SADRAJ:

1. TEHNIKI OPIS
1.1 Opti dio
1.2 Napajanje elektrinom energijom
1.3 Elektromotorni pogoni
1.4 Kompenzacija reaktivne energije
1.5 Upravljanje procesom
1.6 Elektrina instalacija mjerenja
1.7 Elektrina instalacija rasvjete i prikljunica
1.8 Elektrina instalacija spoljne rasvjete
1.9 Instalacija gromobrana i uzemljenja
1.10 Zatita od opasnog napona dodira
1.11 Revizija i servis elektromainske opreme
2. TEHNIKI USLOVI
2.1 Opti uslovi
2.2 Razvodni ormari, kutije i kasete
2.3 NN razvodna oprema, kontrolne table, ormari
2.4 Montaa, ispitivanje i putanje u rad
2.5 Gromobranska instalacija
2.6 Polaganje kabla
3. TEHNIKI PRORAUNI
4 POSEBAN PRILOG ZATITE NA RADU
5 POSEBAN PRILOG ZATITE OD POARA
6. PRIMENJENI PRAVILNICI,PROPISI,STANDARDI I ZAKONI
7. PREDMER I PREDRAUN
8. GRAFIKI PRILOZI
 1. TEHNIKI OPIS

1.1 Opti dio

Pogon crpne stanice je postojei u smislu objekta i postojeih elektromotrnih pogona pumpi i tablastog zatvaraa. Objekat se
nalazi u sklopu firme JP Vodovod i odvodnja d.o.o. Oraje. Zbog zastarjele tehnike, nepouzdane i nedovoljne kontrole nivoa
sirove vode predviena je rekonstrukcija sistema kako energetskog tako i dijela za automatsku kontrolu nivoa sirove vode.
Predviena rekonstrukcija elektro dijela treba da obuhvati sljedee:

Isporuku i ugradnju novog glavnog razvodnog ormara

Ugradnja postrojenja za kompenzaciju reaktivne energije
Ugradnja napojnog kabla za objekt
Kontinualno mjerenje nivoa sirove vode
Automatizacija voenja procesa tj upravljanje pumpama u funkciji izmjerenog nivoa sirove vode
Automatska dojava o dostignutom maksimalnom tj. kritinom nivou sirove vode u bazenu
Automatska dojava o aktiviranju protiv provalnog sistema

Rekonstrukcija elektromainskog dijela treba da obuhvati sljedee :

Revizija reduktora
Remont dvije pune pumpe 200 mm tvornikog broja 651 i 652 i pune pumpe 140 mm proizvoaa Hidrotema
Sarajevo
Ugradnja dva tablasta zatvaraa (kod bazena na mjestu dotoka kanalizacije i na ahti na izlazno cjevovodu iz crpne
stanice)

1.2 Napajanje elektrinom energijom i elektroenergetski razvod

Napajanje elektrinom energijom
Napajanje elektrinom energijom se vri iz postojee trafostanice tipa BTS 10/0.4 kV,630 kVA
Ovim projektom je predviena ugradnja novog napojnog kabla za elektroenergetsko napajanje glavnog razvodnog ormara uz
raunsku provjeru odabira kablova sa aspekta termikog naprezanja kablova tokom kratkog spoja, efikasnosti zatite od
indirektnog dodira pod naponom automatskim iskljuenjem napajana, zatite od prekomjernih struja i provjeru presjeka
provodnika na pad napona koji se nalazi u prilogu.
Raunskom provjerom izvren je izbor napojnog kabla PP00-A 4x240 mm.
Prikljuak kabla se vri sa niskonaponskih izlaza u postojeoj trafostanici sa obaveznom izradom kablovskih zavrnica na oba
kraja. Kabal se polae u iskopani kablovski rov irine 40 cm a dubine 80 cm.Trasa kabla se nalazi u grafikom prilogu.
Du trase gdje kabal prolazi ispod puta potrebno je radi mehanike zatite kabla izvriti uvlaenje kabla kroz HDPE cijev
prenika 40 mm .
Zemljane radove pri iskopu kablovskog rova treba izvoditi u skladu sa optim zahtjevima graevinskih normi i drugih propisa
koji se odnose na ovu vrstu radova. Kablovski rov se kopa kao otvoreni rov, runo ili odgovarajuom mehanizacijom. Runi
iskop se planira na mjestima gdje se ne moe sa sigurnou utvrditi postojanje podzemnih instalacija ili ako se sumnja da na
pojedinim mjestima ista postoji. Dubina kablovskog rova zavisi od naponskog nivoa kabla koji se polae. Za 0.4 kV kablove
normalna dubina rova iznosi od 0,6 do 0,8m. Odstupanja su dozvoljena na manjim duinama pri ukrtanjima sa drugim
kablovima i instalacijama, kao i u sluajevima nepovoljnih uslova polaganja. Ako se zbog raznih prepreka i instalacija kabal
se polae na manju dubinu, onda treba da se predvidi dodatna zatita kabla od mehanikih oteenja primjenom zatitnih cijevi,
betonskih kablovica itd. irina kablovskog rova zavisi od broja poloenih kablova. Za predmetni 0.4kV kablovski vod
planirano je da irina dna kablovskog rova iznosi 0,4m. Presjek i dimenzije kablovskog rova date su u grafikom dijelu
projeka. Dno rova se mora oistiti od kamenja i otrih materijala. Na tako pripremljeno dno se postavlja posteljica debljine
0,1m. Za posteljicu se moe koristi mjeavina pjeska i ljunka koji imaju dobre karakteristike odvoenja toplote (visok sadraj
kvarca) granulacije do 4mm. Za posteljicu se moe koristiti i sitnozrnasta zemlja (iz otkopa ili dopremljena), pod uslovom da
ne sadri graevinski ut, kamenje, blato ili zemlju zagaenu hemikalijama. Na ovako pripremljenu poseteljicu polau se kabl.
Kabl se polau blago vijugavo, zbog kompenzacije slijeganja tla i temperature. Nakon polaganja kabla u rov se ponovo naspe
sloj sitnozrnaste zemlje ili pijeska debljine 0,1m. Ovaj sloj je potrebno paljivo runo nabiti. Zatrpavanje kablovskog rova se
vri sa zemljom iz otkopa ili dopremljenom zemljom, u slojevima od po 0.3m, pri emu za prvi sloj iznad posteljice treba
koristiti sitnozrnasta zemlja. Slojevi zemlje iznad posteljice pojedinano se nabijaju mehanikim nabijaima. Prije zatrpavanja
rova, iznad kabla du cijele trase treba da se postave plastine upozoravajue trake. Plastina upozoravatajua traka je crvene
boje, sa utisnutim upozorenjem da se ispod trake nalazi energetski kabal.
Posle polaganja, izrade zavrnica, ispitivanja kompletnog voda i zatrpavanja, kablovska trasa se dovodi u prvobitno
stanje.Izvriti geodetsko snimanje trase kabla i izvriti izradu elaborata
Elektroenergetski razvod
Takoe projektom je predviena zamjena glavnog razvodnog ormara sa novim u kojem e biti smjetena oprema
elektroenergetska, mjerna i upravljaka oprema.
Niskonaponsko razvodno postrojenje je slobodnostojee modularno proirivo i sastoji se od tri polja irine 600mm visine 2000
mm ,dubine 400 mm i jednog polja irine 1000 mm, visine 2000 mm i dubine 400 mm:
Ormar izraen od elinog lima lima debline 1.5 mm , vrata debljine 2 mm , montana ploa pocinana debljine 3 mm
Boja:RAL 7035
Zatitna kategorija IP prema IEC 60 529:IP55
Zatitna kategorija NEMA:NEMA 12
IK kod:IK09
U prvom dovodnom polju se nalazi kompaktni prekida sa ugraenim naponskim okidaem za daljinskim iskljuenjem preko
tastera za hitan isklop. Takoe u prvom polju su ugraeni mjerni ureaji mjerenje napona i struje.
U drugom i treem polju se nalazi elektroenergetska oprema za pokretanje i zatitu elektromotornih pogona punih pumpi
200 mm koje pokreu elektromotori od 110 kW i pune pumpe 140 mm koju pokree elektromotor snage 10/15 kW.
U etvrtom polju se nalazi upravljaka oprema
Sadraj opreme se nalazi u priloenim jednopolnim emama, emama delovanja, prikazan na crteima izgleda ormana,a izbor
opreme je izvren na osnovu IEC Standarda 947-4-1 za koordinaciju tipa 2.
Napojni kablovi za elektromotore pumpi se menjaju. Kablovi se polau kroz postojee kablovske kanale i regale sa dodatnim
mehanikim zatitama na mjestu prikljuka.

1.3 Elektromotorni pogoni

Svi elektromotorni pogoni su sa trofaznim kaveznim motorom odgovarajue snage. Startovanje asinhronih elektromotora se
vri kombinovanim uklapanjem zvijezda trokut nominalnih snage 110 kW, osim elektromotor tablastog zatvaraa koji se
direktno prikljuuje na nominalni napon. Dvobrzinski elektromotor snage 11/15 kW je u Dalanderovoj sprezi i u zavisnosti od
nivoa vode ukljuuje se prva ili druga brzina.
Svi elektromotorni pogoni su opremljeni apermetrima gdje se mogu pratiti vrednosti optereenja elektromotora
Kao zatitna oprema predviene su elektromotorne zatitne sklopke proizvoaa a kao sklopne naprave odgovarajui
kontaktori. Odabir sklopne i zatitne opreme izvren je prema IEC/EN 60947-4-1.

