj. kanom Kubratom
i njegovih pet sinova, onda da li i Porga ima veze sa njima?
Videemo ispod da je jedan deo Kubrata naselio Panoniju
(koju Porfirogenit slovi za hrvatsku dravu), pod vostvom
kana Kubera, sina Kubrata, dok je drugi deo Kubrata, pod
vostvom Alceka, isto sina Kubrata, naselio Bavarsku,
koju Porfirogenit slovi za postojbinu pomenutih Hrvata.
tavie, upravo su panonski Kubrati ratovali sa Avarima, a
ne panonski Hrvati, i upravo su ovi Kubrati iz Panonije
otili i naselili Dalmaciju, a ne Hrvati, te na kraju doli u
Makedoniju.181 Sa druge strane, i Kubrati iz Bavarske, pod
vostvom Alceka, ratovali su sa Avarima, a ne Hrvati; oni
su na kraju u broju od nekoliko stotina ljudi naselili Italiju,
i tamo se oito stopili sa starosedeocima. Vatikan je sve te
bugarske Kubrate, kao to smo videli, proglasio za Hrvate,
pa ak i Karantance, koji su pomogli Francima u unitenju

103

Avara, te zato ne udi to u Porfirogenitovom delu imamo

zapise o neke tri prvobitne domovine Hrvata i tri naina
doseljenja na Balkan i pokrtavanja. Zato sada izbija jedno
logino pitanje: Ako smo ve videli vezu ovih Hrvata sa
Kubratima, naroito ovim koji proteruju Avare, a dolaze
iz Bavarske, da li je onda onaj Porfirogenitov neimenovani
knez Hrvata i otac Porge, zapravo, sam kan Alcek, sin kana
Kubrata? I da li je onda Porga (podsetimo se, neslovensko
ime!) bio sin Alceka?
Da je ovo vrlo mogue, govori nam i pomenuti istoriar
Karataj, koji je pisao da je ime Porge turskog (bugarskog),
to jest, tursko-mongolskog porekla. Sa njime bi se sloio i
afarik, jer je on ime kneza Porge uporeivao sa imenom
Purga(s) - ime voe Mordvina.182 Ti Mordvini su isto narod
tursko-mongolskog porekla, izmean sa Slovenima, i oni su
iveli u predelu Skitije, upravo meu Bugarima, pre no to
su Bugari otili na zapad i na Balkan. ak i Porfirogenit na
jednom mestu spominje njihovu zemlju, kao bliske susede
Bugara i Peenega jo jednog naroda turskog porekla.183
Za njih zna i Jordanes, ali i mnogi drugi pisci.184 Konano,
ime Porga, kao ime turskog (bugarskog) porekla, odnosi
se na Porfirogenitove Hrvate, tj. na nekog od kubratskih
voa. Da li je moda taj Porga onda bio jedan od sinova ili
unuka kana Kubrata, tj. jedan od sinova one petorice voa
Hrvata/Kubrata kod Porfirogenita?
Britanski istorik Henri Hovort Porfirogenitovog Porgu
smatrao je upravo za sina jednog od petorice tih hrvatskih

104

voa, tj. sinova kana Kubrata.185 Spominjani stari hrvatski

istoriar, Ivan vear, zapisao je sledee u vezi s tim:
Kad su sinovi vojvode Hrovata (tj. kana Kubrata), kojih
je bilo pet, svi skupa Dalmaciu, Panoniu i Iliriu od Avarah
osvojili, onda Porga, ne zna se kojega izmeu brae sin,
ostao je s jednom stranom vojvodah... u Dalmacii, a druga
pako strana Hrovatskih stareinah, da zadnju volju svoga
oca ispuni, otila je u Iliriu i Panoniu.186
Da li je onda Porfirogenitov knez Porga, sin bezimenog
voe Hrvata, koji su doli iz Bavarske i proterali Avare, u
stvari, bio kan Porga, sin Alceka, sina Kubrata, iji je deo
Bugara doao iz Bavarske i proterao Avare?

PORGA (Porfirogenit) SIN KANA ALCEKA

Ime Porga je
neslovenskog porekla
Porgini Hrvati dolaze
krajem ili sredinom 7. veka
Doli su iz Bavarske
Proterali su Avare
Ratovali su sa Francima
Pet voa Hrvata, koji su ih
doveli na Balkan
Ime sina Alceka je moralo
biti neslovenskog porekla
Alcekovi Kubrati dolaze
sredinom ili krajem 7. veka
Doli su iz Bavarske
Ratovali su sa Avarima
Ratovali su sa Francima
Pet sinova kana Kubrata,
koji su ih doveli na Balkan

Da sumiramo sve mogunosti:

1) Ako je knez Porga isto to i Borna, onda se samo
vraamo na ranije zakljuke o dokazima za falsifikovanost
105

Porfirogenitovog dela, jer je Borna iveo u 9. veku, a Porga

se vezuje za doba cara Iraklija, tj. 7. vek;
2) Ako je car Iraklije tu neopravdan umetak, i ako je
knez Porga ipak knez Borna iz 9. veka, onda ispada da su
se Hrvati doselili i pokrstili u 9. veku, te je to samo dodatni
dokaz da su sve ostale Porfirogenitove tvrdnje o Hrvatima,
njihovom doseljenju u 7. veku, pokrtavanju i zakletvama
papi, poreklu i nezavisnim dravama, zapravo, neistinite;
3) Ako Porga nije Borna, ve nepoznati voa Hrvata iz
7. veka, onda se vraamo na dokaze da je Porfirogenitovo
delo samo falsifikovano na osnovu srednjovekovnog spisa
De Conversione Bagoairoum et Carantorum, te su umesto
Karantana ubaeni Hrvati; isto vai i za gornju mogunost;
4) I konano, ako Porga nije Borna, i ako se ne radi o
dogaaju opisanom u delu De Conversione Bagoairoum et
Carantorum (to je malo verovatno, ali za porfirogentovce
najbolja opcija), ve se radi o nepoznatom voi Hrvata i
dobu cara Iraklija II, onda je Porga jedino mogao biti voa
bugarskih Kubrata, sin kana Alceka, to znai da i u ovom
sluaju situacija ostaje ista ne radi se o Hrvatima, ve o
Kubratima, pa je to opet dokaz da je Porfirogenitovo delo
falsifikovano.187

Knez Vieslav - otac Porge i voa Hrvata?

Kao to je ve navoeno, na jednom mestu je zapisano
da su Hrvati proterali Avare, da su bili pokrteni u vreme
Porge, da su bili podanici cara Iraklija, i da im je on poslao
106

svetenike iz Rima da ih krste; dok na drugom mestu pie

da Hrvati dolaze na poziv Iraklija, isteruju Avare, osvajaju
okolne zemlje, sami pozivaju rimskog papu da ih pokrsti, i
osnivaju svoje nezavisne drave, tj. nisu podanici Iraklija.
U nastavku se kae da se to desilo u vreme njihovog voe
Porina. Pokazali smo iznad da su ova dva navoda potpuno
protivrena, zapravo, da se ovde jasno vide otisci prstiju od
vatikanskih falsifikatora. Zato se postavlja jo jedno pitanje
Da li je knez Porga iz prvog navoda zaista isto to i knez
Porin iz drugog navoda? Sve nam ukazuje na to da je re o
istoj linosti, kako i smatra veina istoriara, meutim, sad
emo i ovde videti protivreja Porfirogenitovog dela.
Zapisano je da su Hrvati ratovali protiv Franaka, koje je
predvodio neki Kocil(is), a da je nad Hrvatima vladao knez
Porin. Taj Porin se poistoveuje s knezom Porgom, a Porga
sa knezom Bornom iz 9. veka. Istoriari zato smatraju da je
ovde re o ratu sa Francima, a kojima je kasnije pomogao
knez Borna/Porga, protiv panonskog kneza Ljudevita (819.
godina).
Sam franaki voa Kocil, poznato je, poistoveuje se sa
franakim voom Kadolahom, koji zaista i jeste ratovao sa
Slovenima. Meutim, kada bismo i prihvatili tezu Porin =
Porga = Borna, i Kocil = Kadolah, onda nailazimo na nove
kontradiktornosti u Porfirogenitovom delu:
- prvo, Kadolah nije poginuo u tom ratu, kako pie kod
Porfirogenita, ve je umro od bolesti, kao to je ranije bilo

107

reeno. Mada se za ovu omaku nekako i moe progledati

kroz prste Porfirogenitu, sledea prepreka je nepremostiva;
- injenica je da Kadolah nije krenuo u rat protiv Borne
i dalmatinskih Slovena, ve je hteo da ugui ustanak kneza
Ljudevita u Panoniji. Ljudevit, koji se uopte ne pominje u
Porfirogenitovom delu u vezi sa Kadolahom/Kocilom, u toj
borbi je pobedio Kadolaha. A onda, kada se spremala nova
franaka vojska protiv ustanka Ljudevita (Kadolah je ve
umro), Ljudevita napada i knez Borna/Porin. Znai, Borna
nije stao na stranu Ljudevita, ve je ostao veran vazal caru
Franaka, te je zajedno s Francima ratovao protiv Ljudevita,
a ne protiv Franaka.188 Potpuno suprotno, kod Porfirogenita
jasno pie da je voa Hrvata koji su pobedili Franke bio
knez Porin/Borna.189 Ali kako je to moguno kada Borna
nije pobedio Franke, ve je to uinio knez Ljudevit, dok je
Borna bio protiv Ljudevita? ak i da Borna jeste ratovao s
Ljudevitom protiv Kadolaha, nelogino je da se Ljudevit
ne spomene u Porfirogenitovom delu kao voa Slovena, a
naroito zato to se u franakim izvorima Ljudevitu pridaje
centralna uloga u borbi protiv Franaka.
Neko bi moda rekao da Porfirogenit samo kae da je
Porin/Borna vladao nad Hrvatima nakon rata sa Francima,
poto u Porfirogenitovom delu pie da su Hrvati pokrteni
u vreme kneza Porina (Borne). No opet, Kadolah ili Kocil,
koji je poraen od strane Hrvata, iveo je u vreme kneza
Borne/Porina, te zato i ova mogunost otpada. Povrh toga,
sam Borna je preminuo 821. godine, dakle, tokom samog

108

rata sa Francima, tako da ne postoji ni najmanja mogunost

da su tvrdnje kod Porfirogenita tane. Time i tvrdnja da su
Hrvati pokrteni u vreme Borne/Porina postaje neloginija,
jer je Borna ve bio mrtav pre zavretka rata!
Ali, ni to nije sve. Najvei problem predstavlja to to su
falsifikatori u prethodnom poglavlju pomenuli izmiljotinu
o navodnim dvema nezavisnim dravama Hrvata; jedna je
navodno postojala u Dalmaciji, a koju su hrvatski istoriari
nazvali Primorska Hrvatska, dok je druga navodno bila u
Panoniji i Iliriku, koju su isti nazvali Panonska Hrvatska.
Problem je u tome to kod Porfirogenita pie da su vladari
ove dve nezavisne Hrvatske bili u dobrim odnosima,190
dok sada vidimo da hrvatski vladar Dalmacije Borna
ratuje protiv hrvatskog vladara Panonije Ljudevita! Pa
se postavlja pitanje, ima li kraja kontradiktornostima u delu
Porfirogenita? Zapravo, ovo je razlog to se panonski knez
Ljudevit i ne spominje kod Porfirogenita.
Zatim, u Porfirogenitovom delu jo pie da je rat trajao
sedam godina, meutim, taj rat nije trajao sedam godina. A
koliko je svim istoriarima jasno da je nagomilano previe
protivreja u samo te dve kratke Porfirogenitove reenice o
ratu protiv Franaka, govori zakljuak pominjanog istoriara
ivkovia u vezi sa navodima o trajanju istog, koji je pisao
da je Konstantinov glavni izvor o Hrvatima trajanje rata
(sa Francima) verovatno prilagodio Bibliji, tj. biblijskom
broju sedam,191 pa zato kod Porfirogenita pie da je taj rat
trajao sedam godina.192 Mada ne iskljuujemo ak ni ovu

109

mogunost kada je re o vatikanskim falsifikatorima, to je

pak samo nova potvrda na kakav naivan nain je ovo delo
Porfirogenita falsifikovano i/ili na koliko oajne pokuaje
opravdavanja istog su spali njegovi slepo posluni branioci.
tavie, da Porfirogenit nije znao koliko je dugo trajao
rat sa Francima, on bi napisao da je trajao nekoliko godina,
a ne sedam, jer se ionako u Porfirogenitovom delu neretko
koristi izraz nekoliko godina ili odreeno vreme. ak
je mogao i da ne stavi koliko je rat dugo trajao. Meutim, i
tu se takoe vidi rad falsifikatora. Evo ta kae ivkovi:
Zanimljivo je da izraza mehri de hronon tinon nema ni
u jednom jedinom vizantijskom izvoru poznatom modernoj
vizantologiji. Ako on zaista znai nekoliko godina, onda
bi trebalo da ga naemo u skoro svakom spisu vizantijskih
istoriara.193
Stvarno, da je Porfirogenit bio taj koji je upotrebljavao
izraz nekoliko godina u svom spisu, logino bi bilo da ga
ima i u drugim spisima vizantijskih pisaca. ivkovi nam
pak kae da se on ne sree ni u jednom vizantijskom izvoru
osim kod Porfirogenita. Iz toga zakljuujemo da su ovakav
neodreeni izraz ubacili vatikanci, zato to nisu ni mogli da
uvek budu precizni u navoenju datuma, pa je lake samo
da napiu nekada davno bee, pre nekog vremena, pre
par godina, itd. U reim sluajevima kada bi navodili broj
godina ili neki datum, kao u sluaju opisa rata sa Francima,
izgleda da su se povodili svojim uvenim lanohrianskim

110

misticizmom (npr. ubacivanje biblijskog broja sedam), tako

da im je skoro svako navoenje preciznog podatka netano.
I konano, poslednji dokaz koji potpuno raskrinkava
vatikanske lai, i koji nam pokazuje koliko je Rim izbutao
sve podatke Porfirogenitovog dela u cilju prikrivanja istine,
pa bilo da je knez Porin isto to Porga, tj. Borna ili ne, jeste
sledea Porfirogenitova tvrdnja:
(...) Na kraju su pobedili Hrvati i unitili sve Franke i
njihovog vou Kocila. Od tada su Hrvati postali nezavisni
i slobodni, pa su zatraili sveto krtenje od Rima. Biskupi
su doli i pokrstili ih u vreme njihovog kneza Porina.194
Porfirogenit kae da su se Hrvati, nakon pobede u ratu s
Francima, oslobodili njihove vlasti i postali nezavisni, to
nije tano. Franaki izvori nas jasno obavetavaju da je rat
nastavljen i posle smrti Kocila/Kadolaha, i ne samo to, ve
i da je nastavljen i nakon smrti kneza Borne/Porina, da je
knez Ljudevit kasnije usmren, da je ustanak propao, i da
se nijedan od slovenskih franakih vazala, poput Slovena
kneza Ljudevita i Borne, nije oslobodio franake vlasti, i
da nijedno tamonje slovensko pleme tada nije ni steklo
nezavisnost. Tome u prilog govori i prosta injenica to je
naslednik kneza Borne/Porina bio knez Vladislav, za koga
u franakim analima pie da je bio franaki vazal. Dakle,
u to vreme nisu mogli da se Hrvati, niti bilo koji Sloveni,
oslobode Franaka, i tada nije bilo ni nezavisne Hrvatske, ni
bilo koje druge zemlje Slovena na zapadu Balkana. Za 821.
godinu je zapisano u izvorima sledee:

111

 U meuvremenu je preminuo Borna, knez Dalmacije i

Liburnije. Narod je traio da naslednik bude njegov neak
Vladislav, to je (franaki) car odobrio.195
Sam hrvatski istoriar i zastupnik teze o dve nezavisne
Hrvatske, dr Ferdo ii, priznaje da su panonski Sloveni,
a koje on naziva Hrvati, postali franaki podanici, i da se
knez Vieslav, voa dalmatinskih Slovena/Hrvata i Bornin
prethodnik, obavezao caru Franaka da e na carski poziv
vjerno vriti vojnu slubu.196
Dakle, rimski falsifikatori ne samo da su sve Slovene i
njihove voe, koji se pominju u vezi sa ratom sa Francima,
proglasili za Hrvate i hrvatske vladare, i ne samo da su
izdajicu Bornu proglasili za oslobodioca Hrvata i kneza u
ije su vreme Hrvati navodno (ponovo) pokrteni od strane
Rimske crkve, ve su ak i izmislili da su Sloveni/Hrvati
od tada imali svoju nezavisnu dravu, uprkos tome to nam
franaki izvori, pisani jedan vek pre Porfirogenitovog dela,
govore sve suprotno.
Sa druge strane, uvidevi sumanutosti na koje moramo
naii ako prihvatimo Porfirogenitove navode za istinu, kao
to je ranije spomenuto, hrvatski istoriar Lujo Margeti je
smatrao da je Porfirogenit pomeao Kadolaha/Kocila sa
franakim voom Erikom. No ipak, i ovde opet nailazimo
na problem, jer iako je Erik zaista i poginuo u ratu, kako to
Porfirogenit kae za Kocila, to se desilo 799. godine, dakle,
mnogo pre poetka Ljudevitovog ustanka i pre nego to je

112

Borna/Porin uopte doao na vlast. Tada je zapravo vladao

knez Vieslav, koji se smatra ocem Borne.
Ako bismo i pretpostavili da je Porfirogenit napravio
greku, pa umesto voe Erika stavio Kadolaha/Kocila, a da
se knez Borna/Porin ne spominje konkretno u vezi sa tim
ratom, ve samo da su nakon rata, u njegovo vreme, Hrvati
bili pokrteni, onda bi imao logike i onaj raniji pomen oca
Porge, tj. Borne, koga bismo onda mogli da poistovetimo
sa knezom Vieslavom, ocem Borne/Porge/Porina. No, ak
i u ovom komplikovanom, ali jedinom mogunom, nainu
opravdavanja Porfirogenita, nailazimo na potekoe:
Prvo, manji je problem to se Vieslav ne pominje kod
Porfirogenita kao knez Hrvata, ve je problem to se za oca
Porge kae da je predvodio Hrvate u doba doseljenja istih;
ako doseljenje Hrvata datiramo u 7. vek, onda taj Vieslav
otpada, a ako ga datiramo u 9. vek, onda otpadaju sve one
Porfirogenitove tvrdnje o doseljenju Hrvata, pokrtavanju i
osnivanju nezavisnih Hrvatski u 7. veku. I drugo, ni u
sluaju 7, ni u sluaju 9. veka, sa ovim se ne uklapa pria o
proterivanju Avara, jer su u 7. veku to radili Kubrati, a u 9.
Franci, dok knez Vieslav i njegovo pleme nije imalo veze
sa tim. tavie, iako je Vieslav imao sukob sa Francima u
vidu opsade njegovog Trsta, injenica je da su Franci posle
zauzeli njegovu zemlju, i injenica je da njegov naslednik,
Borna, postaje franaki vazal, koji je zato od cara dobio na
upravu deo Dalmacije i Liburnije. Bilo da su se ovi Hrvati
doselili u 7. ili 9. veku, oni tada nisu bili odvojena nacija

113

od Srba i nisu imali svoje zasebne nezavisne drave, kako

govore i sami franaki izvori.
Dakle, da zakljuimo, ako je Porin isto to i Porga, a taj
Porga isto to i knez Borna, a pritom ipak prihvatimo da je
Porfirogenit pomeao franakog vou Kadolaha sa Erikom,
onda je Porfirogenitov otac Porge bio otac Borne - knez
Vieslav. Pratei navode dela Porfirogenita, zakljuujemo
da su se onda Hrvati doselili u vreme Vieslava, krajem 8. i
poetkom 9. veka, a da su pokrteni u priblino isto vreme.
Tome u prilog bi moglo ii i postojanje tzv. Vieslavljeve
krstionice (ako se odnosi na ovog Vieslava, kako smatra
veina hrvatskih istoriara), naroito zbog toga to na njoj
stoji ime nekog Ivana svetenika, koji bi se moda mogao
poistovetiti s Ivanom Ravenjaninom. Za njega se smatra da
je iveo upravo poetkom 9. veka, kada je iveo i taj knez
Vieslav,197 dok ga Toma Arhiakon navodi kao tzv. prvog
nadbiskupa Hrvata; to isto ide u prilog tome da su Hrvati
pokrteni u 8/9. veku, naroito poto Toma navodi sledeeg
nadbiskupa u vezi sa 840. godinom.198
Ovo je jedino mogue reenje zagonetke oko doseljenja
i pokrtavanja Hrvata, u sluaju da je Borna isto to Porga i
Porin. Meutim, u tom sluaju, sve ostale Porfirogenitove
prie o Hrvatima koji dolaze i pokrtavaju se u 7. veku, te
proteruju Avare, i osnivaju nezavisne drave u Dalmaciji i
Panoniji, ne mogu biti istinite; to bi i dalje ostao umetak
vatikanskih falsfikatora, a legendarnih pet voa Hrvata bi i

114

u tom sluaju ostali ono to jesu voe bugarskih Kubrata,

koje su falsifikatori pokuali umetnuti kao voe Hrvata.
Ali, ako knez Porin nije ni Porga ni Borna, onda jedino
mogue reenje ove zagonetke glasi sasvim drugaije.

Vatikanski anonimci izbutali sve dogaaje

i imena voa u priu o ratu protiv Franaka
Ima istoriara koji Porfirogenitovog Kocil(is)a pak nisu
smatrali za franakog vou Kadolaha, pa ni da je pomean
sa Erikom; oni smatraju da je Kocil zapravo knez Kocelj
vladar panonskih Slovena. Ovakvo miljenje je zastupao i
velikan hrvatske istoriografije, Ferdo ii.
A da ovo nije samo pretpostavka u koju ne mogu da se
uklope svi ostali podaci kod Porfirogenita (kako i mogu da
se uklope kad su protivreni i izmeani sa neistinom?), i da
je Porfirogenitov Kocil zaista i mogao da bude slovensko-
panonski knez Kocelj, govore nam sledei podaci:
- prvo, samo Porfirogenitovo ime Kocilis, odnosno,
Kocil vie lii na ime Kocelj nego na ime Kadolah, s
kim ga obino istoriari poistoveuju, dok se Kadolahovo
ime na latinskom ionako pisalo ili Cadolach ili Cadalaus;
- drugo, u spominjanom delu, a iz kojeg su falsifikatori
prepisivali De Conversione Bagoariorum et Carantorum
ime kneza Kocelja je napisano skoro isto kao i to ime kod
Porfirogenita Chozil, tj. Kocil;
- tree, knez Kocelj je isto bio franaki vazal, tako da se
uklapa u Porfirogenitov opis franakog voe;
115

 - i etvrto, njega su u ratu usmrtili Hrvati, kako i kae

sam Porfirogenit. O tome je ii pisao ovako:
...Dalmatinski Hrvati se pobune i poslije tekog rata na
kopnu i moru, zbace... zauvijek franako gospodstvo. Na
kopnu su potukli ete to ih je vodio donjopanonski knez
Kocelj, pa u boju pogibe i sam knez (o. 876)...199
Ono to pak najvie odudara od poistoveivanja Kocila
i Kocelja jeste to je Hrvate tada predvodio Porin, za koga
se uglavnom smatra da je knez Borna; poto je knez Borna
umro 821. godine, onda se hronologija ne poklapa, zato to
je knez Kocelj vladao u drugoj polovini 9. veka. No ipak,
i ta misterija moe da se rei, ali samo ako Porin nije isto
to i Borna/Porga. Ko je onda mogao biti Porin?
Porfirogenitov knez Porin je mogao biti knez Bran, a ne
Borna/Porga. Knez Bran(imir) isto se smatra za hrvatskog
kneza, kasnijeg naslednika Borne i Vladislava na vazalnom
tronu dalmatinske oblasti.200
Hrvatski istoriar vear, a sa kojim se slagao i ii po
ovom pitanju, navodi Porina kao osmog po redu vojvodu
horvatskog, pa zatim dodaje:
Otuda sledi da Branimir nije dugo ivio, ili moe biti i
to da je Porfirogenet istoga Branimira Porinom zvao.201
Knez Branimir, za razliku od Borne, jeste iveo krajem
9. veka, meutim, novi problem je u tome to je panonski
knez Kocelj ubijen najverovatnije malo pre poetka vlade
Branimira, tako da se ni u ovom sluaju hronologija moda
ne moe potpuno poklopiti (mada se ne zna precizno kad je

116

ubijen Kocelj). Pa ko je onda vladao Dalmacijom za vreme

Kocelja? Tada je vladao Zdeslav, prethodnik Branimira.
Ali ako je Kocil zaista Kocelj, a Porin zaista Bran, zato
se onda kod Porfirogenita ne pominje da je Zdeslav vladao
nad Hrvatima? Mi bismo mogli poput savremenih istorika
da samo kaemo kako je Porfirogenit pomeao Bran(imir)a
s njegovim prethodnikom Zdeslavom, kao to se kae da je
Kadolaha pomeao sa Erikom, ali pravi odgovor dobijamo
ako samo pogledamo ko je bio knez Zdeslav.
Evo nekoliko opisa iz pera samih hrvatskih istoriara:
U Hrvatsku je na bizantskim brodovima 878. godine
stigao Zdeslav. Time je Bazilijeva202 politika na istonom
Jadranu dospjela do vrhunca svojih uspjeha. Posljednje
sredite protubizantskog otpora bilo je skreno, a obala i
zalee nali su se pod vlau istog vrhovnog gospodara.203
Knez Zdeslav je dakle bio pod zatitom cara Vasilija, tj.
Vizantije. Mada je Zdeslav vladao samo jednu godinu, te o
njemu nema mnogo podataka, ipak se pouzdano zna da je
bio vezan za Vizantiju.
Sa time se slau i drugi hrvatski istoriari, poput Ivana
Muia koji se poziva na izvor iz 10/11. veka, kada kae da
Ivan akon za 878. godinu biljei: 'Tih je dana (knez)
Sedesklav204 (...) doao iz Carigrada pomognut carskom
zatitom (...)'.205
Vjekoslav Klai nam je dao jo vie detalja:
(...) Poe Zdeslav u Carigrad, gdje zaklinjae Vasilija
da mu pomogne do kneevskoga stolca, obeavajui mu za

117

to da e biti njegov kletvenik (vazal) i da e patrijarha

Fotija priznati za vrhovnog glavara hrvatskog naroda (...)
Novi se knez Zdeslav (878-879) sklonio sasvim u krilo
caru Vasiliju i patrijarhu Fotiju.206
Dakle, knez Zdeslav postao je vizantijski vazal (to bi
ujedno znailo da nije bio vladar nezavisne drave), i skroz
se priklonio vizantijskom caru i carigardskom patrijarhu, tj.
centru istonog hrianstva - kau sami hrvatski istoriari.
I upravo je to odbacivanje Rimske crkve, a okretanje Istoku
bio razlog to se Zdeslav uopte ne spominje kao hrvatski
voa u Porfirogenitovom delu; iz istog razloga se uopte ne
pominju ni irilo i Metodije, iako su imali kljunu ulogu u
pokrtavanju Slovena, i to onog dela Slovena koji se skoro
najdetaljnije opisuje u Porfirogenitovom delu! Zato umesto
Zdeslava stoji knez Branimir ili Bran (Porfrirogenitov knez
Porin), koji je doao na vlast posle Zdeslava.207
I ne samo to, ovaj Branimir je taj koji je usmrtio kneza
Zdeslava; taj Branimir je uinio to upravo u interesu Rima;
i ba taj Branimir se priklonio Rimskoj crkvi, te je pokuao
da sve Hrvate obavee na vernost papi. Zato se on pominje
u Porfirogenitovom delu, a ne Zdeslav, i zato tamo pie da
su se Hrvati pokrstili u vreme kneza Porina (Brana), iako
se oni tada nisu pokrstili (jer su ve bili pokrteni), nego su
tada samo delimino stali pod okrilje Rimske crkve, i to uz
pomo ovog kneza Bran(imir)a/Porina. Zato je i jasno da je
Vatikan dopisivao Porfirogenitovo delo. Pogledajmo ta o
tome ima da kae spomenuti veliki hrvatski istoriar:

118

 (Zdeslavov verski) okret u... Hrvatskoj nedvojbeno je

najvie alio rimski papa Ivan VIII, jer se morao bojati da
e mu nestati ugleda na Balkanskom poluostrvu. Ta upravo
je tada pregnuo papa Ivan VIII svom snagom da pridobije
bugarskog kneza Borisa za rimsku crkvu. Stoga je pokuao
blagim nainom da odvrati Zdeslava od Carigrada. Bojei
se jo k tomu da bi njegovog poslanika na prolasku kroz
hrvatsku zemlju mogle i druge neprilike zadesiti (...)
Zato se papa boji da e mu poslanik nastraditi? Pa zato
to je tu bio veliki uticaj Vizantije i zato to skoro niko nije
bio priklonjen Rimskoj crkvi ni Srbi, niti Hrvati. Nadalje
Klai navodi koji je to bio papin blagi nain odvraanja
Zdeslava od istonog hrianstva (mada tada jo nije dolo
do zvanine podele u hrianstvu):
(...) upravi on na poetku god. 879. na kneza Zdeslava
pismo ovog sadraja: Dragomu sinu Zdeslavu, slavnome
knezu Slovena (Hrvata)!208 Dopro je i sve do nas glas kako
si blag i dobar i kako tuje Boga, pa zato s pouzdanjem
nalaemo tvojoj slavi da iz ljubavi prema (...) apostolima
Petru i Pavlu, vaim zatitnicima ovog poslanika, to ga
aljem bugarskom narodu, pusti zdrava i itava proi k
ljubeznom sinu naemu Mihajlu, kralju bugarskom. Molim
te da za ljubav Boju dade njemu sve to mu je potrebito
da se prhrani i obue. ini to, premili sinko, pa e stjei
nagradu vjenog ivota.
Kako je knez Zdeslav, koji je odbacio Rimsku crkvu,
reagovao na ovo pismo vidi se iz injenice da knez Boris-

119

Mihajlo nije preao na stranu Rima; a ta pape rade kad im

neko odbije poslunost i blagi nain ubeivanja vidi se iz
injenice da je Zdeslav iste godine usmren, i to od strane
Branimira poslunika rimskog pape. To je ona metoda
koju je Rim vekovima koristio u obraunavanju sa svojim
neprijateljima, ukljuujui Hrvate i Srbe: prvo pokuavaju
da ih ubede mirnim putem, davanjem privilegija i svih
blaga ovog sveta, a onda ako to ne uspe, preu na primenu
sile, esto u vidu izazivanja zavade meu onim koje ele da
pokore.
Naravno da rimski papa Jovan nije bio iskren u svom
vrlo snishodljivom i licemernom obraanju dragom sinu i
slavnom knezu Zdeslavu; to je ono to zavetopisci opisuju
kao vukovi u jagnjeoj koi. Ili kao to nam i sam Klai
kazuje ono to je oito, kada je pisao da se Iz tih redaka
razabire jasno da papa pie tek prijazno i uljudno pisamce
vladaru, s kojim inae nije ni u kakvim odnosima. Pa onda
nastavlja:
Moda je i papinski poslanik, koji je na poetku 879.
godine putovao po Hrvatskoj, potajno utjecao budui da je
ve u proljee iste godine itava Hrvatska pobunjena, a na
elu buntovnika stoji Branimir. Buna se zavrila tako da je
Zdeslava nestalo. Ubio ga je po svoj prilici sam Branimir,
koji je nato uspeo na kneevsku stolicu.
(...) On (Branimir) se naime odmah odluno odijelio od
Bizanta, te je svom duom svojom prionuo uz Rim (...)209
Da vidimo ta na ovo kae hrvatski istoriar ii:

120

 Zdeslav prizna vrhovnu vlast bizantskog cara Vasilija,

pa tako Dalmatinska Hrvatska zamijeni sada franako (...)
vrhovno gospodstvo s grkim.
Dakle, Zdeslav nije vladao nezavisnom dravom, ve je
bio vazal Vizantije, kojoj se priklonio i u pogledu vere, dok
je Rimskoj crkvi okrenuo lea. U nastavku ii pie da se
Teodosije, odan papi, zdrui dakle s hrvatskim velikaem
Branimirom; potom je knez Zdeslav u poetku maja 879.
godine, moda nedaleko od Knina, ubijen, a na prijestolje
se uspne Branimir.210 I na kraju:
Odmah po svom nastupu (Branimir) poalje zajedno sa
Teodosijem papi Ivanu VIII pismo u kojem obojica izjavie
svoju odanost i povratak apostolskomu prijestolu sv. Petra
(...) Tim se inom narod hrvatski trajno pridruio crkvi
katolikoj i rimskomu papi.211
Knez Branimir, koga je podravao papa, zauzima vlast i
odmah alje pismo istom papi u kojem mu zahvaljuje i ak
izraava odanost. Sasvim je jasno da se iz ovih razloga kod
Porfirogenita ne spominje Zdeslav, i jo je jasnije da ba iz
ovih razloga pie da su Hrvati pokrteni u vreme Porina,
tj. Brana/Branimira. No ipak, koliko su zaista i Branimir i
Hrvati tada bili na strani Rimske crkve, videemo kasnije.
Zakljuak glasi da je Porfirogenitov Porin isto to Bran,
a Kocil isto to Kocelj. U vezi sa ovim, interesantno je to
je knez Kocelj, koji se poistoveuje sa Porfirogenitovim
Kocilom, pozvao Konstantina i Metodija da propovedaju
hrianstvo i kod njega, ali da se to kod Porfirogenita ne

121

spominje isto kao to se ne spominje ni knez Rastislav

koji ih je pozvao, kao ni car Mihailo III koji ih je poslao
(Mihailo je ionako bio u sukobu s papama). Ko ne moe iz
ovog zakljuiti da je autor (falsifikator) dela O upravljanju
carstvom bio sam Vatikan?
Da ponovo sumiramo sve mogunosti:
1) Ako su Porfirogenitovi knezovi Porga, Porin i Borna
ista linost, onda je Kocil bio Kadolah ili Erik, a sve prie
o doseljavanju Hrvata u 7. veku, nezavisnim dravama i
svemu ostalom, moraju otpasti kao neistinite, poto je ovde
re o 9. veku, tj. Hrvati se doseljavaju u 9. veku, u vreme
oca Porge, odnosno, oca Borne kneza Vieslava;212
2) Ako Porin pak nije isto to knez Borna, pa bilo da se
Borna poistoveuje sa Porgom ili ne, onda je Porin jedino
mogao biti knez Bran(imir), a Porfirogenitov Kocil knez
Kocelj, mada i u tom sluaju otpadaju sve prie o 7. veku i
nezavisnim Hrvatskama, dok Porfirogenitovi Hrvati iz
tog 7. veka, i u ovom i u gornjem sluaju, ostaju ono to i
jesu bugarski Kubrati/Huvrati;
3) I konano, trea i najverovatnija mogunost jeste da
su vatikanci, prosto, sve podatke i imena namerno izmeali
(ili nisu posedovali veliko znanje, pa su napravili podosta
greaka) rat sa Kadolahom, Bornu, Erika, Kocelja, Brana,
Kubrate, proterivanje Avara, pokrtavanja, i sve ostalo
bez namere i truda da odre koherentnost prie i detaljno
prikau dogaaje u skladu sa drugim izvorima, sve u cilju
prikrivanja istine, a isticanja Hrvata kao neke najslavnije i

122

posebne nacije navodno oduvek odane papi, a potpuno

odvojene od Srba. Sutina je da u laima ni ne treba traiti
logiku.
Ovo delo O upravljanju carstvom, a na osnovu svega
do sada reenog, predstavlja samo neveto uraen falsifikat
o poreklu i ranoj istoriji Hrvata. Brojni netani podaci su
sveprisutni, prolost naroda pobrkana i konfuzna, podaci o
Srbima providno su izmiljeni i pod velikom ostraenosti
izneti, a identitet Hrvata je zamenjen sa plemenom Kubrati.
Delo su sigurno sastavljali rimokatoliki svetenici koji su
posedovali slabo znanje o prilikama na Balkanu u 7. veku,
a jo manje znanje iz istorije i opte pismenosti.

Knez Borna prvi hrvatski vladar

Sada kada samo videli da je glavni izvor o poreklu Srba
i Hrvata u stvari falsifikat, bar u jednom delu koji ih se tie,
moemo prei na zgode iz najranije prolosti Hrvata, onako
kako je to prikazuje zvanina istorijska nauka.
Knez Borna u hrvatskoj istoriografiji smatra se za prvog
vladara Hrvata. Njegov kasniji naslednik kae se da je bio
knez Trpimir osniva prve vladarske dinastije Hrvata,
zvane Trpimirovii po njemu. Tako kae zvanina istorija.
Meutim, istina je sasvim drugaija, poto pria o Borni
potie iz vatikanske verzije hravtske istorije. Ona je samo
nastavak na Porfirogenitovo falsifikatorsko umee.
Naime, knez Borna niti je bio prvi hrvatski vladar, niti
ima ikakve veze sa imenom Hrvata. Ali kako to znamo? Pa
123

dovoljno je pogledati jedini istorijski izvor o Borni, a to su

franaki izvori, tanije, Franake hronike ili Ajnhardov
letopis. ta tamo pie o Hrvatima i Borni?
Ako pogledamo spomenuti izvor, videemo da se tamo
zaista spominju na vie mesta slovenska plemena, ali istina
je da se ni na jednom jedinom mestu NE spominje hrvatsko
ime. Od slovenskih plemena spominju se sledea imena:
- Veleti (Wilzi, Vilii) zapadnoslovensko ili vendsko,
tj. srpsko pleme. Spominje se njihov kralj Dragovid;
- Obodriti (Aborditi, Bodrii) jedno od najpoznatijih
srednjoevropskih slovenskih ili vendskih plemena, a koje je
naselilo i deo dananje Vojvodine;
- Linoni jedno od srednjoevropskih plemena, koje se
smatra delom Bodria. Linoni se spominju i kao pleme pod
vostvom gotsko-slovenskog kralja Svevlada;
- Smoljani jedno od srednjoevropskih plemena, koje
se smatra delom Bodria;
- Moravljani slovensko pleme koje je dobilo ime po
reci Moravi; najpoznatije je po osnivanju Velikomoravske
kneevine (spominje se i u Porfirogenitovom delu pod tim
imenom). Njihov najznaniji vladar bio je Rastislav, u ije
su vreme doli irilo i Metodije;
- Bohemi (Boji) staro ime za ehe, slovensko pleme.
Pod tim imenom se navode nekrteni Srbi u O upravljanju
carstvom Konstantina Porfirogenita, a po kojem se zemlja
Boj(k)a nalazila upravo gde i Bohemija (eka);

124

 - Guduani slovensko pleme iz dananje Srbije, jer

se navode zajedno s Branievcima i Timoanima (Timok
je reka u istonoj Srbiji, a Branievo oblast blizu nje). Bilo
je pokuaja da se Guduani poistovete sa rekom Gacka u
Hrvatskoj, tj. da su dobili naziv po njoj, iako je verovatnije
da je sa njima povezan toponim Kuevo i planine Kuaj213
u Branievu i blizu oblasti Timoka, a da su se Guduani
kasnije preselili na zapad, kako potvruje i onaj Ajnhardov
letopis. Na 149, 151. i 155. strani tih Franakih hronika
Borna se navodi kao knez Guduana, a posle i kao knez
Dalmacije i Liburnije,214 dakle, ni na jednom mestu se ne
navodi kao knez Hrvata ili Hrvatske;
- Sorabi sasvim jasna oznaka za Srbe. Rumuni i dan-
danas tako zovu Srbe, dok je isto ime sinonimni naziv za
dananje Luike Srbe.
Pored ovih plemena, u franakim hronikama pominje se
i opti naziv Sloveni za sva slovenska plemena, ali nigde
nema ni pomena Hrvata i hrvatskog imena, niti se Borna na
bilo kom mestu navodi kao knez Hrvata.215 Gore navedena
plemena Slovena spominju se i u franakim tzv. Fuldinim
analima, ali opet, nigde nema pomena Hrvata.216
Na Saboru u Frankfurtu 822. godine, franaki vladar je
pozvao predstavnike slovenskih plemena, meu kojima su
Srbi (Sorabi), dok se nijedan predstavnik, knez ili bilo koji
vladar Hrvata ne poziva. Nema ni pomena tzv. panonskih
Hrvata, ve su na Sabor pozvani samo Avari iz Panonije,
kako tamo stoji zapisano.217

125

 Izjednaavanje kneza Borne s Porfirogenitovim knezom

Porgom, ponekad i Porinom, objasnili smo iznad, kao i sve
implikacije te tvrdnje. Bilo da se Porga i/ili Porin odnosi na
Bornu ili ne, on u svakom sluaju nije mogao da bude knez
Hrvatske, niti se tako navodi u izvorima. Spomenuli smo
takoe da se u vezi sa Bornom navodi i Ljudevit Posavski,
isto kao knez Hrvata ili knez Panonske Hrvatske. Ipak,
ni Ljudevit se ne navodi u izvorima kao knez Hrvata, niti
se igde spominje ikakva Panonska Hrvatska, isto kao to
nema pomena ni o Primorskoj, ni o Crvenoj, niti o bilo
kojoj slinoj Hrvatskoj. Sutina je da ta nezavisna drava
Hrvata tada nije postojala, i da tada nije ni bilo vladara
Hrvatske, kako eli da nas ubedi Rim, ali ne zato to Hrvati
nisu umeli da stvore svoju dravu, ve zato to su oni bili
deo slovenskih plemena, koji su iveli zajedno sa Srbima, i
koji su imali zajedniku dravu. Vatikan pokuava da tu
injenicu izmeni i Hrvate prikae kao odvojen entitet i kao
nekog ko je odvajkada bio na strani papa, a protiv Srba.218
Isto tako, knez Borna nije mogao biti vladar nezavisne
hrvatske drave, jer je bio franaki vazal, isto kao i njegov
prethodnik (knez Vieslav?), i isto kao njegovi naslednici,
poput kneza Vladislava potvruje nam Ajhardov letopis.
Pitanje ostaje, kako neko moe Bornu nazivati knezom
Hrvata i prvim vladarem Hrvatske, ili kako neko moe da
Dalmaciju zove Primorskom Hrvatskom, kad nijedan od
ranosrednjovekovnih izvora ne spominje hrvatsko ime?

126

 Znani savremeni hrvatski istoriar, Ivo Goldtajn, i sam

zdravorazumski prihvata injenicu da tada nema ni pomena
o Hrvatima i dravi Hrvata, mada on za to navodi drugaiji
razlog:
Dakle, u Ajnhardovo vreme hrvatsko se ime... jo uope
nije ni proulo - za sve suvremene pisce to je ili Dalmacija,
Panonija ili openito slavenska zemlja, a stanovnici su...
ponajvie Slaveni, nema ni Hrvata ni Hrvatske.219
Ili na drugom mestu, kad kae da Ajnhard nije ni znao
za Hrvate.220 Teko je verovati da franaki hroniari nisu
'znali' za hrvatsko ime, tj. da se za Hrvate jo nije proulo,
kada je Franaka tada bila najblii sused zemlje u kojoj su
Hrvati iveli. Da su imali svoju nezavisnu dravu ili bilo
kakvog kneza, onda bi se i navelo hrvatsko ime. Znalo se
za srpske Timoane nadomak dananje Bugarske, a nije se
znalo za Hrvate koji su tuda iveli, koji su navodno imali
dravu, svog vladara i koji su bili ve davno pokrteni (po
Porfirogenitovu, u 7. veku), i to upravo od strane rimskih i
franakih biskupa! Ipak, odgovor nam daje isti autor, koji
pak zastupa tezu o Primorskoj Hrvatskoj i knezu Hrvata
Borni. On dalje ovako navodi razlog zato nema pomena o
Hrvatima u ranosrednjovekovnim izvorima:
...Zato to se hrvatska dravna organizacija tek raala,
pa su o njoj suvremenici u inozemstvu postupno i polagano
saznavali.221

127

 Preciznije reeno, to nedavno raanje hrvatske drave

znai zapravo da tad uopte nije postojala nezavisna drava
Hrvata, kako nam i potvruju gore pominjani izvori.
Zar nee pre biti da je tokom razliitih perioda, jedan
deo Hrvata, i uopte slovenskih plemena, iveo pod vlau
Franaka, drugi pod vlau Vizantije, trei su mogli imati
neku vrstu autonomije u okviru ovih dvaju carstava, a deo
Slovena je iveo slobodno i nezavisno, bilo u plemenskim
rodovima poput starih Traana ili pak u okviru drave kao
kraljevstva. Tu nema niega novog ili neistinitog. Jedina
neistina nam moe doi iz krivotvorene istorije Hrvata, ali i
drugih naroda, koju je u zvaninu nauku uveo isti onaj ko
sve politike, drutvene i prosvetne tokove dri u svojim
rukama Rimska crkva.
Lujo Margeti priznaje injenino stanje, kada kae da
Unato svemu tom, nijedan franaki kroniar ne pominje
Hrvate.222 Koliko su zastupnici te zvanine, falsifikovane
i u Rimu iskrojene istorije Hrvata oajni u svojim tenjama
da dokau tzv. posebnost Hrvata i njihovu nikada postojeu
nezavisnost i otuenost od Srba, govori i primer hrvatskog
istoriara i lingviste Radovana Katiia, koji je uvidevi da
od zapadnih izvora nema vajde, poeo da traga po istonim
i vizantijskim. Meutim, ni u njima nije naao utehu, jer ni
tamo nema pomena Hrvata; zakljuak Katiia navodi gore
spomenuti autor:
Po njegovu miljenju, Hrvati su bili ugledni i ozbiljni
vojni saveznici, federati Bizanta, a utnju bizantskih izvora

128

objanjava time to su Hrvati bili toliko vjerni i odani

Bizantu da ovaj nije imao nikakva razloga da sa njima
bude nezadovoljan i da ih spominje.223
Zamislite da je neko toliko poznat i slavan da niko nije
osetio potrebu da ga ikad spomene (?!). Takvo nedopustivo
i nenauno tumaenje odnosi se i na franake izvore, poto
se kae da u pogledu Franaka, koji su koncem osmog i
poetkom devetog vijeka uveliko bavili u naim krajevima,
Katii misli da su oni izbjegavali ime Hrvata, jer je bilo
'optereeno savezom s Bizantom'. Znai, dok u Vizantiji
nije bilo potrebe ni spominjati svima ve poznate Hrvate,
dotle su bezobrazni Franci izbegavali da pomenu Hrvate.
Koliko bi moglo imati istine u ovakvim reima? I kakav je
to nain rezonovanja, da su tobo tane sve Porfiogenitove
tvrdnje o vremenu i mestu doseljenja Hrvata, samo to ih u
to doba niko ne spominje?
No, mitomanija o najmanje znanom delu istorije Hrvata
i njihovom poreklu, zasnovana prevashodno na ovom delu
Konstantina Porfirogenita, nije ak stala ni na Katiievim
oajnikim pokuajima uzdizanja Hrvata na neki zamiljeni
pijedestal staroslavne, ali nepoznate nacije slino onome
to su uinili pojedini srpski istoriari sa poreklom i slabije
poznatom ranom istorijom Srba. Naime, kolika rupa zjapi u
najranijoj hrvatskoj prolosti, zbog vatikanskog odsecanja
veze sa Srbima i zajednike im istorije, govori i takmienje
zastupnika ove zvanine falsifikovane istorije u izmiljanju
i nabrajanju to veeg broja imaginarnih nezavisnih drava

129

Hrvata. Tako je jedan od njih na pominjanu Belu Hrvatsku,

Crvenu Hrvatsku, Primorsku Hrvatsku i naroito na Veliku
Hrvatsku, radi reda, dodao jo po koju, mislei da ovakvim
nagomilavanjem nezavisnih Hrvatski moda i ubedi po
kojeg itaoca da je morala postojati makar jedna nezavisna
drava Hrvata u Ranom srednjem veku:
Pored Dalmatinske (to jest, Primorske) i Karantanske
Hrvatske historija zna i za Panonsku Hrvatsku, dok smo mi
pokuali dokazati postojanje i etvrte, Epirske Hrvatske.224
Dakle, osim nezavisne i slavne Velike, Bele, Crvene,
Panonske i Primorske ili Dalmatinske Hrvatske, postojale
su ak i Karantanska i Epirska Hrvatska! Izgleda da e na
kraju ispasti da je uveni antisemita Ante Starevi, koji je
govorio kako su Srbi nakot zreo za sekiru, bio u pravu
kada je u samo sebi svojstvenom antisrpskom krvolonom
zanosu tvrdio da je zapravo celi Balkan pripadao svetome
hervatskom narodu. Ipak, veina se zadovoljila granicama
Velike Hrvatske, koje su skrojili jezuiti u 19/20. veku, te
je sproveli u delo, u vidu nacistike NDH, kao Hitlerovog
satelita.
Ali, nemojte se prevariti, pa misliti da je ovde kraj. Ne,
gladni vukovi iz vatikanskih jazbina i jezuitski kolovani
poslunici rimskog pontifeksa, umeli su da putuju ak i van
Balkana u potrazi za mnogobrojnim nezavisnim dravama
Hrvata. Tako je stari, posve uveni hrvatski istoriar Pavle
Riter Vitezovi pisao da postoji jo Sredinja, Meurjena i
Planinska Hrvatska, razasute po Bosni, Slavoniji, Sremu i

130

zapadu Balkana. A onda, kae Vitezovi da su van Balkana

postojale Venetska, Sarmatska i, naravno, svima poznata
Maarska Hrvatska, dok je u Crvenu Hrvatsku, izmeu
ostalog, ubrajao Makedoniju, Srbiju i Bugarsku!225 Koliko
vam sve ovo zvui iole normalno?