1.4 Kompenzacija reaktivne energije

Postrojenje za kompenzaciju reaktivne energije u trafostanici je neispravno i projektom je predviena ugradnja nove centalne
nepriguene kompenzacije u polju za kompenzaciju postojee trafostanice .Predviena snaga postrojenja je 200 kVAr a
regulacija se vri preko automatsko regulatora u dvanest stepeni stepeni . Izbor snage je izvren u raunskom dijelu projekta
dok je specifikacija opreme i nain povezivanja dat u jednopolnoj emi i predmjeru.
Rad postrojenja vodi automatski regulatora koji ima mogunost i fiksnog ukljuenja pojedinih kondezatorskih baterija

1.5 Upravljanje procesom

Projektom je predvieno centralno automatsko upravljanje sa PLC-a koji je smjeten na GRO-u koji je lociran u prostoriji
crpne stanice. Omoguiti i odabir runog reima rada pogona svih pumpi . Automatski rad elektromotora pumpi i tablastog
zatvaraa realizovati u zavisnosti od nivoa sirove vode u bazenima kao i u funkciji plovnih prekidaa smjetenih u ahtu i
bazenu.
U crpnoj stanici su instalirane tri pumpe: Pumpa P1 (110 kW, 800 lit/sec.), P2 (110 kW, 800 lit/sec.), P3 (10/15 kW, 50/100
lit/sec.). Automatski rad obezbijediti na sljedei nain: Plovni prekida PP1 je (10% napunjenosti bazena) je u funkcijji
dodatne zatite od rada pumpi na suvo i ujedno i signal za isklop pumpe P3 u manjoj brzini. Ukoliko se bazen napuni do
30% startuje pumpa P3 u manjoj brzini. Nivo od 20% napunjenosti je signal za isklop pumpe P3 u veoj brzini. Nivo od 50%
napunjenosti je signal za uklop pumpe P3 u veoj brzini. Napunjenost od 40% je signal za isklop pumpe P1. Napunjenost od
60% je signal za isklop pumpe P2. Signal na 70% je uklop pumpe P1. Signal na 90% je uklop pumpe P2. Signal na 100%
(ujedno i signal sa plovnog prekidaa PP2) je signal maksimalnog tj. kritinog nivoa vode u bazenu sirove vode. Signal sa
plovnog prekidaa PP3 je signal za otvaranje a signal sa PP4 je signal za zatvaranje tablastog zatvaraa. Obezbijediti
zatvaranje tablastog zatvaraa u sluaju starta bilo koje od pumpi. Signalizaciju maksimalnog nivoa kao i greke u radu sistema
realizovati sa zvunim i svjetlosnim alarmom. Potrebno je i obezbijediti automatsko generisanje i slanje SMS poruke
(maksimalni nivo dostignut, greka u radu i protiv provalni sistem aktiviran) na odgovarajue telefonske brojeve.
Opciono je potrebno predvidjeti i provjeru statusa sistema preko prijema SMS poruke odgovarajue sadrine. Opciono
predvidjeti i mjerenje protoka vode na potisima pumpi kao i mjerenje broja radnih sati pumpi.
Na novom GRO-u instalirati prekida za izbor reima rada (0, runo i automatski) kao i prekidae za runo ukljuenje
pumpi sa aktivnom zatitom od rada na suvo nije aktivna.
Takoe je potrebno instalirati signalne LED svjetiljke za indikaciju rada pumpe (zeleno) i indikaciju greke u radu (crveno) ili
dostzanja maksimalnog nivoa.
 Za obradu analognog signala kontinualnog mjerenja (0..20 mA, 4..20mA, 0..10 V) odabrati analognu karticu odgovarajue
rezolucije zbog postizanja potrebne tanosti mjerenja. Potrebno je odabrati i odgovarajui GSM modul za komunikaciju tj.
dojavu preko SMS a (Short Message Service u komercijalnom GSM sistemu mobilne telefonije).
Na GRO-u je potrebno instalirati i prekida za hitan isklop tj. NOT AUS prekida.

1.6 Elektrina instalacija mjerenja

Ovim projektom se predvia kontinualno mjerenje nivoa vode preko odgovarajue ultrazvune ili radarske sonde od
renomiranih proizvoaa (SIEMENS - Sitrans probe LU, ENDRESS+HAUSER, NIVELCO ili ekvivalent). Dodatna sigurnost
rada pumpi je predviena elektro-mehanikim plovcima u funkciji NAMUR ili relejnih prekidaa takoe koristiti opremu
renomiranih proizvoaa (ENDRESS+HAUSER, FTS20-52010122 do 5m ili FTS20-71035520 do 20m ili ekvivalent).

1.7 Protivprovalna instalacija

Protivprovalna instalacija predstavlja sistem veze protivprovalne centrale ,vanjskih senzora pokreta ,magnetnog senzora i PLC
u glavnom razvodnom ormaru .Relejni izlaz iz protivprovalne centrale aktivira GSM modul tj dojavu preko SMS.
Dispozicija centrale,tipkaonice i senzora nalazi se u grafikom prilogu.
Kablovi predvieni je alarmni kabal 6x0.22 mm.

1.8 Elektrina instalacija rasvjete i prikljunica

Instalacija unutranje rasvjete i utinica izvedena je instalacionim pvc cevima sa kablovima tipa PP00 3x1.5 mm . Potrebno je
izvriti zamjenu svjetiljki sa fluorescentnim svjetiljkama proizvoaa Siteco tip Monsun ili ekvivalent,za vlane prostore u IP
65 zatiti ,snage 2x58 W.
Instalacija monofaznih i trofaznih prikljunica izvrena je instalacionim pvc cijevima sa kablovima tipa PP00 3x2.5 mm i
PP00 5x2.5 mm.Prikljunice je potrebno prikljuiti na novi GRO i izvriti mjerenje otpora strujne petlje i otpora izolacije
kablova.

1.9 Elektrina instalacija spoljne rasvjete

Projektom je predviena ugradnja simetrinih reflektora snage 250 W tip Tamara proizvoaa AMI sa metalhalogenom
sijalicom. Polaganje elektrine instalacije je previena u instalacionim cevima sa kablovima tipa PP00 3x1.5 mm i u glavnom
razvodnom ormaru omoguiti mogunost runog i automatskog reima ukljuivanja rasvjete. Automatski reim rada potrebno
je obezbjediti preko vremenskog releja sa ugraenim astronomskim programom za podruje Oraja.

1.10 Instalacija gromobrana i uzemljenja

Instalacija uzemljenja je izvedena sa trakom FeZn 25x4 mm i sondama prenika 2 duine 3 m .

Na krovu objekta napravljen je prsten trakom FeZn 20x3 mm poloen na potpore za vodove. Na objektu su dva kontrolna
mjerna mjesta.Zbo radova na izmejeni krova potrebno je projektom je predviena demontaa postojee i nakon zavretka
krova izvriti izradu prihvatnog sistema gromobranske instalacije na krovu .Potrebno je izvriti mjerenje otpora uzemljenja.
Glavni razvodni ormar, elektromotore, kao i sve ostale metalne mase koje u normalnom pogonu nisu pod naponom treba
prikljuiti na zatitni uzemljiva.
Potrebno je izvriti mjerenje otpora uzemljenja gromobranske instalacije.

1.11 Zatita od opasnog napona dodira

Za zatitu ljudi od elektrinog udara usvojen je sistem TN-C-S sa uzemljivaem, kao osnovnim, kao i sa mjerama izjednaenje
potencijala u objektu, to predstavlja dodatne mjere zatite.
Uzemljiva predstavlja traka od FeZn 25x4 mm poloena u temelju objekta. Trakom FeZn 25x4 mm povezana je sa
sabirnicom za izjednaenje potencijala SIP. Od SIP-a do razvodnih ormara se uz napojne kablove polau kablovi P/F-Y
odreenog presjeka kojim se povezuje sa sabirnica zatitnog voda u SIP i sabirnicom zatitnog voda u glavnom razvodnom
ormaru. Dalje se preko pete ile napojnog kabla (ili posebnog jednoilnog kabla) povezuju ine uzemljenja u razvodnim
ormarima i dalje preko pete ili tree ile sa utozelenom izolacijom povezuju metalne mase potroaa direktno ili preko
zatitnih kontakata prikljunica.
Instalacija je tako dimenzionisana da je otpor petlje do najudaljenijeg potroaa takav da zatitni ureaji prekidaju strujno kolo
u vremenu, bezopasnom po ovjeka i to 0,4 sekunde za potroae u suvim prostorijama, odnosno 0,1 sekunde za potroae u
vlanim prostorijama u sluaju zemljospoja. Ovo je priloenim proraunom dokazano. Posle zavrenih radova izvoa e
izmjeriti opor strujne petlje i pokazati ispravnost instalacije.
1.12 Izjednaavanje potencijala
Glavno izjednaenje potencijala u objektu se vri u glavnom razvodnom ormaru spajanjem sabirnica neutralnog i zatitnog
provodnika. Dodatno izjednaenje potencijala u objektu vri se galvanskim povezivanjem svih stranih provodljivih dijelova i
provodljivih dijelova elektrinih ureaja koji normalno ne pripadaju strujnim, preko posebne sabirnice koja se naziva glavni
prikljuak za uzemljenje.
Dopunska zatita izjednaavanjem potencijala obezbeuje se tako to se u crpnoj stanici svi metalni delovi neelektrinih
ureaja dovode na isti potencijal. U okviru prostorije kotlovnice dopunsko izjednaenje potencijala se izvodi, tako to se po
zidu prostorije na 30 cm od poda polae metalna traka FeZn 25x4mm na koju se povezuju trakom Fe/Zn 25x4 mm sve
metalne mase neelektrinih ureaja. Traka za dopunsko izjednaenje potencijala povezuje se na inu PE u razvodnom . Svi
izolacioni spojevi na cevnoj mrei se premouju, radi kvalitetnog uzemljenja pomou trake Rf 25x4 ili P/f 6 mm. Pri
izvoenju ove vrste instalacija pridravati se vaeih propisa.
2.9 Remont punih pumpi,elektromotora i revizija reduktora