Prahrvatski vladari koji lutaju Srbijom

nastali direktno iz umova rimskih biskupa
Vieslav, Budimir, Kuber i Radoslav
Najneverovatniji deo vatikanski falsifikovane istorije i
porekla Hrvata tie se linosti koje se isto kao i prethodno
opisane proglaavaju vladarima Hrvatske, a koje su vladale
pre kneza Borne prvog hrvatskog vladara.
Naime, za prethodnika Borne na hrvatskom prestolu
smatra se neki knez Vieslav. Poto je knez Borna vladao
poetkom devetog veka, onda je Vieslav vladao krajem 8.
veka. Meutim, mi smo videli da Borna NIJE bio hrvatski
knez, niti da se ime Hrvata igde pominje u tom periodu. Pa
onda, kako to da se njegov prethodnik proglaava knezom
Hrvata? tavie, kako nema zapisa o Hrvatima poetkom
9. veka, logino, tako nema zapisa ni krajem 8. veka, pa ni
o nekom hrvatskom knezu Vieslavu. Takoe, Vieslava
hrvatski istoriar ii navodi kao franakog vazala, dok iz
franakih anala vidimo da njegov naslednik Borna to i jeste
bio isto kao i Bornini naslednici. Pa ako se knez Vieslav
nigde ne navodi kao hrvatski vladar, a pritom i nije vladao

131

nezavisnom dravom, kako je moguno da ga neko naziva

vladarom nezavisne Hrvatske?
Kao to smo videli u ranijem poglavlju, knez Vieslav
se smatra prethodnikom Borne; ako je on to zaista bio i ako
je Borna isto to i Porfirogenitov Porga, onda je Vieslav
bio taj pod ijim su se vostvom Hrvati doselili, tj. knez je
Vieslav bio onaj Porfirogenitov neimenovan otac Porge.
S tim u vezi, krajnje je interesantno da se kod Porfirogenita
spominje srpski knez Vieslav226 (mada neki smatraju da
se on zvao Vojislav), i to upravo kao prvi imenovani voa
Srba, navodni potomak prvog arhonta Srba, koji je Srbe
doveo na Balkan. Meutim, ako uzmemo u obzir injenicu
da su Hrvati i Srbi isti narod, da je Porfirogenitova pria
o doseljenju Srba samo kopija prie o doseljenju Hrvata, a
ona samo kopija istinitog dogaaja dolaska Kubrata, onda,
da li je ovaj knez Vieslav bio samo voa dela Slovena sa
zapada Balkana, koji je doveo iste na prostor koji je nazvan
Primorska Hrvatska u modernom dobu? Da li je zapravo
cela Porfirogenitova pria o dolasku Srba, i Vieslavu kao
prvom imenovanom voi, kopija iskrivljene i pohrvaene
prie o dolasku tog dela Slovena na elu sa nekim knezom
Vieslavom? Da li navodni arhonti Srba, ti neimenovani
preci srpskog kneza Vieslava, mogu imati neku paralelu u
neimenovanim, tj. nepoznatim precima hrvatskog kneza
Vieslava? Drugim reima, da li se tu radi o istoj linosti, i
da li nam Porfirogenitovo delo, stoga, zapravo skoro nita
nema rei o poreklu i navodnim prvim voama Srba?

132

 Izgleda da je veoma mogue da je Vatikan dolazak dela

Slovena poetkom 9. veka, pod vostvom kneza Vieslava,
iz Karantanije u zapadni deo Primorja, kao ne toliko bitan
dogaaj, koji se ak ni ne moe nazvati seobom Slovena,
pretvorio u priu o doseljenju Hrvata na Balkan na isti
nain kao to je dolazak Kubrata pretvorio u onu drugu
priu o navodnom doseljenju Hrvata u 7. veku. Meutim,
Vieslava ne navodi po imenu, ve samo kao oca Porge,
tj. Borne, u ije vreme su se Hrvati doselili, dok je samog
Vieslava proglasio za prvog imenovanog kneza Srba, pa i
celu priu o izmiljenom dolasku Hrvata/Kubrata pretvorila
u priu o navodnom doseljenju Srba. Poto je Vieslav
uzet iz dogaaja koji nema veze sa Srbima u Rakoj, zato
se Vieslav i ne imenuje u prii o Hrvatima. Sve ovo znai
da Porfirogenitovo delo i drugi izvori nemaju nita da kau
o poreklu i doseljavanju Srba na Balkan. Ali zato nema?
Pa zato to ga nikada nije ni bilo na nain koji se prikazuje
u Porfirogenitovom delu.
U svakom sluaju, bilo da je taj Vieslav isto to srpski
knez Vieslav ili ne, on se nigde ne naziva knezom Hrvata,
niti je mogao da vlada nekom nezavisnom Hrvatskom.
Mi bismo mogli dalmatinske Slovene kneza Vieslava
moda i nazvati Hrvatima, uslovno reeno, ali to i dalje ne
bi Hrvate inilo nekom posebnom ili odvojenom nacijom
od Srba, ve bi to bila samo geografska odrednica jednog
te istog slovenskog (srpskog) plemena/naroda, a naroito
zbog toga to se Vieslav nigde i ne navodi kao hrvatski

133

knez. Naziv Hrvata je dakle isti kao naziv drugih plemena

koja pripadaju istom narodu, poput Moravljana, Timoana,
Crnogoraca i ostalih; to nisu zasebni etnonimi.
Hrvatski istoriari sa Vieslavom povezuju i krstionicu
Vieslava, kako je zovu; meutim, ni na njoj se Vieslav ne
navodi kao hrvatski knez, ve samo pie knez Vieslav.
Pionir pohrvaivanja te Vieslavljeve krstionice i kneza
Vieslava, izmeu ostalih, bio je Ivo Omranin hrvatski
istoriar koji je podravao naciste i koji je nairoko govorio
o Hrvatskom carstvu s poetka 7. veka, onda kada se jo
nisu ni doselili Hrvati na Balkan, 3 veka pre prvog pomena
hrvatskog imena u istorijskim zapisima.227 A zasigurno ne
sluajno, Omranin je bio i lan delegacije u Vatikanu kod
pape Pija XII nakon Drugog svetskog rata, kada su nacisti
izvlaeni preko Pacovskih kanala.228
Upravo iz tog Vatikana ova mitomanska i falsifikovana
pria se nastavlja dalje. No, ve na prvom sledeem koraku
nailo se na veliki problem: prethodnik hrvatskog kneza
Vieslava bio je kralj Budimir (zvan Svetopelek), kako to
smatraju novohrvatski istoriari. Meutim, poto je to bilo
vreme sedmog veka, kada se na Balkanu nije ni znalo za
Hrvate, niti se spominju u izvorima, a jo manje za neke
hrvatske knezove, onda o Budimiru kao hrvatskom kralju
moe samo da se mata. On se spominje ak i u hrvatskoj
redakciji Letopisa Popa Dukljanina,229 dok je po zvaninoj
hrvatskoj istoriografiji, Tomislav taj koji je bio prvi kralj
Hrvata, i koji se smeta tek u 10. vek. Pa ako Budimir nije

134

bio hrvatski kralj, onda iji je to mogao biti ako je vladao

prostranim delovima i dananje Srbije, i Bosne, i Hrvatske?
Reklo bi se da je odgovor oigledan.
Za Budimira se navodi da je vladao od Vinodola pa sve
do Apolonije, tj. od zapadnih krajeva dananje Hrvatske do
june Albanije, i da je zbog veliine svoje zemlje morao da
je podeli na manje oblasti: upanije i banovine. Preciznije,
podelio ju je na dva glavna dela: na Primorje (Maritima) i
Zagorje (Transmontana) ili Srbiju (Surabia), koju su inae
hrvatski istoriari, po vatikanskom maniru, nazvali Belom i
Crvenom Hrvatskom.230 I ponovo, kako je mogao Budimir
da podeli svoju zemlju na Belu i Crvenu Hrvatsku kada on
niti je bio hrvatski kralj, niti se o Hrvatima znalo u to doba,
niti se pominje hrvatsko ime u izvorima do 9. veka, niti su
ikada postojale te obojene Hrvatske isto kao to nisu ni
postojale Panonska ili Primorska Hrvatska?
I hrvatski knjievnik A. Kai Mioi takoe Budimira
naziva kraljem Slovena (kralj Slovinski), a ne Hrvata, i
isto ga navodi kao srodnika i potomka Svevlada. Slovene
naziva i Ilirima.231
Takoe, kralj Budimir nije mogao ni biti Hrvat, vladar
Hrvatske, niti togod slino, jer i prema zvaninoj istoriji,
a time ak i prema hrvatskoj verziji prie, Budimir je bio
naslednik i direktni potomak kralja Svevlada, koji se inae
smatra voom Gota.232 Iz tog razloga, spomenuti hrvatski
istoriar zastupa tezu da su Hrvati tobo postali od Gota.
Zanimljivo je da je kasniji naslednik Budimira, po prii iz

135

hrvatske redakcije Letopisa, bio neki kralj Sebislav, za kog

se navodi da je ratovao protiv Gota i Avara, i da je prestoni
grad njegove drave Skadar (Skudar grad).233 Kao verni
zastupnik teze o svim ovim ranim hrvatskim vladarima, a
izmeu ostalih hrvatskih istorika sa istim stavovima, ovde
spominjani autor je samo, prosto, od linije potomaka kralja
Svevlada, preko Budimira i Sebislava, izveo i kneza Bornu
kao vladara Hrvatske ili kneza Hrvata, a od njega posle
i Trpimira, koji se smatra rodonaelnikom prve vladarske
dinastije Hrvata Trpimirovia.234 Meutim, kao to je ve
reeno, poto Budimir nije bio hrvatski vladar, isto kao to
nije bio ni Borna, i poto se naziv Hrvati ne pominje ni u
jednom izvoru tog doba, onda je sasvim evidentno da se tu
radi o najobinijim istorijskim falsifikatima. Takoe, nigde
nema dokaza o postojanju genetskih ili bilo kakvih drugih
veza izmeu slovenskog kralja Budimira i nekakvog kneza
Borne, Porge, Trpimira, ili koga god drugog. U vezi sa tim,
svesno ili ne, Lujo Margeti razjanjava situaciju, navodei
upravo izvor koji se uzima kao dokaz o hrvatskom kralju
Budimiru i ostalima:
...Pop Dukljanin govori o Gotima-Slavenima, ali nikad
ne spominje Hrvate, nego samo Bijelu i Crvenu Hrvatsku.
Dakle za njega je Hrvatska politiki pojam... Iz toga slijedi
da je termin Hrvatska za Popa Dukljanina novija pojava i
da on nema veze ni sa slavenskim razdobljem ni s Gotima i
Slavenima.235

136

 Nespominjanje Hrvata je logino, dok pomen i Crvene i

Bele Hrvatske moe jedino biti kasniji umetak iz latinskih i
hrvatskih verzija Letopisa, iz 16/17. veka, kao to je ranije
i objanjeno.
Evo jo jednog, jo jasnijeg objanjenja samih hrvatskih
istoriara o istoj temi:
I na nae zaprepatenje (D. Mandi) uzima gotski uvod
iz Ljetopisa kao dokaz hrvatske predaje. Ni najmanje ga
ne zbunjuje to to u tim prvim glavama (...) nigdje nema ni
traga Hrvatima: narod koji dolazi jesu Goti, a njihovi voe
Totila i Ostroil!236
Ipak, ono to najvie razotkriva neistine koje je Vatikan
nametnuo, a mnogi hrvatski istoriari prihvatili, jeste jedan
podatak po kom se pre Budimira, dakle, praktino kao prvi
vladar Hrvata (iako se Borna navodi kao prvi), navodi knez
Kuber ili Huber kao vladar Panonske Hrvatske. No ipak,
cela ta zamrena, lana i falsifikovana slagalica se rui ako
znamo da je ovaj Kuber u istoriji poznat kao sin opisanog
bugarskog kana Kubrata, tako da se sada sve moe lepo
uklopiti Kubrat i Kuber nisu bili vladari ili voe Hrvata,
ve dela Bugara, a koji su po svom najveem kanu dobili
ime Kubrati (Huvrati, Hrvati).237 Takoe, kan Kuber nije ni
mogao da vlada Panonskom Hrvatskom, i da bude knez
Hrvata, jer Panonska Hrvatska nije postojala, dok se za
hrvatsko ime tada nije ni znalo u pisanim izvorima. Dakle,
Kuber nije bio knez Hrvata, ve kan Kubrata.238 A i ne
samo da onda nije mogla ni da postoji nekakva nezavisna

137

Panonska Hrvatska, ve ni Kuberovi Bugari, tj. Kubrati,

nisu imali svoju nezavisnu dravu u Panoniji. Oni su samo
bili vazali avarskog kagana, te je u Panoniji postojala samo
drava Avara, koje odatle niko nije proterivao u to vreme
(jedino ih je proterao kan Kubrat, ali ne iz Panonije, ve iz
Stare Bugarske). Rimski falsifikatori su panonske Kubrate i
Avare pretvorili u panonske Hrvate.
Kao poslednjeg u nizu ovih navodno hrvatskih vladara,
koji su vladali tzv. (Panonskom) Hrvatskom pre prvog
hrvatskog vladara Borne, spominje se jo jedan tobonji
knez Hrvata knez Radoslav.239 Jedini vladari sa imenom
Radoslav bili su srpski knez Radoslav, koji je vladao u 9.
veku, i koji se u zvaninoj istoriografiji navodi kao otac
srpskog kneza aslava, dok je onaj drugi knez Radoslav
bio slovenski kralj Radoslav naslednik i potomak kralja
Sebislava, od Svevladovia. Prvi Radoslav se navodi kao
srpski knez ak i u Porfirogenitovom delu,240 naklonjenom
Hrvatima i biskupu Rima papi, dok drugog Radoslava
isto navode ak i sami ve spomenuti hrvatski istoriari,
iako ga oni, paradoksalno, smatraju za kralja Hrvatske.241
Na slian nain kao to su Vieslava proglasili za kneza
Hrvatske, isto su tako rimski biskupi uinili i sa knezom
Radoslavom, inae, naslednikom srpskog kneza Vieslava,
kae samo Porfirogenitovo delo. Takoe, postoji jo jedna
mogunost: Naime, poto hrvatski istoriar V. Klai govori
o nekom hrvatskom vladaru Radoslavu koji je navodno
iveo u 7. veku, te ratovao protiv nekih Albanaca, mogue

138

je da je hrvatski knez Radoslav, u stvari, slovenski kralj

Ratimir, koji je vladao u 7. veku i koje bio sin Stroila, sina
Svevlada. V. Klai je samo uzeo njegovo ime i doslovno ga
promenio u slino ime: Radoslav. Kralja Ratimira pominje
i hrvatski istoriar Mui.

Vatikan proglasio sve slovenske knezove u

Panoniji i Dalmaciji za hrvatske vladare
Kao to se Borna proglaava za prvog hrvatskog kneza,
tako je isto Vatikan uinio i sa doslovno svim slovenskim
panonskim, dalmatinskim i drugim kneevima i upanima,
ije je ime zapisano u istorijskim izvorima. Neki od njih su
proglaeni za vladare Panonske Hrvatske, drugi za neke
vladare Primorske Hrvatske, trei od Bele Hrvatske, itd,
uprkos nepobitnoj injenici da nijedna od tih Hrvatski nije
zabeleena u ranosrednjovekovnim spisima, i uprkos tome
to se nijedan od ondanjih slovenskih knezova ne naziva u
izvorima hrvatskim vladarima.242 U te vladare spadaju:
- Vojnomir (790-810) nazvan je hrvatskim knezom
koji je prethodio Ljudevitu Posavskom, iako se u izvorima
obojica navode kao slovenski kneevi u Panoniji. Recimo,
ovog Vojnomira je ak i Raki nazivao knezom Slovena,
a ne Hrvata;243
- Ratimir (830-838) nazvan hrvatskim knezom koji
je zavladao posle Ljudevita, iako se u izvorima navodi isto
kao panonski knez;

139

 - Braslav (880-895) nazvan hrvatskim knezom koji

je bio poslednji u nizu knezova Panonske Hrvatske, iako
se u izvorima navodi samo kao panonski knez;
- Vladislav ili Ladislav (820-825) nazvan hrvatskim
knezom i knezom Primorske Hrvatske, iako se navodi u
izvorima samo kao slovenski knez ili knez Dalmacije, koji
je nasledio Bornu - kneza Guduana, a kad je postao vazal
franakog cara - knez Dalmacije i Liburnije;
- Ljudemisl (825-835) nazvan hrvatskim knezom i
knezom Primorske Hrvatske, iako se navodi u izvorima
samo kao slovenski knez ili knez Dalmacije;
- Mis(lis)lav (835-845) nazvan hrvatskim knezom i
knezom Primorske Hrvatske, koji je nasledio hrvatskog
kneza Ljudemisla, iako se nigde ne navodi u izvorima kao
hrvatski knez, ve samo kao knez Dalmacije.244
Dakle, nijedan se od ovih hrvatskih vladara ne navodi
kao takav u izvorima tog doba, ve su svi bili iskljuivo
kneevi lokalnih slovenskih plemena, pa se nazivaju samo
slovenskim kneevima (dux Sclavorum). Falsifikatori su
ih bez ikakvog opravdanog razloga proglasili za hrvatske
vladare, na nain koji navodi istoriar Klai:
(...) to redaktor HR vrlo esto minjenja u Dukljaninovu
tekstu naziv Slaveni (...) s imenom Hrvati (...)245

Falsisikovana Trpimirova povelja

Posle famoznog Porfirogenitovog dela tu je i povelja ili
darovnica kneza Trpimira jo jedan produkt falsifikovane
140

istorije Hrvata, iskrojene od strane Vatikana. Trpimirova se

povelja smatra prvim pisanim pomenom Hrvata i njihovog
imena, a Trpimir naslednikom gore spomenutog Mislava.
Ova darovnica se datira u 9. vek, i nainjena je da bi
posluila kao dokaz o postojanju neke hrvatske vladarske
dinastije, nazvane Trpimirovi po ovom Trpimiru. Takoe,
Trpimirova povelja je trebalo da poslui i kao dokaz o
kontinuitetu postojanja nezavisnih hrvatskih vladara, da
bi ispalo kako je Trpimir bio naslednik pomenutog prvog
hrvatskog vladara kneza Borne.
Povelja kneza Trpimira, kao izvor o najranijoj prolosti
Hrvata, spominje se u vezi sa darovanjem zemlje splitskom
nadbiskupu, u periodu oko 852. godine, a kada je Italijom
vladao kralj Lotar, kako tamo pie.246
Meutim, na osnovu sledeih podataka, bez potekoa,
uoava se da je re samo o jo jednom rimskom falsifikatu:
1) Prvo, knez Trpimir nije mogao dati zemlju splitskom
nadbuskipu oko 852. godine, poto je Splitska episkopija
postojala sve do 924. godine;247
2) Drugo, Italijom u to doba nije vladao kralj Lotar, ve
njegov sin Ludovik II, dok je sam car Lotar vladao delom
Franake;248
3) I tree, Trpimir se ni u jednom izvoru ne navodi kao
knez Hrvata ili Hrvatske sem u ovoj tobonjoj darovnici. U
izvorima se Trpimir samo navodi kao slovenski knez i
kao knez Dalmacije, a nigde kao knez tobonje hrvatske
drave, to su potvrdili i sami hrvatski istoriari.249 Jedino

141

mesto gde se spominje Trpimir kao knez Hrvata jeste ta

Trpimirova darovnica, a koja je falsifikovan dokument. Da
je ovo zaista i tano, govori nam podatak da je i deo samih
hrvatskih istoriara bio ba ovakvog miljenja, poput Luja
Margetia, Nade Klai i Drislava voba. Na primer, Nada
Klai napisala je sledee o tzv. Trpimirovoj darovnici:
...(Istoriari) nisu posvetili panju sadraju isprave ili
centru u kojem je isprava nastala. Zato se i moglo dogoditi
da nitko, osim voba, nije ni posumnjao u autentinost
Trpimirove isprave, iako se u njoj pribrajaju splitskoj crkvi
sela, koja ona ne samo da u IX stoljeu, nego ni kasnije
nije imala.250
Isti autor navodi istovetno miljenje Ferda iia o ovoj
Trpimirovoj darovnici.251
Dakle, jedno jedino mesto na kojem se Trpimir naziva
dux Chroatorum (knez Hrvata) jeste Trpimirova povelja
pisana na latinskom jeziku. A sigurno ne sluajno, najraniji
prepis ove povelje potie iz 16. veka,252 tako da izgleda da
su samo rimske pape znale za nezavisne vladare Hrvata, i
niko vie na celom svetu.
Evo i jo jedne potvrde iz izvora koji se najee navodi
kao dokaz za hrvatskog kneza/kralja Trpimira:
Trpimir se u Gotalkovu izvoru naziva kralj Sklavina.253
Ovaj Gotalk je Trpimira nazivao Slovenom, a nikada
i nigde Hrvatom, uprkos tome to je bio pisar na samom
Trpimirovom dvoru!
A Nada Klai dodaje sledee:

142

 No, kako nepoznati sastavlja Trpimirove darovnice

nije oznaio kojim se sredstvom Martin posluio da ovjeri
ispravu, on je notarskoj formuli (...) dodao i notarski znak
signum manu feci! Tako ta dvostruka koroboracija, u stvari
diplomatika nagrda, nastaje nesumnjivo kao rezultat
tenje falsifikatora da gomilanjem oznaka javne vjere
postigne to veu dokaznu mo za svoj sastav.254
Dakle, ova Trpimirova povelja ne moe biti prvi pisani
pomen hrvatskog imena u istorijskim zapisima, a Trpimir
nije mogao biti kralj ili knez Hrvatske.
Ko je onda bio taj Trpimir? Pa, ako prihvatimo da je bio
naslednik slovenskog kneza Dalmacije Mislava, onda je taj
Trpimir i bio samo to: knez Dalmacije,255 a ne vladar neke
nezavisne drave Hrvatske. Mi ga moemo nazvati ak i
knezom Hrvatske, ali to i dalje ne znai da je on bio vladar
nezavisne drave, odvojene u svakom smislu od Srba i svih
ostalih Slovena. Postojala je i zahumska oblast/Zahumlje (a
koju delo Porfirogenita navodi kao zasebnu dravu); tu je i
Duklja, i Paganija, i druge oblasti Slovena na Balkanu, ali
ni u jednoj od njih ne ivi zaseban narod/nacija, ve su svi
oni pripadnici istog naroda; uopte, i nazivi Zahumljani,
Dukljani, Hrvati, i ostali nisu etnonimi, ve oznaavaju
stanovnike odreene geografske oblasti potpuno isto kao
i danas to umadinci, Vojvoani, Crnogorci, Dalmatinci,
Liani, i ostali, nisu zasebni narodi ili neke posebne nacije.
Meutim, sve se komplikuje kada deo hrvatskih istorika
tvrdi da je postojao jo jedan hrvatski vladar Trpimir, a

143

koga su nazvali Trpimir II.256 Mada se sa ovim ne slau svi

hrvatski istoriari,257 situacija se dodatno komplikuje kada
dravu kneza Trpimira hrvatski istorici nazivaju regnum
Croatorum - kraljevstvo Hrvata.258 Naravno, jedini izvor
koji o tome govori jeste Trpimirova povelja. Iz tog razloga
se Trpimir ponekad naziva i kraljem Hrvata, mada ostaje
injenica da o njemu (ili njima) nema pouzdanih podataka.
Razlog to je ubaen ovaj imaginarni Trpimir II jeste taj to
se kod Porfirogenita knez Trpimir, koji je zavladao nakon
mnogo godina od vremena Borne (?!), spominje kao otac
kneza Kreimira; problem je bio u tome to se taj Kreimir
javlja skoro 100 godina nakon Trpimira, pa je pokuano da
se na neki nain opravda samo jo jedna u nizu sluajnih
greaka Porfirogenita. Hrvatski istoriar Mui kae da je
ii na taj nain izmislio Trpimira II, koji se ne spominje
ni u jednom vrelu.259
S druge strane, postoji nain da se ova situacija razrei.
Naime, mogue je da je slovenski kralj Trpimir Prvi (lat.
Trepimir, Tripimir) u stvari bio kralj Krepimir, a kako se
navodi i u hrvatskoj verziji Letopisa Popa Dukljanina. On
je bio dalji naslednik, srodnik i potomak opisanog kralja
Budimira, u ije je doba to Kraljevstvo Slovena obuhvatalo
skoro celo Balkansko poluostrvo, isto kao i u doba kralja
Budimira. Kralj Krepimir se navodi i u Muievom popisu
ranohrvatskih vladara, mada se tu navodi kao Cepimir, te
se smatra linou koja je ivela pre kneza Trpimira.260

144

 Ovome u prilog ide podatak Porfirogenita, da je toboe

knez Trpimir posedovao kao vladar vojsku od oko 160.000
vojnika i 100 brodova, a zbog ega i nije mogao biti vladar
jednog plemena, bilo Hrvata ili nekog drugog, ve je jedino
mogao biti kralj svih Slovena, a to je Krepimir. U ovom bi
sluaju Trpimir Drugi, ako je postojao, bio Trpimir, knez
dela Dalmacije.

Rasprostiranjeslovenskog(srpskog)kraljevstvasapoetka9.
veka(C.Colbeck,Europe814,ThePublishSchoolsHistorical
Atlas,Longmans,Green,andCo.,London,1905)

Znai, i iz ovog primera moemo jasno videti cilj Rima

i njegove dogmatske istorije, a to je da se svi najpoznatiji i
slavni kraljevi svih Slovena, koji su vladali i nad Hrvatima,
i Srbima i ostalim plemenima na Balkanu, i koji su iveli u

145

zajednikoj dravi, proglase iskljuivo za hrvatske vladare,

za vladare izmiljene nezavisne srednjovekovne Hrvatske,
odvojene u svakom smislu od Srba. A u isto vreme, razni
lokalni upani i knezovi, ili pak vladari nekih autonomnih
oblasti pod tuom vlau ili protektoratom, da se proglase
isto za nezavisne hrvatske knezove.

Jo izmiljenih i pohrvaenih slovenskih

kneeva: Domagoj, Iljko, Zdeslav i Branimir
ta je jo Vatikan nametnuo svim hrvatskim i svetskim
istoriarima kao jedinu svetu istinu o poreklu i najranijoj
prolosti Hrvata, a u cilju da ih odvoji od Srba? Da vidimo.
Kao sin i naslednik opisanog kneza Trpimira navodi se
hrvatski knez Domagoj. No, kao to se jo uvek Hrvati
ne spominju u izvorima tog doba, i kao to se Trpimir ne
naziva vladarom Hrvatske, tako i Domagoj nije mogao biti
hrvatski knez, niti je mogao da vlada dravom Hrvata, koja
tad nije ni postojala. Jo manje mogu da budu tane tvrdnje
pojedinih hrvatskih istoriara da se Hrvatska u to vreme 9.
veka graniila sa Bugarskom,261 istovremeno pokuavajui
da svakog upana ili kneza raznih oblasti svima zajednike
slovenske drave proglase za vladare i knezove imaginarne
nezavisne drave Hrvata, za koju, uzgred budi reeno, niko
od stranih istorika tog doba nije znao. Ko je dakle bio ovaj
Domagoj? Kao to potvruje vie puta spomenuti hrvatski
istoriar jedan od mnogih branilaca teze o ranohrvatskim
vladarima Domagoj je bio neretljanski ban, kako ga on
146

naziva, odnosno, knez Neretljana, kako ga navode pisani

izvori.262 esto se navodi i pismo pape upueno Domagoju,
meutim, ak ni u njemu Domagoj se ne naziva vladarem
Hrvatske, ve samo slovenskim knezom.263 Kako je onda
neko mogao nazvati ga hrvatskim knezom, ostaje nejasno.
Domagoj se smatra i osnivaem dinastije Domagojevia
hrvatske dinastije koju su inila svega tri vladara. Prvi
je bio Domagoj, po kome je dinastija dobila ime, a drugi je
bio Iljko, njegov navodni naslednik. Ali ponovo, evo ta o
tome kau sami Hrvati:
Dakle od Domagojeve smrti 876. godine do Zdeslavova
preuzimanja vlasti 878. godine moe se pretpostaviti da su
vladali Domagojevi sinovi. Nijednome od tih Domagojevih
sinova nije sauvano ime. Tobonji slavenski knez Iljko,
koji bi u navedenomu meuvremenu vladao Hrvatima, u
vrelima ne postoji. Mihailo Dini je dokazao da je knez
Iljko fantastina linost, nastala usled (...) nerazumevanja
teksta gde se on toboe prvi put spominje.264
I trei pripadnik te kratkotrajne dinastije Domagojevia
bio je knez Branimir, o kome e vie rei biti ispod, tako da
od cele dinastije ostade samo neretvanski knez Domagoj.
Ni pomena o hrvatskim vladarima.
Mnogi istoriari za Domagoja kau da je vladao nekom
nezavisnom Hrvatskom, i smatraju da nije zavisio ni od
Vizantije, ni od Franaka. Meutim, videli smo da se on ne
navodi u izvorima kao vladar Hrvatske, dok jedan hrvatski
istoriar 19/20. veka i sam kae:

147

 Za njegova (tj. Domagojeva) kneevanja, budui da su

Bizantinci svojim vojevanjem protu Saracena stekli ljubav
skoro svih narodah, nije ni Hrvatska mogla nego pokoriti
im se i umolit ih da je prime pod svoju zatitu.265
U nastavku pie isti autor da Vizantinci dre Dalmaciju
pod svojom vlau, dok unutranjost i zapadne krajeve dre
Franci kako nam i svedoe izvori o tom dobu.
Posle Domagoja, kao knez Hrvata spominje se i knez
Zdeslav, koga smo ranije delimino opisali u vezi s delom
Porfirogenita i njegovom okrenutou hrianstvu Istoka.
Kao to je reeno, on je bio vizantijski vazal, te nije vladao
nekom nezavisnom hrvatskom dravom, niti se u izvorima
igde navodi kao knez Hrvata; ak i pomenuti papa Jovan
ga naziva knezom Slovena, tako da situacija ostaje ista kao
i u sluaju svih prethodnih hrvatskih vladara. Ali, ko je
zaista bio Zdeslav odgovorio je sam hrvatski istoriar Ivan
vear:
(...) Mutimir, Stroimir i Gojnik (...) postadoe, kako Du
Fresne pie, vojvode nad Serbiom i Horvatskom. Mutimir
je imao tri sina (...) Preslava, Borena (...) i Stepana (...)
koi se je (...) drugim imenom zvao Sedeslav, kako Dandulo
pie (...)266
Dakle, Sedeslav/Zdeslav je sin srpskog kneza Mutimira,
sina Vlastimira kae I. vear. Mada je on, poput drugih
hrvatskih istoriara, zastupao tezu o postojanju nezavisne
hrvatske drave, to samo jo vie daje na snazi njegovim
navodima, po kojem je knez Hrvata Zdeslav zapravo bio

148

srpski knez Sedeslav.267 Kako to znamo? Znamo na osnovu

toga to se Sedeslav, dakle, navodi kao sin kneza Mutimira
iz srpske dinastije Vlastimirovii. Da ovo jeste tano, opet,
potvruje i samo Porfirogenitovo delo, koje je sve samo ne
naklonjeno Srbima. Tamo pie:
Nakon smrti kneza Vlastimira, na srpski presto su dola
njegova tri sina Mutimir, Strojimir i Gojnik.268
Porfirogenit navodi imena Mutimirovih sinova: Stefan,
Bran i Pribislav. Ovo znai da su vearovi Preslav, Boren
i Stepan ili Sedeslav isto to Pribislav, Bran i Stefan kod
Porfirogenita. Ovaj Stefan ili Sedeslav, sin Mutimira, sina
Vlastimira, ne navodi se kao naroito istaknut knez, to se i
uklapa u hrvatske opise Zdeslava kao kneza koji je samo
jednu godinu vladao. U istom delu se navodi da su Preslav,
Stefan (Sedeslav) i Bran pobegli u predeo Hrvatske. Ba tu
injenicu su zloupotrebili pojedini istorici, te Sedeslava ili
Stefana prosto prekrstili u hrvatskog kneza Zdeslava, bez
obzira to se isti nigde u izvorima ne navodi kao takav.269
No, ovo je samo poetak rimsko-vavilonskih falsifikata
o poreklu i istoriji Hrvata, iji eksponenti pokuavaju vie
vekova da Hrvate odvoje od Srba, te da prikau da oni nisu
nikada iveli u zajednikoj slovenskoj dravi, ve da su
navodno od najdavnijih vremena iveli odvojeno u nekoj
svojoj nezavisnoj dravi, da ih prikau kao narod koji je
oduvek bio odan Rimskoj crkvi. U tom pogledu, rimski su
falsifikatori, dalje, nainili celu jednu hrvatsku dinastiju

149

Trpimirovia, te na gore opisanog Zdeslava nadenuli kneza

Branimira isto hrvatskog vladara, o kome je bilo rei.
Knez Branimir, kau hrvatski istorici, usmrtio je kneza
Zdeslava, i zauzeo hrvatski presto. Najpoznatiji je pak po
tzv. Branimirovom natpisu iz 888. godine, koji predstavlja
pravi prvi istorijski pomen hrvatskog imena.270 Branimir
je bio samo knez jednog od slovenskih plemena, isto kao
to je Borna bio knez Guduana, kao to je Ljudevit bio
panonski knez, ili na primer, kao to je knez Miroslav bio
zahumski knez, knez Zahumljana, a pritom, nije postojala
drava Guduskana, Panonaca ili Zahumljana, ve su svi bili
deo jedne zajednike slovenske drave ili katkad upravitelji
autonomnih oblasti pod stranom vlau.
Poto je Branimir nasledio Zdeslava, tj. Sedeslava, sina
srpskog kneza Mutimira, a na mestu kneza Hrvata, onda je
logino postaviti sledee pitanje: Da li je ovaj knez Hrvata
Branimir, u stvari, knez Bran sin Mutimira i roeni brat
Sedeslava, koji je pobegao upravo meu Hrvate, isto kao i
druga dva sina Mutimira? O tome govori i Porfirogenitovo
delo, kao to smo malopre videli. Bran bi u tom sluaju
bilo skraeno od Branimir. I ovo bi se ujedno uklapalo u
istovetnost Porfirogenitovog kneza Porina kao Bran(imir)a.
A koliko se o tom Branimiru kao hrvatskom knezu zna,
govore i rei samih hrvatskih istoriara, i to onih koji sve
ove knezove zovu vladarima Hrvatske:
Tko je bio taj Branimir, da li je bio potomak Trpimira,
nije poznato (...)271

150

 Pravi razlog to se ovaj knez Branimir toliko istainje i

naziva vladarom Hrvatske lei u injenici da je on bio prvi
meu onima koji se istinski stavio na stranu papa i Rimske
crkve, iako isti pokuavaju da i sve njegove prethodnike na
prestolu plemena Hrvata proglase najodanijim papistima i
vladarima nepostojee nezavisne Hrvatske, odvojene od
Srba i drugih slovenskih plemena. Isti autor nesvesno nam
o tome govori:
Iz toga se pisma (pape) jasno razabire da je Hrvatska
prije Branimira bila Rimu otuena... Vidi se da papa nije
nekako pravo vjerovao (hrvatskom) narodu...272
Kako to da papa ne veruje Hrvatima, i kako to da su bili
otueni od Rimske crkve, kada su Hrvati, sudei po istoriji
koju nam prikazuje zvanina (vatikanska) nauka, bili ak 3
puta pokrtavani od strane rimskih biskupa, u ime svetog
Petra i presvetog pape, i to poev jo od sedmog veka?!
Ili e pre biti da veina Hrvata do vremena Branimira, pa i
kasnije, kao to emo videti, nije bila sva pod kontrolom i
zatitom papa, ve je ivela zajedno sa svojim bratskim
srpskim i slovenskim plemenima u zajednikoj dravi? Zar
se to opet ne uklapa u istovetnost Porfirogenitovog Porina i
Bran(imir)a, u ije doba su se Hrvati pokrstili?

Falsifikovana Mutimirova povelja

Kao naslednik poslednje spomenutog Bran(imir)a, i isto
kao hrvatski knez, navodi se Mu(n)cimir ili Mutimir.

151

 Mada se uglavnom pokuava dokazati kako su navedeni

srpski knezovi Pribislav, Bran(imir) i Sedeslav (Zdeslav)
doli u predele Hrvata kod kneza Branimira i Mutimira,
pre e biti da je re o istim linostima. Dokaz za to je i sam
Mutimir, o kome hrvatski istoriari, opet, ne znaju mnogo:
Branimira naslijedio je u Bijeloj Hrvatskoj... Mutimir
(892-910). Ne zna se da li je bio sin Trpimirov, no svakako
stoji da je bio iz njegove porodice.273
Naravno da se ne zna kada su falsifikatori iz Rima hteli
sve da izmeaju i naprave haos po prolosti Hrvata i Srba,
tako da se spominju razni srpski knezovi po Hrvatskoj, kao
to su Bran(imir), Sedeslav (Zdeslav, Stefan), Petar i drugi.
Oni su srpskim knezovima izbrisali njihovo pravo poreklo i
nainili ih vladarima Hrvatske, ije se poreklo zbog toga
vie ne zna: ne zna se ko im je otac, brat, naslednik, odakle
su doli, itd. Hronologija je takoe pobrkana, pa se neretko
otac stavlja kao naslednik sina, i tome slino. Pravi prljavi
posao falsifikatora. Ali uprkos tome, hronologija vladavine
Brana i Branimira, Sedeslava i Zdeslava, kao i Mutimira i
Muncimira, skoro da se u potpunosti poklapa. Stoga, ovaj
hrvatski knez Muncimir moe biti jedino opisani srpski
knez Mutimir, iz dinastije Vlastimirovia.
Sa ovim se slae i hrvatski istoriar vear, iako zastupa
tezu o ranohrvatskim narodnim vladarima:
...(knez) Muncimir pako kraljevao je g. 892., i bio je sin
Vladimirov, ili kako Porfir(ogenit) pie, Vlastimirov.274

152

 Knez Mutimir, poput Bran(imir)a, prebegao je u predeo

dananje Hrvatske, to je samo posluilo Rimskoj crkvi da
upravo njih dvojicu proglasi za prve kneeve Hrvata o
kojima postoji pisani zapis. Ipak, oni su mogli biti samo to:
kneevi Hrvata (poto su prebegli u Hrvatsku iz Rake), a
ne vladari neke zasebne i nezavisne drave Hrvata.
Kao izvor za hrvatskog kneza Mutimira spominje se i
tzv. Mutimirova povelja ili darovnica. Meutim, kao to je
Trpimirova povelja falsifikovana, na potpuno isti nain je i
Mutimirova, koja se datira u 892. godinu.275 Dalje, najraniji
ouvani (latinski) prepis od ove povelje potie isto iz 16.
veka, i to iz iste godine kada i Trpimirova povelja, koje se
najee pominju zajedno. Re je o 1568. godini. Dodatni
argument je isti kao i u sluaju kneza Trpimira, a to je da se
i u Mutimirovoj povelji spominje splitski nadbuskup, iako
njega nije moglo biti sve do 924. godine. Dakle, ponovo je
rimski papa jedini koji zna za kneza Hrvata Mutimira, i
niko vie.
Potvrda nam opet stie od hrvatskih istoriara:
Iako je Miho Barada dao prvu monografsku obradu
Trpimirove i Muncimirove (Mutimirove) isprave, nije mu
polo za rukom dokazati autentinost obiju kneevskih
isprava. Barada nije mnogo mario za oita protuslovlja u
dokazivanju kad mu se inilo da je... utvrdio pouzdanost.
Ili ovo od istog autora:
Sluaj V. Novaka koji je podvrgao kritici falsifikate
splitskih benediktinaca klasian je primjer na koji nain

153

javnost reagira na takve pokuaje. I ii se vrlo teko

odluivao na to da isprave ocijeni kao falsifikate, a Barada
i Nagy nisu u tom pogledu postupali mnogo bolje. Svakako
se meu svima naroito istie L. Kati, koji je do kraja
ivota branio ak i nesumnjive falsifikate.
U tome je jo dalje otiao hrvatski istoriar vob, iako
se Nada Klai ne slae sa svim njegovim reima, kada kae
da je polazna taka vobove argumentacije (bio) pogrean
Tomin podatak o vremenu vladanja Trpimira i Muncimira
...Nedoputenim kombinacijama vob uspostavlja tobonji
primarni tekst originala, a taj pokazuje da je, kako on misli,
netana tvrdnja Muncimirove isprave da je on sin Trpimira
(...) Da je Trpimirova isprava falsifikat svjedoi i podatak o
granicama splitske nadbiskupije do Dunava.276
Nada Klai nadalje objanjava kako su poznati hrvatski
istoriari branili navodnu autentinost ak i onih oiglednih
falsifikata, i da su se svi bavili povrnom analizom povelja
i darovnica tzv. ranohrvatskih vladara. Evo na kraju i jasne
optube protiv autentinosti Mutimirove povelje:
Iako Muncimirova isprava ima novih elemenata, koje
ne nalazimo u Trpimirovoj diplomi... u njoj je koroboracija
(isto) tako nevjeto sastavljena da je nije teko prepoznati
kao rad falsifikatora.277
Zakljuak glasi da postoji previe podudaranja imena i
doba vladanja od srpskih i hrvatskih knezova da bi mogla
biti sluajnost: sa jedne je strane, dakle, hrvatski vladar
Mutimir, koji vlada krajem 9. veka i koji isto kao Bran ili

154

Branimir odrava odnose sa Rimom; dok sa druge strane,

imamo srpskog kneza Mutimira, a koji isto vlada krajem 9.
veka, i kome rimski papa alje pismo, u elji da prisvoji
Srbe u svoje okrilje.278 Zatim, tu je hrvatski knez Bran ili
Branimir, prethodnik Mutimira, dok sa druge strane stoji
srpski knez Bran, sin Mutimira, koji je pobegao upravo u
Hrvatsku. Hrvatski knez Zdeslav, prethodnik Branimira,
ima svoju paralelu u srpskom knezu Sedeslavu ili Stefanu,
isto sinu Mutimira. I konano, navodi se i neki Petar, brat
hrvatskog kneza Sedeslava i Mutimira, dok je iz istorije
Srba poznat srpski knez Petar, sinovac Mutimira, koji je
isto kao Sedeslav i Bran izbegao u Hrvatsku. Iz toga se vrlo
jasno vidi da se imena i doba vladanja hrvatskih knezova
uglavnom nepoznatog roda potpuno poklapaju s imenima i
dobom vladanja srpskih knezova. To je previe poklapanja
da bi bila puka sluajnost.