Elektomainska oprema crpne stanice sastoji se od dvije pune pumpe 200 mm tvornikog broja 651 i 652 sa protokom 800
l/s, i pune pumpe 140 mm fabriki broj 718 proizvoaaUnininvest Hidrotema Sarajevo sa protokom 50/100 l/s. Pogonski
elektromotori za pune pumpe 200 mm su snage 110 kW koji preko reduktora tip S3P 1000.32 proizvoaa ILR Beograd
pokree pune pumpe 200. Pogonski elektromotor pune pumpe 140 je snage 10/15 kW koji preko reduktora tip
4G7180B3/35.n2=20-41 o/min proizvoaa Elektrostrojarna Maribor pokree punu pumpu. Elektromotor pune pumpe 140
je opremljen trofaznom elektromagnetnom konicom koja pri nestanku napajanja vri zaustavljanje pumpe.
Remont punih pumpi mogu da vri struna i osposobljena lica odnosno rementne organizacije koje imaju iskustva u remontu
gore navedenih tipova punih pumpi.
Prilikom remonta punih pumpi potrebno se pridravati uputstva za rukavanje i odravanje punom pumpom 200 i 140
izdatim od strane proizvoaa Unioninvest Hidroterma Sarajevo.
Prije poetka radova potrebno je obustaviti dotok vode u crpilite .Nakon zaustavljanja dotoka vode potrebno je izvriti
pranjenje i ienje crpilita i transport otpada na deponiju.
Radovi na demontai pumpi na crpnoj stanici se vri uz angaovanje dizalica prema sledeoj specifikaciji :
-demontaa konusnih limova na donjem leaju
-fiksiranje tela pumpe
-demontaa donjeg leaja pumpe PP200 (pumpa 200) ili PP140 (pumpa 140)
-demontaa elektromotora i reduktora i spojnice
-demontaa spojnica na pumpama
-demontaa gornjeg kuita
-utovar opreme i transport u servis
Radovi u servisu :
-demontaa donjeg rukavca,kuita i klizne aure
-izrada nove klizne aure kliznog leaja
-izrada novog rukavca
-antikorozivna zatita novog rukavca
-montaa sklopa donjeg leaja
-nabavka novog leaja za gornje uleitenje (tip i veliina prema postojeim)
-ugradnja novih distancionih elemenata
-ugradnja elemenata za fiksiranje i zaptivanje
-izrada novog gornjeg rukavca
-anikorozivna zatita vanjskih povrina
-montaa sklopa gornjeg uleitenja
-transport opreme na crpnu stanicu
Montaa na objektu :
-montaa donjeg uleitenja
-montaa gornjeg uleitenja
-montaa spojnica,motorreduktora i elektromotora
-montaa novih pumpi za podmazivanje sa prikljunom instalacijom i programom za podmazivanje
Reduktori
Reviziju reduktora izvriti prema tehnikom uputstvu proizvoaa opreme
Elektromotore je takoe potrebno transportovati u servis gdje bi se izvrila zamjena leajeva ,provjera geometrije statorskih
poklopaca (deklova) kao i rotora i njegovih rukavaca. Takoe izvriti antikorozivnu zatitu kuita elektromotora farbanjem
Na elektromotoru nakon izvrenog remonta je potrebno izvriti sledea ispitivanja
-mjerenje otpora izolacije namotaja asinhronih motora
-mjerenje otpora namotaja asinhronih motora
-mjerenje vibracija na elektromotoru ,temelju, pumpi i reduktoru
-provjera spojnica i rada reduktora
-izvriti ogled praznog hoda uz dostavljeni zapisnik
Nakon izvrene montae elektromotora obavezna je ugradnja zatite od dodira spojnice i rotirajuih delova na spojnici izmeu
elektromotora i pumpe
-Tablasti zatvara fabriki broj 653-postojei
Tablasti zatvara proizvoaa Unioninvest Hidroterma Sarajevo se sastoji od sledeih elemenata :
-elektromotor reduktor
-elastina spojnica
-ram,koji je sa anker ploicama ubetoniran u graevinu
-table zatvaraa snabdevene gumenim zaptivkama za vodonepropustnost
-vreteno sa aksijalnim kuglinim leajem za zatvaranje i otvaranje zatvaraa
Radovi na tablastom zatvarau potrebno je izvriti u skladu sa pogonskim uputstvom izdatim od strane proizvoaa
Unioninvest Hidroterma Sarajevo.Detaljan opis radova se nalazi u predmjeru i predraunu.
-Ugradnja novih tablastih zatvraa
Projektnim zadatkom predviena je ugradnja tablastih zatvaraa na dvije lokacije:u ahti kod ulaza kanalizacije na bazenu
(crpilitu) i u ahti na potisnom dijelu cjevovoda DN 120 cm. Izvren je izbor tablastog zatvaraa 1200 tip TZRP
proizvoaa Eko-Vodoinenjering Beograd ili ekvivalent.
Namjena:
Namenjeni su za manipulaciju tokom vode na postrojenjima za preievanje vode,kod navodnjavanja,melioriracija
Konstrukcija:
Zatvara je izraen u zavarenoj konstrukciji od crnih materijala. St 37.2
Antikorozivna zatita:
-peskarenje i sistem epoksiboja otpornih na abraziju i postojan na otpodne vode
Zaptivanje :
-standardno:guma-metal
Manipulacija tablastog zatvaraa zatvaraa se vri runo,ali ima mogunost dogradnje elektromotora aktuator.Moment dizanja
table iznosi 160 Nm a smjer zaptivanja obostrano. Maksimalni pritisak 2,3 m VS.Materijal od kojih je izraen tablasti zatvara
:St 37.2 sa antikorozivnom zatitom
Pozicija,izgled i nain ugradnje tablastog zatvaraa je prikazan u grafikom prilogu.
 3. TEHNIKI USLOVI

3.1 Opti uslovi

1. Ovi tehniki uslovi su sastavni dio projekta i kao takvi obavezni su za investitora i izvoaa radova na izgradnji
objekta.
2. Prije poetka izvoenja radova projekat mora biti odobren od strane nadlenih organa ili od naruioca radova.
3. Oprema predviena ovim projektom, treba da bude izvedena u svemu prema tekstualnoj i grafikoj dokumentaciji
ovog elaborata, tehnikim propisima i pravilnicima vaeim za izvoenje ovih vrsta instalacija.
4. Za izvoenje radova naruilac mora da odredi svog stalnog nadzornog organa, a izvoa rukovodioca radova i
stalnog vrioca unutranje kontrole kvaliteta.
5. Za izmjene odstupanja ma koje vrste i znaaja, kako u pogledu tehnikog rjeenja, tako i u pogledu izbora
materijala potrebno je pribaviti pismenu saglasnost strunog lica za tu vrstu izmjena, od strane nadzornog organa
i od projektanta. Za promjene tehnikog rjeenja bez saglasnosti projektanta odgovoran je nadzorni organ ili
naruilac (investitor).
6. Izvoa smije pristupiti montai opreme tek po pismenom odobrenju nadzornog organa: da je oprema prispjela
na radilite ispravna; da odgovara karakteristikama iz projekta; da su obezbijeena sredstva rada i transporta; da
je obezbijeena zatita na radu za sve uesnike radova.
7. Izvoa je duan da prije poetka radova provjeri projekat na licu mjesta, te ako nae da postoje razlike izmeu
projekta i izvedenih graevinskih radova ili drugih radova, mora da obavijesti nadzornog organa i projektanta.
Ukoliko su promjene takve prirode da utiu na ugovorenu cijenu, izvoa e promjene izvesti tek na pismeno
odobrenje nadzornog organa, sa tim da se obrauna razlika izmeu projektovanog i izvedenog rjeenja u opremi i
radovima.
8. Izvoa je duan da prije poetka radova u zajednici sa nadzornim organom i izvoaem drugih radova, saini
vremenski plan i dinamiku izgradnje objekta, kojih se u toku izgradnje mora striktno pridravati. Za bilo kakvo
odstupanje od utvrene dinamike mora unaprijed pribaviti pismenu saglasnost nadzornog organa. U protivnom,
eventualno nastale tete za investitora ili drugih izvoaa snosie izvoa.
9. Buenje konstrukcija moe se vriti samo uz pismenu saglasnost graevinskog nadzornog organa.
10. Kod izvoenja radova mora se voditi rauna da se to manje otete ve izvedeni radovi i postojee konstrukcije.
Sva oteenja koja nastanu uslijed izvoenja radova moraju biti otklonjena/popravljena, a objekat doveden u
stanje prije zapoinjanja radova o troku izvoaa.
11. Izvoa je duan da svu opremu ili dijelove opreme koju sam proizvodi ili izgrauje, izradi svu potrebnu
radioniku dokumentaciju i da na istu prije poetka izrade dobije pismenu saglasnost nadzornog oragana.
Ukoliko ne postupi ovako, bie duan da na zahtjev nadzornog organa, o svom troku i bez prava na produenje
roka, izvri sve eventualne potrebne izmjene, ili ak i zamjenu isporuene i ugraene opreme.
12. Rukovodilac radova izvoaa duan je da vodi svakog dana, graevinski dnevnik i graevinsku knjigu, koje mu
ovjerava nadzorni organ.
13. Izvoa radova na gradilitu je jedino odgovoran nadzornom organu i sa njim opti preko graevinskog dnevnika.
Na sve zahtjeve izvoaa nadzorni organ donosi rjeenja u dogovorenom roku. U protivnom, izvoa ima pravo
na produenje roka ili na naknadu tete uslijed zastoja.
14. Izvoa je duan da sve potrebne radove izvede strunom radnom snagom, isto, solidno i kvalitetno. Sve
nedostatke, koje nadzorni organ ustanovi u toku pregleda radova i upisa u graevinski dnevnik, izvoa je duan
da otkloni u najkraem moguem roku i o svom troku.
15. Izvoa je duan da natpise, upustva i natpisne ploice postavi prema projektnoj dokumentaciji na vidnom
mjestu, a rezervne oznake postavi na pristupanom mjestu sa unutranje strane ormara ili poklopaca.
16. opremu obraenu ovim elaboratom, u jednom primjerku sa potpisom nadzornog organa koji treba predati
naruiocu za izradu projekta izvedenog objekta.
17. Izvoa je duan da, pri predaji radova, preda nadzornom organu ateste i ovjerene garantne listove za svu
ugraenu opremu.
18. Kao zavretak montanih radova smatra se dan kada izvoa podnese nadzornom organu pismeni izvjetaj o
zavretku ugovorenih radova, nadzorni organ pismeno potvrdi u graevinskom dnevniku i zatrai pismeno od
naruioca da obrazuje komisiju za tehniki prijem.
 19. Komisija za tehniki prijem izvrenih radova, duna je da pregleda navedenu dokumentaciju i kompletno
izgraen objekat. Komisija moe zahtjevati od naruioca ili izvoaa i dodatnu dokumentaciju, koju su ovi duni
da obezbijede. Sve uoene nedostatke komisija je duna da navede. Po zavrenom radu komisija za tehniki
prijem daje pismeno miljenje da li su ispunjeni uslovi za putanje u rad i pod kojim uslovima objekat mora biti
puten u rad.
20. Izvoa je duan da o svom troku i u najkraem moguem vremenu otkloni sve nedostatke, koje ustanovi
komisija za tehniki prijem objekta. Ukoliko se izvoa pokae aljkav ili ne eli da pristupi otklanjanju
ustanovljenih nedostataka, naruilac ima pravo da otklanjanje nedostataka povjeri drugom kvalifikovanom
preduzeu ali o troku izvoaa.
21. Izvoa garantuje ispravnost ugraene opreme i izvedenih radova za period utvren ugovorom. Garantni period
poee da se rauna od dana zavrenog tehnikog prijema radova. Za sve havarije koje bi se u garantnom periodu
pojavile zbog ugradnje neodgovarajue opreme ili nesolidno izvedenih radova, izvoa je duan da izvri
opravku i dovede opremu u projektovano/izvedeno stanje, bez prava na naknadu.
22. Ukoliko se pokae da su neki nedostaci u opremi nastali uslijed nesavjesne upotrebe ili preoptereenja, izvoa je
duan da na zahtjev naruioca otkloni nedostatke, ali o troku naruioca.
23. Za sve to nije izriito navedeno u ovim tehnikim uslovima izvoa je duan da se pridrava vaeih propisa i
standarada.Izvoa treba da u toku radova unosi sve izmjene i dopune u tehniku dokumentaciju za svu