Tomislav prvi hrvatski kralj

Tako konano dolazimo do vrhunca falsifikovanja cele
istorije Hrvata do navodnog prvog hrvatskog kralja, kako
ga navode hrvatski istoriari Tomislava (910-928).
Za poetak, evo ta o njemu kau sami hrvatski istorici:
O rodu kneza Tomislava, tko mu je bio otac, a tko mati,
ne znamo nita.279
I u nastavku, od istog autora:
Kako i gdje je umro, ne znamo; a ne znamo ni to gdje
su pokopani ostaci utemeljitelja hrvatske drave.280
155

 Pogledajmo daljnji opis Tomislava u delima vatikanski

nastrojenih istoriara:
(...) Bizantski car Konstantin pie u jednoj knjizi svojoj
da je za Tomislava Hrvatska mogla dii ezdeset tisua
konjanika i sto tisua pjeaka (...)281
Ta Konstantinova knjiga je O upravljanju carstvom, a
za koju smo videli da je falsifikat. tavie, tamo se nigde ni
ne navodi da je Tomislav imao toliko vojsku, ve pie da je
ve opisivani hrvatski vladar Trpimir imao toliko vojsku.
Tomislav se ak uopte ni ne pominje u Porfirogenitovom
delu. Zato onda veina hrvatskih istoriara tvrdi da je ovaj
Tomislav posedovao veliku vojsku, kada to nigde ne pie?
Zato Porfirogenit ne pominje ovog prvog i toliko slavnog
hrvatskog kralja Tomislava, kad su bili savremenici i kad je
njegovo delo napisano sredinom desetog veka? A Klai ak
navodi podatke kako su kralj Tomislav i vizantijski car
Porfirogenit bili saveznici i prijatelji, iako to nije zapisano
u izvorima i iako ga Porfirogenit uopte ne pominje.
Zatim, jo jedan veoma uveni i esto citirani navodni
opis Tomislava govori o tome kako je on krunisan za kralja
na Duvanjskom polju, gde je doao silan narod i poglavari
Crkve, te da je Tomislav tako postao kralj nad prostranim
delovima Balkana prvi hrvatski kralj i ujedinitelj nikada
postojee Panonske i Primorske Hrvatske.282 Meutim,
ovaj opis identian je opisu krunisanja ve opisanog kralja
Budimira i granica njegove drave. On se navodi kao kralj
Slovena, a ne Hrvata, ak i kod hrvatskih istoriara.283

156

 O Budimiru, nazvanom Svetopelek (prev. sveto dete)

nakon to je primio hrianstvo, ovako je zapisano:
Kada su kardinali i episkopi stigli, naoe kralja... tada
je kralj (Budimir) naredio da se na tom Duvanjskom polju
sakupi sav narod njegove zemlje i kraljevstva.284
Na krunisanje su doli i papini i vizantijski izaslanici, tj.
predstavnici obeju Crkava, mada u to doba poetka 8. veka
hrianstvo se jo nije zvanino podelilo. O ovome govori i
hrvatski istoriar vear, verovatno se oslanjajui na to isto
delo:
...Doavi u mesto koje se sada Duvno zove... njih kralj
Budimir s veseljem prieka...285
I opet, Budimir se ne povezuje sa Hrvatskom, ve je bio
kralj Slovena. Kao to se vidi, opis njegovog krunisanja
isti je kao i opis navodnog krunisanja Tomislava. O ovom
drugom ne govori nijedan pisani istorijski izvor, to Klaia
nije spreilo da o tome napie jedan matovit opis na itave
dve stranice, a vojsku od 200.000 vojnika da pripie kralju
Tomislavu, a pokatkad i knezu Trpimiru, po potrebi, u isto
vreme na drugom mestu i sam piui da je Budimir taj koji
je bio krunisan na Duvanjskom polju, a ne Tomislav.286
Navodno krunisanje Tomislava za kralja osporavali su i
sami hrvatski istoriari Neven Budak i Ivo Goldtajn, dok
Ferdo ii potvruje malopre objanjeno:
(...) No da li je Tomislav krunjen, od koga i gdje, to ne
znamo.287

157

 Mada je ii pisao da na osnovu historijskih izvora o

kralju Tomislavu ne znamo nita, i mada nerado priznaje
da o tome nema podataka, uprkos injenicama on se drao
zvanine istorije. A kao to emo posle videti, jedini izvor
koji Tomislava naziva kraljem jeste, naravno, rimski papa.
Jo dva najea istorijska opisa Tomislava tiu se onih
opisa koji se navode u Letopisu o kralju Tomislavu, kako
tamo pie. Na osnovu tih opisa, V. Klai, sa kojim se slau
i drugi znani hrvatski istoriari, kae jo ovako:
Ali stara hrvatska knjiga pria za nj (Tomislava) da je
bio hrabar mladi, jak na oruju i vele poduzetan, da je
bio mlad i krepak... I ne lae ta naa knjiga starostavna.288
Tano je da ta naa knjiga ne lae, jer je i u njoj skoro
isto zapisano za kralja Tomislava:
...Pa zavlada na njegovo mjesto brat mu Tomislav, koji
se isticao naroitom snagom... Kralj Tomislav, pak, hrabar
mladi i snaan ratnik...289
U hrvatskoj istoriografiji na prethodno se dodaje i opis
ratovanja Tomislava protiv Maara. Isti izvor zaista i kae
da je Tomislav ratovao protiv njih:
Za vrijeme Tomislavljevog kraljevanja ugarski kralj po
imenu Atila die vojsku da bi ga pobijedio.290
Dakle, izgleda kao da zaista postoji potvrda postojanja
kralja Tomislava. Meutim, taj Tomislav nije bio hrvatski
kralj, niti je on tako naveden u Letopisu, ve je tu opisan
slovenski kralj Tomislav, koji je iveo u 8. veku, i koji je
bio unuk spominjanog slovenskog kralja Budimira. Navodi

158

se kao brat Vladislava, sina Svetolika, sina Budimira.291 To

pak ne znai da Maari kasnije nisu ratovali u 10. veku sa
kneevima Hrvata i drugih Slovena, ve znai da se gornji
opis ne odnosi na tzv. hrvatskog kralja Tomislava, ve na
kralja Slovena Tomislava iz 8. veka.
I Ivan Mui, kao verni branilac teze o ranohrvatskim
vladarima i hrvatskom kralju Tomislavu, i sam pominje
krunisanje Budimira na Duvanjskom polju iz Letopisa, kao
i unuka mu kralja Tomislava, a koga navodi pod imenom
Polislav.292
Iz svega do sad reenog vidi se da hrvatskog Tomislava
ine hotimino izmeani istorijski opisi slovenskog kralja
Budimira i njegovog unuka (pravog kralja) Tomislava, dok
o samom hrvatskom Tomislavu skoro da nema podataka, a
kako nesvesno potvruju i hrvatski istoriari.
No, ni ovde nije kraj. Za Tomislava se kae da je vodio
rat i sa Bugarima i njihovim carem Simeonom. Naalost, ni
u jednom istorijskom izvoru, a u kojima se govori o ovom
ratu, nema ni pomena o tom poznatom i slavnom kralju
Tomislavu, koji je toboe drao pod svojom vlau zemlje
od Panonije i Slavonije do Jadranskog mora opet kau
sami hrvatski istoriari.293 ivkovi govori isto:
(...) Pitanje je da li je hrvatsko-bugarski rat bio samo
obina fikcija onog anonimnog autora, nastala po uzoru
na dogaaj srpsko-bugarskog rata.294
Kao to smo ranije pomenuli, Tomislava nema ak ni u
Porfirogenetovom delu, a ne spominju ga ni kasniji pisani

159

izvori: recimo, hrvatski istoriar iz 17. veka, Ivan Lui,

uopte ne spominje Tomislava, dok esto citiran izvor za
hrvatsku istoriju - Toma Arhiakon - samo uzgred pominje
kneza Tomislava. O ovome govore i savremeni istorici:
U djelu Chronicon breve regni Chroatiae kroniar iz 16.
stoljea Ivan Tomai uope ne spominje Tomislava, kao ni
otac hrvatske istoriografije Trogiranin Ivan Lui u djelu
De Regno Chroatiae et Dalmatiae libri sex, koji je spise sa
splitskih sabora smatrao falsifikatom.
I jo od istog autora, koji nam otkriva tajnu prie o tom
hrvatskom kralju Tomislavu:
Zato ne udi to Tomislavovo ime izranja iz povijesne
tame tek u 19. stoljeu... Slijed dogaaja koji e Tomislava
od anonimnog vladara... pretvoriti u nacionalnog junaka
pokrenuo je F. Raki 1871. godine... I. Kukuljevi prvi je
odredio hrvatske granice u doba Tomislava, nekritiki se
odnosei prema izvorima (i) prema djelu Konstantina...295
I hrvatski istoriar Neven Budak govori nam isto, kada
kae da su hrvatski nacionalisti296 naglaavali mitologeme
(mitove) koji su sluili izraavanju tenji za samostalnom
hrvatskom dravom (poput) Tomislavove krunidbe.297
Ivo Goldtajn kae u istom kontekstu da se Hrvatska u
vrijeme Tomislava nije znaajnije proirila: Tomislav nije
pripojio 'Panonsku' Hrvatsku, nije stekao gradove bizantske
Dalmacije i nije napravio nikakav presudan prodor dublje u
unutranjost, u Bosnu.298 Ta imaginarna osvajanja zemalja
po Balkanu odnose se na dravu pravog, slovenskog kralja

160

Tomislava iz 8. veka, ne hrvatskog Tomislava. Zato ostaje

pitanje, ko je onda bio taj Tomislav koji je iveo u desetom
veku?
To je bio knez Tomislav, koji je u vremenu kad je vei
deo nekadanjeg Kraljevstva Slovena, tokom 9. i 10. veka,
potpao pod vlast Bugara i Vizantije, sebe hteo da proglasi
za samostalnog vladara. Kao i mnogi pre i posle njega, on
je pokuavao da od u tom dobu jaih sila, koje su okupirale
zemlje njegovih sunarodnika, dobije podrku za sopstvene
sebine ciljeve isto ono to se vrlo esto ponavljalo kroz
istoriju, i isto ono to su uradili brojni oblasni gospodari,
kneevi i vlastela pred dolazak Turaka, i isto ono to rade i
dan-danas savremeni hrvatski i srpski politiari. Tomislav
je od cara Vizantije dobio titulu konzula Dalmacije, a od
rimskog pape je dobio podrku u osamostaljivanju, to e
rei, u pristupanju Rimskoj crkvi i odvajanju od slovenske
brae.299 Zato nije nimalo sluajno to jedini izvor o knezu
Tomislavu kao hrvatskom kralju potie upravo iz jednog
papinog pisma, iako sam naziv za titulu rex moe znaiti i
prosto vladar, ne obavezno i uvek kralj.
U prilog tome da je Tomislav, uz pomo pape, hteo da
odvoji deo slovenskih plemena i prikloni ih Rimskoj crkvi,
zarad privilegija koje bi dobio zauzvrat (kao to su titule,
zvanja, zemlja, samostalnost kneevine...), svedoi i prvi
Splitski crkveni sabor, koji je odran 925. godine, i na kom
je doneta odluka o zabrani upotrebe slovenskog jezika i

161

pisma u bogosluenju, iz oiglednih razloga.300 U vezi sa

tim, hrvatski istoriari piu:
Kralj Tomislav se pokorio kao vjerni sin majke crkve.
Hrvatski narod ostao je vjeran sin katolike crkve, a ona
je u svim vjekovima njegove historije igrala vidnu, golemu
ulogu.301
Ali koliko su Hrvati zaista bili uz Tomislava i njegovog
papu svedoe nam i podaci da je papa morao ubrzo odrati
jo jedan Crkveni sabor u Splitu, kada su bile potvrene
odluke prvog sabora;302 da papa Hrvate smatra nevernim
i otuenim i u vremenu kneza Branimira; kao i to da veina
Hrvata nije pristala na ponude Rimske crkve ni u kasnijem
vremenu, kao to emo posle videti. Vatikan nas pokuava
ubediti da su Hrvati jo od 7. veka toboe bili na njegovoj
strani i da su iveli u svojoj nezavisnoj dravi.
Upravo taj Tomislav, koji je izdao sopstvenu otadbinu
i narod, i priao Rimskoj crkvi, izabran je od strane Rima
da bude tzv. prvi hrvatski kralj i simbol istorije Hrvata
na isti nain kao to je i knez Borna, sluga neprijateljske
sile i rimsko-germanskog okupatora Slovena, proglaen za
oslobodioca Hrvata i njihovog prvog vladara. Tako je i
s Tomislavom uinjeno, ali tek krajem 19. i poetkom 20.
veka, kad se ideja Velike i nezavisne Hrvatske propagirala
od strane Vatikana, kad se potpirivala mrnja izmeu Srba
i Hrvata, i kada su poele da nastaju sve one neslovenske
teorije o poreklu Hrvata, sve u cilju da se razdvoje Hrvati

162

od Srba, te da se pokore preostali izmatici koji jo uvek

odbijaju da sluaju volju cara Novog Vavilona.

Vikarov pokuaj da osvoji Balkan. Sinovi

slovenskog vladara Kreimira I proglaeni za
vladare nezavisne Hrvatske
Pitanje kralja Tomislava uopte nije bitno sa aspekta
toga ko je bio prvi kralj, ili kada su Hrvati dobili kralja, ve
je jedino bitno u kontekstu saznanja da su poreklo i istorija
Hrvata u velikoj meri falsifikovani isto kao to je sluaj i
sa istorijom Srba. Jo je bitnije da znamo da iza svih ovih
falsifikata stoji Vatikan, dok je najbitnije znati odgovor na
pitanje, zato bi to on ili bilo ko drugi radio. Naime, motiv
koji stoji iza ovog opasnog poduhvata falsifikovanja sastoji
se u dokazivanju da su Hrvati od davnina navodno bili
odvojena nacija i od Srba i od drugih Slovena, a sve u cilju
da bi Rim pokorio Slovene i stavio ih pod svoju vlast, jer
vekovima nije uspevao silom da ih porobi. On se sad nalazi
na korak od ostvarenja svog cilja, jer upravo on kontrolie
sve politike tokove i u Hrvatskoj i u Srbiji. A da li e tako
ostati i dalje, samo vreme moe pokazati.
Nastavimo dalje. Lani zmijski prorok, koji sad sedi na
Nevrodovom prestolu, izmislio je pored kneza Tomislava i
brojne njegove navodne naslednike kao kraljeve Hrvata.
Meu njima, prvi se izdvaja spomenuti Trpimir II. No ipak,
za njega se ne zna ni da li je postojao, kako misle i pojedini
hrvatski istoriari.303 Smatra se da upravo na njega misli
163

Porfirogenit, a ne na kneza Trpimira Prvog. Ali ako je on

zaista mislio na Trpimira II, onda isti nije mogao da bude
kralj i naslednik Tomislava, jer se tamo navodi kao knez.304
Takoe, u ovom sluaju bi ispalo da se podatak o 200.000
ratnika kod Porfirogenita odnosi as na kneza Trpimira, as
na kralja Tomislava, a as na Trpimira II, dakle, po potrebi
se menja.
Nakon fiktivnog Trpimira II za koga niko nije uo, na
zamiljeni hrvatski presto dolazi neki kralj Kreimir. I on
se isto navodi kod Porfirogenita, kao sin Trpimira. A ko je
zaista bio taj Kreimir?305 Ako se drimo rimske, zvanine
istorije, onda Kreimir nije mogao biti hrvatski kralj, jer se
i kod Porfirogenita navodi kao knez.306 Ako pogledamo ko
je stvarno bio ta linost, dobiemo odgovor koji je isti kao i
u sluaju Tomislava i svih njegovih navodnih prethodnika;
odgovor se nalazi ak i u hrvatskoj redakciji Letopisa, koji
je naveo i hrvatski istoriar Ivan Mui. Tamo pie kako je
kralj Slovena Teimir, kasniji naslednik Tomislava (ali ne
onog hrvatskog Tomislava) i Budimira, imao dva sina, a od
kojih se jedan zvao Kreimir.307 Taj Kreimir nije nasledio
oev kraljevski presto, poto je to uinio njegov stariji brat,
ve ga je otac poslao u predeo Bosne i Hrvatske,308 da tamo
vlada kao ban. Ovaj podatak navodi i sam hrvatski istoriar
Ivan vear:
(...) na isti nain i Kreimir, koi se je (...) samo vojvoda
(ban) Horvatske zvao (...)309

164

 Nigde nema ni pomena o nekakvom hrvatskom kralju

Kreimiru, ve samo o banu ili knezu Kreimiru. On je bio
sin slovenskog kralja, ali nije nasledio oev presto, ve je
to uinio njegov stariji brat Prelimir, koga Hrvati uopte ne
spominju da ima veze sa njima.
Zatim, za naslednika ovog Kreimira, kao ne preterano
znane i vane linosti tog doba, uzima se neki Miroslav
sledei hrvatski kralj. Miroslav se navodi kao Kreimirov
sin, to znai da ga je nasledio na mestu bana jedne oblasti,
u okviru Kraljevstva Slovena, i nita vie. Zato nije mogao
ni biti hrvatski kralj, niti se tako igde navodi. Mogue je
da pak nije bio Kreimirov sin, ve da je bio linost koja se
u istom Letopisu navodi kao roak Kreimira, a ne sin. Taj
Miroslav je bio knez Podgorja. Vladao je krajem 10. veka,
dok se vreme vladavine hrvatskog Miroslava smeta oko
sredine 10. veka.310
Pre no to krenemo dalje, podsetimo se da je Budimir,
kralj Slovena, bio taj koji je svoju prostranu dravu podelio
na banovine, upanije i manje upravne oblasti. Dve najvee
oblasti su bile Primorje i Zagorje ili Srbija, koje su se dalje
delile na manje oblasti, a meu kojim su bili Raka, Bosna,
Panonija, Makedonija, Duklja, Zahumlje, Hrvatska, itd. To
su bile upravne jedinice i geografske oblasti, koje nisu bile
podeljene na osnovu nekih nacionalnih identiteta, jer pojam
nacije u Srednjem veku nije ni postojao.
Kralj Prelimir, brat bana ili kneza Kreimira, i njegovi
naslednici, vladali su istonim delovima starog Kraljevstva

165

Slovena (Rakom, Dukljom, Zahumljem, itd.), a Kreimir i

njegovi sinovi vladali su zapadnim delom. Isto delo navodi
da se ban Kreimir pobunio protiv svog brata kralja i svog
oca, te se odvojio od njih i samog sebe proglasio za kralja
zapadnih oblasti slovenske drave, a meu kojima je bila i
oblast Hrvatske. I tako je nastao sadanji mit o hrvatskom
kralju Kreimiru. Taj pobunjeni samozvani kralj Kreimir,
brat pravog kralja Prelimira, imao je pet sinova: Drislava,
Stepana, Svetoslava, Kreimira i Gojislava.311 Svaki od tih
sinova Vatikan je proglasio nezavisnim kraljevima Hrvata,
nepoznatog porekla ili porekla od nepostojee tzv. dinastije
Trpimirovia. A naravno da im je takvo nepoznato poreklo,
kada su falsifikatori hteli da prikriju injenicu da svi oni
vode poreklo od slovenske dinastije Svevladovia, koja je
vladala dugo vremena nad veim delom Balkana.
Rimski krivotvori, prosto, samo su Kreimira II nazvali
hrvatskim kraljem Mihajlom Kreimirom II (950-970);
Drislava su proglasili sledeim hrvatskim kraljem, pod
imenom Stjepan Drislav (970-995); Svetoslavu su dali da
bude idui hrvatski kralj Svetoslav Suronja (995-1000);
Stepana su proglasili za neto kasnijeg hrvatskog kralja
Stjepana I (1030-1060); i Gojislava su proslasili za nekog
suvladara ili sukralja.
Ipak, spomenuto delo hrvatskog istoriara navodi da je
(Mihajlo) Kreimir II bio u stvarnosti samo ban Dalmacije
i dela Albanije, a ne kralj; Stjepan je bio ban Bosne, a ne
kralj; i Gojislav je bio samo ban Panonije.312 Ban Hrvatske,

166

Kreimir, jednostavno, svoje sinove je postavio da vladaju

nad odreenim oblastima, i nita vie. Kako je onda neko
mogao da ih nazove hrvatskim kraljevima?
Ponovo, ponekad sami hrvatski istoriari, koji zastupaju
zvaninu vatikansku verziju istorije, kau ono to injenice
i govore; na primer, koliko se izistinski zna o hrvatskom
kralju Mihajlu Kreimiru II, zapisano je ovako:
Historiografija je ponekad (...) Kreimiru II pripisivala
djela koja nije izvrio, kao (to je) npr. pripajanje Bosne. O
tom kralju, naalost, ne moemo rei gotovo nita, osim da
je uspio smiriti situaciju u dravi.313
Iz svih gornjih primera hrvatskih kraljeva olako se
uoava nain falsifikovanja od strane vatikanskih biskupa:
samo su svakog kralja Slovena koji se navode u istorijskim
spisima preimenovali u kraljeve Hrvata, to jest, sinove
bana hrvatske oblasti, Kreimira, proglasili su nezavisnim
kraljevima Hrvata (kao da su samo Hrvati iveli u njihovim
oblastima, i kao da se u to vreme poznavao pojam nacije), i
to, kao genetske nastavljae loze Trpimirovia. Odredili
su ih za potomke kneza Tr(e)pimira, prikrivajui injenicu
da su u stvari bili potomci kralja Krepimira, ne Trepimira, i
svih ostalih kraljeva Slovena. Kreimir i njegovi sinovi su
tako bili bona grana dinastije slovenskih kraljeva.
to se tie preostala dva sina tog Kreimira I, Drislava
i Svetoslava, oni su ga nasledili na mestu vojvode Hrvatske
i Bosne. Drislav je bio taj koji se prvi proglasio za kralja.
Najvei deo bive Kraljevine Slovena tad je pao pod vlast

167

Bugara i Vizantije,314 to je Drislav samo iskoristio u svoj

interes slino kao i knez Tomislav pre njega. Drislav je
poput Tomislava dobio podrku od strane okupatorske sile
tadanjeg vizantijskog cara; dobio je privilegije, poput
zvanja, titule i jednu samostalnu oblast da njom upravlja,
a sebe je proglasio kraljem Hrvatske i Dalmacije. Iz ovog
razloga, hrvatski istoriari Drislava smatraju kraljem, dok
mnogi upravo njega smatraju za prvog hrvatskog kralja, a
ne Tomislava.315
Kolika je to stvarno nezavisna kraljevina bila, govore
dve injenice: prvo, da je Drislav morao da plaa godinji
danak vizantijskom caru; i drugo, da je isti vizantijski car
podrao mletakog duda da zauzme Dalmaciju, i kasnije,
po povratku sa bojita na Istoku, a nakon smrti Drislava,
osvojio je sve slovenske zemlje do Dunava, ukljuujui tu i
dravu Drislava. A da je zaista tako bilo potvruju nam i
vizantijski izvori, pa i sami hrvatski istoriari.316 Drislava
je potom na tom mestu kralja, kog je podravao okupator
slovenskih zemalja, nasledio brat Svetoslav, a ne sin, kako
kae zvanina istorija. Kao i u sluaju Drislava, i drava
Svetislava je nestala pred vizantijskim carem Vasilijem, na
slian nain kao to e nestajati vazalne srpske kneevine i
oblasti na Balkanu po dolasku novog okupatora Turaka.
Spomenuti autor navodi istorijske podatke o Drislavu i
njegovog kraljevskoj tituli:
Toma Arhiakon nas obavetava da je Drislav dobio iz
Bizanta (Vizantije) znakove kraljevske vlasti, zajedno sa

168

titulom eparha i patricija, te da se od njegovog vremena

...naslednici nazivaju kraljevima Hrvatske i Dalmacije.
I dalje:
(...) Hrvatska, nakon Bazilijvih uspjeha protiv Samuila,
priznala (je) carevu vlast, te se nala pod istim suverenom
kao i Dalmacija.317
Jednostavnije, drava Drislava i Svetislava priznavala
je suverenitet Vizantije, pa je posle toga bila osvojena, kao
i svi preostali delovi Balkana.
Pomenuti Toma Arhiakon takoe je Drislava smatrao
prvim hrvatskim kraljem, ne Tomislava. Ono to privlai
panju u vezi s njegovim delom Historia Salonitana, inae
jedan od glavnih izvora istorije Hrvata, jeste opis Drislava
i njegove drave:
(Naslednici Drislava) primali su oznake kraljevskog
dostojanstva od careva carigradskih (Vizantije) i nazivali
su se njihovim eparsima ili patricijima.
Odmah ispod pie kako je istona granica Drislavove
drave bio grad Delma, i da je istovremeno obuhvatala i
Zahumlje; problem je u tome to se ovo Zahumlje nalazilo
istono od Delme, tako da je Tomin navod kontradiktoran.
Ne samo to, ve se granice te drave, po Tominom opisu,
skoro poklapaju s granicama izmiljene Velike Hrvatske,
propagirane u 19. i 20. veku od strane Vatikana i njegovih
poslunika.318
Nadalje, savremena hrvatska istoriografija navodi nam i
nekog Kreimira III (1000-1030) hrvatski kralj koji je

169

nasledio kralja Svetoslava. Meutim, ovaj Kreimir III je

stvaran isto koliko i ve opisani Trpimir II; o obojici se ne
zna skoro nita. V. Klai u spisku hrvatskih kraljeva zna
za Kreimira II, koga smeta izmeu Stjepana Drislava i
Svetoslava. Videli smo, (Mihajlo) Kreimir II se navodi i
kao prethodnik Drislava, tako da svaki istoriar vue na
svoju stranu, toliko da se vie ne moe sa pouzdanjem ni
utvrditi ko je kome bio otac, prethodnik ili naslednik. A i
kako to uiniti kada da su vatikanski fratri sve falsifkovali,
te prikrili podatke o pravom poreklu Kreimira I i njegovih
sinova?
Zatim, posle fiktivnog kralja Kreimira III (u ije vreme
je ionako Vizantija imala vlast na celom Balkanu) i posle
Stjepana I, koji je zapravo bio samo ban Bosne, na red nam
dolazi hrvatski kralj Petar Kreimir IV (1060-1075).319
Ko je on zaista bio, otkriva nam opet hrvatski istoriar
Ivan vear. On je pisao da se Petar Kreimir zvao imenom
Mihajlo (setimo se Mihajla Kreimira), i da je bio sin kralja
Stepana ili pak sin kralja Dobroslava. Ovo bi delovalo kao
da je Kreimir IV zaista bio sin hrvatskog kralja Stjepana
I, to kae i vear poput drugih hrvatskih istorika, ipak je
injenica da ga isti smatra i moguim sinom Dobroslava. A
Dobroslav, koji se zvao i Vojislav, najpoznatiji je u istoriji
kao kralj Stefan Vojislav, inae, potomak kralja Prelimira,
brata Kreimira I. Taj Vojislav je zaista i imao sina koji se
zvao Mihailo, a koga vear poistoveuje s Kreimirom IV:

170

 Kreimir Petar (...) bi od svih banovah i upanah za

kralja ilirskog izabran (...) Ovog dalmatinski pisci i Skilic
zovu Mihailom (...)
I na jo jednom mestu on potvruje isto:
(...) od ovuda oito sledi, da je Kreimir Petar onaj isti
kojega gerki pisci Mihailom zovu.320
Pre toga se navodi da je taj Mihailo bio sin Dobroslava
ili Vojislava, i da je imao, izmeu ostalih, sinove Vladimira
i Bodina, a kralj Mihailo Vojislavljevi je zaista i imao sina
Vladimira i Bodina. Kraljevi Stefan Vojislav i Mihailo su ti
koji su zasnovali dinastiju Vojislavljevii, a koja nigde nije
zabeleena kao hrvatska dinastija. Kao to je reeno iznad,
Vojislavljevii su bili izdanak od kralja Prelimira, a koji su
vladali istonim delom Slovenskog kraljevstva, za razliku
od brata mu Kreimira i njegovih sinova, koji su vladali na
zapadu istog kraljevstva. Iako potiu od razliitih grana tog
slovenskog kralja Prelimira, to nije spreilo falsifikatore da
ih sve uture stave u jedan niz naslednih vladara hrvatske
kraljevske dinastije. Ironija je to se Mihailo ponekad i u
zvaninoj istoriji naziva prvim srpskim kraljem (mada ni
to nije sasvim tano). Moguno je da su ga rimski biskupi
proglasili za hrvatskog kralja, poto je odravao odnose s
papom.
Mada I. vear, kao i ostali hrvatski istoriari, tvrdi da je
taj Mihailo (Petar Kreimir IV) hrvatski kralj i naslednik
prethodnih hrvatskih kraljeva, on u nastavku teksta nabraja
i druge odlike koje ga povezuju s kraljem Mihailom, sinom

171

Vojislava, kao to je na primer, podatak da su Bugari hteli

njegovog sina Bodina da proglase bugarskim carem. ak i
vreme vladanja ovog kralja Mihaila, sina Stefana Vojislava
(Dobroslava), skoro se u potpunosti poklapa sa vremenom
vladanja kralja Petra Kreimira IV, sina Stjepana.
Johan Lucije (Ivan Lui), koji se smatra ocem hrvatske
istoriografije, i Bodina i Mihaila naziva srpskim kraljem,321
isto kao to i vizantijski izvori Mihaila nazivaju vladarem
Srba, ali i Tribala.322
Koliko su zaludni pokuaji Rima da slovenske ili srpske
vladare proglase za vladare nezavisne Hrvatske govori i
sluaj pomenutog jezuitski obrazovanog hrvatskog istorika
Pavla Ritera, koji je tvrdio da su toboe Kraljevi Hrvatske
dakako postavljali upane Rake, i da je Stjepan 'knez'...
Bosne, bio postavljen od hrvatskog kralja Bodina.
I u nastavku od istog autora:
tovie, Kuropalat pie i Ivan Lui veli da je Mihovil,
kralj Hrvatske, dao sina Bodina kao kralja Bugarima.323
Meutim, kao to smo videli, Bodin, otac mu Mihailo i
deda mu Vojislav bili su srpski vladari, iz srpske dinastije
Vojislavljevii, i nikako nisu mogli biti vladari nezavisne
Hrvatske. A podatak Ritera da Ivan Lui kralja Mihaila i
Bodina naziva hrvatskim kraljem uopte nije tana, poto
ga on ne naziva tako. Ili iz pera hrvatskih istoriara:
Vjerno prenosei Luievu 17. biljeku, uz ime kralja
Mihovila (tj. Mihaila) Bodinova oca, sam dopisuje kralj

172

Hrvata. Lui, meutim, Mihovila spominje kao kralja

Srbije.324
Dakle, onaj ko se smatra ocem hrvatske istoriografije
Bodina, a time i njegovog oca Mihaila (Petra Kreimira IV)
nazivao je kraljem Srbije, dok Pavle Riter ispravlja rei
Luia, te ne samo da Bodina i Mihaila naziva kraljevima
Hrvatske, ve i sve Slovene naziva Hrvatima. Upravo je
po njegovom maniru primenjivana ova vatikanska metoda
falsifikovanja istorije: da se svaki slovenski i srpski vladar,
ili slovensko i srpsko ime, prosto, zameni s hrvatskim. Nije
ni udo to se njegovo delo od 32 stranice zove Oivljena
Hrvatska ili Croatia rediviva, zato to on i jeste vaskrsao
Hrvatsku ex nihilo, to jest, u potpunosti ju je izmislio. Na
11. stranici pomenutog dela pisao je ovako:
Inae nisu samo Neretvani... slavenski i hrvatski narod,
nego i sami Bosanci i Srbi.
Hrvatski istoriar Klai takoe Mihajla naziva kraljem
'Crvene Hrvatske', pozivajui se na Skilicu kao izvor, iako
posle sam kae da je Skilica pisao narod Srba, koje zovu
i Hrvati, i iako je Skilica oca Mihaila, Stefana Vojislava,
nazivao srpskim kraljem, i jo, uprkos tome to on nigde ne
navodi postojanje Crvene Hrvatske.325 Oigledno je da je
Klai uradio upravo ono to smo ranije i objasnili: samo je
Crnu Goru, ondanju Duklju, bez ikakvog jasnog povoda,
preimenovao u Crvenu Hrvatsku.
A na kraju krajeva, Hrvatska, Srbija, Raka, Dalmacija,
Bosna, i druge, bile su samo oblasti u okviru zajednike

173

slovenske drave Kraljevstva Slovena koje je uinio

takvim kralj Budimir radi lakeg vladanja svojom velikom
dravom, ali koje su se esto izdvajale po neprijateljskom
osvajanju dela iste, ili kad je neki od kneeva i upana hteo
da se izdvoji, te da sebe uini samostalnim gospodarem, iz
pohlepe i elje za vlau. Sami nazivi Hrvati, Raani,
Dukljani, itd, nisu mogli da budu posebni etnonimi, a jo
manje da budu nacionalne odrednice u to vreme, ve su svi
pripadali istom narodu, a koji su stranci najee nazivali
zajednikim imenom Sloveni (Sclavi) ili Iliri (isto kao
to i danas, Srbi, Hrvati, Makedonci, Crnogorci, Bosanci, i
ostali, pripadaju jednom istom narodu, iako nose razliita
imena). Ba o tome govori i I. vear, da Lucio iz Zonara
(tj. Jovan Zonara) pie: Tretje godine vladanja Mihaila
Duke (...) narod serbski, koi i Horvate zovu (...)326
I na drugom mestu isti autor prigovara deobi ilirskog
naroda, i naglaava da se svi oni jednim imenom zovu, to
samo potvruje da su hrvatski kraljevi ili dalmatinski,
dukljanski, raki ili bilo koji drugi, vladari koji potiu
od iste dinastije Slovenskog kraljevstva, da se tu ne radi ni
o kakvim etnonimima, i da je na Balkanu iveo, kao to i
danas ivi, jedan narod, iji delovi nose razliita imena.

Poslednja papina ponuda Hrvatima. Pria

o kralju Dmitru Zvonimiru
Mihaila ili Petra Kreimira IV nasledio je kralj Bodin u
Duklji, dok je u predelima Dalmacije i Hrvatske, kao to je
174

to esto bivao sluaj, dolo do sukoba oko vlasti i narodnih

nemira. Presto je trebalo da zauzme ili sin Mihaila, koji se
zvao Stefan (Stjepan) ili njegov sinovac Radoslav. Umean
je bio i neki ban Slavi, kako ga navode hrvatski istoriari,
kao i ban Zvonimir. Klai pie da su Zvonimira podravali
Maari, ali da je Slavi imao podrku naroda. No, kako je i
prethodni Mihailo naginjao ka Rimskoj crkvi, tako je i sada
rimski papa smatrao da treba da se skroz umea i konano
da po ko zna koji put pokua da odvoji Hrvate pod svoje, i
da zavadi te izmatine Slovene, s obzirom da su Hrvati
bili papi najblii deo Slovena. Zato je izabrao Zvonimira, a
koga su podravali njegovi Maari, da dovri zapoeto:
Kako je veliki papa Grgur VII htio da mu svi kranski
vladari budu posluni i da ga podupiru, tako je elio da mu
i novi hrvatski vladar bude posve odan pristaa.
I dalje od istog autora u nastavku teksta:
(Zvonimir) pristane na zahtjeve i elje papine, pa zato
skupi papinski poslanik sve svoje sile da Hrvati i Latini327
izaberu Zvonimira za svoga kralja.
Dmitar Zvonimir poklonio se Bojem namesniku na
zemlji... Ostao je vjeran svojoj zakletvi, dokle god je ivio
njegov zakrilnik Grgur VII. Zvonimir je pomagao papu i s
orujem u ruci...328
Re je o dakle o papi Grguru VII, inae onom papi pred
kojim je jedan od najmonijih vladara tog doba rimsko-
germanski car Henrih IV kleao bos i bez carske odede,
molei ga tri dana za oprost to mu je prkosio.

175

 Ovaj papin miljenik Dmitar Zvonimir (lat. Demetrius

Suinimer)329 nije mogao biti legitimni vladar, jer se nigde
ne navodi kao pripadnik dinastije slovenskih kraljeva, niti
kao potomak Kreimira I. Pretpostavlja se da je bio roak
prethodnog vladara Mihaila (Petra Kreimira IV), ali za to
nema dokaza, pa je jedino mogao da bude uzurpator vlasti,
koga je postavio sam papa. Ili iz pera hrvatskih pisaca:
O njegovu (Zvonimirovom) porijeklu ne zna se gotovo
nita, pa se nagaalo da je kao potomak Svetoslava (...)
vladao slavonskim vojvodstvom.330
Klai je pisao na isti nain:
O rodu i porieklu Dmitra Svinimira ne znamo nita.331
Koliko je Zvonimir bio stvarni kralj i nezavisan vladar,
vidi se po tome to je papi morao da plaa godinji danak, i
to od dvesta dukata u zlatu, a kako nam to potvruju i sami
hrvatski istoriari.332 U gore citiranom delu hrvatskog pisca
na istoj stranici se nalazi jo jedna potvrda:
Zvonimir kao vazal obvezao se na plaanja odreenog
danka i na sluenje papi (...)333
I ne samo na sluenje papi, ve je papa Zvonimira hteo
da odredi za vou Hrvata u Krstakom ratu s muslimanima
(jer je pred kraj 11. veka Vatikan pokrenuo rat za zauzee
Jerusalima). Zvonimir je trebalo da predvodi Hrvate, dok bi
drugi evropski kraljevi odani papi predvodili druge narode
i vojske protiv Jevreja, muslimana i hriana koji mu nisu
bili odani. Papa je smatrao da su Hrvati ve dovoljno odani
bili i sazreli za takav nehrianski i krvniki poduhvat. No,

176

koliko se on prevario i koliko Hrvati i Srbi nisu bili odani

Rimskoj crkvi ni krajem 11. veka, i koliko su samozvanca
Zvonimira smatrali svojim vladarom, govori podatak da su
Hrvati usmrtili Zvonimira na jednom saboru, kad je pozvao
narod u Krstake ratove. Tako je skonao kralj Zvonimir, i
tako je propao poslednji pokuaj pape do tada da nevirne
Hrvate i izmatine Srbe stavi pod svoju kandu. Hrvati
nisu stali na stranu Rimske crkve ni nakon Raskola, a ne bi
se nikada ni odvojili od Srba da zapadni delovi negdanjeg
Kraljevstva Slovena, tj. dananje Hrvatske i Bosne, nisu u
12. veku potpali pod vlast Maarske najodanije katolike
keri i nove papine apostolske vojske.
O smrti Zvonimira pisao je i hrvatski istoriar dr Ferdo
ii. Na osnovu navoda iz Letopisa, dela Ivana Luia, ali
i ugarsko-poljske hronike, ii izvodi jasan zakljuak:
Zvonimir se htio odazvati ovoj elji carevoj i papinoj
(misli se na Krstaki rat).
U tu je svrhu sazvao sabor na Kosovu polju kod Knina
u aprilu 1089.334
Radi te vojne (rata) porodilo se veliko nezadovoljstvo u
narodu hrvatskomu (...)
Na saboru bi kralj Zvonimir ubijen (...) Kao osvetnik za
kraljevu smrt, ulazi u Hrvatsku oruanom rukom... ugarski
kralj Ladislav I.
Kletva kralja Zvonimira je izmiljotina.335
Ima i hrvatskih istoriara koji smatraju da je cela pria
o ubistvu Zvonimira izmiljotina, ali taj stav potie iz onih

177

krugova kojima je u interesu da se prikrije istina o prolosti

Hrvata i popularizuje mit o njihovoj navodnoj neprekinutoj
vezi sa Rimskom crkvom jo od 7. veka. Na primer, jedan
od zastupnika takvog vatikanskog stava kae kako je kralj
Zvonimir umro prirodnom smru, navodei kao dokaz tzv.
Darovnicu kralja Stjepana II. Paradoksalno, isti autor je u
nastavku napisao da je ta darovnica falsifikat,336 s tim da je
podatak o Zvonimiru istinit. Hrvatski istorici kao dokaz
navode i Baansku plou, meutim, u njoj se ne spominje
smrt Zvonimira. U istu svrhu se kae da istoriari 19. veka
poinju da odbacuju tu legendu, iako je upravo u to doba
19. veka rimska istorijska kola u Hrvata poela da deluje u
svojoj najveoj snazi, kada je inae nastao i mit o kralju
Tomislavu. Sledei navod zastupnika slubene istorije nam
daje jasan odgovor na pitanje zato su mnogi savremeni
istoriari prihvatili tu tezu o prirodnoj smrti Zvonimira:
Zanimljivo je napomenuti da je Vladimir Koak iznio
tezu da je Zvonimir umro od poslijedica ranjavanja na
saboru, te da iz tog razloga suvremeni izvori ne spominju
nasilnu prirodu kraljeve smrti.337
U vezi sa smru Zvonimira, ona uvena Zvonimirova
kletva upuena Hrvatima zaista jeste bila kasniji legendarni
dodatak, kako se uglavnom i smatra. Ono to se pak ovde
previa jeste da je proklinjanje Hrvata dolo, opet, od istih
gospodara i branilaca njihovog odanog kralja Zvonimira
od rimskih biskupa i pape. Jedino su oni mogli da izreknu

178

sledee rei, kao vid anateme na Hrvate, i da ih stave u usta

Zvonimiru:
I to uve Bogom prokleti i nevirni Hrvati (...) Tada
uvi toj nevirnici, ne dae ni listove dotiti i skoie (...)
Nevirni Hrvati poee govoriti kao psi ali vuci (...)
(Zvonimir) prokle nevirne Hrvate (...) nigda neimali
gospodina od svoga jazika, nego vazda tuju jaziku podloni
bili (...)338
Iz ovoga se jasno vidi bes Vatikana na Hrvate, nazvavi
ih nevernim Hrvatima, isto kao to je Srbe uvek nazivao
izmatinim ili jeretikim Srbima. Ovaj poslednji citat
jasno se odnosi na pad Hrvata pod ugarsku (papinu) vlast, i
elju Vatikana da Hrvati vie nikada ne budu deo Slovena i
njihove drave, ve da budu pod njegovom vlau, i vrsta
mosta za pokoravanje ostataka nevernih naroda. Kada
su Hrvati jednom pali pod vlast Maara, a time i pod uticaj
Rima, Hrvati su odjednom od nevernika i prokletnika
postali predstraa hrianstva, kako ih je to nazvao papa
Lav X i kako su nazivani u 19. i 20. veku. U ovoj papskoj
Zvonimirovoj kletvi Hrvati se ak nazivaju i vukovima,
lajuim psima i kritavcima, dok se papa naziva sveti
otac i cesar rimski. Najinteresantnije od svega jeste to
se neverni, izdajniki i od pape otueni Hrvati porede s
Jevrejima. Svi Jevreji se optuuju da su kao narod toboe
raspeli Isusa Hrista, i da su na njega vikali kao Hrvati na
svog svetog kralja Zvonimira.

179

 to se tie vremena vladanja Dmitra Zvonimira i njega

samog, hrvatski istoriari, pod uticajem brojnih vatikanskih
falsifikata, veliali su ga i dan-danas veliaju kao najveeg
hrvatskog kralja, na isti nain kao to se velia i hrvatski
kralj Tomislav izdajica svog naroda i drave. Meutim,
istina je da su obojica bili odani papini vojnici, najobinije
sluge Rimske crkve, i protivnici sopstvenog naroda isto
kao i sadanji srpski i hrvatski politiari. Mada se Zvonimir
na sve strane velia i hvali od strane zastupnika zvanine
istorije, V. Klai je pak opet nesvesno priznao injenino
stanje stvari u vezi sa tim samozvanim kraljem:
(...) Svinimir ne bijae velika duha. On poleti dodue
asak veoma visoko, ali cilj mu bijae vazda jasan, samo
jedan. Kad je svoju svrhu postigao, te hrvatskim kraljem
postao, nestade u njemu one enerije (...)
Klai nam jasno kae da je jedini cilj kralja Zvonimira
bio elja za vlasti, krunom i bogatstvom. I u nastavku:
Vladavina Dimitra Svinimira ne odlikuje se nikojimi
znatnijim djeli.339
Uprkos ovom navodu, i Klai i drugi hrvatski istoriari
smatraju Zvonimira velikim i slavnim kraljem.
I kao to su rimski falsifikatori jezuitski vernom papisti,
knezu Hrvata Tomislavu, pripisali slavu, ime i znamenje
zaboravljenog pravog slovenskog kralja Tomislava, koji je
vladao dva veka ranije, tako je isto uinjeno i sa hrvatskim
kraljem Zvonimirom. Nedostatak bilo kakvih podataka o
njemu i njegovom poreklu, kao i Klaieva karakterizacija

180

da se nije isticao nikojim znatnijim djeli, Vatikan je hteo

da dopuni slavom pravog slovenskog vladara Zvonimira, a
koji je iveo itava tri i po veka ranije! Ovaj kralj Zvonimir
bio je kralj Slovena i otac pominjanog kralja Budimira, koji
se navodi i u hrvatskoj redakciji Letopisa, i s ime se slau
svi hrvatski istoriari.340 Vatikan je dakle namerno eleo da
pomea istorijski opis linosti kralja Zvonimira s kraljem
Zvonimirom iz 11. veka (koga inae V. Klai i Raki zovu
Svinimir), iskoristivi zaborav nauke o ovom prvom, i stav
savremenih istoriara da je popis svih ovih tzv. gotsko-
slovenskih kraljeva legendaran i navodno izmiljen.

Pad zapadnog dela Balkana pod ugarsku i

papinu vlast. Falsifikovana Pacta Conventa
Nakon to su uklonili papinog pijuna i uzurpatora vlasti
Zvonimira, Srbi i Hrvati su za vladara opet izabrali jednog
od pripadnika legitimne slovenske dinastije. To je Stefan ili
Stjepan, koji je bio sinovac Mihaila (Petra Kreimira IV), a
koji je u hrvatskoj historiografiji nazvan kralj Stjepan II.
Ivan vear navodi mogunost da je Stjepanu da doe na
vlast pomogao spominjani Bodin car Srba i Bugara, sin
Mihaila (Petra Kreimira IV), legitimni naslednik prestola i
Stjepanov ili Stefanov brat po stricu. vear kae da je kralj
Bodin ratovao upravo protiv uzurpatora vlasti Zvonimira, a
to samo potvruje koliko je isti bio na strani pape i otuen
od sopstvenog naroda.341

181

 Tako su Stefana, sinovca kralja Mihaila Vojislavljevia,

vatikanski falsifikatori proglasili za pretposlednjeg kralja
Hrvatske, koji inae nije ni vladao ni jednu jedinu godinu.
Papistima je samo bilo vano da to vei broj ljudi nekako
naguraju i predstave kao hrvatske kraljeve i lanove tzv.
dinastija Trpimirovia, Domagojevia, Svetoslavia, onda,
Kreimirovia i drugih dinastija nezavisne Hrvatske.
A kao poslednji hrvatski kralj navodi se Slavi, koga
razliito nazivaju i o kome se ne zna gotovo nita, a kako
to kae Klai, i kako je bio sluaj sa skoro svim opisivanim
vladarima. Malopre spomenuti izvor nam jedini daje neto
konkretniji odgovor: Slavi je bio ban u doba Zvonimira, a
pretpostavlja se da je bio brat ili roak Stjepana. U svakom
sluaju, ni Slavi, ko god da je bio, nije vladao dugo, jer su
tada doli Maari, da u ime rimskog pape i na njegov poziv
osvete smrt Zvonimira, da kazne neverne Hrvate, jeretike
i ostale izmatike Slovene, i da zauzmu deo nekadanjeg
Slovenskog kraljevstva, rasparanog na mnoge oblasti. To
se dogodilo krajem 11. i poetkom 12. veka. Naime, rimski
je papa uvideo da je davanjem privilegija, kruna, titula i
povlastica slovenskim vladarima postizao slabe ili skoro
nikakve rezultate; da podmiivanjem i nametanjem svojih
slugu i biskupa po Balkanu takoe nije nita postigao; i da
milom, prevarama i intrigama nije mogao ubediti Slovene
da mu se poklone i prime sveto krtenje. Zato je i odluio
da deo Slovena konano pokori silom, i da svoju vlast, mo
i kredo iri ognjem i maem (kao i uvek), poslavi na zapad

182

Kraljevstva Slovena kaznenu ekspediciju u vidu odanih i

novokrtenih Maara. Tako se desilo da Hrvati po prvi put
u istoriji postanu odvojeni od svoje srpske brae i da padnu
pod vrstu vlast tuina i jak uticaj Rima, a koji se naziva i
Vavilon.
Kao to su tada zapadne zemlje pale pod ugarsku vlast,
tako su i istone zemlje pale pod vlast Osmanlija, nekoliko
vekova kasnije. I kao to su Turci uzimali danak u krvi od
Srba, te od srpske dece stvarali janjiare i srbomrsce, tako
je Rim preko Maarske i kasnije Austrije od Hrvata hteo da
stvori odane papiste i mrzitelje Srba, tj. sopstvenog naroda.
No, Vatikan ni tu nije stao. Nakon to je osvojio zapad
slovenskih zemalja, kaznivi nevernike Hrvate, odmah je
potom hteo da prikrije da su Maari silom oteli zemlju, i da
su hteli da unite Hrvate; nakon osvajanja je hteo da Hrvate
prikae u stvari kao saveznike, i sluge, podanike Rima, koji
su samo uinili ono to su navodno oduvek eleli da se
pridrue papi. Zato je i izmiljeno da Maari na elu sa sve
papom navodno uopte nisu osvojili Hrvatsku i Dalmaciju,
ve da su oni tobo uli u savez sa Hrvatima na isti nain
kao to su od nevernika, tuinaca i divljih kerova tek
tako i iznenada postali predstraa hrianstva, kada su ih
pokorili papini Maari. U tu svrhu je napravljen jo jedan
falsifikovan dokument znan kao Pacta Conventa. Da to
zaista jeste falsifikat potvrdili su i neki od samih hrvatskih
istoriara, poput Nade Klai, Milana uflaja, Ferda iia,
L. Margetia, itd. Postoje i podaci iz tog tobonjeg ugovora

183

izmeu Maara i Hrvata koji nisu istorijski tani, poput

tvrdnje da je maarski kralj Koloman bio sin Ladislava, to
nije tano, i to se sigurno ne bi omaklo u jednom takvom
zvaninom i vanom ugovoru izmeu maarskog kralja i
Hrvata. U vezi sa ovim, hrvatski istoriar Antoljak je kazao
kako je uflaj pisao i o dvjema rapskim ispravama, onoj
iz 1071. od kralja Petra Kreimira IV, i iz 1111. od kralja
Kolomana (P. Conventa), tvrdei za obje da su falsifikati
(...) ii je (to) prihvatio.342 I ne samo ii, ve je isto i
hrvatski istoriar Nada Klai, navodei istovetno miljenje
slovenakog istorika Ljudmila Hauptmana, pokazala da je
taj dokument falsifikovan.343
Uostalom, kao i u sluaju svih drugih dokumenata koji
govore o poreklu i istoriji Hrvata, i ovaj ugovor, naravno,
nije sauvan u originalu, ve predstavlja prepis iz 14. veka,
sluajno pronaen u opet prepisu dela Tome Arhiakona,
Historia Salonitana. Veliki problem za vatikansku verziju
istorije Hrvata i drugih naroda predstavlja upravo injenica
to nigde nema originalnih izvora, ve iskljuivo latinskih
prepisa i kopija kopija, od kojih su velika veina dokazani
falsifikati, i kojih ima mnogo vie nego to smo naveli, i to
samo u pogledu istorije Hrvata. I konano, sami Maari su
uvek poricali postojanje takvog dokumenta, zato to njega
prosto nema u maarskim arhivama.