3.2 Razvodni ormari, kutije i kasete

1. Razvodni ormari, kutije i kasete moraju zadovoljiti zahtjeve iz gore navedenih propisa i standarda.
2. Razvodni ormar se napaja posebnim napojnim vodom iji se presjek odreuje na bazi instalisanog optereenja pri
emu treba predvidjeti rezervu od oko 30 % za eventualno proirenje.
3. Razvodni ormar mora biti napravljen tako da u potpunosti izdrava sva oekivana naprezanja na mehanika
optereenja, sprijeava prodiranje vlage, praine i toplote.
4. Svi elementi u ormarima moraju biti jasno obiljeeni sa naznakom kojem strujnom krugu pripadaju. Svi
provodnici, zavretci kablova i prikljune kleme moraju takoe biti jasno obiljeeni. Sve oznake moraju
odgovarati onim iz projekta. Oznake moraju biti jasne, vidljive i trajne.
5. Na razvodnom ormaru postaviti odgovarajuu jednopolnu emu sa unutranje strane ormara prigodno
privrenu.
6. Savitljivi provodnici moraju se voditi samo kroz instalacione kanale, cijevi ili fleksibilne spiralne omotae. Veze
elemenata na vratima ormara sa unutranjou izvode se obavezno savitljivim provodnicima. Instalacioni kanali
se montiraju samo horizontalno ili vertikalno.
7. Boje provodnika ili kablovskih ila moraju odgovarati propisima (JUS.N.C0.010): plava za nulti, utozelena za
zatitni provodnik, crna i/ili braon za fazne provodnike.
8. Svi provodnici moraju biti jednoznano obiljeeni jasnim i trajnim oznakama. Nakon izvoenja radova, oznake
provodnika se unose u projekat izvedenog stanja.
9. Oprema razliitih naponskih nivoa i struja moraju se grupisati u ormaru i vidno odvojiti od opreme drugih
karakteristika.
10. Svi rasklopni ureaji moraju se montirati i povezati tako da se ne dovede u pitanje njihova efikasnost i
funkcionalnost.
11. Zatitni rasklopni ureaji ne smiju se postavljati u nulti provodnik.
12. Svi provodni dijelovi pod naponom i oni koji mogu doi pod napon moraju biti zatieni izolacijom, poklopcima
ili pregradama. Svi dijelovi kod kojih se moe javiti korozija moraju biti zatieni odgovarajuim premazima i
bojama.
13. Oprema na vratima ormara titi se od dodira prozirnom izolacijom ploom montiranom na odstojnike.
14. Prilkljune kutije i kasete za prikljuak elemenata izvan ormara i za nastavak kablova izraene su od poliestera i
zaptivene (IP55). Montiraju se na zid ili drugi dio konstrukcije pazei da se montaom ne narui zaptivenost.
Oznaavaju se u skladu sa projektom jasnim oznakama otpornim na dejstvo sredine.
15. Svi kablovi i provodnici se u zaptivene kasete i kutije uvode kroz zaptivne uvodnice sa gumenim prstenom.
 3.3 NN razvodna oprema, kontrolne table, ormari

1. Ormare kompletno ispitati u pogledu funkcionalnosti. U sluaju bilo kakvog neslaganja sa opisom, traiti
odobrenje od nadzornog organa odnosno projektanta.
2. Sva elektrina oprema predviena je da se uzemlji preko samih limenih ormara. Zbog toga i metalni dijelovi
konstrukcije moraju biti vrsto povezani (zavrtnjima ili zavarivanjem) za limene elije. Na isti nain se i ormari
povezuju na uzemljivaku traku.
3. Ormari se emiraju provodnicima P/F odgovarajueg presjeka koji se postavljaju u plastine kanalice. Na
krajevima provodnika postavljaju zavrne i okrugle zavrne stopice, presovane odgovarajuim alatom.
4. Sva oprema u ormarima mora biti obiljeena odgovarajuim oznakama iz ema. Oznake moraju biti trajne i
itljive, a moraju se nalaziti na svakom elementu i na mjestu na koje se taj elemenat postavlja. Oznake se moraju
nalaziti i na svim elementima smjetenim van ormara.
5. Provodnike koji se zavravaju na rednim stezaljkama klemama, obiljeiti odgovarajuim brojevima klema na
aparatima. Obiljeavanje vriti plastinim brojevima koji se navlae na provodnik.
6. Vrata ormara su sa prednje strane, minimalnog ugla otvaranja 1350 i treba da se omogui nesmetan pristup
rekovima modulima, prikljunim stezaljkama za vezu sa procesom i ugraenom opremom za napajanje.
7. Vrata i tijelo ormara treba da budu elektrino povezana da ostvaruju jednu potencijalnu ravan.

8. Elektro ormari treba da budu vrsti, napravljeni od napregnutih savijenih elinih dijelova sa ugraenim ploama
i okvirima za montiranje opreme. Svi dijelovi treba da budu zatieni od korozije. Samostojei elektro ormari
treba da budu snabdjeveni elementima za fiksiranje za pod.
9. Odgovarajua zatita od dodira treba da bude obezbjeena kako bi se sprijeio pristup ivim dijelovima dok su
vrata ormara otvorena.
10. Svi ormari treba da budu snabdjeveni bravama, osvjetljenjem, prikljunom kutijom za rdni napon (230V).
11. Sabirnice treba da budu sposobne da izdre sva elektro i termika naprezanja. Treba predvidjeti i dilataciju
sabirnica uslijed temperaturnih varijacija.
12. Svi kontaktori treba da budu sposobni za rad u periodu od 5 minuta sa naponom 80 % od nominalne vrijednosti
pri normalnoj frekvenciji.

3.4 Montaa, ispitivanje i putanje u rad

1. Izvoa je duan da izvri sve pripremne radnje neophodne za montau i ispravan rad opreme: Provjeru opreme
prije montae, provjeru prikljunih mjesta prema procesu i drugim razvodnim ormarima, provjeru prostorija u
kojima e se vriti montaa opreme, odnosno ambijentnih uslova, provjeru trasa za polaganje kablova.
2. Prije povezivanja kablova izvrie se ispitivanje instalacije, gdje otpor izmeu vodova kao i otpor prema zemlji
treba da iznosi najmanje 1000 po 1 V.
3. Izvriti povezivanje kablova na ureaje u svemu prema ovom projektu i dokumentaciji proizvoaa opreme, a bez
ukljuivanja ureaja. Objekat se ne iskljuuje u cijelosti u toku izvoenja radova i putanja u rad, ve iskljuuje
pojedine funkcionalne cijeline a da to ne utie na rad ostalih dijelova objekta.
4. Ureaji se putaju u rad iskljuivo u prisustvu nadzornog organa. Nakon pregleda ugraene opreme i izvedenih
veza, privodi se napon i ureaj ukljuuje.
5. Izvriti instalaciju aplikativnog softvera nadzorno upravljakog sistema, nakon ega slijedi njegovo testiranje,
podeavanje i otklanjanje eventualnih nedostataka, ime je sistem doveden u funkcionalno stanje.
6. Program finalnog ispitivanja ureaja, odnosno sistema, odreuje nadzorni organ.
7. Prijem ureaja, odnosno sistema se vri prema vaeim propisima, komisijski o emu je potrebno sainiti poseban
zapisnik u koji treba unijeti sve nalaze, rezultate mjerenja, kao i rokove za eventualno dovoenje ureaja u
deklarisano ispravno stanje.
8. Nakon tehnikog prijema nadzorno upravljakog sistema, mogue je sistem pustiti u probni rad.
T E H N I K I U S LO V I ZA I ZV O E NJ E G R O M OB R AN SK E I N ST A L A C I J E

Gromobranska instalacija se vri radi zatite objekta od atmosferskih pranjenja. Gromobranska instalacija mora biti
izvedena tako da se atmosfersko pranjenje moe odvesti u zemlju bez tetnih posledica. Kompletna gromobranska instalacija
se sastoji od spoljanje i unutranje.
Elementi spoljanje gromobranske instalacije su:
- Prihvatni sistem (tapne hvataljke, tapne hvataljke sa pojaanim dejstvom, razapeta ica, mrea provodnika,
metalni limovi koji pokrivaju tieni prostor, metalni elementi konstrukcije krovova, metalni oluci oko krova, metalne cijevi);
- Spusni provodnici;
- Sistem uzemljenja.
Za gromobransku instalaciju mogu se koristiti materijali u zavisnosti od opasnosti od korozije, dati u BAS EN 62305.
Ostali materijali mogu se koristiti ako imaju mehanike, elektrine i hemijske karakteristike ekvivalentne materijalima datim
standardom. Minimalni preseci materijala gromobranskih instalacija dati su u sledeoj tabeli.
Minimalni presjeci materijala gromobranskih instalacija:

PRIHVATNI SISTEM

Izrauje se od eline u vatri pocinkovane trake dimenzija prema BAS-u, a postavlja se na krovu prema grafikom
prilogu, na potporama koje su medjusobno udaljene, maksimalno 1.5m. Na drvenim konstrukcijama hvataljke treba da su vie
od svoje okoline po mogustvu bar 15cm, a na betonske ravne krovove mogu se polagati neposredno. Na krovovima sa
pokrivaem od slame i trske hvataljke treba postaviti iznad glavnog krova, tako da one budu od povrine krova udaljene
najmanje 0.5m.
Krov objekata visokih do 60m dovoljno je zatien od udara groma ako je pokriven uzemljenom reetkom koju
stvaraju provodnici prihvatnog sistema i spusni provodnici. irina "okca" reetke ne sme biti vei od 5m za nivo zatite I, od
10m za nivo zatite II i III, odnosno 20m za nivo zatite IV a vodovi sa svih strana objekta treba da stvaraju zatvoren kavez.
Metalni nosai za elektrine vodove ne smeju se upotrebiti kao hvataljke. Sve metalne mase, unutranje i spoljne, na krovu
(oluci, eline konstrukcije, ograde i sl.) moraju se spojiti na gromobransku instalaciju. Da bi se izbegao svaki opasan preskok,
kada izjednaavanje potencijala nije realizovano, rastojanje razdvajanja izmeu gromobranske instalacije i metalnih masa, kao
i izmeu stranih provodnih delova faznih provodnika mree, mora biti povezano u odnosu na bezbedno rastojanje d; u skladu
sa BAS EN 62305.
Metalni dimnjaci, cevi za ventilaciju i ostale metalne mase na krovu moraju biti u jednoj ili vie taaka prikljueni na
gromobransku instalaciju.
Voice liftova treba na gornjem i donjem kraju prikljuiti najkraim putem na gromobran. Loe spojena mesta, u
metalnim masama koje su prikljuene na gromobransku instalaciju treba premostiti da ne bi dolo do preskoka iskre pri udaru
groma koja moe da izazove poar ili mehanika oteenja.
Potpore za drvo moraju u podnoju biti zaptivene standardizovanim zaptivenim limom sa kapicom. Zaptivanje se
mora paljivo obaviti da ne bi dolo do prokinjavanja i brzog propadanja krovne konstrukcije.
Potpore za beton mogu se snabdevati zaptivnim limom ili samo dobro zaliti u podnoju bitumenom.
Sledei delovi objekta se mogu smatrati kao prirodan prihvatni sistem:
-metalni limovi koji pokrivaju tieni prostor, pod uslovom da je ostvarena trajna elektrina neprekidnost
izmeu razliitih delova,
a) da debljina lima nije manja od vrednosti t (elik t=4mm, Cu t=5mm, Al t=7mm) ako je lim potrebno zatititi od proboja
strujom atmosferskog pranjenja, a ako nije potrebna ova zatita i ako ne postoji opasnost od paljenja materijala koji se nalazi
ispod lima, ova debljina ne sme biti manja od 5mm,
b) da nisu obloeni nemetalnim materijalom, i da su nemetalni materijali na metalnim limovima ili iznad njih izvan tienog
prostora.
-metalni elementi konstrukcije krova (reetkasti nosai, povezane eline armature) pokrivene nemetalnim
materijalom, pod uslovom da su ovi materijali izvan tienog prostora;
-metalni delovi kao to su oluci oko krova, dekoracije, ograde itd., ija debljina nije manja od specificirane za
normalne komponente prihvatnog sistema;
 -metalne cevi i metalni rezervoari ako su napravljeni od materijala debljine najmanje 2.5mm i ako njihovo probijanje
strujom atmosferskog pranjenja ne dovodi do opasne situacije;
metalne cevi i metalni rezervoari uopte ako su napravljeni od materijala ija debljina nije manja od vrednosti t i ako porast
temperature unutranje povrine na mestu udara ne predstavlja opasnost.

SPUSNI PROVODNICI
Spusni provodnici moraju uspostaviti najkrau moguu vezu sa uzemljivaem, po mogunosti vertikalno bez promene
pravca. Broj spusnih provodnika se odrauje prema proraunatom nivou zatite.
Kao spusni provodnici mogu se koristiti i metalne mase objekata koje obrazuju dobru provodnu celinu, a imaju i
odgovarajui presek u skladu sa prethodno datom tabelom.
Ako se armatura armirano betonskih stubova upotrebi kao spusni provodnik treba uspostaviti neprekidan spoj od
prihvatnog sistema do sistema uzemljenja.
Spusni provodnici moraju biti meusobno povezani pomou horizontalnih provodnika vezanih u prsten blizu nivoa
zemlje i na svakih 20m.
Spusni provodnici se mogu postaviti na sledei nain
-Ako je zid izraen od nezapaljivog materijala, mogu biti postavljeni na povrini zida ili u zidu,
-Ako je zid izraen od zapaljivog materijala, mogu biti postavljeni na povrini zida pod uslovom da poveanje
temperature spusnih provodnika tokom prolaska struje atmosferskog pranjenja nije opasno za materijal zida,
-Ako je zid izraen od zapaljivog materijala, i ako je poveanje temperature spusnih provodnika opasno za materijal
zida, moraju biti postavljeni tako da rastojanje izmeu spusnih provodnika i tienog prostora bude uvek vee od 0.1m.
Preporuljivo je da se spusni provodnici ne postavljaju u oluke odnosno silazee cevi, ak i ako su prekrivene
izolacijom, zbog dejstva vlage koja izaziva pojaanu koroziju provodnika.
Na mestu spoja svakog spusnog provodnika (osim prirodnog) sa uzemljenjem, mora se postaviti ispitni spoj.

U VR ENJE I SPOJEVI
Vodovi moraju biti poloeni i zatieni tako da nisu izloeni mehanikom oteenju (zidne potpore mogu biti
meusobno udaljene najvie 2m, a krovne 1.5m). Spojevi moraju predstavljati solidnu galvansku i mehaniku vezu i moraju
izdrati bar desetostruku teinu voda, koji bi ih, u nepovoljnom sluaju mogli opteretiti. Spojevi se moraju ostvariti
zavarivanjem, uglavljivanjem ili spojnicama sa najmanje 2 vijka ili 2 zakovice. Vodovi se moraju spojiti preklopom duine od
100mm. Spoj lemljenjem dozvoljen je samo pri povezivanju limenih delova na objektu.
Spojevi zavarivanjem moraju biti zatieni od korozije odgovarajuim zatitnim premazom. Neprekidnost prihvatnog
sistema, spusnih provodnika i uzemljenja mora se proveriti po zavretku instalacije. Takoe merenjem treba proveriti i
izjednaavanje potencijala u objektu.
SISTEM U ZEM LJEN JA
Za uzemljenje projektovanog objekta primenjen je temeljni uzemljiva. Najvea prednost ovog uzemljivaa je to se
nalazi u betonu, koji ga titi od korozije. Postavlja se ispod izolacije od vlage, a izmeu uzemljivaa i tla sloj betona treba da
bude najmanje 10cm. Za izvoenje temeljnog uzemljivaa (BAS EN 62305) koristi se vrue pocinkovano okruglo gvoe
2
najmanjeg prenika 10mm, ili elina traka najmanjeg preseka 100mm , ali ne tanje od 3mm.
Na mestu zatvaranja konture vri se preklapanje u duini od najmanje 1m, a zatim se traka bez prekida polae do
glavnog prikljuka za uzemljenje. Na mestu preklapanja dovoljno je da se kao spoj koristi gvozdena ica prenika najmanje
2mm na duini od najmanje 150mm. Treba izbjegavati nastavljanje uzemljivaa, a gde je to nemogue treba koristiti
zavarivanje ili standardan spojni materijal.
Sa temeljnog uzemljivaa treba blagovremeno izvesti potreban broj prikljuaka:
- Za vezu sa glavnim prikljukom za uzemljenje
- Za vezu sa gromobranskom instalacijom
- Za vezu sa uzemljivaima bliskih susednih objekata (eventualno).
PR E G L ED I IS PI T I VAN JE G RO M O B RA N SK IH IN S T A L AC I JA
Pregled i ispitivanje se vri posle izgradnje, odnosno, rekonstrukcije objekta (da li odgovara projektu i da li je
izvreno izjednaavanje potencijala). U toku upotrebe pregled se mora vriti u sledeim sluajevima:
a) Posle prepravke ili popravke gromobranske instalacije
b) Posle udara groma u instalaciju ili objekat
c) U redovnim periodinim razmacima, propisanim tehnikim uslovima.
Prilikom pregleda treba naroito utvrditi:
- Da li postoji oteenje i korozija hvataljki, odvoda i spojeva
- Vrednost otpora rasprostiranja
- Stanje prikljuka metalnih masa na gromobranske vodove, a ako spojevi nisu vidljivi, potrebno je merenjem utvrditi
da li su prikljuci dobri.
 O svakom pregledu treba sastaviti zapisnik, u koji se unose sve vrednosti dobijene merenjem, i iz njega se mora videti
da li je instalacija ispravna i koje su eventualne popravke na njoj potrebne.