184


1
J.P.Kirsch,DonationofConstantine,inCatholicEncyclopedia,Robert
AppletonCompany,NewYork,1909
2
RalfVudrou,Vavilonskamisterijskareligija,Metafizika,Beograd,2012,28
31.str.
3
A.Manhattan,TheVaticanBillions,ChickPublications,Ontario,1983,p.10
4
Ibid,p.11
5
Ibid,pp.1617
6
J.P.Kirsch,BenedictLevita,inCatholicEncyclopedia,RobertAppleton
Company,NewYork,1909
7
PeterdeRosa,VicarsofChrist:TheDarksSideofthePapacy,Poolbeg
Press,Dublin,1988,p.59
8
Ibid.
9
Ibid,p.60.:W.Webster,TheChurchofRomeattheBarof
History,TheBannerofTruthTrust,Carlisle,PA,1995,pp.6263
10
JohnW.Draper,HistoryoftheConflictbetweenReligionandScience,D.
Appleton&Co.,NewYork,1881,p.273
11
ActaApostolicaeSedis,vol.LX(1968),n.6,pp.317319
12
PeterdeRosa,VicarsofChrist:TheDarksSideofthePapacy,Poolbeg
Press,Dublin,1988,p.60
13
ThomasAquinas,SummaTheologica,transl.byTheFathersoftheEnglish
DominicanProvince,ChristianClassics,GrandRapidsMI,1981,p.1631
14
J.P.Kirsch,LiberPontificalis,inTheCatholicEncyclopedia,Vol.IX,Robert
AppletonCompany,NewYork,1910
15
Ibid.
16
J.P.Kirsch,PopeSt.Symachus(498514),inTheCatholicEncyclopedia,
Vol.XIV,RobertAppletonCompany,NewYork,1912
17
JohnHooper,PopeCallsforaNewWorldOrder,TheGuardian,Guardian
NewsandMedia,London,January2nd,2004
18
VictorMarsden,ed.,ProtocolsoftheLearnedEldersofZion,,RiverCrest
Publishing,AustinTX,1934
19
L.H.Lehmann,BehindtheDictators:AFactualAnalysisoftheRelationship
ofNaziFascismandRomanCatholicism,AgoraPublications,BaltimoreMD,
1946,pp.1214
20
FilipGrejvs,IstinaoProtokolimaknjievnifalsifikat,TheTimes,Njujork,
1618.avgust1921.Videtii:DrAlbertoRivera,Vatikanskeubice:Ispovest
bivegjezuite,Metafizika,Beograd,2009,7374.str.

185


21
C.J.Ferguson,FromFraudtoHolocaust:TheProtocolsoftheEldersof
Zion,inS.MatulichandD.Currie,eds.,HandbookofFrauds,Scams,and
Swindles:FailuresofEthicsinLeadership,TaylorandFrancis,NewYork,
2008,pp.144145
22
DrAlbertoRivera,Vatikanskeubice:Ispovestbivegjezuite,Metafizika,
Beograd,2008,85.str.
23
OttoStrasser,HitlerandI,transl.byG.DavidandE.Mosbacher,Jonathan
Cape,London,1982,p.69
24
L.H.Lehmann,BehindtheDictators:AFactualAnalysisoftheRelationship
ofNaziFascismandRomanCatholicism,AgoraPublications,BaltimoreMD,
1946,pp.2031
25
AlfredMichiels,HistoireSecreteduGouvernementAutrichien,E.Dentu,
Paris,1859
26
ConstantinePorphyrogenitus,StoryoftheprovinceofDalmatia,De
AdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,Washington
D.C.,1985,p.147
27
Ibid,pp.146147
28
L.M.Kosti,Osrpskomimenu,Srpskanarodnaodbrana,Melburn,1996,
11.str.
29
TomislavMareti,Slaveniudavnini,MaticaHrvatska,Zagreb,1889,72.
str.
30
JohannesLucius,NotaeadhistoriamPresbyteriDiocleatis,DeRegno
DalmatiaeetCroatiaeLibriSex,J.Blaeu,Amsterdam,1668
31
S.E.Apostolides,GreekLexiconoftheRomanandByzantinePeriods,
GeordOlms,Hildesheim,1992,pp.2526
32
Reservusakinemoraimatiznaenjerob,vemoeznaitiiuvar,
odglagolaservare,toznaiuvati,voditibrigu.
33
IvanMui,Hrvatskapovijestdevetogastoljea,NakladaBokovi,Split,
2007,250.str.
34
NazivDAIjeskraenicazaPorfirogenitovodelo.
35
Ibid,251.str.
36
TomislavMareti,Slaveniudavnini,MaticaHrvatska,Zagreb,1889,69.
str.
37
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,p.84
38
P.Skok,Etimologijskirjenikhrvatskogailisrpskogajezika,Jugoslavenska
akademijaznanostiiumjetnosti,Zagreb,1971,152.str.

186


39
HenryHoyleHoworth,TheSpreadoftheSlaves,JournaloftheRoyal
AnthropologicalInstituteofGreatBritainandIreland,Vol.IX,PartIII,RAI,
London,1882,p.181
40
Ivanvear,OgledaloIliriuma,ilitidogodovtinaIlirah,Slavinah,stranji
putHorvatahzvanih,odPotopa,tojestgodinesveta1656,naetiristrane
razdeljena,Zagreb,1829,40.str.
41
AnnalisRegniFrancorumOrientalis,abEinhardo,Ruodolfo,Meginhardo
Fuldensibus,DCCCXXII,ImpensisBibliopoliHahniani,Hannoverae,1891
42
Nikoupani,Znaenjenekihstarihgeografskihietnikihimenana
Balkanskompoluostrvu,Etnolog5/6,EtnografskimuzejLjubljana,1933,
102103.str.
43
VjekoslavKlai,CrvenaHrvatskaiCrvenaRusija,Hrvatskokolo,KnjigaVIII,
MaticaHrvatska,1927,120.str.
44
IvanMui,BijeliHrvatiubanskojHrvatskojiupanijskaHrvatska,
Starohrvatskaprosvjeta,Vol.III,No.37,Muzejhrvatskiharheolokih
spomenika,Split,2010,269.str.
45
S.M.tedimlija,CrvenaHrvatska,Laus,Split,1991,21.str.
46
Ibid,48.str.
47
P.Skok,Etimologijskirjenikhrvatskogailisrpskogajezika,Jugoslavenska
akademijaznanostiiumjetnosti,Zagreb,1971,276.str.
48
Postojiveibrojprevodaiprepisa,kojisemeusobomdostarazlikuju.
49
VjekoslavKlai,CrvenaHrvatskaiCrvenaRusija,Hrvatskokolo,KnjigaVIII,
MaticaHrvatska,1927,117.str.
50
V.RajieviPsunjski,Hrvatiusvetluistorijskeistine,Beograd,1944,11.str.
51
A.Starevi,PasminaslavenoserbskapoHervatskoj,Zagreb,1876,29.str.
52
Ferdoii,LetopisPopaDukljanina,SKA,Zagreb,1928.
53
VjekoslavKlai,CrvenaHrvatskaiCrvenaRusija,Hrvatskokolo,KnjigaVIII,
MaticaHrvatska,1927,112.str.
54
ConstantinePorphyrogenitus,DeAdministrandoImperio,transl.byR.J.
Jenkins,SecondImpression,WashingtonD.C.,1985,pp.161165
55
Ivanvear,OgledaloIliriuma,ilitidogodovtinaIlirah,Slavinah,stranji
putHorvatahzvanih,odPotopa,tojestgodinesveta1656,naetiristrane
razdeljena,Zagreb,1829,119.str.
56
AnnalisRegniFrancorumOrientalis,abEinhardo,Ruodolfo,Meginhardo
Fuldensibus,DCCCXXII,ImpensisBibliopoliHahniani,Hannoverae,1891
57
PraviizvorninazivtogdelajeKraljevstvoSlovena(RegnumSlavorum).

187


58
NadaKlai,RaspraveizstarehrvatskepovijestidrDominikMandi,
Historijskizbornik,god.XXIXXII,PovijesnodrutvoHrvatske,Zagreb,1968
1969,607.str.
59
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.149
60
Matej16:18seestonavodikaodokazdajePetarnavodnipreteapapai
poglavarCrkve,meutim,tibiblijskistihoviseneodnosenaPetra,vena
IsusaHrista.Zavieinformacijavideti:RalfVudrou,Vavilonskamisterijska
religija,Metafizika,Beograd,2012,3942.str.
61
LazoM.Kosti,Srbiuoimastranaca,IIknjiga,Cirih,1972,137.str.
62
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.149
63
DrPredragKomatina,Ohronologijihrvatskihvladarau31.glavispisaDe
AdministrandoImperio,Radovi42,ZavodzahrvatskupovijestFilozofskog
fakultetasveuilitauZagrebu,Zagreb,2010,88.str.
64
N.Klai,PovijestHrvatauRanomsrednjemvijeku,kolskaknjiga,Zagreb,
1975,37.str.
65
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,pp.6667
66
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.151
67
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,pp.6970
68
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.151
69
V.RajieviPsunjski,Hrvatiusvetluistorijskeistine,Beograd,1944,14.str.
70
TomislavMareti,Slaveniudavnini,MaticaHrvatska,Zagreb,1889,74.
str.
71
V.Koak,DolazakHrvata,Historijskizbornik,XL(1),Savezpovijesnih
drutavaHrvatske,Zagreb,1987,357.str.
72
IvanMui,Hrvatskapovijestdevetogastoljea,NakladaBokovi,Split,
2007,211.str.

188


73
ConstantinePorphyrogenitus,OfDalmatiaandoftheadjacentnationsin
it,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,pp126127
74
N.Klai,PovijestHrvatauRanomsrednjemvijeku,kolskaknjiga,Zagreb,
1975,200.str.
75
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.151
76
Ibid,p.149
77
Ibid,p.65
78
MaarisudoliuPanonijutekkrajem9.veka,aliPorfirogenitpiegdesu
Hrvatiiveliuodnosunamestogdeunjegovovreme(10.vek)iveMaari.
79
Ibid,p.147
80
Azapravo,preciHrvataijesuiveliuPoljskoj,tenisunimoglidabudu
susediFranakogcarstva.
81
Ibid,p.153
82
Ibid,p.151
83
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,p.69
84
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.151
85
StavdasuSrbidobiliimepolatinskojreizarobovejersubilirobovi
romejskogcaranemoebititaanniizrazlogatoidrugiSloveni,paisvi
druginarodipreSrba,nisudobilitakvoimeiakosuistobiliroboviVizantije.
Zavieinformacijevideti:S.Tomovi,JevrejskoporekloSrba,Metafizika,
Beograd,2012,733,192194.str.
86
Nemci(lat.Nemeti)susvojeimepodobiliposvomdeifikovanompretkui
vrhovnomboanstvuNemetu.
87
ConstantinePorphyrogenitus,OftheSerbsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.155
88
Ibid,p.143
89
LujoMargeti,DolazakHrvata,Knjievnikrug,Split,2001,101.str.
90
ReljaNovakovi,OdaklesuSrbidolinaBalkanskopoluostrvo,Narodna
knjiga,Beograd,1977,61.str.
91
NevenBudak,EtnogenezaHrvata,Maticahrvatska,Zagreb,1995,17.str.

189


92
M.Lalkov,KhanKubrat,RulersofBulgaria,Kibea,Sofia,1995
93
IvanMui.Hrvatskapovijestdevetogastoljea,NakladaBokovi,Split,
2007,289.str.
94
LujoMargeti,DolazakHrvata,Knjievnikrug,Split,2001,17.str.
95
NevenBudak,EtnogenezaHrvata,Maticahrvatska,Zagreb,1995,93.str.
96
VjekoslavKlai,PovijestHrvata:odnajstarijihvremenadosvretkaXIX
stoljea,KnjigaI,Nakladnizavod,Zagreb,1985,62.str.
97
Ferdoii,PovijestHrvata:Pregledpovijestihrvatskognaroda6001526,
Prvidio,MaticaHrvatska,Zagreb,1962,85.str.
98
Ivanvear,OgledaloIliriuma,ilitidogodovtinaIlirah,Slavinah,stranji
putHorvatahzvanih,odPotopa,tojestgodinesveta1656,naetiristrane
razdeljena,Zagreb,1829,3132.str.
99
Ibid,121122.str.
100
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.149
101
LujoMargeti,DolazakHrvata,Knjievnikrug,Split,2001,1617.str.
102
L.M.Kosti,Osrpskomimenu,Srpskanarodnaodbrana,Melburn,1996,
1011.str.
103
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,p.47
104
IstokaotojedrugideoSlovenaodtadanazivanBugari,poturskom
plemenuBugari,kojeseasimilovaloubrojnijeSlovene.
105
Bugarisubilimalobrojannarodturskogporekla,kojesuasimilovali
Sloveni,tejeodnjihkasnijeostalosamoime.
106
O.Karatay,EasternReferencestotheWhiteCroats,JournalofEurasian
Studies,Vol.IV,Issue1,GaborBalintdeSzentkatolnaSociety,January
March2009,p.20
107
Ivanvear,OgledaloIliriuma,ilitidogodovtinaIlirah,Slavinah,stranji
putHorvatahzvanih,odPotopa,tojestgodinesveta1656,naetiristrane
razdeljena,Zagreb,1829,3940.str.
108
SkraenicazanaslovPorfirogenitovogdelaDeAdministrandoImperio.
109
LujoMargeti,DolazakHrvata,Knjievnikrug,Split,2001,11.str.
110
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.149
111
LujoMargeti,DolazakHrvata,Knjievnikrug,Split,2001,16.str.

190


112
Ibid.
113
NadaKlai,Oproblemimastaredomovine,dolaskaipokrtavanja
dalmatinskihHrvata,Zgodovinskiasopis,br.38,Zvezazgodovinskih
drutevSlovenije,Ljudbljana,1984,253,257.str.
114
IvanMui.Hrvatskapovijestdevetogastoljea,NakladaBokovi,Split,
2007,7387.str.
115
Nikoupani,BelaSrbija,Narodnastarina,Vol.2,No.2,JosipMataevi,
Zagreb,1922,108.str.
116
MladenAni,Zamiljanjetradicije:Vrijemeiokolnostipostanka30.
glavedjelaDeAdministrandoImperio,Vol.42,Zavodzahrvatskupovijest
FilozofskogfakultetasveuilitauZagrebu,Zagreb,2010,142143.str.
117
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,p.32
118
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.149
119
Ibid,p.119
120
Ibid,p.123
121
SamnazivSkitiseprvobitnoodnosionaizraelskaplemenakojasu
izbeglaizAsirskogropstvaidoselilasenapodrujedananjeUkrajine.
122
PretpostavkudajePorfirogenitgrekompoistovetioSlovenesAvarima
ilidajetouradiozatotosuSloveniiAvariiveliuistojoblasti,netrebani
komentarisati.Natakavnainsemoepoistovetitiibilokojidruginarod,i
natajnainmoeseopravdavatibilokojefalsifikovanodelo.
123
Ibid,p.123
124
BogoGrafenauer,PrilogkriticiizvjetajaKonstantinaPorfirogenetao
doseljenjuHrvata,Historijskizbornik,god.V,Broj12,Povijesnodrutvo
Hrvatske,Zagreb,1952,19.str.
125
VizantijskiizvorizaistorijunarodaJugoslavije,TomI,SANU,Beograd,
1955,4.str.
126
FisonjeimejedneodetirirekeEdenskogvrtaopisanoguSvetomPismu.
AntikipiscisubiblijskiFisoniznekograzlogapoistoveivalisrekomDunav.
127
Ibid,9.str.
128
ConstantinePorphyrogenitus,OfDalmatiaandoftheadjacentnations,
DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,p.135

191


129
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,p.77
130
Ibid,pp.7778
131
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.141
132
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,p.122
133
Ibid,pp.123124
134
B.W.Scholz,B.Rogers,CarolingianChronicles:RoyalFrankishAnnalsand
Nithard'sHistories,UniversityofMichiganPress,AnnArbor,MI,2006,p.14
134
TimothyReuter,TheAnnalsofFulda,Vol.II,ManchesterUniversity
Press,Manchester,1992,pp.9394
135
O.Karatay,InSearchoftheLostTribe:TheOriginsandMakingofthe
CroatianNation,KaramPublication,Corum,2003
136
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.149
137
VjekoslavKlai,HrvatiiHrvatska,MaticaHrvatska,Zagreb,1930,26.str.
138
LujoMargeti,DolazakHrvata,Knjievnikrug,Split,2001,87.str.
139
FranjoRaki,HrvatskaprijeXIIvieka,JAZU,Zagreb,1881,4546.str.
140
N.Klai,PovijestHrvatauRanomsrednjemvijeku,kolskaknjiga,Zagreb,
1975,37.str.
141
ConstantinePorphyrogenitus,OfDalmatiaandoftheadjacentnationsin
it,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.125
142
Ibid,p.153
143
StratezisubiliupravnicitemauVizantiji.
144
Ibid,pp.159160
145
IstorijajedinoznazapetoricusinovabugarskogkanaKubrata,akojisuu
Porfirogenitovomspisuproglaenizanepoznatehrvatskevoe.
146
Ibid,p.168
147
Ibid,p.169
148
LujoMargeti,DolazakHrvata,Knjievnikrug,Split,2001,61.str.
149
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.151

192


150
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,p.175
151
VizantijskiizvorizaistorijunarodaJugoslavije,TomI,SANU,Beograd,
1955,9.str.
152
MilkoKos,ConversioBagoariorumetCarantorum,Znanstvenodrutvo,
Ljubljana,1934,74.str.
153
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.149
154
MilkoKos,ConversioBagoariorumetCarantorum,Znanstvenodrutvo,
Ljubljana,1934,74.str.
155
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.149
156
NevenBudak,PokrtavanjeHrvatainekiproblemicrkveneorganizacije,
StarohrvatskaspomenikabatinaRaanjeprvoghrvatskogkulturnog
pejzaa:Zbornikradovaznanstvenogskupa68.listopad1992,Muzejsko
galerijskicentarMaticaHrvatska,Zagreb,1996,130.str.
157
BogoGrafenauer,PrilogkriticiizvjetajaKonstantinaPorfirogenetao
doseljenjuHrvata,Historijskizbornik,god.V,Broj12,Povijesnodrutvo
Hrvatske,Zagreb,1952,25.str.
158
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,p.51
159
MilkoKos,ConversioBagoariorumetCarantorum,Znanstvenodrutvo,
Ljubljana,1934,7475.str.
160
T.Notari,ConversioBagoariorumetCarantorumDocumentoftheEarly
MedievalShowTrial,SectioJuridicaetPolitica,TomusXXVII,Universitatis
Miskolciensis,Miskolc,2007,p.96
161
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,pp.149150
162
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,p.71
163
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.151

193


164
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,p.72
165
Ibid,p.73
166
JevaneljepoMarku2:3
167
MilkoKos,ConversioBagoariorumetCarantorum,Znanstvenodrutvo,
Ljubljana,1934,77.str.
168
ConstantinePorphyrogenitus,OftheSerbsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,pp.155
169
Skraenood:DeConversioneBagoariorumetCarantorum.
170
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,p.165
171
MilkoKos,ConversioBagoariorumetCarantorum,Znanstvenodrutvo,
Ljubljana,1934,77.str.
172
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.149
173
Ibid,p.166
174
MilkoKos,ConversioBagoariorumetCarantorum,Znanstvenodrutvo,
Ljubljana,1934,77.str.
175
ConstantinePorphyrogenitus,OftheSerbsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.155
176
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,pp.167168
177
Ibid,p.118
178
Ibid,p.201
179
Ibid,p.124
180
Ibid,p.54
181
Nikephoros,CorpusFontiumHistoriaeByzantinae,ed.CyrilMango,
DumbartonOaksResearchLibraryandCollection,Washington,1990
182
RashidalDin,inV.G.Tiesenhausen,Collectionofmaterialsrelatedtothe
historyoftheGoldenHorde,Vol.II,Moscow,1941,p.36
183
ConstantinePorphyrogenitus,OfthenationofPechenegs,De
AdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,Washington
D.C.,1985,p.169

194


184
Iordanis,DeOrigineActibusqueGetarum,XXIII,116,ed.G.DaRivalto,J.
C.B.Mohr,Tubingen,1882
185
HenryHoyleHoworth,TheSpreadoftheSlaves,JournaloftheRoyal
AnthropologicalInstituteofGreatBritainandIreland,Vol.VII,RAI,London,
1882,p.331(UIVdeluistogdelaautorpiedasubugarskiKubrati(eng.
Khrobati;PorfirogenitpieChrobati)tikojisunaseliliprostordananje
Hrvatske,aneHrvati,paondadodajedasusaBugarimabiliizmeanii
Sloveni.)
186
Ivanvear,OgledaloIliriuma,ilitidogodovtinaIlirah,Slavinah,stranji
putHorvatahzvanih,odPotopa,tojestgodinesveta1656,naetiristrane
razdeljena,Zagreb,1829,37.str.
187
IrskivizantologDonBjurijeimePorgepoistoveivaosaimenomOrgana,
prethodnikanaprestoluiroakakanaKubrata,usvakomsluaju,istouvezi
sabugarskimKubratima.
188
AnnalisRegniFrancorumOrientalis,abEinhardo,Ruodolfo,Meginhardo
Fuldensibus,DCCCXVIIII,ImpensisBibliopoliHahniani,Hannoverae,1891
189
ConstantinePorphyrogenitus,OftheSerbsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.145
190
Ibid,p.143
191
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,p.130
192
BrojsedamubiblijskomtekstustojikaosimbolStvaranjaisavrenstva.
193
Ibid,p.126
194
ConstantinePorphyrogenitus,StoryoftheprovinceofDalmatia,De
AdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,Washington
D.C.,1985,p.145
195
AnnalisRegniFrancorumOrientalis,abEinhardo,Ruodolfo,Meginhardo
Fuldensibus,DCCCXXI,ImpensisBibliopoliHahniani,Hannoverae,1891
196
Ferdoii,PovijestHrvata:Pregledpovijestihrvatskognaroda6001526,
Prvidio,MaticaHrvatska,Zagreb,1962,9798.str.
197
Madadrugideohrvatskihistoriaratvrdidajeiveou7.veku.
198
ThomaeArchidiaconi,HistoriaSalonitana,XIXIII,13,prev.O.Peri,
Knjievnikrug,Split,2003.
199
Ferdoii,PovijestHrvata:Pregledpovijestihrvatskognaroda6001526,
Prvidio,MaticaHrvatska,Zagreb,1962,113.str.

195


200
PretpostavkadajePorinimevojskovoeknezaLjudevitapredstavlja
pokuajdaseopravdajuPorfirogenitovetvrdnje,meutim,neloginojeda
sespominjenikompoznativojskovoa,adasenespomeneglavnalinost
dogaaja,atojeLjudevit.
201
Ivanvear,OgledaloIliriuma,ilitidogodovtinaIlirah,Slavinah,stranji
putHorvatahzvanih,odPotopa,tojestgodinesveta1656,naetiristrane
razdeljena,Zagreb,1829,144.str.
202
MislisenavizantijskogcaraVasilijaPrvog.
203
N.Budak,PrvastojleaHrvatske,Hrvatskasveuilinanaklada,Zagreb,
1994,17.str.
204
SedesklaviliSedeslavjeistotoilatinskoSedesclauus,aodSedeslavje
nastaloiZdeslav.
205
IvanMui.Hrvatskapovijestdevetogastoljea,NakladaBokovi,Split,
2007,193.str.
206
VjekoslavKlai,PovijestHrvata:odnajstarijihvremenadosvretkaXIX
stoljea,KnjigaI,Nakladnizavod,Zagreb,1985,85.str.
207
ZavremeKoceljavladaojeiknezDomagoj,preZdeslava.ivkovinavodi
podatakdajeDomagoj,kaovoaHrvata,tajkojijeusmrtiouratukneza
Kocelja,alitonemenjasutinu,jernamsamiikaedajeknezDomagoj
umrozavrijemetogaustanka,tj.ratasaFrancima.UPorfirogenitovomse
delunespominjeimevoeHrvatazavremerata,vesesamospominje
Porin,tj.Bran(imir).NjegovprethodnikknezZdeslavsenespominjeizgore
opisanihrazloga,pajefalsifikatorimajomanjeodgovaralodaspomenu
prethodnikaZdeslavaDomagoja,jerbisetimeprevievremenskiudaljili
odljubimcaRimskecrkveBran(imir)a,ijesuvremevladavineinavodno
pokrtavanjehtelidanaglase.VieoovomDomagojuukasnijempoglavlju.
208
UovompapinompismuzaZdeslavanepiedajeknezHrvata,vedaje
knezSlovena(comesSclavorum),alijeV.Klai,poputbrojnihhrvatskih
istoriara,samoporeddodaoHrvata.
209
Ibid,8687.str.
210
Ferdoii,PovijestHrvata:Pregledpovijestihrvatskognaroda6001526,
Prvidio,MaticaHrvatska,Zagreb,1962,114115.str.
211
Ibid,121.str.
212
NijemoraobitiobaveznootacBorne,vejeprebiosamoprethodnik.
213
GradKuevoseurimskodobazvaoGuduscum.Slovagikusrpskom
jezikusuprelazna,zatotosuzvuniparnjaci.

196


214
IstoriarisuDalmacijunazvaliPrimorskomHrvatskom,nasliannain
kaotojejunaDalmacijanazvanaCrvenomHrvatskom.
215
B.W.Scholz,B.Rogers,CarolingianChronicles:RoyalFrankishAnnalsand
Nithard'sHistories,UniversityofMichiganPress,AnnArbor,MI,2006,p.14
216
TimothyReuter,TheAnnalsofFulda,Vol.II,ManchesterUniversity
Press,Manchester,1992,p.41
217
B.W.Scholz,B.Rogers,CarolingianChronicles:RoyalFrankishAnnalsand
Nithard'sHistories,UniversityofMichiganPress,AnnArborMI,2006,p.112
218
Ibid,pp.105111
219
IvoGoldstein,PonovnooSrbimauHrvatskoju9.stoljeu,Historijski
zbornik,god.XXXVII(1),SavezpovijesnihdrutavaHrvatske,Zagreb1984,
238.str.
220
Ibid,245.str.
221
Ibid,239.str.
222
LujoMargeti,DolazakHrvata,Knjievnikrug,Split,2001,20.str.
223
Ibid,21.str.
224
V.Koak,DolazakHrvata,Historijskizbornik,XL(1),Savezpovijesnih
drutavaHrvatske,Zagreb,1987,380.str.
225
PaulusRitter,CroatiaredivivaregnanteLeopoldoMagnoCaesare,
Zagrabiae,1700,32
226
ConstantinePorphyrogenitus,OftheSerbsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.155
227
IvoOmranin,Hrvatska19411945,Washington,1988.
228
P.Lernoux,PeopleofGod:TheStruggleforWorldCatholicism,Penguin
books,London,1990,p.10(MemorandumontheUstashaOrganisationin
ItalyF0371/67387,80085,April17,1947)
229
I.Mui,HrvatskaKronikauLjetopisuPopaDukljanina,Muzejhrvatskih
arheolokihspomenika,Split,2011,3334.str.
230
Ibid.
231
AndrijaKaiMioi,Razgovorugodninarodaslovinskoga,PoA.Czezaru,
Mleczi,1801,32.str.
232
I.Mui,HrvatskaKronikauLjetopisuPopaDukljanina,Muzejhrvatskih
arheolokihspomenika,Split,2011,49.str.
233
IvanMui,HrvatskivladariodsredineVIdokrajaIXstoljea,Muzej
hrvatskiharheolokihspomenika,Split,2012,33.str.

197


234
Ibid,47.str.
235
LujoMargeti,DolazakHrvata,Knjievnikrug,Split,2001,119120.str.
236
NadaKlai,RaspraveizstarehrvatskepovijestidrDominikMandi,
Historijskizbornik,god.XXIXXII,PovijesnodrutvoHrvatske,Zagreb,1968
1969,609.str.
237
VjekoslavKlai,PovijestHrvata:odnajstarijihvremenadosvretkaXIX
stoljea,KnjigaI,Nakladnizavod,Zagreb,1985,62.str.
238
M.Lalkov,KhanKuber,RulersofBulgaria,Kibea,Sofia,1995
239
VjekoslavKlai,PovijestHrvata:odnajstarijihvremenadosvretkaXIX
stoljea,KnjigaI,Nakladnizavod,Zagreb,1985,62.str.
240
ConstantinePorphyrogenitus,OftheSerbsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.155
241
IvanMui,HrvatskivladariodsredineVIdokrajaIXstoljea,Muzej
hrvatskiharheolokihspomenika,Split,2012,46.str.
242
B.W.Scholz,B.Rogers,CarolingianChronicles:RoyalFrankishAnnalsand
Nithard'sHistories,UniversityofMichiganPress,AnnArborMI,2006
243
FranjoRaki,HrvatskaprijeXIIvieka,JAZU,Zagreb,1881,45.str.
244
IvanMui,Hrvatskapovijestdevetogastoljea,NakladaBokovi,Split,
2007,166170.str.
245
NadaKlai,RaspraveizstarehrvatskepovijestidrDominikMandi,
Historijskizbornik,god.XXIXXII,PovijesnodrutvoHrvatske,Zagreb,1968
1969,607.str.
246
TomislavRaukar,Hrvatskosrednjovekovlje,Zavodzahrvatskupovijest
FilozofskoffakultetauZagrebu,Zagreb,1997,27.str.
247
V.RajieviPsunjski,Hrvatiusvetluistorijskeistine,Beograd,1944,16.
str.(AutorkaoizvornavodiHrvatskilistod22.IV1939.godine.Istise
podatakosplitskojepiskopiji,kojajepripadaladelokruguVizantije,moe
naiiuHistorijskomzborniku,god.XV,od1963.godine.)
248
TomislavRaukar,Hrvatskosrednjovekovlje,Zavodzahrvatskupovijest
FilozofskoffakultetauZagrebu,Zagreb,1997,27.str.
249
RadovanKatii,Litterarumstudia,Knjievnostinaobrazbahrvatskog
srednjovekovlja,Maticahrvatska,Zagreb,1998,345347.str.
250
N.Klai,Diplomatikaanalizaizdobahrvatskihnarodnihvladara,Idio,
Historijskizbornik,godinaXVII,PovijesnodrutvoHrvatske,Zagreb,1968,
161.str.
251
Ibid,146.str.

198


252
M.Kostreni,CodexDiplomaticusregniCroatiae,DalmatiaeetSlavoniae
I,JAZU,Zagreb,1967,38.str.
253
IvanMui.Hrvatskapovijestdevetogastoljea,NakladaBokovi,Split,
2007,176.str.
254
N.Klai,Diplomatikaanalizaizdobahrvatskihnarodnihvladara,IIdio,
Historijskizbornik,godinaXIXXX,PovijesnodrutvoHrvatske,Zagreb,1968,
247.str.
255
NijeobuhvatalaceludananjuDalmaciju,potoseovajterminuraznim
vremenimaodnosionarazliitedelovesadanjegjadranskogPrimorja.
256
Ferdoii,Genealokiprilozihrvatskojnarodnojdinastiji,Vjesnik
ArheolokogmuzejauZagrebu13,ArheolokiMuzej,Zagreb,1914,str.14
257
Naprimer,VjekoslavKlai,izmeuostalih,nenavodiTrpmiraDrugog.
258
PreebitiregnumSclavorum,tj.KraljevstvoSlovena.
259
IvanMui,HrvatskivladariodsredineVIdokrajaIXstoljea,Muzej
hrvatskiharheolokihspomenika,Split,2012,185186.str.
260
Ibid,46.str.
261
Ibid.
262
Ibid,60.str.
263
Ibid,61.str.
264
Ibid,193.str.
265
IvanK.Tkali,Hrvatskapovjestnica,Albrecht,Zagreb,1862,20.str.
266
Ivanvear,OgledaloIliriuma,ilitidogodovtinaIlirah,Slavinah,stranji
putHorvatahzvanih,odPotopa,tojestgodinesveta1656,naetiristrane
razdeljena,Zagreb,1829,211.str.
267
IlinalatinskomSedesclauus.
268
ConstantinePorphyrogenitus,OftheSerbsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.155
269
DalisesinMutimirazvaoslovenskimimenomSedeslav,anakrtenju
dobiohrianskoimeStefan,pasezatouizvorimanavodisaobaimena?
270
VedranaDelonga,Latinskiepografikispomeniciuranosrednjovekovnoj
Hrvatskoj,Muzejhrvatskiharheolokihspomenika,Split,1996,123.str.
271
VjekoslavKlai,PovijestHrvata:odnajstarijihvremenadosvretkaXIX
stoljea,KnjigaI,Nakladnizavod,Zagreb,1985,87.str.
272
Ibid,88.str.
273
Ibid,91.str.

199


274
Ivanvear,OgledaloIliriuma,ilitidogodovtinaIlirah,Slavinah,stranji
putHorvatahzvanih,odPotopa,tojestgodinesveta1656,naetiristrane
razdeljena,Zagreb,1829,278279.str.
275
VedranaDelonga,Latinskiepografikispomeniciuranosrednjovekovnoj
Hrvatskoj,Muzejhrvatskiharheolokihspomenika,Split,1996,123.str.
276
N.Klai,Diplomatikaanalizaizdobahrvatskihnarodnihvladara,Idio,
Historijskizbornik,godinaXVII,PovijesnodrutvoHrvatske,Zagreb,1968,
153154.str.
277
N.Klai,Diplomatikaanalizaizdobahrvatskihnarodnihvladara,IIdio,
Historijskizbornik,godinaXIXXX,PovijesnodrutvoHrvatske,Zagreb,1968,
247.str.
278
DocumentaHistoriaeCroatiaePeriodumAntiquamIllustrantia,ed.Franjo
Raki,Zagrabiae,1877,No.183
279
VjekoslavKlai,PovijestHrvata:odnajstarijihvremenadosvretkaXIX
stoljea,KnjigaI,Nakladnizavod,Zagreb,1985,98.str.
280
Ibid,107.str.
281
Ibid,99.str.
282
Ibid,105.str.
283
IvanMui,HrvatskivladariodsredineVIdokrajaIXstoljea,Muzej
hrvatskiharheolokihspomenika,Split,2012,30.str.
284
DrSlavkoMijukovi,LjetopisPopaDukljanina,Prosveta,Beograd,1988,
112.str.(uopisukraljaBudimiraprisutanjejedananahronizam,pasedoba
njegovevladavine,ubacivanjemhrianskihsvetiteljaizkasnijihvremena,i
ubacivanjemetirineznanakralja,stavljaukrajosmogipoetakdevetog
veka,umestouraniosmivek,tomoestvaratizabunu)
285
Ivanvear,OgledaloIliriuma,ilitidogodovtinaIlirah,Slavinah,stranji
putHorvatahzvanih,odPotopa,tojestgodinesveta1656,naetiristrane
razdeljena,Zagreb,1829,69.str.
286
VjekoslavKlai,HrvatiiHrvatska,Maticahrvatska,Zagreb,1930,19.str.
287
Ferdoii,Pregledpovijestihrvatskognaroda,Matica,hrvatska,Zagreb,
1916,49.str.
288
VjekoslavKlai,PovijestHrvata:odnajstarijihvremenadosvretkaXIX
stoljea,KnjigaI,Nakladnizavod,Zagreb,1985,98.str.
289
DrSlavkoMijukovi,LjetopisPopaDukljanina,Prosveta,Beograd,1988,
115.str.

200


290
Ibid.(NemislisenaAtiluHunskogkojijeiveoznatnoranije.Ovojeili
anahronizamilieprebitidanazivAtilaovdepredstavljavieoznakuza
avarskevojskovoe,potoutodobaMaarijonisudoli.)
291
Ibid.
292
IvanMui,HrvatskivladariodsredineVIdokrajaIXstoljea,Muzej
hrvatskiharheolokihspomenika,Split,2012,46.str.
293
NadaKlai,Izvorizahrvatskupovijestdo1526,kolskaknjiga,Zagreb,
1972,30.str.
294
Tiborivkovi,DeConversioneCroatorumetSerborum:ALostSource,
Istorijskiinstitut,Belgrade,2012,p.76
295
V.Posavec,PovijesnizemljovidiigraniceHrvatskeuTomislavovodoba,
Radovi30,ZavodzahrvatskupovijestFilozofskogfakultetaSveuilitau
Zagrebu,Zagreb,1997,285.str.
296
Nebitrebaloreinacionalisti,vezastupnicizvanineistorije.
297
N.Budak,Hrvatskiidentitetizmeuprolostiimoderniteta,Hrvatski
nacionalniidentitetuglobalizirajuemsvetu,PravnifakultetSveuilitau
Zagrebu,Zagreb,2010,9.str.
298
I.Goldtajn,Hrvatskiranisrednjivijek,Zavodzahrvatskupovijest
FilozofskogfakultetaSveuilitauZagrebu,Zagreb,1995,268.str.
299
Vizantijskicar,zbogpomoiuratusaBugarima,knezuTomislavujedao
naupravunekeodgradovaDalmacijeitutulukonzulaDalmacije.Ovajje
podatakzloupotrebioV.Klai,tepisaoonavodnomsaveznitvuinekakvom
prijateljstvusavizantijskimcarem,okojemnemapotvrdauizvorima.Knez
TomislavjebiouzavisnompoloajuodVizantije.Onjegovojtitulikojase
navodiupapinompesmu(rex,princeps),akojamoeznaitiivladar,ane
samokralj,videtiu:PredragKomatina,Ohronologijihrvatskihvladarau
31.glavispisaDeAdministrandoImperio,Radovi42,Zavodzahrvatsku
povijestFilozofskogfakultetaSveuilitauZagrebu,Zagreb,2010,84.str.
300
Ferdoii,Pregledpovijestihrvatskognaroda,Matica,hrvatska,Zagreb,
1916,5051.str.
301
AnteBelas,Nainarodnivelikani,Jadranskidnevnik,Split,1936,10.str.
302
Ferdoii,Pregledpovijestihrvatskognaroda,Matica,hrvatska,Zagreb,
1916,5051.str.
303
VjekoslavKlai,PovijestHrvata:odnajstarijihvremenadosvretkaXIX
stoljea,KnjigaI,Nakladnizavod,Zagreb,1985,116.str.

201


304
ConstantinePorphyrogenitus,OftheCroatsandoftheCountrytheynow
dwellin,DeAdministrandoImperio,transl.R.J.Jenkins,SecondImpression,
WashingtonD.C.,1985,p.151
305
VarijanteimenasuKresimiriKrasimir.Navodiseimogueporeklood
latinskereikojeznaiprimitikrtenje,takodajemoguedaovoimeu
izvornomoblikuglasiKrstimir.
306
Ibid.
307
DrSlavkoMijukovi,LjetopisPopaDukljanina,Prosveta,Beograd,1988,
121.str.
308
NaziviBosnaiHrvatskasugeografskitermini,jertadanisupostojale
KraljevinaBosnaiKraljevinaHrvatska.Tosubileupravneoblastinekada
postojeeKraljevineSlovena,akojujeprvipodelionaupanijeibanovine
slovenskikraljBudimir,usedmomveku.
309
Ivanvear,OgledaloIliriuma,ilitidogodovtinaIlirah,Slavinah,stranji
putHorvatahzvanih,odPotopa,tojestgodinesveta1656,naetiristrane
razdeljena,Zagreb,1829,273280.str.
310
DrSlavkoMijukovi,LjetopisPopaDukljanina,Prosveta,Beograd,1988,
124.str.
311
Ivanvear,OgledaloIliriuma,ilitidogodovtinaIlirah,Slavinah,stranji
putHorvatahzvanih,odPotopa,tojestgodinesveta1656,naetiristrane
razdeljena,Zagreb,1829,281.str.
312
Ibid.
313
N.Budak,PrvastoljeaHrvatske,Hrvatskasveuilinanaklada,Zagreb,
1994,24.str.
314
PreosvajanjaVasilijaIIBugaroubice,manjimpreostalimdelomSrbije,
kaoistonogdelanekadanjegKraljevstvaSlovena,upravljalisunaslednici
kraljaPrelimira,brataKreimira.
315
Ibid,26.str.
316
VjekoslavKlai,PovijestHrvata:odnajstarijihvremenadosvretkaXIX
stoljea,KnjigaI,Nakladnizavod,Zagreb,1985,118121.str.
317
N.Budak,PrvastoljeaHrvatske,Hrvatskasveuilinanaklada,Zagreb,
1994,24.str.
318
ThomaeArchidiaconi,HistoriaSalonitana,XIII,4,prev.O.Peri,Knjievni
krug,Split,2003.
319
Otzv.Kreimirovojpovelji,kojaseodnosinaKreimiraIII,videtiu:I.
Kurelac,RegnumDalmatiaeetCroatiaeGestaMarkaMaruliaudjeluDe

202


RebusDalmaticisDinkaZavorovia,ColloquiaMarulianaXX,Knjievnikrug,
Split,2011,318319.str.
320
Ivanvear,OgledaloIliriuma,ilitidogodovtinaIlirah,Slavinah,stranji
putHorvatahzvanih,odPotopa,tojestgodinesveta1656,naetiristrane
razdeljena,Zagreb,1829,288289.str.
321
ZrinkaPerkovi,CroatiaredivivaPavlaRitteraVitezovia,Senjskizbornik,
22,1995,232.str.
322
VizantijskiizvorizaistorijunarodaJugoslavije,TomIII,SANU,Beograd,
1966,159.str.
323
ZrinkaPerkovi,CroatiaredivivaPavlaRitteraVitezovia,Senjskizbornik,
22,1995,233.str.
324
Ibid.
325
VjekoslavKlai,HrvatiiHrvatska,MaticaHrvatska,Zagreb,1930,30.str.
326
Ivanvear,OgledaloIliriuma,ilitidogodovtinaIlirah,Slavinah,stranji
putHorvatahzvanih,odPotopa,tojestgodinesveta1656,naetiristrane
razdeljena,Zagreb,1829,303.str.(Izovograzlogajeivizantijskiistoriar
SkilicapoistoveivaoSrbeiHrvate,konkretno,upredelimakojimjevladao
MihailoVojislavljevi.I.vearjepaknazivHrvatipogrenosmatraoza
nazivsvihSlovena,oitopoduticajemvatikanskogvelikohrvatstva.)
327
IstokaotoidanasinepapinskiposlanicipoHrvatskojiSrbiji,kadaje
potrebnonapolitikimizborimademokratskiizabratipodobnogvladara.
328
VjekoslavKlai,PovijestHrvata:odnajstarijihvremenadosvretkaXIX
stoljea,KnjigaI,Nakladnizavod,Zagreb,1985,138140.str.
329
DrFranjoRaki,DaliSvinjimiriliSvinimir,Primorac,br.75,Primorska
tiskara,Kraljevnica,IV/1876.
330
N.Budak,PrvastoljeaHrvatske,Hrvatskasveuilinanaklada,Zagreb,
1994,34.str.
331
VjekoslavKlai,KraljDmitarSvinimirinjegovodoba,Nakladnaknjiara
Franjeupana,Zagreb,1876,3.str.
332
JohannesLucius,DeRegnoDalmatiaeetCroatiaeLibriSex,Lib.II,J.
Blaeu,Amsterdam,1668,p.68
333
N.Budak,PrvastoljeaHrvatske,Hrvatskasveuilinanaklada,Zagreb,
1994,34.str.
334
NeznasetanagodinaZvonimirovesmrti,aliseusvakomsluajuzbilau
perioduizmeu1089.i1096.godine.Prvikrstakiratjestepoeotek1096.
godine,alijeokupljanjekrstaaievropskihkraljevaodstranepapepoelo
ve1089/90.godine.

203


335
DrFerdoii,OsmrtihrvatskogkraljaZvonimira,Vjesnikarheolokog
muzejauZagrebu,Vol.8,No.1,Arheolokimuzej,Zagreb,1905,29.str.
336
D.Nemet,SmrtkraljaZvonimiraproblem,izvoriItumaenja,Radovi38,
Zavodzahrvatskupovijest,Zagreb,2006,75.str.
337
Ibid,85.str.
338
IvanMui.Hrvatskakronika5471089,Marjantisak,Split,2002,131
133.str.
339
VjekoslavKlai,KraljDmitarSvinimirinjegovodoba,Nakladnaknjiara
Franjeupana,Zagreb,1876,15.str.
340
IvanMui,HrvatskivladariodsredineVIdokrajaIXstoljea,Muzej
hrvatskiharheolokihspomenika,Split,2012,46.str.
341
Ivanvear,OgledaloIliriuma,ilitidogodovtinaIlirah,Slavinah,stranji
putHorvatahzvanih,odPotopa,tojestgodinesveta1656,naetiristrane
razdeljena,Zagreb,1829,320325.str.
342
StjepanAntoljak,Milanuflajkaopaleografidiplomatiar,Vjesnik
arheolokogmuzejauZagrebu,god.38,Arheolokimuzej,Zagreb,1995,
142.str.
343
N.Klai,PovijestHrvatauRanomsrednjemvijeku,kolskaknjiga,Zagreb,
1975,3133.str.

O autoru
Stevn Tomovi je roen u Krljevu gde je zvrio
gimnziju. Doktoriro je istoriju n Institutu z ncionlnu
istoriju, SAD. Zposlen je ko struni srdnik n Institutu
z ncionlnu istoriju.

204