TEHNIKI USLOVI ZA POLAGANJE KABLOVA

OPTE

Kablovi se polau tako da njihove eksploatacione karakteristike ne budu ugroene. Posebnu panju pri tome treba
obratiti na:
-odvoenje toplote, naroito u sluajevima paralelnog voenja i pribliavanja kabla stranim izvorima toplote, kod
prelaska kabla kroz dijelove trasa razliitih toplotnih vodljivosti kao i u sluajevima kad je kabal izloen direktnom
dejstvu sunevih zraka
-udarne struje kratkog spoja (naroito kod jednoilnih kablova)
-pomjeranje tla (klizita i sl.) i vibracije
-polaganje na vrstoj, glatkoj povrini, bez otrog kamenja i eventualno stavljanje posteljice od pijeska, mravog betona
ili nekog drugog odgovarajueg materijala
-eventualno potrebnu mehaniku zatitu i obiljeavanje trase
-zatitu od biolokog i hemijskog dejstva u sredinama gdje je to neophodno izborom kabla sa odgovarajuom
otpornou prema navedenim dejstvima
-unutranji prenik uvodnica, otvora u kablovicama i cijevima kroz koje se kabal povlai i koji ne smije biti manji od
1.5D (D-spoljni prenik kabela ili kabelskog snopa).
Standardne konstrukcije srednjenaponskih kabela izolovanih PVC-om i umreenim polietilenom predviene su za direktno
polaganje u zemlju, vazduh i u mirnim vodama. Za polaganje u agresivnim otpadnim vodama kao to su npr. izlivi kanalizacije
u krugu hemijske industrije i sl. preporuuju se kablovi sa polietilenskim platevima, a kod srednjenaponskih kablova i
elektrina zatita od kalajisanog bakra.
Kabeli se polau runo ili primjenom mehanizacije tj. pomou kablovskog vozila, izvlanih ureaja odnosno vitla vuom za
provodnike ili pomou arapice pri emu se mora voditi rauna o dozvoljenim minimalnim prenicima savijanja i maksimalno
dozvoljenim vunim silama. Runo polaganje se preporuuje samo kod kraih trasa sa otrim uglovima skretanja. Polaganje
pomou kablovskih kola mogue je samo na pristupanim, pravolinijskom trasama.

KABLOVSKI ROV

Zemljane radove treba izvoditi u skladu sa optim zahtjevima graevinskih normi i drugih propisa koji se odnose na
ovu vrstu radova. Kablovski rov se kopa kao otvoreni rov, runo ili odgovarajuom mehanizacijom. Runi iskop se planira na
mjestima gdje se ne moe sa sigurnou utvrditi postojanje podzemne instalacije ili ako se sumnja da na pojedinim mjestima
ista postoji. Dubina kablovskog rova zavisi od naponskog nivoa kabla koji se polae. Za 10(20)kV kablove normalna dubina
rova iznosi 0,8m. Odstupanja su dozvoljena na manjim duinama pri ukrtanjima sa drugim kablovima i instalacijama, kao i u
sluajevima nepovoljnih uslova polaganja. Ako se zbog raznih prepreka i instalacija kabl se polae na manju dubinu, treba da
se predvidi dodatna zatita kabla od mehanikih oteenja primjenom zatitnih cijevi, betonskih kablovica itd. irina
kablovskog rova zavisi od broja poloenih kablova. Presjek i dimenzije kablovskog rova dati su u grafikom dijelu projekta.
Dno rova se mora oistiti od kamena i otrih materijala. Na tako pripremljeno dno se postavlja posteljica debljine 0,1m. Za
posteljicu se koristi mjeavina pjeska i ljunka koji imaju dobre karakteristike odvoenja toplote (visok sadraj kvarca)
granulacije do 4mm. Za posteljicu se moe koristiti i sitnozrnasta zemlja (iz otkopa ili dopremljena), pod uslovom da ne sadri
graevinski ut, kamenje, blato ili zemlju zagaenu hemikalijama. Na ovako pripremljenu poseteljicu polau se kablovi. Kabl
se polau blago vijugavo, zbog kompenzacije slijeganja tla i temperature. Nakon polaganja kabla u rov se ponovo naspe sloj
sitnozrnaste zemlje debljine 0,1m. Ovaj sloj je potrebno paljivo runo nabiti. Zatrpavanje kablovskog rova se vri sa zemljom
iz otkopa ili dopremljenom zemljom, u slojevima od po 0,3m, pri emu za prvi sloj iznad posteljice treba koristiti sitnozrnasta
zemlja. Slojevi zemlje iznad posteljice pojedinano se nabijaju mehanikim nabijaima. Prije zatrpavanja rova, iznad kabla du
cijele trase treba da se postave plastine upozoravajue trake.
Plastina upozoravajua traka je crvene boje, sa utisnutim upozorenjem da se ispod trake nalazi energetski kabal. irina trake
treba da bude oko 0,1m, a kvalitet materijala treba da garantuje vijek trajanja od oko 30 godina.
Posle polaganja, izrade kablovskih spojnica i zavrnica, naponskog ispitivanja kompletnog voda i zatrpavanja, kablovska trasa
se dovodi u prvobitno stanje.

USLOVI ZA POLAGANJE KABLA

Polaganje kabla se vri runo ili primjenom mehanizacije. Vuenje kabla vri se pomou zatezne arape ili zatezne
stezaljke vezane za provodnik ili za armaturu od elinih ica.
Dozvoljena sila zatezanja pri plaganju energetskog kabla tipa PP00-A 4x10mm iznosi:
Fd 5 D 2 - primjenom vune arape
D - vanjski prenik kabla
Fd n A 30 - primjenom vune stezaljke gdje je:
n - broj kablova u snopu
A - presjek provodnika u kablu
Preporuuje se razvlaenja energetskog kabla vunom arapicom.
Kod savijanja kabla voditi rauna o minimalnom polupreniku savijanja iznosi
Rs 12 D
Minimalna temperatura polaganja je :
+5 C za kablove sa PVC izolacijom i platom
+5 C za kablove sa XPE izolacijom i PVC platom
-15 C za kablove sa XPE izolacijom i PE platom
Ako su kablovi bili najvie tri sata prije polaganja na neto nioj temperaturi, ali ne nioj od -2C za kablove sa PVC platom,
odnosno -25 C za kablove sa PE platom, mogu se polagati bez dodatnog grijanja. U suprotnom kabal treba da se prije
polaganja zagrije dranjem u toploj prostoriji ili grijanjem odgovarajuim grejnim tijelima postavljenim na odgovarajuem
rastojanju od kabla. Kalem pri tome treba povremeno okretati i voditi rauna o tome da i najnii slojevi kabela na kalemu budu
dovoljno zagrijani. Kabl se moe grijati i elektrinom strujom gustine oko 1A/mm2 uz kontrolu temperature na platu kabla.
Razlika temperature plata i spoljnjeg ambijenta ne bi trebala da bude vie od 30C. Prilikom transporta zagrijanog kabela do
mjesta polaganja, isti treba zatiti atorskim krilom ili sl., a samo polaganje izvesti briljivo i to je mogue bre kako ne bi
dolo do ponovog rashlaenja kabla.

KABLOVSKE SPOJNICE I KABLOVSKE ZAVRNICE

Spajanja i zavravanja kablova treba izvriti odgovarajuim kablovskim priborom (kablovske spojnice, kablovske
zavrnice) koji mora imati atest o izvrenom ispitivanju. Montau kablovskog pribora izvriti iskljuivo prema uputama
proizvodjaa.
Prilikom montae kablovskog pribora treba uraditi slijedee:
- provjeriti prisustvo vlage u kablu i odstraniti dio kabla koji sadri vlagu;
-kod izrade prelaznih spojnica voditi rauna da se za spajanje provodnika upotrijebe uzduno nepropusne ahure;
-obavezno izvriti spajanje metalnih plateva (ekrana) elektrine zatite;
-kablovski zavretak montirati tako da se kabal uvrsti plastinim ili nemagnetskim obujmicama na najmanje dva mjesta;
-kod izrade kablovskog zavretka, spoj elektrine zatite kabla sa uzemljenjem izvodi se bez prekida s odgovarajuom
stopicom. Spojno mjesto mora biti rastavno i pristupano za naponsko ispitivanje plata kabla.

UKRTANJE I PARALELNO VOENJE KABLA SA DRUGIM INSTALACIJA

PROMETNI PUT

Na prolazima ispod prometnih puteva i na svim mjestima gdje se mogu oekivati vea mehanika naprezanja sredine,
odnosno mogunost mehanikog oteenja, kablovi se polau u kablovsku kanalizaciju. Kablovska kanalizacija se izrauje
od betonskih, plastinih, azbestno-cementnih cijevi ili se moe slagati od gotovih betonskih elemenata. Minimalni nazivni
unutranji prenik cijevi mora biti za 1,5 puta vei od prenika kabla, a preporuuju se prenici cijevi.
160 mm za kablove nazivnog napona U 0 /U - 0.6/1 kV
200mm za kablove nazivnog napona U 0 / U - 12/20 kV.
Kablovsku kanalizaciju treba postaviti okomito na osu prometnice u pravcu produetka kabla, a samo izuzetno je dozvoljeno
odstupanje maksimalno do 30. Kablovska kanalizacija treba da je dua sa svake strane puta minimalno 0,5 m od ivice puta.
Ako trasa kabla presjeca i pjeaki trotoar, te se nastavlja u zelenom pojasu, tada treba kablovsku kanalizaciju zavriti u
zelenom pojasu.
Za kablovsku kanalizaciju od cijevi postavi se najprije posteljica (podloga) od mravog betona (MB10) debljine 10 cm, na koji
se polau cijevi. Vertikalni razmak izmeu gornje ivice kablovske kanalizacije i povrine puta treba da iznosi namanje 1,2m.
Razmak kablovskog voda od puta izvan naselja pri paralelnom voenju, odnosno pribliavanju, iznosi :
- za autoput i put I reda : namanje 5m za paralelno voenje i namanje 3m za pribliavanje;
- za puteve iznad I reda: namanje 3m za paralelno voenje i namanje 1m za pribliavanje.
Ukrtanje i paralelno voenje energetskih kablova sa eventualnim drugim podzemnim instalacijama izvesti prema
slijedeim uslovima:
VODOVOD I KANALIZACIJA

Polaganje energetskih kablova ispod i iznad vodovodnih, odnosno kanalizacionih cijevi osim ukrtanja nije doputeno.
Minimalni vodoravni razmak pri paralelnom polaganju energetskih kablova i vodovoda iznosi 0,5 m, odnosno 1,5 m za
magistralni vodoopskrbni cijevovod ( misli se na razmak izmeu najbliih vanjskih ivica instalacija ). Ovi razmaci se mogu
smanjiti najvie do 30 % ukoliko se kabl na tim mjestima poloi u cijev. Na mjestima ukrtanja kabl moe biti poloen iznad ili
ispod vodovoda, zavisno od visinskog poloaja vodovodne cijevi. Vertikalni razmak izmeu kabla i glavnog cjevovoda mora
biti najmanje 0,5 m, a kod ukrtanja kabla i prikljunog cjevovoda spomenuti razmak treba da iznosi najmanje 0,3 m. Ukoliko
je u oba sluaja ukrtanja manji razmak potrebno je energetski kabl zatiti od mehanikih oteenja postavljajui ga u zatitnu
cijev. Cijev treba da je dua za 1 m sa svake strane od mjesta ukrtanja.
Minimalni vodoravni razmak pri paralelnom polaganju energetskog kabla i kanalizacionih cijevi iznosi 0,5 m za manje
kanalizacione cijevi ili kune prikljuke, odnosno 1,5 m za magistralni kanalizacijski cijevovod profila jednakog i veeg-od
0,6/0,9 m ( razmak izmeu najbliih vanjskih ivica instalacije). Na mjestima ukrtanja kabl moe biti poloen samo iznad
kanalizacijskog cjevovoda i to u zatitnim cijevima ija je duina 1,5 m sa svake strane mjesta ukrtanja, a udaljenost od
tjemena kanalizacijskog profila minimalno 0,3 m. U sluaju kada se tjeme kanalizacijskog profila nalazi na dubini minimalno
0.8 m izvodi se dodatna mehanika zatita kabla postavljanjem u TPE cijevi odgovarajueg prenika u sloju mravog betona.
Kada je tjeme kanalizacijskog profila na dubini manjoj od 08 m, dodatna mehanika zatita kabla se izvodi postavljanjem Fe
cijevi odgovarajueg presjeka u sloju mravog betona. U sluaju da se minimalni razmaci kod paralelnog voenja kabla sa
vodovodom ili kanalizacijom na dijelu trase ne mogu postii, kablove je potrebno zatititi polaganjem u kablovsku
kanalizaciju. Provlaenje kabla kroz, iznad i uz vodovodne komore, hidranata te kanalizacijskih okna ili slivnika nije
doputeno.

OSTALI CIJEVOVODI I OBJEKTI

Namanje doputeno rastojanje izmeu elektroenergetskog kabla nazivnog napona zakljuno sa 35kV i metalnog
cijevovoda pri ukrtanjima ili paralenom voenju iznosi 0.5m. Manje rastojanje od 0.5m je doputeno samo ako je
onemogueno prenoenje eventualnog luka sa kabla na cijevovod.

PARALELNO VOENJE I UKRTANJE ENERGETSKIH KABLOVA SA TELEFONSKIM INSTALACIJAMA

Ukrtanje energetskih kablova sa telefonskim podzemnim kablovima treba izvesti u pravilu pod uglom od 90 stepeni,
a nikako manjim od 45 stepeni s okomitim razmakom od 30 cm, za energetske kablove 1kV, a 50 cm za energetske kablove
izmeu 1kV i 35kV. Ako se okomiti razmak od 50cm ne moe odrati, kablovi se na mjestu ukrtanja odvajaju materijalima
otpornim na termiki uticaj, na primer postavljanjem u zatite cijevi , uz uslov da svijetli razmak ne bode manji od 30cm.
Duina zatitnih cijevi , polucijevi ili titnika, ne smije biti manja od 1m s obje strane od mjesta ukrtanja. Zatitne cijevi za
energetske kablove moraju biti od dobro vodljivog materijala ( na primjer eljezne), a za telefonske kablove od nevodljivog
materijala ( betonske ili plastine).
Udaljenost najblieg energetskog kabla do 20kV od najblieg telekomunikacijskog kabla kod paralelnog pribliavanja iznosi
namanje 50cm, odnosno 1m za energetske kablove iznad 20kV. Ako se spomenute ne mogu odrati, na tim mjestima se
izmeu energetskih kablova i telekomunikacijskog kabla postavlja pregrad od materijala otpornog na termiki uticaj.

MEUSOBNO UKRTANJE ENERGETSKIH KABLOVA

Radi smanjenja meusobnih uticaja paralelno poloenih energetskih kablova treba se pridravati minimalnog razmaka
od 10 cm za energetski 1kV kabl pokraj drugih energetskih kablova (1kV i signalnih kablova), a od 10 kV kablova 15 cm.Pri
ukrtanju preporuuje se razmak 20 cm za oba sluaja.

ISPITIVANJE ENERGETSKIH KABLOVA I KABLOVSKOG PRIBORA

Kablovi se ispituju u fabrici i za to se izdaju ispitni atesti, koji se moraju dobiti od isporuioca materijala i dati na uvid
komisiji za tehniki pregled objekta prilikom tehnikog pregleda. Fabrika ispitivanja podrazumijevaju naponska ispitivanja,
mjerenje otpora provodnika, mjerenje faktora gubitaka, elastinosti radi savijanja kablova i ispitivanje dielektrine vrstoe.
Ispitivanje izolacije kabla poslije polaganja izvodi se na potpuno instaliranom kablu, sa njegovim priborom (kablovski zavreci
i kablovske spojnice).
Ispitivanje plata poslije polaganja kabla, izvodi se radi provjere da nije dolo do oteenja plata prilikom polaganja.
Ispitivanje se izvodi jednosmjernim naponom 5kV u trajanju od 5 minuta.
 3. PRORAUNI
3.1. Proraun radne struje IB

Prema JUS N.A0.826/1986

" IB je struja proraunom predviena da tee kroz strujno kolo u redovnom radu"
P m
Struja projektovanog trofaznog strujnog kruga je: I
. B
3 U cos
P m
Struja projektovanog monofaznog strujnog kruga je: IB
U cos
gde je:
IB - radna struja (A),
U - napon strujnog kruga (V),
Pm - maksimalna snaga (W) odreena preko instalisane snage (Pi) i faktora jednovremenosti Pm Pi k j ,
- stepen korisnosti potroaa u strujnom krugu (srednji stepen za vie potroaa),
cos - faktor snage potroaa u krugu (srednji faktor za vie potroaa).
Nazivna struja izabranog zatitnog ureaja (osiguraa) je In IB

3.2. Izbor preseka provodnika (trajno doputene struje (JUS N.B2.752)

Prema tabeli 2.15. "Elektroenergetika kroz standarde, zakone, pravilnike i tehnike preporuke" G. Dotli, za odgovarajui tip
razvoda odreuju korekcioni faktori i trajno dozvoljena struja izabranog kabla:

Iz k k k n I tr.dozv.
gde je:
Iz - stvarna trajno dozvoljena struja kabla (A)
Itr.dozv. - trajno dozvoljena struja kabla (tablini podatak (A))
k - korekcioni faktor za temperaturu (tablini podatak dat je za temperaturu okoline od oko 20 C, za kablove koji su ukopani u
zemlju)
k - korekcioni faktor za termiku otpornost tla (tablini podatak je dat za termiku otpornost tla od 2,5 Km/W, koja odgovara
pjeskovitom tlu u skoro suvom stanju)
kn - korekcioni faktor za vie poloenih strujnih kola zajedno (tablini podatak je dat za jedan poloeni kabl).

3.3. Zatita kabla od struje preoptereenja

Uslovi koji treba da budu zadovoljeni pri izboru kabla(JUS N.B2.743) su:
IB In Iz
I2 1,45 I z
I2 k In
k In 1,45 Iz
gde su:
IB - struja za koju je strujno kolo projektovano,
In - nazivna struja zatitnog ureaja,
Iz - trajno podnosiva korigovana struja kabla,
I2 - struja delovanja zatitnog ureaja u granicama vremena delovanja,

3.4. Provjera presjeka provodnika prema dozvoljenom padu napona

Procentualni pad napona u vodu stalnog presjeka S ( mm2 ) i duine l ( m ), koji je na kraju optereen snagom p ( kW )
izraunava se po obrascu :
 Glavni projekt :Sanacije i rekonstrukcije crpne ifra projekta : Strana :
stanice Grad
Lokacija:Oraje 03-10-14 17
Investitor: JPVodovod i odvodnjaOraje
Faza:E,M

za jednofaznu struju za trofaznu struju

200 100
u%
S U2
P l u%
S U2
P l

gdje je :

U nazivni napon mree ( V )

P jednovremena snaga pojedinih potroaa ( W )
l duina voda ( m )
S presjek provodnika ( mm2 )
specifina provodnost ( Sm/mm2 ) koja iznosi :
za bakar = 56 Sm/mm2
za aluminijum = 37 Sm/mm2

Ukupan pad napona u trasi sainjenoj od vie dionica jednak je zbiru padova napona izraunatih po gornjem obrascu.

Prema gornjem obrascu izraunava se procentualni pad napona za stacionarni reim rada potroaa.

U daljem tekstu rezultati su dati tabelarno.

3.5 Proraun zatite od elektrinog udara u sistemu TN-C/S

a) zatita od direktrnog dodira

Zatita od direktnog dodira dijelova pod naponom u elektrinim instalacijama predviena je zatitnim izolovanjem, sa
namjerom da se sprijei svaki dodir dijelova pod naponom. Dijelovi pod naponom moraju biti potpuno prekriveni izolacijom,
koja se moe ukloniti samo njenim razaranjem, a koja u normalnom radu moe trajno da izdri sve mehanike, elektrine i
toplotne uticaje kojima je izloena.
Zatita od direktnog dodira dijelova pod naponom u razvodnim ormarima predviena je tako da isti mora biti zatvoren ili
pregraen da osigurava stepen mehanike zatite najmanje IP2x.
b) zatita od indirektnog dodira
Zatita od indirektnog dodira predviena je automatskim iskljuenjem napajanja u sluaju kvara. Zatitni ureaj u sluaju
kvara mora automatski da iskljui napajanje strujnog kola u takvom vremenu koje ne dozvoljava napon dodira veeg od 50V
efektivne vrijednosti.
Uslov zatite u sistemu TN je : Z s I a U 0
Gdje je :
Z s - impedansa petlje kvara, koja obuhvata izvor, provodnik pod naponom do take kvara i zatitni provodnik izmeu take
kvara i izvora,
I a - struja kova obezbjeuje djelovanje zatitnog ureaja za automatsko iskljuenje napajanja u vremenu utvrenom u tabeli 1.
u zavisnosti od U 0
U 0 - nazivni napon prema zemlji

Tabela 1. Najvea vremena iskljuenja u TN sistemu

Impedansa petlje kvara izraunava se :

Zs R s2 X s2 , R s RTLV RL R PE , X s X TLV XL X PE
gdje je :
RTLV -aktivni otpor faznog namotaja transformatora na strani niskog napona,
X TLV -reaktivni otpor faznog namotaja transformatora na strani niskog napona,
 R L -aktivni otpor faznog provodnika do mjesta kvara,
X L -rakativni otpor faznog provodnika do mjesta kvara,
R PE -aktivni otpor zatitnog provodnika od mjesta kvara do izvora,
X PE -reaktivni otpor zatitnog provodnika od mjesta kvara do izvora,
U daljem tekstu rezultati su dati tabelarno.

PRORAUN STRUJE KRATKOG SPOJA

Impedansa mree na visokom naponu se zanemaruje. Impedansa transformatora 10/0,4kV, 630kVA :
ZT 0,002 j0,0098
ZT 0,0098

Maksimalna struja kratkog spoja na 0,4 kV u TS je:

1,1 U 1,1 0,4
I III
KTS 25,92kA
3 ZT 3 0,0098
Impedansa kabla 2xPP00-A 4x240mm2, pribline duine 40m do BTS iznosi:

l
Z1 r1 jx 1 0,2 0,0938 j0,079 0,0187 j0,0158
2
Impedansa do ormara GRO je:
ZGRO ZT Z1 0,0207 j0,0256
ZGRO 0,032
Maksimalna struja kratkog spoja na ormanu GRO je:
III U 0,4
I GRO = = = 7,21kA
3 ZGRO 3 0,032
Minimalna struja kratkog spoja na ormanu GRO je:
II 0,8 U 0,8 0,4
I GRO = = = 5.00kA
2 Z GRO 2 0,032
Snaga kratkog spoja:
III
SGRO = 3 I GRO U = 3 7,21 0,4 = 4,99 MVA

Zatitni ureaj moraju obezbediti prekidanje struje kratkog spoja koje protie kroz provodnike strujnog kola prije nego to
prouzrokuje opasnost od toplotnih i mehanikih dejstava u provodnicima i spojevima.
Na osnovu izvrenog prorauna struje kratkog spoja je zakljueno da:
-mo prekidanja zatitnog ureaja osiguraa NV03-400A je vea od izraunate vrijednosti kratkog spoja
-Za trajanje kratkog spoja (0,04s) prema karakteristici Vrijeme struja proizvoaa zadovoljen je uslov

k2 S 2 I2 t
Gdje je
k=74-faktor ija vrijednost zavisi od vrste materijala, izolacije i ostalih dijelova i poetne i krajnje temperature
I=7,21 kA-efektivna vrijednost stvarne struje kratkog spoja (A)
t=0,04-trajanje kratkog spoja (s)
S=2x240 mm presjek provodnika
 4. POSEBAN PRILOG MJERA ZATITE NA RADU

Ovaj poseban prilog razmatra opasnosti i tetnosti koje se mogu javiti pri koritenju elektrinih instalacija i pri
njihovoj izradi, kao i nain njihovog otklanjanja.

Pri projektovanju elektrinih instalacija objekta posebna panja je posveena opasnostima i tetnostima koje se
mogu javiti prilikom njihove izrade ili eksploatacije.

Predvienim tehnikim rijeenjima, a pri pravilnom rukovanju i odravanju, sve opasnosti i tetnosti su eliminisane.
U ovom posebnom prilogu analizirane su mogue opasnosti i tetnosti, a o emu je na kraju izveden i zakljuak.

Prilikom izrade i eksploatacije elektrinih instalacija mogu se javiti slijedee opasnosti i tetnosti:

1. opasnost od struje kratkog spoja

2. opasnost od preoptereenja
3. opasnost od previsokog napona dodira
4. opasnost od izazivanja poara
5. opasnost kod izvoenja radova i putanja pod napon
6. opasnost od statikog elektriciteta

1. Opasnost od struje kratkog spoja

Zatita od struje kratkog spoja rijeena je pravilnim dimenzionisanjem automatskih i topljivih osiguraa i kablova,
ime je postignuto da u sluaju kvara kroz osigura protekne znatno vea struja od nominalne struje osiguraa,
ijom proradom strujni krug u kvaru ostaje bez napona.
Odgovarajui topljivi ili automatski osigurai postavljeni su na poetku svakog voda, kao i na mjestima promjene
presjeka provodnika, a njihova selektivnost garantuje da se kratak spoj zbog nekog kvara nee prenjeti dalje (JUS
N.B2.742).

2. Opasnost od preoptereenja

Od duih i veih preoptereenja instalacija je zatiena pravilno dimenzionisanjim osiguraima i ostalom opremom
za prekid linija.
Sama oprema take je dimenzionisana da bez problema moe izdrati manje preoptereenja kraeg trajanja.

3. Opasnost od previsokog napona dodira

Opasnost od sluajnog dodira dijelova pod naponom otklonjena je izolovanjem dijelova pod naponom i njihovim
pregraivanjem, pravilnim izborom elektrine opreme i izradom kuita sa odgovarajuim stepenom mehanike
zatite ( JUS N. B2. 742).

Opasnost od elektrinog udara rijeena je pravilnim izborom zatitnih ureaja u primjenjenom sistemu zatite, sa
voenjem tree odnosno pete ile (uto-zelene) u kablu , pri emu su svi metalni dijelovi aparata i ureaja, koji u
normalnom pogonu nisu pod naponom nisu pod naponom, a prilikom kvara mogu doi pod napon, povezani na
zatitni vod. Svi zatitni vodovi povezani su na zatitnu sabirnicu, a ova je povezana na zajedniki uzemljiva.

Svi strujni krugovi i stezaljke obiljeene su brojevima i slovima, koji odgovaraju jednopolnoj emi postavljenoj na
unutranjoj strani ormara.

4. Opasnost od izazivanja poara

Opasnost od izazivanja poara rijeena je pravilnim izborom elektrine opreme. Ovakav izbor elektrine opreme pri
pravilnom izvoenju instalacije i propisnom odravanju u toku eksploatacije ne moe biti uzronik ekesplozije.
Naroita panja posveena je izradi spojeva, kao najosjetljivijeg mjesta u instalaciji.

5. opasnost od izvoenja radova i putanja pod napon

 5. POSEBAN PRILOG MJERA ZATITE OD POARA

O primijenjenim propisima, mjerama i normama zatite od poara pri projektovanju u skladu sa Zakonom o
zatiti od poara (Narodne novine upanije Posavske 1/1999) za dokumentaciju projekta te donosimo slijedei
pregled:

1. IZVORI OPASNOSTI
1. Pregrijavanje elektrinih vodova
2. Promjena karakteristika izolacije provodnika i ureaja
3. Mehaniko oteenje elektrinih vodova
4. Posledice atmosferskih pranjenja
5. Posledice sklopnih prenapona
2. MJERE PROTIVPOARNE ZATITE

2.1. Pregrijavanje elektrinih vodova

Presjek i tip provodnika i kablova odreen je prema uslovima za polaganje i prema trajno podnosivoj struji,
uzimajui u obzir i ograniavajue faktore zatitnih mjera, karakteristike ureaja za zatitu od kratkih spojeva i
preoptereenja, temeperature spojeva i pad napona. Pregrijavanje krajeva provodnika zbog loih spojeva stopica
kablovskog zavretka i postolja osiguraa izbjegava se redovnom kontrolom spoja i pritezanjem istog.

2.2. Promjena karakteristika izolacije provodnika

Kablovska mrea je projektovana tako da obezbjeuje zadovoljavajuu trajnost u pogledu izolacije koja je izloena
termikim efektima trajno dozvoljene struje i spoljanjim uticajima tokom rada.

2.3. Mehaniko oteenje elektrinih vodova

Elektrini vodovi se tite od mehanikih oteenja mjestom i nainom polaganja.

2.4. Posledice atmosferskog pranjenja i statikog elektriciteta

Projektom je predviena izrada gromobranskih instalacija. Takoe za odvoenje statikog elektriciteta predvien je
ureaj za odvoenje statikog elektriciteta.

2.5. Posledice sklopnih prenapona

U svrhu upravljanja udarnim naponskim talasima na vodovima, postavljena je prenaponska zatita SPD u
pripadajuoj TS. SPD mora biti najkraim moguim putom spojen na sabirnicu za izjednaivanje potencijala kao i
na provodnik pod naponom, ime se induktivni gubitak napona svodi na najmanju mjeru.

OPTE MJERE PROTIVPOARNE ZATITE

a) Projektovani objekat, imaju prilaz sa postojeih saobraajnica, kojim je omoguen prilaz vatrogasnim
vozilima u sluaju potrebe.
Kako se objekat nalazi na lokaciji koja dozvoljava ovu vrstu gradnje, ne prestavlja poveanu opasnost
po okolinu.
b) Osoblje koje vri manipulaciju na projektovanom objektu treba da je obueno i opremljeno sredstvima
za gaenje poara.
c) Putevi za evakuaciju i prilazi moraju uvijek biti prohodni, dostupni i obiljeeni.
d) Redovano odravanje i pregled elektrine instalacije u skladu sa vaeim pravilnicima i propisima

ZAKLJUAK :

Prilogom su primjenjene sve mjere i normativi za zatitu od poara za predmetni objekat. Naznaene su mogue
opasnosti i predviene su mjere za njihovo otklanjanje.